Verloskundigen. Tijdschrift voor. Psychische klachten tijdens de zwangerschap. Het psychiatrische behandelplan

Tijdschrift voor

Verloskundigen

Psychische klachten tijdens de zwangerschap Het psychiatrische behandelplan

maart 2009 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

_005JY_200607 - TvV maart2.pdf - pag.1

LET OP !!! Lage resolutie!

34e jaargang

February 20, 2009

S i b b i n g & Wa t e l e r : financieel adviseurs voor verloskundigen

• Praktijkvestigingen

Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding

• Maatschapscontracten

• Praktijkfinancieringen

van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële zaken, nu en in de

• Financiële planning

toekomst.

• Verzekeringen

• Pensioenen

• Hypotheken

&

S I B B I N G W AT E L E R C . S . Storkstraat 33 • 3905 KX Veenendaal • Postbus 915 • 3900 AX Veenendaal Telefoon: (0318) 544 044 • Fax: (0318) 543 843 • E-mail: [email protected] • Internet: www.sibbing.nl

Het is puur MENSENWERK Net zoals in uw vak

Dit geldt ook voor een op maat toegesneden ﬁnancieel advies. Van de Beek & Partners is gespecialiseerd in de medische beroepsgroepen. Daardoor krijgt u altijd een volledig op uw situatie toegesneden advies. Wie meer wil weten maakt een afspraak met een van onze adviseurs.

Stationsstraat 14, 3881 AD Putten. Postbus 57, 3880 AB Putten. T 0341-46 24 62. F 0341-46 24 63. [email protected]. www.vandebeek.ac.

_005ES_200607 - TvV maart2.pdf - pag.2


February 20, 2009

INHOUD

TIJDSCHRIFT

FORUM

Wat nodig is... Redactioneel

33

Overstapservice

5

Wil van Veen

INNOVATIEF & CREATIEF Beter bevallen door reële voorlichting

KNOV

7

Bevalcentrum of geboortehuis

35

Kristel Zeeman

Sjaak Toet

PRAKTIJK

8

Verloskundigen verenigt u! Relinde van der Stouwe

39

De geboorte van Linda/Lina Nyx

10

Commentaar op huilbabyrichtlijn Kristel Zeeman

Vraagbaak infectieziekten en zwangerschap

40

Nicole Snaphaan

12

Transparant Jos Becker Hoff

43

Het psychiatrische behandelplan Monique Raats en Tom Schneider

13

Stappenplan BSN gereed Anke Oostveen

15

ITV monitoring

INTERNATIONAAL Verloskundige zorg in Centraal Azië Rina Veldhuis

45

Mieke Aitink

BERICHTEN WETENSCHAP Psychische klachten tijdens de zwangerschap

19

Mijke van den Berg

25

Hypoplasie Obodi A et al; vertaling: Fanny Bertens en Lonneke Niewenhuijze

Maternale sterfte in Nederland

Media

49

Nieuwsflitsen

50

Congres en Cursus

53

Personalia

55

29

Relinde van der Stouwe

ONDERWIJS De kracht van begeleiding

31

XII. Hebammenkongress 2010 in Düsseldorf

32

TvV maart 2009 • KNOV

_005H8_200607 - TvV maart3.pdf - pag.1


3

February 20, 2009

COLOFON Redactie Fanny Bertens, Esther van der Made (secretaresse), Lonneke Niewenhuijse, Relinde van der Stouwe, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman

Cover foto

Medewerkers maart 2009 Mieke Aitink, Jos Becker Hoff, Mijke van den Berg, Ton van de Coevering, Bionda Heeringa, Anke Oostveen, Monique Raats, Henk Van Ruitenbeek, Tom Schneider, Nicole Snaphaan, Brigitte Tebbe, Sjaak Toet, Rina Veldhuis, Marianne Wigbers, Jolanda Zocchi

Heerlijk, zo’n tante. Stefanie Mutsaers studeerde in juni 2008 af als verloskundige en werd door haar tante Erna vd Broeke-Nuy, blij verrast met de zwangere op de cover. “Mijn tante doet dit als hobby. Het beeldje is ongeveer 50 centimeter groot en gemaakt van een oud T-shirt met papier-maché. Ik vind het een geweldig aandenken aan dat gelukkige moment dat ik verloskundige werd en aan mijn tante.” Inmiddels werkt Stefanie als klinisch verloskundige in het Sint Antonius ziekenhuis in Nieuwegein.

Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Postbus 2001, 3500 GA Utrecht E: [email protected] Abonnementen en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 E: [email protected] Personeelsannonces KNOV, Esther van der Made T: 030 282 3107 E: [email protected] Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: 0570 674240 E: [email protected]

Het Tijdschrift voor Verloskundigen wordt uitgegeven door de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV), opgericht op 22 september 1975. De vereniging is tot stand gekomen uit een fusie van de Bond van Nederlandse vroedvrouwen (opgericht 8 juni 1926) en de Nederlandse R.K. Vereniging van Vroedvrouwen (opgericht 8 juli 1921). De KNOV stelt zich ten doel de bevordering van de verloskundige zorg in zijn geheel in Nederland, de versterking van de positie die de verloskundige daarin inneemt, alsmede de belangenbehartiging van alle verloskundigen in Nederland. Een van de manieren om dit doel te bereiken, is het uitgeven van het Tijdschrift voor Verloskundigen.

Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 122,- per jaar (11 nummers), buiten Nederland € 136,-. Voor studenten aan buitenlandse opleidingen: € 96,-. Los nummer € 16,50 aan te vragen bij de KNOV. Alle prijzen zijn incl. BTW en verzendkosten.

Het Tijdschrift voor Verloskundigen is in de eerste plaats een vakblad op het gebied van de verloskunde en verwante wetenschappen. Het beoogt verloskundigen op de hoogte te stellen van relevante feiten en ontwikkelingen. Daarnaast is het een forum voor discussie over de verloskunde en verwante disciplines. In het redactionele beleid wordt ernaar gestreefd een zo ruim mogelijke reeks aan onderwerpen te behandelen.

© 2009 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: 030 282 3100

In de tweede plaats is het Tijdschrift voor Verloskundigen een verenigingsorgaan en als zodanig een middel voor het hoofdbestuur van de KNOV om in contact te treden met de leden. In dit kader dient het Tijdschrift voor bestuur en leden als forum om van gedachten te wisselen.

Voorzitter KNOV Sjaak Toet

Inzenden kopij en advertenties De redactie nodigt de lezers uit om reacties, artikelen en opiniebijdragen in te zenden. Bij voorkeur speciaal voor het Tijdschrift voor Verloskundigen geschreven kopij, maar ook elders aangeboden of gepubliceerde bijdragen zijn welkom; onder vermelding van bladtitel, jaargang en nummer. Kopij aanleveren als platte tekst, dus zonder speciale bekopping, voetnoten, paginacijfers, tabs, tabellen en ontdaan van hyperlinks, in Word via e-mail: [email protected]. Van tabellen of grafieken daarom alleen de onderzoeksgegevens aanleveren; deze worden door de vormgever opgemaakt. Referenties in de tekst tussen vierkante haakjes (geen superscript). Beeld apart aanleveren, bij voorkeur digitaal en in hoge resolutie. Bij tekstwijziging pleegt de redactie overleg. Ingezonden brieven worden zo nodig bekort. De KNOV en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van geplaatste reacties en opiniebijdragen. Het auteursrecht van artikelen berust bij de individuele auteur. Citeren met bronvermelding is toegestaan, mits binnen de wettelijke regels. Overname van (langere delen van) artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de redactie en de auteur.

Foto omslag: Stefanie Mutsaers Foto’s binnenwerk: Carien van Leeuwen, Amsterdam Melanie Rijkers, Breda Sander Torren, Haarlem Rina Veldhuis, Emmeloord Oplage: 3750 ISSN 0378-1925

Personeelsadvertenties van leden voor het volgende nummer tot 17 maart 2009. Gelieve bij de plaatsingsopdracht het gewenste formaat en het factuuradres te vermelden. Voor commerciële advertenties: zie colofon. Het aprilnummer verschijnt op 7 april 2009.

4


_005KO_200607 - TvV maart4.pdf - pag.1


February 20, 2009

REDACTIONEEL TIJDSCHRIFT

Wat nodig is… ‘Thuisbevallen risicovol’, zo kopt op 17 februari jl. de gratiskrant Metro. Van de thuisbevallingen eindigt toch 50 procent in het ziekenhuis, zegt de subkop. Paul Reuwer, gynaecoloog in het Sint Elisabethziekenhuis in Tilburg en geen uitspraak te dol, doet een duit in het zakje en roept: ‘Ik pleit voor een ziekenhuisbevalling onder begeleiding van een verloskundige bij elke eerste bevalling. De zorg is nu onvoldoende: de verloskundige is soms drie uur weg. En als het niet helemaal lekker loopt, loop je een onnodig risico. Alleen, als de eerste keer zonder problemen is verlopen, zou je een thuisbevalling kunnen overwegen’. Milou van der Will van Metro, groen als gras en inzetbaar op elk onderwerp, pent het allemaal braaf op. Medicus dicit! Dat doet ze, terwijl ze met een beetje meer journalistieke inzet, had moeten weten dat nog geen twee maanden geleden een onderzoek van o.a. Marloes Maassen en Jan Nijhuis en gepubliceerd in Birth van december jl. opnieuw aangeeft dat gezonde zwangeren in een ziekenhuis aantoonbaar meer risicovolle medische ingrepen ondergaan. Zo ligt het percentage keizersnedes voor deze groep op 12% tegen 3% als wordt gekozen voor de thuisbevalling. We kunnen het er snel over eens zijn dat dit soort uitspraken geen goed doet,

Agenda 8 maart 2009 Internationale vrouwendag 11 maart 2009 Behandeling bezwaar NZa 16 maart 2009 Klankbordgroep Prenatale screening 16 maart 2009 Kringvoorzittersoverleg 24 maart 2009 Platform Klinisch Verloskundigen 6 april 2009 Platform Internationaal 5 mei 2009 International Day of the Midwife

maar inmiddels is de vis met Metro ingepakt, dus diep snijdt het niet. Met zijn ziekenhuisbevalling staat Reuwer in ieder geval totaal andere dingen voor ogen dan onze voorzitter in zijn column ‘Bevalcentrum of geboortehuis’ in dit nummer en ik in mijn redactioneel van februari onder de titel ‘Goud in handen’. Reuwer leeft op een andere planeet, denk ik dan. Wat nodig is om de aantrekkingskracht van die andere planeet te weerstaan, is vrouwen en ook mannen de echte wereld te laten zien, de realiteit zoals hij is. Dat vraagt om een sterke onderbouwing van het verloskundig handelen. En u weet: een sterke onderbouwing is een wetenschappelijke onderbouwing en die bestaat uit cijfers, getallen, grafieken en tabellen. Om die reden is indertijd de verloskundige masteropleiding opgericht, om een sterke onderbouwing te formuleren voor het verloskundig handelen. Zoals ook Ank de Jonge - geen master, maar doctor - dat doet. Daar moet veel meer van worden, veel meer van komen. Maar wat is de realiteit? Verloskundigen, bezig met hun masteropleiding, kiezen ten behoeve van hun eindscriptie voor een deelstudie in de tweedelijn, dragen bij aan tweedelijns onderzoek en studeren daar op af. Oh, niet allemaal hoor, maar wel veel te veel!

9 mei 2009 Moedernacht

Dat was toch niet de bedoeling? We zouden toch in onze eigen kracht gaan staan?

14 mei 2009 Platform Actuele Zaken

zou moeten worden gedaan naar de eigen eerstelijns verloskunde, de thuis-

26 mei 2009 Platform leden Advies- en Programmaraden ROS’en

Verloskundigen doen tijdens hun opleiding veel stages in de tweedelijn. Zo leren zij

De eerstelijn schurkt hier aan tegen de tweedelijn terwijl er echt meer onderzoek bevalling of de verplaatste thuisbevalling. het denken en de cultuur kennen, belangrijk voor een goede samenwerking later. De tweedelijn schurkt niet aan tegen de eerstelijn. Er is geen stage gedurende de zesjarige opleiding tot gynaecoloog die zich geen moment richt op de eerstelijn, geen thuisbevalling wordt ooit meegemaakt. Geen tijd hiervoor, te druk met

werkelijk belangrijke zaken, de tweedelijn betreffende. Gynaecologen in opleiding leren uw denken niet en niet uw cultuur, maar weten – gelukkig! – wel wat goed is voor u. Zij menen precies te weten hoe uw beroepsprofiel moet zijn, indachtig de huidige discussie NVOG – KNOV over het tweedelijns verloskundig beroepsprofiel. Terwijl het primaat over die vaststelling toch echt uw eigen beroepsgroep toebehoort! Wil van Veen TvV maart 2009 • KNOV

_005HG_200607 - TvV maart5.pdf - pag.1


5

February 20, 2009

2Q]HHLJHQVRIWZDUH

0LFUR1DWDO HULQJLQppQNOLN *HwQWHJUHHUGH&RQWUROH2S9HU]HN PHULQppQNOLN *HwQWHJUHHUGH%XUJHU6HUYLFH1XP LQJ5,90 9HUZHUNLQJYDQ3UHQDWDOH6FUHHQ 9. 9HUZHUNLQJYDQUHWRXULQIRUPDWLH

RSGHFODUDWLHV 7ZHHPRGHOOHQ5RGHEDQG.DDUW KRRJ[$ HQEUHHG[$ $XWRPDWLVFK/95YHUZHUNLQJ WRU HOHFWURQLVFKHNRSSHOLQJPHW7LHWR(QD XXU $FWLHYHKHOSGHVNWP WHOHIRQLVFKHQSHUHPDLOEHUHLNEDDU WDULHYHQ $XWRPDWLVFKHYHUZHUNLQJYDQGH YRRUDFKWHUVWDQGVZLMNHQ HULQDWDOH /RSHQGHRQWZLNNHOLQJYRRUGH3 5HJLVWUDWLH1HGHUODQG351 VWYHUZHUNHU ,QJHERXZGHERHNKRXGLQJHQWHN .RSSHOLQJPHW3RFNHW3&

Dit alles is uiteraard te gebruiken via de MicroWare Server. Dan komt daar ook nog bij: automatische backup en upgrades. Alles wordt dan volgens de eisen van een Goed Beheerd Zorgsysteem ondergebracht in een professioneel Data-center. Wilt u dit jaar ook van deze voordelen gebruik maken? Wij kunnen uw complete dossier converteren naar MicroNatal, zodat u meteen weer verder kunt. Neem contact met ons op voor verdere informatie: [email protected]



MicroWare Automatisering BV Van Vollenhovenstraat 44b 3016 BJ Rotterdam Tel.: +31(0)499 33 02 67 www.micronatal.nl

February 20, 2009

KNOV

Bevalcentrum of geboortehuis In het vorige tijdschrift schreef de hoofdredacteur zijn column over dit onderwerp. Zijn bericht was gebaseerd op geluiden in de wandelgangen, ontwikkelingen, discussie. Hij legde daarmee een bal voor het open doel en als midvoor mag ik die erin knallen! Vooral het laatste halfjaar komen er veel vragen op ons af zoals: ‘de gynaecologen willen samen met ons een geboortecentrum opzetten. Wat vinden jullie daarvan?’ ‘Het ziekenhuis en de kraamzorg zijn van plan een kraamhotel te bouwen op het ziekenhuisterrein: wat moeten we daar mee?’ En heel recent en van ernstiger aard: ‘Het ziekenhuis wil de thuisbevallingen opheffen en met de eerstelijns én tweedelijns verloskundigen één team vormen omdat anders de gynaecologie hier omvalt’. Alarmerend. Deze vragen komen niet alleen uit de Randstad of een enkel dunbevolkt gebied, maar kunnen in elke regio ineens op het bord van de verloskundige terecht komen. Steeds weer valt op dat verloskundigen verrast worden door de urgentie van de situatie: op korte termijn moeten zij een positie innemen. Doen we mee? Trekken we het initiatief naar ons toe? Laten we het aan anderen over, met het

Vervolg agenda 2 juni 2009 Klankbordgroep Prenatale screening 12 juni 2009 Algemene Ledenvergadering 7 september 2009 Kringvoorzittersoverleg

risico dat we weinig tot niets in te brengen hebben? We volgen bijscholingen op het gebied van ondernemen en organiseren, ons tijdschrift staat keer op keer vol met artikelen over ondernemen, regie en samenwerking, jonge verloskundigen zijn geschoold in ’implementeren van innovaties‘, maar te vaak zijn verloskundigen in verwarring als zij plots worden geconfronteerd met een uitdaging die een beroep doet op onze ondernemerszin. Zitten we te slapen? Zijn we met andere zaken bezig? Laten we mogelijkheden liggen? Misschien wel.

7 september 2009 Klankbordgroep Prenatale screening

Ik weet echt niet of er nu zoveel zwangere vrouwen zitten te wachten op een

7 september 2009 Platform Internationaal

liefst thuis bevallen! Desondanks lijkt dit een niet te stoppen ontwikkeling. Als

10 september 2009 Platform Actuele Zaken

er in tientallen regio’s plannen gemaakt worden over de poliklinische baring, en

29 september 2009 Platform Klinisch Verloskundigen

hebben. Dat is op zijn minst bedenkelijk.

9 november 2009 Klankbordgroep Prenatale screening 19 november 2009 Platform Actuele Zaken 27 november 2009 Algemene Ledenvergadering 7 december 2009 Platform Internationaal 8 december 2009 Platform Klinisch Verloskundigen Kijk voor meer informatie in de rubriek Congres en Cursus achter in dit tijdschrift of op www.knov.nl/leden

bevalcentrum. En je vraagt je wellicht af of jij je kostbare tijd moet besteden aan het zelf opzetten ervan: je hebt genoeg te doen, en veel vrouwen willen het wij niet het voortouw nemen, doen anderen het. Ik constateer in ieder geval dat dat het meestal niet de eerstelijns verloskundigen zijn die daarbij de leiding De poliklinische baring maakt deel uit van óns aanbod aan onze cliënten. Ik denk dat verloskundigen heel goed een bevalcentrum (of is geboortehuis meer een term die bij ons past?) zelf kunnen vormgeven, vanuit de visie dat barende vrouwen gebaat zijn bij echte keuzevrijheid voor de plaats en de wijze van bevallen. Verloskundigen kunnen bewaken dat een bevalcentrum niet onterecht de thuisbevalling verdringt. Dat betekent niet dat je altijd van A tot Z de organisatie in eigen hand moet nemen. Verloskundigen kunnen samenwerking zoeken met STBN, die veel ervaring heeft in de ondersteuning van verloskundigen bij grote projecten met behoud van het eigen eerstelijns geluid, of met een plaatselijke zorginstelling. Er is veel voor te zeggen om op dit terrein de regie naar ons toe te trekken. Eén ding is zeker: als we niks doen gaan de ontwikkelingen gewoon door en staan we weldra buitenspel. ■ Sjaak Toet, voorzitter




7

February 20, 2009

KNOV

Verloskundigen verenigt u! Verslag van de tweede studiedag klinisch verloskundigen Relinde van der Stouwe

Verloskundigen in het ziekenhuis hebben hun meerwaarde bewezen. Het aantal klinisch werkende verloskundigen is dan ook de laatste jaren sterk gestegen: van 240 in 1995 naar 520 in 2008. Op 16 januari 2009 togen 130 klinisch verloskundigen naar Utrecht voor de landelijke studiedag die voor de tweede maal werd georganiseerd.

Voor de erkenning en versterking van de positie van de klinisch verloskundige is de vaststelling van de functiewaarderingschaal belangrijk, maar ook de ontwikkelde visies van de KNOV en de NVOG, en het competentieen opleidingsprofiel klinisch verloskundige. Al eerder schreven Gerats en verloskundige Lucie Martijn hierover in dit tijdschrift in september 2007. In 2006 is de ijkfunctie voor klinisch verloskundigen in niet academische ziekenhuizen op FWG-schaal 55 vastgesteld.

Verenigen

Uit de enquête blijkt dat 16% van de respondenten die

KNOV-bestuurslid Greta Rijninks opende de dag met de

werkzaam zijn in niet academische ziekenhuizen, inge-

mededeling dat 2009 het ‘jaar van de verloskundige’ gaat

deeld is in schaal 55 en 84% in schaal 60. Hoewel het

worden. De KNOV is het jaar gestart met een publieks-

lijkt dat in de praktijk de meeste verloskundigen hoger

campagne waarin de verloskundige zich positioneert als

ingeschaald zijn dan de vastgestelde schaal 55, biedt

de geboortespecialist. Daarbij maakt het niet uit of de

deze schaal 55 geen goede uitgangspositie voor alle

verloskundige in het ziekenhuis dan wel in de eerstelijn

nieuwe verloskundigen. Bovendien blijft het een onder-

werkt. Greta, die jarenlang in de eerstelijn heeft gewerkt

waardering van het werk van de klinisch verloskundige.

maar nu klinisch verloskundige is, meent dat we niet de

De KNOV zet zich daarom ook in voor heropening van de

nadruk moeten leggen op de verschillen tussen de eerste-

ijkprocedure en hoopt dat dit proces in 2009 zal starten.

lijns en klinisch verloskundigen. We zijn allen verloskundigen

Een belangrijk punt in het functieomschrijving- en

en zetten ons in voor een optimale zwangerschap en

waarderingssysteem is de kwestie of verloskundigen al

bevalling.

dan niet zelfstandig hun beroep uitvoeren. Werken ze

Voorzitter Sjaak Toet benadert het gemeenschappelijke van

onder verantwoordelijkheid van de gynaecoloog of

verloskundigen in eerste- en tweedelijn vanuit de positie

hebben zij, strikt juridisch gezien, een eigen wettelijke

die wij binnen de gezondheidszorg innemen. De posities

verantwoordelijkheid? In de enquête geeft ruim 70%

van eerstelijns en klinisch verloskundigen staan niet op

van de respondenten aan belast te zijn met en daarom

zichzelf. De uitkomst van de strijd voor de normverlaging

ook verantwoordelijk te zijn voor de risicoschatting en

in de eerstelijns praktijken, zal bijvoorbeeld ook afstralen

selectie. Tachtig procent van de respondenten meldt dat

op de positie en beloning van klinisch verloskundigen.

zij leidinggeven, veelal aan verpleegkundigen, co-

Voorheen bestond nog weleens de indruk dat de KNOV

assistenten, kraamverzorgsters, en arts-assistenten. Dit

vooral een beroepsvereniging voor eerstelijns verlos-

geeft aan dat de verloskundigen in de praktijk een grote

kundigen was. Op dit moment zijn 270 van de 520

mate van zelfstandigheid hebben. Gerats roept de aan-

klinisch werkende verloskundigen lid van de KNOV. De

wezigen op om nog eens kritisch te kijken naar hun

boodschap van Toet is: word lid, want hoe meer klinisch

functieomschrijving en deze waar nodig te laten aanpas-

verloskundigen lid worden, hoe meer de KNOV kan

sen aan de dagelijkse werkelijkheid. Zo blijkt bijvoorbeeld

betekenen voor deze groep verloskundigen.

uit de enquête dat bij twintig procent van verloskundigen die leiding geven, de leidinggevende taak niet in hun

Positie

functieomschrijving is vastgelegd. Elf procent weet niet

Geert Gerats van het team belangenbehartiging ging

of dit wel in hun functieomschrijving staat.

in op de positie van klinisch verloskundigen. In zijn presentatie gebruikte hij gegevens uit een enquête die

Eigen en gedelegeerde bevoegdheden

de KNOV in 2008 onder 252 klinisch verloskundigen

In de enquête werden ook vragen gesteld over de regeling

(respons 47%) heeft uitgezet.

van handelingen buiten het eigen domein van de verloskundige. Het gaat hierbij om handelingen als CTG-

Relinde van der Stouwe is redacteur van dit tijdschrift

8

interpretatie, het plaatsen van de schedelelektrode of




February 20, 2009

KNOV het begeleiden van een partus met meconiumhoudend

onderwerpen. Verloskundige Christel Janssen-Rolf

vruchtwater. Bij 55% van de reagerende verloskundigen

presenteerde haar onderzoek naar predictieve factoren

staan afspraken over deze handelingen op papier. Van de

voor het mislukken van een vacuümextractie. Janssen

respondenten geeft 34% aan dat ad hoc afspraken over

onderzocht in haar ziekenhuis - het Maxima Medisch

handelingen buiten het eigen domein worden gemaakt.

Centrum in Veldhoven - alle bevallingen die per vacuüm-

Dit betekent dat afhankelijk van de situatie afspraken

extractie hadden plaatsgevonden tussen 1993 en 2007.

gemaakt worden over de te verrichten handelingen.

Van de 252 extracties die plaatsvonden bij aterme

Negentien procent zegt dat er gewerkt wordt aan het

zwangerschappen (37-42 weken), onderzocht ze een

maken van afspraken over handelingen buiten het eigen

aantal variabelen voor en tijdens de partus en tijdens de

domein.

vacuümextractie. In een multivariate analyse bleek dat - met uitzondering van de mate van indaling - er geen

Aantallen bevallingen en verloskundigen 2de lijn

factoren zijn die een mislukte extractie voorspellen. Met

[Bron: PRN en NIVEL]

dan H1, wordt de kans kleiner dat de vacuümextractie

ieder niveau van Hodge dat het caput dieper is ingedaald mislukt (OR 0.13; 95% BI 0.04-0.43). In de univariate analyse bleek ook de indicatie ‘foetale nood’ de kans op het mislukken van de extractie te verkleinen (OR 0.37; 95% BI: 0.11-0.28). De multivariate analyse toonde echter geen significant verschil. Vanwege de beperkingen in haar studie geeft Janssen aan nader onderzoek te willen doen. Daarbij merkt ze op dat juist bij een mislukte

1995

2000

2005

2006

vacuümextractie verslaglegging uitermate belangrijk is.

2007

Een vraag uit de zaal betrof het aantal tracties voordat besloten wordt om tot sectio over te gaan. Volgens Janssen blijkt uit haar studie dat een vierde tractie per De KNMG-jurist Diederik van Meersbergen lichtte in zijn

definitie lijkt uit te draaien op een sectio caesarea.

presentatie toe hoe en waar de bevoegdheden van klinisch verloskundigen zijn vastgelegd. Ongeacht of de verlos-

Pijnbestrijding

kundige in de eerste-, tweede- of derdelijn werkt, wordt

Vervolgens behandelde gynaecoloog Addy Drogtrop

zij geacht binnen de kaders van het eigen deskundigheids-

Remifentanil als nieuwkomer onder de pijnbestrijdings-

gebied zelfstandig te handelen. De handelingen die

middelen tijdens de baring. Drogtrop zette helder de

binnen het verloskundig deskundigheidsgebied vallen, zijn

pijnstillende effecten van Remifentanil uiteen, de

vastgelegd in het ‘Besluit opleidingseisen en deskundig-

mogelijke complicaties en lichtte toe hoe hij in het Twee

heidsgebied verloskundigen 2008’. Op grond van artikel 35

Steden Ziekenhuis in Tilburg met de toediening van

en 38 van de wet BIG mogen gynaecologen onder voor-

Remifentanil omgaat. Omdat hij recent over Remifentanil

waarden de aan hen voorbehouden handelingen door

heeft gepubliceerd in dit tijdschrift (oktober 2008) zal

klinisch verloskundigen laten verrichten. De gynaecoloog

hier niet nader op de inhoud van zijn presentatie worden

moet wel weten of de verloskundige bekwaam is en ver-

ingegaan.

der moeten toezicht en tussenkomst van de gynaecoloog

Dat het onderwerp pijnbestrijding leeft onder verlos-

geregeld zijn.

kundigen werd duidelijk tijdens een van de workshops

Ook de Kwaliteitswet Zorginstellingen vraagt van zieken-

over de nieuwe richtlijn medicamenteuze pijnbestrijding

huizen om maatregelen te treffen die ertoe leiden dat de

tijdens de baring. De 24 uurs (on)beschikbaarheid van

kwaliteit van zorg van voldoende niveau is. Dit houdt in

anesthesisten is volgens veel verloskundigen een belang-

dat tussen gynaecoloog en verloskundigen afspraken

rijk knelpunt in de pijnbehandeling. Ook de overdracht

gemaakt worden over de wijze waarop zij de zorg orga-

uit de eerstelijn is voor verbetering vatbaar. Een persoon-

niseren en op welke wijze taken en verantwoordelijk-

lijke overdracht waarbij de eerstelijns verloskundige

heden worden verdeeld. Alleen zo kunnen verloskundigen

ruimte laat aan de klinisch verloskundige om te beslissen

op verantwoorde wijze handelingen uitvoeren die buiten

welke behandeling wordt ingezet, wordt zeer gewaar-

hun oorspronkelijke deskundigheidsdomein vallen.

deerd, maar is niet op alle plaatsen vanzelfsprekend.

Een mislukte vacuüm

Veiligheid

Naast deze voordrachten over de positie en bevoegdheden

In de twee overige workshops stond het thema veiligheid

van verloskundigen, was er ook aandacht voor inhoudelijke

centraal. Evelien Celissen en Annemiek Willemsen van de TvV maart 2009 • KNOV

_005HJ_200607 - TvV maart9.pdf - pag.1


9

February 20, 2009

KNOV Masteropleiding klinisch verloskundige in Rotterdam, introduceerden de PRISMA-methode als instrument om incidenten te analyseren. De methode is systeemgericht,

Commentaar KNOV op

wat wil zeggen: er wordt uitgegaan van de gedachte dat incidenten het gevolg zijn van blokkades in het

Kristel Zeeman

beveiligingsysteem, die niet goed functioneren. En dat de oplossing of het voorkomen van een incident ligt in het werken aan alle niveaus van het beveiligingsysteem. Deze PRISMA-methode helpt zorgverleners een gebeurtenis neutraal en feitelijk te beschrijven. Het legt de oorzaaken-gevolg structuur bloot, maar ook de faal- en herstelmogelijkheden. Oorzaken worden vervolgens geclassificeerd als technisch, organisatorisch, menselijk (communicatie), patiënt gerelateerd (bijvoorbeeld overgewicht), of overige (bijvoorbeeld Group thinking). Aan de hand van een casus oefenden de deelnemers met dit instrument. In de andere workshop zetten Roely Witvoet en Mieke

Het afgelopen januarinummer van dit Tijdschrift besteedde uitgebreid aandacht aan een concept JGZ-richtlijn over de aanpak van excessief huilende baby’s[1,2,3]. Begin dit jaar werd ook de KNOV in de gelegenheid gesteld commentaar te geven. Hieronder vindt u een samenvatting van dit commentaar. Inmiddels heeft het RIVM besloten de richtlijn voorlopig niet uit te brengen en de multidisciplinaire richtlijn van TNO over dit onderwerp (start ontwikkeling tweede helft van 2009) af te wachten.

Gerritsen van het opleidingscentrum UMC Utrecht de deelnemers aan het rekenen. In de tweedelijns verlos-

Methode van richtlijnontwikkeling

kunde wordt dagelijks medicatie toegediend. Hierbij is

Richtlijnen in de jeugdgezondheid dienen zo goed moge-

een rekenfout gemakkelijk gemaakt en de consequenties

lijk wetenschappelijk onderbouwd te zijn, is het uitgangs-

kunnen groot zijn. Weet u hoeveel gram zout er in

punt in de notitie ´Richtlijnen Jeugdgezondheidszorg´ van

500 ml zoutoplossing van 0,9% zit?

het RIVM - Centrum Jeugdgezondheid[4]. In deze notitie

De uitkomsten uit de rekentest logen er niet om: veel

wordt de cyclus voor evidence based richtlijnontwikkeling

verloskundigen kunnen wel een opfriscursus rekenen

van Van Everdingen aangehaald. Onderhavige richtlijn

gebruiken.

lijkt echter niet te zijn opgesteld volgens deze of een vergelijkbare methode. De richtlijn beschrijft geen knel-

Was de gemiddelde score in de rekentest laag, de

puntanalyse, geen uitgangsvragen en geen (resultaten

waardering van de deelnemers voor deze tweede studie-

van) een systematische literatuursearch. De wetenschap-

dag was gelukkig hoog. In de wandelgangen, tussen de

pelijke onderbouwing bestaat uit één onderzoek dat is

voordrachten en workshops door, waren veel positieve

uitgewerkt tot een advies. Deze studie handelt over

reacties te horen. De dag werd met een ‘goed’ beoordeeld

inbakeren en vormt geen onderbouwing voor het centrale

en mag dus zeker als geslaagd worden beschouwd. ■

‘rust en regelmaat’-advies. Bestaande literatuur over de oorzaken, gevolgen en preventie van (excessief) huilen wordt niet aangehaald in de wetenschappelijke onderbouwing. Voor de achtergrondinformatie over slapen is wel literatuuronderzoek gedaan, maar de methode van literatuurselectie wordt niet omschreven.

Eenduidigheid Men zou verwachten dat wanneer beroepsverenigingen van de Jeugdgezondheidszorg een richtlijn over de aanpak van excessief huilende kinderen uitbrengen, deze de meest doeltreffende en doelmatige methode aanbeveelt[4]. Zo kan er landelijk naar een eenduidig beleid worden gestreefd. In de inleiding is echter te lezen dat ouders ‘vanzelfsprekend ook op andere manieren begeleid kunnen worden met een baby die overmatig huilt’. Als voorbeelden van die andere methoden worden babyKristel Zeeman is lid van de redactie van dit tijdschrift

10




February 20, 2009

KNOV

p huilbabyrichtlijn massage en video hometraining genoemd. Deze voor-

Overig commentaar

beelden worden in de richtlijn echter niet uitgewerkt.

De KNOV heeft onvoldoende inhoudelijke expertise om

Voor de lezer blijft het onduidelijk waarom ervoor gekozen

de aanbevolen aanpak te beoordelen. Het Nederlands

is alleen het ‘rust en regelmaat’ advies uit te werken.

Instituut van Psychologen (NIP) en lactatiekundigen hebben aannemelijk gemaakt dat de rust-en-regelmaat

Preventie

aanpak een negatief effect kan hebben op de psycho-

Hoofdstuk 2 beschrijft de preventie van overmatig huilen.

logische en sociale ontwikkeling van het kind en op het

Duidelijke aanbevelingen aan zorgverleners wat betreft

welslagen van de borstvoeding[2,3]. De KNOV vindt

de preventie van overmatig huilen ontbreken echter. Ook

dergelijke (lange termijn) effecten van deze interventie

is geen duidelijke en onderbouwde beschrijving gegeven

van groot belang. De richtlijn maakt onvoldoende

van de risicofactoren. Wat zijn precies risicofactoren en

duidelijk dat dit soort effecten zijn meegenomen in de

hoe duidelijk is de relatie met excessief huilen?

afwegingen.

Discrepantie richtlijn en bijlagen

Conclusie

De bijlagen zijn overzichtelijke en praktische documenten.

Op grond van bovenstaande argumenten kan de KNOV

Zij kunnen fungeren als praktijkkaart, die bij verpleeg-

de richtlijn in zijn huidige vorm niet onderschrijven. Wij

kundigen en artsen op het bureau ligt als geheugensteun

hopen dat de werkgroep overweegt om deze richtlijn,

of als informatie aan ouders kan worden meegegeven. In

op grond van extern commentaar, te herzien. ■

de bijlagen wordt echter niet altijd hetzelfde uitgedragen als in de voorafgaande hoofdstukken. Een opvallend

Referenties

voorbeeld daarvan is bijlage 4. Hierin wordt een nieuwe

1. Zeeman K. Aanpak van excessief huilen bij zuigelingen. Tijdschrift voor

aanbeveling gelanceerd, die niet in de tekst van de

Verloskundigen; januari 2009 (34):11-12. 2. Nossent S. Ondersteun de relatie bij overmatig huilen. Tijdschrift voor

richtlijn is terug te vinden. Het gaat om de (gezien het

Verloskundigen; januari 2009 (34):12-15.

commentaar van andere beroepsgroepen en van ouders)

3. Vanderveen-Kolkena M, Pots S. Lactatiekundig perspectief op ‘aanpak

controversiële aanbeveling kinderen 15-30 minuten te

van excessief huilen’. Tijdschrift voor Verloskundigen; januari 2009

laten huilen bij het inslapen, zonder contact met een van

(34):16-18. 4. Richtlijnen Jeugdgezondheidszorg. Procedures rond ontwikkeling,

de ouders. Gedegen uitleg over deze maatregel is juist

implementatie en onderhoud van richtlijnen jeugdgezondheidszorg.

vanwege het commentaar op zijn plaats.

November 2007. RIVM/Centrum Jeugdgezondheid.

TNO vraagt uw medewerking Onderzoek naar de prevalentie van besneden vrouwen in de verloskundige praktijk Vrouwelijke genitale verminking is de laatste tijd

lopen. Verloskundigen zijn één van de weinige

regelmatig in het nieuws. Gesteund door Kamer-

professionals die in hun werk toegang hebben tot

vragen zet Staatssecretaris Bussemaker zich in

besneden vrouwen en die bijna álle zwangeren

om werk te maken van de preventie van meisjes-

en/of kraamvrouwen zien. TNO heeft daarom in

besnijdenis in Nederland. Een steeds terug-

februari alle verloskundige praktijken een korte

kerende kwestie in de discussie over de juiste

vragenlijst gestuurd. Mocht u op dit moment

aanpak is het ontbreken van betrouwbare cijfers

deze vragenlijst nog niet hebben teruggestuurd

over het aantal meisjes in Nederland dat besneden

dan wordt u gevraagd om dit alsnog te doen! ■

wordt en hoeveel meisjes er mogelijk risico




11

February 20, 2009

KNOV

Transparant Aanpassing normpraktijk

Transparant is de bestuurlijke informatie-

De verdere verlaging van de normpraktijk is in de laatste

rubriek van de KNOV, een rubriek boordevol

bestuursvergaderingen nadrukkelijk aan de orde geweest

bestuurlijke ontwikkeling. Het past de

waarbij het accent lag op de uitvoering van de afspraken

bestuurlijke openheid van onze vereniging u

die zijn gemaakt tijdens de extra algemene ledenverga-

te informeren over rijp en groen. Daarbij

dering op 20 januari jl. Alle voorbereidingen voor de

moet u in gedachten houden dat wanneer

hoorzitting bij en met de NZa op 11 maart a.s. zijn

groen rijp is geworden, het er wel eens

eveneens uitvoerig besproken.

anders uit wil zien.

Een delegatie van het bestuur, de directeur en een mede-

Reacties worden op prijs gesteld. U kunt

werker hebben ook een door de leden van de Tweede

mailen naar: [email protected]. De redactie draagt

Kamer aangevraagd spoeddebat met de minister

er zorg voor dat uw ideeën op het juiste

bijgewoond op 14 januari jl. over de verlaging van de

bord belanden.

normpraktijk. Opvallend was de unanimiteit onder de Kamerleden om nu toch wat extra’s te doen.

Praktijkaccreditering Campagne

De laatste afspraken met de NPA (NHG Praktijk

De in januari gestarte publiekscampagne en de hierop

Accreditering) die de uitvoering van de praktijkaccredite-

ook bij het bestuur geventileerde reacties zijn besproken.

ring voor de verloskundigen zal doen, zijn in het bestuur

Ook van de stakeholders, die een informatiepakket

besproken. Op 16 februari jl. zijn de eerste vijf praktijken,

ontvingen, zijn positieve reacties binnen gekomen.

die in een pilot hebben meegedaan, geaccrediteerd tijdens een door de KNOV georganiseerd minisymposium. In het

Actiz (kraamzorg)

bestuur is ten aanzien van de kosten geconcludeerd dat de

In een bestuurlijk overleg met Actiz is wederzijds uitgesproken om de samenwerking, gericht op de as verloskundige – kraamverzorgende, verder te intensiveren.

Concentratie ziekenhuizen (Walcheren) De concentratie van ziekenhuiszorg heeft opnieuw publicitair aandacht gevraagd met name naar aanleiding van de zogenoemde ‘A58 geboorte’. In een spoeddebat van de Tweede Kamer met de minister is nogmaals de keuzevrijheid voor de plaats van bevalling door de Kamer als een groot goed benadrukt. Ook is de minister gevraagd naar de houdbaarheid van de zogenaamde 45-minutengrens.

De klinisch verloskundige KNOV en NVOG zijn afzonderlijk bezig om te komen tot een beroepsprofiel voor de klinisch verloskundige. De KNOV, die als beroepsorganisatie hiervoor de formele bevoegdheid heeft, probeert al langer hierover in overleg te kunnen treden met de NVOG, vooralsnog zonder resultaat. De optie om het CBOG het proces te laten begeleiden om te komen tot een goed profiel als basis voor de opleidingsde NVOG.

12

© Henk van Ruitenbeek

eisen, stuit vooralsnog op de afhoudende opstelling van

Bezoek de ledensite


_005H5_200607 - TvV maart12.pdf - pag.1


February 20, 2009

KNOV uitrol, en zeker de voortvarendheid hiervan, afhankelijk blijft van de bereidheid tot financiering door zorgverzekeraars.

Public affairs en public relations (PA/PR) Het bestuur heeft uitvoerig stilgestaan bij de vraag en een advies over de aandacht die er moet zijn voor PA/PR. De uitkomst hiervan is dat deze aandacht sterker en ook systematischer moet worden ingebed zowel in de vereniging als in de werkorganisatie.

Geboortecentra (geboortehuis)

Stappenplan BSN gereed: verloskundigen aan de slag!

Naar aanleiding van een STBN/KNOV notitie over de ontwikkelingen vangeboortecentra in het land heeft het bestuur vastgesteld dat hier meer aandacht aan

Anke Oostveen

moet worden gegeven. De ontwikkelingen nu zijn veelal zonder betrokkenheid van de eerstelijns verloskundigen en dat moet veranderen. Het bestuursstandpunt wordt schriftelijk uitgewerkt en zal worden geagendeerd voor de algemene ledenvergadering van juni. (zie ook de column van Sjaak Toet, voorzitter)

Vrije tarieven (liberalisering) Er is een gesprek geweest met de NZa over het project vrije prijzen voor de verloskundige sector. De NZa zal vroeg in het voorjaar een zogenaamd consultatiedocument

Vanaf 1 juni 2009 zijn alle zorgverleners in Nederland verplicht om te gaan werken volgens de Wet gebruik burgerservicenummer in de zorg (Wbsn-z). Dit betekent dat er nog maar enkele maanden zijn om voorbereidingen te treffen voor het verplichte gebruik van het BSN, het burgerservicenummer, vroeger sofinummer genaamd. Verloskundigen kunnen nu over een stappenplan van de KNOV beschikken dat hen daarin ondersteunt.

publiceren waarin een analyse is opgenomen van de sector op basis waarvan wordt getoetst of de sector kan

De KNOV heeft dit stappenplan opgesteld om verlos-

worden geliberaliseerd. De meest waarschijnlijke conclusie

kundigen te ondersteunen bij de introductie van het BSN

is dat dit mogelijk is. Op dit document kan worden

en bij het gebruik van het BSN. Dit stappenplan is

gereageerd en mede op basis hiervan zal de NZa haar

besproken met de softwareleveranciers Orfeus, MicroWare

visie neerleggen in een advies aan de minister, nog voor

en Vrumun. Het stappenplan treft u op de ledensite aan

de zomer. Vervolgens is het aan de minister om hier een

en is ook per post aan alle praktijkadressen toegezonden.

besluit over te nemen. ■ Het stappenplan bestaat uit drie delen. Het eerste deel de secretaris van het bestuur

beschrijft de voorbereidings- en invoeringsfase. In het tweede gedeelte wordt beschreven hoe de identiteit van de cliënt wordt vastgesteld en in het derde gedeelte wordt het gebruik van het BSN beschreven. Het is verstandig om het stappenplan vooraf volledig door te nemen. De gehele voorbereidings- en invoeringsfase zal een periode van 10-12 weken in beslag nemen. Het is dus belangrijk dat nu direct met de uitvoering van dit stappenplan wordt begonnen. Een belangrijke voorwaarde voor het gebruik van het BSN is dat het automatiseringssysteem volledig up-to-date is. Bij de stand-alone systemen van Orfeus en MicroWare moet de verloskundige hier zelf voor zorgdragen, onder andere op basis van de aangeleverde updates van de softwareleveranciers. Bij aansluiting op een centrale server Anke Oostveen is beleidsmedewerker team belangenbehariging KNOV




13

February 20, 2009

KNOV wordt dit automatisch geregeld. Niet alle leveranciers

4. zorgaanbieders het BSN dienen te gebruiken bij de

voldoen op dit moment al volledig aan alle eisen voor het

onderlinge uitwisseling van gegevens, dus bij door-

gebruik van het BSN. Toch kunnen de verloskundigen-

verwijzing naar een andere zorgverlener en bij het

praktijken zeker aan de slag om zelf alvast de nodige

indienen van declaraties bij de verzekeraar.

voorbereidingen treffen. Van de bij de KNOV bekende leveranciers geven op dit moment MicroWare en Vrumun

Het BSN hoeft dus niet te worden opgevraagd als dit (bij-

aan, dat hun systemen gereed zijn om het BSN te imple-

voorbeeld via een verwijzing) is verkregen van een andere

menteren. Van Orfeus heeft de KNOV begrepen dat zij

zorgaanbieder die de juistheid van het BSN al eerder

momenteel bezig zijn hun systemen aan te passen. De

heeft vastgesteld of als het BSN is verkregen via een

KNOV heeft aangedrongen bij de softwareleveranciers

zorgverzekeraar (na controle op verzekeringsrecht bij

dat zij het softwaresysteem tijdig gereed hebben.

VECOZO, de COV-check). Op dit moment kan via VECOZO bij alle softwareleveranciers het BSN worden gecontroleerd.

De kern van de Wet gebruik BSN in de zorg is dat:

Als er wordt getwijfeld aan de juistheid van het BSN,

1. de identiteit van de cliënt dient te worden vastgesteld

moet dit bij de Sectorale Berichten Voorziening in de

door de zorgaanbieder;

Zorg (SBV-Z) worden geverifieerd. De KNOV adviseert de

2. zorgaanbieders het BSN van hun cliënten uit een

verloskundigenpraktijken in de eerstelijn toegang te

betrouwbare bron overnemen. Dit kan een andere

krijgen tot de Sectorale Berichten Voorziening in de Zorg

zorgaanbieder zijn van wie het BSN is verkregen,

(SBV-Z). Daarvoor moeten verloskundigen zich als zorg-

bijvoorbeeld bij een doorverwijzing. Dit kan ook de

verlener kunnen identificeren bij de SBV-Z. Dat kan door

zorgverzekeraar of de SBV-Z (het centrale loket) zijn.

gebruik te maken van een UZI-pas (Het Unieke

Het overnemen van een BSN-nummer uit een paspoort

Zorgverlener Identificatie Register (UZI-register) of een

is niet voldoende. De wijze waarop dit wel dient te

UZI-servercertificaat. Aan de aanvraag hiervan zijn geen

gebeuren, is uitgewerkt in het stappenplan;

kosten verbonden. De wijze waarop deze UZI-middelen

3. zorgaanbieders het BSN opnemen in hun administratie;

kunnen worden aangevraagd is uitgewerkt in het stappenplan. Het lijkt er op dat deze nieuwe wettelijke verplichting alleen maar extra werk oplevert. Dat is niet helemaal

Gezocht Ondernemende Verloskundige!

waar. Allereerst is het zo dat verloskundigen zich hiermee ook kunnen verzekeren van de juiste identiteit en de juiste NAW-gegevens van hun cliënten. Maar verder biedt de toegang tot het SBV-Z ook nog de volgende

Verloskundigenpraktijk Purmerend is in juni 2008 gestart door Eva Groot en Meike van der Velde. De praktijk is groeiende! Daarom zijn wij op zoek naar een derde verloskundige die zin heeft om samen met ons door te ontwikkelen naar een triopraktijk voor Purmerend, de Beemster, de Rijp en Ilpendam. Wij zijn een moderne praktijk en staan voor zorgzame verloskundige zorg en eerlijke samenwerking. In 2008 hebben we hard gewerkt aan de basisvoorzieningen en de uitbreiding van het aantal zorgeenheden. Sinds januari 2009 is de praktijk gevestigd in een gezondheidsgebouw in de Weidevenne. We hebben (nog) geen praktijkassistente maar dat is samen met aantrekken van een derde verloskundige één van de doelstellingen voor 2009.

• SBV-Z stuurt NAW-gegevens retour die direct in het systeem kunnen worden overgenomen, u hoeft dus niet zelf nog gegevens op te schrijven. Moeilijke namen hoeft u dus niet meer te spellen! Bij Vecozo is dit niet (altijd) zo volledig mogelijk; • De SBV-Z levert gegevens die bij de COV-check soms ontbreken; • SBV-Z biedt mogelijkheid voor verificatie van het BSN als u daarover twijfelt; • SBV-Z biedt mogelijkheid om de echtheid van het

Wij zijn op zoek naar een verloskundige met het volgende profiel: “eerlijk en betrouwbaar, innovatief en ondernemend, zorgzaam, open, flexibel, sociaal, intelligent”.

gebruikte identificatiedocument te controleren; • Met de ingebruikneming van het BSN is tevens een

In eerste instantie bieden we een waarnemerscontract. Het doel is om dit contract bij een goed samenwerkingsverband en zich voortzettende groei om te zetten tot een loondienst- of maatschapsovereenkomst.

belangrijke stap gezet op weg naar de ingebruikneming van een elektronisch patiëntendossier.

Voor meer informatie over ons: www.verloskundigenpraktijkpurmerend.nl

De KNOV wenst u veel succes toe met alle voorbereidingen!

Je kunt je sollicitatie richten aan Verloskundigenpraktijk Purmerend, Melbournestraat 2 D, 1448 NH Purmerend of mailen naar [email protected].

Leden > Eerstelijnverloskundigen > Financiën >

De sluitingsdatum is 20 maart 2009.

14

voordelen:

Kijk voor meer op informatie op de site bij Declaraties > Burgerservicenummer of via Leden > Werken aan kwaliteit > Wettelijke verplichtingen > Wet burgerservicenummerzorg. ■




February 20, 2009

KNOV

ITV monitoring Mieke Aitink

Inleiding

zitter/trekker. Om als TGB opnieuw te starten wil men

De KNOV houdt regelmatig een monitoring ITV om

ondersteuning op de volgende punten:

informatie te krijgen over de stand van zaken rond ITV.

• collega toetsgroepbegeleider;

Op basis van de resultaten van de monitoring kan de

• persoonlijke begeleiding/coaching;

KNOV haar ITV beleid evalueren, afstemmen op trends

• terugkomdagen ITV voor TGB;

en ontwikkelingen en aandachtspunten signaleren. Naast

• waarneming/vergoeding van uren betaald vanuit de

monitoring is het belangrijk regelmatig overleg te hebben

kring voor ITV werkzaamheden.

met het veld om op deze wijze meer zicht te krijgen op worden terugkomdagen voor toetsgroepbegeleiders

Samenstelling toetsgroepen en lokale deelname aan ITV

georganiseerd.

Binnen de meeste kringen is één toetsgroep actief en

De KNOV heeft ten aanzien van de ITV twee belangrijke

neemt gemiddeld 50% van de verloskundigen deel

organisatiedoelstellingen:

aan ITV. Met gegevens uit het kwaliteitsregister zijn de

• faciliteren van ITV: onder faciliteren verstaan we het

volgende aanvullingen te maken:

het proces. Daarom is een klankbordgroep opgestart en

aanbieden van een cursus-/terugkomdagen voor toetsgroepbegeleiders en het ontwikkelen van toetsprogramma’s;

• In totaal zijn vanaf januari 2006 59 aanvragen uit verschillende ITV groepen gedaan. • Op basis van de cijfers uit de monitoring van de TGB

• kwaliteits- en kwantiteitseisen stellen aan ITV

heeft 94,2% (59 ITV groepen) accreditatie aangevraagd

(kwaliteitsregister).

en 5,8% (4 ITV groepen) niet. • Op dit moment zijn dus ongeveer 63 ITV groepen

Een vragenlijst is ontwikkeld voor de toetsgroepbegeleiders

actief, maar dit blijft een schatting.

van de eerste- en tweedelijn en één voor de kringvoorzitters. Er is voor gekozen om de enquête niet anoniem

Per toetsgroep zijn er gemiddeld 11 deelnemers.

af te nemen (keuze van de respondent). Gericht vervolg-

Uitgaande van 59 actieve toetsgroepen x 11 deelnemers

onderzoek nav de monitoring is zo mogelijk.

zijn er in totaal 649 deelnemers ITV.

Niet elke kring heeft een ITV groep. Om toch informatie

Uit de monitoring van de kringvoorzitters komt naar

te verkrijgen over groepen waar geen ITV (meer) is, maar

voren dat binnen 71,1% van de kringen een toetsgroep

mogelijk wel gewenst, zijn de kringvoorzitters benaderd

actief is. Deze rapportage ligt ongeveer 9% hoger dan

voor de monitoring. Er is voor gekozen om alle kring-

uit de respons van de TGB komt. Uit de gegevens uit het

voorzitters te benaderen om zo een goed beeld te

kwaliteitsregister blijkt dat 40 kringen accreditatie hebben

krijgen van de ontwikkeling en spreiding van ITV.

aangevraagd. Dit komt overeen met ongeveer 62% van de kringen. Hieruit kan geconcludeerd worden dat het

Uitkomsten

aantal actieve ITV groepen en deelnemers hoger ligt dan

Toetsgroepbegeleiders leverden een respons van 55,3%

63 en haar respectievelijk 693 deelnemers. Het aantal ITV

(73 van de 134 verstuurd e-mails) en van de kringvoorzit-

groepen die nog geen accreditatie aangevraagd heeft,

ters reageerden 69,2% (45 van de 66 verstuurde emails).

zal dus hoger liggen dan de berekende 5.8% op basis van de gegevens van de monitoring van de TGB.

Het functioneren als toetsgroepbegeleider (TGB) De training voor toetsgroepbegeleiders wordt over het

De ITV cyclus

algemeen als zeer goed geëvalueerd. Ruim 90% van de

In principe maakt 73,1 % gebruik van de gehele ITV cyclus.

respondenten vind dat men na het volgen van de

Uit de reacties van de respondenten en op de terugkom-

training voldoende is toegerust om een toetsgroep te

dag voor TGB blijkt dat stap 3 in de cyclus, het zoeken

starten en te begeleiden. TGB’s die gestopt zijn, geven

naar objectieve informatie, een groot struikelblok vormt

aan onvoldoende voorbereid te zijn geweest op het

om een onderwerp aan te pakken. Voor een aantal

motiveren van de toetsgroep en het optreden als voor-

onderwerpen zijn toetsprogramma’s ontwikkeld waarin deze stap nader is uitgewerkt. Voor andere onderwerpen

Mieke Aitink is beleidsmedewerker bij- en nascholing KNOV

zal door de groep zelf naar informatie moeten worden TvV maart 2009 • KNOV



15

February 20, 2009

KNOV Overzicht deelname ITV 1999 t/m 2008

1999

2000

2001

2003

2004

2005

2008

Aantal kringen die aan ITV deelnemen

34

36

35

24

29

32

40

Aantal toetsgroepen

39

48

35

27

33

42

59/63

13

15

11

?

?

?

472

649/693

Aantal toetsgroepen in oprichting Totaal aantal deelnemende verloskundigen ITV (schatting)

338

495

411

gezocht. Om de kwaliteit van de uitkomst van de cyclus

tijdsinvestering. Het opzoeken van objectieve gegevens

te garanderen, is het noodzakelijk dat er met correcte

staat op een goede tweede plaats. Motivatie is goed

informatie gewerkt wordt.

voor een derde plaats met 30.8%. Om ITV beter te laten verlopen of (opnieuw) op te zetten

Wat levert ITV op:

hebben de TGB’s en kringvoorzitters de volgende wensen:

• het werken aan eigen professionaliteit;

• meer toetsprogramma’s;

• vergroten van kennis en vaardigheden;

• collega TGB (meer TGB opleiden);

• verbeteren van het gevoerde beleid;

• eventueel ondersteuning/begeleiding van ITV groep

• bespreken van standaarden van de KNOV;

door externen (bij gebrek aan TGB);

• verhogen van het zelfvertrouwen;

• terugkomdagen voor TGB;

• versterking uitstraling richting cliënten;,

• betere toegang tot literatuur;

• een verbeterd onderling contact/samenwerking ITV.

• ondersteuningsmodel om de uitkomsten van ITV terug

Ondersteuning van de KNOV aan ITV

• uitwisselen met andere TGB’s over onderwerpen en/of

te koppelen naar de praktijken; Er is een besloten site voor toetsgroepbegeleiders. Deze

objectieve gegevens;

wordt door slechts 33, 3% van de TGB benaderd. De site

• financiële vergoeding voor TGB (kringinitiatief);

wordt vooral gebruikt om toetsprogramma’s te downloaden

• waarneming vanuit de kring voor verloskundigen die

en slechts in beperkte mate voor onderlinge uitwisseling. Het kwaliteitsregister verplicht het volgen van Methodisch

een toetsgroep willen gaan begeleiden (kringinitiatief), • meer informatie over ITV (KNOV initiatief).

Intercollegiaal Overleg (MIO), waar ITV een voorbeeld van is. Per vijf jaar moeten 40 punten gehaald worden,

Mening van respondenten over materialen die de KNOV

gemiddeld 8 punten per jaar. Bijna 58% van de respon-

ontwikkelt voor ITV

denten is het eens met het aantal te behalen punten.

Op de vraag of er in de toetsgroepen toetsprogramma’s

25% vind het teveel en 8% vind het te weinig. Het ver-

worden gebruikt, antwoordt 33,7% altijd; 48,1% soms;

plicht stellen heeft echter ook een keerzijde, want het is

0% nooit en19,2% geeft aan iets anders te doen. Dit

niet voor iedereen de juiste motivatie om mee te doen

anders wordt omschreven als: ‘afhankelijk van de wensen

aan ITV. Dat betekent een extra belasting voor de toets-

van de toetsgroep’. De andere reacties beschrijven steeds

groepbegeleider en de toetsgroep.

een combi van toetsprogramma en eigen acties.

Iets minder dan de helft van de respondenten TGB heeft

Van de toetsprogramma’s die in de loop der jaren door

behoefte aan andere MIO methodieken dan ITV. Binnen

de KNOV zijn ontwikkeld, worden er slechts enkele met

een groot aantal kringen zijn al andere MIO methodieken

een onvoldoende beoordeeld.

in gebruik. Echter, een groot deel is niet voor accreditatie

Kanttekening hierbij is dat slechts een klein deel van de

bij de KNOV aangeboden. De KNOV zal hierover actiever

ITV groepen gebruik maakt van de toetsprogramma’s.

moeten voorlichten.

Er is geen toetsprogramma dat door meer dan 50% van

Het aanvragen van accreditatie voor de ITV is door het

de toetsgroepen is gebruikt.

merendeel geregeld, het ontvangen van extra punten voor het organiseren van ITV is niet bij iedereen bekend.

Activiteiten die de KNOV (extra) in gaat zetten

Deze onderwerpen kunnen in een nieuwsbrief of op de

De KNOV wil stimuleren dat er per ITV groep twee TGB’s

besloten site van TGB uitgewisseld worden.

zijn en daarmee het functioneren als toetsgroepbegeleider versterken en verbeteren. De persoonlijke begeleiding

16

Wensen voor ondersteuning van de ITV vanuit de KNOV

van een startende of vastgelopen TGB zou gekoppeld

Het grootste knelpunt dat de toetsgroep ervaart is de

kunnen worden aan een ervaren TGB. De terugkomdagen




February 20, 2009

KNOV hebben hun nut bewezen en de KNOV blijft deze

• nieuwsbrief, speciaal voor TGB;

organiseren. Een waarneming en of financiële vergoeding

• website meer mogelijkheid geven tot uitwisseling:

zal binnen de kring door de leden zelf geregeld moeten

Onderwerpen door toetsgroepen aangepakt en

worden.

uitgewerkt uitwisselen door plaatsen op de site; • discussieforum speciaal voor TGB; • aangeven welke toetsprogramma’s in ontwikkeling zijn.

Informatie over de ITV cyclus De cursus voor TGB behandelt stap 3 van de ITV cyclus onvoldoende. De TGB heeft na de cursus te weinig tools

De suggesties worden uitgewerkt door de KNOV, maar

voor deze stap. De taak van de TGB beperkt zich nu in

ook de TGB zelf zal zich moeten inzetten om uitwisseling

het opzetten en begeleiden van een ITV groep. Dat is al

tot een succes te maken.

een grote opdracht. De verantwoordelijkheid voor het zoeken naar objectieve

De KNOV signaleert aanvragen voor casuïstiek in de aan-

informatie ligt dan ook bij de gehele groep. De KNOV wil

vragen voor MIO voorbijkomen. Het is zinvol de criteria

hierin ondersteunen door een of twee toetsgroepleden

voor MIO opnieuw te beoordelen om zo meer zicht te

te trainen in het zoeken naar objectieve informatie,

krijgen op de kwaliteit.

waarna zij hun kennis weer kunnen overdragen.

In de toekomst zullen mogelijk ook andere methodieken worden uitgewerkt en als verenigingstraining of tijdens een

Informatie over de ondersteuning/wensen die de KNOV

terugkomdag voor TGB’s en leden worden aangeboden.

biedt voor de ITV

Bij het uitbrengen van standaarden/standpunten worden

De TGB-terugkomdag van 30 september 2008 maakte

toetsprogramma’s voortaan direct aangeboden of wordt

duidelijk dat er behoefte is aan onderlinge uitwisseling

een indicatie gegeven wanneer deze verwacht kunnen

tussen TGB’s. Om de uitwisseling onder ITV toetsgroep-

worden. Dit zal de implementatie zeker ten goede

begeleiders te vergroten zijn suggesties gedaan:

komen. Bestanden van toetsprogramma’s zullen up to date en toegankelijk worden gemaakt voor alle leden van de KNOV. ■




17

February 20, 2009

KNOV Bronnen pag 15-17 ITV monitoring 1999:Schriftelijke monitoring (1 vragenlijst; respons TGB of secretaris kring 71%) 2000: Schriftelijke monitoring (1 vragenlijst; respons TGB of secretaris kring 96,7%) 2001: Schriftelijke monitoring (1 vragenlijst; respons TGB of secretaris kring 96,7%); vijf jaar Intercollegiale toetsing voor Verloskundigen, sept. 2002 (Erna Ponds) 2003/2004: Regiokantoren en info landelijk bureau; TvV Nov. 2004 2005: Schriftelijke monitoring (2 vragenlijsten; respons kringvoorzitter %; TGB %), TvV Nov. 2005 2008: digitale enquête/monitoring, gegevens kwaliteitsregister (2 vragenlijsten; respons kringvoorzitter %; TGB %)

TvV januari 2009 • KNOV

_005EJ_200607 - TvV maart internet.pdf - pag.1


17a

February 20, 2009

zoekt: klinisch verloskundige Het HagaZiekenhuis is lid van de vereniging Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen.

>>> Het HagaZiekenhuis is een topklinisch opleidingsziekenhuis in Den Haag waar jaarlijks ongeveer 1500 tweedelijns bevallingen plaatsvinden en eerstelijns bevallingen (met een plaatsindicatie) plaatsvinden. Het verloskamercomplex bestaat uit acht verloskamers en drie weeënkamers die tezamen met de klinische afdeling en de polikliniek een organisatorische eenheid vormen. De polikliniek bevindt zich op twee locaties, te weten locatie Sportlaan en locatie Leyweg. Recent werd in ons ziekenhuis een geboortehotel geopend voor eerstelijns partussen. >>> Voor uitbreiding van ons verloskundig team zijn wij op zoek naar drie fte klinisch verloskundigen (M/V) 24-36 uur. >>> Het team van verloskundigen bestaat momenteel uit drie verloskundigen die de opleiding Master Physician Assistent Klinisch Verloskundige volgen of hebben afgerond. Er is een nauwe samenwerking met gynaecologen, arts-assistenten en verpleegkundigen. Met elkaar bieden wij hoogwaardige zorg waarbij de patiënt centraal staat. >>> U levert verloskundige zorg op tweedelijns niveau aan patiënten met een medische indicatie, waarbij u zelfstandig werkt onder supervisie van de gynaecoloog. Daarnaast heeft u een belangrijke rol in het onderwijs van arts-assistenten, studentverloskundigen en co-assistenten. >>> U bent in het bezit van het diploma verloskundige en u bent BIG-geregistreerd. U heeft minimaal twee jaar ervaring als verloskundige in de eerste lijn. Echo-ervaring is een pré. Collegialiteit, flexibiliteit en een servicegerichte instelling zijn belangrijke eigenschappen. >>> Wij bieden u een afwisselende, zelfstandige functie in een plezierige werkomgeving, met ruimte voor vakinhoudelijke ontwikkeling. De arbeidsvoorwaarden zijn conform CAO Ziekenhuizen. Inschaling gebeurt op basis van FWG 60, met een maximum bruto salaris van € 3.906,-- per maand bij een fulltime functie van 36 uur per week. >>> Nadere informatie met betrekking tot de functie is te verkrijgen bij mevrouw C. Wallaart, mevrouw E. Thijsse of mevrouw D. Moya, verloskundigen. Zij zijn te bereiken via het algemene telefoonnummer 070 – 210 0000, u kunt dan vragen naar pieper 8030. Zie voor informatie ook: www.gyn-care.nl

www.hagaziekenhuis.nl



February 20, 2009

WETENSCHAP

Psychische klachten tijdens de zwangerschap Tijd voor een landelijk plan van aanpak! Mijke van den Berg

Inleiding

Generation R

Uit diverse, vooral buitenlandse onderzoeken komt naar

Generation R is een multi-etnisch prospectief onderzoek

voren dat ongeveer tien procent van de zwangere vrouwen

onder bijna 10.000 Rotterdamse kinderen, die gevolgd

dermate ernstige psychische klachten heeft, dat profes-

worden vanaf de vroege zwangerschap tot hun jonge

sionele hulpverlening aangewezen is . Depressie en angst

volwassenheid (zie ook: www.generationr.nl)[7]. De studie

zijn daarbij de meest voorkomende psychiatrische aan-

is opgezet om omgevingsinvloeden en genetische factoren

doeningen. In vergelijking met andere relatief veel voor-

te identificeren die een rol spelen bij de normale en

komende aandoeningen die tijdens de zwangerschap

abnormale groei, ontwikkeling en gezondheid van

optreden, zoals diabetes, hypertensie en pre-eclampsie,

kinderen. Hiertoe worden, op verschillende momenten

zijn depressie en angst ook een van de meest voor-

tijdens de zwangerschap en daarna, vragenlijsten afge-

komende. Hoewel de literatuur niet eenduidig is, zijn er

nomen en aanvullend onderzoek verricht, waaronder

aanwijzingen dat vrouwen met depressieve en angst-

lichamelijk onderzoek, echo-onderzoek, laboratorium-

klachten tijdens de zwangerschap een verhoogde kans

onderzoek en gedragsobservaties. Van de deelnemende

hebben op perinatale complicaties, waaronder miskramen,

zwangeren heeft 41% een niet-Nederlandse etniciteit.

[1]

vroeggeboorten en congenitale afwijkingen

. Uit onder-

[2, 3]

Als vrouwen onvoldoende Nederlands beheersen kunnen

zoek in Nederland en Engeland blijkt dat suïcide ten

zij vragenlijsten in een andere taal invullen of persoonlijke

gevolge van psychiatrische stoornissen zelfs één van de

begeleiding krijgen van een van de onderzoeksassistenten.

belangrijkste doodsoorzaken is tijdens de zwangerschap tot een jaar na de bevalling[4, 5]. Uit steeds meer onderzoek

Vragen over psychische klachten

komt bovendien naar voren dat psychische klachten van

Binnen het Generation R onderzoek is bij 20 weken

de moeder tijdens de zwangerschap ook een ongunstige

zwangerschap op verschillende manieren gevraagd naar

invloed hebben op de cognitieve, emotionele, sociale en

psychische klachten. Voor het inventariseren van actuele

gedragsmatige ontwikkeling van het kind. Een mogelijke

psychische klachten is gebruik gemaakt van de Brief

verklaring hiervoor is dat de stresshormonen van de

Symptom Inventory (BSI). Dit is een internationaal

moeder in staat zijn de placenta te passeren en daarmee

gevalideerde vragenlijst die bestaat uit 53 vragen naar de

rechtstreeks het zich ontwikkelende stress systeem van het

aanwezigheid van psychische klachten in de afgelopen

kind beïnvloeden . Desondanks bestaat de indruk dat niet

week, waarop geantwoord kan worden van ’0= helemaal

alle vrouwen met ernstige psychische klachten tijdens de

niet‘ tot ‘4= heel erg‘. De vragen van de BSI bestrijken een

zwangerschap herkend worden en adequaat worden

breed gebied aan psychische klachten: somatische klach-

doorverwezen voor verdere diagnostiek en behandeling.

ten, cognitieve problemen, interpersoonlijke gevoeligheid,

[6]

depressieve stemming, angst, hostiliteit, fobische angst, In dit artikel wordt in het eerste gedeelte binnen het

paranoïde gedachten en psychoticisme. Van de BSI zijn er

Generation R onderzoek gekeken naar het aantal vrouwen

in Nederland gevalideerde afkappunten bekend op basis

met ernstige psychische klachten en hoeveel procent

waarvan een onderscheid gemaakt kan worden tussen

hiervoor (ooit) behandeld is. Vervolgens wordt een plan

ziek en gezond[8]. Voor dit artikel werd gebruik gemaakt

van aanpak beschreven om het herkennen en adequaat

van de schalen: depressie en angst. De items van de

doorverwijzen van zwangeren met ernstige psychische

depressie schaal zijn: ’denken om er maar een eind aan

klachten tijdens de zwangerschap te verbeteren.

te maken; zich eenzaam voelen; het gevoel in de put te zitten; nergens meer belangstelling voor hebben; zich

dr. M.P. van den Berg is psychiater/kinder- & jeugdpsychiater en

wanhopig over de toekomst voelen; gevoelens dat u niets

verbonden aan de afdelingen Psychiatrie en Kinder- & Jeugd-

waard bent‘. De items van de angstschaal zijn: ’zenuw-

psychiatrie van het Erasmus MC, Rotterdam

achtigheid of van binnen trillen; zomaar plotseling TvV maart 2009 • KNOV



19

February 20, 2009

WETENSCHAP schrikken of bang worden; zich bang voelen; zich gespan-

Vóórkomen psychische klachten

nen voelen; aanvallen van angst of paniek; zich zo ruste-

Op basis van de klinische afkappunten van de BSI komt

loos voelen dat u niet stil kunt blijven zitten‘. Daarnaast

naar voren dat tijdens de zwangerschap 10,5% van de

is aan de hand van vignetten gevraagd naar het vóór-

vrouwen depressieve klachten en 12,1% angstklachten

komen van depressieve en angstklachten (zie kaders).

heeft (figuur 1 en figuur 2). Aanvullende analyses laten

In deze vignetten wordt beschreven wat er onder de

zien dat 6,6% van de zwangeren zowel depressieve als

betreffende klachten verstaan wordt, waarna de zwange-

angstklachten heeft, 4,1% alleen depressieve klachten

ren achtereenvolgens gevraagd wordt of zij deze klachten

heeft en 5,4% alleen angstklachten heeft. In totaal heeft

ooit hebben gehad, of zij deze klachten het afgelopen jaar

dus 16,1% van de zwangeren dermate ernstige klachten

hebben gehad en of zij hiervoor behandeld zijn geweest.

dat verdere diagnostiek en waarschijnlijk ook behandeling geïndiceerd is.

Aantal deelnemers

Opvallend is dat 37,3% van de zwangeren die boven het

Van de 8.880 zwangeren die tijdens de zwangerschap

klinische afkappunt voor depressieve klachten scoren op

geïncludeerd werden in het Generation R onderzoek,

basis van de beschrijvende vignetten, aangeeft (waar-

heeft 6.717 (75,6%) de vragen over psychische klachten

schijnlijk) nooit depressieve klachten gehad te hebben.

ingevuld. Bekende redenen van het niet invullen van de

Voor de zwangeren die boven het klinische afkappunt

vragen waren: abortus provocatus (n= 26), intra-uterine

voor angstklachten scoren is dit zelfs 57,4%.

vruchtdood (n= 75) en niet meer te traceren deelnemers (n= 49). Van de overigen is niet bekend waarom de

Behandeling voor psychische klachten

vragen niet werden ingevuld. Zwangeren die met meer

Van de zwangeren met actuele depressieve klachten die

dan één zwangerschap meededen binnen het Generation

hun klachten wel als zodanig herkennen, heeft 54,9%

R onderzoek werden op een gerandomiseerde manier

hiervoor geen behandeling gezocht. Als daarbij de

geselecteerd voor één zwangerschap om te voorkomen

groep van 242 zwangeren wordt meegenomen die hun

dat de informatie over één zwangere op basis van

depressieve klachten niet als zodanig herkend hebben en

meerdere deelnames meerdere keren zou tellen. Hierdoor

waarbij kan worden aangenomen dat zij hiervoor ook

vielen 208 zwangerschappen uit, zodat er uiteindelijk

niet behandeld zijn, blijkt dat 67,7% van de zwangeren

informatie was over 6.509 zwangeren die tenminste één

die boven het klinische afkappunt voor depressie scoren

van de vragen naar psychische klachten heeft ingevuld.

hiervoor nooit behandeling heeft gehad. Voor de

Figuur 1.

Beloop en behandeling depressieve klachten*

Actuele depressieve klachten? ja

nee

10,8% (n = 682)

98,2% (n = 5608)

bekend met depressieve klachten

niet bekend met depressieve klachten

62,7% (n = 407)

behandeld voor depressieve klachten

44,1% (n = 177)

bekend met depressieve klachten

37,3% (n = 242)

niet bekend met depressieve klachten

24,2% (n = 1333)

niet behandeld voor depressieve klachten

75,8% (n = 4178)

behandeld voor depressieve klachten

54,9% (n = 220)

51,0% (n = 677)

niet behandeld voor depressieve klachten

47,8% (n = 635)

* In sommige gevallen tellen de getallen en percentages niet op tot 100% omdat er ook een antwoordcategorie “weet niet” is

20




February 20, 2009

WETENSCHAP zwangeren met actuele angstklachten die deze wel bij

de BSI en op basis van de vignetten. Een mogelijke ver-

zichzelf herkend hebben, geldt dat 57,4% hiervoor niet

klaring hiervoor is dat bij de BSI gevraagd wordt naar de

behandeld is. Met de groep van 408 zwangeren erbij die

ernst van een aantal symptomen die onderdeel uitmaken

hun klachten niet als zodanig herkend hebben is dit 78%.

van een depressie of angststoornis die niet als zodanig

Van de zwangeren zonder actuele depressieve klachten

beschreven wordt. Mogelijk is het voor deelneemsters

geeft 24,2% aan hiermee wel bekend te zijn geweest.

gemakkelijker of minder stigmatiserend om naar concrete

Hiervoor heeft 51% behandeling gehad. Van de zwange-

symptomen te vragen dan naar ziektebeelden. Een

ren met actuele angstklachten geeft 11,1% aan hiermee

belangrijke praktische conclusie die uit deze discrepantie

bekend te zijn geweest, waarvoor 45,1% behandeld is.

kan worden getrokken, is dat het vragen naar depressieve en angstklachten in het algemeen mogelijk een onder-

Etniciteit en psychische klachten

schatting kan geven van daadwerkelijk aanwezige en

Als een onderscheid gemaakt wordt naar etniciteit in het

klinisch relevante depressieve en angstklachten.

vóórkomen van depressieve en angstklachten, valt op dat Nederlandse zwangeren als groep minder last hebben

Vervolgens blijkt dat een zeer groot deel van de zwangeren

van psychische klachten en als zij psychische klachten

met actuele psychische klachten hiervoor (nog) geen

hebben, zij minder vaak onbehandeld zijn (tabel 1 en

behandeling heeft gehad. Hiervoor is een aantal redenen

tabel 2). Vooral Turkse en Kaapverdiaanse zwangeren

te bedenken. Ten eerste kan het zo zijn dat vrouwen hun

rapporteren veel psychische klachten. Antilliaanse,

klachten niet goed herkennen als psychische klachten.

Kaapverdiaanse en Surinaams vrouwen blijven het meest

Dit wordt voor een deel bevestigd door het feit dat het

onbehandeld bij bestaande psychische klachten.

expliciet vragen naar depressieve en angstklachten op basis van de vignetten een onderschatting geeft van

Figuur 2.

Discussie

actuele psychische problemen. Voor een deel zou dit toe-

Uit het Generation R onderzoek komt naar voren dat een

geschreven kunnen worden aan de zwangerschap. De

aanzienlijk deel van de zwangeren op basis van zelf-

meeste zwangeren met psychische klachten zijn geneigd

rapportages dermate ernstige psychische klachten heeft

om deze toe te schrijven aan de lichamelijke of hormonale

dat verdere diagnostiek en waarschijnlijk ook behandeling

veranderingen die gepaard gaan met de zwangerschap,

aangewezen is. Opvallend is dat er een forse discrepantie is

zeker als zij niet eerder psychische klachten hebben

tussen depressieve en angstklachten gedefinieerd volgens

gehad of als zij voor het eerst zwanger zijn. Een andere

Beloop en behandeling angstklachten

Actuele angstklachten? ja

nee

12,1% (n = 760)

87,9% (n = 5533)

bekend met angstklachten

niet bekend met angstklachten

42,6% (n = 303)

behandeld voor angstklachten

35,2% (n = 106)

bekend met angstklachten

57,4% (n = 408)

niet bekend met angstklachten

11,1% (n = 603)

niet behandeld voor angstklachten

88,9% (n = 4817)

behandeld voor angstklachten

61,5% (n = 185)

45,1% (n = 269)

niet behandeld voor angstklachten

52,7% (n = 314)

* In sommige gevallen tellen de getallen en percentages niet op tot 100% omdat er ook een antwoordcategorie “weet niet” is




21

February 20, 2009

WETENSCHAP reden dat psychische klachten van zwangere vrouwen

Hierbij moet wel worden opgemerkt dat de groep zwan-

onopgemerkt kunnen blijven, is de verhoogde drempel

geren met actuele psychische klachten en een voor-

deze te erkennen. Dit geldt zowel voor de vrouw zelf als

geschiedenis van psychische klachten in ernst en behandel-

voor de omgeving. Zwangerschap en het krijgen van een

baarheid mogelijk verschilt van de groep zonder actuele

kind zijn traditioneel en maatschappelijk omgeven door

psychische klachten met een voorgeschiedenis van

positieve emoties en verwachtingen. Mede door de posi-

psychische klachten.

tieve maatschappelijke kleuring kan het voor vrouwen

Tenslotte valt op dat vooral onder zwangeren met een

moeilijk en zelfs schuldbeladen zijn om voor zichzelf toe

niet-Nederlandse etniciteit er meer actuele psychische

te geven dat het zwanger zijn en het krijgen van een

klachten voorkomen terwijl er minder vaak behandeling

kind niet alleen maar leuk is.

heeft plaatsgevonden. Dit kan meerdere redenen hebben. De meest simpele verklaring is dat er meer klachten zijn

Tabel 1: vóórkomen depressieve klachten en

omdat er minder behandeld wordt. Het kan ook zijn dat

behandeling naar etniciteit

er daadwerkelijk meer psychische klachten zijn onder allochtone zwangeren. Redenen hiervoor kunnen zijn:

Actuele

Geen

depressieve

behandeling

klachten Nederlands (n= 3.134) Surinaams (n= 497)

culturele verschillen in het rapporteren van psychische klachten, problemen gerelateerd aan migratie, genetische of biologische kwetsbaarheid en ongunstigere socio-

4,7%

56,5%

economische factoren. In praktische zin laten deze getallen

16,7%

81,7%

zien dat er extra aandacht dient uit te gaan naar de

Marokkaans (n=313)

19,5%

72,4%

invloed van etniciteit op het vóórkomen van psycho-

Turks (n= 465)

24,2%

69,6%

pathologie en redenen voor het uitblijven van behandeling.

Antilliaans (n= 198)

20,7%

87,5%

Kaap Verdiaans (n= 213)

24,4%

82,5%

Plan van aanpak

8,1%

67,2%

Hoewel uit dit onderzoek blijkt dat een aanzienlijk deel

15,8%

88,0%

van de zwangeren in aanmerking komt voor verdere

Overig Westers (n= 700) Overig niet-Westers (n= 322)

diagnostiek en behandeling vanwege psychische klachten, is het (nog) niet gebruikelijk om tijdens een verloskundig

Tabel 2: vóórkomen angstklachten en behandeling

consult routinematig te screenen op mogelijk aanwezige

naar etniciteit

psychische klachten. Hiervoor zijn verschillende redenen te bedenken. Zo is er vaak te weinig tijd om uitgebreid Actuele

Geen

angstklachten

behandeling

kennen van psychopathologie of is er gebrek aan inzicht

6,1%

75,8%

met betrekking tot gerichte doorverwijzing waardoor de

Nederlands (n= 3.131)

door te vragen, is er onvoldoende kennis over het her-

Surinaams (n= 496)

13,1%

92,2%

motivatie om psychische klachten uit te vragen afneemt.

Marokkaans (n=3134)

22,6%

89,2%

Mogelijk aanwezige psychische klachten bij zwangere

Turks (n= 463)

29,8%

85,6%

vrouwen worden daardoor onvoldoende herkend en

Antilliaans (n= 199)

13,3%

100%

gerichte doorverwijzing blijft uit.

Kaap Verdiaans (n= 215)

22,8%

93,3%

Mede daarom is recent door de afdelingen Psychiatrie en

Overig Westers (n= 700)

10,1%

78,8%

Verloskunde & Vrouwenziekten van het Erasmus MC met

Overig niet-Westers (n= 326)

20,2%

90,4%

financiële steun van ZonMW (parelsubsidie) het Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap (www.lkpz.nl) opgericht. Dit kenniscentrum zal middels de website in

Helaas is op basis van de vraagstelling in de vignetten niet

de loop van 2009 verder vorm krijgen met de volgende

te achterhalen hoeveel van de zwangeren met actuele

speerpunten:

psychische klachten daarvoor een actuele behandeling

1) Informatie voor zwangeren: een screeningslijst voor

hebben. Op basis van de vraagstelling is alleen te achter-

het vaststellen van (risico voor) psychopathologie,

halen of vrouwen ooit een behandeling hebben gehad

informatie over psychiatrische ziektebeelden,

en niet wanneer deze heeft plaatsgevonden en of deze succesvol was. Aan de andere kant valt wel te concluderen dat er in absolute zin meer vrouwen zijn zonder actuele

aanbod, landelijke en eenduidige richtlijnen & proto-

psychische klachten die op basis van de vignetten wel

collen, recente literatuur;

depressieve en angstklachten hebben gehad. Ongeveer de helft van deze klachten is zonder behandeling overgegaan. 22

mogelijkheden voor hulp; 2) Informatie voor hulpverleners: regionaal behandel-

3) Opleiding: internetcursus psychiatrie en zwangerschap voor verloskundigen en gynaecologen.




February 20, 2009

WETENSCHAP Ad 1) Op de website is een screenende vragenlijst inge-

waaronder de psychologische voorbereiding op het aan-

bouwd die zwangere vrouwen kunnen invullen om

staande moederschap en de daarbij behoorde verande-

vast te stellen of er sprake is van psychiatrische

ringen in de relatie, in het werk en in sociale activiteiten.

problematiek of risicofactoren voor het ontstaan

Ook dient er speciale aandacht uit te gaan naar de door

hiervan. Dit biedt verloskundigen en gynaecologen

de psychische klachten vaak al intra-uterien bedreigde

de mogelijkheid om de zwangere vrouw tijdens de

moeder-kind band.

eerste zwangerschapscontrole te verzoeken deze website te bezoeken en de vragenlijst in te vullen.

In toenemende mate bestaan er in Nederland specifieke

De website zal voorzien in een mogelijkheid de uit-

behandelmogelijkheden voor (aanstaande) ouders met

slag en het advies uit te printen of door te mailen

psychische klachten. Zo bestaan er cursussen voor ouders

naar de verloskundige of gynaecoloog. Door

met lichte psychische problematiek en onzekerheid over

gerichte informatie aan zwangeren te geven over

het aanstaande ouderschap zoals: Kind op Komst, Leer je

bestaande psychiatrische ziektebeelden en hun

baby kennen, Bébé thuis. Voor vrouwen met ernstigere

behandelmogelijkheden, wordt gestreefd naar een

psychische en psychosociale problematiek bestaan er

vroegtijdige herkenning en erkenning van psychia-

programma’s waarbij er thuisbezoeken plaatsvinden voor

trische problemen die professionele behandeling

extra ondersteuning, zoals Prezorg en Voorzorg. Op

noodzakelijk maken.

diverse plaatsen in Nederland zijn er poliklinieken voor

Ad 2) De zwangerschapsgerelateerde psychiatrie is een

zwangere vrouwen met psychiatrische problematiek

groeiend aandachtsgebied. Het ontbreekt echter aan

tijdens de zwangerschap, zoals de poppoli in het

inzicht in regionaal behandelen verwijsmogelijk-

Lucas/Andreas Ziekenhuis en de polikliniek voor zwanger-

heden. Ook ontbreekt het aan eenduidige richt-

schapsgerelateerde psychiatrie in het Erasmus MC. Sinds

lijnen en protocollen als het gaat om screening,

kort zijn er ook dagbehandelingen voor zwangeren met

doorverwijzen en psychofarmacagebruik tijdens de

psychiatrische problematiek, zoals in het Albert

zwangerschap en bij borstvoeding. De website zal

Schweitzer ziekenhuis en het Erasmus MC. Recent is er

voorzien in ‘up to date’ overzichten van regionale

een subsidie verkregen voor een promotieonderzoek

behandelmogelijkheden en landelijke protocollen &

naar de (kosten)effectiviteit van de dagbehandeling van

richtlijnen op het gebied van diagnostiek en (medi-

zwangeren binnen het Erasmus MC. Bij gebleken effecti-

camenteuze) behandelingen.

viteit wordt ernaar gestreefd dergelijke dagbehandelingen

Ad 3) Om verloskundigen en gynaecologen bij te scholen

in andere GGZ-stellingen in Nederland te promoten.

op het gebied van zwangerschapsgerelateerde psychiatrie wordt in de loop van 2009 een inmiddels door de KNOV geaccrediteerde internetcursus

Vignet depressieve klachten

zwangerschapsgerelateerde psychiatrie ontwikkeld.

Iemand met depressieve klachten voelt zich erg

De webcursus beoogt een op de praktijk gerichte

somber en heeft weinig of geen plezier of interesse

cursus te zijn waarbij aan de hand van casus en

in dingen. Het is meer dan een dipje; het duurt

beslisstructuren de volgende onderwerpen worden

minstens twee weken. Depressieve mensen hebben

behandeld: onderscheid tussen algemene klachten

vaak last van lusteloosheid, ze hebben weinig eetlust,

en psychiatrische problemen, belangrijkste psychia-

slapen slecht, hebben moeite hun aandacht ergens

trische aandoeningen, afwegingen in de behande-

bij te houden, voelen zich minderwaardig en zijn

ling, verwijspatronen en relevante begrippen/

pessimistisch over de toekomst. Ook hebben ze soms

instellingen.

veel schuldgevoelens en denken ze aan de dood.

Na screenen ook behandelen Hoewel de behandeling van psychische klachten tijdens

Vignet angstklachten

de zwangerschap niet wezenlijk verschilt van behandeling

Mensen met angstklachten hebben last van onge-

buiten de zwangerschap, is er wel een aantal factoren

woon veel angst of spanning. Iedereen is wel eens

waar extra aandacht naar dient uit te gaan. Vanwege de

angstig, maar het gaat hier om angst die ongebrui-

transmissie van psychiatrische medicatie via de placenta en

kelijk groot is en meer dan wat normaal is voor die

de borstvoeding op het kind, zullen er andere afwegingen

persoon. Dat kan een algemeen gevoel van angst

gemaakt moeten worden in bestaande of nieuw te starten

zijn, of angst in bepaalde situaties, een fobie. Het kan

medicamenteuze behandelingen. Daarnaast dient er ook

ook zijn dat iemand paniekaanvallen heeft, of last

rekening gehouden te worden met de psychosociale

heeft van dwanggedachten of dwanghandelingen.

veranderingen die gepaard gaan met de zwangerschap, TvV maart 2009 • KNOV



23

February 20, 2009

WETENSCHAP Regionale implementatie

gericht met de zwangere uitzoeken of de geadviseerde

Omdat verwijzers en hulpverleners niet altijd op de hoogte

hulp wenselijk is en een gerichte verwijzing doen. In een

zijn van het regionale behandelaanbod (wat is er, wat zijn

pilot binnen Rotterdam heeft het Erasmus MC samen

mogelijkheden, waar moet ik heen verwijzen?), wordt in het

met de Rotterdamse GGD en GGZ Bouman (verslavings-

door ZonMw gefinancierde parelproject ook het bestaande

zorg) een dergelijke screeningslijst samengesteld.

behandelaanbod in een aantal geselecteerde regio’s in

Afhankelijk van de uitslag wordt wel of niet een bepaald

kaart gebracht. De selectiecriteria voor deze behandelin-

bestaand zorgprogramma (huisarts, GGD, polikliniek en

gen worden samen met een gevalideerde screeningslijst

dagbehandeling Erasmus MC, GGZ-instelling) in de

voor het detecteren van psychische klachten ingebouwd in

Rotterdamse regio aangeraden. De eerste reacties van

een middels een handheldcomputer af te nemen antwoord-

Rotterdamse verloskundigen zijn positief. Naar aanleiding

gestuurde vragenlijst. Het afnemen van een elektronische

van de ervaringen in de andere geselecteerde regio’s is

vragenlijst heeft een aantal voordelen. Ten is eerste is het

het de bedoeling deze screeningsmethode aan te bieden

snel (ongeveer tien minuten) en eenvoudig af te nemen

aan andere verloskundige en gynaecologische praktijken.

in de wachtkamer, waarbij de vragen antwoordgestuurd zijn. Dit wil zeggen dat als een zwangere “nee” antwoordt

Geïnteresseerd?

op een vraag er vanzelf een aantal vragen worden over-

Indien u als verloskundige geïnteresseerd bent in de

geslagen en als zij “ja” antwoord er aanvullende vragen

mogelijkheden van een op uw regio afgestemde psychia-

gesteld worden om de klachten te verhelderen. Hierdoor

trische screening in uw verloskundige praktijk, dan kunt

worden niet meer vragen gesteld dan nodig. Ten tweede is

u contact opnemen met de auteur van dit artikel via:

de uitslag direct zichtbaar zonder dat verloskundige inzicht

[email protected] ■

krijgt in de specifieke antwoorden, waardoor anonimiteit

24

gewaarborgd blijft en het invullen van de vragenlijst

De literatuurverwijzingen treft u aan op pag. 24a van de

drempelverlagend werkt. Vervolgens kan de verloskundige

digitale versie van dit tijdschrift.




February 20, 2009

WETENSCHAP Verwijzingen pag. 19-24 Psychische klachten tijdens de zwangerschap 1. Wewerinke A, Honig A, Heres MH, Wennink JM. [Psychiatric disorders in pregnant and puerperal women]. Ned Tijdschr Geneeskd 2006;150(6):294-8. 2. Alder J, Fink N, Bitzer J, Hosli I, Holzgreve W. Depression and anxiety during pregnancy: a risk factor for obstetric, fetal and neonatal outcome? A critical review of the literature. J Matern Fetal Neonatal Med 2007;20(3):189-209. 3. Mulder EJ, Robles de Medina PG, Huizink AC, Van den Bergh BR, Buitelaar JK, Visser GH. Prenatal maternal stress: effects on pregnancy and the (unborn) child. Early Hum Dev 2002;70(1-2):3-14. 4. Hink E, Schutte JM, Heres MH, Wennink JM, Honig A. Mortality in pregnant and newly delivered women due to psychiatric disorders. Ned Tijdschr Geneeskd 2008;152(16):913-6. 5. Oates M. Perinatal psychiatric disorders: a leading cause of maternal morbidity and mortality. Br Med Bull 2003;67:219-29. 6. O'Connor TG, Heron J, Golding J, Glover V. Maternal antenatal anxiety and behavioural/emotional problems in children: a test of a programming hypothesis. J Child Psychol Psychiatry 2003;44(7):1025-36. 7. Jaddoe VW, van Duijn CM, van der Heijden AJ, Mackenbach JP, Moll HA, Steegers EA, et al. The Generation R Study: design and cohort update until the age of 4 years. Eur J Epidemiol 2008. 8. de Beurs E. Brief Symptom Inventory, handleiding. Leiden, The Netherlands. 2004.




24a

February 20, 2009

WETENSCHAP

Hypoplasie Het vaststellen van hypoplasie van het neusbotje bij de screening op Downsyndroom in het tweede trimester Doel

Foetussen met Downsyndroom werden vergeleken

Het doel van deze studie is om twee manieren te

met kinderen zonder Downsyndroom wat

vergelijken waarmee hypoplasie van het neus-

betreft hypoplasie van het neusbotje.

botje kan worden vastgesteld: het gebruik van multiples of the median (MoM) tegenover het

Resultaten:

gebruik van de verhouding tussen de bipariëtale

Bij 3197 van de 3634 vrouwen (88%) werd het

diameter (BPD) en het neusbotje (NB). Bij de

neusbotje onderzocht. Er werden 23 gevallen

tweede trimester screening wordt hypoplasie

van Downsyndroom ontdekt. De curven wezen

van het neusbot geassocieerd met Down-

uit dat een neusbotje onder 0.75 MoM de beste

syndroom.

definitie was van hypoplasie. Deze methode had een sensitiviteit van 49% ( 95% BI 26-69) en een

Opzet

specificiteit van 92% (95% BI 91-93), vergeleken

Er werd een prospectieve cohortstudie uitge-

met respectievelijk 61% (95% BI 38-80) en 84%

voerd bij vrouwen die tussen 16 en 22 weken

(95% BI 82-85) voor de verhouding BPD/NB >11.

een structurele echo lieten maken. Het foetale

Het verschil in sensitiviteit was niet significant

neusbot en andere markers van foetale aneuplo-

(P<0.25), het verschil in specificiteit wel (P<0.001).

ïdie werden bekeken. MoM voor de lengte van het neusbotje werden berekend voor elke zwan-

Conclusie

gerschapsduur en aangepast aan maternale

In het tweede trimester van de zwangerschap is

afkomst. Hypoplasie van het neusbot werd

de beste voorspeller van Downsyndroom een

gedefinieerd als ofwel het afwezig zijn van het

neusbotlengte van <0.75 MoM voor de zwanger-

neusbot, ofwel een BPD/NB ratio van >11. Ook

schapsduur. Deze methode heeft een verbeterde

NB lengtes van minder dan 0.75, 0.50 of 0.25

specificiteit; dit houdt in dat er minder fout-

MoM (afhankelijk van de zwangerschapsduur)

positieve resultaten zijn.

werden gezien als hypoplasie.

Verbetert ‘multiples of median methode’ de efficiëntie van de screening? Afwezigheid of hypoplasie van het foetale neusbotje is

beste vastgesteld kan worden is echter nog onduidelijk.

een erkende marker voor aneuploïdie in het tweede

Hoewel sommige studies suggereren dat de verhouding

trimester van de zwangerschap[1-7]. Hoe hypoplasie het

tussen de bipariëtale diameter en het neusbot (BPD/NB) de beste definitie is[4,6], geven anderen aan dat het

Anthony O.Obodi, MD, MSCE; Harish M. Sehdev, MD;

gebruik van veelvouden van de mediaan (multiples of the

David M. Stamilio, MD, MSCE; Alison Cahill, MD; Linda Dunn, MD;

median, MoM) van het neusbotje gecorrigeerd voor

George A. Macones, MD, MSCE. Defining nasal boone hypoplasia

zwangerschapsduur een betere manier is[8,9]. Eén van de

in second-trimester Down syndrome screening: does the use of

studies gaf geen verbetering van de efficiëntie van de

multiples of the median improve screening efficacy? American

screening bij het gebruik van MoM[8], een andere studie

Journal of Obstetrics and Gynecology. 2007; October: 361.e1-361.e5.

vond de helft van de Downsyndroom gevallen door achteraf de gearchiveerde beelden te bekijken[9].

Vertaling: Fanny Bertens en Lonneke Niewenhuijze, leden van de

In een studie die hypoplasie van het neusbot combineerde

redactie van dit tijdschrift

met andere markers voor Downsyndroom bleek dat de TvV maart 2009 • KNOV



25

February 20, 2009

WETENSCHAP specificiteit van hypoplasie maar 82% was[7]. Hypoplasie

kwamen tot stand door de medianen voor blanke vrouwen

werd hier gedefinieerd als een BPD/NB van >11.

te vergelijken met die voor vrouwen van andere afkomst.

Vanwege deze lage specificiteit wordt in deze studie

MoM werden berekend voor de lengte van het neusbot

gekeken of deze te verbeteren is met het gebruik van de

bij elke zwangerschapsduur. Hypoplasie werd gedefinieerd

MoM-methode.

als afwezigheid van het neusbot of een BPD/NB ratio van >11, of als een lengte van het neusbotje van <0.75, 0.50

Methoden

en 0.25 MoM, afhankelijk van de zwangerschapsduur.

Deze studie is een secundaire analyse van data uit een

Foetussen of pasgeborenen met Downsyndroom werden

prospectief cohortonderzoek onder vrouwen die tussen

vergeleken met kinderen zonder Downsyndroom voor de

16 en 22 weken een structurele echo ondergingen tussen

aanwezigheid van hypoplasie. Foetale karyotypen werden

januari 2002 en december 2005. Het neusbotje en andere

bevestigd door chromosomale analyse (indien mogelijk)

markers van aneuploïdie, zoals de nekplooi, lengte van

of door neonataal onderzoek.

bovenarm en -been, plexus choroideus cysten, grove

Statistische analyse werd verricht met de chi-square test

foetale afwijkingen, echodense darmen, pyelectasie en

voor categorische variabelen en de Student T-test voor

hypoplastische vijfde vinger of teen, werden onderzocht.

continue variabelen. De primaire uitkomst was het verband

Het onderzoek werd goedgekeurd door verschillende

tussen het aan- of afwezig zijn van het neusbotje, en

medisch ethische commissies.

aneuploïdie. Alle analyses werden uitgevoerd met behulp

Het neusbotje werd onderzocht zoals eerder omschreven

van STATA software (versie 9.0, STATA Corp, College

door Sonek en Nicolaides[1]. Het gezicht van de foetus

Station, TX).

werd in midsagittale doorsnede in beeld gebracht en vervolgens werd de transducer zijwaarts bewogen, tot de optimale hoek van 45 of 135 graden werd bereikt. Het

Tabel 1. Demografische kenmerken van de onderzoekspopulatie (n=3634)

neusbotje is op deze manier als een driehoekige echogene structuur te zien. Alle echo’s werden verricht door ervaren

Kenmerk

American Registry of Diagnostic Medical Sonographers,

Gemiddelde leeftijd (jaren)

gediplomeerde echoscopisten die bekwaam zijn om eerste

Gemiddelde zwangerschapsduur

trimester screening uit te voeren. Mediane niveaus van

(weken)

de neusbotlengte werden berekend met polynomiale

Etniciteit

regressie en gecorrigeerd voor zwangerschapsduur.

Figuur 1

N

%

30 +-6.8

-

19.1 +- 1.7

-

Blank

1817

50

Afrikaans-Amerikaans

1417

39

Aziatisch

218

6

Zuid-Amerikaans

182

5

Indicatie voor onderzoek Routine-onderzoek

2535

70

Gevorderde maternale leeftijd

840

23

Abnormale serumscreening

183

5

Foetale structuurafwijkingen

61

1.5

Overig

15

0.5

Centra Universiteit van Pennsylvania

509

14

Pennsylvania Hospital

2253

62

Chestnut Hill Hospital

872

24

Resultaten Van de 3.634 vrouwen die in deze vier jaar werden onderOm deze gemiddelden vast te stellen werden metingen

zocht, is bij 88% (3.197 vrouwen) de lengte van het foetale

gebruikt van het neusbot van foetussen van blanke

neusbotje bepaald. Er werden 23 gevallen van Down-

vrouwen zonder enige chromosomale afwijkingen. Voor

syndroom ontdekt. De demografische kenmerken van de

vrouwen van andere afkomst werden normale medianen

onderzoekspopulatie staan beschreven in Tabel 1. De

berekend met een correctiefactor van 1.06 voor Afro-

meeste van de patiënten waren blank, en de meest voor-

Amerikaanse vrouwen, 0.96 voor Aziatische vrouwen en

komende reden van onderzoek was routine-echoscopie.

1.01 voor Zuid-Amerikaanse vrouwen. De correctiefactoren 26




February 20, 2009

WETENSCHAP Figuur 2

passende variabelen, wat laat zien dat ondanks enkele uitschieters (zeker onder de nullijn), het model over het algemeen een goede verklaring gaf. Vanuit de geregresseerde medianen werden MoM berekend voor een zwangerschapsduur tussen 15 en 23 weken (tabel 2). De efficiëntie van screening op Downsyndroom met MoM en BPD/NB ratio werden vergeleken (tabel 3). De optimale afkappunten uit de curven komen overeen met MoM van <0.75 en BPD/NB >11. <0.75 MoM had een sensitiviteit en specificiteit van respectievelijk 49% en 92%, in vergelijking met respectievelijk 61% en 84% voor BPD/NB >11. De 95%-betrouwbaarheidsintervallen voor de effectiviteit van de verschillende methoden zijn

Figuur 2 is de strooidiagram en de regressielijn van de

te vinden in Tabel 3.

lengte van het neusbot in relatie tot zwangerschapsduur

Het gebied onder de curven van NB MoM en BPD/NB

in weken. Figuur 3 is de regressie van de residuen op de

ratio’s waren respectievelijk 71 en 72%. Indien beperkt

Tabel 2. MoM van het neusbeentje tussen 15 en 23 weken zwangerschap voor blanke vrouwen* AD (wk)

Proefpersonen (N)

Geregresseerd

0.75 Mom

0.5 MoM

0.25 MoM

gemiddelde 15

41

0.40

0.30

0.20

0.10

16

184

0.41

0.31

0.21

0.11

17

124

0.45

0.34

0.23

0.11

18

258

0.48

0.36

0.24

0.12

19

555

0.51

0.38

0.26

0.13

20

370

0.53

0.40

0.27

0.13

21

152

0.58

0.44

0.29

0.15

22

72

0.57

0.43

0.29

0.14

23

30

0.64

0.48

0.32

0.16

* aangepast voor Afrikaanse, Aziatische en Zuid-Amerikaanse vrouwen, met een correctiefactor van respectievelijk 1.06, 0.98 en 1.01.

Tabel 3. Effectiviteit van screening op Down Syndroom: vergelijking van MoM met afwezigheid neusbotje of BPD/NB >11 (Down Syndroom, 23 patiënten) NB criterium

Sensitiviteit Specificiteit

PVW (%)

NVW (%)

PLR (%)

NLR (%)

(%, 95% BI) (%, 95% BI) Afwezig NB

26 (10-48)

99 (99-100)

29

99

26

0.74

61 (38-80)

84 (83-85)

3

99

3.8

0.46

<0.75 (11/23)

49 (27-69)

92 (91-93)

4

99

6.1

0.55

<0.5 (6/23)

26 (10-48)

99 (99-100)

25

99

26

0.74

<0.25 (6/23)

26 (10-48)

99 (99-100)

28

99

26

0.74

BPD/NB >11 (14/23) NB MoM

PVW: Positief Voorspellende Waarde NVW: Negatief Voorspellende Waarde PLR: Positive Likelihood Ratio NLR: Negative Likelihood Ratio




27

February 20, 2009

WETENSCHAP tot het gebied onder de curve met een foutpositieve ratio van <5%, was het 22% voor de BPD/NB ratio en

Figuur 3 De regressie van de residuen op de passende variabelen

21% voor de NB MoM. Het verschil in sensitiviteit was niet significant (P<0.25), het verschil in specificiteit wel (P<0.001). Wanneer de sensitiviteit voor het ontdekken van het Downsyndroom op 40% is vastgesteld, is de foutpositieve ratio voor BPD/NB 5.5% en die van MoM 1%. De BPD/NB en NB MoM afkapwaarden die zorgden voor een sensitiviteit van 40% waren respectievelijk een ratio van >12.5 en een MoM van 0.625. Anderzijds, wanneer de ratio foutpositief op 5% werd vastgesteld, werd voor BPD/NB een sensitiviteit gevonden van 39%, en voor MoM een sensitiviteit van 43%. Hier waren de afkapwaarden respectievelijk een ratio van >12.6 en MoM <0.72.

Discussie

Deze studie heeft enkele beperkingen. De evaluatie van

Het onderzoek laat zien dat het gebruik van NB MoM in

neusbot vond enkel plaats door tweedimensionale

het tweede trimester van de zwangerschap een betere

sonogrammen. Recent onderzoek met driedimensionale

definitie geeft van hypoplasie van het neusbeen dan het

technieken suggereert dat afwezigheid van het neusbot

gebruik van de ratio BPD/NB, omdat NB MoM een hogere

zowel unilateraal als bilateraal kan voorkomen[11-13]. De

specificiteit heeft met betrekking tot het ontdekken van

tweedimensionale methode lijkt echter afdoende zolang

Downsyndroom. Deze informatie is van klinisch belang

het gebruik van driedimensionale technieken nog niet

omdat op deze manier onnodige ongerustheid bij ouders

gestandaardiseerd is. De onderzoekers zijn het eens met

kan worden voorkomen in geval van een foutpositieve

Sonek et al[10] dat unilaterale afwezigheid van het neus-

uitslag. Eerdere studies wezen uit dat een BPD/NB ratio

bot zo weinig voorkomt dat het de efficiëntie van

van >11 de optimale manier was om hypoplasie van het

de screening mogelijk niet beïnvloedt bij gebruik van

neusbotje vast te stellen

tweedimensionale sonografie.

[3,6,7]

. De sensitiviteit voor het

ontdekken van Downsyndroom in het tweede trimester

Concluderend laat deze studie zien dat het gebruik van

met voorgaande methode varieerde van 37-81%, de

de NB MoM methode bij screening op Downsyndroom in

specificiteit van 80-100%[2-7,10]. De lagere waarden voor

het tweede trimester de beste resultaten geeft, omdat

sensitiviteit en de hogere voor specificiteit werden gevon-

het de specificiteit verhoogt zonder de sensitiviteit

den als afwezigheid van het neusbotje als criterium werd

significant te verlagen. ■

gebruikt. De huidige studie laat zien dat de MoM methode nodig is om de screening naar Downsyndroom in het

De literatuurverwijzingen treft u aan op pag. 28a van de

tweede trimester te optimaliseren. De sensitiviteit die


wordt verkregen met NB MoM is echter lager dan de sensitiviteit die wordt gerapporteerd door Gianferrari et al[9]. Dit vraagt om meer onderzoek om het gebruik van deze nieuwe methode te valideren. De huidige studie heeft zich alleen gericht op het optimaliseren van de definitie van hypoplasie van het neusbot. Eerder is aangetoond dat het gebruik van de lengte van het neusbot in combinatie met andere markers van aneuploïdie een betere risicoschatting op Downsyndroom geeft dan het gebruik van het neusbotje alleen[7]. Hoewel deze studie de methode van NB MoM niet combineert met andere markers, is er geen reden om aan te nemen dat een dergelijke verbetering niet kan plaatsvinden.

28




February 20, 2009

WETENSCHAP Verwijzingen pag. 25-28 Hypoplasie 1.Sonek JD, Nicolaides KH. Prenatal ultrasonographic diagnosis of nasal bone abnormalities in three fetuses with Down syndrome. Am J Obstet Gynecol. 2002;186:139–141. 2. Vintzileos A, Walters C, Yeo L. Absent nasal bone in the prenatal detection of trisomy 21 in a high-risk population. Obstet Gynecol. 2003;101:905–908. 3. Bromley B, Lieberman E, Shipp TD, Benacerraf B. Fetal nasal bone length: a marker for Down syndrome in the second trimester. J Ultrasound Med. 2002;21:1387–1394. 4. Bunduki V, Ruano R, Miguelez J, Yoshizaki CT, Kahhale S, Zugaib M. Fetal nasal bone length: reference range and clinical application in ultrasound screening for trisomy 21. Ultrasound Obstet Gynecol. 2003;21:156–160. 5. Cicero S, Sonek JD, McKenna DS, Croom CS, Johnson L, Nicolaides KH. Nasal bone hypoplasia in trisomy 21 at 15-22 weeks’ gestation. Ultrasound Obstet Gynecol. 2003;21:15–18. 6. Odibo AO, Sehdev HM, Dunn L, McDonald R, Macones GA. The association between fetal nasal bone hypoplasia and aneuploidy. Obstet Gynecol. 2004;104:1229–1233. 7. Odibo AO, Sehdev HM, Sproat L, et al. Evaluating the efficiency of using second-trimester nasal bone hypoplasia as a single or a combined marker for fetal aneuploidy. J Ultrasound Med. 2006;4:437–441. 8. Cusick W, Shevell T, Lupinacci C, Rivera J, Crombleholme W. Nasal bone length hypoplasia based on multiples of the median in the second trimester confers a high risk for fetal trisomy 21 and 18. Am J Obstet Gynecol. 2005;193:S149. 9. Gianferrari EA, Benn PA, Dries L, Brault K, Egan JFX, Zelop CM. Absent or shortened nasal bone length and the detection of Down syndrome in second-trimester fetuses. Obstet Gynecol. 2007;109:371–375. 10. Sonek JD, Cicero S, Neiger R, Nicolaides KH. Nasal bone assessment in prenatal screening for trisomy 21. Am J Obstet Gynecol. 2006;195:1219–1230. 11. Benoit B, Chaoui R. Three-dimensional ultrasound with maximal mode rendering: a novel technique for the diagnosis of bilateral or unilateral absence or hypoplasia of nasal bones in second-trimester screening for Down syndrome. Ultrasound Obstet Gynecol. 2005;25:19–24. 12. Lee W, DeVore GR, Comstock CH, et al. Nasal bone evaluation in fetuses with Down syndrome during the second and third trimesters of pregnancy. J Ultrasound Med. 2003;22:55–60. 13. Goncalves LF, Espinoza J, Lee W, et al. Phenotypic characteristics of absent and hypoplastic nasal bones in fetuses with Down syndrome: description by 3-dimensional ultrasonography and clinical significance. J Ultrasound Med. 2004;23:1619–1627.




28a

February 20, 2009

WETENSCHAP

Maternale sterfte in Nederland ten gevolge van hypertensie tijdens de zwangerschap Een analyse van de substandaard zorgfactoren

Relinde van der Stouwe

Inleiding

factoren door de MMC (acht gynaecologen en een inter-

Sinds 1981 rapporteren gynaecologen in Nederland

nist) en door een groep van vijf onafhankelijke experts op

maternale sterfte bij de maternale mortaliteit commissie

het gebied van de perinatologie. De gemelde sterfte-

(MMC) van de NVOG. Deze rapportage maakt deel uit

gevallen werden gecheckt met gegevens van CBS.

van continue anonieme landelijke registratie en onderzoek.

Hypertensieve aandoeningen tijdens de zwangerschap

Zwangerschapshypertensie blijkt de meest voorkomende

werden gedefinieerd volgens de NVOG-richtlijn hyper-

oorzaak van moedersterfte in Nederland te zijn. In de

tensie tijdens zwangerschap (zie tabel 1). Substandaard

periode 1983-1992 steeg de maternale sterfte per

zorg factoren werden omschreven als alle factoren die

100.000 levende geboorten (MMR) ten gevolge van

mogelijk geresulteerd hebben in een lage standaard van

zwangerschapshypertensie van 2.7 naar 4.0 in de periode

zorg en welke een negatieve invloed hebben gehad op de

1993-2002. Analyse van de casus in de periode 1983 tot

reeks van gebeurtenissen die tot de dood leidde. Lage

1992 laat substandaard zorg zien bij 93% van de vrouwen

standaard van zorg werd gedefinieerd als het niet opvolgen

die overleden ten gevolge van hypertensieve aandoenin-

van de NVOG-richtlijn. De sterftegevallen werden individueel

gen. Dit percentage verminderde niet gedurende de

onderzocht door alle leden van de MMC en de expert-

periode 1993 –2002 (90%). Om gerichte aanbevelingen

groep. Vervolgens werden de casus besproken in een

te kunnen formuleren voor het verbeteren van de verlos-

gezamenlijke bijeenkomst voor een uiteindelijk beoordeling

kundige zorg bij hypertensieve aandoeningen tijdens de

van de substandaardfactoren. In geval dat geen consensus

zwangerschap, voerde de MMC een audit uit van de

kon worden bereikt, werd het oordeel gebaseerd op de

sterftegevallen ten gevolge van pre-eclampsie in relatie

mening van de meerderheid van de groep.

tot substandaard zorgfactoren . [1]

Tabel 1. Definities volgens de NVOG richtlijn “Hypertensieve aandoeningen in de zwangerschap” Hypertensie in de zwangerschap

Systolische BD ≥ 140 mm Hg en/of diastolische BD ≥ 90 mm Hg na 20 wkn amenorroe

Pre-eclampsie

Hypertensie in de zwangerschap met proteïnurie ≥ 300 mg/ 24 uurs urine na 20 wkn amenorroe

Eclampsie

Hypertensie in de zwangerschap of pre-eclampsie met convulsies

Milde pre-eclampsie

Diastolische BD , 110 mmHg zonder nier-, lever-, hematologische of neurologische afwijkingen

Ernstige pre-eclampsie

Diastolische BD ≥ 110 mmHg of een lager diastolische BD zonder nier-, lever-, hematologische of neurologische afwijkingen

BD = bloeddruk, wkn = weken.

Methode

Resultaten

Alle aan de commissie gerapporteerde gevallen van

In de periode 2000-2004 werden 135 gevallen van

maternale sterfte door zwangerschapshypertensie in

maternale sterfte gerapporteerd bij de MMC. Daarnaast

Nederland in de periode 2000 tot 2004 werden

bleken er zes sterftegevallen bij het CBS geregistreerd te

geïdentificeerd en onderzocht op substandaard zorg-

staan die niet bij de MMR gemeld waren. 27 vrouwen stierven ten gevolge van zwangerschapshypertensie.

Relinde van der Stouwe is beleidsmedewerker KNOV en

In alle gevallen voldeden de vrouwen aan criteria van

lid van de redactie

pre-eclampsie; bij 16 (60%) vrouwen was er tevens TvV maart 2009 • KNOV



29

February 20, 2009

WETENSCHAP sprake van eclampsie. In zestien gevallen startte de

was de behandeling van ernstige hypertensie inadequaat.

prenatale zorg in de eerstelijn. In een geval voltrok de

Profylactisch toediening van magnesium bleef in vijftien

eclampsie zich thuis. Deze vrouw kwam voor haar eerste

gevallen achterwege; er was ook geen bewijs dat dit was

controle bij een amenorroeduur van 26 weken, met een

overwogen. Het gevaar van een hoge systolische bloed-

bloeddruk van 110/80 mmHg. Drie weken later had ze

druk in combinatie met laag aantal bloedplaatjes wordt

thuis een eclamptisch insult.

onderschat in relatie tot een intracerebrale bloeding.

De gemiddelde zwangerschapsduur waarbij de sterfte

Bij alle vrouwen met een laag aantal bloedplaatjes in

optrad of de bevalling plaatsvond met aansluitend de

deze studie, was de systolische bloeddruk boven de

sterfte, was 35 weken (26-42 weken). In 19 gevallen

160 mmHg terwijl de diastolische bloeddruk in 63% van

bedroeg de zwangerschapsduur meer dan 34 weken.

de gevallen boven de 110 mm Hg was. In deze cohort

Tien vrouwen waren van niet-Nederlandse afkomst; acht

neigden gynaecologen tot het behandelen van de ver-

daarvan waren afkomstig uit de Sub-Sahara. In alle

hoogde diastolische druk en de systolische druk te negeren.

gevallen waren risicofactoren voor pre-eclampsie aan-

Bij veertien vrouwen die overgeplaatst werden naar een

wezig (zie tabel 2).

derdelijns ziekenhuis, waren inadequaat gestabiliseerd met antihypertensiva of anticonvulsiva. Ergometrine

Tabel 2. Kenmerken van de studiepopulatie

werd aan een vrouw toegediend waarbij de diagnose pre-eclampsie was vastgesteld. In twintig gevallen beoor-

Kenmerken

deelde de gynaecoloog bij opname de pre-eclampsie als

Totaal aantal

mild en behandelde de vrouw ook als zodanig, maar had

sterftegevallen = 27, n(%) Zorg gestart in eerste lijn

16

(59)

als ernstig beschouwd moeten worden volgens de richtlijn.

Nullipariteit

17

(63)

In deze cohort was de zwangerschapsduur in 70% van de

Tweeling zwangerschap

4

(15)

vrouwen boven de 34 weken. Bij twaalf (44%) vrouwen

Chronische hypertensie

2

(7)

had de baring eerder moeten plaatsvinden. Met het voort

Nieraandoening

3

(11)

laten duren van de zwangerschap wordt de vrouw bloot-

In vitro fertilisatie

2

(7)

gesteld aan een toenemend risico op ernstige morbiditeit

Maternale leeftijd > 40 jaar

2

(7)

en mortaliteit. Mocht er gekozen worden voor het continueren van de zwangerschap, dan is het beter om de

HELLP syndroom in vorige zwangerschap

1

vrouw over te plaatsen naar een derdelijns centrum.

(4)

HELLP, haemolysis, elevated liver enzymes

Opvallend is dat in 84% van de gevallen notities ontbraken

and low platelet count

omtrent het geven van voorlichting over pre-eclamptische klachten of tekenen terwijl voorlichting deel uitmaakt van

In de meerderheid van de gevallen (71%) was een

de aanbevelingen in de NVOG-richtlijn. De onderzoekers

cerebrovasculaire complicatie de directe oorzaak van de

vragen speciale aandacht voor voorlichting aan migranten-

sterfte, in veertien gevallen een intracerebrale bloeding, en

vrouwen met een verhoogd risico. Daaronder behoren

in 5 gevallen andere cerebrale complicaties als cerebrale

ook vrouwen uit de Sub-Sahara. Ook pleiten zij voor

oedema. In de veertien gevallen, die gecompliceerd

preconceptiezorg voor vrouwen met een verhoogd risico.

werden door een intracerebrale bloeding, hadden elf

Deze vrouwen zouden tijdens de zwangerschap vaker

vrouwen een laag aantal bloedplaatjes.

moeten worden gezien dan vrouwen met een laag risico.

Substandaard factoren

Conclusie

Met uitzondering van een geval was er bij elke casus

In de meeste gevallen van moedersterfte ten gevolge van

sprake van substandaard zorgfactoren. In de eerstelijn was

hypertensieve aandoeningen waren substandaard factoren

de urine van elf vrouwen niet getest op proteïne terwijl

aanwezig. Een conservatieve attitude ten opzichte van het

de bloeddruk steeg of symptomen aanwezig waren. In

beleid rond pre-eclampsie in Nederland is wellicht een

vijf gevallen was de bloeddruk niet gemeten in het eerste

verklaring. De studie laat zien dat er zeker ruimte is voor

trimester of wanneer de vrouw zich meldde met klachten.

verbetering van zorg voor vrouwen met pre-eclampsie op

In vijf gevallen was de tijdsinterval tussen prenatale

gebied van risicoselectie, diagnostiek, voorlichting aan

controles te lang volgens de richtlijn waardoor de

zwangere vrouwen, en behandeling. Er moet meer aan-

diagnose pre-eclampsia uitgesteld werd. Wanneer

dacht komen voor de behandeling van de systolische bloed-

pre-eclampsie gediagnosticeerd werd, vond in vier

druk en voortijdige beëindiging van de zwangerschap. ■

gevallen geen directe verwijzing plaats.

30

In het ziekenhuis werden elf vrouwen met pre-eclampsie-

De literatuurverwijzing treft u aan op pag. 30a van de

symptomen niet adequaat onderzocht. In 23 gevallen





February 20, 2009

WETENSCHAP Verwijzingen pag. 29-30 Maternale sterfte in Nederland 1. Schutte JM, Schuitemaker NWE, Roosmalen van J, Steegers EAP On behalf of the Dutch Maternal Mortality Committee. Substandard care in maternal mortality due to hypertensive disease in pregnancy in the Netherlands. BJOG 2008;115:732-736.




30a

February 20, 2009

ONDERWIJS

De kracht van begeleiding: cliëntgerichte begeleiding van baringspijn De tweedaagse cursus ‘kracht van begeleiding’ is ontwikkeld door de drie opleidingen in samenwerking met de KNOV. In deze cursus staat de veranderende rol van de verloskundige bij de begeleiding van de baring centraal. Een rol die aansluit bij drie actuele richtlijnen met veel impact voor de eerstelijns verloskundige zorg: ‘Niet vorderende ontsluiting’ (KNOV-2006), ‘Prenatale verloskundige begeleiding’ (KNOV-2008) en ‘Medicamenteuze pijnbehandeling tijdens de bevalling’ (CBO-2008).

De opleidingen verzorgen deze cursus ook bij u op locatie! Aan bod komen

• Voorbereiden op en begeleiden bij de baring, met

• Evidence over diverse aspecten van de baring, begeleiden van de baring en baringspijn vanuit cliënt- en verloskundig perspectief met aandacht voor continue begeleiding.

aandacht voor een geboorteplan, diverse checklists, partogram. • Gespreksvaardigheden op grond van het cliëntgericht communicatiemodel • Protocollering, organisatie op praktijk en praktijkoverstijgend niveau, discussie over nieuwe mogelijkheden en hun rol: groepsvoorlichting, vervroegde kraamzorg en doula. Kenniscentrum Maastricht

van

Data: 25 mei & 8 juni 2009 | Nijmegen Data: 15 & 22 juni 2009 | Eindhoven Bij voldoende belangstelling worden

Hogerop?

extra cursussen georganiseerd. www.av-m.nl Expertisecentrum Verloskunde Academie Amsterdam Data: 20 maart en 3 april 2009 Amsterdam

Volg dan de Universitaire Masterstudie Verloskunde Geen korte cursus, maar een volwaardige en intensieve universitaire masterstudie.

Data: 7 april en 24 april 2009 Amsterdam Bij voldoende belangstelling worden extra cursussen georganiseerd. www.vroedvrouwenopleiding.nl Expertisecentrum Verloskunde Academie Groningen Data: 24 maart en 31 maart 2009 Groningen

Interesse?

Onderwijsbureau Masterstudies Bel (020) 566 6944 of mail: [email protected]

KIJK ook op www.amc.nl/

Bij voldoende belangstelling worden extra cursussen georganiseerd. www.verloskunde-academie.nl Kenniscentrum Verloskunde Academie Rotterdam Data: 20 maart en 23 april 2009 Rotterdam www.VA-R.nl ■

masterverloskunde TvV maart 2009 • KNOV



31

February 20, 2009

ONDERWIJS

XII. Hebammenkongress 2010 in Düsseldorf Gemeinsam Brücken bauen – professionell und partnerschaftlich

Forschungsworkshop. Während des Forschungsworkshop

Ankündigung und Aufforderung zum Einreichen von

Diplomarbeiten oder Promotionen aber auch Ergebnisse

Beiträgen

aus anderen Forschungsprojekten der Fachöffentlichkeit

Vom 10.-12. Mai 2010 veranstaltet der Deutsche

vorgestellt werden.

Hebammenverband e.V. im Kongresszentrum in

Sie können ein geplantes, in der Durchführung oder

Düsseldorf seinen XII. Bundeskongress.

abgeschlossenes Projekt präsentieren. Ebenso besteht die

Vom 8.-9. Mai 2010 findet in Zusammenarbeit mit der

Möglichkeit Ihre Arbeit im Rahmen eines wissenschaft-

Hebammengemeinschaftshilfe e.V. zum ersten Mal ein

lichen Posters vorzustellen.

Vorkongress statt.

Die Abstracts werden von einem wissenschaftlichen

Wir freuen uns, wenn möglichst viele Hebammen und

Beirat der Deutschen Gesellschaft für Hebammen-

interessierte benachbarte Berufsgruppen sich an der

wissenschaft evaluiert (open Review).

aktiven Gestaltung des Kongresses beteiligen.

Die Vorträge bzw. Poster werden im Kongressband des

Wenn Sie einen Vortrag oder Workshop halten, ein

Hebammenkongresses veröffentlicht.

können Qualifikationsarbeiten wie Bachelor-, Master-,

Poster präsentieren und/ oder einen Videofilm zeigen möchten, schicken Sie bitte mit dem Formblatt, welches

Eine Zusammenfassung Ihres Beitrages schicken Sie

unter www.hebammenverband.de abrufbar ist, Ihren

bitte unter Angaben der Problembeschreibung

Kurzbeitrag bis zum 10.05.09 per E-Mail an uns.

(Quellen), der Forschungsfrage, der Methode, der Ergebnisse, der Empfehlungen sowie ethischen

Aufruf zum Einreichen von Abstracts für den Forschungs-

Kriterien mit dem Formblatt, welches unter

workshop der Hebammengemeinschaftshilfe e.V.

www.hebammenverband.de abrufbar ist, per

Im Rahmen des Vorkongresses vom 8.-9 Mai 2010

E-Mail bis zum 15.08.09 an uns. ■

veranstaltet die Hebammengemeinschaftshilfe e.V. einen

Nieuwe masters UvA/AMC Op 10 februari jl. werden opnieuw vijf masters gelauwerd. Op de trap van links naar rechts: Anke Selles, Jacco Steen en Lenneke Daamen; voor de trap: Karien Hendriks en Marieke Adrichem

32




February 20, 2009

FORUM

Overstapservice Het lijkt nog maar pas geleden dat we geen echoverwijzing

Is dit de beoogde vrije marktwerking waar we zogezegd

honoreerden bij een zekere laatste menstruatiedatum. Je

beter van moeten worden, waarbij de verzekeraar straks

maakte een ouderwetse rekensom, liet bij 13 weken het

de lachende derde is?

hartje horen en pinkte een traantje weg bij het zien van

Iemand van de KNOV spreekt ons toe in driedelig pak

alle ontroering. Anno 2008 kan een moderne verloskun-

met bijpassende stropdas. Met een big smile verklaart hij

dige praktijk niet meer zonder een eigen echoapparaat,

dat verloskundigen de ongevraagd in hun achtertuin

de benodigde expertise om voorlichting te kunnen geven

neergestreken solist vaak wilde vestiger noemen, maar

over nekplooimeting en de voors en tegens van het

dat hij – in het plurale wij van de Koninklijke NOV – het

Heilige Structureel Echo Onderzoek.

liever over vrije vestigingen hebben. Heb je je al die jaren een slag in de rondte gewerkt, denk je nu eindelijk je vak

Ik kan bijna terug verlangen naar de tijd van de Vroede

weer te kunnen uitoefenen zoals het bedoeld is, moet je

Vrouw, de wijze verloskundige die de evidence haalde uit

je gaan bezig houden met reclame maken, of in ieder

haar jarenlang opgebouwde ervaringen. Dadelijk zijn we

geval valse reclame tegengaan. Commercieel denken?

allemaal afgestudeerd in de hogere verloskunde c.q. voelen

Ik voel me nog steeds zorgverlener en geen ondernemer.

we ons minderwaardig indien we niet actief deelnemen

Door het hele land krijgen gevestigde verloskundigen

aan ITV, nascholing of congresbezoek. Ben ik gemak-

met dit soort zaken te maken. De KNOV geeft sociaal

zuchtig als ik geen tijd willen steken in een diepgaand en

wenselijke adviezen met dooddoeners als: ‘Houd de

tijdrovend onderzoek?

discussie open!’, ‘Houd contact zakelijk en opbouwend!’,

Toch wil ik ook wel eens in aanmerking komen voor een

‘Blijf beleefd!’. De vasthoudendheid van de wilde vestiger

prijs, al heb ik geen scriptie of proefschrift geschreven en

laat echter blijken dat beleefdheid mij niet verder helpt.

heb ik niets onderzocht met significante verschillen. Het

Ik wil best studeren, mijn vak volgens de laatste nieuwe

spijt mij, het enige wat ik gedaan heb al die jaren is ‘het

gefundeerde richtlijnen uitoefenen, maar er moet ook

volgehouden’. Ik kreeg geen Burn-out en dat terwijl ik

verlost worden. Iedere bijscholing kost handen vol tijd en

mezelf amper zwangerschapsverlof gunde en zeker geen

geld. Dan heb ik het niet over de scholing of het congres

babysabbatical. Doorwerken was mijn devies en dat

die zijn aftrekbaar als beroepskosten. Nee, een achterwacht

deden vele andere hardwerkende verloskundigen met

regelen, het verschuiven van het spreekuur voor je praktijk,

mij. In de jaren dat er geen verloskundige te krijgen was,

de extra opvang voor je kinderen, de reis erheen en uit-

roeiden we soms met een enkele riem. In de vakantie-

geblust terug, drie kwartier na thuiskomst de diensttele-

periode verloste je drie weken volcontinue, om je collega

foon weer aanzetten met soms de uiteindelijke conclusie

de kans te geven even een time out te nemen en vice

dat je die dag niets hebt gehoord wat je (nog) niet wist.

versa. Wat is daarvoor nu mijn beloning? Wat is nou eigenlijk mijn punt? Tegenwoordig kan het zijn dat er, terwijl er veel minder

Ik wilde het gewoon een keer gezegd hebben, want

kinderen worden geboren, zomaar iemand een praktijk

heus, ik speel een actieve rol bij ITV, ik ga naar vergade-

opent in je dorp. Die haar echoapparaat aanprijst met

ringen en bijscholingen, ik schrijf jaarlijks een kwaliteits-

concurrentievervalsende slogans als ‘Kunnen we wat

verslag, lever mijn LVR netjes en op tijd in, ik kan counselen

vaker een kijkje in je buik nemen…’, een gratis extra

volgens de richtlijnen. Ook ik ben een vakidioot die zich

echo bij inschrijving belooft of op haar wervende website

onverminderd voor haar zwangeren inzet als een vuurtoren

laat lezen: ‘Klik hier voor overstapservice!’

in de storm. Ook ik draag met trots het kwaliteitskeurmerk,

Overstapservice? Gratis echo? Dat zijn aanbiedingen

ik heb een echoapparaat, ik houd kinderwensspreekuur

die de verloskunde ver voorbij gaan: gratis massage bij

en ik geef voorlichtingsavonden.

aanmelding, gratis zwangerschapstest. Ik verzin het niet,

Eh, o ja ... ik heb ook nog een 'wilde' soliste in onze

google maar eens rond. Medisch verantwoorde echo’s

achtertuin. ■

worden vergoed door de verzekering, wat is er ‘gratis’? Indien ‘onnodig’, dan riekt dit naar commerciële echo-

Marianne Wigbers

grafie. Mag dit bij een integere verloskundige praktijk-

[email protected]

voering? En, overstappen met service? Wat valt er te regelen? Een kopie van de zwangerschapskaart?




33

February 20, 2009

Mieke is verloskundige ‘De deskundige ondersteuning van Biomedic biedt mij meerwaarde, daarom kies ik weer voor ALOKA‘

Vermeulen Medical B.V. • Marconistraat 8 • 6716 AK Ede • T 0318 643424 • F 0318 643047 • [email protected] • www.vermeulenmedical.nl Biomedic Nederland B.V. • Antennestraat 86 • 1322 AS Almere • T 036 5463000 • F 036 5463010 • [email protected] • www.biomedic.nl



February 20, 2009

INNOVATIEF & CREATIEF

Beter bevallen door reële voorlichting Kristel Zeeman

De rubriek Innovatief en Creatief is nieuw in dit tijdschrift en wil u bekend maken met

Groepsbijeenkomsten ter voorbereiding op de bevalling, een Engelstalige zwangerschapscursus voor expats en individuele consulten aan huis. Truus Gale, verloskundige in Hoofddorp en omgeving, heeft van voorlichting haar ‘core business’ gemaakt. “Het is mijn ideaal dat mensen door mijn voorlichting meer vertrouwen krijgen en beter gaan bevallen”.

nieuwe initiatieven en creatieve ideeën op het gebied van de verloskunde, de verloskundige zorg en de organisatie van die zorg. Suggesties en ideeën over onderwerpen? Graag naar [email protected]

niet te doen is, dan is er pijnstilling. Pijn hebben is niet erg. Als je een blessure hebt, kun je ook doorspelen bij

Truus Gale werkt al twintig jaar als verloskundige. Eerst

een belangrijke wedstrijd. Het heeft vooral te maken met

als maatschapslid en na de geboorte van haar tweede

instelling en met kennis van de manieren om de pijn te

kind, veertien jaar geleden, als waarneemster. Na de

verzachten en te verdragen. Ik besteed aandacht aan de

oprichting van het Geboortecentrum Hoofddorp is zij voorlichtingsavonden gaan geven ter voorbereiding op

De kracht van begeleiding

de bevalling. Via haar van oorsprong Engelse echtgenoot werd zij rond die tijd ook gevraagd een prenatale cursus

Een belangrijke kracht van de verloskundige

op te zetten voor expats uit Amsterdam en omgeving.

zorg is de persoonlijke begeleiding van de

Vrouwen die geen hele cursus willen volgen, kunnen een

zwangere. Met het project ‘De kracht van

persoonlijk voorlichtingsconsult bij haar boeken. Nu

begeleiding’ wil de KNOV de begeleidende

besteedt ze een groot deel van haar tijd aan het geven

en coachende rol van verloskundigen

van voorlichting. “Ik kom er achter dat dit is wat ik wil.

versterken. Binnen dit project komen drie

Heel soms heb ik geen zin om te gaan, maar ik kom er

thema’s aan bod, te weten: pijn, voorlichting

altijd met heel veel energie vandaan. Ik heb dan het

en prenatale begeleiding en begeleiding

gevoel iets te hebben bijgedragen aan het begrip van

tijdens de baring. Voor meer informatie

mensen over de baring. Zodat ze zich zekerder kunnen

kunt u terecht op www.knov.nl.

voelen”.

Het Tijdschrift voor Verloskundigen besteedt de komende maanden aandacht aan verlos-

Positieve instelling

kundigen die actief en op een bijzondere

In al haar bijeenkomsten werkt Gale aan een sterke,

manier bezig zijn met begeleiding.

positieve instelling van de zwangere vrouwen: “Ik probeer ze een reëel beeld te geven van wat ze kunnen

Ideeën?

verwachten van een bevalling. Maar het belangrijkste

Heeft u ideeën waarmee u de begeleiding

wat ik ze wil meegeven is de overtuiging dat ze het zelf

kunt versterken? Wij horen ze graag! Neem

kunnen. Ik zeg altijd: ‘Je bent geen slachtoffer. Dit is je

dan vooral contact op met projectleider

niet overkomen. Je wilde het zelf, je bent jong, gezond

Margriet Weide, [email protected].

en sterk en dit is iets waarvoor we ontworpen zijn. Vrouwen kunnen dit. Dat neemt niet weg dat er soms interventies nodig zijn. Het is fijn dat die er zijn. Maar geef je bevalling ook dan niet uit handen. Blijf betrokken bij de beslissingen die er worden genomen’”. “Pijn vind ik het meest interessante onderwerp, ik spreek er graag en veel over. Ook omdat mensen er zoveel vragen over hebben. Ik vertel dat ze veel pijn kunnen hebben, maar tegelijk zeg ik: het is te doen. En als het Kristel Zeeman is lid van de redactie




35

February 20, 2009

INNOVATIEF & CREATIEF verschillende mogelijkheden die er zijn. Ontspannings-

Groepsvoorlichting heeft als voordeel dat

oefeningen, ademhalingstechnieken, douchen, bewegen,

veel mensen tegelijkertijd bereikt worden.

warmte, maar ook positieve verhalen van anderen,

Ook biedt het de mogelijkheid tot onderling

goede ondersteuning en geruststelling. Ik zoek telkens

contact en uitwisseling van ervaringen tussen

de meest recente informatie op over pijnstilling. De

de deelnemers. Om tegemoet te kunnen

nieuwste ontwikkelingen en praktische informatie. In

komen aan de informatiebehoefte van

welk ziekenhuis kunnen mensen terecht voor pijnstilling

cliënten, beveelt de KNOV-standaard

bijvoorbeeld? Wat zijn de mogelijkheden in de verschil-

‘Prenatale verloskundige begeleiding’ dan

lende ziekenhuizen in de buurt?”

ook aan te overwegen om groepsbijeenkomsten te organiseren voor het geven van

“Daarnaast vind ik de latente fase belangrijk om op in te

algemene informatie. Belangrijke onderwer-

gaan. Zodat vrouwen weten wat er in die fase gebeurt

pen, waarover alle zwangeren geïnformeerd

en wat ze kunnen doen. Vrouwen die geen informatie

moeten worden, zijn volgens de standaard:

hebben gehad, weten vaak niet wat hen overkomt en

de verloskundige zorg in Nederland en in

hebben vanaf de eerste wee hulp nodig van de verlos-

haar praktijk, de lichamelijke en psycho-

kundige”.

logische ontwikkelingen tijdens de zwangerschap, de bevalling, de kraamperiode en het

Expertise

beginnend ouderschap.

De expertise voor het geven van groepsvoorlichting ontwikkelde Truus in de loop van de tijd. “Ik heb regelmatig contact met andere professionele cursusleiders. Van

Taak van de verloskundige

iedereen leer ik weer wat nieuws. Daarnaast heb ik veel

Gale vindt gedegen voorbereiding op de bevalling een

cursussen gevolgd, zoals homeopathie voor de eerstelijn,

typische taak van de verloskundige, maar de huidige

NLP, coaching voor verloskundigen, haptonomische

beroepspraktijk is er niet naar. “Als ik zie hoeveel tijd ik

zwangerschapsbegeleiding. En als verloskundige heb ik

steek in het ontwikkelen en onderhouden van de groeps-

de inhoudelijke en praktische kennis. Binnenkort wil ik

voorlichting én de cursus én de individuele consulten…

ook met Amsterdamse verloskundige praktijken om de

Dat kan een fulltime verloskundige er helemaal niet bij

tafel, die hun cliënten naar mij verwijzen. Om mijn voor-

hebben. Maar een voorlichtingsavond organiseren en

lichting af te kunnen stemmen op hun beleid en zodat ze

geven is, denk ik, goed te doen. Er zijn ook verloskundigen

weten wat ze van mij kunnen verwachten”.

die het met een paar praktijken samen organiseren”. Om de drempel tot het organiseren van zo’n avond te

Truus Gale: “Een voorlichtingsavond organiseren en geven is,

verlagen, werkte Gale bij de KNOV mee aan een draai-

denk ik, goed te doen. Er zijn ook verloskundigen die het met een

boek voor groepsvoorlichting. Dit draaiboek beschrijft de

paar praktijken samen organiseren”

inhoud en aanpak van prenatale groepsvoorlichting door verloskundigen. Daarin zit onder andere haar powerpointpresentatie die praktijken kunnen aanpassen aan hun eigen situatie. Momenteel kunnen gemeenten geld beschikbaar stellen voor prenatale voorlichting door verloskundigen. In het KNOV-draaiboek zit een standaardbrief om deze subsidie aan te vragen. Wordt deze subsidie niet toegekend, dan is het heffen van een toegangsprijs een goede mogelijkheid op de kosten te dekken, aldus Gale. Gale is van mening dat voorbereiding op de bevalling verloskundigen niet alleen tijd kóst, maar ook oplevert. “Goede voorlichting aan zwangeren kan verloskundigen,

© Carien van Leeuwen

denk ik, tijd schelen, met name bij de partus. Mensen

36

zullen minder vroeg bellen, omdat ze beter weten wat ze moeten doen in de latente fase. En misschien zal er ook minder pathologie optreden, omdat mensen minder angstig zijn. Dat is mijn ideaal, dat mensen door mijn voorlichting meer vertrouwen krijgen en beter gaan bevallen”.




February 20, 2009

INNOVATIEF & CREATIEF Groepsvoorlichting

Expatcursus

Tips voor de organisatie • Geef een flyer mee met informatie over de

Wie? “De afgelopen jaren begeleidde ik aanstaande

bijeenkomst. • Zorg voor een intekenlijst bij de assistente. Dat is een extra stimulans voor mensen om te komen.

ouders uit circa dertig landen. Het zijn hoog opgeleide mensen, meestal met ‘top jobs’.

• Zorg voor een geschikte ruimte en goede

Die krijgen toevallig in Nederland hun kind,

materialen (beamer, laptop, stoelen etc).

omdat het daarvoor tijd is in hun leven. Ze

• Maak een hand-out van de powerpointpresentatie.

zitten vaak met een angstbeeld, omdat ze

• Zorg voor een assistent die helpt bij het klaarzetten

weinig kennis hebben van het Nederlandse

van de stoelen, het uitdraaien van de hand-outs,

verloskundig systeem: ‘In Nederland moet ik

het schenken van koffie en het opruimen.

thuis bevallen en is het heel moeilijk om pijnstilling te krijgen’”.

Truus: “Het belangrijkste voor het welslagen van een groepsbijeenkomst is dat alle verloskundigen in de praktijk er het nut van inzien en dat overbrengen aan de zwangere vrouwen en hun partners. Denk ook na over de bekostiging van de ruimte, de verloskundige die presenteert, de assistent en de mee te geven informatie. Vraag subsidie aan bij de gemeente of hef een kostendekkende toegangsprijs”.

Wat? “De Engelstalige cursus bestaat uit vijf prenatale bijeenkomsten van twee uur en een ‘postnatal reunion’. Het is een cursus waar vrouwen met hun partner komen. Zes tot acht koppels is ideaal. Ik bespreek het Nederlandse gezondheidszorgsysteem rondom zwangerschap en geboorte, de verschillende fases van de bevalling, omgaan met pijn en pijnbehande-

Ervaring van zwangeren De expatcursus wordt iedere keer geëvalueerd. “Daaruit komen regelmatig tips, die ik dan gebruik voor een volgende keer. Ook laat ik ze altijd hun bevallingsverhaal opschrijven. Dit is voor mij de beste evaluatie, want dan weet ik hoe ze het allemaal beleefd hebben”. Na afloop van een voorlichtingsavond komen deelnemers

ling, interventies, de kraamtijd en Nederlandse gewoonten en gebruiken. We praten over angsten en doen wat ademhalingsoefeningen. Er is veel aandacht voor de wijze waarop de partner kan helpen tijdens de baring. Daarnaast kunnen de deelnemers inschrijven op een aparte workshop van een lactatiekundige en op een workshop ‘Baby Basics’

Innovatieve zorg

die ik zelf geef”. Waarom?

Coöperatieve Verloskundigen Nijmegen e.o. krijgt regie in de prenatale zorg vanaf 2010

“Omdat ze in een vreemd land zijn, zijn

In eerste instantie zijn de verloskundigen via een informele

hen handvatten te geven, zodat ze weten

weg in contact gekomen met acht gemeenten in de

waar ze terecht kunnen. Ik verwijs ze ook veel

regio Nijmegen. Vervolgens zijn de thuiszorg, JGZ en de

naar Engelstalige websites en hulpverleners

Coöperatie uitgenodigd om hun plannen te komen

en consulenten die ik in de loop van de jaren

toelichten. De expertise van de verloskundigen en het

ben tegengekomen. De expats worden echt

directe bereik van de doelgroep heeft de doorslag gegeven

een hechte groep. Hun tijdelijke verblijf in

bij de gemeenten in de regio Nijmegen. Op dit moment

Nederland en dezelfde angsten die zij hebben,

wordt er een plan van aanpak opgesteld door de

die scheppen een band”.

mensen vaak onzeker. Ik vind het leuk om

Coöperatie, dit tezamen met een overgangsdocument (van de verplaatste zorg van de thuiszorg naar de

“Since my delivery, all my expat friends ask

Coöperatie). Het plan van aanpak moet rond de zomer

me how I was able to do it the Dutch way.

bij de gemeenten worden ingediend.

Now, when I tell my story, I discover myself being the number one supporter of the ideo-

Ook in enkele andere gemeenten zijn verloskundigen,

logy of birth I learned in this country. I feel

al dan niet via een ROS, in gesprek met gemeenten.

very happy that I had my baby in the

De KNOV wordt graag op de hoogte gesteld van andere

Netherlands. It enabled me to discover myself

succesvolle initiatieven via [email protected].

and what I´m capable of.” TvV maart 2009 • KNOV



37

February 20, 2009

INNOVATIEF & CREATIEF vaak enthousiast naar Gale toe. Regelmatig zijn ook collega’s, zwangere huisartsen of andere cursusleiders aanwezig. Gale vraagt dan altijd of ze kritisch willen luisteren. Hun commentaar verwerkt ze in haar presentatie. Binnenkort gaat ze starten met een gestructureerde evaluatie, gebruikmakend van het standaard evaluatieformulier dat in het KNOV draaiboek is te vinden. “Ik besef dat de eenmalige bijeenkomst ter voorbereiding op de bevalling heel veel informatie bevat. Mensen zijn altijd helemaal gaar op het einde van de avond. Dat is niet erg. Al halen aanstaande ouders er maar twee essentiële dingen uit, dan is het al goed. En ze krijgen een hand-out van de presentatie mee naar huis. Als ik vervolgens bij hen © Carien van Leeuwen

kom voor de bevalling, ligt die soms als een bijbel op het nachtkastje. Een keer was ik bij een vrouw, die op het moeilijkste moment van de bevalling almaar herhaalde: ‘ik ben geen slachtoffer, ik ben geen slachtoffer’. Prachtig dat ze dat had opgepikt!” ■

Truus Gale, verloskundige in Hoofddorp en omgeving, heeft van voorlichting haar ‘core business’ gemaakt. “Het is mijn ideaal dat mensen door mijn voorlichting meer vertrouwen krijgen en beter gaan bevallen”.

Het Academisch Medisch Centrum Amsterdam, afdeling Verloskunde/Gynaecologie zoekt een verloskundige-onderzoeker/promovendus Binnen de afdelingen Verloskunde/ Gynaecologie is plaats voor een verloskundige-onderzoeker met de ambitie om te promoveren. Het AMC doet in samenwerking met TNO kwaliteit van Leven en de KNOV een onderzoek naar implementatie van de uitwendige versie bij stuitligging. Van de onderzoeker wordt verwacht dat hij/zij de studie verder voorbereid en de uitvoering in alle deelnemende centra in het Consortium en alle deelnemende verloskundige praktijken coördineert. De onderzoeker werkt hierbij nauw hierbij nauw samen met een arts-onderzoeker van het AMC. Een afgeronde academische opleiding, ervaring met vragenlijstontwikkeling, afnemen van gestructureerde interviews en/of focusgroep interviews, statistische analyses is een pre, maar geen voorwaarde. Bij voldoende functioneren kunnen de resultaten van de wetenschappelijke werkzaamheden de basis vormen voor een academisch proefschrift. Aanstelling geschiedt voor een termijn van 1 jaar, bij gebleken geschiktheid en voortzetting van de studie zal dit met 2 jaar worden verlengd. Salariëring vindt plaats in schaal 10 (klinisch verloskundige). Meer informatie kunt u vinden op het ledengedeelte van de website van de KNOV. Log in en ga naar Verenigingszaken → Oproepen. U kunt ook inlichtingen opvragen bij: mevrouw M. Rijnders, verloskundige-onderzoeker TNO Kwaliteit van Leven. Uw sollicitatie kunt u voor 30 maart a.s. sturen aan mevrouw. M. Rijnders, e-mail [email protected], telefoon 071-5181889 of per post aan TNO Kwaliteit van Leven, afdeling Jeugd, Postbus 2215, 2301 CE Leiden.

38




February 20, 2009

PRAKTIJK

De geboorte van Linda/Lina Margo is een verloskundige van 51, getrouwd en zij oefent haar vak uit in een stedelijke praktijk met twee collega's. Zij en haar collega's hebben ongeveer 25 atermen per maand. Ze is in 1990 in Rotterdam afgestudeerd als verloskundige en na een korte waarneemperiode is zij geassocieerd in de praktijk waar zij nu nog steeds met veel plezier werkt. Het mooie grote herenhuis, gelegen aan de haven zag er aan de buitenkant prachtig uit, in tegenstelling tot de bouwvallige binnenkant. Op de chaotische benedenverdieping woonden vier Irakese vluchtelingenfamilies, die per gezin een kamer hadden en de keuken deelden waar de kakkerlakken welig tierden. Hakima was al een flink eind zwanger - onbekend hoe lang precies - toen zij zich aanmeldde bij Margo en haar collega's. Ze was, zwanger en al, gevlucht uit Irak en terechtgekomen in een klein, charmant stadje, ergens midden in Nederland. Het was een lieve, jonge vrouw met een temperamentvolle echtgenoot, zo’n echt mannetje, die er met zijn donkere ogen als gloeiende kooltjes uitzag als iemand waar je liever geen ruzie mee krijgt. Toen op een herfstige avond de eerste weeën zich rond een uur of acht aandienden, werd Margo gebeld, die tot haar schrik voor het eerst de inside zag van het chique herenhuis. Hakima was beginnend in partu/aan het rommelen/had voorweeën. Vooralsnog onbestemd, nog geen halve centimeter ontsluiting en Margo vertrok weer na met veel gebaren instructies te hebben achtergelaten aan de vele familieleden die zich verwachtingsvol rondom de vermeende geboorte hadden verzameld. De taalbarrière was enorm en de kamer klein. Nog geen drie uur later kwam het tweede telefoontje. Margo vertrok weer richting herenhuis/ kraakpand. Daar was de sfeer totaal omgeslagen. Alle © Ton van de Coevering

gezinsleden stonden nu in de grote hal, met aangeklede kinderen op de arm en ongerust pratend in een taal die ze niet verstond. Te midden van alle familieleden die haar met hun donkere ogen priemend aankeken stond Hakima, met haar lange jas al aan, klaar voor vertrek naar het ziekenhuis. Ook stond de vluchtkoffer klaar. Een immens grote hutkoffer, meer passend bij een reis met de Holland-Amerikalijn. De koffer was dan ook voor 95% gevuld met lucht en ergens in een hoekje ervan lagen wat babykleertjes en Hakima's tandenborstel. Hakima werd met koffer en al zo ongeveer in Margo's auto geduwd - zij was toch een soort taxi? Maar op haar jarenlange vroedvrouwenintuïtie vertrouwend wilde Margo toch nog eerst even toucheren. Ze nam Hakima weer mee naar de kleine slaapkamer, waar ze eerder die avond de teleurstellende halve centimeter had getoucheerd. Er was licht, net genoeg om te zien dat dit geen luxe slaapkamer was. De kamer was klein en vooral gevuld met bed en kledingkast. Er was nog net genoeg ruimte voor Margo aan de zijkant van het bed. In deze kleine halfduistere ruimte hielp Margo Hakima uit haar jas en vervolgens uit haar broek. Door de stof van Hakima's onderbroek was een opvallende, ronde vorm te zien, ongeveer ter grootte van een gallia-meloen (heerlijk met een paar plakjes parmaham) of van een rode kool (heerlijk met kruidnagel, suiker en stukjes friszure appel). In ongeveer één milliseconde registreerde Margo dat het hier niet om fruit of groente ging, maar om het hoofdje van Hakima's baby. Geen idee hoe lang dat daar al uithing. Margo aarzelde geen moment, trok de onderbroek uit, legde Hakima op bed en TvV maart 2009 • KNOV



39

February 20, 2009

PRAKTIJK verwijderde de rest van het kind uit het baringskanaal. Een klein meisje met donkere haartjes slaakte meteen haar eerste geschrokken kreetjes.

Vraagbaak infectieziek

Op de gang viel een verwonderde stilte. Hadden ze dat nou goed gehoord? Een schoonzus van Hakima opende

Nicole Snaphaan

de deur naar de slaapkamer een stukje en zag tot haar stomme verbazing een baby, die er daarvoor écht nog niet was. Hoe kon dit? Ze waren toch helemaal niet naar het ziekenhuis geweest? Wat een ontzettend goede taxichauffeur was die Margo! Het was op slag feest in huis. De kraamzorg werd gebeld en even later lag Hakima stralend in bed met haar dochter in haar armen. Er werd even overlegd en toen kreeg Margo de vraag voorgelegd of zij de naam van de baby wilde kiezen. Ze mocht kiezen uit Lina, Linda en iets heel

In november 2008 lanceerde het RIVM een nieuwe site over zwangerschap en infectieziekten: www.zwangerschapeninfectieziekten.nl. Op deze site kunnen verloskundige zorgverleners in eerste- en tweedelijn snel antwoord vinden op hun vragen over infectieziekten en zwangerschap. De website kan ook tijdens het spreekuur gemakkelijk gebruikt worden als vraagbaak.

moeilijks om uit te spreken. Margo dacht goed na, bedacht dat het fijn was een gemakkelijke naam te

Waarom een nieuwe site?

hebben, vond Linda iets te Hollands en daarmee kreeg

Het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieu

het kindje de naam Lina.

(RIVM) verzorgt de informatie, monitoring en weten-

Toen Hakima twee jaar later weer zwanger was, koos zij

schappelijke onderbouwing van het beleid rondom

uit zichzelf voor een thuisbevalling. ■

gezondheid en milieu. Om de informatie actueel te houden, neemt het RIVM elk kalenderjaar een onderwerp

Nyx

bij de kop. Daarbij worden relevante beroepsgroepen en deskundigen uitgenodigd om een bijdrage te leveren. Het jaar 2007 en 2008 stond in het kader van zwangerschap en infectieziekten. Er werd een werkgroep geformeerd van vertegenwoordigers van de beroepsgroepen van verloskundigen, gynaecologen, huisartsen, bedrijfsartsen en medische microbiologen. Een kinderarts, een GGD-arts en een viroloog maakten de werkgroep compleet. De werkgroepleden waren het er snel over eens: er bestaan reeds diverse richtlijnen en standaarden over zwangerschap en infectieziekten. Deze informatie is echter voor verschillende zorgverleners moeilijk te vinden. Met name onder eerstelijns zorgverleners (verloskundigen, huisartsen en

Verloskundigenpraktijk Houten zoekt een nieuwe echoscopiste per 23 juni 2009

GGD-artsen) bestond de behoefte aan een overzichtelijk systeem met kernachtige informatie. Er werd besloten alle

Wat zoeken we? • Een echoscopiste (gecertificeerd voor SEO en evt. voor NT-meting) voor 1 dag of 2 dagdelen per week. • Avondspreekuur behoort tot de mogelijkheden. Binnen het samenwerkingsverband Prenatale Screening Houten-Zeist verzorgen wij alle eerstelijns-echo’s inclusief de screeningsecho’s. Ben je geïnteresseerd en wil je meer weten? Kijk op www.prenatalescreening-houten-zeist.nl of www.verloskundigenpraktijkhouten.nl. Stuur je reactie voor 1 april naar [email protected].

beschikbare informatie te verzamelen en toegankelijk te maken middels een internetsite. Daarbij is gekozen voor een vraag en antwoordsysteem. Omdat een aparte website financieel niet haalbaar was, werd de site gekoppeld aan de reeds bestaande RIVM site over infectieziekten.

Werkwijze In de werkgroep werden de meest voorkomende vragen geïnventariseerd. Waar loopt de zorgverlener tegenaan?; op welke vragen is moeilijk of geen antwoord te vinden? Er werd een lijst opgesteld van infectieziekten en bijbehorende vragen. Deze lijst werd vervolgens onder de Nicole Snaphaan is eerstelijns verloskundige en was namens de KNOV betrokken bij de ontwikkeling van de nieuwe RIVM-website www.zwangerschapeninfectieziekten.nl

40




February 20, 2009

PRAKTIJK

k ten en zwangerschap tussen verschillende richtlijnen, werd de LCI-richtlijn

Veel gestelde vraag: wat is het beleid t.a.v. screening op toxoplasmose voor of tijdens de zwangerschap?

(Landelijke Coördinatiestructuur Infectiebestrijding) als

In Nederland is het beleid om niet te screenen

standaard aangehouden.

voor of tijdens de zwangerschap. Ten aanzien

Van elke infectieziekte werd kernachtig de essentie en het

van preventie wordt goede voorlichting aan

gevaar voor moeder en kind beschreven. Daarnaast werden

zwangeren geadviseerd.

antwoorden op de specifieke vragen geformuleerd.

Een uitzondering hierop vormen vrouwen die

Tijdens plenaire zittingen van de werkgroep werd besloten

een beroep hebben waarbij het risico op een

of de uitwerking voldoende was, of dat er mogelijk een

toxoplasmose-infectie hoog is (met name de

aanvulling moest worden gedaan. Op deze manier ont-

vleesverwerkende industrie, groenvoorziening

stond een (redelijk) complete database van informatie

en dierenverzorging). Bij deze groepen is het

over infectieziekten en de meest voorkomende vragen.

testen op toxoplasmose bij zwangeren volgens

In november 2008 werd de site geïntroduceerd op een

het arbobesluit geïndiceerd! Ondanks het feit

landelijke bijeenkomst van de GGD. Enkele dagen daarna

dat er goede preventieve maatregelen zijn en

is de site gelanceerd op het congres van infectieziekten

er nog altijd een kleine kans is op congenitale

en zwangerschap in Ede. In de loop van 2009 zal evaluatie

toxoplasmose bij seropositiviteit.

werkgroepleden verdeeld; zij zochten in bestaande richtlijnen naar informatie. Wanneer er discrepantie was

van de site plaatsvinden. Dan zullen ook afspraken worden

bron: NVAB, VWA

gemaakt met betrekking tot het vervolg van de site. Het is immers de bedoeling dat door feedback van de gebruiker de site steeds completer wordt. Tevens moet de informatie

Daarnaast zijn er vier aparte rubrieken: voeding, werk,

actueel blijven; eventuele aanpassingen van richtlijnen en

reizen, en contact met dieren. Daarin vindt u met name

standaarden moeten direct worden doorgevoerd.

informatie over preventieve maatregelen. Verder kunt u via de startpagina een link naar een over-

Hoe werkt de site?

zicht van de medicatie die bij de behandeling van infectie-

De site is opgebouwd op dezelfde wijze als de bestaande

ziekten wordt gebruikt, en de mogelijke effecten ervan

LCI-site. Bij het openen van de site kan men op ver-

op de zwangerschap en lactatie. Ook is er een link naar

schillende manieren bij de juiste informatie komen.

een overzicht van de diverse richtlijnen van de betrokken

U vindt per infectieziekte informatie over de ziekte-

beroepsgroepen.

verwekker, de incubatietijd, de risico’s voor zwangere, foetus en neonaat, de preventieve maatregelen, diagnos-

Tot slot

tiek, behandeling en beleidsvoering. Bij elke infectieziekte

De werkgroep heeft getracht een zo overzichtelijk moge-

worden veel voorkomende vragen behandeld. Naast het

lijk informatiesysteem te maken. Helemaal compleet zal

antwoord wordt altijd de bron weergeven

het niet zijn. Wanneer u als zorgverlener geen antwoord op uw vraag kan vinden, kunt u dit aangeven door het “contactformulier zwangerschap en infectieziekten” in te vullen en te verzenden. Op deze manier kan de site up-to-date worden gehouden en steeds completer worden. ■




41

February 20, 2009

‘42% van de zwangere vrouwen vindt het advies van verloskundige het belangrijkst’ bron: Trendbox, 2008

Dat schept verantwoordelijkheden voor verloskundigen! Met gyneacologen die eenzelfde percentage scoren bent u als verloskundige de voornaamste adviseur van zwangere vrouwen (huisartsen worden door slechts 12% van de zwangere vrouwen als belangrijkste adviseur genoemd). Zwangere vrouwen verwachten ook adviezen van u over voeding en noodzakelijke extra vitaminen. Bent u klaar voor die taak? Centrum Materna helpt u daar bij. Centrum Materna is een nieuwe multi-

Wyeth Consumer Healthcare respecteert

vitamine die speciaal is ontwikkeld voor

de communicatie tussen zwangere vrouwen

vrouwen met een kinderwens, zwangere

en

vrouwen en vrouwen die borstvoeding

verloskundige met uitvoerige en neutrale

geven. Centrum Materna biedt de (extra)

voedings- en vitamineninformatie. Enerzijds

vitaminen die deze groepen vrouwen

gericht op uzelf als verloskundige, anderzijds

nodig hebben, natuurlijk met foliumzuur en

op uw clienten, ook in het Turks en Arabisch/

vitamine D. De variant Centrum Materna

Marokkaans.

met DHA combineert dit met omega-3

Vraag het verloskundigenpakket, met

vitaminen. Centrum Materna is ontwikkeld

proefmonsters aan bij Wyeth Consumer

door Wyeth Consumer Healthcare, één

Healthcare,

van de top-tien farmaceutische concerns

Hoofddorp, telefoon 023-5672567 of via

ter wereld.

[email protected]

hun

verloskundigen

postbus

en

672,

helpt

2130

de

AR

Verloskundige en Centrum Materna: samen werken aan een gezonde zwangerschap! Bezoek ook www.centrummaterna.nl.



February 20, 2009

--PRAKTIJK

Het psychiatrische behandelplan Dat regel je al vóór de zwangerschap! Monique Raats, Tom Schneider

Afhankelijk van de definitie heeft ongeveer 10% van de vrouwen depressieve klachten aan het begin van de zwangerschap[1]. Een deel hiervan heeft antidepressieve medicatie. Een veel kleiner aantal vrouwen gebruikt medicatie voor een andere psychiatrische aandoening. In 2005 gebruikten 550.000 mensen in Nederland een antidepressivum[2]. Het aantal ongeplande zwangerschappen verschilt sterk in de diverse etnische groepen in Nederland. Alderliesten et al[3] vonden in Amsterdam een prevalentie van minimaal 5% bij Nederlandse, tot bijna 20% bij Turkse vrouwen maximaal. Een groot gedeelte van deze ongeplande zwangerschappen is wel gewenst. Dit betekent voor ongepland zwangere vrouwen met medicatie dat ze op het moment dat ze ontdekken zwanger te zijn haastig beslissingen moeten nemen over het vervolgen van hun behandeling tijdens de zwangerschap.

Casus Mevrouw K. is een 25-jarige ongetrouwde vrouw, zonder kinderen. In verband met een depressieve stoornis en paniek aanvallen wordt ze sinds twee jaar behandeld met amitryptiline, een tricyclisch antidepressivum (TCA). De klachten zijn hiermee verdwenen. Na een positieve zwangerschaptest stopt ze met de amitryptiline omdat ze denkt dat het niet veilig is tijdens de zwangerschap. Ze krijgt de oude klachten weer in hevige mate terug en overlegt met haar verloskundige. De verloskundige denkt dat het na het eerste trimester beter zal gaan. Ze adviseert niet opnieuw te beginnen met de medicatie. De klachten worden echter onhoudbaar en Mevrouw K. maakt via de huisarts een afspraak met een psychiater die samen met haar een behandelplan bespreekt en opstelt. Dit houdt in dat de voor- en nadelen van alle

De afweging tussen wel en niet medicamenteus behan-

opties tegen elkaar worden afgewogen. Op

delen tijdens de zwangerschap is gecompliceerd en

basis van deze discussie wordt een beslissing

vormt een belangrijk deel van het behandelplan.

genomen wat te doen.

Bij behandeling is er kans op aangeboren afwijkingen,

Het behandelplan begint met het verstrekken

een toxische werking op de foetus, effecten op de duur

van schriftelijke en gesproken informatie

van de zwangerschap, problemen in de aanpassing van

over de diagnose ernstige depressie. Er

de pasgeborene en de grotendeels onbekende lange

worden behandelopties besproken: psycho-

termijn effecten van de medicatie op het kind en diens

therapie, in het bijzonder cognitieve gedrags-

ontwikkelende brein.

therapie waarin wordt geprobeerd onnodig

Niet behandelen gaat gepaard met de kans op een

schadelijke gedachten over eigen bestaan en

recidief van de psychiatrische stoornis met mogelijke zelf-

functioneren te corrigeren, antidepressiva of

verwaarlozing, middelenmisbruik, suïcidaliteit en het zich

ook electroconvulsie therapie.

onttrekken aan verloskundige zorg .

Er wordt besproken dat er bij niet-behandelen

Directe effecten op de foetus van de hierdoor ontstane

van de depressie de kans bestaat op slechte

stress vinden plaats via een verstoring van het neuronen-

voedselinname tijdens de zwangerschap,

docriene evenwicht bij de moeder. Onbehandelde angst-

uitputting door een slaapstoornis en een

stoornissen of stemmingsstoornissen kunnen zo bijdragen

toename van de paniekaanvallen. Dit zal K’s

tot complicaties als een lager geboortegewicht en vroeg-

functioneren ernstig verstoren, zowel op

geboorte .

lichamelijk als op psychosociaal gebied. De

[4,5]

[6,7]

klachten interfereren ook met haar werk als communicatieadviseur. Monique Raats en Tom Schneider zijn verbonden aan de

Besproken wordt dat het niet helemaal te

afdelingen Psychiatrie en Verloskunde en Prenatale Geneeskunde

voorspellen is welke behandeling optimaal

van Erasmus MC, Rotterdam.




43

February 20, 2009

PRAKTIJK De afweging dient gemaakt te worden samen met een

zal werken tegen de depressie en dat kennis

psychiater die goed op de hoogte is van het ziektebeloop

over bijwerkingen van medicatie op de

van de vrouw, de noodzaak van psychofarmacagebruik,

foetus niet volledig is en soms tegenstrijdig

eventuele alternatieve behandelingsmogelijkheden en

kan zijn.

alle recente informatie over de risico’s van psycho-

Conclusies van verschillende recente publica-

farmacagebruik tijdens de zwangerschap.

ties over antidepressiva en vooral over TCA’s

Het samen met de psychiater kiezen van een bepaalde

worden door de psychiater toegelicht.

behandeling na een uitvoerige discussie over de mogelijk-

Mevrouw overlegt nog met haar partner

heden bevordert het gevoel van de patiënt goed voor

en met de verloskundige en besluit de

zichzelf en de baby te zorgen.

amitryptiline te hervatten.

In het behandelplan is ook aandacht voor goede anti-

Samen met de behandelaar tekent zij het

conceptie waarbij rekening gehouden wordt met de

behandelplan.

karakteristiek van de betreffende psychiatrische patiënt.

Na een paar weken is haar depressie sterk

In de zwangerschap is de verloskundige in dit proces een

verbeterd. Het verwachte effect dat bloot-

belangrijke bondgenoot. Ze verstrekt verdere informatie

stelling van het kind aan medicatie recht-

over de voordelen en risico’s van de gekozen therapie

vaardigt, namelijk remissie van de depressie is

voor de ontwikkelende zwangerschap en steunt de

uitgekomen.

vrouw in haar keuze.

Aterme bevalt ze van een gezond meisje zonder neonatale complicaties.

Deze zomer wordt via het internet een door het Erasmus

In de loop van het volgende jaar wordt de

MC ontwikkelde cursus psychiatrie en zwangerschap voor

medicatie verminderd en gestopt.

verloskundige hulpverleners aangeboden. Deze cursus met toets en accreditatie stelt verloskundigen in staat de vrouw goed geïnformeerd te ondersteunen. Om een goed zorgnetwerk op te bouwen kan de verloskundige

In de nieuw verschenen KNOV standaard ‘Prenatale

daarnaast proberen samenwerking te zoeken met een

verloskundige begeleiding’ is een supplement

lokale psychiater die affiniteit heeft met zwangerschaps-

opgenomen over depressie en zwangerschap.

psychiatrie en waarnaar ze direct kan verwijzen.

Dit supplement is opgesteld in samenwerking met

Concluderend pleiten wij voor het preconceptioneel uit-

psychiaters Monique Raats en Meike van den Berg.

gebreid bespreken en opstellen van een behandelplan

Hierin vindt u onder andere informatie over het

door een psychiater bij alle jonge vrouwen met psychia-

gebruik van antidepressiva tijdens de zwangerschap

trische medicatie. Het behandelplan treedt bij het optre-

en de borstvoedingsperiode. Ook vindt u aan-

den van een geplande of ongeplande zwangerschap in

knopingspunten voor het opstellen van verlos-

werking en schept zo rust. ■

kundig beleid. De standaard is te lezen op de website van de

Verwijzingen

KNOV: www.knov.nl →kwaliteit→richtlijnen,

1. O’Hara MW, Neunaber DJ Zekoski EM: Prospective study of postpar-

gedragscodes→prenatale verloskundige begeleiding.

tum depression: prevalence, course and predictive factors. J Abnorm Psychol 1984. 2. Birkenhäger TK: persoonlijke mededeling 2009. 3. Alderliesten M et al. Late start of antenatal care among ethnic minorities in a large cohort of pregnant women. BJOG 2007. 4. Cohen LS, et al. Relapse of major depression during pregnancy in women who maintain or discontinue antidepressant treatment. JAMA 2006. 5. Bonari L et al. Perinatal Risks of Untreated Depression During Pregnancy. Can J Psychiatry 2000 6. Robles de Medina PC, Prenatal maternal stress and its effects on fetal development, Thesis, 2004 7. Van den Bergh BHR et al Antenatal maternal anxiety and stress and the neurobehavioural development of the fetus and child: links and possible mechanisms. A review. Neuroscience and Biobehavioral Reviews 2005.

44




February 20, 2009

INTERNATIONAAL

Verloskundige zorg in Centraal Azië Millenniumdoelen wereldwijd te bereiken Rina Veldhuis

Het is al weer even geleden dat op het voormalig Zuiderzee-eiland Schokland het Akkoord van Schokland werd ondertekend. Op zaterdag 30 juni 2007 plaatsten bekende en onbekende Nederlanders hun handtekening om te bevestigen dat zij concreet willen meewerken aan het behalen van de millenniumontwikkelingsdoelen 2015. Als verloskundigen voelen wij ons vooral betrokken bij Millenniumdoel 5. In het voormalige Lichtwachtershuisje werd dit doel toegelicht in een vraaggesprek met een aantal ondertekenaars. Het viel mij op dat tijdens dit gesprek enkel voorbeelden uit Afrikaanse landen werden genoemd. Alsof moedersterfte zich hoofdzakelijk in dat deel van de wereld afspeelt. Je zou wensen dat het waar is, maar helaas speelt ook elders in de wereld zich dagelijks de tragiek af van vrouwen die onnodig overlijden aan de gevolgen van zwangerschap, of beter gezegd aan de gevolgen van nalatige en/of ondeskundige zorg rondom zwangerschap en bevalling.

doel het verbeteren van de reproductieve gezondheidszorg. Een van de indicatoren die de VN hanteert om verbetering van de verloskundige zorg te meten is het aantal partus dat plaatsvindt onder begeleiding van een geschoolde arts of verloskundige. De landen binnen de voormalige Sovjet-Unie scoren daarbij hoog: zo’n 98% van de partus vinden plaats onder professionele begeleiding. Maar wat zegt een dergelijk cijfer in de context van het voormalig Sovjetsysteem, waar iedereen verplicht is in een kliniek te bevallen met weliswaar opgeleid personeel, maar waarbij je op goede gronden een aantal vraagtekens kunt plaatsen bij de aard van de opleiding. Uit een test die wij tijdens de trainingen deden, bleek dat nog geen 10 % van de deelnemers, bestaande uit geschoolde gynaecologen, verloskundigen en neonatologen,) de vragen rondom normale fysiologische zwangerschap en baring goed had beantwoord. Met 50 sterfgevallen per 100.000 levend geborenen heeft Centraal Azië een MMR (maternal mortality rate) die vijfmaal zo hoog is als in Europa. Er van uitgaande dat de maternale sterfte een indicator is van de verloskundige zorg geven

Een voorbeeld hiervan zijn de landen die tot 1991 onder het regime van de Sovjet-Unie vielen. Toen de USSR uit elkaar viel, stonden deze landen onvoorbereid voor een onafhankelijke toekomst met alle maatschappelijke, sociale en economische gevolgen van dien. Het sovjetregiem had zijn stempel gedrukt op alle aspecten van de samenleving. Welke gevolgen dit voor de gezondheidszorg heeft gehad, heb ik persoonlijk kunnen zien in een © Rina Veldhuis

aantal landen die samen het geografisch gebied van Centraal Azië vormen. Van 1999 – 2002 woonde ik in Kazachstan waar ik de gelegenheid had in verschillende geboorteklinieken rond te kijken en mee te werken. In mei en juni 2007 en in januari 2008 maakte ik deel uit

Heel veel oefenen

van een team dat trainingen organiseerde in Kirgistan en Tadzjikistan. Deze trainingen zijn onderdeel van het

deze cijfers aan dat er nog heel wat schort aan de

Safe Motherhood Project dat de NSPOH (Netherlands

kwaliteit van zorg in deze landen.

School of Public & Occupational Health) uitvoert in

Een van de trainingen werd gegeven in een geboorte-

samenwerking met PRO (Projecten Rusland in

kliniek in Dushanbe, de hoofdstad van Tadzjikistan. Het is

Ontwikkeling), een NGO die jaren geleden in het leven

het armste land van de vijf Centraal Aziatische landen.

is geroepen door Olga de Haan uit Amsterdam met als

Wereldwijd staat het in de top vijf van de armste landen. Driekwart van de bevolking leeft onder de armoede-

Rina Veldhuis is eerstelijns verloskundige

grens, een kleine 10 % is extreem rijk door de handel in TvV maart 2009 • KNOV



45

February 20, 2009

INTERNATIONAAL

tienmaal hoger dan in Nederland, maar betrouwbare

digen hadden een grote mate van autonomie, speciaal in

statistieken ontbreken. Hoewel thuisbevallen wettelijk

de kleine steden en dorpen waar artsen schaars waren.

niet is toegestaan, stijgt het aantal thuispartus zonder

In 1914 werd in Rusland zelfs het punt bereikt waarop

aanwezigheid van een geschoolde verloskundige. Soms is

een klein aantal verloskundigen zich als beroepsgroep

dat noodgedwongen, omdat de afstand naar de kliniek

organiseerde. Toen het Sovjetbewind aan de macht

te ver is en men geen vervoer heeft. Veel vaker is het

kwam, werd de beroepsgroep het recht ontnomen zich

een bewuste keuze, omdat de omstandigheden en de

te profileren en kwam er ook een einde aan hun auto-

behandeling in de klinieken door de meeste vrouwen als

nomie. De verloskundigen werden hulpjes van de artsen.

traumatisch wordt ervaren. De uitgewoonde accommo-

De staat drukte zijn stempel op de gezondheidszorg en

daties, het niet in acht nemen van de hygiëne, de vaak

ontwikkelde protocollen die lang niet altijd ten goede

grove onpersoonlijke behandeling en het gebrek aan

kwamen aan de doelgroep. Trainingsmogelijkheden

privacy, deskundige zorg en begeleiding maakt bevallen

werden schaars. Afgesloten van de internationale wereld

in een kliniek niet alleen tot een onterende maar ook tot

van onderzoek en wetenschap begon de gezondheids-

een hachelijke onderneming.

zorg een eigen leven te leiden met niet zelden gebrek en

Reanimatietraining

46

© Rina Veldhuis

© Rina Veldhuis

verloskundige een gerespecteerd beroep. De verloskun-

© Rina Veldhuis

olie, drugs of wapens. De moedersterfte is minstens

Kinderarts en verloskundige buigen zich

Hechtvaardigheid wordt geoefend

over de temperatuur van een pasgeborene

op een koeiehart

Ons team, bestaande uit een Litouwse gynaecoloog, een

de dood tot gevolg. In dit klimaat is een visie ontstaan

neonatoloog uit de Oekraïne, een Nederlandse psycho-

waarin zwangerschap en bevalling medische aangelegen-

loog en de auteur als verloskundige, verzorgde een

heden werden, waarbij de arts de leidende beroepsbeoefe-

training voor locale gynaecologen, neonatologen en

naar is. Wetenschappelijk onderbouwde praktijkvoering

verloskundigen. De achterliggende gedachte bij het

is een onbekend fenomeen. Overmedicalisatie en het

gezamenlijk trainen van deze drie beroepsgroepen is de

stellen van verkeerde diagnoses leidt niet zelden tot het

deelnemers bewust te maken van het feit dat, om goede

overlijden van moeder en/of kind. Ons team hoorde bij-

zorg te kunnen verlenen, goede samenwerking tussen de

voorbeeld van een vrouw met pre-eclampsie die in een

verschillende disciplines noodzakelijk is. Dit vraagt inzicht

periode van drie dagen door vijf verschillende artsen 38

in elkaars kennis, vaardigheden en verantwoordelijkheden.

verschillende medicijnen voorgeschreven kreeg. Zij over-

Deze gedachtegang is hier vreemd. In de gezondheids-

leefde het, maar verloor haar kind. Of, wat helaas dage-

zorg heerst een hiërarchie waar op elkaar wordt neer-

lijkse praktijk is, de vele gezond geboren kinderen die

gekeken en ieder doet wat hem of haar goeddunkt. In

vanaf hun eerste levensdag al verschillende medicijnen

deze context heeft de verloskundige weinig tot geen

voorgeschreven krijgen, omdat ze zouden lijden aan een

aanzien. Dat is niet altijd zo geweest.

verhoogde druk in de hersenen. Kinderen sterven als

In de periode voorafgaand aan het Sovjettijdperk was in

gevolg van dit medicijnmisbruik of houden er complicaties

de meeste voormalige sovjetlanden, vooral in Rusland, de

aan over. Onnodige medische handelingen worden verricht,


_005HD_200607 - TvV maart46.pdf - pag.1


February 20, 2009

INTERNATIONAAL zoals het uitvoeren van een keizersnede bij zwangere

“We doen het altijd zo”, of “Het is volgens de prikaz

vrouwen die brildragend zijn: een vaginale partus zou te

(de wet)”. Daarbij is angst een grote drijfveer voor het

schadelijk zijn voor de ogen omdat er teveel druk op

blindelings uitvoeren van de opdrachten van de arts.

komt tijdens de uitdrijvingsfase. Standaard wordt na elke

Een van de eerste vragen als problemen ontstaan, is niet

partus de cervix gehecht. De achterliggende, maar

zozeer ’Wat ging er fout?’ maar: ’Wie is de schuldige?’.

nergens op gebaseerde, gedachte daarbij is dat bloed-

Schuldig is degene die zich niet aan de voorgeschreven

verlies beperkt wordt. Als je vraagt naar het waarom van

regels heeft gehouden. De sancties, daaraan verbonden,

deze handeling wordt gezegd: ’het protocol schrijft het

wegen zwaar in een land waar werk en inkomen schaars

voor‘. Vervolgens creëert deze praktijk wel potentiële

zijn. Daarom is het stipt opvolgen van de richtlijnen

problemen voor een volgende bevalling omdat het litteken-

belangrijker dan aandacht voor de context waarbinnen

weefsel een niet-vorderende ontsluiting in de hand

dit gebeurt. In de relatie met de cliënt bestaat een

werkt, waardoor er medisch ingegrepen moet worden,

machtsverhouding waarbij de arts/verloskundige de regie

wat er uiteindelijk toe leidt dat de kans op moeder-/kind-

in handen heeft. De cliënt wordt gezien als onmondig en

sterfte aanzienlijk toeneemt.

moet zich zonder al te veel vragen overgeven aan de

Meer dan eens werd tijdens de training de verzuchting

situatie. Verloskundigen hebben vaak maar één antwoord

geslaakt dat als er maar meer geld en middelen waren

op de vele vragen die de aanstaande moeders hebben:

het met de moeder- en kindzorg er een stuk beter voor

“Maak u niet ongerust, alles komt goed.”

zou staan. Voor sommige situaties is dat waar. Een voor-

Het vraaggesprek tijdens het Akkoord van Schokland

beeld hiervan kwam ter sprake bij het Akkoord van

heeft mij er toe aangezet dit artikel te schrijven over mijn

Schokland waarbij een aantal organisaties zich commit-

ervaringen in het deel van de wereld dat ooit eens het

teerden hittebestendige oxytocine bereikbaar te maken

vergeten hart van Azië is genoemd. Gelukkig komt er in

voor die landen waar oxytocine in de huidige samenstel-

deze landen sinds de onafhankelijkheid langzaam maar

ling niet wordt gebruikt omdat het niet gekoeld bewaard

zeker meer openheid om hulpverlenende organisaties

kan worden. Fluxus postpartum is een veel voorkomende

van buitenaf toe te laten en van hen te willen leren.

oorzaak van moedersterfte en oxytocine kan voor veel vrouwen het verschil betekenen tussen leven en dood. Maar er is meer nodig dan alleen het bereikbaar maken van middelen willen we ooit dichter bij ons millenniumdoel komen. De kliniek in Dushanbe beschikt over oxytocine, het wordt standaard voorgeschreven na elke partus. Meer dan de helft van de artsen en verloskundigen die deelnamen aan de training wist niet wat de juiste methode van toedienen is. Verloskundigen gebruiken dopplers maar weten cortonenpathologie niet van normale hartactie te onderscheiden. Er zijn couveuses, © Rina Veldhuis

reanimatie- en zuurstofapparatuur voor neonaten aanwezig dankzij donaties van rijke westerse landen. Als ze niet defect aan de kant staan omdat de kennis en mogelijkheden om ze te repareren ontbreken, worden ze gebruikt door kinderartsen die vaak niet weten hoe. In

Oefenen in het gebruik van het partogram

de kliniek worden digitale thermometers gebruikt om de temperatuur van de pasgeborene te meten. Bij navraag

Behalve voor de omstandigheden waaronder vrouwen

wist bijna niemand van de kinderartsen te zeggen wat de

zwanger zijn en bevallen, wil ik ook de aandacht vragen

juiste temperatuur moet zijn.

voor onze collega-verloskundigen. Zij zijn opgegroeid en

Materialen en middelen zijn zeker nodig, maar die zullen

opgeleid in een cultuur waar zelfstandig denken afge-

alleen de gewenste uitwerking hebben in handen van

straft werd en het belang van het individu ondergeschikt

een beroepsgroep die weet hoe en waarom ze gebruikt

was aan het collectief. Er zal nog heel wat aan opleiding

moeten worden. De huidige generatie verloskundigen in

en houding gesleuteld moeten worden, wil deze

Centraal Azië is opgeleid zonder de stimulans tot zelf

beroepsgroep zich kwalificeren als geloofwaardige

nadenken en kritisch kijken naar eigen handelen:

indicator. Aan hen de enorme uitdaging zich weer toe te

’Waarom doe ik wat ik doe en bereik ik mijn doel

eigenen wat van oudsher onze verantwoordelijkheid

ermee?’ Een regelmatig terugkerend antwoord tijdens de

als verloskundige is: het bevorderen en bewaken van de

training als er naar het waarom werd gevraagd, was:

normale zwangerschap, baring en kraamperiode. ■ TvV maart 2009 • KNOV



47

February 20, 2009

Het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis is gehuisvest in een volledig vernieuwd gebouw in Amsterdam-West, naast de A10 en de ringspoorlijn. Het is één van de modernste ziekenhuizen van Nederland met alle medische mogelijkheden en specialismen. Er werken 2100 mensen, die allemaal streven naar het leveren van hoogstaande patiëntgerichte zorg in een multiculturele samenleving. Het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis ambieert op het gebied van patiëntenzorg, opleiding en wetenschappelijk onderzoek vernieuwend te zijn. Het hoge kwaliteitsniveau van de zorg wordt daardoor in stand gehouden en verder uitgebouwd. Ons ziekenhuis is een Teaching Hospital dat is aangesloten bij de vereniging Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen.

In verband met het streven naar 24-uursbezetting van verloskundigen zijn wij binnen de afdeling Verloskunde en Gynaecologie op zoek naar enthousiaste (m/v)

Klinisch Verloskundigen Afdeling De Bedrijfseenheid Gynaecologie/Verloskunde is een onderdeel van het Vrouw-Kind centrum binnen het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis. Onze afdeling ontwikkelt zich sterk! Wij hebben de ambitie om optimale kwaliteit van zorg en dienstverlening te bieden aan onze patiënten. Tweedelijns bevallingen vinden plaats in ons verloscentrum. Ons verloscentrum is recent gemoderniseerd en heeft een warme uitstraling. Poliklinische eerstelijns bevallingen vinden plaats in het Beval Centrum West, welke grenst aan ons verloscentrum. Onze afdeling participeert in een verloskundig samenwerkingsverband dat de VIL als uitgangspunt heeft. Er wordt gewerkt in een enthousiast, dynamisch, multidisciplinair professioneel team van O&G verpleegkundigen, echoscopisten, verloskundigen, leerling-verloskundigen, arts-assistenten in opleiding, arts-assistenten niet in opleiding en gynaecologen, waarin veel ruimte is voor eigen initiatieven en ontplooiing.

Functie-inhoud De Klinisch Verloskundige is een teamspeler, met eigen verantwoordelijkheden. Zij biedt klinische tweedelijns verloskundige zorg conform het functieprofiel van de KNOV/NVOG. De Klinisch Verloskundige begeleidt zwangeren zowel op de polikliniek als op de verloskamers. Het geven van onderwijs heeft hierbij een hoge prioriteit.

Functie-eisen Wij vragen een geregistreerd verloskundige (BIG-register) die zowel zelfstandig als in teamverband kan werken, initiatief neemt, collegiaal is ingesteld en bereid is om onregelmatige diensten te draaien. Ervaring in de eerste lijn is een pre. Enthousiasme voor onderwijs is belangrijk. Echo-ervaring is gewenst, maar geen vereiste.

Arbeidsvoorwaarden Het betreft een dienstverband voor één jaar voor 27-36 uur per week, met mogelijkheid tot een vast contract. Van toepassing is de CAO Ziekenhuizen. De functie is ingedeeld in FWG 60.

Informatie Nadere inlichtingen worden u gaarne verstrekt door mevrouw M. Hoonings, coördinerend verloskundige, Dr. A.J. van Veelen, gynaecoloog en mevrouw M. van Heugten, manager bedrijfseenheid Gynaecologie/Verloskunde, te bereiken via het secretariaat Gynaecologie/Obstetrie, telefoonnummer (020) 510 8400 of (020) 510 8401, of kijk voor meer informatie op www.slaz.nl. Het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis is één van de Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen

www.slaz.nl


Sollicitatie U kunt uw schriftelijke sollicitatie sturen - binnen drie weken na verschijnen van dit blad - naar het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis, t.a.v. de heer H. Wijtsma, personeelsfunctionaris, postbus 9243, 1006 AE Amsterdam of per e-mail aan [email protected]


February 20, 2009

BERICHTEN

Media Zwangerfit; begeleiding van de actieve vrouw tijdens en na haar zwangerschap Vaak is een zwangerschap of bevalling

sensomotorische ontwikkeling van de

de aanleiding voor bekkenbodem-

zuigeling. Het vijfde deel bevat veel

klachten. Een goede begeleiding van

handige bijlagen.

de zwangere vrouw en de jonge moeder is daarom belangrijk.

Voor wie?

Als eerste komen aan de orde de

Dit boek helpt (bekken)fysiothera-

geschiedenis van ZwangerFit, de

peuten en NVFB-ZwangerFit®-

opzet, de voorwaarden voor het

docenten om vrouwen zo goed

opzetten en het uitvoeren van lessen

mogelijk te begeleiden, te informeren

en de intake van een cursist. Het

en voor te bereiden op de partus en

tweede deel helpt u bij het maken,

de eerste periode na de bevalling.

Zwangerfit

voorbereiden en invullen van de ZwangerFit theorielessen. Het derde,

Over de auteur

rijk geïllustreerde deel geeft prakti-

Helga D. Hentzepeter-van Ravensberg,

sche adviezen voor de ZwangerFit

geregistreerd bekkenfysiotherapeut en

actieve lessen, zoals trainen in de

master of specialized physical

Omvang: 485 pagina's

peripartumperiode, trainingsleer,

therapy (MSPT), is mede-ontwikkelaar

Uitgever: Bohn Stafleu van

opbouw van de lessen en uitleg over

van NVFB-ZwangerFit en is werk-

Loghum,

aerobics, fitness en muziekelementen.

zaam als jaarcoördinator en docent

november 2008

In het vierde deel komt het draaiboek

op de SOMT Opleiding Bekken-

Prijs:

€ 49,50

voor zowel de theorielessen als de

fysiotherapeut en als zelfstandig

ISBN

9031353361

actieve lessen aan bod. Daarnaast is

bekkenfysiotherapeut. ■

Auteur:

Hentzepeter-van Ravensberg, H.D.

®

er aandacht voor babymassage en de

Van buik naar borstvoeding Op de dvd ‘From bump to breastfeeding’ worden negen vrouwen gevolgd tijdens hun zwangerschap en als hun baby er eenmaal is. De toegankelijke korte hoofdstukken bevatten veel informatie die op een ontspannen alledaagse toon wordt gebracht. Alle zwangere vrouwen in het Verenigd Koninkrijk krijgen deze dvd gratis van hun zorgverlener. De bedoeling is dat ze daardoor gesteund worden in het nemen van een weloverwogen keuze om zelf te voeden. De films zijn ook digitaal te bekijken: http://www.bestbeginnings.info/ bumptobreastfeedingdvd ■




49

February 20, 2009

BERICHTEN

Nieuwsflitsen

MIDIRS lanceert nieuwe ‘Choices for Birth’ website

Bevallen zonder pijn In Medisch Contact nr. 6 van 5 februari 2009 reageert R.M.V. van Cauter, anesthesioloog n.p., op een eerder artikel ‘Bevallen zonder pijn’ in Medisch Contact 49/2008: 2032. In ‘Bevallen zonder pijn’ staat dat iedere vrouw binnenkort 24 uur per dag, 7 dagen per week een adequate pijnbehandeling kan krijgen. Van Cauter is het daar niet mee eens en reageert als volgt. Ik wil als anesthesioloog met 25 jaar ervaring in de epidurale analgesie bij zowel zwangere als niet-zwangere vrouwen een paar voorzichtige kanttekeningen plaatsen. Een adequate pijnbehandeling zal niet gelden voor iedere zwangere vrouw, in verband met de risico’s die eraan zijn verbonden. Denk bijvoorbeeld aan vrouwen met extreme adipositas, extreem vermagerde vrouwen of aan vrouwen met een aangeboren of verworven hartafwijking. Ook zal niet iedere zwangere vrouw op elk moment van de dag een adequate pijnbehandeling kunnen krijgen, simpelweg doordat een ervaren, uitgeruste anesthesioloog en assistenten ook hun diensten draaien en dus niet altijd beschikbaar zijn. Alleen een anesthesioloog die bij niet-zwangere vrouwen ruime ervaring heeft opgedaan met epidurale analgesie kan die pijnbestrijding ook uitvoeren bij zwangere vrouwen tijdens en tussen de weeën. Maar met de komst van het protocol voor neuraxiale blocks en perioperatieve antistolling worden bij niet-zwangere vrouwen steeds minder epidurale blocks met katheter geplaatst. En daardoor is het veel MIDIRS heeft een nieuwe consumentenwebsite gelan-

lastiger geworden om ervaring op te doen met deze

ceerd ‘Choices for Birth’. De website wil consumenten

vorm van pijnbestrijding.

informeren over de betekenis van zwangerschap, geboor-

Verder zullen er in het ziekenhuis altijd reanimatie-

te en de

apparatuur en reanimateurs aanwezig moeten zijn.

postnatale periode voor vrouwen en hun families.

En verpleegkundigen moeten worden opgeleid tot

Meer info: Midirs ■

anesthesie-medewerkers voor de verloskamers. Als niet aan deze voorwaarden wordt voldaan, vrees ik dat het risico op fatale moeder-kindcomplicaties in de nabije toekomst fors zal toenemen. Medisch Contact nr. 6, 5 februari 2009

Veel minder baby’s door crisis Door de economische crisis krijgen Nederlanders volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de komende jaren veel minder kinderen: van 185.000 in 2008, tot 175.000 in 2010. Dat is het laagste aantal sinds 1984, toen het economisch ook slecht ging. Volgens het CBS worden er altijd minder kinderen geboren als het vertrouwen van consumenten in de economie lees verder op pag. 52

50




February 20, 2009

BERICHTEN Tienerzwangerschap anders

PUUR, trotse tienermoeders

In Nederland worden elk jaar ongeveer drieduizend tiener-

Het tienermoederschap is een van de laatste

meisjes moeder. Een tienerzwangerschap hoeft niet altijd

taboes in Nederland. Het wordt tijd voor een

een probleem te zijn, vindt fysiotherapeute Liesbeth

andere visie op deze groep jonge ouders. Nooit

Westerik-Verschuuren: “Zeker niet als het moederschap

eerder werden jonge moeders getoond als trotse

een bewuste keuze is geweest.(…) Als deze moeders

vrouwen. In galerie Melkweg in Amsterdam wordt

voldoende steun krijgen van hun omgeving -partner,

van 2 april tot 3 mei a.s. een fototentoonstelling

ouders en andere familieleden of vrienden- hoeft het

georganiseerd rond het gelijknamige boek van de

jonge moederschap geen écht probleem te zijn.”

fotograaf Melanie Rijkers (MeRy). Melanie portret-

Westerik constateert wel dat aanstaande tienermoeders

teerde 75 jonge moeders in de leeftijd van 16 tot

heel andere behoeften hebben dan oudere. Ze vindt het

23 jaar: naakt met hun kindje en/of zwangere

dan ook zaak dat professionals onderscheid maken tussen

buik. Met dit project hoopt zij de algemene visie

twintigplus- en twintigmin zwangeren. Zwangere tieners

op (jong) ouderschap te veranderen. Het woord

zien om te beginnen al vaak op tegen de confrontatie met

‘tienermoeder’ is beladen en wordt vaak direct

‘oudere’ lotgenoten, die het ‘allemaal wel beter zullen

gelijkgesteld met ‘probleemgeval’. In Nederland

weten’. Hun beleving van de zwangerschap is vaak totaal

hoeft immers niemand ongewenst zwanger te

anders, omdat die nogal eens niet gepland was.

blijven. De vrouwen die MeRy heeft gefotogra-

Tienermoeders worstelen meer met hun gevoelens ten

feerd, hebben allemaal heel bewust voor hun

aanzien van de zwangerschap, terwijl bij oudere

kindje gekozen, ook al was het niet gepland.

zwangeren de blijdschap meer op de voorgrond staat. Mede hierdoor schromen tieners om aan reguliere zwangerschapsbegeleiding mee te doen. Als zij dat wel doen, melden zij zich vaak pas aan rond het derde trimester. Terwijl tienermoeders juist enorm veel vragen en behoefte hebben aan professionele ondersteuning. Westerik bepleit daarom een actieve inzet van fysiotherapeuten en andere zwangerschapsbegeleiders voor het opzetten van specifieke, individuele zwangerschapsprogramma’s voor tieners. Hierin komen inhoudelijk dezelfde zaken aan de orde als in de reguliere zwangerschapsbegeleiding. Het taalgebruik en informatiemateriaal zijn wel aan de tienerleeftijd aangepast. De zwangerschapsbegeleider moet eventuele maatschappelijke problematiek goed in de peiling houden. Weten naar welke deskundigen kan worden doorverwezen. Er is extra aandacht nodig voor het lichaamsbesef, vertrouwen in het lichaam (ook ik kan een kind krijgen!), bewustwording en baby-handling. Westerik: “Tieners vinden het vaak eng om een kindje op te pakken; ze zijn bang dat ze iets niet goed zullen doen

Vanuit instellingen die de jonge moeders begelei-

of hun kindje zullen bezeren. Babyhandling dient daarom

den komen unaniem positieve reacties. Nadat de

ook gelijk na de bevalling te worden opgepakt door de

moeders op de foto zijn gegaan, zijn ze sterker

kraamverpleegkundige of kraamverzorgster.” Volgens

en zelfbewuster geworden, trots op zichzelf. De

Westerik is voor tieners de ontsluitingsfase vaak het

jonge moeders hebben daarnaast ook een haast

moeilijkst, omdat zij vaak niet goed zijn voorbereid op de

mythische uitstraling, die moeders van 35 jaar en

hevigheid van de weeën. Bespreken van pijn, pijnbegelei-

ouder vaak al verloren hebben. Geen gefotoshopte

ding en pijnstilling vindt zij van groot belang om de tiener

barbielijfjes, ook striae en andere zwangerschaps-

de kans te geven de bevalling ‘zelf af te ronden’. Omdat

tekenen worden zonder gêne getoond. Hiermee wil

tieners uit zichzelf niet snel kiezen voor postpartum-

de fotograaf tevens de ‘plastic fantastic’ generatie

begeleiding, is het volgens Westerik belangrijk om hier

kennis laten maken met de naakte waarheid van

prenataal al aandacht aan te schenken.

een moederlijf. Dit is echt, dit is PUUR.

NVFB Bulletin

www.mery.nl




51

February 20, 2009

BERICHTEN

denken ze: nu maar even niet. Na een periode van flinke

Beslissingen over het levenseinde van zieke baby’s

economische groei steeg het geboortecijfers in 2008

De meeste nationale en internationale studies over

juist voor het eerst sinds 2000, toen er opvallend veel

beslissingen rond het levenseinde van ernstig zieke pas-

‘millenniumbaby’s’ werden geboren.

geborenen zijn weinig specifiek over hoe artsen tot zo’n

Ter vergelijking: In 1964 werden er veel meer kinderen

besluit komen of hoe dat in de praktijk wordt uitgevoerd.

geboren (251.000), terwijl Nederland veel minder inwoners

De promotiestudie van jurist en kinderarts Eduard

had (geen 16.5 miljoen, maar slechts 12 miljoen).

Verhagen geeft daar meer zicht op. Hij beschrijft de

AD

uitkomsten van een groot landelijk onderzoek naar het

afneemt. Als mensen onzeker over de toekomst zijn,

overlijden van 359 ernstig zieke pasgeborenen in de tien

Eerstelijn-tweedelijn

neonatale intensive care afdelingen (NICU's) in Nederland.

Gezonde low-risk zwangeren hebben een tweemaal

Hieruit blijkt dat het overlijden van vrijwel al deze pas-

groter risico op kunstverlossingen en een viermaal groter

geborenen werd voorafgegaan door een beslissing over

risico op een keizersnede als zij de bevalling onder super-

het levenseinde (95%). Bij de overige vijf procent werd

visie van de tweedelijn beginnen. Dit wijst een studie van

de behandeling tot aan de dood voortgezet. Meestal

Marloes Maassen et al uit (Universiteit Maastricht),

overleden de baby’s door het stopzetten van de kunst-

gepubliceerd in Birth. Over dit onderwerp zijn al eerder

matige beademing. Verreweg de meeste kinderen kregen

studies verschenen, maar vergelijkingen waarbij studie-

sedativa of analgetica toegediend. In bijzondere gevallen

en controlegroep beide werkelijk low-risk waren, bleven

werden spierverslappers toegediend als het stervens-

tot nu toe schaars.

proces erg lang duurde.

De studie van Maassen is retrospectief, gebaseerd op de

In 58% van de gevallen werd besloten de behandeling te

PRN-registratie van 2003. In dat jaar behoorden 107.667

staken, omdat er geen overlevingskansen waren. In 42%

zwangere vrouwen tot de low-risk categorie. Van hen

van de gevallen was dat vanwege een slechte prognose

begonnen 87.817 de bevalling in de eerstelijn (82%). De

van het kind. Er werd slechts één casus van actieve levens-

overige 18% laagrisico zwangeren startten de bevalling

beëindiging gevonden.

onder supervisie van de tweedelijn. Van de eerstelijns-

Alle beslissingen werden in multidisciplinair verband

groep werd 25% tijdens de bevalling doorgestuurd naar

genomen, onder leiding van een neonatoloog. De ouders

de tweedelijn, deze vallen in deze analyse onder de eer-

werden hier altijd in betrokken. Meestal waren artsen en

stelijnsgroep.

ouders het eens over de beslissing om de behandeling

Het aantal spontane bevallingen in de eerstelijnsgroep is

niet voort te zetten, maar bij 18 van de 147 gevallen

88%. In de tweedelijns groep is dat uiteindelijk 70%.

kwamen belangrijke verschillen van mening voor. De

De kans op een kunstverlossing is in de eerstelijnsgroep

belangrijkste factoren hiervoor zijn geloofsopvattingen

8,9%, terwijl die in de groep die de bevalling in de

die het stoppen of beperken van levensverlengende

tweedelijn startte 17,9% is. De percentages voor sectio

behandeling niet toestaan, maar ook onduidelijke

caesarea zijn respectievelijk 3,4 en 12,2.

communicatie tussen ouders en het team. Bij menings-

Driekwart van de primi’s die de bevalling in de eerstelijn

verschillen wordt de beslissing uitgesteld totdat

begonnen, hadden een spontane partus. In de tweede-

consensus is bereikt.

lijns groep was dit 54% (p<0.001). Het sectiopercentage

Verhagen stelt dat beslissingen over het begin of het

is significant lager in de eerste groep: 6.3% vs.16%.

afbreken van behandeling van zieke pasgeborenen tot de

Multiparae in de eerstelijnsgroep hadden in 95% van de

moeilijkste behoren in de pediatrische praktijk. Dit komt

gevallen een spontane bevalling, tegenover 81% in de

door het dilemma dat de waarde van het leven zelf en de

tweedelijnsgroep.

kwaliteit van leven kunnen vormen. Het aantal kinderen

De onderzoekers noemen een liberaler gebruik van CTG-

waarover zo’n beslissing moet worden genomen is de

registratie en het inleiden van de baring in de tweedelijn

laatste tien jaar echter toegenomen. In Nederland sterven

als mogelijke factoren die het hogere aantal kunstverlos-

jaarlijks duizend baby’s in het eerste levensjaar. Bij onge-

singen en sectio’s in de tweedelijnsgroep mede veroor-

veer zeshonderd van hen is de dood voorafgegaan door

zaken. Ook zou in de tweedelijnsgroep wellicht een

een medische beslissing rondom het levenseinde.

minder stricte selectie en registratie van complicaties

Verhagen. AAE. End-of-life decisions in Dutch neonatal

gehanteerd kunnen zijn, wat vertekening van de resul-

intensive care units(proefschrift). Groningen: RU; 2009 ■

taten geeft. Last but not least en al vaker bij eerstelijnstweedelijns vergelijkingen geopperd, is de minder hoge drempel voor interventies in de tweedelijnssituatie. Birth 2008.35;4:277-281 52

Brigitte Tebbe

Meer nieuws op KNOV.nl




February 20, 2009

BERICHTEN

Congres en Cursus Uitgebreide informatie over de in dit overzicht opgenomen cursussen, congressen en symposia vindt u op de website van de KNOV: www.knov.nl of op de in de tekst aangegeven websites. CONGRES/CURSUS Kracht van Begeleiding Coaching Class voor verloskundigen Preconceptiezorg Vaardigheidstoets Reanimatie Seksuele en urologische klachten Vaardigheidstraining Reanimatie Neonaat, Schouderdystocie & Stuitgeboorte Scholing Praktijkassistenten De verloskundige als praktijkmanager Evidence Based Medicine 17e Congres Infertiliteit, Gynaecologie en Obstetrie Seksuele en urologische klachten, hoe bespreek je dat? De verloskundige als praktijkmanager Evidence Based Medicine International Stillbirth Alliance Conference 2009 Signalering van zorgelijke gezinssituaties en huiselijk geweld Ondernemen voor Verloskundigen Cursus Stagewerkbegeleiding Training Uitwendige Versie Hechten van een episiotomie of ruptuur Triage, pijn tijdens de zwangerschap Obesitas V-MIS training stoppen met roken Kennismaking met ‘haptonomie in de verloskunde’ Vaardigheidstraining Reanimatie Omgaan met onszelf, onze collega’s en (veel) eisende cliënten Scholingsdag voor stagebegeleiders De zwangere at risk, Module 1 2009 Scholingsdagen De kracht van begeleiding Preconceptiezorg Communicatietraining De kracht van begeleiding Veilig Hel(l)pen Kindermishandeling aanpakken is weerstanden Overwinnen Ondernemen in de verloskunde Cursus Ondernemen Vaardigheidstraining Fluxus, schouderdystocie en stuit Kenniskring 4: Diabetes gravidarum, LGA kind, positieve discongruentie Beroepsverdieping: ‘haptonomie in de verloskunde’ De kracht van de begeleiding Lifestyle & bewegen; Golf

DATUM

INFO

KOSTEN (€)

2, 16-03 2-03 3-03, 31-03 3-03 4-03

www.av-m.nl www.amethistdevelopingpeople.nl www.va-r.nl [email protected] [email protected]

4-03 5-03 5, 6, 7-03 6-03 4, 5, 6-03 4-03 5, 6, 7-03 6, 20-03 8, 9, 10-3

www.va-r.nl www.av-m.nl www.praktijkondernemer.nl [email protected] dr. [email protected] [email protected] www.praktijkmanager.nl [email protected] www.isaconference2009.co.za

10-03 10, 31-03,12-05, 2,30-06 12, 26-03, 9, 23-04, 17-09 11-03, 7-04, 19-05 12-03 13-03 13-03 13-03 17-03 17-03

[email protected] www.av-m.nl www.va-r.nl www.va-r.nl www.av-m.nl [email protected] [email protected] www.stivoro.nl/professionals www.opti-mum.nl [email protected]

18-03 www.opti-mum.nl 19-03 www.av-m.nl 19-03, 02,16-04, 07, 28-05 www.av-m.nl 19-03 www.av-m.nl 20-03, 21-04 www.VA-R.nl 23-03 [email protected] 24-03 [email protected] 24, 31-03 www.verloskunde-academie.nl 26-03 www.umcg.nl

1.150,1.800,400,50,225,290,135,450,225,5.950,450,-

250,1.150,1300,310,135,135,135,179,-

1100,135,400,400,135,400,30,-

26-03 27-03 27-03 30-03

www.emmakinderziekenhuis.nl [email protected] www.stbn.nl [email protected]

31-03 31-03 31-03 31-03

[email protected] www.opti-mum.nl www.va-r.nl [email protected]

400,75,-

2-04 2-04 7, 24-04

www.av-m.nl www.scem.nl www.va-r.nl

200,149,400,-

15-04

www.opti-mum.nl

245,245,179,135,-

APRIL Verloskunde praktijk: schildklier Maag-darm-leverziekten en zwangerschap De kracht van de begeleiding (dag 1) Omgaan met onszelf, onze collega’s en (veel) eisende cliënten




53

February 20, 2009

BERICHTEN Stagewerkbegeleiding 2 Stagewerkbegeleiding Uitwendige versie Cursus Hygiëne en Infectiepreventie en Reanimatie volwassene Omgaan met de angstige zwangere Lifestyle & bewegen; kruisboogschieten Scholingsdag voor stagebegeleiders Signalering van zorgelijke thuissituaties en huiselijk geweld

16-04, 7, 28-05, 18-06, 2-07 www.av-m.nl 20-04,11,25-05, 8-06 [email protected] 21-04, 19-05, 15-06 [email protected]

gratis gratis 1.275,-

22-4 22-04 22-04 23-04

www.va-r.nl [email protected] [email protected] www.av-m.nl

290,225,75,-

23-04

[email protected]

250,-

12-05

[email protected]

179,-

12-05

www.va-r.nl

290,-

13-05 14-05, 28-05 14-05 14-05 15-05 19-05

www.opti-mum.nl www.va-r.nl [email protected] www.av-m.nl www.av-m.nl www.verloskundige.info

400,75,200,200,-

19-05 25-05, 2-06

[email protected] www.einders.nl

210,395,-

25-05,08-06 27-05

www.av-m.nl www.va-r.nl

400,215,-

28-05

[email protected]

295,-

2-06 4-06 9-06

www.opti-mum.nl www.av-m.nl [email protected]

250,135,-

10-06 12-06 15, 22-06

www.opti-mum.nl www.av-m.nl www.av-m.nl

400,-

10-11

www.av-m.nl

MEI Vaardigheidstraining Reanimatie Vaardigheidstraining Reanimatie neonaat, Schouderdystocie & Fluxus Omgaan met onszelf, onze collega’s en (veel) eisende cliënten Basistraining Prenatale Screening Lifestyle & bewegen;Tai Chi Schildklierproblematiek Kinderziekten en zwangerschap Versie dag 3 Workshop Evidence-Based Care for Normal Labour & Birth Communicatie met affectie Kracht van Begeleiding Hechten Functionerings-, beoordelings- en sollicitatiegesprek in de verloskundige praktijk JUNI Terugkomdagen ‘haptonomie als beroepsverdieping’ Life Saving Skills Obesitas Omgaan met onszelf, onze collega’s en (veel) eisende cliënten Studentenrefereerdag Kracht van Begeleiding NOVEMBER Echoscopie (najaar 09)

2000,-

Geslaagd

54

Verloskunde Academie Amsterdam

Verloskunde Academie Groningen

Academie Verloskunde Maastricht

Samirah Bakker Lonneke Buytels Ilona den Das Debbie Klercq Mariëlle van Roekel Helene Wackers Iris Woerdeman Roos van Woerden Evelien van der Zwaag

Loes Oude Weernink Ieke Anne Witte

Bianca van der Heijden-Bexkens Maartje Huver Ceciel Segers




February 20, 2009

BERICHTEN

Personalia GEBOREN Thomas, zoon van Cathalijne en Jan den Bakker-Burger, Van Koetsveld-akker 10, 2994 AJ Barendrecht Madelief, dochter van Gabriëlle en Edwin van Bokhoven, Ludgeruslaan 10, 1216 TA Hilversum Rick, zoon van Charlotte Flierman en Diederik van den Oudenrijn, Fellinilaan 43, 1325 SB Almere Miel, zoon van Carlijn van Gisbergen en Lex van der Heijden, De Hoeve 14, 5534 AD Netersel Rein, dochter van Geertje en Bart van Hoeck-Swinkels, Johan Frisopark 8, 5684 GG Best Ziva, dochter van Ellen en Jeroen de Jong-Lemmens, Europastraat 7, 6151 EG Munstergeleen Faas, zoon van Lonneke Kemperman en Niels Kramer, Kastanjeplein 7III, 1092 CH Amsterdam Jet, dochter van Els Larsen en Rob Heemskerk, Prins Bernhardstraat 41, 2202 LE Noordwijk Basha, dcohter van Esther en Edwin Muylaert, Emmalaan 84, 3905 GS Veenendaal Bob, zoon van Dominique Nijssen en Bas Ruesink, Warmoezenierserf 26, 6846 AM Arnhem Janne, dochter van Monique Schers en Spencer Schols, Bollenhofsestraat 178 bis, 3572 VW Utrecht Floris, zoon van Hennie en Gert-Jan Smit, Jan Palachstraat 1, 5231 HW ’s-Hertogenbosch

OVERLEDEN Mevrouw D. te Brake-Olijslager, correspondentieadres: Rapenburgsestraat 54, 7131 CZ Lichtenvoorde – SL – 80 jaar

SECTOR NOORDOOST NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2009) Mw. M. Lovink, De Vloglanden 43, 7051 VA Varsseveld – Asp Mw. A. Schermers, Latonalaan 10, 7321 EA Apeldoorn - Asp Mw. M Scherrenburg, Lange Dreef 58, 3902 AJ Veenendaal – Asp Nieuwe leden (m.i.v. 01-04-2009) Mw. N. Boogers, Wagendwarsstraat 45, 3581 WK Utrecht – Asp Mw. N.H.M. Hilhorst, Paul Rodenkohof 3, 3454 VM De Meern – VID-zhs Mw. R. Pruisscher, Turfslag 5, 7711 MG Nieuw Leusden – Asp Mw. K. Volger, Dirk Huizingastraat 3-5, 9713 GL Groningen – VID-zhs Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2009) Mw. G. Freling-Drenth, Haagjesweg 92, 7815 LM Emmen –VID-ep Mw. J. Gerberink, Evertzenstraat 36, 7622 XK Borne –VID-zhs Mw. M.H.J. Grob, Jordensplein 68, 7417 ZP Deventer – VID-zhs Mw. C. Moesker, De Mulderij 113, 7772 HJ Hardenberg – WN

SECTOR NOORDWEST NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2009) Mw. M. Brouwer, Goudsbloemstraat 27, 1015 JJ Amsterdam – Asp Mw. E. Balsma, Goudsbloemstraat 27 II, 1015 JJ Amsterdam – Asp Mw. D. Eichenberger, Kortenauerplein 25, 1057 NE Amsterdam – Asp

Mw. B. Meijer, Kamerlingh Onneslaan 9, 1171 AA Badhoevedorp – Asp Nieuwe leden (m.i.v. 01-04-2009) Mw. M. Huiberts, Via Rossini 1, 2272 VH Voorburg – Asp Mw. S. Wijker, Topaas 3, 1703 GZ Heerhugowaard – Asp Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2009) Mw. P. van Ham, Oosterhoutseweg 128, 4847 DE Teteringen – BL Mw. M. Hartong, Langehof 21, 1741 HZ Schagen – VID-zhs Mw. A. Knijnenburg-Molenaar, Hunze 4, 2641 VT Pijnacker – VV-m Mw. K. Langhout, Oudelandseweg 12, 3443 AB Woerden – BL Mw. J. Meyles, Ter Haar Romenystr. 14, 2215 GC Voorhout – WN Mw. H.A. Ripken-Cornelissen, Koningsplein 25, 2611 XD Delft – VID-zhs Mw. A.N. Schonewille-Rosman, Eelerbergstraat 14, 1333 ZW Almere – VID-zhs Mw. V. Vermoesen, Tomatenlaan 158, 2548 MX ’s-Gravenhage – VV-d

SECTOR ZUID NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2009) Mw. S. Kroon, van Ostadelaan 32, 2923 AM Krimpen ad IJssel - Asp Mw. K. Omzarzai, Jan Veldekelaan 9, 4707 AH Roosendaal – Asp Mw. P. Oudenes, Achterdoel 2, 3264 AA Nieuw Beijerland – Asp Mw. C. Soytekin-Simsek, Kruizemuntstraat 13b, 3083 TT Rotterdam – BL Nieuwe leden (m.i.v. 01-04-2009) Mw. M. Berkers, Blauwe Hoef 37, 5571 JZ Bergeijk - BL Mw. N. Maassen, Dr. Ing. Bungestraat 4, 6419 BX Heerlen – Asp Mw. N. de Vocht, Korenbloemstraat 33, 5409 AX Odiliapeel - Asp Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2009) Mw. L. van Bracht, Kerkstraat 113, 5141 EB Waalwijk –VID-zhs Mw. M. Rietveld-Snoep, Domburgs Schuitvlot 1a, 4331 NE Middelburg – VV-m

ART. 1 Leden, die bezwaar hebben tegen de toelating van een kandidaat (aspirant-)lid, moeten hun bezwaar met redenen omkleed schriftelijk binnen één maand na het verschijnen van het officiële verenigingsorgaan bij het Bestuur kenbaar maken.

AFKORTINGEN VID VID-ep VID-g trum VID-zhs VV VV-m WN Asp BL BTL SL EL

verloskundige in dienstverband verloskundige in dienstverband in eigen praktijk verloskundige in dienstverband in gezondheidscenverloskundige in dienstverband in ziekenhuis vrijgevestigde verloskundige vrijgevestigde verloskundige in maatschap waarneemster Aspirant lid buitengewoon lid buitenlands lid senior lid erelid TvV maart 2009 • KNOV



55

February 20, 2009

Moeders voor Moeders... …heeft elke druppel

d r a h i ke nodig!

De organisatie van Moeders voor Moeders zamelt urine in van zwangere vrouwen. Uit de urine van deze vrouwen wordt het hCG-hormoon gewonnen. Dit hormoon wordt door farmaceutische bedrijven verwerkt tot een geneesmiddel, dat wordt gebruikt bij vruchtbaarheidsbehandelingen. Moeders voor Moeders is onderdeel van Schering-Plough.



February 20, 2009

Verloskundigen. Tijdschrift voor. Psychische klachten tijdens de zwangerschap. Het psychiatrische behandelplan

Recommend Documents