Afbeeldingen in dit beleidsplan zijn afgeschermd in verband met auteursrechtelijke aanspraken van derden.
‘Verblijf in De Wolden, actief in de regio’
Beleidsplan Recreatie en Toerisme 2013-2017 Vastgesteld 16 mei 2013
actief en betrokken
dewolden.nl
Colofon Het opstellen van het beleidsplan is een coproductie van Bureau BUITEN (Joost Hagens en Frank van de Lustgraaf) en Marketingbureau Deniels (Niels Dijkstra), in nauwe samenwerking met de gemeente De Wolden. Daarnaast is Adri Ooms ingeschakeld als dagvoorzitter bij de verschillende bijeenkomsten met de sector en bewoners. Beeldmateriaal: Oebele Gjaltema | Verbeelder en gemeente De Wolden.
1
Inhoud Samenvatting ................................................................................................................ 3 1. Inleiding.................................................................................................................. 6 1.1 Aanleiding.......................................................................................................... 6 1.2 Doelstelling ........................................................................................................ 6 1.3 Proces ............................................................................................................... 7 1.4 Inhoud en opbouw beleidsplan.............................................................................. 7 2. Analyse ................................................................................................................... 8 2.1 Economische betekenis recreatie en toerisme.......................................................... 8 2.2 Toeristisch-recreatief aanbod................................................................................ 9 2.3 Organisaties in de toeristisch-recreatieve sector .....................................................11 2.4 Trends & ontwikkelingen .....................................................................................13 2.5 Concurrentieanalyse ...........................................................................................14 2.6 Doelgroepanalyse ..............................................................................................14 2.7 SWOT ..............................................................................................................15 3. Visie ......................................................................................................................17 3.1 Ontwikkelingsrichting .........................................................................................17 3.2 Uitgangspunten .................................................................................................17 3.3 Doelgroepen .....................................................................................................18 3.4 Waar zetten we op in? ........................................................................................18 4. Gebiedsmarketing....................................................................................................20 4.1 Organisatie van gebiedsmarketing........................................................................21 4.2 Visitor journey cycle ...........................................................................................23 4.3 Promotie...........................................................................................................24 4.4 Productontwikkeling ...........................................................................................25 5. Ontwikkeling van bedrijven .......................................................................................27 5.1 Ruimtelijke ordening ..........................................................................................27 5.2 Advies en relatiebeheer ......................................................................................30 5.3 Kapitaal om te investeren ...................................................................................31 5.4 Inspiratie ..........................................................................................................31 5.5 Toeristenbelasting en forensenbelasting ................................................................31 6. Infrastructuur recreatie en toerisme ...........................................................................33 6.1 Recreatieve paden en routes ...............................................................................34 6.2 Beleidsterreinen met een recreatief belang ............................................................35 6.3 Toeristische toegangspoorten ..............................................................................36 7. Uitvoering ..............................................................................................................37 7.1 Uitvoeringsprogramma .......................................................................................37 7.2 Participatie........................................................................................................37 7.3 Financiën ..........................................................................................................38 7.4 Monitoring ........................................................................................................39 Bijlagen .......................................................................................................................41 Bijlage 1 Literatuurlijst............................................................................................41 Bijlage 2 Kenmerken van het gebied .........................................................................42 Bijlage 3 Doelgroepsegmentatie op basis van het BSR Model ........................................45 Bijlage 4 Trends en ontwikkelingen ...........................................................................48 Bijlage 5 Participatie ...............................................................................................50 Bijlage 6 Potentiele thema’s voor productontwikkeling .................................................53 Bijlage 7 Toelichting bronnen cijfers voor monitoring ...................................................55 Bijlage 8 Overzicht doel, gewenste resultaat, visie en strategie voor ontwikkeling............56
2
Samenvatting Doel van het Beleidsplan Recreatie en Toerisme 2013-2017 is om voor alle betrokkenen bij de toeristisch-recreatieve sector van De Wolden een koers te geven voor de ontwikkeling van deze sector in de periode 2013-2017. Het gewenste resultaat is een groei van toeritisch-recreatieve bestedingen die boven de provinciale groei uitgaat en waarin De Wolden binnen Drenthe aan marktaandeel wint. Een nevendoelstelling van dit beleidsplan is om daar waar mogelijk en nodig bij te dragen aan verbetering van de recreatieve voorzieningen in de gemeente De Wolden. Het beleidsplan biedt zowel een toetsingskader voor (ruimtelijke) initiatieven als een strategie voor ontwikkeling van de sector. Het beleidsplan is het resultaat van een proces waar vele betrokkenen uit de toeristischrecreatieve sector aan hebben bijgedragen. Analyse Uit de analyse blijkt dat De Wolden een flinke toeristisch-recreatieve sector kent in een gebied met waarden als rust en stilte, landschappelijke afwisseling, natuur, cultuurhistorie en streekidentiteit. De Wolden is bovendien centraal gelegen in een toeristisch aantrekkelijke regio. Echter, ondanks de aanzienlijke inzet van ondernemers en de gemeente de afgelopen jaren, blijven de resultaten achter. Gezien de goede basis en de kansen die er liggen, is er een stevige impuls nodig die meer groeiperspectief biedt. Visie Om deze impuls te bereiken is gekozen voor de visie ‘Verblijf in De Wolden, actief in de regio’. Daarbij komt de focus te liggen op het vermarkten van De Wolden in een bredere regio, op het versterken van de verblijfsfuncties en recreatieve voorzieningen en op kwaliteitsverhoging van het (bestaande) product. Hierdoor kunnen we meer gebruikmaken van de grote variëteit in dagrecreatieve voorzieningen in de wijdere omgeving– in aanvulling op het meer beperkte dagrecreatieve aanbod in De Wolden. Daarmee kunnen nieuwe doelgroepen worden aangetrokken. Ook blijft de komst van een in het oog springende recreatieve trekker in De Wolden welkom. Bij het implementeren van de visie staan drie uitgangspunten centraal. Ten eerste moet dit vraaggericht gebeuren (de bezoeker centraal). Er wordt gestreefd naar effectievere samenwerking binnen de sector, tussen sector en gemeente en met omliggende gemeenten. De onderscheidende kwaliteiten van het gebied zijn een kapstok voor promotie en productontwikkeling. De visie is uitgewerkt in een strategie voor ontwikkeling bestaande uit drie sporen: A) gebiedsmarketing, B) ontwikkeling van bedrijven en C) infrastructuur voor toerisme en recreatie. A Gebiedsmarketing Voor de gebiedsmarketing is het van belang dat wanneer bezoekers eenmaal hebben gekozen voor Drenthe, De Wolden in beeld is als aantrekkelijke bestemming. Om dit te bereiken moet het aanbod van De Wolden beter worden vermarkt als onderdeel van de grotere regio Zuidwest Drenthe. Deze vermarkting bestaat naast promotie ook uit (coördinatie van) productontwikkeling. De gemeente heeft hierin vooral een stimulerende en waar nodig een meer actieve, aanjagende rol. Ingezet wordt op een groeimodel voor gebiedsmarketing op het gewenste schaalniveau van Zuidwest Drenthe. Dit is nodig omdat de organisatiestructuur van de TIP en sector in De Wolden nog niet klaar is voor gewenste werkwijze en omdat de samenwerking tussen de gemeenten in Zuidwest Drenthe ook nog niet zo ver is. Qua marketingstrategie biedt de
3
ingeslagen van de gemeente Westerveld die het gebied toeristisch op de kaart zet als ‘Het nationale Park van Drenthe’, perspectieven voor De Wolden. Voor de uitvoering van de gebiedsmarketing ziet de gemeente een belangrijke rol weggelegd voor de TIP. Voorwaarde is dan wel dat de reorganisatie van TIP die momenteel gaande is, tot resultaat heeft dat de organisatie op professionele wijze de gebiedsmarketing kan uitvoeren. Uitgangspunt is dat de extra kosten van gebiedsmarketing worden gedragen door marktpartijen. B Ontwikkeling van bedrijven Het doel van het onderdeel ‘ontwikkeling van bedrijven’ is verbetering van het toeristischrecreatieve product van individuele ondernemers, zodat dit product beter aansluit bij de vraag (zoals de behoefte aan meer comfort, ruimte en onderscheidende accommodaties die een totaal beleving aanbieden). De gemeente heeft hierin zowel een kaderstellende rol als een stimulerende rol. Op het terrein van ruimtelijke ordening wordt de ‘ja, mits… en wat kan wel’ houding gehanteerd en moeten de mogelijkheden in het bestemmingsplan worden verruimd. De gemeente houdt vast aan het tegengaan van permanente bewoning van recreatiewoningen. Verder zet de gemeente in op advies, relatiebeheer en het inspireren van de sector over onderwerpen zoals doelgroepsegmentatie en gebiedsmarketing. Voor de toeristenbelasting volgt de gemeente zoveel mogelijk de ontwikkeling van de adviestarieven van het recreatieschap, met een bandbreedte van circa 10%. De gemeente laat de stijging van de forensenbelasting zoveel mogelijk meelopen in de procentuele verhoging van de toeristenbelasting. C Infrastructuur recreatie en toerisme Doel van deze beleidslijn is waar mogelijk bij te dragen aan verbetering van de toeristischrecreatieve infrastructuur. De gemeente heeft hierin vooral een stimulerende rol. Om dit te bereiken zet de gemeente vooral in op het ondersteunen van initiatieven voor nieuwe routes en paden van partijen als de toeristisch-recreatieve sector, maatschappelijke organisaties, bedrijfsleven en inwoners. Ook maken we daar waar mogelijk en nodig ruimte voor ondersteuning van initiatieven van de inwoners en acties voortkomend uit de dorpsvisies. Verder neemt de gemeente bij beleidsvorming over onderwerpen als gemeentelijke infrastructuur, objectverwijzingen en landinrichting het recreatief belang mee, zodat bij besluitvorming over deze onderwerpen een integrale afweging van alle belangen kan worden gemaakt. De besluitvorming over deze onderwerpen valt buiten het bereik van dit beleidsplan. Ambitieus maar realistisch We moeten ons realiseren dat het gewenste resultaat van dit beleidsplan (groei van de bestedingen) vaak maar langzaam gerealiseerd kan worden. Het wijzigen van bestemmingsplannen en aantrekken van investeringskapitaal door particuliere initiatiefnemers nemen doorgaans veel tijd in beslag. Dit betekent dat het nog jaren duurt voordat bijvoorbeeld nieuwe of verbeterde faciliteiten gerealiseerd zijn. Wel is het soms mogelijk met marketing binnen een kortere periode te komen tot groei. Dit betekent dat in ieder geval het onderdeel gebiedsmarketing voor de komende jaren van cruciaal belang is. Uitvoering Het uitvoeren van dit beleidsplan vraagt om een grote inspanning van de toeristischrecreatieve sector, het overig bedrijfsleven en de gemeente. Om de inzet van de gemeente 4
te bepalen stelt het college jaarlijks een uitvoeringsprogramma vast op basis van de jaarlijkse voortgangsevaluatie en aan de hand van de beschikbare middelen in de begroting. In het beleidsplan zijn indicatoren opgenomen aan de hand waarvan de voortgang kan worden gevolgd. Bij de uitvoering van het beleidsplan vormt het toeristisch platform een adviescommissie. Verder wordt gebruik gemaakt van de ondersteuning vanuit de activiteiten van het Recreatieschap Drenthe, Tourist Info Drenthe, Marketing Drenthe en het Drents Internet Platform. Financiën Het uitvoeren van dit beleidsplan vraagt om flinke investeringen door de toeristisch-recreatieve sector en het overig bedrijfsleven. Dit zijn zowel investeringen op individueel bedrijfsniveau als investeringen door ondernemers gezamenlijk om met een goede gebiedsmarketing De Wolden op de kaart te zetten. Voor de gemeentelijke bijdrage wordt financiële dekking gezocht binnen de budgetten voor programma 6 Recreatie en Toerisme. Zonodig wordt jaarlijks bij de Kadernota/ Programmabegroting een aanvullend budget gevraagd. Voor 2013 is voor toerisme en recreatie in totaal een bedrag van ca. € 132.000 beschikbaar, waarvan ca. € 32.000 incidenteel. Dit is exclusief de kosten van ambtelijke uren. Een groot deel van het totaalbedrag (ca. € 96.000) is bestemd voor subsidies aan Recreatieschap Drenthe, Tourist Info Drenthe en TIP De Wolden. Deze organisaties dragen met hun activiteiten bij aan de uitvoering van dit beleidsplan en/of ondersteunen de uitvoering ervan. Het resterende bedrag (€ 36.000) is gelabeld voor gemeentelijke projecten en activiteiten om een bijdrage leveren aan het uitvoeren van dit beleidsplan. In het uitvoeringsprogramma voor 2013 wordt de besteding van dit bedrag verder ingevuld.
5
1.
Inleiding
1.1 Aanleiding De toeristisch-recreatieve sector zorgt voor werkgelegenheid en is een belangrijke bron van inkomsten voor de lokale economie van De Wolden. Bestedingen van bezoekers dragen eraan bij dat bepaalde voorzieningen in de dorpen in stand gehouden kunnen worden. Daarnaast zorgt de aanwezigheid van toeristisch-recreatieve voorzieningen en infrastructuur voor een aantrekkelijk woonklimaat voor eigen inwoners en indirect voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven. Dit beleidsplan richt zich op de ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve sector. Het beleidsplan bouwt daarmee voort op de Toekomstvisie 2005-2020, het Collegeprogramma 2010-2014 en de Structuurvisie 2010-2030, waarin het belang van de toeristischrecreatieve sector voor De Wolden is aangegeven. Dit beleidsplan vervangt het ‘Beleidsplan Recreatie en Toerisme De Wolden 2008-2012’ (2007) en de notitie ‘Voorwaarden in het toeristisch-recreatief beleid voor realisatie van complexen met nieuwe recreatiewoningen’ (2010).
1.2 Doelstelling Dit beleidsplan heeft als doel om voor alle betrokkenen bij de toeristisch-recreatieve sector van De Wolden een koers te geven voor de ontwikkeling van deze sector in de periode 2013-2017. Het gewenste resultaat van het volgen van deze koers is om de toeristisch-recreatieve bestedingen te vergroten. Ingezet wordt op een ontwikkeling van de bestedingen uit vakanties die (tenminste) 1%-punt boven de provinciale ontwikkeling in Drenthe per jaar uitkomt. En voor de bestedingen uit dagtochten zetten we in op een ontwikkeling die tenminste gelijk is aan de provinciale ontwikkeling. Dit lijkt misschien niet ambitieus maar dat is het wel. Zo zijn de bestedingen aan vakanties in De Wolden in de afgelopen periode maar weinig gegroeid, terwijl soortgelijke bestedingen in Drenthe gemiddeld wel flink zijn gestegen. Een beoogd groeicijfer in De Wolden van 1% boven het Drents gemiddelde betekent dat wanneer Drenthe 12% groei uit vakanties realiseert (zoals het geval was tussen 2007-2011), De Wolden maarliefst 12%+1% (13%) groei moet behalen. Dit percentage betekent een groei van ruim twee miljoen euro (berekend op basis van het totale aantal bestedingen aan vakantie in De Wolden van zestien miljoen euro in 2007). Een belangrijke nevendoelstelling van dit beleidsplan is om daar waar mogelijk en nodig bij te dragen aan verdere verbetering van de recreatieve voorzieningen in de gemeente De Wolden. Op die manier willen we een bijdrage leveren aan het woon- en leefklimaat voor
6
inwoners van De Wolden en ook aan het vestigingsklimaat voor bedrijven in De Wolden en omstreken.
1.3 Proces Het proces om dit beleidsplan op te stellen is eind 2011 ingezet met als doel om in 2013 te beschikken over een nieuw beleidsplan. Als tussenstap heeft de raad op 13 september 2012 de kaderstellende notitie vastgesteld. Daarin staan de visie op de ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve sector en de bijbehorende uitgangspunten. Dit beleidsplan is een uitwerking van de keuzes in de kaderstellende notitie en mondt uit in een strategie en uitvoeringsprogramma.
Vele betrokkenen uit de toeristisch-recreatieve sector hebben bijgedragen aan dit beleidsplan. Bij de start is een informatiebijeenkomst georganiseerd voor alle betrokkenen. Vervolgens is tijdens een rondetafelbijeenkomst met de sleutelpersonen uit de sector gesproken over de visie op ontwikkeling van de sector. Daarna is de strategie bepaald in een brainstormsessie met diverse ondernemers en vertegenwoordigers van toeristische organisaties. De bijeenkomsten zijn zonder uitzondering goed bezocht. Verder is er ruimte gemaakt voor overleg met TIP De Wolden, buurgemeenten in Zuidwest Drenthe en de klankbordgroep: het Toeristisch Platform De Wolden. Ook is informatie uit de dorpsvisies gebruikt en zijn de uitkomsten van een inwonersenquête over recreatiewensen op dewolden.nl geraadpleegd. En tot slot zijn de indirect belanghebbende organisaties, zoals bijvoorbeeld de ANWB en verenigingen van dorpsbelangen per e-mail benaderd om hun aandachtspunten door te geven.
1.4 Inhoud en opbouw beleidsplan Dit beleidsplan is als volgt opgebouwd. Hoofdstuk 2 bevat de analyse en een overzicht van sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingen (strengths, weaknesses, opportunities, threats of SWOT). Vanuit de SWOT is de ontwikkelingsrichting (visie) bepaald. Die staat in hoofdstuk 3. In de hoofdstukken 4, 5 en 6 is de visie uitgewerkt in drie deelstrategieën. Hoofdstuk 7 gaat in op de uitvoering van dit plan, de financiering ervan en het monitoren van de voortgang.
7
2.
Analyse
Dit hoofdstuk gaat in op de uitkomsten van een analyse van de toeristisch-recreatieve sector in De Wolden. De uitkomsten worden samengevat in een overzicht van de SWOT. De elementen van de SWOT zijn richtinggevend voor de uitwerking van het beleidsplan. 2.1 Economische betekenis recreatie en toerisme Toerisme en recreatie kennen een goede uitgangspositie in De Wolden. Het aandeel van de sector in de totale werkgelegenheid (10%) is in De Wolden ruim hoger dan het Nederlands gemiddelde (5,4%), maar ongeveer gelijk aan het Drents aandeel. De gemeente scoort vooral bovengemiddeld als het gaat om actieve vormen van recreatie, zoals wandelen, fietsen en paardrijden.
Figuur 2.1 en 2.2 Aandeel werkgelegenheid recreatie en toerisme in 2011 en bestedingen vakanties en dagtochten 2000-2011 (bron: Ecorysrapport Drenthe verdient beter 2012) De groei van de sector blijft in De Wolden de laatste tien jaar achter op andere Drentse gemeenten, zie figuur 2.2. Zo zijn de bestedingen uit dagtochten en vakanties in Drenthe in 2011 ten opzichte van 2007 gegroeid met bijna 12%, terwijl deze groei in De Wolden slechts ruim 3% bedroeg. Zowel de bestedingen aan dagtochten als die aan vakanties groeiden minder snel in De Wolden dan in de rest van de provincie. Dit komt vooral door een stagnerend of zelfs licht dalend aantal meerdaagse bezoekers dat hier een vakantie doorbrengt. In de figuren 2.3 en 2.4 is de ontwikkeling van het aantal overnachtingen in de gemeente weergegeven. Daaruit blijkt dat er, na een topjaar in 2007, een overwegend dalende trend heeft ingezet. Wel heeft er, in lijn met de algemene trends op de toeristische markt, een verschuiving plaatsgevonden van minder overnachtingen op campings en meer in huisjes.
8
425.000 400.000 375.000 350.000 325.000 2007
2008
2009
2010
2011
figuur 2.3 Aantal toeristische overnachtingen in De Wolden per jaar, afgeleid uit inkomsten toeristen- en forensenbelasting 2007-2011. (Bron: gemeente De Wolden, 2012) 150.000 125.000 100.000 75.000 50.000 25.000
va n ge n in
W on 2e
iz oe np
la at se n
/s ta ca ra
ca m pi
en Se
ea tie
bu ng
al ow s
H ot el
s
ng
p. -a p
B& B en
s sa cc om m od at ie
R ec r
G
ro ep
C am
pi n
gs
0
2007 2008 2009 2010 2011
figuur 2.4 Aantal overnachtingen per accommodatievorm (selectie) per jaar, afgeleid uit inkomsten toeristen- en forensenbelasting 2007-2011. (Bron: gemeente De Wolden, 2012).
2.2 Toeristisch-recreatief aanbod De rust en stilte, de landschappelijke afwisseling, de cultuurhistorie en streekidentiteit, de authentieke bebouwing (boerderijen, esdorpen en lintdorpen) en de verschillende vormen van verkaveling vormen belangrijke toeristisch-recreatieve waarden in De Wolden. Deze waarden zijn uitingen van het onderliggende verhaal van heel Zuidwest Drenthe, ook wel de ‘gebiedsessentie’. De gebiedsessentie van Zuidwest Drenthe is als volgt samengevat in twee zinnen: ‘De overgang van laag Nederland naar het Drents Plateau biedt steeds andere mogelijkheden voor natuur en mensen. De overgang van laag naar hoog verrijkt natuur en cultuur’. Voor het Reestdal is een aparte essentie opgesteld: ‘een idyllisch natuurrijk boerenland langs een kronkelende grensrivier’. Met deze gebiedsessenties van Zuidwest Drenthe en het Reestdal kan De Wolden zich onderscheiden ten opzichte van vergelijkbare vakantiebestemmingen op de zandgronden in noord en oost Nederland. Beide essenties zijn bepaald met de zogenaamde ‘Interpretation’-methode aan de hand van de historische, geografische en culturele aspecten van dit gebied (zie bijlage 2 ‘Kenmerken van het gebied’). Het aanbod aan dagattracties in De Wolden is voornamelijk kleinschalig en lokaal gericht. De grootste attracties zijn Thermen Holiday en Pitch&Putt. Het Bezoekerscentrum Dwingelderveld trekt ongeveer 150.000 bezoekers per jaar, maar ligt net buiten de gemeentegrenzen. Er zijn relatief weinig attracties waar een groot bedrag per bezoeker uitgegeven wordt en relatief weinig evenementen die grote aantallen bezoekers van buiten 9
De Wolden aantrekken. De bekendste evenementen in De Wolden met een bovenregionale uitstraling zijn het internationale Concours Hippique (CH) De Wolden en de Oldtimerdag. De Wolden kent daarnaast diverse kleinschalige evenementen die tussen de 1.000 en 5.000 bezoekers per keer trekken. De Wolden ligt zeer centraal in het regionale recreatielandschap. Binnen de actieradius van een verblijfsrecreant - gemiddeld 43km reizen op een dag (Toerdata Noord, 2009) - liggen onder andere het Nationaal Park Drents-Friese Wold, de (historische) winkelcentra van Meppel en Zwolle, het Waterreijk met het Nationaal Park Weerribben-Wieden, Giethoorn en Blokzijl, Plopsaland Dalen, attractiepark Slagharen, Hoogeveen (‘Beste Binnenstad 20112013’), het Planetron Dwingeloo en vele andere (landschappelijke) attracties. Zie ook figuur 2.5.
Figuur 2.5 Impressie verblijfsgebied vakantieganger De Wolden (bron: Google Maps, bewerking Bureau BUITEN). Qua accommodaties zijn er veel (eenvoudige) campings en bungalowparken te vinden, sommigen met extra faciliteiten. Er zijn daarnaast enkele hotels en B&B’s, maar het luxe/kwaliteitssegment is ondervertegenwoordigd. De bereikbaarheid en ligging van De Wolden is gunstig, geredeneerd vanuit het westen en het zuiden. Recreanten en toeristen die naar Drenthe trekken, komen over de snelweg door De Wolden. De gemeente kent daarnaast goede mogelijkheden voor routegebonden recreatie, zoals bewegwijzerde fietsroutes (Heerlijkheid Ruinen route, de 10
Dwingelderveldroute, de Monnikenroute en de Reestdalroute), ruiter- en menroutes, mountainbikeroutes en wandelroutes. Uit een studie naar paarden- en menroutes (2011) blijkt De Wolden een goede uitgangspositie te hebben voor routegebonden paardensport, wel zijn er ontbrekende schakels geconstateerd. Soort voorziening (sommige bedrijven tellen mee in meerdere categorieën) Ateliers en galeries B&B’s Campingterreinen Complexen met recreatiewoningen met centrale verhuur- en beheerorganisatie Complexen met recreatiewoningen zonder centrale verhuur- en beheerorganisatie Dagattracties, incl. musea en zwembaden Groepsaccommodaties (gastenverblijf met >9 slaapplaatsen) Hotels Locaties met een tot enkele (solitaire) vakantiewoningen/-appartementen, niet op een park Minicampings
Aantal 19 31 9 5 5 30 18 5 39 17
2.3 Organisaties in de toeristisch-recreatieve sector Er zijn veel organisaties die een rol spelen in de toeristisch-recreatieve sector van De Wolden. Figuur 2.5 geeft een overzicht. Uit dit figuur blijkt dat de organisatiestructuur van de sector zeer gefragmenteerd is. Zo heeft De Wolden een aantal ondernemersinitiatieven zoals Stichting Rondje De Wolden, de Vereniging van Recreatieondernemers rond het Dwingelderveld (VRD) en de Ondernemerscoöperatie het Reestdal. Deze initiatieven richten zich op promotie en/of productontwikkeling. Dit geldt ook voor de lokale organisaties zoals de Echtener stichting de Es (Huus met de Belle) en stichting RECO uit Zuidwolde. Verder zijn er verschillende organisaties binnen De Wolden betrokken bij de informatievoorziening en lokale promotie. Dit zijn de Tourist Info Punten (TIP’s) in Ruinen, Ruinerwold en de Wijk. De TIP´s houden zich vooral bezig met één onderdeel van marketing: het voorzien in lokale infobalie’s in Ruinen, Ruinerwold en de Wijk. Naast de TIP’s zijn er drie folderpunten bij ondernemers. Op schaalniveau van De Wolden en Zuidwest Drenthe vindt er beperkte samenwerking plaats. Dit alles betekent dat activiteiten zoals promotie en productontwikkeling wel worden opgepakt door de TIP’s, maar voornamelijk op lokaal niveau van de dorpen. Stichting TIP De Wolden heeft een overkoepelende functie en is het centrale aanspreekpunt voor de gemeente. Formeel zijn de lokale TIP´s echter autonoom qua beleid. De TIP’s worden gefinancierd met ondernemersbijdragen, een subsidie van de gemeente en daarnaast met inkomsten uit de verkoop.
11
Ook heeft De Wolden een Toeristisch Platform. Dit is een adviescommissie van het college van B&W waarin het toeristisch-recreatieve werkveld is vertegenwoordigd. De gemeente stelt jaarlijks een bedrag beschikbaar voor activiteiten van het Toeristisch Platform zoals excursies en bijeenkomsten.
Figuur 2.5 Organogram organisaties in en om De Wolden die betrokken zijn bij toerisme en recreatie. De gemeentelijke subsidies zijn met een € teken aangegeven. De promotie op een hoger schaalniveau wordt uitgevoerd door Marketing Drenthe en door Tourist Info Drenthe (TID). TID faciliteert en ondersteunt daarnaast de lokale TIP’s in Drenthe. De twaalf Drentse gemeenten en Ooststellingwerf hebben TID in 2009 opgericht als een dochterorganisatie van het recreatieschap. TID wordt gefinancierd met bijdragen van de deelnemende gemeenten en met inkomsten uit de webwinkel. De stichting Marketing Drenthe zet Drenthe op de kaart buiten de provinciegrenzen. De kernwaarden van Drenthe, zoals rust, ruimte en oorspronkelijkheid worden 'toekomstgericht' gemaakt. Zo moet Drenthe in de beeldvorming een vitale, dynamische provincie worden. Het beoogde resultaat van de campagne is een significante imagoverbetering van Nederlands mooiste provincie. Marketing Drenthe wordt door de provincie gefinancierd.
De gemeente De Wolden participeert in het Recreatieschap Drenthe, een gemeenschappelijke regeling van de twaalf Drentse gemeenten en Ooststellingwerf. Deze organisatie ondersteunt het gemeentelijk beleid door zich te richten op coördinatie (onder 12
andere ten aanzien van subsidies), belangenbehartiging, proces- en projectmanagement, advisering, beleid en beheer. Hierin speelt het ‘Fonds voor Recreatie en Toerisme’ een belangrijke rol. Door dit fonds kan het recreatieschap met cofinciering snel inspelen op kansen bij andere overheden. De gemeente De Wolden betaalt jaarlijks een subsidiebijdrage aan het recreatieschap. In 2009 hebben TID, Marketing Drenthe en Biblionet Drenthe de stichting Drents Internet Platform opgericht. Dit is de organisatie achter de toeristische portal drenthe.nl en de Drenthe App. Het platform bouwt ook websites voor lokale toeristische organisaties in dezelfde huisstijl als drenthe.nl, zoals de website vakantieinhetreestdal.nl. In 2013 wordt ook de website tipdewolden.nl in de huisstijl van drenthe.nl opgeleverd.
2.4 Trends & ontwikkelingen Er zijn verschillende ontwikkelingen die kansen bieden voor De Wolden. De interesses van de groeiende groep gepensioneerden sluiten aan op het toeristisch-recreatieve aanbod in De Wolden. Daarnaast is de groeiende algemene aandacht voor cultuurhistorie, authenticiteit en tot rust komen gunstig voor De Wolden. Ook bieden streekproducten, kwaliteitshoreca en paardensport en –recreatie kansen. Daarnaast kan er op trends ingespeeld worden. Recreanten en toeristen worden meer gevoelig voor kwaliteit en sommigen zijn bereid hiervoor te betalen. In de verblijfsrecreatie zijn er goede groeiperspectieven voor kwaliteitshotels, luxe B&B’s, vernieuwende vormen van plattelandsaccommodaties en combinaties van recreatie met zorg. De groeiende voorkeur van de moderne toerist voor ‘voor elk wat wils’ maakt dat de centrale ligging van De Wolden vermarkt zou kunnen worden. Daarnaast is het effectief profileren op het internet en nieuwe media steeds essentiëler – dit geldt zowel voor de gebiedspromotie als voor het aanbod aan accommodaties. Hier kan De Wolden – al dan niet in regionaal verband – op inspelen.
Op de kortere termijn vormen de negatieve gevolgen van de crisis een bedreiging. De uitgaven aan vakanties staan onder druk. De perspectieven voor veel toeristisch-recreatieve bedrijven lijken in de komende periode niet al te gunstig. Realiteit is ook dat het soort toeristisch-recreatieve bedrijven waarvan er veel zijn in Zuidwest Drenthe (middelgrote campings, familiebedrijven) en dus ook in De Wolden, last hebben van gebrek aan kapitaal om te investeren. Op de langere termijn (vooral na 2020) is de voorspelde bevolkingskrimp in de regio een bedreiging, omdat de krimp het voorzieningenniveau onder druk zet. Juist toeristische ontwikkeling kan bijdragen aan het behoud van het (economisch) draagvlak voor voorzieningen. Belangrijk daarbij is wel dat grotere aantallen bezoekers naar De Wolden moeten komen dan nu het geval is om effectief voorzieningen te kunnen behouden.
13
Voor de toeristisch-recreatieve sector geldt dat de concurrentie van buitenlandse bestemmingen stevig blijft. Ook zetten veel andere gemeenten in de omgeving in op toerisme en recreatie, wat betekent dat afstemming van ambities op een hoger schaalniveau steeds noodzakelijker wordt. De verschuiving van de vraag – van campings en eenvoudige bungalows naar onderscheidende en ook luxere bungalows en hotels – zal doorzetten. In bijlage 4 ‘Trends en ontwikkelingen’ zijn meer relevante trends en ontwikkelingen, als aanvulling op deze paragraaf.
2.5 Concurrentieanalyse De Wolden heeft ten opzichte van haar concurrenten een gunstige ligging nabij populaire recreatiegebieden, zoals bijvoorbeeld het Nationaal Park Dwingelderveld en het Nationaal Park De Weerribben/Wieden. In De Wolden zijn landschappelijke kwaliteiten aanwezig, maar deze zijn niet uitzonderlijk. Andere toeristische plattelandsgebieden – in Drenthe, maar ook daarbuiten, bijvoorbeeld het Vechtdal, de Achterhoek, of de Veluwe – zijn landschappelijk ook aantrekkelijk. De Wolden scoort minder dan haar concurrenten op het gebied van aanwezigheid van grote ketens met herkenbaarheid voor de consumenten innovatiekracht. Ook heeft De Wolden een relatief groot aandeel in campings en eenvoudige verblijfsaccommodaties, wat minder goed aansluit bij de wensen van de toerist van de toekomst.
2.6 Doelgroepanalyse Voor een analyse van de aanwezige en kansrijke doelgroepen maken we gebruik van het ‘Brand Strategy Research’ (BSR) model. Dit model hanteert een indeling in zeven doelgroepen op basis van leefstijl, aangeduid met verschillende kleuren. Het model wijkt daarmee af van traditionele indelingen in doelgroepen op basis van leeftijd en gezinssamenstelling (zie ook bijlage 4 ‘Doelgroepsegmentatie op basis van het BSR Model’). Uit de analyse blijkt dat een bovengemiddeld en overgroot deel van zowel de toeristen als de recreanten/inwoners van De Wolden behoort tot de ‘gezellig lime’ en ‘rustig groene’ leefstijl. Onder de ‘lime en groene’ consumenten zijn sociale, rustgevende en licht sportieve activiteiten in de natuur populair– zoals wandelen, fietsen of een braderie bezoeken. Het bezoek aan kunst- of culturele activiteiten is in deze doelgroepen laag. Men stelt geen hoge eisen en is snel tevreden op een lokale camping of een knusse B&B. De ‘gele’ (uitbundige), ‘rode’ (creatieve) en ‘blauwe’ (luxe) leefstijlen zijn min of meer gemiddeld aanwezig in De Wolden. De ‘aqua’ (ingetogen) en ‘paarse’ (ondernemend) leefstijlen zijn ondervertegenwoordigd in De Wolden. Dit zijn grofweg de doelgroepen die zijn geïnteresseerd in cultuur, nieuwe belevingen, avontuur/ontdekking en kwaliteit.
14
Van de huidig meest aanwezige doelgroep (‘groen’ en ‘lime’) kunnen we beperkte groei in aantallen verwachten. Ook bieden de groene en lime consumenten weinig groeimogelijkheden qua bestedingen. Om toch te komen tot groei zowel in aantallen als in bestedingen moeten we ons dus (ook) meer richten op het aantrekken van andere doelgroepen. In het volgend hoofdstuk over de visie van dit plan gaan we daar verder op in. 2.7 SWOT De uitkomsten van de analyses in de voorgaande paragrafen zijn samengevat in een overzicht van sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen (SWOT) in figuur 2.7. Ook staan we stil bij de belangrijkste bevindingen uit de SWOT, die als input zijn gebruikt voor het formuleren van de ontwikkelingsrichting (visie) van dit beleidsplan. Sterkten • Aandeel toeristisch-recreatieve banen in totale werkgelegenheid ruim boven Nederlands gemiddelde • Ligging ‘Poort van Drenthe’ • Gemeentelijk draagvlak voor ontwikkeling toeristisch-recreatieve sector • Gevarieerd landschap, overgang van laag Nederland naar Drents plateau • Rust en stilte • Veel fiets-, wandel- en paardensportfaciliteiten • Diverse, kleinschalige dagattracties die lokaal samenwerken • Cultuurhistorie in het gebied, es- en brinkdorpen authenticiteit en streekidentiteit • Enkele grotere voorzieningen en nabijheid grotere dagattracties in de regio • Goed ontwikkelde paardensport • Natuurlijke attracties aan randen gemeente • Goede infrastructuur en bereikbaarheid Kansen • Verzilvering (nieuwe ouderen) biedt kansen • Er komt meer aandacht voor de regio, cultuurhistorie en authenticiteit Interpretation-aanpak handvat voor • productontwikkeling en promotie • Kansrijke niches in recreatiemarkt - onder andere paarden, cultuurhistorie en streekproducten • Kansrijk verblijfrecreatie: luxe B&B’s, boutique hotels, kwaliteit bij de boer • Vraag naar cross-overs van onderwerpen als educatie, zorg, sport en voeding met toerisme • Mogelijkheden in profilering binnen Drenthe • Arrangementen met omliggende attracties
Figuur 2.7
Zwakten • Groei van de sector blijft achter bij veel andere gemeenten • Weinig kwaliteitshotels & -bungalows, veel campings • Gemeente mist een centraal punt of attractie, geen must-sees of do’s • Weinig mogelijkheden om geld uit te geven • Aanbod voornamelijk gericht op lime en groene doelgroep • Beperkte vindbaarheid op internet • Aantal bovenlokale evenementen beperkt • Beleid heeft (nog) niet geleid tot voldoende realisatie van uitbreidingsplannen ondernemers • Organisatiestructuur TIP’s gefragmenteerd en nog (te) lokaal georiënteerd • Beperkte effectiviteit promotie- en informatiekanalen
Bedreigingen • Budgetten gemeente onder druk • Concurrentie van zowel gemeenten in de regio, als regio’s elders in Nederland en buitenland De uitgaven aan vakanties staan onder druk door • de economische crisis • De perspectieven voor veel R&T bedrijven in komende periode niet al te gunstig door crisis • Op termijn afnemende vraag naar aanwezige accommodaties / achterblijvende vernieuwing. • Veel gemeenten in de regio zetten in op toeristisch-recreatieve ontwikkeling – afstemming noodzakelijk! • Huidige doelgroepen besteden beperkt en zit weinig groei in • Toekomstige bevolkingskrimp in de regio • Huidige doelgroepen hebben anno 2012 veel alternatieven in Nederland
Overzicht SWOT
‘De basis is aanwezig… Een fraai en afwisselend landschap, waarin de rust, stilte en de sfeer van Drenthe beleefd kunnen worden, dat karakteriseert De Wolden. Er is een ontwikkelde verblijfsrecreatieve sector en er is sprake van een authentiek en kleinschalig aanbod aan dagrecreatie. Een ander belangrijke sterkte van De Wolden is de ligging: zowel qua bereikbaarheid uit het westen, als qua ligging in het toeristisch-recreatieve landschap van Zuidwest Drenthe en de wijdere omgeving, heeft De Wolden een sterke positie. Er liggen diverse bovenregionale attracties, natuurgebieden en aantrekkelijke steden net buiten de gemeentegrenzen. De basis voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling is daarmee goed. … en er zijn kansen voor verdere ontwikkeling… De vergrijzing van toeristen en recreanten is een belangrijke kans voor De Wolden, evenals de groeiende belangstelling voor cultuurhistorie en authenticiteit. Met het toeristische 15
gebiedsprofiel (interpretation) als handvat voor productontwikkeling en promotie kan op deze en andere kansen worden ingespeeld. Nichemarkten (paardensport, liefhebbers cultuurhistorie) kunnen nog beter worden bediend en inspelen op de trend naar meer luxe in de verblijfsrecreatie is noodzakelijk. Dat vergroot ook de kansen op groei buiten het hoogseizoen – kort verblijf, tweede of derde vakantie – waarmee wordt ingespeeld op de veranderende markt. Het ‘merk’ Drenthe kan als kapstok worden gebruikt om Zuidwest Drenthe en daarbinnen De Wolden (plus wijde omgeving) beter op de kaart te zetten. … met aanzienlijke inzet van ondernemers en gemeente in de afgelopen jaren… Vooral op het gebied van recreatieve routes, kleinschalige samenwerking en de projecten in regionaal verband zijn successen geboekt. Op het gebied van evenementen en het realiseren van routes door onder andere inwonersinitiatieven is er sprake van enige vooruitgang, terwijl er ook nog openstaande actie- en verbeterpunten zijn. Ondanks een grote inzet zijn op het gebied van productontwikkeling, promotie, en kwaliteitsverbetering (nog) onvoldoende resultaten geboekt. Het toeristisch aanbod, met name de accommodaties, is onveranderd aan vernieuwing toe. … blijven aansprekende resultaten desondanks nog achter. De gewenste impuls in toeristische overnachtingen en dagtochten is niet gerealiseerd. De meest aanwezige toeristisch-recreatieve doelgroepen (lime, groen) in de gemeente kennen een beperkte betalingsruimte. Bovendien is de promotie- en informatievoorziening nog onvoldoende gericht op het voor de toerist relevante zoek- en boekniveau. De gemeente kent daarnaast geen echte (bovenregionale) toeristische trekker. De conclusie is dat er voor toeristische ontwikkeling in De Wolden een goede basis ligt, dat er kansen zijn, maar dat er stevige impuls nodig is. De groei van het aantal toeristen en recreanten in de periode 2008-2012 is achtergebleven. Bovendien laat de SWOT zien dat het groeiperspectief van de toeristisch-recreatieve sector in de gemeente op dit moment te klein is. Dit komt doordat: •
• •
er binnen de huidig meest aanwezige doelgroepen in De Wolden onvoldoende betalingsruimte is om een duurzame groei van de sector te realiseren; delen van het toeristisch aanbod, met name de accommodaties, aan vernieuwing toe zijn. de promotie en (online) vindbaarheid van het toeristisch aanbod in De Wolden te beperkt is, mede door de (lokale) organisatie van informatievoorziening en promotie. Dit sluit onvoldoende aan op de vraag van de hedendaagse toerist.
16
3.
Visie
3.1 Ontwikkelingsrichting In het vorige hoofdstuk is geconcludeerd dat De Wolden beschikt over een verblijfsrecreatieve sector in een gebied met waarden als rust en stilte, landschappelijke afwisseling, natuur, cultuurhistorie en streekidentiteit. De wijdere omgeving biedt – in aanvulling op het meer beperkte aanbod in De Wolden zelf – een grote variëteit in dagrecreatief aanbod. Daarbinnen is de gemeente strategisch gelegen. Dat maakt De Wolden een uitstekende uitvalsbasis. Gelet op deze constateringen is in samenspraak met de toeristisch-recreatieve sector gekozen voor de visie ‘verblijf in De Wolden, actief in de regio’. De visie betekent dat de focus voor de komende jaren ligt op het vermarkten van De Wolden in een bredere regio van Zuidwest Drenthe en op het versterken van de verblijfsfuncties en recreatieve voorzieningen in de gemeente. Vanwege de bijzondere culturele en natuurlijke waarden in het Reestdal geldt dat daar gekozen wordt voor kwaliteitsverhoging van het bestaande product, met eventueel nieuwe doelgroepen. De keuze voor deze visie is gemaakt bij het vaststellen van de kaderstellende notitie op 13 september 2012 door de gemeenteraad. Binnen de gekozen ontwikkelingsrichting is er ruimte voor een in het oog springende recreatieve trekker in De Wolden. De gemeente zal actief inspelen op signalen van initiatiefnemers die belangstelling hebben voor de gemeente als vestigingsplaats voor een grote trekker, die past bij de aard en ambitie van De Wolden. Bij bewezen marktruimte en een goede landschappelijke inpassing is een dergelijke ontwikkeling welkom, binnen de daarvoor gestelde planologische randvoorwaarden. De visie is opgesteld samen met vertegenwoordigers van de toeristischrecreatieve sector van De Wolden. Daarbij zijn diverse belangenorganisaties op de hoogte gesteld van de gekozen visie. Uit de reacties is gebleken dat de visie op hoofdlijnen wordt gedragen.
3.2 Uitgangspunten Bij het uitwerken van de visie ‘verblijf in De Wolden, actief in de regio’ gelden de volgende uitgangspunten: • Vraaggericht: de bezoeker centraal. Wat de (potentiële) bezoeker of doelgroep verlangt moet centraal staan. • Opschaling en verbreding. ‘Grensoverschrijdend’ denken en handelen waar dit gepast is. Voor wat betreft onderlinge samenwerking betekent dit: “lokaal waar het kan, regionaal waar het moet”. Daarnaast is het van belang om over sectorgrenzen heen te kijken naar kansen. • Meer en effectievere samenwerking. Hier gaat het om meer samenwerking en afstemming tussen de gemeente en de sector, de sector onderling, de sector met het overig bedrijfsleven en met buurgemeenten. • Essentie gebied. Het profiel van Zuidwest Drenthe en het Reestdal (zoals omschreven met de Interpretation-methode) is een kapstok voor promotie en productontwikkeling.
17
3.3 Doelgroepen Voor de bestaande doelgroepen ‘gezellig lime’ (gewone vakantie, niet te duur) en ‘rustig groen’ (dichtbij huis, ontspannen, bedachtzaam) zal De Wolden een aangename bestemming blijven (voor meer informatie over de doelgroepen, zie bijlage 4 ‘Doelgroepsegmentatie op basis van het BSR Model’). Zoals gezegd kunnen we van de bestaande doelgroepen echter beperkte groei verwachten, zowel qua aantallen als bestedingen. Daarom komt de focus in de inspanningen meer te liggen op het aantrekken van andere soorten toeristen. De gele (actieve recreatie, levensgenieters) en aqua (betrokken, cultuur, kwaliteit) doelgroepen sluiten het meest aan bij de visie en die besteden in de regel meer aan hun verblijf en activiteiten dan de lime en groene doelgroep. Wanneer er sprake is van de komst van luxe verblijfsrecreatieve accommodaties, dan is tevens een focus op de stijlvol en luxe blauwe doelgroep (exclusief, sportief en social network) passend. Een deel van de ondernemers zou zich bijvoorbeeld meer kunnen richten op de ‘aqua’ doelgroep die geïnteresseerd is in cultuur, lekker eten en inspirerende activiteiten. Het Interpretation-profiel (zie bijlage 2 ‘Kenmerken van het gebied’) biedt een kans om deze doelgroep extra aan te trekken, omdat in het profiel naast natuur ook het aspect cultuur wordt betrokken bij het aanbod. Ook is deze doelgroep eerder in staat buiten de reguliere vakanties op stap te gaan. Precies die ingrediënten die kunnen worden ingezet om de bedden te vullen in het laagseizoen.
3.4 Waar zetten we op in? Om de visie uit te werken, zetten we samen met de sector in op drie verschillende sporen voor beleid: • Gebiedsmarketing. Dit is het langetermijnproces en/of beleidsinstrument bestaande uit verschillende met elkaar samenhangende activiteiten gericht op het aantrekken en behouden van de gewenste doelgroepen (Hospers 2009). Gebiedsmarketing is dus geen synoniem van promotie. Promotie maakt net als (gezamenlijke) productontwikkeling onderdeel uit van gebiedsmarketing. Gelet op de gefragmenteerde organisatiestructuur van het toeristisch werkveld in De Wolden (p.12) ligt er een vraagstuk op het gebied van organisatie om te komen tot professionele en samenhangende gebiedsmarketing. Daarbij is ook financiering een belangrijk aandachtspunt. • Ontwikkeling van bedrijven: De (verblijfs)recreatieve bedrijven moeten de mogelijkheid hebben te vernieuwen (uitbreidingen, productvernieuwing). De houding van de gemeente ten aanzien van particuliere initiatieven en de regelgeving op het gebied van ruimtelijke ordening spelen hierbij een belangrijke rol. Daarnaast zijn de financieringsmogelijkheden voor ondernemers en het toepassen van marktgerichte ontwikkelingsstrategieën een aandachtspunt. • Toeristisch-recreatieve infrastructuur: de toeristisch-recreatieve infrastructuur (recreatieve routes, ontsluiting, toeristische informatie) moet van goede kwaliteit blijven. Kansen voor verbetering en uitbreiding moeten zoveel mogelijk worden benut. Bij de uitvoering van dit beleidsplan heeft de gemeente vooral een stimulerende rol en daar waar nodig en mogelijk een aanjagende dan wel kaderstellende rol. Dit verschilt per beleidsspoor.
18
Ambitieus maar realistisch We moeten ons realiseren dat het gewenste resultaat (groei van de bestedingen) vaak maar langzaam gerealiseerd kan worden. Procedures voor bestemmingsplanwijzigingen om te komen tot bedrijfsontwikkeling nemen doorgaans veel tijd in beslag. Ook moeten initiatiefnemers actief op zoek naar investeerders. Dit betekent dat het nog jaren duurt voordat bijvoorbeeld nieuwe of verbeterde faciliteiten, passend bij de behoeften van de gewenste doelgroepen, gerealiseerd zijn. Dit is in de evaluatie van de afgelopen beleidsperiode al naar voren gekomen. Wel is het soms mogelijk met marketing binnen een kortere periode groei te realiseren. Dit betekent dat in ieder geval het onderdeel gebiedsmarketing voor de komende jaren van cruciaal belang is.
Visie: ‘Verblijf in De Wolden, actief in de regio’ • • • • •
De Wolden als uitvalsbasis Inzetten op meer overnachtingen Ontwikkelen verblijfsrecreatie Verbinden promotie & producten met regio Focus op nieuwe én bestaande doelgroepen
De Wolden ligt centraal tussen unieke recreatielandschappen en grote attracties, en zou zich daarom als uitvalsbasis kunnen ontwikkelen voor toeristen. Versterken van verblijfsaccommodaties - uitbreiding of ‘upgrading’ – in de gemeente past daarbij. Het op hoger schaalniveau organiseren van (gebieds)promotie en het aanjagen van productontwikkeling past bij de focus op de regio. Intergemeentelijke samenwerking is hierbij een belangrijke succesfactor. Gezien de aard van de attracties en activiteiten in de regio, is een doelgroepenfocus op de ‘gele’, ‘aqua’ en bestaande ‘groenlime’ doelgroep passend. Als er voldoende wordt ingezet op de ontwikkeling van luxe verblijfsrecreatie, dan zou een focus op de blauwe doelgroep ook kansrijk zijn.
19
4.
Gebiedsmarketing
Overzicht SWOT, inzet gemeente en beoogde resultaten: Sterke en zwakke kenmerken De Wolden (SWOT): • Cultuurhistorie in het gebied – landschap es/brinkdorpen, authenticiteit en streekidentiteit. Natuurlijke attracties aan randen gemeente. • Gemeentelijk draagvlak voor ontwikkeling toerisme en recreatie. Veel gemeenten in de regio zetten in op toeristisch-recreatieve – afstemming is noodzakelijk. Diverse, kleinschalige dagattracties die lokaal samenwerken. • • Organisatiestructuur TIP’s gefragmenteerd. • Beperkte vindbaarheid op internet. Promotie en informatievoorziening nog (te) lokaal georiënteerd waardoor effectiviteit beperkt is. • Aanbod voornamelijk gericht op lime en groene doelgroep. • De Wolden heeft weinig mogelijkheden om geld uit te geven. Verder achterblijvende vernieuwing toeristisch product en aantal bovenlokale evenementen beperkt Kansen en knelpunten (SWOT): • Huidige doelgroepen hebben anno 2013 veel alternatieven in Nederland. • Er komt meer aandacht voor de regio, cultuurhistorie en authenticiteit. Interpretation-aanpak biedt handvat voor productontwikkeling en promotie. • Mogelijkheden voor profilering binnen het sterke merk ‘Drenthe’. Arrangementen ontwikkelen met omliggende attracties. • Er zijn kansrijke niches in recreatiemarkt - onder andere paarden, cultuurhistorie en streekproducten. Verzilvering (nieuwe ouderen) biedt kansen. Vraag naar cross-overs van onderwerpen als educatie, zorg, sport en voeding met toerisme. Budgetten gemeente onder druk. • Waar zetten we als gemeente op in: • Afspraken vastleggen met TIP over professionalisering en het oppakken van taken op het terrein van gebiedsmarketing, zoals promotie en coördinatie van productontwikkeling (minimaal op schaalniveau van De Wolden en afstemmen binnen ZW Drenthe). Uitgangspunt is dat de extra kosten door marktpartijen worden gefinancierd. • Samen met TIP en R&T sector de Visitor Journey Cycle doorlopen om ontbrekende schakels in de aanbod (producten), promotie en informatievoorziening op te sporen en zoveel mogelijk te repareren. • Opstellen promotieplan, samen met TIP, toeristisch-recreatieve sector en andere ondernemers. Daarbij samenwerking in ZW Drenthe aangaan. De ingeslagen weg Westerveld biedt perspectief (‘Het nationale park van Drenthe’). • Het initiatief voor productontwikkeling ligt bij de toeristisch-recreatieve en andere (lokale) organisaties en ondernemers en moet zoveel mogelijk gefinancierd wordt door marktpartijen. TIP heeft hierin een coördinerende rol en zorgt samen met het bedrijfsleven voor promotie van de producten. De gemeente ondersteunt productontwikkeling daar waar mogelijk en nodig. Beoogde resultaten (te behalen samen met TIP, R&T sector en bedrijfsleven): • TIP is de uitvoeringsorganisatie voor gebiedsmarketing, die de activiteiten afstemt binnen ZW Drenthe. Uitgangspunt is dat gebiedsmarketing gefinancierd wordt door marktpartijen. • In 2013 is er een promotieplan, opgesteld in afstemming met ZW Drenthe. Met dit plan zetten TIP en de toeristisch-recreatieve (en andere) ondernemers het aanbod van De Wolden op professionele wijze op de kaart in de looptijd van dit beleidsplan om de gewenste doelgroepen aan te trekken en te behouden. • De Wolden beschikt in 2013-2017 in toenemende mate over aantrekkelijke toeristisch-recreatieve producten die aansluiten op de behoeften van de gewenste doelgroepen. Daarbij is maximaal gebruik gemaakt van de kernkwaliteiten en kansrijke thema’s van De Wolden. De producten worden door de TIP en het bedrijfsleven gepromoot.
Toelichting Marketing Drenthe zet Drenthe op de kaart buiten de provinciegrenzen. Wanneer bezoekers eenmaal hebben gekozen voor Drenthe en daarbinnen Zuidwest Drenthe moet ervoor gezorgd worden dat De Wolden in beeld is als een aantrekkelijke bestemming. En als toeristen en recreanten hier zijn, moeten ze langer vastgehouden worden. Om dit te 20
bereiken willen we het aanbod en de strategische ligging van De Wolden beter vermarkten, als onderdeel van de toeristische regio Zuidwest Drenthe. Het instrument dat we daarvoor inzetten is gebiedsmarketing. De gemeente heeft hierin vooral een stimulerende en waar nodig een meer actieve, aanjagende rol. Promotie en (coördinatie van) productontwikkeling zijn activiteiten die een belangrijke onderdeel zijn van gebiedsmarketing. Het zijn juist deze activiteiten die in De Wolden en Zuidwest Drenthe in samenhang met elkaar moeten worden opgepakt om te komen tot effectieve gebiedsmarketing. Daarom is het van belang om binnen de regio de marketingactiviteiten nauw op elkaar af te stemmen. In de afgelopen periode is daarmee op initiatief van het recreatieschap een start gemaakt met het project Bestemming Zuidwest Drenthe. Dit project is onlangs afgelopen. De betrokken gemeenten zijn voornemens deze afstemming voort te zetten en onderzoeken momenteel welke werkwijze daarvoor het meest geschikt is. Naast afstemming op regionaal niveau is de samenwerking binnen De Wolden een groot aandachtspunt om te komen tot effectieve gebiedsmarketing. Voor de gewenste samenhang in activiteiten is het nodig één Woldense uitvoeringsorganisatie aan te wijzen die de regie voert op de promotie en (coördinatie van) productontwikkeling. Deze organisatie moet daarbij voortbouwen op de keuzes in dit beleidsplan met betrekking tot de gewenste doelgroepen, de toeristisch-recreatieve kernwaarden van De Wolden (als onderdeel van Zuidwest Drenthe) en de strategie om De Wolden binnen de bredere regio te promoten. In de volgende paragrafen wordt de strategie voor gebiedsmarketing verder toegelicht aan de hand van de onderwerpen organisatie, het doorlopen van de ´visitor journey cylce´, promotie en productontwikkeling.
Figuur 4.1
Uitingen van gebiedsmarketing in andere regio’s.
4.1 Organisatie van gebiedsmarketing Op dit moment is er geen organisatie binnen De Wolden die is toegerust om de gebiedsmarketing uit te voeren en dit in afstemming binnen Zuidwest Drenthe te doen. In hoofdstuk 2 is geconstateerd dat de lokale TIP´s zich vooral bezighouden met de infobalie’s en enige promotie en productontwikkeling op dorpsniveau. Deze werkwijze stamt nog uit het verleden toen de kantoren ieder in een zelfstandige gemeente waren gehuisvest, toeristen minder mobiel waren en internet geen (grote) rol speelde. De huidige toerist is echter steeds mobieler en georiënteerd op een wijdere omgeving. Tegelijkertijd is de toerist meer actief op het internet en beschikt over tablets en smartphones waarmee ter plekke toeristische informatie over een gebied kan worden opgehaald. Daarmee neemt het belang van de aanwezigheid van infobalies af.
21
Vanwege de geschetste ontwikkelingen heeft het bestuur van TIP De Wolden in 2012, op nadrukkelijk verzoek van de gemeente, een advies laten opstellen over een toekomstbestendig organisatiemodel. Daarin staat dat het getrapte model met TIP De Wolden als koepel met daaronder de autonome TIP’s in de dorpen omgevormd moet worden tot één organisatie. Deze organisatie moet zich op het schaalniveau van de gemeente met een groeimodel naar Zuidwest Drenthe, veel meer richten op marketing en daarbinnen op dienstverlening aan ondernemers. Bij het opstellen van dit advies zijn alle ondernemersverenigingen, de TIP's in de dorpen, Tourist Info Drenthe, het Toeristisch Platform en de Recron geraadpleegd. Daaruit is gebleken dat er bij de meeste van deze organisaties draagvlak is voor deze uitbreiding van de taken van de TIP. In 2013 maakt TIP De Wolden een start met implementatie van het nieuwe organisatiemodel. Dit betekent onder andere een fusie van de lokale afdelingen tot één organisatie. Ook betekent dit dat TIP De Wolden een aantal dagen per week een extra professionele kracht, met kennis van marketing en relatiebeheer, moet inhuren voor de nieuwe taken. Door de geschetste reorganisatie kan TIP De Wolden zich in de komende periode meer richten op gebiedsmarketing van De Wolden. Wel moet TIP De Wolden voldoen aan de onderstaande voorwaarden. Deze voorwaarden wil de gemeente vastleggen in de presentatieovereenkomst, die is verbonden aan de subsidie. • De organisatie richt zich op vraaggerichte vermarkting van het toeristisch-recreatief aanbod van heel De Wolden (alle dorpen en subregio’s in de gemeente). • Er is afstemming en samenwerking met de partners in Zuidwest Drenthe (andere TIP’s, gemeenten en ondernemers). • Er is afstemming met de andere buurgemeenten (zoals die in het Vechtdal, Reestdal en Waterreijk), Tourist Info Drenthe, Marketing Drenthe, Recreatieschap Drenthe en Drents Internet Platform. • Het toeristisch-recreatief en overig bedrijfsleven heeft de mogelijkheid om met behulp van inspraak invloed uit te oefenen op het beleid en de activiteiten van TIP De Wolden (bijvoorbeeld door het instellen van een raad van advies of omvorming van de stichting tot een vereniging, die verantwoording moet afleggen aan de leden in de algemene leden vergadering). • Er is afstemming/samenwerking met organisaties zoals Rondje De Wolden, RECO en het Cultureel Platform De Wolden. Doel daarvan is de (lokale) productontwikkeling door deze organisaties te coördineren en hun producten te promoten. Financiering uitbreiding taken TIP De Wolden De huidige TIP-organisatie financiert haar activiteiten uit (donteur)bijdragen van toeristischrecreatieve ondernemingen en andere bedrijven (onder andere detailhandel). Daarnaast ontvangt de TIP jaarlijks een gemeentelijke exploitatiesubsidie. Ook zijn er inkomsten uit de verkoop van fietskaarten, souvenirs etcetera. Uitbreiding van de werkzaamheden van de TIP op het terrein van gebiedsmarketing kost geld. Dit komt onder andere door de inhuur van een extra professionele kracht. Dit betekent dat TIP De Wolden meer inkomsten nodig heeft om de nieuwe taken te kunnen uitvoeren.
22
Uitgangspunt is dat de extra kosten van gebiedsmarketing door de TIP zoveel mogelijk wordt betaald door marktpartijen omdat deze partijen een direct voordeel hebben van marketing. Dit bekent dat de TIP de jaarlijkse bijdragen van de bedrijven moet verhogen. (Uit een vergelijking met een andere gemeente in Drenthe waar de regionale Vereniging voor Toeristisch Recreatief Belang (VTRB) zich reeds intensief bezighoudt met gebiedsmarketing, blijkt dat de huidige jaarlijkse bijdragen in De Wolden tot wel 50% lager zijn dan in die gemeente.) Een andere manier om inkomsten te genereren is het verlenen van specifieke diensten aan individuele bedrijven, die daarvoor een rekening ontvangen. Ook kan worden nagegaan of er (beperkte) mogelijkheden zijn de verkoop bij de infobalies uit te breiden. In 2013 onderzoekt TIP De Wolden wat de beste oplossing is voor het financieringsvraagstuk. De TIP wil graag starten met de nieuwe werkzaamheden op het terrein van gebiedsmarketing zonder direct al de ondernemersbijdragen flink te moeten verhogen. Met behulp van de resultaten uit de nieuwe werkzaamheden wil de TIP namelijk draagvlak creëren op basis van waarvan een geleidelijke verhoging van de ondernemersbijdragen in de komende jaren kan worden doorgevoerd. Het is daarom denkbaar dat de TIP de komende periode een beroep doet op de gemeente voor een incidenteel overbruggingskrediet, bijvoorbeeld in de in de vorm van een garantstelling om de tijdelijke extra kosten voor de komende jaren te dekken. Omdat er sprake is van een geleidelijke verhoging van de ondernemersbijdrage over een aantal jaren, neemt de hoogte van de garantstelling die aan de gemeente ter wordt gevraagd, per jaar af.
4.2 Visitor journey cycle Om na te gaan of er nog ontbrekende schakels zijn in het aanbod en de promotie neemt de gemeente initiatief om samen met de TIP en de sector de ‘visitor journey cycle’ (ook wel bezoekcyclus) van De Wolden te doorlopen. Met dit instrument worden de kritische stappen binnen (het plannen van) een vakantie of daguitje door de gewenste doelgroepen beschreven. Bij elke stap kan de bezoeker 1 Besluiten en afhaken door ontbrekende schakels. Elke stap plannen is daarmee een potentiële valkuil. Een goed doordachte marketingstrategie werkt integraal alle stappen uit. Voorkomen moet worden dat bezoekers onderweg afhaken. Over eventuele acties die nodig zijn om ontbrekende schakels toe te voegen maken we in de eerste plaats afspraken met de TIP en ondernemers. De gemeente ondersteunt daarin waar nodig en mogelijk. Daarnaast proberen we desgewenst individuele ondernemers te inspireren om in te springen op eventuele hiaten (zie ook hoofdstuk 5). Tot slot kan het zijn dat ontbrekende schakels betrekking hebben op voorzieningen die vallen onder de verantwoordelijkheid van de gemeente (denk bijvoorbeeld aan
23
5 Herinneren en vertellen
2 Zoeken en boeken
4 Bezoeken en beleven 3 Reizen en aankomen
bewegwijzering, zie ook hoofdstuk 6). Daar waar mogelijk proberen we deze ontbrekende schakels toe te voegen. Deze analyse op basis van de ‘visitor journey cylce’ is aanvullend op de constateringen in de SWOT en acties in dit beleidsplan.
4.3 Promotie De plaatsen Ruinen en Echten en het Reestdal genieten enige toeristische bekendheid. Toch staat het toeristische aanbod van De Wolden nog te weinig op het netvlies van de potentiële bezoeker. Bovendien is in de SWOT geconstateerd dat de aanwezige promotiemiddelen niet voldoende aansluiten bij het oriëntatie-, zoek- en boekgedrag van de bezoeker. Daarom is een promotieplan nodig dat richting geeft aan de gebiedspromotie door TIP De Wolden, samen met de toeristisch-recreatieve sector en overig bedrijfsleven. TIP De Wolden heeft op de korte termijn geen capaciteit voor het opstellen van een promotieplan vanwege de op handen zijnde reorganisatie (zie vorige paragraaf). Gelet op de constateringen in de SWOT is het echter wel nodig dat er snel een promotieplan komt als kader voor de gebiedspromotie. Daarom neemt de gemeente hierin initiatief. Dit betekent dat de gemeente in samenspraak met TIP De Wolden en de toeristisch-recreatieve en andere ondernemers een promotieplan opstelt. We doen dit zoveel mogelijk in nauwe afstemming met de andere gemeenten en toeristische partners in Zuidwest Drenthe.
Uitgangspunten voor het promotieplan zijn: • We profileren het aanbod en de strategische ligging van De Wolden binnen de toeristische regio Zuidwest Drenthe. De vraag hierbij is of ingegaan moet worden op de uitnodiging van Westerveld om mee te doen met de strategie van deze gemeente (zie verderop in deze paragraaf). • De gekozen strategie moet ruimte bieden aan de inwoners en ondernemersgroepen om zich als dorp of regio onder een regionale vlag te profileren. In veel dorpen is deze behoefte sterk aanwezig. Dit blijkt onder andere uit de acties in een aantal dorpsvisies. Sommige dorpen zijn bovendien zelf toeristische iconen die we moeten inzetten om De Wolden beter op de kaart te zetten (denk aan Ruinen en Echten). • De gemeente maakt afspraken met de TIP over de uitvoering van het promotieplan dat samen met de toeristisch-recreatieve en andere ondernemers moet worden opgepakt. In de uitvoering van het plan heeft de gemeente verder waar nodig en mogelijk vooral een aanjagende en/of ondersteunende rol. Wat komt er in het promotieplan? In een promotieplan wordt De Wolden (als onderdeel van Zuidwest Drenthe) gepositioneerd aan de hand van de kernkwaliteiten, het concurrentievoordeel (o.a. strategische ligging) en de gewenste doelgroepen. Positioneren is een techniek waarmee een imago of identiteit kan 24
worden gecreëerd in de perceptie (in het hoofd) van de doelgroep. Het kiezen van een passende gebiedsaanduiding en ontwikkelen van merkconcept (branding) hoort hier bij. Een vervolgstap is het samenstellen van een communicatiestrategie. Onderdelen daarvan zijn het samenstellen van een campagne voor promotie en informatieverstrekking. Hierbij maken we keuzes met betrekking tot de inzet van media als internet, twitter, folders en infoboekjes en bijvoorbeeld beursbezoek. Ook is het nodig per doelgroep zogenaamde Product-Markt-Cobinaties (PMC’s) samen te stellen. Zowel het aanbod van individuele ondernemers als de gezamenlijke productontwikkeling in de vorm van themaroutes, evenementen en arrangementen moeten hierin worden meegenomen. ‘Het nationale park van Drenthe’? Voor De Wolden is de eveneens landelijk gelegen buurgemeente Westerveld een belangrijke partner op het gebied van toerisme en recreatie binnen Zuidwest Drenthe. Westerveld heeft onlangs al haar promotiestrategie bepaald. Het streven van Westerveld is om de aanwezige parels, routes, evenementen, activiteiten, musea, horeca en verblijfsaccommodaties met elkaar te verbinden en te verpakken tot een unieke belevenis. Daarbij is gekozen voor de aanduiding ‘Het nationale park van Drenthe’, vanwege de natuurgebieden in Westerveld. In de promotie schaalt Westerveld ‘Het nationale Park van Drenthe’ op naar de hele gemeente, dus ook het landschap, de dorpen en het cultuurhistorisch erfgoed zijn er onderdeel van. Wat betreft Westerveld ligt samenwerking met de buurgemeenten voor de hand. De natuurgebieden houden niet op bij de gemeentegrenzen en de verbinding met de omliggende steden heeft een meerwaarde in de toeristische regio. Voor De Wolden liggen er kansen om in te gaan op de uitnodiging van Westerveld tot samenwerking. Uit de analyse in hoofdstuk 2 blijkt dat De Wolden vooral een strategische ligging als concurrentievoordeel heeft. Het ontbreekt hier aan grote trekpleisters om de aandacht te trekken van potentiële toeristen die De Wolden nog niet (goed) kennen. Het is daarom wenselijk om in een promotiecampagne samen op te trekken met een buurgemeente, die wel grotere trekkers heeft zoals Westerveld met de nationale parken. De Wolden heeft dan wel geen volledig natuurgebied met het label ‘Nationaal Park’ binnen de grenzen, maar er is volop natuur zoals in de Boswachterij Ruinen en het Reestdal. Bovendien ligt de gemeente aan de rand van het Nationaal Park Dwingelderveld. En omdat ‘Het nationale park van Drenthe’ in de communicatie wordt opgeschaald naar het landschap, de dorpen en het erfgoed kan deze term ook heel De Wolden afdekken. Vanuit het oogpunt van marketing is ‘Het nationale park van Drenthe’ een betere aanduiding dan ‘Zuidwest Drenthe’. Voor inwoners is ‘Zuidwest Drenthe’ natuurlijk een hele duidelijke term. Bij potentiële bezoekers die dit gebied niet kennen, trekken dit soort termen met een windrichting echter maar weinig de aandacht (Hospers 2009). En de aandacht trekken is nou juist wel de bedoeling! Hier geldt het geheim van de sportvisser: ‘niet de sportvisser maar de vis moet het aas lekker vinden’ (Hospers 2009).
4.4 Productontwikkeling Daar waar het de eigen bedrijfsvoering betreft zijn ondernemers zelf verantwoordelijk voor hun productontwikkeling. Daarnaast is er de gezamenlijke ontwikkeling van producten en diensten in de vorm van arrangementen, themaroutes, evenementen en dergelijke. Deze laatste vorm van productontwikkeling is een belangrijk onderdeel van de gebiedsmarketing in De Wolden. 25
Uit de SWOT blijkt dat het toeristisch-recreatieve product in de Wolden voornamelijk gericht is op de ‘gezellig lime’ en ‘rustig groene’ doelgroepen en dat toeristen en recreanten op weinig plekken geld (kunnen) uitgeven. Buiten CH De Wolden en de Oldtimerdag zijn er geen evenementen waarvoor mensen van buiten de regio in grote getale naar De Wolden komen. Het is nodig dat het toeristisch aanbod meer gericht wordt op de kansrijke doelgroepen ‘ingetogen aqua’, ‘uitbundig geel’ en eventueel ‘luxe en stijlvol blauw’. Voor de gele doelgroep zijn producten die refereren aan eindeloze ontdekkingstochten en spectaculaire attracties aantrekkelijk. De aqua doelgroep voelt zich aangetrokken tot producten rondom bezinning, kunst en historie. En blauw is geïnteresseerd in producten die weelde en weldaad, rust en culinair genieten uitstralen. Voor het verdere uitwerken van productontwikkeling zijn er in De Wolden diverse thema’s en voorzieningen waarmee de gewenste doelgroepen aangetrokken kunnen worden. De toeristische profielen van Zuidwest Drenthe en het Reestdal die op basis van de Interpretation-methode zijn opgesteld, zijn daarbij een belangrijke kapstok. Kansrijke thema’s zijn bijvoorbeeld het kunst- en cultuuraanbod, cultuurhistorie, paardensport, wandel-, fiets- en mountainbikemogelijkheden, het culinaire aanbod, streekproducten en de diverse voorzieningen voor kinderen (dit is geen uitputtende opsomming). In bijlage 6 ‘Kansrijke thema’s voor productontwikkeling’ worden deze thema’s kort toegelicht. Het initiatief voor productontwikkeling ligt bij partijen als de toeristische en maatschappelijke organisaties en (groepen) ondernemers. In De Wolden zijn dit veelal lokale organisaties zoals RECO, Ondernemend Reestdal, de Vereniging van Recreatieondernemers rondom het Dwingelderveld en ook de ondernemersverenigingen in de dorpen. De TIP moet als verantwoordelijke voor de gebiedsmarketing vooral zorgen voor coördinatie van de productontwikkeling door deze organisaties en de promotie. De gemeente kan daar waar nodig en mogelijk vooral een stimulerende rol innemen. We maken met de TIP (prestatie)afspraken over de coördinatie van productontwikkeling en de promotie van de producten. En verder zijn er mogelijkheden voor incidentele (co)financiering vanuit het bestaande budget voor sociaal-economische vitalisering om productontwikkeling aan te jagen. Voorwaarde voor ondersteuning is wel dat de initiatiefnemers bereid zijn zich aan te sluiten de strategie voor de gebiedsmarketing.
26
5.
Ontwikkeling van bedrijven
Overzicht SWOT, inzet gemeente en beoogde resultaten: Sterke en zwakke kenmerken De Wolden (SWOT): • Weinig kwaliteitshotels & -bungalows, veel campings • Aanbod voornamelijk gericht op lime en groene doelgroep • Beleid heeft (nog) niet geleid tot voldoende realisatie van uitbreidingsplannen ondernemers Kansen en knelpunten (SWOT): • Op termijn afnemende vraag naar huidig aanwezige accommodaties / verder achterblijvende vernieuwing toeristisch product. • Concurrentie van zowel gemeenten in de regio, als regio’s elders in Nederland Waar zetten we als gemeente op in: • Ruimtelijke ordening: ‘ja, mits.. en wat kan wel-houding’ toepassen, bestemmingsplan verruimen, handhaven op permanente bewoning recreatiewoningen. Meer inzetten op handhaving van permanente bewoning van recreatiewoningen. • Advies en relatiebeheer: inzet bedrijvencontactfunctionaris, jaarlijks een aantal bedrijfsbezoeken uitvoeren. De mogelijkheden van vooroverleg, de Handreiking Vrijetijdssector en inzet van het Kwaliteitsteam Natuurlijke Recreatie onder de aandacht brengen. • Ondernemers inspireren: bijeenkomsten en informatieverstrekking over onderwerpen als (gebieds)marketing en doelgroepsegmentatie. • Probleem van gebrek aan kapitaal om te investeren bij ondernemers plaatsen op de gebiedsagenda ZW Drenthe (gebiedsagenda is het uitvoeringsinstrument van provinciale Omgevingsvisie). Adviestarieven toeristenbelasting recreatieschap zoveel mogelijk volgen, met een bandbreedte • van ca. 10%. De forensenbelasting loopt mee in de % stijging van de toeristenbelasting. Beoogde resultaten (te behalen met R&T sector en bedrijfsleven): • Verbetering van het toeristisch-recreatieve product van individuele ondernemers in De Wolden zodat dit product beter aansluit bij de huidige vraag (zoals meer behoefte aan comfort, ruimte en onderscheidende accommodaties die een totaal beleving aanbieden)
Toelichting De visie van dit beleidsplan vraagt op om een impuls in kwaliteit van het aanbod aan verblijfsaccommodaties. Hier ligt een belangrijke verantwoordelijkheid en uitdaging voor de toeristisch-recreatieve ondernemers. De gemeente kan de toeristisch-recreatieve sector hierin slechts stimuleren. Verder heeft de gemeente een kaderstellende rol. We doen dit op verschillende manieren. 5.1 Ruimtelijke ordening ‘ja, mits.. en wat kan wel’ Ook in de komende beleidsperiode hanteren we een ‘ja, mits.. en wat kan wel’-houding ten opzichte van ruimtelijke ontwikkelingen op het gebied van toerisme en recreatie. Dit betekent dat de gemeente open staat voor (verblijfs)recreatieve initiatieven, binnen de daarvoor gestelde planologische randvoorwaarden zoals aangetoonde marktruimte en een goede landschappelijke inpassing. Dit geldt zowel voor kwaliteitsverbetering en uitbreiding van bestaande voorzieningen als voor nieuwvestiging van bedrijven.
27
De marktruimte voor nieuwe ontwikkelingen is afhankelijk van trends en ontwikkelingen. Zo geldt voor de verblijfsrecreatie dat er groeiperspectieven zijn voor kwaliteitshotels, luxe B&B’s en vernieuwende vormen van plattelandsaccommodaties. Recreanten zoeken een totale vrijetijdsbeleving, een bungalow met recreatiemogelijkheden en landschapskwaliteiten ineen (Rabobank, 2009). De markt voor kamperen stagneert. Een uitzondering daarop vormen innovatieve producten, zoals Glamping – glamour camping (ANWB, 2009). Verruiming mogelijkheden bestemmingsplan Om de visie ‘verblijf in De Wolden, actief in de regio’ na te streven is vernieuwing in de verblijfsrecreatieve sector nodig. Om dit mogelijk te maken willen we onder voorwaarden de mogelijkheden verruimen voor: • De combinatie van verblijfsrecreatie en zorg, om in te spelen op de toegenomen behoefte aan recreatieverblijven voor zorgbehoevenden. • De mogelijkheden voor realisatie van familie-recreatieverblijven. Doel is om in te kunnen spelen op de toegenomen behoefte aan korte vakanties met familie en groepen vrienden. • Verruiming van de maximale dakhelling die nu 30 graden bedraagt, om in te spelen op de behoefte aan meer comfort. • Beperkte mogelijkheden binnen het kampeerseizoen voor een/enkele semi-permanente kampeermiddelen op minicampings om in te spelen op de behoefte aan meer comfort. Daarnaast onderzoeken we of we maatregelen kunnen invoeren op het gebied van flexibele bestemmingen, experimenteerruimte, stimuleringsplanologie en campervoorzieningen. • Experimenteerruimte geeft ondernemers de mogelijkheid om creatieve ideeën onder bepaalde voorwaarden op kleine schaal uit te werken. Denk bijvoorbeeld aan vakantiewoningen deels onder de grond (foto ‘Hidden House’ op camping De Blauwe Haan in Uffelte) of een boomhut als recreatieverblijf (foto boomhut op camping De Norgerberg in Norg). Indien het werkt en de ondernemer wil de experimenten uitbreiden dan is een bestemmingsplanwijziging nodig. Dan kan ook de planologische en wettelijke afweging gemaakt worden.
• •
Flexibele bestemmingen zijn minder gedetailleerd dan de huidige recreatiebestemmingen en bieden de ondernemer daardoor meer flexibiliteit. Stimuleringsplanologie biedt de mogelijkheid een op maat gesneden bestemmingsplan te maken dat stimuleert waar dat wenselijk of nodig is. Dit naar voorbeeld van een pilot in het gebied Krachtighuizen in de gemeente Putten. De hoofddoelstelling van het nieuwe bestemmingsplan is het aanwezige (verblijfs)recreatieve product te verbeteren waarbij moet worden gezorgd voor een goede landschappelijke inpassing. Uniek in het plan is dat een ondernemer meer planologische rechten kan ‘verdienen’ door aandacht te besteden aan kwaliteit. In het bestemmingsplan wordt onderscheid gemaakt tussen recreatieterreinen. Het kwaliteitsniveau van het terrein en daarnaast de gebruikelijke 28
•
onderwerpen als de ligging ten opzichte van de natuurgebieden bepalen van de planologische mogelijkheden voor de recreatieve terreinen. De markt voor overnachtingsplaatsen voor camperaars groeit. Zo blijkt uit cijfers van de BOVAG dat sinds 2001 het aantal campers in Nederland is gegroeid van circa 20.000 naar ruim 80.000 in 2013. Uit onderzoek van de Nederlandse Kampeerauto Club blijkt dat camperaars circa 40 euro per persoon per dag uitgeven. Dit is bijna evenveel als de gemiddelde uitgave per dag van een dag- of verblijfstoerist in Noord Nederland (Toerdata Noord 2009). Veel camperaars wensen geen gebruik te maken van (en te betalen voor) uitgebreide kampeervoorzieningen zoals op de reguliere campings. Deze camperaars hebben vooral behoefte aan serviceplekken en (goedkope) plaatsen voor ‘kort overnachten’. Dit soort plekken zijn er momenteel niet in De Wolden. In de huidige situatie is het mogelijk specifieke campervoorzieningen te realiseren op recreatieterreinen waar kamperen is toegestaan (campings en minicampings). De gemeente treedt daarom in overleg met de recreatieondernemers in De Wolden die volgens het huidige bestemmingsplan campervoorzieningen mogen realiseren. Indien daaruit blijkt dat deze partijen onvoldoende voornemens zijn dit soort voorzieningen aan te bieden, zal de gemeente de mogelijkheden onderzoeken voor een stimulerend beleidskader waardoor het ook voor andere (markt)partijen mogelijk wordt camperplaatsen in te richten.
Tegengaan permanente bewoning recreatiewoningen Vanuit recreatief belang is permanente bewoning van recreatiewoningen ongewenst. Vakantiehuisjes die permanent bewoond worden, zijn niet meer beschikbaar voor recreatief gebruik. Daarnaast neemt de totale recreatieve waarde van de parken waar een deel van de vakantiewoningen permanent wordt bewoond, af doordat het park de uitstraling krijgt van een woonwijk. In De Wolden is permanente bewoning van recreatiewoningen een probleem op met name de parken zonder een centrale organisatie voor beheer en verhuur. In het bestemmingsplan Buitengebied (2002) is vastgelegd dat permanente bewoning van recreatieverblijven niet is toegestaan. Hierop zijn twee uitzonderingen mogelijk: • Iemand beschikt over een tijdelijke vrijstelling: de gemeente verstrekt incidenteel vrijstelling voor tijdelijke bewoning van recreatiewoningen. Het gaat dan om noodgevallen, waarbij de aanvrager kan aantonen niet direct in aanmerking te kunnen komen voor een andere vorm van huisvesting. • Iemand beschikt over een persoonsgebonden gedoogbeschikking: de gemeente heeft zich aangesloten bij het Rijksbeleid ten aanzien van permanente bewoning. Kern van dit beleid is dat personen die zich voor de peildatum 31 oktober 2003 hebben ingeschreven op een recreatief adres of die andere objectieve bewijsvoering van bewoning van een recreatiewoning kon overleggen, een gedoogbeschikking hebben kunnen aanvragen. In de looptijd van het beleidsplan willen we meer inzetten op handhaving van permanente bewoning van recreatiewoningen. Dit heeft consequenties voor diverse processen in de organisatie. Deze worden in 2013 verder uitgewerkt, waarna de afweging wordt voorgelegd in het jaarlijkse handhavingsuitvoeringsprogramma (HUP). Verder is er net als in de vorige beleidsperiode geen mogelijkheid voor verruiming van het bestemmingplan om nieuwe solitaire recreatiewoningen te realiseren. Solitaire vakantiewoningen zijn (een of meerdere) losse vakantiewoningen zonder een centrale beheer- en verhuurorganisatie. Verruiming van het bestemmingplan om nieuwe 29
recreatiewoningen te realiseren, is, onder planologische voorwaarden, alleen mogelijk op bestaande of nieuwe complexen met centrale voorzieningen waarbij de nieuwe woningen bedrijfsmatig worden geëxploiteerd. Doel van deze eis is permanente bewoning van recreatiewoningen tegen te gaan. Onder bedrijfsmatige exploitatie wordt in dit kader verstaan het via één bedrijf, stichting of andere rechtspersoon voeren van een zodanig beheer of exploitatie, zodat in de recreatieverblijven daadwerkelijk recreatief gebruik plaatsvindt. Dit betekent dat wanneer er beheer, onderhoud en verhuur van de woningen en het complex plaatsvindt, dit centraal aangestuurd moet worden via één bedrijf, stichting of andere rechtspersoon. Deze voorwaarde leggen we zowel in het bestemmingsplan vast als in overeenkomsten met initiatiefnemers.
5.2 Advies en relatiebeheer De verbetering van dienstverlening aan ondernemers en het stimuleren van het ondernemersklimaat staan hoog op de prioriteitenlijst van de gemeente De Wolden. Bedrijvencontactfunctionaris Samen met ondernemers heeft de gemeente afspraken gemaakt ter verbetering van de dienstverlening. Deze afspraken zijn vastgelegd in het Ondernemersakkoord. Een belangrijk onderdeel van dit akkoord is de inzet van de bedrijvencontactfunctionaris. Deze functionaris heeft een schakelfunctie tussen de Woldense ondernemers en de gemeente. Ook de toeristisch-recreatieve ondernemers kunnen de bedrijvencontactfunctionaris inschakelen wanneer zij (uitbreidings)plannen of problemen hebben met betrekking tot hun bedrijf. Vooroverleg Een ander onderdeel van het Ondernemersakkoord is de mogelijkheid tot vooroverleg tussen initiatiefnemers en gemeente met als doel heldere wederzijdse verwachtingen te creëren over procedures van meer complexe projecten. We zijn niet verplicht deze vorm van overleg aan te bieden. Het vooroverleg heeft dan ook geen formele status. De Wolden biedt deze vorm van vooroverleg wel aan. Met name bij de meer complexe projecten kan het voor zowel gemeente als aanvrager lonend zijn.
Bedrijfsbezoeken De gemeente De Wolden vindt het belangrijk om te weten wat er speelt bij de toeristischrecreatieve bedrijven, ook als er geen specifieke (uitbreidings)plannen zijn. In de komende beleidsperiode willen wij daarom zowel bestuurlijk als ambtelijk periodiek diverse toeristisch-recreatieve bedrijven in De Wolden bezoeken. Handreiking vrijetijdssector Ondernemers kunnen gebruik maken van de ‘Handreiking vrijetijdssector’ die het Recreatieschap Drenthe in 2012 heeft laten maken. De handreiking geeft veel informatie 30
over hoe ondernemers praktisch kunnen omgaan met omgevingsaspecten. Ook bevat de handreiking een procedureschema voor ruimtelijke plannen. Kwaliteitsteam Natuurlijke Recreatie Ook in de komende periode kunnen recreatiebedrijven, die willen uitbreiden maar dat niet kunnen door natuurregels, voor een advies terecht bij Kwaliteitsteam Natuurlijke Recreatie. Het instellen van dit team is een onderdeel van samenwerkingsproject van de RECRON en de Natuur- en Milieufederatie Drenthe, ondersteund door de provincie Drenthe, het Recreatieschap Drenthe en de Drentse gemeenten. Momenteel onderzoekt het recreatieschap of het mogelijk is het kwaliteitsteam, in een andere samenstelling, ook te kunnen inschakelen voor een bedrijfseconomisch advies.
5.3 Kapitaal om te investeren De negatieve gevolgen van de crisis vormen een bedreiging voor de toeristisch-recreatieve bedrijven. Realiteit is dat vooral ook het soort bedrijven, waarvan er veel zijn in De Wolden Zuidwest Drenthe (kleinere recreatiebedrijven, veel campings en familiebedrijven), last hebben van gebrek aan kapitaal om te investeren. Om de visie van dit beleidsplan uit te voeren, hebben deze bedrijven echter wel een kwaliteitsimpuls nodig. Dat is in principe de verantwoordelijkheid van de ondernemers. De gemeente schept in het beleid de ruimte die hiervoor nodig is. Aanvullende financiële middelen voor een kwaliteitsimpuls zijn echter zeer gewenst. Die middelen heeft de gemeente niet. Er zouden middelen vrijgemaakt moeten worden uit provinciale, nationale of Europese fondsen. De Wolden en de andere gemeenten in Zuidwest Drenthe zetten dit thema daarom hoog op de Gebiedsagenda Zuidwest Drenthe. De gebiedsagenda is het instrument voor de implementatie van de Omgevingsvisie Drenthe (2010) van de provincie.
5.4 Inspiratie In de SWOT is geconstateerd dat veel van het aanbod in De Wolden gericht is op de ‘lime’ en ‘groene’ doelgroep (zie paragraaf 2.5), terwijl we juist ook willen inzetten op andere, kansrijke doelgroepen. Bovendien is er op termijn afnemende vraag naar de huidig aanwezige accommodaties. In de uitvoering van dit beleidsplan willen we ondernemers daarom inspireren en uitdagen zich waar mogelijk ook op andere, kansrijke doelgroepen te richten. Daarmee kunnen zij maximaal profiteren van de inspanningen om met gebiedsmarketing meer mensen uit de andere doelgroepen naar De Wolden te trekken. Zo biedt met name de doelgroep ‘aqua’ (ingetogen, geïnteresseerd in cultuur) mogelijkheden voor de aanwezige ‘groene’ en ‘lime’ accommodaties. Om ondernemers te inspireren zorgen we voor een toelichting op de kansen van de doelgroepen waar de gebiedsmarketing in dit beleidsplan zich op richt. Centraal staan daarin de mogelijkheden voor productontwikkeling, zowel individueel op bedrijfsniveau als gezamenlijk, en mogelijkheden voor ondernemers om aan te haken bij de gebiedspromotie.
5.5 Toeristenbelasting en forensenbelasting Ondernemers die tegen vergoeding overnachtingen aanbieden, bijvoorbeeld in een hotel, B&B, recreatiewoning of op een camping, moeten toeristenbelasting betalen. De gemeente 31
heft toeristenbelasting omdat bezoekers voordeel hebben van voorzieningen van de gemeente. Ondernemers kunnen de heffing daarom doorrekenen aan hun klanten. De inkomsten zijn een algemeen dekkingsmiddel. Dit betekent dat de inkomsten niet specifiek bestemd zijn voor de toeristisch-recreatieve uitgaven van de gemeente. De tarieven voor de toeristenbelasting worden op Drents niveau afgestemd. Hierin ligt een voortrekkersrol bij het recreatieschap. Een individuele extra verhoging van deze tarieven kan De Wolden uit de markt prijzen en minder aantrekkelijk maken voor recreatieondernemers. Daarom streeft de gemeente er zoveel mogelijk naar om de tarieven van de toeristenbelasting niet sneller te laten stijgen dan de adviestarieven van het recreatieschap. Daarbij geldt een bandbreedte van circa 10%. Eigenaren van tweede woningen of stacaravans betalen forensenbelasting wanneer zij in een andere gemeente dan De Wolden wonen en de woning of stacaravan meer dan 90 dagen per jaar voor zichzelf of hun gezin beschikbaar houden. Zij hebben dan namelijk voordeel van de voorzieningen van de gemeente De Wolden. De gemeente laat de stijging van deze heffing in de komende beleidsperiode zoveel mogelijk meelopen in de procentuele verhoging van de toeristenbelasting.
32
6.
Infrastructuur recreatie en toerisme
Overzicht SWOT, inzet gemeente en beoogde resultaten: Sterke en zwakke kenmerken De Wolden (SWOT): • Goede bereikbaarheid en infrastructuur • Groot aantal fiets-, wandel- en paardensportfaciliteiten Kansen en knelpunten (SWOT): Kansrijke niches in recreatiemarkt - onder andere paarden en streekproducten • • Goed zicht op kansen en knelpunten routes (onder andere dorpsvisies en onderzoeken) • Beheer routes staat onder druk Waar zetten we als gemeente op in: • Het initiatief om recreatieve routes en paden te realiseren ligt bij partijen als toeristische en maatschappelijke organisaties, inwoners en terreinbeheerders. De gemeente kan daar waar nodig en mogelijk enige ondersteuning bieden. • Met gebruikers en het recreatieschap de haalbaarheid van gewenste ruiter- en menroutes onderzoeken. • Lobby van gemeente bij het recreatieschap om het wandelnetwerk uit te breiden naar de rest van gemeente en omliggende regio’s. • De gemeente neemt keuzes/uitgangspunten van dit plan mee in andere beleidsterreinen met een recreatief belang, zodat binnen die beleidsterreinen een integrale afweging van alle belangen kan worden gemaakt. • Profileren van Ruinen en omgeving de tot Poort van het Dwingelderveld (onderdeel van uitvoeren Visie Ruinen uit 2010). Samen met ondernemers gebruikmaken van evt. mogelijkheden om de Wijk uit te bouwen tot een • poort van het Reestdal. Beoogde resultaten (te behalen met recreatieschap, andere R&T-organisaties en inwoners): • Nieuwe routes en paden om te wandelen en paardrijden en voor MTB-ers. • Uitbreiding wandelnetwerk naar rest van de gemeente en buurgemeenten. • Nieuwe producten op basis van de toeristisch-recreatieve infrastructuur. • Versterkte functies toegangspoorten Ruinen (Dwingelderveld) en de Wijk (Reestdal)
Toelichting Een goede fysieke toeristisch-recreatieve infrastructuur draagt bij aan de aantrekkelijkheid van de gemeente. Het maakt dat toeristen, recreanten en bewoners op verschillende manieren kunnen recreëren, en dat de accommodaties en attracties in De Wolden goed vindbaar en ontsloten zijn. Bovendien kunnen toeristen en recreanten dan goed van en naar omliggende gebieden.
De Wolden kent een groot aantal mogelijkheden om te fietsen, wandelen en (in mindere mate) te paardrijden en mennen. Wel kan de bekendheid van de routes beter. De 33
mogelijkheden voor routegebonden recreatie zijn lang niet altijd bekend bij bezoekers en ook inwoners. Hierin ligt een belangrijke opgave voor de gebiedsmarketing (hoofdstuk 4). Daarnaast zijn er nog diverse wensen om de recreatieve routes en paden uit te breiden. De gemeente heeft vooral een stimulerende rol om uitbreidingen te realiseren. In hoofdstuk gaan we daarop in.
6.1 Recreatieve paden en routes Het initiatief voor het realiseren van routes en paden om te wandelen, paardrijden, mennen en mountainbiken ligt bij partijen als de terreinbeheerders, het recreatieschap, bedrijfsleven, Tourist Info Drenthe of inwoners (dorpsvisies). Dit geldt ook voor de nietgemeentelijke fietspaden. De gemeente kan daar waar nodig en mogelijk een ondersteunende rol innemen.
Wandelen Er zijn vele wandelpaden en -routes in De Wolden, al dan niet gemarkeerd in het veld. Zo zijn er diverse dorpsommetjes en andere wandelroutes bij de dorpen, zoals het Vlinderommetje in Zuidwolde, het Struunpad in Koekangerveld en de knapzakroutes. In het Reestdal, de Boswachterij Ruinen-Echten, het Dwingelderveld en andere (natuur)gebieden in De Wolden zijn diverse wandelroutes. Ook doen meerdere Lange Afstandswandelroutes (LAW) de gemeente aan. Dit zijn onder andere het Westerborkpad, de Loop van de Reest en de route ‘Neem de tijd’ langs de Nationale Parken van Noord Nederland. In de komende beleidsperiode gaan we na of er bij de dorpen met plannen voor ommetjes behoefte is aan ondersteuning in het vinden van oplossingen voor (vaak vrij bewerkelijke) vraagstukken over tracés over particuliere terreinen, beheer, onderhoud en promotie (samen met TIP). Indien er behoefte is aan ondersteuning onderzoeken we of en zo ja hoe we dat kunnen aanbieden. In het kader van de ruilverkaveling zijn er in de komende jaren mogelijkheden voor de gemeente om het eigendom van grond te verwerven voor ommetjes, wanneer er ook financiële dekking kan worden gevonden. Indien dat het geval is informeren we de nabijgelegen dorpen hierover. De Wolden heeft als eerste gemeente in Drenthe een wandelnetwerk met knooppunten. Dit netwerk gaat door een deel van de gemeente. De gemeente wil zich ervoor inzetten om met Recreatieschap 34
Drenthe de mogelijkheden te verkennen het netwerk naar de rest van De Wolden en aangrenzende gemeenten uit te breiden. Dit wandelnetwerk moet zoveel mogelijk aansluiten bij de bestaande wandelroutes en ommetjes. Paardrijden en mennen In de Boswachterij Ruinen kan vrij geruiterd worden. Dit betekent dat ruiters welkom zijn op alle paden en wegen met uitzondering van de gemarkeerde routes voor andere recreanten. Verder is De Wolden aangesloten op het uitgebreide men- en ruiternetwerk in het Dwingelderveld. Daarnaast zijn de vele openbare zandwegen in het buitengebied van De Wolden zeer geschikt voor ruiters en menners. In het rapport Paardrijden en Mennen in Zuidwest Drenthe (2011) zijn diverse wensen geuit met betrekking tot routes en paden. Enerzijds is er sprake van een aantal ‘kleinere’ wensen en ook knelpunten, waarover recreatieschap, gebruikers en/of gemeente inmiddels in gesprek zijn met de terreinbeheerders. Daarnaast ligt er een wens om op meerdere plekken van de gemeente, zoals rondom Zuidwolde en tussen Veeningen en het Reestal, gemarkeerde ruiterroutes aan te leggen. Dit is een lastige opgave, gelet op het feit dat in die gebieden het grondeigendom versnipperd is en er geen sprake is van hele grote aaneengesloten stukken natuur zoals in de Boswachterij Ruinen en het Dwingelderveld. In de komende beleidsperiode zullen we samen met gebruikers, Recreatieschap Drenthe en terreinbeheerders de haalbaarheid van deze gewenste routes onderzoeken en nagaan of we de gebruikers kunnen ondersteunen bij eventuele realisatie.
6.2 Beleidsterreinen met een recreatief belang Op diverse terreinen van gemeentelijk beleid spelen recreatieve belangen een rol. Denk hierbij aan beleid of projecten voor infrastructuur (onder andere de gemeentelijke fietspaden), waterberging en landinrichting maar ook aan beleid met betrekking tot de zwembaden en objectverwijzingen. Daar waar mogelijk neemt de gemeente de recreatieve belangen en keuzes in dit beleidsplan mee in dit soort projecten en beleid, zodat in de besluitvorming een integrale afweging kan worden gemaakt. De besluitvorming met betrekking tot deze beleidsterreinen valt buiten het bereik van dit beleidsplan. Zo geldt voor de aanleg van nieuwe gemeentelijke fietspaden dat deze voor de komende jaren is vastgelegd in het Fietsplan (2008). Hierin zijn de bestaande fietsroutes beoordeeld en is een overzicht van prioriteiten gegeven voor de nog aan te leggen fietsverbindingen en vrijliggende fietspaden. Er is voor gekozen de prioriteit te baseren op de noodzaak om een fietspad aan te leggen omwille van de verkeersveiligheid. De meeste fietspaden die een hoge prioriteit hebben gekregen, hebben ook een (grote) recreatieve waarde. Voor beleid voor objectverwijzingen geldt dat gemeente de algemene richtlijnen van het Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en de Verkeerstechniek (CROW) volgt. Volgens deze richtlijnen moeten toeristische objectverwijzingen inmiddels niet meer met blauwe borden worden aangeven zoals nu gebruikelijk is in De Wolden, maar met bruine borden. Dit betekent dat de gemeente vanaf heden bij het plaatsen van nieuwe toeristische objectverwijzingen bruine borden gebruikt in plaats van blauwe borden. Voor de bestaande blauwe borden geldt een uitsterfconstructie.
35
6.3 Toeristische toegangspoorten Een toeristische toegangspoort is een instrument om de bezoekersstromen te stimuleren en te geleiden, aldus het rapport ‘Poorten Zuidwest Drenthe’ dat het Recreatieschap Drenthe in 2012 heeft laten opstellen. In het rapport staat verder dat: “Een goede poort heeft functies op het gebied van gastvrijheid, visitormanagement, verkeersveiligheid, informatievoorziening, kort verblijf, economische bedrijvigheid en zonering van de recreatiedruk. Poorten zijn verder bouwstenen voor gebiedsbranding, ze dragen bij aan het ontwikkelen van een gebied tot een sterk en aantrekkelijk merk. Bij de locatie van een poort zijn niet alleen overwegingen van zonering, bereikbaarheid, doelgroepkenmerken van belang. Ook de afstand tot de andere poorten is cruciaal in verband met het creëren van goede mogelijkheden voor exploitatie.” Het rapport gaat uit van twee toeristische toegangspoorten in De Wolden. Zo is Ruinen een poort voor het Dwingelderveld. Daarnaast worden in het rapport van het recreatieschap mogelijkheden gezien voor de Wijk om zich al poort voor het Reestdal te ontwikkelen. Ruinen - Poort van het Dwingelderveld Een van de deelprojecten in het Visiedocument Ruinen uit 2010 is de ontwikkeling van Ruinen tot een ‘Poort van het Dwingelderveld’. Het gebied rondom de Benderse met hotspots zoals het Bezoekerscentrum van Natuurmonumenten waar jaarlijks ca. 150.000 bezoekers komen en de Schaapskooi, speelt daarin een belangrijke rol. Doel van dit deelproject is de relatie van het dorp met de omgeving te versterken met toeristisch-recreatieve routes en (informatie)voorzieningen, zodat het dorp meer bestedingen kan aantrekken en daarmee meer kan profiteren van de nabijheid van het Dwingelderveld. Op initiatief van de gemeente wordt dit deelproject op dit moment verder uitgewerkt. De visie en uitgangspunten van dit beleidsplan nemen we waar mogelijk mee in de uitwerking van dit deelproject. De Wijk – Poort van het Reestdal Het Reestdal is een belangrijke toeristische parel in De Wolden. Het gebied is met de projecten ‘Reestdal op de kaart’ en ‘Idyllisch Reestdal’ in de afgelopen periode samen met de buurgemeenten, recreatieschap en ondernemers op de kaart gezet door toeristische producten te generen en aan te jagen. Het in stand houden van de producten en het promoten van het gebied gaat verder en wordt opgepakt door de onlangs opgerichte Stichting Ondernemend Reestdal. Deze werkzaamheden hebben een relatie met de gebiedsmarketing die in hoofdstuk 4 is behandeld. Het rapport Poorten Zuidwest Drenthe dat het recreatieschap heeft laten opstellen, wijst de Wijk aan als een potentiële poort van het Reestdal. De resultaten van het ‘Centrumplan de Wijk’ dat momenteel wordt uitgevoerd, bieden wellicht mogelijkheden om samen met de ondernemers het dorp verder uit te bouwen tot poort. In de looptijd van dit beleidsplan onderzoeken we of en zo ja hoe het dorp meer een fysieke poortfunctie voor het Reestdal kan krijgen.
36
7.
Uitvoering
7.1 Uitvoeringsprogramma Het uitvoeren van dit beleidsplan vraagt om een flinke inzet van de toeristisch-recreatieve sector en het overig bedrijfsleven. Organisaties zoals het Recreatieschap Drenthe, Tourist Info Drenthe, Marketing Drenthe en het Drents Internet Platform bieden daarbij ondersteuning. De bijdrage van de gemeente aan de uitvoering van dit beleidsplan wordt jaarlijks vastgelegd in een uitvoeringsprogramma, dat het college vaststelt. Het uitvoeringsprogramma wordt samengesteld aan de hand van de beoogde resultaten die zijn genoemd in de hoofdstukken ‘Gebiedsmarketing’, ‘Ontwikkeling van bedrijven’ en ‘Toeristisch-recreatieve infrastructuur’ en aan de hand van de beschikbare middelen. Ook de tussentijdse evaluaties van de behaalde resultaten in het voorgaande jaar vormen belangrijke input. Het college stuurt het uitvoeringsprogramma ter informatie door naar de gemeenteraad, tezamen met de tussentijdse evaluatie. Voor wat betreft de uitvoeringsprogramma’s van 2013 en 2014 zetten we in ieder geval in op de volgende onderwerpen. Nadere invulling vindt plaats na vaststelling van dit beleidsplan: • Het opstellen van een promotieplan samen met TIP De Wolden, toeristisch-recreatieve sector en ook overig bedrijfsleven, in afstemming met de andere gemeenten in Zuidwest Drenthe. • Begeleiden van de reorganisatie van TIP De Wolden zodat de TIP de uitvoeringsorganisatie kan worden voor gebiedsmarketing. Daarbij verkennen we ook de samenwerkingsmogelijkheden binnen Zuidwest Drenthe. • Inspiratiebijeenkomsten gebiedsmarketing. • Opstellen facetbestemmingsplan recreatie waarin zoveel mogelijk onderwerpen uit paragraaf 5.1 worden meegenomen, en aanbieden aan de raad. (Dit is al na het vaststellen van de visie in de kaderstellende notitie in gang gezet in verband met de planning van de Beheersverordening Buitengebied).
7.2 Participatie Bij uitvoeren van dit beleidsplan maakt de gemeente op verschillende manieren gebruik van inbreng uit toeristisch-recreatieve werkveld, overig bedrijfsleven en inwoners. In de eerste plaats proberen we daar waar mogelijk ruimte te maken voor ondersteuning van toeristisch-recreatieve initiatieven die voortkomen uit de dorpsvisies. In de tweede continueren we de inzet van het Toeristisch Platform De Wolden. Dit platform is een adviescommissie voor het gemeentebestuur. In het platform is het toeristisch veld vertegenwoordigd. Het platform is er voor de ondernemers en streeft ernaar vanuit deze adviesfunctie het toeristisch product in de gemeente te verbeteren. Het platform is niet 37
bevoegd te adviseren over dossiers die betrekking hebben op individuele ondernemers/bedrijven. In de derde plaats zijn de recreatieondernemers een belangrijke partner bij het vaststellen en invullen van de koers voor de gebiedsmarketing, samen met de TIP.
7.3 Financiën Het uitvoeren van dit beleidsplan vraagt om flinke investeringen door de toeristischrecreatieve sector en het overig bedrijfsleven. Dit zijn zowel investeringen op individueel bedrijfsniveau als investeringen door ondernemers gezamenlijk om met een goede gebiedsmarketing De Wolden op de kaart te zetten. Voor de gemeentelijke bijdrage aan het volgen van de koers in het beleidsplan wordt de financiële dekking gezocht binnen de budgetten voor programma 6 Recreatie en Toerisme. Zonodig zal er jaarlijks bij de Kadernota/Programmabegroting een aanvullend budget gevraagd worden. Tevens wordt geprobeerd gebruik te maken van ondersteuningsmogelijkheden vanuit het fonds van het Recreatieschap Drenthe en van ondersteuning door de provincie zoals in het kader van de Gebiedsagenda Zuidwest Drenthe. De gebiedsagenda is het instrument om de Omgevingsvisie Drenthe (2010) van de provincie te implementeren. Voorts gaan we na of er mogelijkheden zijn om gebruik te maken van Europese middelen. Hiervoor maken we gebruik van de ondersteuning van het Europa Service Punt (ESP). 2013 Voor 2013 is voor toerisme en recreatie een bedrag van ca. € 132.000 beschikbaar, waarvan ca. € 32.000 incidenteel. Dit is exclusief de kosten van ambtelijke uren. Circa € 96.000 van het totaalbedrag van € 132.000 is bestemd voor subsidies aan Recreatieschap Drenthe, Tourist Info Drenthe en TIP De Wolden. Deze organisaties dragen bij aan de uitvoering van dit beleidsplan en en/of ondersteunen de uitvoering ervan. Het resterende bedrag van € 36.000 is gelabeld voor gemeentelijke projecten en activiteiten om een bijdrage te leveren aan het uitvoeren van dit beleidsplan. In het uitvoeringsprogramma voor 2013 wordt de besteding van dit bedrag verder ingevuld. In de tabellen hieronder is een onderverdeling van deze bedragen opgenomen. Structurele middelen 2013 Omschrijving Toelichting en doel Subsidie Het Recreatieschap is een gemeenschappelijke Recreatieschap regeling. De bijdrage van de gemeente wordt Drenthe vastgesteld door het Algemeen Bestuur van het recreatieschap. Doel subsidie: het recreatieschap richt zich op coördinatie (o.a subsidies), belangenbehartiging, proces- en projectmanagement, advisering, beleid en beheer en draagt daarmee bij ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve sector in De Wolden. Subsidie TIP De De subsidie voor de TIP’s in De Wolden is een Wolden cofinancieringsbijdrage die op basis van een prestatiecontract wordt verstrekt. Andere inkomsten van de TIP’s komen uit ondernemersbijdragen en verkoop. Doel subsidie: momenteel richten de TIP’s zich op
Bedrag in euro
51.673
38
Budget promotie, acquisitie en evenementen
Budget sociaaleconomische vitalisering (in totaal max. 55.000 euro). Toeristisch Platform
het verstrekken van informatie aan bezoekers en enige lokale promotie en productontwikkeling. Volgens de koers van dit beleidsplan gaat TIP De Wolden zich meer richten op de uitvoering van gebiedsmarketing (lokale informatievoorziening is daar slechts een onderdeel van). Flexibel besteedbaar budget (In 2012 o.a. advertorial Drenthe Gids, organiseren hippisch café, subsidie Ronde van Drenthe, beursparticipatie Zuidwest Drenthe). Doel: snel inspelen op kansen die zich voordoen op het gebied promotie, acquisitie en evenementen ten behoeve van versterking van de toeristisch-recreatieve sector. Flexibel budget voor ondersteuning van initiatieven, waaronder toeristisch-recreatieve initiatieven, op basis van incidentele cofinanciering. Doel: sociaal-economische vitalisering.
37.180
9.300
PM Budget voor vergaderkosten, excursies met de toeristisch-recreatieve sector en netwerk- en informatiebijeenkomsten. Doel subsidie: ondersteuning van het platform als adviescommissie van het college, t.b.v. ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve sector.
Incidentele middelen 2013 Omschrijving Toelichting en doel Tourist Info TID ondersteunt en faciliteert de lokale TIP’s Drenthe (TID) (uniforme huisstijl, centrale inkoop), ontwikkeling kaartmateriaal en promotie op Drents schaalniveau, in samenwerking met Marketing Drenthe. Bijdrage is incidenteel. Na 2013 moet op basis van evaluatie worden beslist of de bijdrage gecontinueerd wordt. Doel subsidie: promotie en bijdragen aan goed geoutilleerde TIP’s die uniform en herkenbaar zijn qua uitstraling. Budget voor Budget voor implementatie beleidsplan. In het beleidsplan R&T uitvoeringsprogramma dat na vaststelling van dit beleidsplan wordt opgesteld, wordt bepaald hoe dit budget wordt ingezet. Budget voor Budget voor opstellen promotieplan. Doel: een beleidsplan R&T kader geven voor samenhangende gebiedspromotie van De Wolden door TIP, toeristisch-recreatieve ondernemers en overig bedrijfsleven (zie hoofdstuk 4).
2.500
Bedrag in euro
7.092
15.000
10.000
7.4 Monitoring Dit beleidsplan heeft als doel om voor alle betrokkenen bij de toeristisch-recreatieve sector van De Wolden een koers te geven voor de ontwikkeling van deze sector in de periode 2013-2017. Jaarlijks monitoren we de mate waarin gemeente en sector de koers volgen met behulp van procesindicatoren (hoe ver is de uitvoering van dit plan gevorderd en in hoeverre zijn de acties in het uitvoeringsprogramma uitgevoerd en zijn de beoogde resultaten voor de drie beleidssporen bereikt). De indicatoren om de voortgang van het beleidsspoor ‘Infrastructuur toerisme en recreatie’ te meten, geven tevens informatie over
39
de voortgang van de nevendoelstelling van dit beleidsplan (daar waar mogelijk en nodig bijdragen aan verbetering aan de recreatieve voorzieningen in de gemeente De Wolden).
Gewenste resultaat Groei van de toeristisch-recreatieve bestedingen is geen directe doelstelling van dit gemeentelijke beleidsplan. Groei kan immers niet een-op-een toegerekend worden aan de inzet van de gemeente. De gemeente is één van de vele partijen die daar invloed op heeft. Er zijn ook andere partijen zoals ondernemers, TIP, Marketing Drenthe, recreatieschap etcetera. Daarom is het streven om meer bestedingen te behalen een gewenst resultaat van dit beleidsplan, dat we samen met de sector willen bereiken. We definiëren dit resultaat als volgt: •
De Wolden richt zich in de periode 2013 - 2017 op de ontwikkeling van de bestedingen uit overnachtingen die (tenminste) 1%-punt boven de provinciale ontwikkeling in Drenthe per jaar uitkomt.
•
De Wolden richt zich in de periode 2013 – 2017 op een ontwikkeling van de bestedingen uit dagrecreatie die tenminste gelijk is aan de provinciale ontwikkeling in Drenthe.
Deze gewenste resultaten zijn gekoppeld aan de groei in Drenthe. Op deze manier wordt rekening gehouden met de invloed van macro-ontwikkelingen zoals de financieeleconomische crisis, consumentenvertrouwen en het concurrentieveld. Om na te gaan of en in hoeverre de gewenste resultaten worden bereikt, meten we de voortgang met de volgende resultaatindicatoren: • Elke twee jaar: totaal bestedingen vakanties (16.000.000 EUR in 2011 in De Wolden) en totaal bestedingen dagrecreatie (17.500.000 EUR in 2011 in De Wolden). • Elk jaar: totaal toeristische overnachtingen (360.260 in 2011 in De Wolden) en totaal banen > 12 uur/week in de vrijetijdssector (293 in 2011 in De Wolden). In bijlage 7 staat een toelichting op de bronnen van de cijfers die we gebruiken voor deze indicatoren. De jaarlijkse monitor met indicatoren gebruiken we als input voor het samenstellen van het jaarlijkse uitvoeringsprogramma.
40
Bijlagen Bijlage 1
Literatuurlijst
ANWB- Adjied Bakkas CBS Dijk, van-Bettenhaussen, E. ECORYS Gemeente De Wolden Gemeente De Wolden Gemeente De Wolden Gemeente De Wolden Gemeente De Wolden
2009 2009 2011 2012 2012 2012 2012 2011 2010
Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente
Wolden Wolden Wolden Wolden Wolden
2008 2008 2007 2007 2005
Gemeente De Wolden Gjaltema, O. Grontmij
2010 2011 2011
Hospers, G.J. Hospers, G.J. KvK MotivAction NBTC NVM BOG Rabobank Rabobank Recreatieschap Drenthe
2009 2011 2011 2009 2010 2009 2011 2012 2011
Recreatieschap Drenthe
2012
Recreatieschap Drenthe Recreatieschap Drenthe Recron Roelofs BV, in opdracht van Recreatieschap Drenthe Smartagent Company Sociaal-cultureel planbureau Steeghs advies Stichting Recreatie
2011 2011 2010 2012
Toerdata Noord Toerdata Noord
2010 2009
41
De De De De De
2011 2005 2007 2005
Trendboek toerisme & recreatie Toerisme en recreatie in cijfers Handboek city- en regiomarketing Toerisme in Drenthe verdient beter Overnachtingscijfers toeristenbelasting Memo regiomarketing en organisatie Evaluatie Beleidsplan R&T 2008-2012 Structuurvisie 2010-2030 Notitie voorwaarden toeristischrecreatieve beleid voor realisatie nieuwe recreatiewoningen Sportnota De Wolden Kampeernota De Wolden Beleidsplan R&T 2008-2012 Cultuurnota De Wolden DE WOLDEN: ACTIEF EN BETROKKEN TOEKOMSTVISIE DE WOLDEN 2005-2020 Visiedocument Project Ruinen Interpretation Zuidwest Drenthe Paardrijden en Mennen in Zuidwest Drenthe Citymarketing in perspectief Er gaat niets boven citymarketing Brochure collectief financieren Het marktpotentieel van Streekproducten Trends in toerisme / Destination Holland Leisuremarktonderzoek 2009 Sectorinformatie Sectorinformatie Oplegnotitie bij Toeristisch-recreatief ontwikkelperspectief Uffelte-Ruinen Handreiking vrijetijdssector in planologische procedures (+ oplegnotitie) Camperbeleid Paardenroutes Zuidwest Drenthe Recreantenatlas Dagrecreatie Masterplan fietspaden Drenthe Leefstijlatlas dagrecreatie Trends in belangstelling cultureel erfgoed Interpretationrapport Reestdal Plattelandstoerisme in Europa, succes- en faalfactoren Toerisme in Cijfers Consumentenonderzoek Toerisme
Bijlage 2 Kenmerken van het gebied Toerisme en recreatie stopt niet bij de gemeentegrens. Een beschrijving van de landschappelijke kenmerken voor zowel de gemeente als de regio is daarmee een logisch vertrekpunt voor het beleidsplan. Achtereenvolgens komen Zuidwest Drenthe, De Wolden en het Reestdal aan de orde. Zuidwest Drenthe De Wolden ligt in de regio Zuidwest Drenthe, die verder bestaat uit de gemeenten Meppel, Hoogeveen, Westerveld en Midden-Drenthe. In 2011 is met de Interpretation-methode een profiel opgesteld van de regio Zuidwest Drenthe, waarmee de regio zich kan onderscheiden in de vrijetijdssector. Interpretation-methode Met behulp van de Interpretation-methode kan de essentie van een plaats of gebied worden bepaald aan de hand van historische, geografische en culturele aspecten. De methode is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek waaruit is gebleken dat kennis van en ervaring in een gebied leidt tot waardering voor en identificering met het gebied. Pas als je een gebied begrijpt, ga je het waarderen. En als men het gebied waardeert, dan blijken mensen langer te (ver)blijven, meer te besteden en vaker terug te komen. Om bezoekers te laten begrijpen wat de essentie is van het gebied, moeten diverse boodschappen moeten worden overgebracht. Dit kan met sleutelervaringen via het hoofd (begrijpen), het hart (emotie) en handen (voelen en proeven). Sleutelervaringen zijn belevingen die gasten meemaken om de essentie te snappen. Het Interpretation-profiel van Zuidwest Drenthe laat zich als volgt omschrijven. Zuidwest Drenthe is het overgangsgebied waar het Drents Plateau langzaam oprijst uit laag Nederland. Op het plateau hebben boeren duizenden jaren geleden de hoge, drogere gronden bewerkt, is er recht gesproken en zijn er landgoederen op de overgang gesticht. Later werd vanaf het plateau het laagveen tot rijke graslanden ontgonnen, die nu worden beweid vanuit de fraaie monumentale boerderijen in de wegdorpen. De handel vanuit Meppel en later ook Hoogeveen, en de ligging ten opzichte van de Randstad hebben er voor gezorgd dat “westerse” invloeden hier Drenthe binnenkomen en zich langzaam mengen met het oude Drenthe. Net zoals de overlappende milieuomstandigheden hebben geleid tot een menging en verrijking aan landschappen en natuurwaarden Deze combinatie van processen heeft geleid tot de volgende essentie van Zuidwest Drenthe: • • •
‘De overgang van laag Nederland naar het Drents Plateau biedt steeds andere mogelijkheden voor natuur en mensen’ ‘De overgang van laag naar hoog verrijkt natuur en cultuur’ ‘Waar natuur en cultuur (elkaar) raken’
42
Figuur B2.1
Hoogteligging Zuidwest Drenthe en Interpretation-rapport Zuidwest Drenthe
De sleutelervaringen die je moet meemaken om het gebied te leren kennen, komen voort uit de overgangen in het gebied: • Een luistertocht maken van het stedelijke leven naar de stille natuur • Een landgoederentocht maken op de overgang van hoog naar laag • De beslotenheid van grote bosgebieden en knusse esdorpjes ervaren tegenover de uitgestrekte laagveenweiden met karakteristieke wegdorpen • Op blote voeten door moeras-, kwel- en droog zand lopen De Wolden De Wolden bevindt zich midden in Zuidwest Drenthe en is gelegen op de overgang van hoog naar laag. De landschappelijke overgangen zijn te zien door bijvoorbeeld van het laagland (Reestdal) via de laagveenontginningen rond Ruinerwold naar Ruinen te gaan. Ook is de overgang van stads en ‘westers’ (Meppel) naar het oude Drenthe (Ruinen) in De Wolden te beleven. Er zijn fraaie havezaten binnen de gemeentegrenzen zoals bij Echten en de Wijk. Hoogtepunten van het Woldense landschap zijn het Reestdal (zie ook 2.3), het bos en de heide in de Boswachterij Ruinen en Ruinerwold als icoon voor laagveenontginningen. Daarnaast zijn de hoogveenontginningen bij Alteveer en Kerkenveld, het slagenlandschap rond Koekange en het esdorpenlandschap met esjes bij Zuidwolde karakteristiek. Het esdorpenlandschap in het noordoostelijke deel is meer gesloten en bevat pittoreske dorpen als Ruinen en Ansen. Dichtbij de gemeente ligt het Nationaal Park Dwingelderveld, een uitgestrekt natuurgebied met bos, heide en vennen. Het bezoekerscentrum hiervan ligt in de gemeente Westerveld maar maakt onderdeel uit van het toeristisch product van het nabijgelegen Ruinen in onze gemeente. De gemeente De Wolden vormt, vanuit het westen redenerend, ‘de poort van Drenthe’. Om tot de best bezochte gebieden in Drenthe te komen, passeert een toerist vanuit het westen 43
vaak De Wolden. De gemeente kent enkele grote oost-west verbindingen, zoals de A28, de treinverbinding Hoogeveen-Meppel en de Hoogeveense Vaart. Het Reestdal Binnen de gemeente De Wolden bevindt zich het Reestdal, een landschappelijk aantrekkelijk gebied langs de loop van de Reest. De Reest is een riviertje op de grens van Drenthe en Overijssel. Het is een laaglandbeek die ooit ontsprong in de hoogveenmoerassen bij Dedemsvaart en die ten zuiden van het Drents Plateau richting Meppel stroomt. Ook voor het Reestdal is met de Interpretation-methode een profiel opgesteld. In het Reestdal is het de combinatie van de kronkelende rivierloop, de cultuurhistorie en de romantische kleinschaligheid die het gebied speciaal maakt. Daarbij is het gebied nog relatief onontdekt en opvallend ‘gaaf’ gebleven. Het gewenste imago van het Reestdal is ‘betoverend en onthaast’ en ‘vriendelijk en persoonlijk’. Het Reestdal onderscheidt zich als een ‘idyllisch natuurrijk boerenland langs een kronkelende grensrivier’. Voorbeelden van sleutelervaringen in het Reestdal: • Struinen langs de Reest. • Het oversteken van de rivier. • Het meemaken van het boerenleven. • Het ontdekken van geschiedenissen van de mensen die er wonen.
44
Bijlage 3
Doelgroepsegmentatie op basis van het BSR Model
Het BSR-model
De Recron, branchevereniging van recreatieondernemers, heeft samen met marktonderzoekbureau Smartagent een doelgroepenmodel (BSR-model) ontwikkeld. Dit model kijkt voornamelijk naar wensen en voorkeuren van (verblijfs)recreanten in plaats van naar leeftijd, inkomen, opleiding en andere demografische kenmerken. Op deze manier ontstaan belevingswerelden van waaruit mensen denken en handelen. Het BSR onderscheidt zeven doelgroepen met een eigen belevingswereld, aangeduid met een kleur. Elk segment heeft een duidelijk profiel. In combinatie met traditionele kenmerken zoals leeftijd, geslacht en opleiding vormt elk segment een bruikbare basis voor productontwikkeling en communicatie.
Figuur B3.1 Matrix belevingswerelden BSR-model met de gemiddelde percentages voor Nederland (de doelgroepen rood, paars en blauw zijn bij de verblijfsrecreatie samengevoegd tot paars). (Bron: Recron.nl) Het gaat om de volgende groepen : Uitbundig geel: Samen actief bezig zijn, uitgaan en genieten Recreanten in de gele belevingswereld zijn echte levensgenieters die graag samen met anderen actief en sportief recreëren. Recreatie is voor deze groep genieten, uitgaan en lekker eten. Actief, sportief, gezellig en verrassend zijn de kernwoorden bij de vormen van recreatie die zij kiezen. Contact met anderen – familie, vrienden of kennissen – is belangrijk. Zij gaan ook regelmatig met een grotere groep dan alleen het eigen gezin op pad. Ze zijn energiek en enthousiast en letten er bij het uitkiezen van een activiteit op dat iedereen het ook naar de zin kan hebben. Recreatief winkelen behoort zeker ook tot hun favoriete bezigheden. En ze beschikken over iets meer budget dan gemiddeld.
45
Gezellig lime: Even lekker weg met elkaar Gezellig lime recreanten zijn gewone, gezellige mensen die recreëren om zo even weg te zijn van de dagelijkse beslommeringen. Recreëren is “even lekker weg met elkaar”. Daarbij staat samen zijn, gezelligheid en (sportieve) ontspanning centraal. De lime recreant stelt daarbij niet van die bijzondere eisen. Een braderie of rommelmarkt is heel gezellig, je komt er altijd wel iemand tegen! Lekker vrij zijn, rust en doen waar je op dat moment zin in hebt, dat telt voor de recreanten uit de lime belevingswereld. Daarbij wordt wel een beetje op de kosten gelet, je kunt tenslotte je geld maar één keer uitgeven. Rustig groen: Even rust nemen in eigen omgeving Recreanten uit de groene belevingswereld zijn kalm en serieus. Recreëren is voor hen niets anders dan uitrusten, ontspannen en tijd hebben voor je hobby’s. Even rust nemen in eigen omgeving en niets aan je hoofd hebben. In eigen omgeving is genoeg moois te zien en te ontdekken, je hoeft er niet ver voor te reizen. Lekker tijd hebben voor je hobby en omgaan met bekenden die dezelfde hobby hebben. Groene recreanten omschrijven zichzelf relatief vaker als gewoon, nuchter, bedachtzaam en kalm. Zij gaan graag hun eigen gang en vinden dat de maatschappij van vandaag toch wel erg hard aan het veranderen is. Hun gevoel is dat het “vroeger vaak beter was”. De dagrecreatieactiviteiten die zij kiezen, passen vaak goed bij deze beleving. Eén- en tweepersoonshuishoudens in de oudere leeftijdsklassen zijn in deze groep relatief oververtegenwoordigd. Ingetogen aqua: Brede interesse, ruimdenkend en engagement Recreanten uit de aqua belevingswereld zijn bedachtzaam en geïnteresseerd in cultuur en wat zij kunnen betekenen voor de maatschappij. Ze beschrijven zichzelf als ruimdenkend, rustig, geïnteresseerd in anderen en serieus. In deze groep vinden we relatief vaker empty nesters, die weer tijd hebben voor hun eigen interesses. Inspirerende maar ook vaak rustige activiteiten horen daar bij. Zij verdiepen zich graag in kunst en cultuur, willen nog volop meedoen met de maatschappij van vandaag en alle veranderingen die zij daarin zien. Deze recreanten houden ook wel van sportieve activiteiten. Wandelen, fietsen, nordic walking: dat houdt je fit! Stijlvol en luxe blauw: Luxe, stijlvol ontspannen, sport en social network Recreanten uit de blauwe belevingswereld zijn zelfverzekerd en vinden dat ze in hun vrije tijd wel wat luxe en stijlvol ontspannen verdienen. Ze zijn zakelijk en intelligent. Ze houden van stijl en klasse, zijn wat meer gericht op de exclusievere vormen van recreatie. Recreëren betekent voor hen zich even ontspannen en afstand nemen van de dynamiek van alledag. Dit doen zij door actief te sporten maar ook door aandacht te besteden aan het ‘social network’. In hun vrije tijd zoeken zij graag “ons soort mensen”. Meer exclusieve vrijetijdsbestedingen, zoals wellness en ook bijeenkomsten met VIP arrangementen, zijn populair bij deze belevingswereld.
46
Ondernemend paars: Cultuur, historie, verrassing en inspiratie Recreanten uit de paarse belevingswereld laten zich graag verrassen en inspireren, met name door cultuur. Nieuwe dingen zien, ontdekken en beleven. Het gewone is vaak niet goed genoeg voor de ondernemend paars ingestelde recreant. Zij zijn op zoek naar een bijzondere ervaring. Met name cultuur, maar ook activiteit en sportiviteit staan daarbij vaak centraal. Toch zien we na een drukke (werk)periode dat deze recreanten ook erg kunnen genieten van een sauna of wellness arrangement. Het zijn relatief veel jonge één- of tweepersoonshuishoudens. Creatief en inspirerend rood: Creatieve, uitdagende en inspirerende ervaringen Recreanten uit de rode belevingswereld zijn in het algemeen erg creatief, op zoek naar uitdagingen en inspirerende ervaringen. Ze gaan graag buiten de gebaande paden. Karakterkenmerken als onafhankelijk, intelligent, zelfbewust, artistiek en ruimdenkend passen goed bij deze recreanten. Het onbekende is juist spannend en prikkelend. Recreatie betekent naast sportiviteit en ontspanning ook het zoeken naar vernieuwende stromingen, moderne kunst en andere culturen.
47
Bijlage 4
Trends en ontwikkelingen
Kwaliteit, authenticiteit en streekproducten • Recreanten en toeristen worden steeds meer gevoelig voor kwaliteit. Sommigen zijn bereid hiervoor te betalen. • Verder is de groeiende algemene aandacht voor cultuurhistorie, authenticiteit en tot het rust komen van belang. • Dit geldt ook voor de belangstelling voor streekproducten en vraag naar kwaliteitshoreca. Verder heeft de paardensport en –recreatie groeiperspectieven. Gezinnen en gepensioneerden • Gezinnen blijven belangrijk als doelgroep en gaan meer zoeken naar mixpakketten (voor elk wat wils). • Daarnaast groeit de groep gepensioneerden. Voor deze groep is kwaliteit (niet primair luxe) belangrijk en men is bereid daarvoor te betalen (ANWB, 2009). De jonge ouderen hebben als doelgroep andere behoeften dan de huidige gepensioneerden. Standplaatstoerisme op campings en herhalingsbezoek zijn bijvoorbeeld minder populair onder de babyboomers die nu met pensioen gaan.
Internet, nieuw media en smartphones • Verder is het profileren op het internet en de nieuwe media steeds belangrijker – dit geldt zowel voor de gebiedspromotie als voor het aanbod aan accommodaties. Klanten maken via het internet snelle afwegingen tussen verschillende bestemmingen, waarbij kwaliteit en prijs goed vergelijkbaar dienen te zijn. • Een snel groeiend aandeel recreanten beschikt over een smartphone met breedband internet. Dit betekent dat tijdens een vakantie of dagtocht vaak via online diensten worden gebruikt, onder andere bij de keuze voor een activiteit of bezienswaardigheid. Verblijfsrecreatie • In de verblijfsrecreatie zijn de groeiperspectieven voor kwaliteitshotels, luxe B&B’s en vernieuwende vormen van plattelandsaccommodaties goed. Recreanten zoeken een totale vrijetijdsbeleving, een bungalow met recreatiemogelijkheden en landschapskwaliteiten ineen (Rabobank, 2009). • De markt voor kamperen stagneert. Een uitzondering daarop vormen innovatieve producten, zoals Glamping – glamour camping (ANWB, 2009).
48
Dagrecreatie • Trends in dagrecreatie worden steeds vluchtiger, en veel partijen in de sector zijn bereid hier snel op in te springen. Zo is de vraag naar wellness faciliteiten in het afgelopen decennium verdubbeld, maar het aanbod verviervoudigd (Rabobank, 2010). • Sport is vaker een expliciet doel van recreatie of een vakantie. Het gaat hier om traditionele vormen, zoals wandelen, fietsen, of watersport maar ook nieuwere vormen zoals durfsporten. Crisis • Op de korte termijn vormen de gevolgen van de crisis een bedreiging. De uitgaven aan vakanties staan onder druk. De perspectieven voor veel R&T bedrijven lijken in de komende periode niet al te gunstig. • Het soort verblijfsrecreatieve ondernemingen waarvan er veel zijn in Zuidwest Drenthe en ook in De Wolden (middelgrote familiebedrijven, campings), heeft last van gebrek aan kapitaal om te investeren. Bevolkingsontwikkeling • Op de langere termijn (vooral na 2020) is de optredende bevolkingskrimp een bedreiging, die het voorzieningenniveau onder druk zet. Juist toeristische ontwikkeling kan bijdragen aan het behoud van het (economisch) draagvlak voor voorzieningen. Belangrijk daarbij is dat grotere aantallen bezoekers naar De Wolden moeten komen dan nu het geval is om voorzieningen te kunnen behouden.
49
Bijlage 5
Participatie
Verslag participatiebijeenkomst 11 september 2012 Aanwezigen: vertegenwoordigers namens/uit de toeristisch-recreatieve sector, ondernemersplatform, en –verenigingen, RECRON, buurgemeenten, TIP’s De Wolden en lokale TIP’s, toeristisch platform, RECO, cultureel platform en ATB vereniging. Doel van de bijeenkomst: uitwerken visie ‘Verblijf in De Wolden, actief in de regio’, aan de hand van de thema's: 1) Promotie, 2) Productontwikkeling, 3) Organisatie, 4) Infrastructuur en 5) Ruimte voor ondernemers. Uitkomsten: 1. Promotie - Aansluiting bij het merk Drenthe. - Inventarisatie evenementen. Wie doet wat en wanneer. - Naast beleid ook communicatieplan. Hierin opnemen wie willen we zijn en wat willen we verkopen. - Regiobrede promotie. Promotie met ondernemers en anderen. - Iedereen (ondernemer, gemeente, enz.) betaalt mee aan een stichting voor promotie. - Toeristische organisatie moet professioneel en onafhankelijk zijn. - Promotiemiddelen, hangt af van de doelgroep. - Promotie moet eerst klein beginnen en dan uitgebouwd worden. - Er moet één organisatie komen om het werk uit te voeren. 2. -
Productontwikkeling Huidige producten moeten van deze tijd gemaakt worden (updaten). Daarnaast nieuwe producten ontwikkelen. Naast nieuwe ontwikkelingen moet de sfeer van Drenthe behouden blijven. Winkelbestand en horeca moeten door samenwerking zorgen voor aantrekkelijk gebied. Bijvoorbeeld door afstemming van de openingstijden en/of gezamenlijke acties. Huidige dagrecreatie moet kans krijgen om te ontplooien. Wandelnetwerk en b.v. ATB-netwerken moeten meer regionaal ingepast worden. Culinaire activiteiten verder uitbouwen. De taken hierbij liggen primair bij de ondernemers. Zij kunnen gefaciliteerd worden met subsidies.
3. Organisatie - Het toeristisch product is een gezamenlijk product. - TIP moet professioneler: van, voor en door ondernemers. Moet ook aanjager zijn bij productontwikkeling. Financiën moeten in een fonds. - Doelen moeten transparant zijn. - In eerste instantie moeten ondernemers meer samenwerken (ook regionaal). Daarnaast moeten gemeenten ook op grotere schaal samenwerken (Zuidwest Drenthe).
50
4. -
Infrastructuur Meer promotie van de mogelijkheden van het gebied. Knelpunten in routes oplossen. Paden moeten beter onderhouden worden. Uniforme bewegwijzering. Er moeten nieuwe routes ontwikkeld worden (blote voetenpad, belevenissenpad, routes voor mensen met honden). Er moeten meer verbindingen worden gezocht tussen b.v. fietsen, koffiepunten, openbaar vervoer, e.d. Er moet prioriteit worden gegeven aan betere afstemming, promotie en vindbaarheid.
5. Ruimte voor ondernemers. - De regelgeving moet makkelijker worden. Baas op eigen terrein. ‘Ja.. mits’ houding meer uitbouwen. - Eén aanspreekpunt bij de gemeente. - Samenwerking moet beter. Niet concurreren maar samenwerken. Er moet een externe toeristische aanjager zijn die niet in dienst is van gemeente. Geconcludeerd wordt dat: - Samenwerking nodig is. Ondernemers moeten het samen doen met behulp van een centrale organisatie door en voor ondernemers. - Gemeente kan weinig tot geen financiële input meer leveren. Financiën moeten elders gegenereerd worden. - Er moet nu gehandeld worden om voorsprong te houden op andere gemeentes. Dorpsvisies In het traject om te komen tot het beleidsplan zijn de dorpsvisies geanalyseerd op aanknopingspunten voor de beleidsthema’s, en deze als input meegenomen voor de uitwerking van de strategie naar acties. De dorpsvisies zetten in op toeristisch-recreatieve routes, met name dorpsommetjes, fietsen andere recreatieve paden. Ook wil men aanduidingen en informatievoorzieningen vaak verbeteren. Op promotiegebied zijn er actiepunten. Zo wil Oosteinde zich sterker profileren als ‘Het Snijpunt van Nederland’ en willen diverse dorpen via internet hun bezienswaardigheden beter onder de aandacht brengen. Productontwikkeling wordt vaak vertaald in het sterker profileren van bestaande parels. Opvallend is ook dat meerdere dorpsvisies de samenwerking binnen de sector en met de gemeente als belangrijk verbeterpunt zien. Ook zijn dorpen die het belang van het bieden van uitbreidingsmogelijkheden van de verblijfsrecreatie benadrukken. Daarnaast wordt het instandhouden van het aanbod van (openlucht) zwembaden belangrijk gevonden. Analyse enquête onder inwoners Medio 2012 is onder inwoners een enquête over recreatie uitgezet via dewolden.nl. Deze enquête is uitgezet omdat nog niet alle dorpen beschikken over een dorpsvisie. De 51
uitkomsten moeten beschouwd worden als een aanvulling op de informatie over recreatie in de dorpsvisies. De enquête heeft 79 reacties opgeleverd. Uit de uitkomsten blijkt dat het merendeel van de respondenten veel gebruik maakt van de recreatieve voorzieningen in de gemeente. Het zijn met name de fiets- en wandelpaden die veel gewaardeerd worden. Bij de open vraag waar de gemeente rekening mee moet houden bij de toeristisch-recreatieve ontwikkeling, worden de volgende elementen genoemd: • Aanleg zwemplas (x4) • Zwembaden (4x) • Meer organiseren / evenementen voor jongeren (x3) • Beheer routes verbeteren (3x) • Verblijfsrecreatiefunctie Zuidwolde vergroten (3x) • Meer of betere ommetjes (2x) • Meer spectaculair aanbod voor sport in de natuur (2x)
52
Bijlage 6
Potentiële thema’s voor productontwikkeling
•
Kunst- en cultuuraanbod. De Wolden heeft galeries, ateliers en ambachtelijke werkplaatsen. Dit aanbod biedt kansen voor productontwikkeling. Het Cultureel Platform De Wolden is daarin een belangrijke samenwerkingspartner. Dit platform is in 2010 opgericht en houdt zich vooral bezig met op de culturele infrastructuur binnen de gemeente. Zo is er een website gemaakt over het culturele aanbod (www.cultureeldewolden.nl) en zorgt het platform voor een digitale en papieren culturele agenda.
•
Cultuurhistorie. De Wolden is rijk aan cultureel erfgoed. Dit erfgoed biedt mogelijkheden voor productontwikkeling, aanvullend op wat er al is. Hierbij kunnen we gebruikmaken van een verdieping van de toeristische profielen van het Reestdal en Zuidwest Drenthe op basis van de Interpretation-methode. Het opstellen van de Cultuurhistorische Waardenkaart in 2013 biedt hiervoor een mooie kans. Daarmee kunnen we het cultureel erfgoed beter ontsluiten, ook voor toerisme en recreatie. Het opstellen van een deze waardenkaart is een verplichting vanuit de ruimtelijke ordening. Bij het verzamelen en ordenen van de gegevens wordt ook het belang van het erfgoed voor recreatie meegenomen, zodat de verkregen informatie ook ingezet kan worden voor de vrijetijdseconomie.
•
Paardensport. De paardensport is van oudsher goed vertegenwoordigd in de gemeente. Met name de hippische wedstrijdsport, in samenhang met de aanwezige paardenfokkerij en –handel in De Wolden, biedt kansen.
•
Wandelen. Er zijn vele dorpsommetjes, wandelroutes door natuurgebieden, een nieuwe wandelnetwerk met knooppunten en een aantal lange afstandswandelroutes die de gemeente aandoen. Dit aanbod biedt kansen voor wandelevenementen, maar ook voor leuke producten.
•
Fietsen. De Wolden is voorzien van een netwerk met fietsknooppunten. Verder zijn er thematische fietsroutes, diverse jaarlijkse fietstochten en de Drentse Fiets4daagse. Dit aanbod biedt kansen.
•
Culinair aanbod en streekproducten. De Wolden heeft veel restaurants, waaronder één met een Michelin Ster. Daarnaast is de agrarische sector hier zeer goed vertegenwoordigd met uiteenlopende soorten bedrijven. Dit aanbod biedt kansen, zoals in de afgelopen jaren al is gebleken uit de Smikkelen en Bikkelen routes.
53
•
MTB-routes. De Wolden heeft drie MTB-routes, twee starten bij Zuidwolde (nummer 7) en één start bij de Boswachterij Ruinen (nummer 6). Ook in de rest van Zuidwest Drenthe zijn de nodige routes. Dit biedt mogelijkheden voor het koppelen van routes en voor productontwikkeling in een samenwerkingsverband binnen Zuidwest Drenthe.
•
Vaarrecreatie. Verbetering van voorzieningen voor vaarrecreanten bij Rogat en Echten biedt aanknopingspunten voor productontwikkeling in samenwerking met gemeenten langs de Hoogeveense Vaart en andere vaarverbindingen in Drenthe.
Startpunten MTB-routes
In 2013 wordt de nieuwe vaarverbinding Erica-Ter Apel geopend. Daarmee ontstaat een verbinding tussen Duitsland en het Friese merengebied via Drenthe. Daarom realiseert het Recreatieschap Drenthe in 2013 samen met de gemeenten Hoogeveen en De Wolden een Knooppunt Land-Water aan de Hoogeveense Vaart bij de aanlegvoorziening bij Echten. De aanlegvoorzieningen Echten is net over de gemeentegrens in Hoogeveen. Voor De Wolden is het echter wel een strategische locatie om vaarrecreanten te verleiden tot een bezoek aan de dorpen (onder andere Echten en Zuidwolde) en het buitengebied. Het knooppunt krijgt wifi en een tappunt voor water en stroom. Het sanitairgebouw wordt opgeknapt. Daarnaast komt er een toeristisch informatiebord over de omgeving. De netwerken met wandelknooppunten en fietsknooppunten gaan er langs. Wandelaars en fietsers kunnen ook gebruikmaken van de voorzieningen bij het knooppunt. •
Erop uit met kinderen. De Wolden heeft leuke dagattracties voor kinderen zoals de IJs- en speelboerderij in Ruinerwold. In Echten wordt een plan gemaakt voor een kleinschalig speelbos. Daarnaast zijn er verschillende kinderroutes in de gemeente. Dit aanbod en de kinderfiguren ‘Wouter de Woldmuis’, van Rondje De Wolden en ‘Eddie de Eekhoorn’ (Zuidwest Drenthe) bieden kansen voor productontwikkeling.
Eddie de Eekhoorn
54
Bijlage 7
Toelichting bronnen cijfers voor monitoring
De ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve bestedingen, het aantal overnachtingen en het aantal banen in de gemeente brengen we met verschillende bronnen in kaart: Ten eerste zijn er de onderzoeken naar toerisme in Drenthe door het landelijke onderzoeksbureau Ecorys. Dit onderzoek verschijnt eens in de twee jaar en geeft inzicht in de toeristische bestedingen (vakanties) en dagrecreatieve bestedingen op het niveau van De Wolden en van de provincie. De cijfers over het voorafgaande kalenderjaar verschijnen tweejaarlijks in december. Ten tweede wordt het totaal aantal toeristische overnachtingen in De Wolden inzichtelijk gemaakt met behulp van de inkomsten uit de toeristen- en forensenbelasting van de gemeente De Wolden. De cijfers over het voorafgaande kalenderjaar verschijnen jaarlijks in augustus. En tot slot is er de werkgelegenheidsmonitor ‘Drenthe in Cijfers’. Deze monitor geeft een overzicht van het aantal toeristische banen van 12 of meer uren per week in het voorgaande kalenderjaar. De cijfers over het voorafgaande kalenderkaar verschijnen jaarlijks in het najaar.
Figuur B7.1
55
Bronnen om de voortgang beleidsplan te meten.
Bijlage 8
Overzicht doel, gewenste resultaat, visie en strategie voor ontwikkeling
Bijlage 8
Overzicht gewenste
Doel beleidsplan
Gewenste resultaat
Geeft koers voor ontwikkeling sector
- Meer R&T bestedingen - Goede recreatievoorzieningen voor inwoners
Visie Verblijf in De Wolden, actief in de regio.
Strategisch
1. Gebiedsmarketing Als gemeente aanjagen en ondersteunen van gebiedsmarketing van De Wolden, binnen ZW Drenthe. Bepalen kernwaarden en doelgroepen.
Organisatie en financiering van gebiedsmarketing (TIP)
Promotie: aanduiding gebied, positionering, branding.
Visitor jouney cycle doorlopen.
Productontwikkeling: Met ondernemers en toeristische organisaties gezamenlijk.
2. Bedrijfsontwikkeling Goede randvoorwaarden in RO-beleid, en procedures, relatiebeheer, houding “ja, mits, en wat kan wel”. Toeristenbelasting: advies Recreatieschap, bandbreedte ca. 10%
3. Recreatieve infrastructuur Ondersteunen realisaties routes, dorpsommetjes, paden en recreatieve informatievoorzieningen. Recreatief belang behartigen op andere beleidsterreinen
Tactisch (thema’s)
Operationeel (acties)
56
