Beleidsplan Toerisme en Recreatie

Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014 Dienst Welzijn en Cultuur Dienst voor Toerisme Reningelststraat 11 8950 Heuvelland (Kemmel) 057 450 455 [email protected]

2

Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

Voorwoord

Voor u ligt het ‘Strategisch beleidsplan voor toerisme en recreatie in Heuvelland 20102014’. Hierin verwoorden we onze visie, maken we duidelijke keuzes en brengen we actiepunten aan. Het doel van dit plan? Een ontwikkelingsgerichte aanpak van het toerisme en recreatie die werkgelegenheid stimuleert, rekening houdt met de typische kenmerken van het platteland, de landbouw en de natuur, en respect heeft voor de erfgoedwaarden in Heuvelland. Met goede recreatieve voorzieningen, gerichte promotie en kansen voor horeca en recreatieondernemers spelen we onze toeristische troeven optimaal uit. Dat vraagt samenwerking. Zo delen we ervaringen, komen we tot oplossingen voor knelpunten, bereiken we resultaten en realiseren we mooie projecten en voorzieningen. We hebben voor dit plan gepraat met mensen en geleerd uit ervaringen van andere toeristische regio’s en gemeenten en de haalbaarheid van nieuwe ideeën getoetst. Dit proces en de daaruit voortvloeiende visie, strategie en concrete actiepunten vormen de inhoud van dit document. Het ‘Strategisch beleidsplan voor toerisme en recreatie’ is richtinggevend voor de toeristische ontwikkelingen in Heuvelland. Langs deze weg bedank ik iedereen die meegewerkt heeft aan de totstandkoming van dit beleidsplan. Ik hoop dat we bij de uitvoering van het beleid net zo positief, overtuigd en enthousiast kunnen samenwerken als bij de totstandkoming van dit beleidsplan.

Geert Vandewynckel Schepen voor toerisme en cultuur Heuvelland Voorzitter VVV Heuvelland


3

4


Inhoud Inleiding Missie Methodologie Stap 1: Toerisme in Heuvelland vandaag Deel 1: Situatie-analyse 1.1 Interne analyse 1.1.1 Historiek van het toerisme in Heuvelland 1.1.2 Het actueel toeristisch-recreatief aanbod 1.1.2.1 De toeristisch-recreatieve aantrekkingselementen A. Natuur en landschap B. Cultureel erfgoed C. Bezoekerscentra en attracties D. Couleur locale E. Evenementen 1.1.2.2 Ondersteunende toeristische voorzieningen en dienstverlening A. Onthaal en promotie B. Logiesaccommodatie C. Horeca D. Routes E. Recreatief winkelen F. Sport en recreatie G. Culturele voorzieningen en animatie 1.1.2.3 Bereikbaarheid en mobiliteit A. Bereikbaarheid B. Mobiliteit 1.1.3 De toeristisch-recreatieve vraag 1.1.3.1 Verblijfstoerisme 1.1.3.2 Communicatie en promotie A. Balievragen B. Schriftelijke vragen C. Website 1.1.3.3 Dagtoerisme en omgevingsrecreatie A. Routes B. Bezoek van attractiepunten C. Daguitstappen voor groepen en gidsbeurten D. Fietsenverhuur E. Algemene cijfers 1.2 Externe Analyse 1.2.1 Vijfkrachtenmodel van Porter 1.2.1.1 Macht van de toeristen 1.2.1.2 Macht van partners en actoren 1.2.1.3 Impact van concurrenten 1.2.1.4 Externe invloeden op het vakantiegedrag 1.2.1.5 Interne concurrentie 1.3 Toerismebeleid Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

5

1.3.1 Beleid op Vlaams niveau - Toerisme Vlaanderen 1.3.2 Beleid op provinciaal niveau – Westtoer 1.3.3 Beleid op regionaal niveau – Toerisme Westhoek 1.3.4 Beleid op lokaal niveau – VVV Heuvelland 1.4 Stakeholdersvisie 1.4.1 Stakeholdersoverleg 1.2.2 Witboek Unizo 1.5 Ruimtelijke visie toerisme en recreatie 1.5.1 Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen 1.5.2 Provinciaal ruimtelijke structuurplan 1.5.3 Gemeentelijk ruimtelijke structuurplan Deel 2: Diagnose 1.6 Swot-Analyse 1.6.1 Toeristische troeven 1.6.2 Ondersteunende toeristische voorzieningen en dienstverlening 1.7 Issue-analyse 1.7.1 Draagkrachtproblematiek 1.7.2 Profilering 1.7.3 Professionele toeristische ondersteuning 1.7.4 Draagvlak 1.7.5 Toeristische accommodatie 1.7.6 Onderzoeksgegevens 1.7.7 Doelgroepbenadering Stap 2: Waar willen we naartoe? 2.1 Visie 2.1.1 Positionering 2.1.2 Strategische visie 2.2 Doelstellingen 2.2.1 Strategische doelstellingen 2.2.2 Operationele doelstellingen 2.2.2.1 Profilering, positionering en communicatie 2.2.2.2 Draagkracht en duurzaamheid 2.2.2.3 Accommodatie en dienstverlening 2.2.2.4 Doelgroepenwerking 2.2.2.5 Samenwerking en sensibilisatie Stap 3: Hoe bereiken we ons doel? Deel 1: Marketingstrategie 3.1 Doelgroepenbenadering 3.2 Producttypes 3.3 Selectie van de markten 3.4 Product-marktcombinaties Deel 2: Actieplan 3.5 Acties rond profilering en positionering 3.6 Acties rond toeristische accommodatie en dienstverlening 3.7 Acties rond doelgroepwerking 6


3.8 Acties rond samenwerking en sensibilisatie 3.9 Acties rond draagkracht en duurzaamheid 3.10 Acties rond evaluatie en kwaliteitsverbetering Deel 3: Timing, prioriteiten en samenvatting


7

8


Inleiding Missie De gemeente Heuvelland wil het toerisme op een duurzame en eigentijdse manier ontwikkelen, uitgaande van de troeven en de eigenheid van de gemeente. Toerisme moet bijdragen tot zowel de welvaart als het welzijn van de inwoners. Het landelijk en agrarisch karakter van de gemeente en respect voor rust en authenticiteit spelen een essentiële rol in de ontwikkeling van het toerisme in Heuvelland. Toerisme wordt als een langetermijninvestering benaderd, met aandacht voor de kwaliteit van de open ruimte, de leefbaarheid van de bevolking en de economische potenties.

Methodologie In aanloop van dit strategisch beleidsplan voor toerisme en recreatie werden verschillende actoren bij het planproces betrokken. Er is enerzijds overleg gepleegd met de diverse stakeholders (horeca, Unizo, logies, gidsen, Regionaal Landschap, aanbieders van toeristische producten). Anderzijds werd een reeks volksvergaderingen georganiseerd omtrent toerisme gerelateerde thema’s waaronder rust en stilte. Daarnaast werd een extern expert aangesteld om het strategisch beleidsplan samen te stellen volgens de methodologie aanbevolen door Toerisme Vlaanderen. Dit document werd voorgelegd aan stakeholders en diverse experts. Zij konden hun opmerkingen en suggesties formuleren.


9

Stap 1: Toerisme in Heuvelland vandaag Deel 1: Situatie-analyse 1.1 Interne analyse 1.1.1 Historiek van het toerisme in Heuvelland De eerste ingrijpende toeristische initiatieven werden in Heuvelland genomen door Hubert Bruneel (1866-1918). Bruneel liet onder andere een uitkijktoren bouwen op de Kemmelberg en het doolhof openstellen nabij het kasteel. Bruneel was wellicht ook een van de medestichters van het ‘Syndicat d’Initiative Kemmel en Avant’, de voorloper van de huidige VVV. In oorsprong trokken de ‘West-Vlaamse Bergen’ voornamelijk Noord-Franse toeristen. De vereniging ‘Kemmel en Avant’ was onder andere organisator van een bloemencorso die vanaf 1906 uitging en veel belangstellenden naar Kemmel haalde. Kemmel en Avant was ook uitgever van een grote propaganda-affiche en van panoramazichten vanop de uitkijktoren. De uitkijktoren, volgens kadastergegevens voltooid in 1888, was een gemetselde constructie van twintig vierkante meter, waarin onderaan een ‘beer’ woonde. Een anekdote verteld door Omer Depuydt uit Kemmel: “Ik heb de toern geweten, gelijk of dat hij ingericht geweest was voor een beer. Als ik een jongen was en misschien 5 of 6 jaar oud was, is die beer, die daar gekweekt was, uitgebroken. Hij is uitgebroken op een nacht, en ’s nuchtends zat hij op het veust (de vorst) van ’t huis op de hoek van de Nieuwstraat. Ze hebben hem daar doodgeschoten en een souper van gehouden.” Voor de Eerste Wereldoorlog was ook de Dikkebusvijver een belangrijke toeristische trekpleister. Na de oorlog kon vooral de desolate oorlogsvlakte op veel belangstelling rekenen van toeristen. Kerkhoven, oorlogsmonumenten, mijntrechters en loopgraven vormden het onderwerp van het fronttoerisme. De uitkijktoren die tijdens de oorlog was verwoest, werd volledig in steen heropgebouwd en werd het centrum van het toeristisch leven, veelvuldig bezocht door scholen en jeugdgroepen. Als gevolg hiervan werd hotel ‘Kosmos’ gebouwd op de Rodeberg in Westouter. Bij de vijvers van Zillebeke en Dikkebus kwamen er in het Interbellum heel wat horeca-uitbatingen. Ook de eerste kampeertoeristen vonden de weg naar de streek. In 1931 werd ‘V.V.V. De Westvlaamse Bergen’ opgericht. In 1938 bestond een gratis kampeerterrein bij ’t Vijverhuis van Dikkebus. Tussen de twee wereldoorlogen is de streek zich echt bewust geworden van zijn toeristische troeven. De Tweede Wereldoorlog onderbrak de toeristische ontwikkeling even, maar na de wapenstilstand werd de groei verdergezet. Het jeugdheem ‘Monsalvaet’ van de K.S.A. werd opgericht. Dit betekende de definitieve doorbraak van het jeugdtoerisme in Heuvelland. In 1957 werd de kabelbaan ‘Cordoba’ tussen de Rodeberg en de Vidaigneberg ingelegd. De troeven die in de loop van de toeristische ontwikkeling ontstonden, waren zonder twijfel de Kemmelberg, het fronttoerisme en het sociaal (jeugd)toerisme.

10


1.1.2 Het actueel toeristisch-recreatief aanbod 1.1.2.1 De toeristisch-recreatieve aantrekkingselementen A. Natuur en landschap Het landschap als geheel Heuvelland wordt gekenmerkt door een zeer open landbouwlandschap waarin zich een heuvelkam uitstrekt die van west naar oost georiënteerd is. Het gebied is gesitueerd in het interfluvium tussen IJzer- en Scheldebekken. De vele landbouw- en veldwegen maken het gebied toegankelijk voor wandelaars en toeristen. Door zijn strategische ligging tussen IJzer en Schelde is het gebied het strijdtoneel geweest van historische oorlogen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog liepen de frontlinies dwars door de gemeente. Deze oorlog heeft vele littekens nagelaten die leesbaar zijn in het landschap: bunkers, mijnkraters, militaire begraafplaatsen, oorlogsmonumenten. Dit geheel van landschappelijke kenmerken, grondgebruik en historische bakens, geeft Heuvelland een heel eigen identiteit waar rust en sereniteit primeren en waar de verbondenheid met het land en het landschap zeer groot is.

Ruimtelijke structuur Heuvelland bestaat uit acht woonkerken: Westouter, De Klijte, Loker, Dranouter, Kemmel, Nieuwkerke, Wulvergem en Wijtschate. De gemeente is 9.437 ha groot. Ongeveer 87 procent wordt ingezet voor de landbouw (vooral akkerbouw). Heuvelland mag bijgevolg als een agrarische gemeente met veel open ruimte worden bestempeld.

Kaart1: Het gewestplan laat zien dat Heuvelland grotendeels bestaat uit agrarische waardevolle landschappelijke gebieden. (zie ook http://geo-vlaanderen.gisvlaanderen.be/geo-vlaanderen/gwp/)


11

Reliëf en hydrografie De natuurwaarden in Heuvelland hangen samen met het reliëf en het waterlopenstelsel: de centrale heuvelrug is beeldbepalend voor het landschap. De rug is van west naar oost samengesteld uit o.a. de Vidaigneberg (136m), de Rodeberg (129m), de Scherpenberg (125m), de Kemmelberg (156m) en de Wijtschateheuvel (86m). Men vindt er talrijke bronbeken, bronbosjes en hellinggraslanden. Op de toppen van de heuvelkam treft men Diestiaanafzettingen die elders in Vlaanderen zeldzaam zijn. Door de zeer dunne Kwartaire afzettingen (soms afwezig) langs de hellingen en op de toppen vormen de geologische gelaagdheid en de wisselende textuur van de Tertiaire formaties in de ondergrond de basis voor de bronniveau’s, amfitheatervormige dalhoofden, stuwwater, beken, taluds en graften langs de hellingen. Deze zeldzame situatie geeft kansen aan een specifieke flora. N Ten noorden van de heuvelkam liggen een aantal beekvalleien met meanderende lopen (bronbeken). N Het zuidelijk deel van de gemeente sluit aan bij de vallei van de Leie en vertoont restanten van meersen.

Kaart 2: De reliëfkaart toont hoe de waterlopen zich gedragen ten opzichte van de heuvelrug die van west naar oost loopt.

Beoordeling van het landschap In de landschapsatlas (te raadplegen via geo-vlaanderen.agiv.be) wordt Heuvelland bijna integraal aangegeven als relictzone en ankerplaats (A30037-A30039-A30040). De gemeente telt enkele beschermde landschappen en de vergezichten worden omschreven als esthetisch waardevol. De bossen herbergen een waardevolle flora en hebben een grote rijkdom aan de randen. In de bronbossen komt specifiek vochtminnende vegetatie voor. De streek kent een grote soortenrijkdom van knotbomen. Omwille van het zuivere water, het sterk meanderend karakter en de unieke fauna en flora, hebben de beken een hoge biologische waardering gekregen. Heuvelland is bekend omwille van haar vele mooie vergezichten. Het omvat voornamelijk het traditioneel landschap met beboste heuvels, omgeven door open landbouwgebied en gekenmerkt door talrijke weidse, panoramische vergezichten. Onderstaande kaart geeft een aantal vista’s weer. Op deze plaatsen is het landschap zeer leesbaar.

12


Kaart 3: De landschapsatlas toont dat Heuvelland een grote oppervlakte ‘ankerplaats’ bezit

Ecologisch waardevolle gebieden De Kemmelberg (42 ha) bevat het grootst aaneengesloten boscomplex van de gemeente, gevolgd door Kroonaardhoek (22 ha), de Hellegatbossen (20,5 ha) en Kampagnebos (20 ha). Het Hellegatbos en een deel van de Kemmelberg (20 ha) zijn toegankelijk voor het publiek. Omwille van het gebrek aan toegankelijke bossen in de omgeving, hebben het Hellegatbos en de Kemmelberg te kampen met een hoge recreatiedruk.

Hellegatbos Westouter Het Hellegatbos duidt het bosgebied aan dat de top en de noordelijke en westelijke flanken van de Rodeberg bedekt. De naam verwijst naar een diep ‘ravijn’ onderaan de heuvelflank (het ‘gat in de helle’; ‘helle’ betekent ‘heuvel’). Bovenaan de berg treft men droge zandgronden aan. Hier overheersen lork en den. Op de flanken vertoont de vegetatie meer variatie. Vooral in het voorjaar zorgen bosanemoon en wilde hyacinten voor een tapijt van witte en blauwe tinten. Nog lager, aan de voet van de berg, dagzoomt een dikke kleilaag waaruit diverse bronnen ontspringen. Karakteristieke planten zijn dotterbloem, reuzenpaardenstaart en daslook. In het terrein werden ruim 2 km wandelpaden uitgezet. Verspreid over het gebied zijn ook heel wat banken neergezet. Een deel van het gebied is als speelbos ingericht. Het Hellegatbos is eigendom van de gemeente en het Agentschap Natuur en Bos.

Broekelzenreservaat Westouter De Broekelzen bestaan uit een gemengd bronbos met aangrenzende weilanden en akkers. In de nattere delen vindt men veel dotterbloem en slanke sleutelbloem. Op de drogere stukken groeien bosanemoon en wilde hyacint. Het natuurreservaat is eigendom van vzw Natuurpunt.


13

Sulferbergreservaat Westouter Het Sulferbergreservaat situeert zich in het grensgebied van Westouter en Reningelst. Het bestaat uit een stuk weiland met een bronbosje en het Brandersbos, die vooral in floristisch opzicht waardevol zijn. Het natuurreservaat is eigendom van vzw Natuurpunt.

Domein De Warande Kemmel Het domein De Warande vormt een 16 ha groot park met een kasteel dat fungeert als centraal gemeentehuis. Het park vormt een uitgelezen wandelgebied met veel open ruimten en een rijk plantenassortiment. Het terrein is door diverse paadjes goed ontsloten. Het kasteel en de weiden zijn eigendom van de gemeente (± 5 ha), het bos werd in 2009 aangekocht door de provincie. Een deel van het bos is ingericht als speelbos.

Provinciaal Domein De Kemmelberg (beschermd landschap) De Kemmelberg is wellicht Vlaanderens meest bekende heuvel. Met zijn 156 m vormt hij de hoogste heuveltop in West-Vlaanderen. Rubens zou op doorreis gezegd hebben: “Dit is het oog van Vlaanderen”. De Kemmelberg en omgeving werden beschermd bij KB van 24 december 1979 en uitgebreid bij ministerieel besluit van 04 februari 2005, overeenkomstig de bepalingen van het decreet van 16 april 1996 betreffende de landschapszorg, gewijzigd bij de decreten van 21 oktober 1997, 18 mei 1999, 8 december 2000, 21 december 2001, 19 juli 2002 en 13 februari 2004, als landschap gerangschikt. Diverse wandelpaden doorkruisen het hele gebied en bieden de wandelaar schitterende panorama’s. Aanplantingen in opdracht van het provinciebestuur West-Vlaanderen verhogen de belevingswaarde. Een deel van het gebied is als speelbos ingericht. Het provinciedomein van de Kemmelberg bedraagt 110 ha.

Het Eeuwenhout Dranouter Het Eeuwenhout situeert zich op de westelijke flank van de Douvevallei en helt vrij steil in zuidoostelijke richting. De abrupte opeenvolging van kleiige en zandige bodemlagen levert een zeer verscheiden vegetatie op. Men vindt er zowel planten van droge bodems als van vochtiger terrein en moeras. Het Eeuwenhout is niet vrij toegankelijk, maar een openbare veldweg (Lampernissestraat) leidt dwars door het gebied. Het Eeuwenhout is eigendom van het Agentschap Natuur en Bos.

’t Porreke Westouter Het Porreke is gelegen op de flank van de Rodeberg (op de hoek tussen de Lijstermolendreef en de Rodebergstraat) en biedt een prachtig panorama op de IJzervlakte. Hoewel het (erg) klein is heeft het gebiedje een grote natuurpotentie, vooral naar heideherstel toe.

De Breemeersen Nieuwkerke De Breemeersen vormen een complex van reliëfrijke, waterrijke graslanden met talrijke slootjes. Opvallend zijn de vele poelen: het rijk van de salamanders en vooral van de zeldzame kamsalamander. 21 ha van dit gebied zijn eigendom van vzw Natuurpunt.

De Hellebeek Loker Gelegen ten oosten van de Heuvellandse deelgemeente Loker. De Hellebeek ontspringt aan de voet van de zuidflank van de Rodeberg, en mondt uit in de Lindebeek aan de voet van de Monteberg. Onderweg wordt de Hellebeek nog gevoed met water uit verschillende bronnen, gelegen op de valleiflanken, en hier en daar treedt ook een diffuse kwel op. Het is een kleine vallei met bronnen, graslanden en bosjes van 3,8 ha groot en eigendom van De Bron vzw.

14


Het natuurreservaat De Hellebeek valt uiteen in twee delen: de Vijvervelden (gelegen tussen de Kalissestraat en de Ronsevaalstraat), en de Hille (gelegen tussen de Kemmelbergweg, de Koenraadstraat en de Godtschalckstraat).

Bron Omer Depuydt Kemmel (Warande) Een echt kleinood, in beide betekenissen van het woord, dat we dan ook graag in ere houden, is het natuurgebiedje ‘Bron Omer Depuydt’ te Kemmel. Dit kleine stukje eigendom, amper 1a 60ca groot, ligt op de noordwestelijke flank van de Kemmelberg, slechts enkele honderden meters van de dorpskom. Het gebiedje bestaat helemaal uit een gesloten bronbos dat deel uitmaakt van het grotere, private bronbos van de Willebeek, tussen de Kattenkerkhofstraat en de Kemmelbergstraat.

De Scherpenberg Het langgerekte natuurreservaat strekt zich uit tussen de Dikkebusseweg (ter hoogte van de horecabedrijven tegen de helling van de Scherpenberg aan) tot Goeberg (straat) en Zandberg(straat). De Scherpenbergbeek, die het valleitje boetseerde, ontspringt uit twee bronnen vlakbij de Dikkebusstraat. De beek krijgt wat verder (ter hoogte van Reningelst) plaatselijk de naam van Rozenhilbeek, en mondt uit in de Grote Beek.

Kaart 5-6: De kleine boscomplexen liggen verspreid over de centrale heuvelrug. Enkele bevatten speelzones.


15

Natuureducatief centrum Natuuratelier ’t Gapertje In natuuratelier ’t Gapertje kunnen kinderen en volwassenen al zoekend, gravend, peuterend, ruikend, luisterend en proevend kennis opdoen. Met het materiaal van het natuuratelier mag geëxperimenteerd worden: bodemdieren zoeken, werken met een geluidsmeter, een stiltekaart maken, waterbeestjes in de poel benoemen, bodemstalen analyseren, paddenstoelen herkennen. Er staat een veldwerkkoffer (de ‘boskoffer’, het ‘kabouterpad’ of de ‘landschapskoffer’) ter beschikking. De educatieve bundel met suggesties voor activiteiten zet de begeleiders op weg. Voor bijkomende begeleiding kunnen de scholen of groepen een natuurgids aanspreken.

B. Cultureel erfgoed De geschiedenis van de acht dorpen van Heuvelland zit verankerd in de geschiedenis van Vlaanderen. Er zijn restanten en getuigenissen aanwezig van Kelten, Romeinen, de feodaliteit (8de-15de eeuw), de 16de eeuw met de geuzenstrijd, de Franse Revolutie, het ‘groot transport’, de mechanisatie van de landbouw, WO II, de Koude Oorlog en in het bijzonder van WO I. Er bevinden zich in het Heuvellandse landschap heel wat concrete aanknopingspunten met de geschiedenis: oorlogsrelicten, grenspalen, bouwkundig erfgoed uit diverse periodes, archeologische sites, beschermde dorpen en kerken met bijzondere torens. Hieronder een beknopt overzicht van bijzonder cultureel erfgoed: N meer dan honderd restanten van oorlogsrelicten: bunkers, mijnenschachten, loopgraven, kraters; N typische naoorlogse bouwstijl die refereert aan de grote heropbouw; N bouwkundig erfgoed dat refereert aan het bloeiende toerisme van voor 1950; N historische hoeven; N kerken met typische kerktorens, brandglazen en waardevolle kerkvoorwerpen; N restanten van prehistorische (Keltische) bewoning en versterking op de Kemmelberg en op de Rodeberg. Deze relicten zijn uniek in Europa (een van de vier sites). Men kan er de bewoningsgeschiedenis reconstrueren; N Oostenrijks-Franse grenspalen; N ‘grenslindes’ die van bijzondere betekenis waren in de middeleeuwen; N botanische relicten: planten, struiken en bomen waarvan het genetisch materiaal authentiek is in West-Europa, in die mate dat het momenteel gebruikt wordt als genenbank voor de kweek van nieuwe planten, struiken en bomen; N een dertigtal veldkapelletjes; N middeleeuwse mote in Loker, Wulvergem en Nieuwkerke.

Beschermde monumenten, dorpsgezichten en landschappen Heuvelland telt 161 bouwwerken die zijn opgenomen in de inventaris van het Vioe (Vlaams Instituut voor Onroerend Erfgoed). 27 monumenten en landschappen zijn beschermd bij koninklijk of ministerieel besluit. In 2007-2008 werd in opdracht van de gemeente Heuvelland een erfgoedinventaris opgesteld door het Brusselse Sint-Lukasarchief (www. sint-lukasarchief.be). Het geheel en de samenhang van dit waardevol (beschermd) erfgoed geeft Heuvelland een bijzondere aantrekkingskracht voor toeristen. Een groot deel van deze monumenten zijn opgenomen in het toeristisch programma en diverse routes. Overzicht te bekijken op inventaris.vioe.be/portaal en www.heuvelland.be. 16


Monumenten N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N N

Kasteel ‘De Warande’ - Kemmel Uitkijktoren – Kemmelberg Hoeve Traisnel - Kemmel Hoeve Busschaertlinde – Kemmel Landhuis in het kasteelpark van het vroegere Kasteel van Kemmel Kruis – Dranouter Calvarie kruis - Dranouter Armpomp – Dranouter Toren van de Sint-Pieterskerk – Loker Onze-Lieve-Vrouwekapel – Nieuwkerke Voormalig gemeentehuis – Nieuwkerke Hoeve Cense Westhove met omwalde site en bunker – Nieuwkerke Blauwepoorthoeve – Westouter Wegkapel Onze-Lieve-Vrouw – Westouter Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Bezoeking – De Klijte Voormalige brouwerij Corneblomme en herberg In de Zwaan - Oud Gemeentehuis – Westouter Hotel Kosmos – Westouter Sint-Godelievekapel – Westouter Lijstermolen – Westouter Buizenfabriek Dumoulin – Wijtschate Calvarie kruis – Wijtschate Spanbroekmolentrechter – Wijtschate

Dorpsgezichten N N N N N

Dries - Kemmel De Galooie-motte en onmiddellijke omgeving – Loker Omgeving Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Bezoeking – De Klijte Omgeving Lijstermolen – Westouter Omgeving Buizenfabriek Dumoulin – Wijtschate

Landschappen N Kemmelberg en Monteberg N Scherpenberg - Loker


17

Erfgoed verbonden aan WO I

Kaart 7: De frontlinies lopen van noord naar zuid, tussen Wijtschate en Mesen.

Het WO I-toerisme in Heuvelland moet gezien worden tegen de achtergrond van het WO I-toerisme in de hele Westhoek. Het geheel van veldslagen, de gevormde frontlinies, de deelnemende landen en continenten, de oorlogskerkhoven en monumenten zijn na de oorlog geëvolueerd tot een complex gegeven van toeristische attractiepolen. Immers, elke site heeft zijn eigen oorsprong en connectie. Omwille van de verschillende naties en hun specifieke betrokkenheid bij diverse veldslagen, heeft elke site een ander verhaal en een andere doelgroep. Heuvelland bevond zich in het frontlandschap waardoor er diverse bunkers, mijnschachten, oorlogskerkhoven en –relicten terug te vinden zijn. Bayernwald wordt beschouwd als een van de belangrijke attracties met meer dan 30000 bezoekers per jaar.

Bayernwald Bayernwald, een oorlogssite uit WO I, ligt op een heuvelrug. Door haar hoogteligging, 45 meter boven de zeespiegel, biedt de site een goed uitzicht op het oorlogsfront en op de nabijgelegen stad Ieper. De loopgraven zijn er beter te verdedigen. Daarom leveren Franse en Beierse soldaten in november 1914 een verbeten strijd om het bezit van deze site. De Duitsers winnen deze slag; Wijtschate én de heuvelrug blijven stevig in hun handen. In 1915 en 1916 bouwen zij Bayernwald tot een onneembare vesting uit. Alle geallieerde aanvallen worden in de kiem gesmoord. “Als het bovengronds niet lukt, dan proberen we de Duitsers onder de grond te ondermijnen”, denkt het Brits opperbevel. Op 23 plaatsen worden tientallen meters onder de grond, tunnels onder de Duitse stellingen gegraven. Twee van die schachten zijn nu nog op deze site te zien. Tijdens de oorlog is het hier een vrij rustige frontsector. Beide legers zitten vast in hun stellingenoorlog. Om deze te doorbreken proberen ze ondergronds elkaars positie te ondermijnen. In 1916 denken de Duitsers dat hun loopgraven in Bayernwald op grote diepte worden ondergraven en dat

18


de Britten duizenden kilo’s springstof aan het plaatsen zijn. Als reactie hierop bouwen ze metersdiepe luisterschachten om de werkzaamheden van de Britten beter te kunnen volgen. Ze ondernemen ook tientallen raids op het vijandelijk gebied om te zien wat de Britten van plan zijn. Bayernwald wordt echter nooit ondergraven. Op 7 juni 1917 ontploffen er wel drie ladingen onder de nabijgelegen ‘Hollandse Schuur’ en één onder ‘Sint- Elooi’. Na deze Mijnenslag belandt Bayernwald ver achter de Britse linies. In het voorjaar van 1918, tijdens de slag om de Kemmelberg, heroveren de Duitsers deze positie. Hun aanwezigheid is evenwel van korte duur. Uiteindelijk wordt het bos op 28 september 1918 door Britse eenheden van de 34ste Divisie heroverd. Op 11 november is de oorlog voorbij. De huidige loopgraven zijn gereconstrueerd op basis van archeologisch en historisch onderzoek. Wat nu overblijft vormt slechts 10 procent van wat de site in de oorlog is geweest. Bayernwald is de enige plaats in Vlaanderen waar men een combinatie vindt van 320 meter Duitse loopgraven, vier bunkers en twee mijnschachten.

Lettenberg bunkers Naar het einde van 1916 beginnen British Engineers and Tunnellers op de Kemmelberg (dé Britse observatiepost bij uitstek) met het uitgraven van ondergrondse hoofdkwartieren. Zo werkt de 175th Tunneling Company tussen 4 april en eind mei 1917 onder de Lettenberg aan een brigadehoofdkwartier. De betonnen bunkers die hier toegang tot verschaffen werden vrijgemaakt. Het betreft vier schuilplaatsen in gewapend beton en gegoten in grove kiezel op golfplaten, met telkens één toegang en een vensteropening aan de westzijde. Eén bunker is ingericht als schuilplaats voor vleermuizen.

Pool of Peace Ook nog Spanbroekmolenkrater genoemd. De krater is een herinnering aan de Mijnenslag. Op 7 juni 1917 brachten de Britse troepen negentien ondergrondse mijnen tot ontploffing van Hill 60 tot Ploegsteert. De ontploffingen zorgden voor enorme kraters in het landschap. De grootste en meest indrukwekkende krater is de ‘Pool of Peace’. De diepte bedraagt 12 meter, de volledige diameter met rand 129 meter. Verspreid in Heuvelland zijn nog andere kraters te vinden, echter niet toegankelijk voor publiek.

Frans monument en massagraf Beide bevinden zich op de Kemmelberg. Het Frans monument staat op de top van de heuvel. Het Frans massagraf bevindt zich aan de voet van de steile helling en bevat de lichamen van meer dan vijfduizend Fransen, gesneuveld bij de slag om de Kemmelberg

Graf van William Redmond Het graf van William Redmond staat in Loker. Majoor Redmond, lid van het Britse Lagerhuis, was een vurig voorstander van de onafhankelijkheid van Ierland. Hij sneuvelde als aanvoerder van de 16de Ierse Divisie tijdens de mijnenslag van juni 1917.

Diverse militaire kerkhoven en monumenten Een dertigtal Britse militaire kerkhoven brengt hulde aan de soldaten van de Commonwealth die in Heuvelland sneuvelden. De grootste zijn Kemmel Chateau Military Cemetery en La Laiterie Military Cemetery in Kemmel, Oosttaverne Wood Cemetery en Wijtschate Military Cemetery in Wijtschate en Wulvergem Lindenhoek Road Military Cemetery in Wulvergem. Op deze kerkhoven liggen onder meer ook Canadezen en Amerikanen begraven. Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

19

Dietrich schacht Reeds vanaf 1916 waren de Geallieerden aan het graven onder de Duitse stellingen, gelegen op de heuvelrug van Wijtschate-Mesen. De Duitsers waren hiervan op de hoogte. Ze starten de bouw van een dertigtal verticale schachten die uitliepen in horizontale tunnels om de Britse aanvalstunnels te counteren. Deze gemetste schacht, genaamd Dietrich, is er één van. Op sommige plaatsen probeerden ze de Engelse posities ook te ondermijnen. Het strategische voordeel van hun hoogteligging werd in deze ondergrondse oorlogvoering evenwel een nadeel: ze moesten dieper graven dan de Geallieerden met alle problemen van dien. Bovendien moesten de Duitsers door een laag ‘drijfzand’. Hierdoor waren ze verplicht te werken met prefab betonstenen. Soms gebruikte men ook stalen ringen of bekisting en stortbeton. Deze schacht is gemaakt met betonstenen en is vermoedelijk 25 meter diep. De bijhorende tunnel loopt horizontaal vermoedelijk 180 meter ver onder de grond, richting de Britse linies. Meer info: http://inventaris.vioe.be/woi

C. Bezoekerscentrum en toeristische attracties De toeristische eigenheid van Heuvelland wordt tastbaar en levendig gemaakt in het Bezoekerscentrum De Bergen en diverse attracties. Wat later in dit dossier als uniek voor Heuvelland wordt beschreven, komt ook tot uiting in de toeristische centra.

Bezoekerscentrum De Bergen Het bezoekerscentrum is het ideale instappunt voor een ontdekkingstocht in Heuvelland. Er wordt verteld hoe de bergen zijn ontstaan, wie de eerste bewoners waren, hoe de beeldenstorm door de streek raasde en welke sporen WO I naliet (film Zero Hour). Er zijn educatieve pakketten voor de derde graad lager onderwijs. De teksten in het museum zijn in het Nederlands, voor Franse of Engelse bezoekers kunnen mappen meegegeven worden met de vertalingen van de teksten.

Gemeentelijk Landbouwmuseum Het landbouwmuseum herbergt een grote verzameling historische landbouwwerktuigen. In het eerste deel worden de verschillende werkzaamheden in chronologische volgorde behandeld. Het tweede deel toont allerlei grote landbouwmachines: dorsmachines, pikbinders, pikdorsers, motoren en tractoren. In 2009 maakte het Centrum voor Agrarische Geschiedenis (CAG) een inventaris op waaruit bleek dat het een unieke collectie betreft met een 25-tal topstukken.

Commandobunker Kemmelberg De bunker in Kemmel maakte deel uit van een plan van het Ministerie van Defensie om op drie strategische punten in België een grote ondergrondse bunker te bouwen. Men moet de bouw van deze reusachtige bunker zien tegen de achtergrond van de reorganisatie van het Belgisch leger na de Tweede Wereldoorlog. Toen werden op verschillende plaatsen maatregelen genomen om bij een mogelijk nieuw conflict - denk maar aan de Koude Oorlog - gewapenderhand klaar te staan. Op 30 maart 2010 opende de bunker zijn deuren voor het brede publiek. Het openstellen van de commandobunker kadert in het nieuwe concept ‘Historische Pool van Defensie’, waarbij verscheidene sites gerestaureerd en opgewaardeerd worden. Daarbij horen ook de Dodengang in Diksmuide, het Fort van Eben-Emael en het Fort van Breendonk. 20


[F] Experience Dranouter Platteland en folkmuziek zijn nooit veraf in Heuvelland. In [F] Experience leert men alles over Folk en folkmuziek langs een interactief en multimediaal belevingsparcours.

Archeologisch streekmuseum Kemmel In het archeologisch streekmuseum worden de opgravingen uit de zestiger en zeventiger jaren van vorige eeuw op de Kemmelberg toegelicht. De voorwerpen vormen het middelpunt van de tentoonstelling. Tot de pronkstukken behoren enkele fragmenten van versierde juwelen, stukken van een wijnservies, een versierde aspin en een fragment Grieks aardewerk. De Keltische nederzetting waarvan men sporen vond op de Kemmelberg is uniek voor Vlaanderen. Er zijn maar een paar vergelijkingspunten in een straal van vijfhonderd kilometer in de omtrek. Er is verder onderzoek gepland om te ontsluiten, zodat het ook toeristisch interessanter wordt.

Virtueel museum: Van Wol, gebaat en getier De internettentoonstelling ‘Van Wol, gebaat en getier’, is gebaseerd op een voormalige permanente tentoonstelling (1994). Het in 2006 verzamelde en gerecupereerde materiaal werd gedigitaliseerd, bewerkt en omgezet tot een documentatiesite. De site www.geuzenproject. org geeft een overzicht van de gebeurtenissen uit de 16de eeuw, met name de opgang en verval van de lakennijverheid, de geuzenopstand, de Inquisitie en de Reformatie. Deze website werd toeristisch niet ontsloten. Ze is enkele raadpleegbaar via de homecomputer van de geïnteresseerde.

D. Couleur locale Streekproducten en bedrijfsbezoeken Heuvelland produceert diverse streek- en hoeveproducten, gaande van confituur over kaas en geuzenworst tot patisserie. Het meest opmerkelijk is de productie van Heuvellandse wijn. Heuvelland telt een tiental wijngaarden. Het is vrij uniek voor Vlaanderen en biedt nog heel wat potentieel voor toeristische en culinaire exploitatie. Sommige producenten van streekproducten bieden bedrijfsbezoeken aan. Heuvelland biedt haar streekproducten aan via verschillende buurtwinkels (www.debuurtwinkel.be). Overzicht Heuvellandse streekproducten N Confituur en Vlierbessensiroop De Pelgrim N Ambachtelijke honing: De twaalf bunders N Lamsvlees Yvan Casier N Heuvellandse Wijnpaté N Nieuwkerkse geuzenworst N Wijngoed Monteberg N Wijngoed Vidaigne N Wijngoed Molenhof N Wijngoed De Kauwackers N Wijngoed Koudekot N Wijngoed La Ferme Bleue N Wijngaard Entre Deux Monts N Vers van de Hoeve Delporte Johan-Janssens Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

21

N N N N N N N N N N

Heuvellands Blond Bier van De Bosgeus Biologische Kaas Hulhove Kaas Boergondië Nouterse Appeltaart Kemmelse gapertaart en Kemmelse heuveltjes Aardbeien Oesterzwammen – shiitake ‘t Kapelhof Nieuwkerke Lamsrilletten Kemmelse worst Hillander

Huifkartochten Heuvelland is een uitgesproken plattelandsgebied met acht dorpskernen die verspreid over het grondgebied liggen. Huifkartochten passen perfect in het plattelandsprofiel. Ze worden door diverse organisaties aangeboden: N Vzw De Huifkartrappers N José Desodt N Den Blinker N ‘t Wolvennest

Volksspelen Volksspelen, bruine kroegen, bier en lekker eten; het hoort allemaal bij de agrarische authentieke sfeer van Heuvelland. Volkse levenskunst is synoniem voor het plattelandsleven in de gemeente. Allicht zijn de volksspelen niet meer zo populair als vijftig jaar geleden, toch leven ze nog in Heuvelland. De toerist kan er kennis mee maken in diverse kroegen (bijvoorbeeld het Labyrint). Groepen kunnen bij VVV Heuvelland terecht voor de organisatie van een dag of kortverblijf authentiek plattelandstoerisme. Een overzicht van het aanbod: Bollen: oud streekspel dat met dikke schijfbollen wordt gespeeld op een ‘trog’, een in aangestampte aarde aangelegde bolbaan. Wie dit spel wil beoefenen, kan terecht in café Au Chalet, Kemmel, in café De Vaderlander, Westouter , in A la Basse Ville, Wulvergem en in Het Labyrint, Kemmel Javelot: een soort vogelpik met grote pijlen en een groot doelblok. Enkel voor groepen vanaf twintig personen. Dit oud volksspel wordt gespeeld in het lokaal van Spelewijs Wijtschate, kan ook gespeeld worden in café De Dreve, Wijtschate Ringsteken te paard: middeleeuws krijgertje spelen op een paard. Ruiterschool Rodeberg Sjoelbak: De Lockedyze, Kemmel Bollen door den uil: La Basse Ville, Wulvergem Blaaspijpschieten: Redmond’s Irish Pub, Loker

Kunst Er is in elk dorp ‘kunst’ aanwezig in de straat. Dit moet vooral gezien worden in het kader van de opwaardering van de publieke ruimte. Het is geen primaire doelstelling van het toeristisch beleid in Heuvelland om kunst als troef uit te spelen. Desalniettemin is kunst wel aanwezig in het sociaal en cultureel weefsel en mag het daardoor een onderdeel vormen of worden van een thematisch toeristisch product. Het aanbod ‘kunst’ is echter niet uitgesproken of uniek genoeg om het als ‘aantrekkingspool’ te gebruiken. Toeristen worden er vaak in de marge van een of ander specifiek bezoek mee geconfronteerd.

22


N N N N

Het Labyrint Atelier WE Poivre Loker Bibliotheek Wijtschate Gemeentehuis de Warande

Kunstwerken in de dorpkernen N N N N N N N N N N N N N N

Westouter: Vijf duiven op een geknotte boom (Lili Willemsen) Westouter: Totempaal (Geert Woussen) De Klijte: Ontluikend leven (Bertrand Debruyne) Dranouter: Quinten (Nele Boudry) Dranouter: Doedelzakspeler (Johan Lemenu – Axel Verrecas) Wulvergem: Walvis (Willem Vermandere) Nieuwkerke: Geuzenmonument (Luc Bosmans) Loker: De Lokerse patriot (Alex Fabry) Kemmel: De Kemmelse gaper (Isidoor Goddeeris) Kemmel: Schilderij poort landbouwmuseum (Philippe Boutens) Kemmel: V(enus).hill (Johan Tahon) Wijtschate: Renko Head (Johan Tahon) Wijtschate: The Miner (Jan Dieusaert) Westouter: keramiek bij Pools kapelletje

E. Evenementen Dranouter is gekend in heel Vlaanderen. Het jaarlijks Folkfestival – sinds 2010 Dranouter Festival- is daar niet vreemd aan. Een signaal dat een evenement veel kan betekenen voor de naambekendheid en het profiel van een gemeente. Heuvelland telt een aantal evenementen van bovenlokale en lokale uitstraling.

Nationaal belang Dranouter Festival Het eerste weekend van augustus wordt Dranouter ondergedompeld in Folk en muziek. Het Dranouter Folkfestival ontstond in 1975 vanuit de toenmalige toonaangevende folkclub ‘De Zon’. Het eerste festival was een eendaags gebeuren op de speelplaats van de toenmalige jongensschool. Er speelden acht groepen en er waren een driehonderdtal toeschouwers. Een aantal uitbreidingen en terreinwissels later groeide het festival onder de noemer ‘The New Tradition’ uit tot de place to be voor folk- en muziekliefhebbers. Aantal bezoekers: ongeveer 75.000.

Ypres Westhoek Rally Ypres Westhoek Rally is een onderdeel van de FIA European Rally Championship. Het is de belangrijkste Belgische Rally met ritten in Heuvelland. Aantal bezoekers: gedetailleerde cijfers voor Heuvelland zijn niet gekend. De Rally ontvangt in zijn geheel ongeveer 50.000 bezoekers.

Doortocht diverse wielerwedstrijden De hoogteverschillen in Heuvelland vormen een ideaal decors voor wielerwedstrijden, de belangrijkste doortochten zijn Gent-Wevelgem en de 3-daagse van De Panne.


23

Regionaal belang Rommelmarkt Kemmel Elke eerste zondag van september vindt er een rommelmarkt plaats in Kemmel. De markt geldt als een van de grootste rommelmarkten van de Westhoek en ontvangt veel Franse bezoekers. Aantal bezoekers: ongeveer 15.000.

Zoetemarkt Kemmel Tientallen bakkers, chocolatiers, suikerbakkers, spekkenbakkers presenteren hun waren op Pinkstermaandag. Aantal bezoekers: ongeveer 5.000.

Tuin en Beeld Kemmel In het Warandepark in Kemmel vond tweejaarlijks een tuinbeurs plaats. Tuin en Beeld koppelde tuin aan een tentoonstelling van hedendaags beeldhouwwerk. Eind 2007 beslisten de initiatiefnemers ermee op te houden. Aantal bezoekers: ongeveer 10.000.

Spots op West Theaterfestival Westouter Elke theaterliefhebber heeft het tweede weekend van juli rendez-vous in Westouter. Meer dan veertig gezelschappen brengen dan een waaier van producties, gaande van komedie tot drama, jongeren- en muziektheater, cabaret en straatanimatie. In de rand van ‘Spots Op West Theaterfestival’ worden er de week voor het evenement workshops georganiseerd. Aantal bezoekers: ongeveer 2.500.

Wandelingen ingericht door de Heuvellandstappers Kratertocht Wijtschate, Kemmelbergtocht Kemmel, Festivaltocht Dranouter, Geuzentocht Nieuwkerke, Walvistocht Wulvergem, Elfbergentocht Westouter, Panoramatocht De Klijte, Rondom Westouter. Aantal deelnemers: ongeveer 7.800 bezoekers.

Lokaal belang Belcanto classic Westouter Op de laatste maandag van de grote vakantie wordt traditiegetrouw de ‘Belcanto-Classic’ georganiseerd in Westouter. Wat ooit begon als een weddenschap tussen Guido Belcanto en een aantal streekgenoten, is ondertussen uitgegroeid tot een ware wielerklassieker. Eerst met negen renners, later zeventien en vorig jaar meer dan vierhonderd ‘liefhebbers van de fiets’ aan de start. Dit evenement heeft potentieel om verder uit te groeien.

Wijnfeesten Kemmel Jaarlijks (15 augustus) organiseren de vier Heuvellandse wijnbouwers een heus wijnfeest waar ook een streekproductenmarkt aan wordt gekoppeld. Mits de juiste strategie en samenwerkingverbanden heeft dit evenement potentie om uit te groeien tot een profilerend toeristische evenement. Aantal bezoekers: ongeveer 1000.

Borelle Dranouter In 1976 werd in Dranouter, naar aanleiding van een tv-opname, een verdwenen traditie opgerakeld: Borelle. Het gebruik bestond in het ontsteken van een vuur op de Waaienberg (een zijheuvel van de Monteberg) en het binnenbrengen ervan in het dorp. De laatste keer dat

24


in Dranouter het vuur op de hoogte werd ontstoken was in 1905. Dit oud Germaans gebruik bestond op meerdere plaatsen. Het was initieel een feest ter ere van de vruchtbaarheid: vuur en rook verdreven de boze geesten en brachten voorspoed voor de gewassen, voor de dieren en voor de mensen. Rond het vuur werd er gedanst en zodra het mogelijk was begonnen de feestvierders over en door de vlammen te springen. Ook het vee werd door het smeulende vuur gedreven. Men maakte mekaars gezichten zwart met de as. “Borelle, Borelle, steekt het vuur in d’helle”, werd er geroepen op de tocht naar het dorp, en op elke hoek werd een stropop in brand gestoken. Aantal bezoekers: ongeveer 550.

Redmonds wandeling Loker Het tragische verhaal van de Ierse vrijheidsstrijder William Redmond, die sneuvelde tijdens de Eerste Wereldoorlog, wordt op 7 juni in de vroege ochtend herdacht. De Redmondsgenoten maken er een culturele wandeling van; vanop de plek waar Majoor Redmond sneuvelde tot aan zijn graf in Loker. Aantal deelnemers: ongeveer 100.

Paardenwandeling Te Rikke en Ju Westouter Paardenliefhebbers kunnen genieten van een ontspannende wandeling als ruiter, menner of begeleider in het West-Vlaamse Heuvelland en Les Monts de Flandre, over de schreve (Franse grens). Aantal deelnemers: in 2009 namen 230 ruiters en 39 koetsen deel.

Diverse Mountainbiketochten Lockedyze toertocht, Peter Farazijn Classic vanuit Reningelst, Tweelandentocht vanuit Dikkebus, Berghazentocht vanuit Westouter, Toertocht Wijtschate. Aantal deelnemers: in totaal ongeveer 4.000.

Geuzenevenement Het Geuzenevenement was een theaterwandeling doorheen de 16de eeuw. De wandelaar kon kiezen tussen diverse wandelingen die zowel in de voormiddag als in de namiddag startten, telkens op de markt van Nieuwkerke. Die woelige periode van geuzen en inquisitie kwam opnieuw tot leven. Tegelijk was het ook een wandeling waarbij men kennis maakte met de rijkdom van de heuvelende regio omheen Nieuwkerke. laatste editie: 2006

1.1.2.2 Ondersteunende toeristische voorzieningen en dienstverlening A. Onthaal en promotie Toeristisch infokantoor De gemeentelijke toeristische dienst werkt nauw samen met VVV Heuvelland, een autonome vzw, waarin verschillende toeristische actoren vertegenwoordigd en werkzaam zijn. De vereniging heeft tot doel het bevorderen van het toerisme in de gemeente Heuvelland. Dit gebeurt door: N de uitgave van toeristische folders en brochures, N het uitwerken van allerlei recreatieve routes, N het voeren van publiciteit in diverse kranten, tijdschriften en brochures, Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

25

N de organisatie en medewerking aan diverse evenementen, N deelname aan toeristische beurzen, N het ontwikkelen van arrangementen en economische activiteiten in zoverre deze het doel ten goede komen. De gemeente beschikt over een toeristisch infokantoor waar bezoekers en recreanten terechtkunnen voor informatie van de gemeente zelf, alsook van naburige gemeenten en de ruimere regio. Het hoofddoel van het kantoor is het promoten van de gemeente bij de bezoeker en het aanreiken van praktische informatie voor een verkenning van de streek. Daarnaast staat de dienst in voor het uitwerken van projecten, het doorspelen van informatie naar overkoepelende organisaties (Toerisme Westhoek, Westtoer, Toerisme Vlaanderen) en de verdere uitbouw van de gemeentelijke toeristische infrastructuur. Openingsuren: Van 1/4 tot 15/11: ma-vr: 9u-12u en 13.15-17u, za, zon & feestdag: 10u-12u en 14u-17u Van 16/11 tot 31/3: ma-vr: 9u-12u en 13.15-17u, za & zon: 10u-12u Het baliepersoneel behelst 2,5 fulltime equivalenten, bestaande uit een diensthoofd en 1,5 administratief medewerkers. Baliebezoeken en het behandelen van schriftelijke en telefonische vragen vormen het voornaamste contact met toeristen.

Dorpsonthaalpunten De dorpsonthaalpunten (DOP’s), op of nabij een speelplein, zijn onbemande antennes, een soort ‘eerstelijns infopunt ‘ van de VVV. Via infopanelen krijgt de bezoeker meer uitleg over de geschiedenis van het dorp, over markante dorpsfiguren en de omgeving. Waar mogelijk werd er een kunstwerk met een link naar de lokale geschiedenis geplaatst. Aan de DOP’s werden op veel plaatsen picknickvoorzieningen gekoppeld. De DOP’s vormen ook het startpunt van provinciale wandelingen, ruiterroutes. Ze werden gerealiseerd met subsidies van Toerisme Vlaanderen en in het kader van PDPO.

Kaart 8: Er zijn dorpsonthaalpunten in Loker, Westouter, Nieuwkerke, Wijtschate, Dranouter en Wulvergem.

26


Belang: De inrichting van DOP’s vormt een aanleiding om de ruimtelijke kwaliteiten van centraal gelegen pleintjes of plaatsen met relatief kleine ingrepen te verbeteren. De ruimtelijke kwaliteit speelt een belangrijke rol bij de beoordeling van de vakantiebestemming. De reacties van bezoekers op de infoborden naar inhoud en vorm zijn zeer positief, de onthaalruimte in Westouter is bij mooi weer, tijdens het weekend en in de grote vakantie zeer druk bezet. Zowel de kinderen van de speelpleinwerking als de vele kampgasten maken er gebruik van.

Infopanelen Op de meeste sites, en langs verschillende wandelingen en fietstochten, staan informatiepanelen met duiding, zowel historisch als landschappelijk.

Locatie DOP Westouter – 5 panelen DOP Loker – 7 panelen DOP Dranouter – 6 panelen DOP Wulvergem – 4 panelen DOP Wijtschate – 8 panelen DOP Nieuwkerke – 3 panelen

Kraters en mijnenroute 8 panelen verspreid over de route Bayernwald – 9 panelen en een overzichtsplan Lettenberg – 3 panelen Scherpenberg - 3 panelen Frans massagraf - 3 panelen Godtschalck – 1 paneel Tombe Nieuwkerke – 1 paneel

Uitkijkpunt Nieuwkerke 4 panoramazichten


27

Informatiewebsites VVV Heuvelland tracht zoveel mogelijk gebruik te maken van het internet om toeristen vooraf te informeren over de toeristische mogelijkheden in de gemeente.

www.heuvelland.be Algemene website van de gemeente Heuvelland. Er wordt wel een onderscheid gemaakt tussen inwoner en toerist. De toerist kiest ook meteen zijn taal (Nederlands en Frans). De toerist komt op een aparte deelsite terecht met uitsluitend toeristische informatie (bezienswaardigheden, logies, recreatie, routes, spijs en drank, WO I, groepen en brochures). De website heeft vooral een informerende functie zodat de toerist zijn verblijf in Heuvelland op voorhand kan plannen. Er kunnen online brochures en kaarten worden besteld. De nieuwsberichten zijn actueel zodat de website herhaalbezoek stimuleert. De structuur en opbouw van de teksten is weloverwogen gekozen en conform de verwachtingen van de hedendaagse internetgebruiker. Er kan niet online geboekt worden voor een verblijf, maar de beschikbare informatie is wel van die aard dat de surfer makkelijk rechtstreeks zijn verblijf kan regelen.

www.zerohour.be Website rond de Mijnenslag met een overzicht van de geschiedenis van de Mijnenslag, een korte inleiding met algemene geschiedenis over WO I en een nawerking. Tevens een overzicht van de sites en beschikbare routes. De website is aan actualisatie toe. Hij zou kunnen ingezet worden om het WO I-toerisme in Heuvelland te promoten en te kaderen. Meer praktische informatie en een meer gebruiksvriendelijke navigatie is aangewezen. De website heeft potenties om een grotere dynamiek te creëren in het oorlogstoerisme (met medewerking van private partners en links naar officiële website in het kader van 20142018).

www.geuzenproject.org Afgerond project met een overzicht van de geschiedenis van de geuzen, met nadruk op wat er in deze streek gebeurde. Boeiende documentatiesite, doch niet inzetbaar voor de ontwikkeling van het toerisme in Heuvelland. De websites zijn niet consulteerbaar in het VVV-kantoor.

Beursdeelname VVV Heuvelland participeert elk jaar aan enkele toeristische beurzen, ofwel actief ofwel als partner van Westtoer. Wanneer de gemeente op eigen initiatief op een beurs aanwezig is, wordt een clip-display opgesteld en worden brochures uitgedeeld. Er worden adressen verzameld en informatie verspreid. De deelname aan een welbepaalde beurs wordt jaar na jaar in overweging genomen en varieert. Scholeninfodag Bellewaerde Reiswijzerbeurs/Fiets- en wandelbeurs Roeselare: de beurzen alterneren. De organisatie gebeurt door Pasar i.s.m. Westtoer. Workshop Toerisme Gent (vanaf 2007 in Westhoekverband) Tourissima Rijsel Neos-beurs: Neos richt zich naar actieve senioren. Met ruim 25.000 leden verspreid over 173 afdelingen in heel Vlaanderen, eist Neos een prominente plaats op in het seniorenlandschap. 28


Neos brengt regionale bestuursleden en vertegenwoordigers uit de toeristische en culturele wereld samen. Dranouter Festival: infostand waar brochures en algemene toeristische informatie over Heuvelland en de Westhoek worden verspreid. Flanders Coach: in 2007 georganiseerd door Toerisme Vlaanderen en Westtoer. VVV Heuvelland heeft zijn aanbod aan de Britse reisindustrie voorgesteld. Flanders Travel Forum: georganiseerd door Toerisme Vlaanderen. VVV Heuvelland participeert via Westtoer aan: drie grote vakantiesalons (Utrecht – Brussel – Antwerpen); een seniorenbeurs (Utrecht).

Folders, brochures en dvd’s VVV Heuvelland verspreidt een aantal eigen folders en brochures. De verspreiding gebeurt via de eigen baliewerking, op beurzen en evenementen, via toeristische informatiekantoren, attracties en horeca in de eigen gemeente. Heuvelland brochure, drietalig, 18.000 ex. Nederlands, 3.500 ex. Frans, 3.500 ex. Engels; Heuvelland magazine, voor de leden van VVV Heuvelland: van 3.500 tot 5.000 ex. per editie, soms algemene bedeling in Heuvelland, en via displays in horecazaken; Folder bezoekerscentrum; Folder Bayernwald; Brochures Westtoer (Westhoekjes, Logiesgids, …); Brochures Westhoekgemeenten; Brochures horeca en vakantiewoningen; dvd 100% Heuvelland; dvd Zero Hour.

Sensibilisatie bevolking VVV Heuvelland organiseert regelmatig informatieavonden omtrent toerisme gerelateerde thema’s. Informatieavond landbouwverbreding: In 2007 organiseerde VVV Heuvelland een informatieavond rond landbouwverbreding. Aan de hand van enkele Heuvellandse cases werden nieuwe landbouwgerelateerde activiteiten voorgesteld. Een dertigtal geïnteresseerde mensen lieten zich informeren over de opportuniteit dat toerisme biedt. Een vijftal mensen toonden concrete interesse voor landbouwverbreding door middel van toeristische activiteiten. Infoavond rond stilte: In het voorjaar 2008 werd een debatavond georganiseerd rond de introductie van het thema stilte en rust in Heuvelland. De problematiek werd direct in een breed kader geplaatst zodat ‘stilte en rust’ een invulling op heel wat domeinen kunnen krijgen, niet alleen akoestisch, maar bijvoorbeeld ook op vlak van ruimtelijke ordening en stedenbouw. Er werden aanzetten gegeven om een ‘stiltewerking’ op gang te trekken. Het project is in eerste instantie sensibiliserend, zowel bij de bevolking als bij toeristen.


29

B. Logiesaccommodatie Capaciteit a. Incl. vakantiewoningen en B&B (cijfers VVV Heuvelland) VERBLIJFSMOGELIJKHEDEN IN HEUVELLAND Aantal verblijven 1997 2007 7 6 2 17 9 6

capaciteit kamers/personen 1997 71 bedden 4 kamers 777 bedden

Bivakhuis Kampeerterrein op boerderij

?

6

4

2

28 000 m2

Totaal Hoevevakantie Weekendhuisje

13 2 21

14 7 46

Totaal

23 4 0

53 3 2

Hotels Kamer en Ontbijt Jeugdlogies Jeugdverblijf

Vakantiewoning

Campings Trekkershutten

777 Personen + 28 000 m2 6 kamers 230 personen 6 kamers + 230 personen 364 standplaatsen 0 Hutten

2007 68 bedden 41 bedden 372 bedden 234 bedden + 6 slaapruimtes 24000 m2 606 personen + 6 slaapruimtes + 24000 m2 164 bedden 626 bedden 790 bedden 468 standplaatsen 6 Hutten

b. Excl. vakantiewoningen en B&B (cijfers Toerisme Vlaanderen)

Jaar 2004 2005 2006 2007

Totaal (aantal verblijven) a 28 25 26 29

Hotel (dag capaciteit) dc 1.672 1.426 1.536 1.807

(maand capaciteit) mc 51.832 44.206 47.616 56.017

a 9 7 8 10

Camping

dc 218 172 235 269

mc 6.758 5.332 7.285 8.339

a 4 4 4 4

dc 289 249 289 456

Doelgroepen: jeugd

mc 8.959 7.719 8.959 14.136

a 15 14 14 15

dc 1.165 1.005 1.012 1082

mc 36.115 31.155 31.372 33.542

c. Logiesaanbod (aantal bedden) in Heuvelland, naar logiestype, op 1 juli 2006 (cijfers Westtoer) Commercieel verblijfstoerisme: 1.181 bedden, 23,6% van het totale aanbod Westhoek (beschikbare bedden voor toeristen) Jeugd- en groepsverblijven: 962 bedden, 44,8% van het totale aanbod Westhoek Tweede verblijfstoerisme1: 2.404 bedden, 42,4% van het totale aanbod Westhoek (niet beschikbare bedden voor toeristen) Totaal aantal bedden (incl. tweede verblijf): 4.547 bedden = 35,5% van het totale aanbod van Westhoek

1

Individuele tweede woningen en residentiële standplaatsen (op basis van de gemeentelijke belastingskohieren op tweede woningen)

30


Enkele vaststellingen Tegenover 1997 zien we een toename van verblijfsmogelijkheden, zowel op vlak van kamers met ontbijt, vakantiewoningen als campingplaatsen. Hiermee volgt Heuvelland de algemene trend in het buitengebied. “De Westhoek telde op 1 juli 2006, 77 aanbieders van kamers met ontbijt met een totaal van 245 kamers en 564 bedden. Ten opzichte van 1998 is het aantal aanbieders van gastenkamers met 133 procent toegenomen (van 33 naar 77), het aantal kamers met 192 procent(van 84 naar 245). Vooral in 2006 was de toename van het aantal aanbieders van gastenkamers opmerkelijk, een trend waarvan nu al duidelijk is dat die zich in 2007 heeft voortgezet (er zijn voor 2007 echter nog geen officiële cijfers beschikbaar).” Uit het ‘Strategisch Beleidsplan Toerisme en Recreatie voor de Westhoek 2008-2013’ De totale toeristische logiescapaciteit in de Westhoek bedroeg op 1 juli 2006 ca. 12.800 bedden, een stijging met 53 procent ten opzicht van 1998. Opmerkelijk is het belang van het tweede verblijfstoerisme dat met 47 procent is toegenomen (tot 5.672 bedden of 44 procent). Het commercieel verblijfstoerisme is de voorbije acht jaar met maar liefst 88 procent toegenomen tot ca. vijfduizend bedden (een aandeel van 39 procent). Het aantal bedden in jeugd- en groepsverblijven is met 16 procent toegenomen tot 2.146 bedden. Totale toeristische logiescapaciteit (in bedden) in de gehele Westhoek (1998-2006). Logiestype

1998

2006

aantal bedden

%

aantal bedden

%

Commercieel verblijfstoerisme

2.655

31,8

5.001

39,0

Jeugd- en Groepsverblijven

1.848

22,1

2.146

16,7

Tweede verblijfstoerisme

3.858

46,1

5.672

44,2

Totaal

8.361

100,0

12.819

100,0

Bron: Westtoer Het ‘Strategisch Beleidsplan Toerisme en Recreatie Westhoek 2008-2013’ toont aan dat de grootste concentratie van logies zich in het zuiden van de regio bevindt (65 procent waarvan 35,5 procent alleen al in Heuvelland). Met name de jeugd- en groepsverblijven zijn sterk geconcentreerd in het zuiden (77 procent). Het wegvallen van de Kosmos in 2005 betekende een groot verlies aan jeugdverblijfplaatsen en hotelkamers, waardoor er in 2006 minder capaciteit voor jongeren is dan in 1997. Toch blijft het aantal bedden voor jeugdtoerisme een groot volume innemen in verhouding tot de totale capaciteit, met name 21 procent van de totale capaciteit (inclusief tweede verblijven) en 44 procent van de capaciteit van het commercieel verblijfstoerisme. Elk jaar komen er nog aanvragen bij om met een weekendhuisje of B&B te beginnen. Tegelijkertijd zijn er ook altijd een aantal plaatsen die wegvallen, waardoor het totaal aantal de laatste jaren ongeveer stabiel blijft. De totale capaciteit in Heuvelland bedraagt op dit moment ongeveer 2.194 bedden. Daar werden echter de tweede verblijven niet in verrekend. Dit is echter een niet te onderschatten segment omdat het volgens het ‘Strategisch beleidsplan toerisme en recreatie voor de Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

31

Westhoek’ zou gaan om 2.404 bedden. Besluit: Zowel de jeugd- en groepsverblijven als het tweede verblijfstoerisme nemen een groot deel van de totale capaciteit van het logiesaanbod in Heuvelland voor hun rekening. De capaciteit in B&B-formule, vakantiewoningen en campingplaatsen stijgt. Het hotelaanbod gaat achteruit. Bezettingcijfers: zie 1.1.3. Toeristisch-recreatieve vraag.

Kwaliteit Er zijn op dit moment nog geen accurate gegevens en cijfers voorhanden omtrent de kwaliteit van de logiesaccommodatie in Heuvelland. Dat komt onder meer omdat B&B’s, gastenkamers en vakantiewoningen tot in 2009 niet vergunningsplichtig waren. Kwalitatieve gegevens zijn echter noodzakelijk om een evaluatie te kunnen maken van de kwaliteit van het aanbod in Heuvelland, temeer omdat steeds meer toeristen hun keuze laten afhangen van kwaliteit. Het verzamelen van kwalitatieve gegevens dient te worden opgenomen in het actieplan. Het nieuwe logiesdecreet2 zal het verzamelen van deze informatie heel wat vergemakkelijken.

C. Horeca Heuvelland beschikt over een groot aantal horecazaken van diverse uitstraling. De horecazaken her en der verspreid in dorpskernen, daarbuiten en in de grenszone hebben een heel eigen karakter. De volkse plattelands- of grenssfeer is nooit veraf. De horecazaken kunnen omschreven worden als oergezellig, kunstzinnig, ludiek en origineel. De meeste horecazaken zijn echter midweeks gesloten, wat een nefaste invloed heeft op een ‘aangename’ beleving van de streek. Er kunnen vijf belangrijke horecatypen onderscheiden worden: N Bruine volks- en plattelandskroegen N Muziek, folkclubs N Traditionele toeristische horeca N Grenshoreca N Restaurants met streekproducten Aantal bruine en volkskroegen in dorpskernen: 28 Aantal kroegen/eethuizen buiten de dorpskernen: 27 Traditionele toeristische horeca gericht op groepen: 12 Horeca gelinkt aan grenstoerisme op de Zwarteberg: 9

2 Op1 januari 2010 trad het nieuw toeristisch logiesdecreet in werking. Om de kwaliteit van het toeristisch aanbod te garanderen, moeten alle logiesverstrekkende bedrijven voldoen aan een aantal voorwaarden. Toerisme Vlaanderen promoot enkel het vergund toeristisch logies dat beschikt over een vergunning met comfortclassificatie. Het nieuwe logiesdecreet is aangepast aan het nieuwe toeristische landschap en voorziet vijf categorieën: hotels, openluchtrecreatieve terreinen, gastenkamers, vakantiewoningen, vakantielogies.

32


Restaurants Aantal Sluitingsdagen maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag zondag

43 27 28 26 19 3 1 1

% 62,8 65,1 60,5 44,2 7,0 2,3 3,8

77 28 37 40 35 3 1 1

% 36,4 48,1 51,9 45,5 3,9 1,3 1,3

Cafés Aantal Sluitingsdagen maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag zondag

Besluit: Maandag, dinsdag en woensdag zijn meer dan 60 % van de restaurants gesloten. Wat betekent dat toeristen tijdens de week vaak voor een gesloten deur staan als ze uit eten willen gaan. Op dinsdag, woensdag en donderdag zijn bijna de helft van de cafés gesloten.

D. Routes Heuvelland is voornamelijk glooiend, open en agrarisch. Het landschappelijk karakter heeft implicaties op de uitwerking van de recreatieve routes. De wandelwegen zijn vaak onverhard, af en toe hellend en desolaat. De fietser wordt geconfronteerd met een iets moeilijker parcours omwille van de reliëfverschillen.

Wandelroutes De Kemmelbergwandeling mag als representatief voor de wandelroutes in Heuvelland worden beschouwd. Uitgangspunt is de verkenning van dorp, omgeving en landschap. Men stapt naar de voet van de heuvelrug. Rustige veldwegen brengen de wandelaar naar de top. Onderweg zorgt het glooiende landschap voor fraaie vergezichten. Een steile klim of afdaling hoort erbij. Bovenop de kam wacht een uniek panorama. De wandelaar stapt langs beboste flanken over de heuvelkam. De meeste trajecten zijn bewegwijzerd. Totaal: 251,8 km wandelwegen.

Overzicht wandelroutes Provinciaal N Kemmelbergwandelroute - Kemmel 9,4 km Dranouter- Kemmel-Wulvergem N Tweebergenwandelroute - Westouter 7,1 km Westouter N Geuzenwandelroute - Nieuwkerke 9,6 km Dranouter-Nieuwkerke N Kraters- en Mijnenwandeling 7 km - Wijtschate Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

33

De Bron N Broekelzenpad - Westouter 7 km Westouter N Het Yourcenarpad - Westouter 8 km Westouter N Het Hyacintenpad - Westouter 6 km Westouter N Scherpenbergpad 7,7 km De Klijte- Loker-Westouter N Breemeersenpad Nieuwkerke 10 km - Nieuwkerke N Rolstoelwandelnetwerk 20 km Westouter Andere N Flankrijkwandelpad-Loker 8 km Loker-Westouter N De Geuzen Achterna - Dranouter 9 km Dranouter-Nieuwkerke N Borellepad - Dranouter 9 km Kemmel-Loker N Tussen Berg en Dal - Kemmel 15 km Dranouter-Kemmel-Loker-Westouter N Brabant: tussen België en Frankrijk – 9 km – Westouter-Boeschepe N Verhalen voor onderweg ‘De Slag om de Kemmelberg’ 10 km N Verhalen voor onderweg ‘Zero Hour’ 8 km Doorgang van Grote Routepaden N GR 128 Vlaanderenroute N GR 5A Wandelronde van Vlaanderen (deel Zuid)

Wandelbox Westtoer verzamelde 22 lusvormige routes in de Westhoek (waaronder trajecten in Heuvelland) van gemiddeld 8 km per route.

Wandelnetwerk Heuvelland beschikt als een van de eerste gemeenten in Vlaanderen over een volwaardig wandelnetwerk van bijna 100 km lang. De Klijte, Dranouter, Kemmel, Loker en Westouter worden aan elkaar geregen door wandelpaden. Er is een verbinding gemaakt met het wandelnetwerk Ieperboog. De wandelaar bepaalt zelf zijn route en stapt van knooppunt naar knooppunt (naar analogie van het fietsroutenetwerk). Het kan in beide richtingen worden bewandeld. Westtoer evalueerde het wandelnetwerk aan de hand van een gebruikersenquête. Niet minder dan 96 procent van alle respondenten beoordeelt het concept van een wandelnetwerk als ‘zeer goed’ tot ‘uitstekend’. De belangrijkste redenen die daarvoor worden opgegeven zijn vrijheid (64 procent), gebruiksgemak (38 procent) en flexibiliteit 32 procent). Globaal gezien kunnen we besluiten dat het proefproject Wandelnetwerk Heuvelland (2004) als zeer geslaagd kan worden beschouwd. De creatie van een wandelnetwerk is duidelijk een waardevolle en kwalitatieve aanvulling bij het bestaande recreatieve wandelaanbod dat hoofdzakelijk uit lusvormige bewegwijzerde routes bestaat. In 2011 wordt het wandelnetwerk uitgebreid richting Wulvergem en Nieuwkerke

34


Fietsroutes Totaal: 366,6 km fietsen mountainbikewegen doorheen het heuvelachtig landschap van Heuvelland.

Thematische fietsroutes Heuvelland beschikt over drie traditionele fietsroutes. De fietser verkent het landschap aan de hand van een thematische benadering. De routes zijn ofwel lusvormig, ofwel aan de hand van het fietsroutenetwerk uitgewerkt.

Overzicht fietsroutes N Schrevefietsroute - Reningelst (Poperinge) 46 km Westouter N West-Vlaamse Bergenfietsroute - Heuvelland 45 km De Klijte-Dranouter-Kemmel-LokerNieuwkerke-Westouter-Wijtschate-Wulvergem N De Mijnenslag van 1917 – Thematische fietsroute(27 km)

Netwerken Fietsnetwerk Westhoek ZUID 500 km waarvan ong. 70 km in Heuvelland De KlijteDranouter-Kemmel-Loker-Nieuwkerke-Westouter-Wijtschate-Wulvergem Doorgang van de Vlaanderen Fietsroute

Mountainbikeroutes In het ‘Regionaal Landschap West-Vlaamse Heuvels’ en ‘Les Monts de Flandre’ werden acht mountainbikeroutes uitgestippeld. Er zijn zes trajecten op Vlaamse bodem en twee trajecten langs Franse kant. De routes hebben verschillende afstanden en moeilijkheidsgraden.

Fietsenverhuur Ondanks het toenemend aantal toeristen dat zijn eigen fiets meeneemt op vakantie, blijft fietsenverhuur een belangrijke toeristische service die op verschillende plaatsen wordt aangeboden, zowel gemeentelijk als privaat. Het aanbod varieert van een klassieke fiets, over een fietskar, kinderfiets of mountainbike. N VVV-kantoor Kemmel N De Lork Kemmel N Outside Travel In VVV Heuvelland huurt men een fiets tegen 10 euro per dag. Het zijn heren- en damesfietsen met versnellingen. Elk jaar worden nieuwe fietsen aangekocht. VVV Heuvelland heeft ook twee fietskarretjes die gehuurd kunnen worden in combinatie met een fiets. Bij Outside Travel kan de toerist ook terecht voor een mountainbike.


35

Autoroute De ‘In Flanders Fields autoroute’ is 82 km lang. Ze start in Ieper en passeert Heuvelland over het grondgebied van de Klijte, Dranouter, Kemmel, Loker, Nieuwkerke, Westouter, Wijtschate en Wulvergem.

Ruiterroutes Tot in 2005 bestond het West-Vlaamse Heuvels ruiterpad-Heuvelland In september 2007 werd de nieuwe Rodebergruiterroute (17,2 km) gelanceerd. De ruiter kan de omgeving van Westouter, de Rodeberg, de Zwarteberg en Noord-Frankrijk te paard verkennen. De Rodebergruiterroute is bewegwijzerd.

E. Recreatief winkelen Heuvelland kent een bijzonder toeristisch fenomeen: het recreatief ‘grenswinkelen’. Op de Zwarteberg kan men spreken van een heus winkeltoerisme dat gekoppeld is aan de aanwezigheid van de staatsgrens met Frankrijk. Ondanks het verdwijnen van de grenzen, blijft de Zwarteberg een specifiek publiek aantrekken van vooral Noord-Franse winkelen horecatoeristen. Ze kopen vooral bloemen, planten, pralines en lederwaren. Heel wat Fransen komen in het weekend afgezakt voor hun Picon-aperitief. De Zwarteberg kent een groot aantal cafés, restaurants en tearooms. Meestal hebben deze dagjestoeristen geen enkele relatie met het plattelandstoerisme dat de jongste jaren is gegroeid in Heuvelland.

F. Sport en recreatie De sport- en recreatieaccommodatie van de gemeente, wordt ook actief ingezet voor het toerisme. Toeristen kunnen gebruiken maken van zowel gemeentelijke als privaat ingerichte sportvoorzieningen. Trapvelden en omnisportpleinen worden vooral gebruikt door groepen en jeugdverenigingen. De speelpleinen en de Fit-o-meter zijn vrij toegankelijk voor elke toerist.

Gemeentelijk N N N N N N N N N N N

Omnisportplein Wijtschate Trapveld Nieuwkerke Trapveld en omnisportplein Westouter Trapveld en omnisportplein Kemmel Trapveld De Klijte Trapveld Wulvergem Trapveld Loker Trapveld en omnisportplein Dranouter Diverse speelpleinen in de deelgemeenten Fit-o-meter Warandepark Avonturenparcours Nieuwkerke

Privé uitbating N N N N

36

Klimmuur en sporthal De Lork Outside travel Manege Rodeberg Stal de Piste


G. Culturele voorzieningen en animatie Concerten, markten en sport- en spelactiviteiten geven een meerwaarde aan een vakantie. VVV Heuvelland is geen initiatiefnemer maar wil wel activiteiten en culturele voorzieningen opnemen in het toeristisch aanbod omdat het belangrijk is voor de uitstraling van de gemeente. Diverse kroegen en Muziekcentrum Dranouter organiseren regelmatig concerten waar ook de toeristen op worden uitgenodigd. N Muziekcentrum Dranouter: optredens, workshops, kinderanimatie (concertzaal aanwezig) N Den Ekster Dranouter: optredens N Den Beiaard Nieuwkerke: accordeon op donderdag- en zondagmiddag

1.1.2.3 Bereikbaarheid en mobiliteit A. Bereikbaarheid Met de wagen: A19 Kortijk-Ieper afslag Heuvelland, bewegwijzering ‘Heuvelland’ vanuit Ieper en op afrit A19. Met de trein: NMBS-station Ieper, verdere verbinding via Belbus Ieper Zuid De ontsluiting van Heuvelland via het openbaar vervoer verloopt niet optimaal aangezien er geen gewone lijnbusverbinding is tussen het treinstation Ieper en de toeristische kernen in Heuvelland.

Kaart 8: Ligging Heuvelland ten opzichte van Frankrijk, Westhoek, Kortrijk Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

37

B. Mobiliteit N Buiten de gemeentegrens wordt op bewegwijzering de benaming ‘Heuvelland’ gebruikt, binnen de gemeentegrenzen van Heuvelland worden de namen van de deelgemeentes gebruikt. N Autobestuurders die geleid worden door een gps, worden vaak langs kleine wegen gestuurd. N Het buitengebied is voor recreanten toegankelijk via een netwerk van trage wegen en landbouwwegen. Uit het ‘Mobiliteitsplan Heuvelland’ (2002) werden een aantal punten geselecteerd die van belang zijn voor het toeristisch-recreatief beleidsplan. 1. Er is een algemene toename van het vrachtverkeer in Heuvelland (Nieuwkerke): Door het openstellen van de grens tussen Frankrijk en België wordt meer gebruik gemaakt van de wegen op grondgebied Heuvelland, meer bepaald de N314 en de N375. Hoofdzakelijk de dorpen Nieuwkerke, Wulvergem, Dranouter, Loker en De Klijte ondervinden hier hinder van. 2. Tijdens weekends en toeristische periodes is er een sterke stijging van het autoverkeer: dorpen ondervinden hinder door snelheid en volle parkings en wildparkeren. Het probleem stelt zich voornamelijk in Kemmel, Dranouter, Westouter, Loker en De Klijte. De parkeerdruk situeert zich voornamelijk in de omgeving van de Kemmelberg en Rodeberg. 3. Tussen de dorpen ontbreken een aantal belangrijke functionele fietsverbindingen. 4. In het toeristisch fiets – en wandelnetwerk ontbreken een aantal schakels: N Nieuwkerke – Dranouter N Nieuwkerke – Kemmel N Dranouter – Loker 5. Er is behoefte om met duidelijke bewegwijzering het autoverkeer weg te kanaliseren uit verkeersluwe gebieden. Dit betreft hoofdzakelijk het toeristisch, recreatieve autoverkeer dat op een efficiënte wijze van attractiepunt naar attractiepunt kan worden geloodst en kan worden verzameld op ruimere parkeerterreinen. Dit om wildparkeren en ‘doelloos sight – seeing’ met de wagen te vermijden. 6. Heuvelland beschikt over een goed uitgewerkt belbussysteem. 7. Een aantal lokale initiatieven wat betreft openbaar vervoer kunnen verder uitgewerkt worden; bijvoorbeeld een marktbus (Ieper-Poperinge), sensibilisatie via toeristische folders, het beleid rond toerisme koppelen aan het gebruik van het openbaar vervoer. 8. De bestaande verkeersinfrastructuur moet worden geoptimaliseerd: heraanleg doortochten, heraanleg fietspaden, heraanleg wegdek, signalisatie. 9. Heuvelland is een toeristisch aantrekkelijke gemeente waarbij toeristisch fietsgebruik moet worden gestimuleerd: onder andere door plaatselijke initiatieven voor fietsverhuur en het promoten van de vele fietsroutes. Momenteel zijn er over het ganse grondgebied slechts twee tot drie fietsverhuurlocaties gevestigd wat uitermate weinig is voor deze gemeente. De afgelopen jaren werden heel wat inspanningen gedaan om tegemoet te komen aan de knelpunten. Er werd onder andere een scenario duurzame mobiliteit uitgewerkt met maatregelen in functie van het toerisme. De nadruk lag op het beheersen en kanaliseren van het toeristisch verkeer maar ook op het beperken van aantasting door dit toeristisch verkeer. Er is een fietsroutenetwerk en een wandelnetwerk gerealiseerd, er zijn ontbrekende nieuwe paden aangelegd en parkeermaatregelen ingevoerd. 38


1.1.3 De toeristisch-recreatieve vraag 1.1.3.1 Verblijfstoerisme Om de groei van het verblijfstoerisme te meten, worden analyses gemaakt van het aantal ‘aankomsten’ en het aantal ‘overnachtingen’. Het aantal aankomsten geeft het totaal weer van het aantal individuele toeristen dat in Heuvelland verbleef. Het aantal overnachtingen geeft het totaal aantal nachten weer dat toeristen in Heuvelland verbleven. Meestal wordt het aantal overnachtingen als variabele gekozen om de evolutie te schetsen ten opzichte van andere regio’s en gemeenten.

2001 Vlaams Gewest Provincie West-Vlaanderen Heuvelland Ieper Poperinge percentage Heuvelland (tov WVL)

2007 Vlaams Gewest Provincie West-Vlaanderen Heuvelland Ieper Poperinge percentage Heuvelland

Aankomsten Totaal Belgen 6.107.942 2.740.729

Vreemdelingen 3.367.213

Overnachtingen Totaal Belgen 17.536.131 8.896.638


2.586.198 44.310 36.506 8.975

1.385.328 32.549 9.283 4.477

1.200.870 11.761 27.223 4.498

8.060.217 121.440 70.575 19.890

4.844.075 94.280 17.941 10.500

3.216.142 27.160 52.634 9.390

1,71%

2,35%

0,98%

1,51%

1,95%

0,84%

Aankomsten Totaal Belgen 6.779.286 3.228.526


Overnachtingen Totaal Belgen 17.965.538 9.150.875


2.778.627 49.951 91.570 17.583

1.517.747 41.508 18.016 12.246

1.260.880 8.443 73.554 5.337

7.702.074 138.229 176.082 33.953

4.530.846 116.476 33.585 23.032

3.171.228 21.753 142.497 10.921

1,80%

2,73%

0,67%

1,79%

2,57%

0,69%

Bron: Toerisme in Cijfers 2007, Toerisme Vlaanderen en Studiedienst van de Vlaamse Regering


39

A. Evolutie overnachtingen Uit onderstaande grafiek blijkt dat in de periode tussen 2001 en 2007 zowel het totaal aantal aankomsten als het totaal aantal overnachtingen is gestegen. Uit dezelfde grafiek blijkt echter ook dat het aantal overnachtingen van buitenlandse toeristen is gedaald, terwijl het aantal buitenlandse toeristen in de rest van de Westhoek toeneemt (zie cijfers ‘Beleidsplan Toerisme en Recreatie Westhoek 2008-2013’). Het sluiten van de Kosmos in 2006, kan een mogelijke verklaring zijn.

Evolutie overnachtingen 2001 - 2007 160.000

140.000

120.000

100.000 2001 2007

80.000

60.000

40.000

20.000

0

Totaal

Belgen

Aankomsten

Vreemdelingen

Totaal

Belgen

Overnachtingen

Vreemdelingen

B. Herkomst van de toeristen Onderstaande tabel geeft ook aan dat 100.973 van de 138.229 overnachtingen toe te schrijven zijn aan doelgroepen (jeugdtoerisme), wat ruim 73 procent vertegenwoordigt. Dit geeft opnieuw aan dat het jeugdtoerisme een belangrijke bijdrage levert aan het aantal toeristische overnachtingen in Heuvelland, wat echter geen indicatie is voor de economische impact.

Jaar 2007

Land van herkomst België

Aankomsten Totaal Hotel 41.508 10.736

2007 2007 2007 2007 2007 2007

Duitsland Frankrijk Verenigd Koninkrijk Nederland Overige Algemeen totaal

131 890 5.032 2.215 175 49.951

40

53 549 1.510 682 139 1.3669


Camping Doelgroep 1.168 29.604

Overnachtingen Totaal Hotel 116.476 22.856

Camping Doelgroep 3.551 90.069

40 27 201 922 20 2.378

297 1.552 11.880 7.387 637 138.229

62 41 515 3.844 48 8.061

38 314 3.321 611 16 33.904

142 932 3.430 1.330 505 29.195

93 579 7.935 2.213 84 100.973

Bevindingen Bron: Cijfermateriaal uit het ‘Strategisch Beleidsplan Toerisme en Recreatie Westhoek 2008-2013’ N Kamerbezettingsgraad B&B in de Westhoek in 2006: 38 procent Gemiddeld aantal personen per gastenkamer: 2,0 personen in landelijk gebied of in dorpskernen. Gemiddelde verblijfsduur: 2,4 overnachtingen In vergelijking met 1998 is het aantal overnachtingen in gastenkamers met vermoedelijk 242 procent toegenomen (van 13.870 naar 47.408 overnachtingen). N In totaal zijn de jeugdlogies in de Westhoek goed voor ongeveer 170.000 overnachtingen en 55.000 aankomsten. De Belgen vertegenwoordigen bijna 90 procent van de overnachtingen. Daarnaast valt ook het belang van de Britten (bijna 8 procent) te noteren. De gemiddelde verblijfsduur bedraagt 3,1 nachten. Met 100.973 overnachtingen is Heuvelland goed voor bijna 60 procent van het totaal aantal overnachtingen in jeugdverblijfcentra. N Ten opzichte van 1998 is het aantal overnachtingen in tweede verblijven met 41 procent toegenomen. N Westhoek heeft slechts 5 procent marktaandeel van het totaal aantal overnachtingen in Vlaanderen. N 85 procent van de toeristen in Westhoek zoeken ontspanning (vakantie, geen zakentoerisme). N Heuvelland heeft een marktaandeel van 32 procent voor wat betreft het totaal aantal overnachtingen in de Westhoek. N De herkomst van de toeristen (aankomsten, exclusief deze in vakantiewoningen en B&B) in 2007 België 83 procent Nederland: 4 procent Groot-Brittannië: 10 procent Overige landen 3 procent N Tegenover de vorige jaren stijgt procentueel het aandeel van de Britten in het nadeel van de Nederlanders. In absolute cijfers blijft het aantal Nederlandse toeristen ongeveer stabiel. N Het aandeel toeristen die verblijven in hotels en doelgroepverblijven is gedaald, maar blijft wel stijgen in absolute aantallen. 73 procent van het totaal aantal overnachtingen kan toegeschreven worden aan doelgroeptoeristen. In de totale cijfers werd echter geen rekening gehouden met de commerciële verblijven (vakantiewoningen en B&B met minder dan vier kamers). Rekening houdend met de capaciteit en de gemiddelde bezettingsgraad van de vakantiewoningen en B&B, komt dit neer op een schatting van 40.000 overnachtingen (28 procent) in vakantiewoningen en B&B’s. De vakantiewoningen en B&B’s kunnen dus als de tweede belangrijkste logiesaanbieders van Heuvelland worden bestempeld. Deze cijfers zijn echter gebaseerd op schattingen en gemiddelden voor West-Vlaanderen. Het nieuwe logiesdecreet dat van kracht is vanaf 1 januari 2010 zal een veel correcter beeld verschaffen van de verhoudingen. N Heuvelland is gekend als kampplaats. In totaal kunnen jeugdverenigingen op dertien plaatsen terecht om hun kamp op te zetten. Dit doen ze zowel in hemen, jeugdverblijven als op kampeerplaatsen op een boerderij. In 2006 kwamen in totaal 45 groepen naar Heuvelland afgezakt. Er wordt door de jeugddienst een infodag georganiseerd voor iedereen die een kamp organiseert. De verenigingen krijgen dan ook een infomap mee met algemene informatie en met reglementen over wat kan en wat niet kan in Heuvelland. Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

41

C. Raming totaal aantal overnachtingen Hotels/campings/doelgroepverblijven Vakantiewoningen/B&B (raming) Totaal

138.229 40.000 178.229

2de verblijven (2.404 bedden X 20 overnachtingen) 48.080

1.1.3.2 Communicatie en promotie A. Balievragen Het aantal bezoekers aan de balie3 van het VVV is stijgend ten opzicht van vorige jaren, maar gedaald ten opzichte van 2005. De drukste periode situeert zich van april tot en met september, met augustus als piekmoment. In augustus 2008 telde de balie 994 vragen, tussen april en september varieert het aantal vragen tussen 698 en 647. Tot. 2004 2005 2006 2007 2008

3

Jan 131 209 192 188 147

Feb 249 239 239 246 327

Ma 278 412 339 307 436

Apr 615 800 674 833 698

Mei 1038 902 823 841 731

Juni 660 699 634 652 593

Juli 872 1056 617 783 933

Bezoekersaantallen zijn sterk afhankelijk van weersomstandigheden.

42


Aug 1231 1348 818 1123 994

Sep 637 786 628 782 647

Okt 476 525 524 659 573

Nov 241 296 272 308 230

Dec 180 139 202 155 206

Tot 6608 7411 5962 6877 6515

Herkomst bezoekers VVV 2008 Herkomst

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Totaal

België

130

280

376

560

559

381

690

768

479

452

189

161

5025

Nederland

2

11

9

44

67

101

115

112

56

33

7

12

569

Frankrijk

10

18

26

42

43

35

48

40

56

35

15

19

387

Groot-Brittannië

4

18

25

51

49

66

64

61

52

48

19

12

469

Australië

1

1

6

5

7

6

1

1

28

Totaal

147

327

436

698

731

593

933

994

647

573

230

206

6515

77 procent van de baliebezoekers komt uit Vlaanderen.

B. Schriftelijke vragen Telefonische en schriftelijke vragen nemen gestaag af. Waar in 2004 nog 2.348 vragen binnenkwamen, is het aantal verzoeken in 2008 gedaald naar 2.090. De piekperioden voor de vraag naar informatie zijn april, juni, juli, augustus en september.

C. Website jan

feb 120 2011 3810 4399 5081 6844

1907 3896 4083 4649

ma 1692 2760 3941 4980 5279 7270

apr 1908 3007 4657 4492 6186 6512

mei 1771 2913 4207 4914 6936 6956

juni 1764 2439 3668 4229 7878 7069

juli 1758 2900 4000 4757 8802 8025

aug 1951 3578 4916 5687 8032 9042

sep 1841 3003 3905 4718 6152 8686

okt 1775 2983 3821 5373 5854 8369

nov 1633 3010 3579 4307 4954 7316

dec 1628 2115 2877 3624 4709 5916

TOT 17841 32626 47277 55563 74512 82005

Bezoekers Website 10000 9000 8000 7000 6000 aantal

2003 2004 2005 2006 2007 2008

5000 4000 3000 2000 1000

m

be

r

r

ce de

be

r

no ve m

be to

em pt se

ok

be r

s tu us

li

au g

ju

ni ju

ei m

ap ril

rt aa m

ua br fe

nu

ar

i

ri

0 ja

2003 2004 2005 2006 2007 2008

maand

In 2008 bezochten 82.005 mensen de toeristische website van www.heuvelland.be. Het aantal bezoekers is jaar na jaar gestegen. Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

43

De website werd in 2008 vernieuwd en geïntegreerd in de gemeentelijke website, wat een vertekend beeld kan geven van het aantal bezoekers omdat de meetmethode kan verschillen. De nieuwe website laat geen gedifferentieerde cijfers toe per pagina. Tot in 2007 konden deze wel achterhaald worden. De pagina’s die het meest zijn bezocht in 2007 waren: N Welkom: 46.247 bezoekers N Logies: 99.907 bezoekers N Recreatie: 26.127 bezoekers N Routes: 24.581 bezoekers N Eerste Wereldoorlog: 22.841 bezoekers N Evenementen: 21.559 bezoekers N Bezienswaardigheden: 20.653 bezoekers Hieruit mag worden afgeleid dat de website in eerste instantie wordt bezocht om een logeeradres te vinden. Die tendens heeft zich in 2008 vermoedelijk verder gezet.

1.1.3.3 Dag- en omgevingsrecreatie A. Verkoop routekaarten Routekaarten worden verkocht via verschillende kanalen: N VVV-kantoor N Website N Horeca – winkels Dorpsspecifieke kaarten worden ook bij enkele logiesuitbaters verkocht. De kaarten worden vandaag niet te koop aangeboden in winkels. In 2007 werd een project opgestart voor de herwaardering van de buurtwinkels in Heuvelland en Ieper. Bedoeling is dat deze ook minimaal de dorpsspecifieke kaarten en brochures verkopen. 1. Tweebergenwandelroute 2. Kemmelbergwandelroute 3. Geuzenwandelroute 4. Kraters en Mijnen wandelroute 5. Scherpenbergpad 6. Broekelzenpad 7. Yourcenarpad 8. Hyacintenpad 9. Slag om de Kemmelberg 10. Wandelnetwerk 11. Rodebergruiterroute 12. Schrevefietsroute 13. West-Vvlaamse bergen 14. Fietsnetwerk WH Zuid 15. MTB kaart

44

2004 413 1.038 85

2005 358 921 419

2006 190 597 148

totaal: totaal:

161 143 gratis 1.840 208 380 178 766

251 187 149 373 2.658 197 361 241 207 1.006

72 86 52 34 452 1.299 2.930 103 151 571 155 980


2007 216 579 124 166 93 71 33 15 381 1.324 2.836 96 194 381 166 837

2008 220 625 278 213 45 43 36 31 459 1.162 2.899 17 52 245 411 104 829

Afzonderlijke cijfers Heuvelland (VVV), Westtoer (WT): 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

Tot.:

2004 VVV 413 1.038 85 161 143 1.840 208 380 178

Tot:

766

WT 796 2.434 494 3.724 1108 1.369

2005 VVV 358 921 419 251 187 149 373 2.658 197 361 241 207

2.477

1.006

WT 1.084 1.564 1116 18 3.584 7.366 649 991 17.589

2006 VVV 190 597 148 72 86 52 34 452 1.299 2.930 103 151 571 155

19.229

980

WT 381 1.121 439 8 3.401 5.350 133 160 15.315

2007 VVV 216 579 124 166 93 71 33 15 381 1.324 3.002 96 194 381 166

15.608

837

WT 949 1.355 792 600 0 37 2.429 6.162 55 847 892 10.951

2008 VVV 220 625 278 213 45 43 36 31 459 1.162 3.112 17 52 245 411 104

WT 907 1.456 752 574 1 36 2.671 6.397 47 470 996 9.403

12.690

812

10.869

B. Bezoek van attractiepunten Heuvelland beschikt over een vijftal grote toeristische attractiepolen (zie 1.1.2.1 Toeristisch aanbod). De bezoekersaantallen variëren sterk. Bayernwald (WO I-toerisme) en [F] Experience zijn het meest succesvol.

2004 2005 2006 2007 2008

De Bergen bezoekers 4.249 6.261 4.155 3.720 4.709

Bayernwald bezoekers 23.020 26.027 30.096 25.357 27.282

[F] Experience bezoekers 11.853 10.566 10.213 7.000* 6.000*

Landbouwmuseum bezoekers 780 856 506 438 621

* Raming door VVV Heuvelland In 2007 ontving Bayernwald 25.357 bezoekers, wat een daling vertegenwoordigt ten opzichte van vorige jaren. In de studie WO I (2014-2018) wordt voornamelijk de tijdelijke sluiting van delen van de attractie als oorzaak van de daling gezien. Bayernwald was immers gedurende verschillende periodes niet toegankelijk omwille van renovatie- en onderhoudswerken. Kabelbaan Cordoba ontvangt jaarlijks ongeveer 25.000 bezoekers (raming Westtoer).


45

C. Daguitstappen voor groepen en gidsbeurten VVV Heuvelland biedt verschillende groepsarrangementen aan met bezoeken aan o.a. Het bezoekerscentrum De Bergen en landbouwmuseum, [F] Experience in Dranouter, Heuvelland en de Eerste Wereldoorlog (Pool of Peace, Bayernwald, Iers Vredespark Mesen, Frans monument en massagraf op Kemmelberg en Lettenberg en combinatie met een natuurwandeling, volksspelen, een bezoek aan grensregio’s, een kennismaking met streeksproducten, ... Totalen van groepsreizen opgesplitst per type groep

Socio-culturele groepen Andere (families) Scholen Totaal

2004 31 19 22 72

2005 32 20 29 81

2006 17 24 32 73

2007 28 19 39 86

2008 25 29 40 94

Gedetailleerde cijfers per jaar (vanaf 2006) en per activiteit van boekingen via VVV Heuvelland 2006: In totaal hebben 41 groepen in 2006 Heuvelland bezocht waarvan tien een volledige dag en 31 een halve dag. 2007: In totaal hebben 47 groepen in 2007 Heuvelland bezocht waarvan twaalf een volledige dag en 35 een halve dag. 2008: In totaal hebben 54 groepen in 2008 Heuvelland bezocht waarvan vijf een volledige dag en 47 een halve dag. 2006

2006

2007

2007

2008

2008

1 dag

1/2 dag

1 dag

1/2 dag

1 dag

1/2 dag

10 groepen 31 groepen

12 groepen

35 groepen

5 groepen

49 groepen

Bezoekercentrum De Bergen

4

9

2

19

2

21

Rondrit Heuvelland en WO I

4

5

4

5

1

3

Rondrit Heuvelland en Mesen

0

2

3

0

0

Rondrit Frans-Vlaanderen

3

2

2

3

1

Wijngoed Monteberg

2

4

5

2

1

0

[F] Experience Museum

3

2

3

0

0

0

Volksspelen

6

3

5

1

1

2

Natuurwandeling

4

0

4

0

2

Rijsel Tento ‘Van wol, gebaat en getier’ Nieuwkerke Ferme Beck - Brouwerij Hommelpapbier Bailleul

1

0

0

1

0

1 1

0

0

0

Landbouwmuseum

0

6

0

6

0

2

0

16

0

0

Wandeling rond WO I

1 0

0 3

Fietstocht rond WO I

0

1

Documentaire Zero Hour Boottocht Moerassen Clairmarais

46

0


4

0

Daguitstappen geboekt door Heuvelland VVV Heuvelland doet beroep op officieel gediplomeerde gidsen. Op dit ogenblik zijn 21 gidsen in dienst. Dertien daarvan zijn algemene gidsen, acht natuurgidsen en drie gidsen gespecialiseerd in WO I. Een klein deel van de gidsen (acht) wordt ingezet voor anderstalige rondleidingen (Frans of Engels). In 2008 werden er 41 gidsbeurten geboekt door VVV Heuvelland.

Aantal schoolbezoeken Bezoekerscentrum De Bergen Documentaire Zero Hour Totaal

2006 32 32

2007 39 0 39

2008 23 17 40

Privérondleidingen Ook privé-initiatieven bieden daguitstappen voor groepen aan. Vele dagtrips gaan over de gemeentegrenzen heen. De Beiaard Nieuwkerke N Rondritten N Bedrijfsbezoeken N Musea De Scherpenberg Loker N Attracties N Bedrijfsbezoeken [F] Experience Dranouter N Daguitstappen in combinatie met een bezoek aan de [F] Experience (workshops) N Muziek en dans N Interactieve spelen N Natuur N Avontuur, sport en spel N Streekproducten N WO I Outside Westouter N Outdoor N Incentives

D. Fietsenverhuur De vraag naar huurfietsen kan niet volledig in kaart worden gebracht omdat alleen de gegevens van het fietsverhuur VVV Heuvelland en De Lork beschikbaar zijn. Fietsenverhuur Aantal verhuurde fietsen VVV De Lork 2005 354 695 2006 307 924 2007 292 850 2008 284 875


47

E. Algemene cijfers Bron: Strategisch Beleidsplan Toerisme en Recreatie voor de Westhoek 2008-2013 N Via het onderzoek ‘Oorlog en Vrede in de Westhoek’ dat in 2006 door Westtoer in samenwerking met de provincie en een aantal Westhoekgemeenten werd uitgevoerd, werd een inschatting gemaakt van het aantal dagtoeristen dat de regio bezoekt, specifiek in het kader van WO I. Als dagtoerist worden beschouwd: alle mensen die vanuit hun eigen woonplaats naar de Westhoek komen voor één of meerdere bezoeken, maar ook alle toeristen die buiten de Westhoek logeren (bv. in Brugge) maar er wel op bezoek komen. Het aantal WO I-dagtoeristen wordt voor 2006 op 198.832 geraamd. Dit is 60,8 procent van het totaal aantal WO I-toeristen dat op basis van het onderzoek Oorlog en Vrede in de Westhoek’ op 326.900 toeristen per jaar wordt ingeschat. N Bijna 60 procent van de dagtoeristen is Belg, 30 procent is Brit en ruim 4 procent komt uit Nederland. Bijna 7 procent komt uit andere landen (vnl. verblijfstoeristen die buiten de regio logeren). Bij de individuele bezoekers vormen de Belgen de grootste groep (bijna 70 procent), gevolgd door de Britten (16 procent). Bij de groepen volwassenen zijn de Britten het best vertegenwoordigd (52 procent) en komen de Belgen op de tweede plaats (40 procent), bij de schoolgroepen is de verhouding omgekeerd (56 procent Belgen en 36 procent Britten). N De bezoekerscijfers van de attracties en musea met betrekking tot WO I vertonen een duidelijk stijgende trend (plus 57 procent ten opzichte van 1998). Het In Flanders Fields Museum in Ieper trekt sinds de opstart van het museum meestal meer dan 200.000 bezoekers per jaar, maar ook de andere musea realiseren hoge bezoekersaantallen. De vernieuwing van het Streekmuseum in Zonnebeke resulteerde in een duidelijk stijging van het aantal bezoekers. Bij het Talbot House daarentegen, dat ook vernieuwd en uitgebreid werd, merken we geen stijging op. De Dodengang kreeg in 2004 een nieuw bezoekerscentrum, wat de grote groei vanaf dat jaar verklaart. De forse toename van het aantal bezoekers aan de IJzertoren, vanaf 2002, is te verklaren door de vernieuwingen in het museum die in 2001 waren afgewerkt. N Het totaal aantal dagtoeristen in de Westhoek wordt voor 2006 op ongeveer 2,2 miljoen ingeschat. Bellewaerde Park neemt daarvan ruim een derde voor zijn rekening. Ook de rondritten en stads- en dorpsbezoeken van verblijfstoeristen aan de Kust zijn goed voor bijna een derde van het aantal dagtoeristen. Het fietsnetwerk is goed voor ongeveer 14 procent van het aantal dagtoeristen en alles wat met WO I te maken heeft voor ongeveer 9 procent. De overige niet-oorlogsgerelateerde attracties zijn goed voor 5 procent en de evenementen voor de resterende 6 procent. Besluit: De impact van het aantal dagtoeristen mag niet worden onderschat. Voor Heuvelland kan de totale groep (som van attracties, evenementen, fietsen wandelpassanten, horecaen winkeltoeristen) worden door VVV Heuvelland geschat op minstens 300.000 per jaar. Een deel van deze dagtoeristen zijn potentiële verblijfstoeristen. Om de economische impact van dagtoeristen te berekenen, zijn specifieke enquêtes en studies noodzakelijk.

48


1.2 Externe analyse 1.2.1 Vijfkrachtenmodel van Porter Het vijfkrachtenmodel van Porter biedt een andere kijk op elementen die de groei of de ontwikkeling van het toerisme in Heuvelland kunnen beïnvloeden. Het is een businessmodel dat steeds vaker wordt toegepast op sectoren met een belangrijk economisch potentieel. Toerisme is een groeipool. Het biedt aan de inwoners en de gemeente de mogelijkheid om inkomsten te werven uit het toeristisch en recreatief medegebruik van hun landschap en omgeving. In het vijfkrachtenmodel van Porter worden elementen gedetecteerd die een concurrentie kunnen betekenen voor het toeristisch aanbod van Heuvelland. Men bepaalt: N de macht van de afnemers, zijnde de toeristen: hoe impactvol zijn hun verwachtingen en behoeften? N de macht van de leveranciers, zijnde de diverse actoren: hoe bepalend is hun rol in de ontwikkeling van het toerisme in Heuvelland? N de impact van communicatiecampagnes van ander toeristische regio’s en gemeenten: hebben grote mediacampagnes een invloed op het boekingsgedrag ten nadele van Heuvelland? N de invloed van andere vakantievormen op het toerismegedrag in Heuvelland: Kiezen jongeren voor andere vormen van jeugdtoerisme? N interne concurrentie (binnen de Westhoek): Hoe sterk is de concurrentie van buurgemeenten?

1.2.1.1 Macht van de toeristen Toeristen zijn mondiger geworden en hebben specifieke verwachtingen omtrent hun vakantie. Men moet meer en meer rekening houden met de behoeften van hedendaagse toeristen. De vraag naar een grotere diversiteit is reëel. Toeristen hebben de sector voor een deel in hun macht omdat de vraag naar trendy toeristische producten groeit. Het aanbod toeristische producten en bestemmingen is zo groot dat de toerist zelf bepaalt waar hij naartoe gaat en hoe hij zijn vakantie wil doorbrengen. De grootste groep toeristen in Heuvelland (op basis van het aantal overnachtingen) is het jeugdtoerisme. VVV Heuvelland moet nagaan welke specifieke behoeften deze doelgroep heeft. VVV Heuvelland zal nieuwe toeristische producten moeten ontwikkelen die beantwoorden aan de vraag van de hedendaagse toerist. Er moet een meer ‘toerist = consument’ gerichte strategie worden gevoerd waarbij deze profielen in het achterhoofd worden gehouden. Bij het zoeken naar een geschikt toeristisch profiel voor Heuvelland, kan het helpen om na te gaan voor welke soort toeristen Heuvelland een geschikt aanbod heeft. Dit zal vooral duidelijk worden uit de SWOT-analyse.


49

1.2.1.2 Macht van partners en actoren VVV Heuvelland heeft diverse partners in toerisme. Alle stakeholders (logiesaanbieders, aanbieders van toeristische producten en arrangementen, horeca, gidsen, Regionaal Landschap, Westhoek, Toerisme Vlaanderen, grensoverschrijdende samenwerkingsprojecten,...) oefenen een invloed uit op het profiel van de gemeente en de perceptie bij de toeristen. Niet alle activiteiten staan onder controle van VVV Heuvelland. VVV Heuvelland moet de impact van privé-initiatieven op de uitstraling van de regio analyseren en adviserend optreden voor de privésector. Er werden geen uitgebreide analyses uitgevoerd van het toeristisch aanbod van commerciële actoren

1.2.1.3 Impact van concurrentie Andere (concurrerende) toeristische regio’s en gemeenten lanceren nieuwe toeristische producten, grote promotiecampagnes en kapen financiële middelen weg bij overkoepelende overheden of Europese instanties om het toerisme te ontwikkelen. Als concurrerende regio’s of gemeenten worden beschouwd: regio’s met eenzelfde landschappelijk profiel, regio’s en gemeenten met gelijklopende toeristische producten, regio’s of gemeenten die zich richten tot dezelfde doelgroepen. Wie of wat kan als concurrentieel voor Heuvelland worden beschouwd? N Alle gemeenten en/of regio’s met een gelijkaardig landschappelijk profiel, voor toeristen die hun bestemming kiezen op basis van landschappelijke kenmerken: heuvelachtig, rustig, platteland, eerder wandel- dan fietsregio: Vlaamse Ardennen, Voeren, Haspengouw. N Alle gemeenten en/of regio’s met een belangrijk WO I-toerisme: Ieper, Poperinge, Mesen, Zonnebeke. N Alle gemeenten en/of regio’s met een belangrijk aandeel jeugdtoerisme N Alle gemeenten en/of regio’s die als ‘buitengebied van Rijsel’ worden beschouwd: Henegouwen, Bailleul, Cassel, Champagne-Ardenne. MAAR: Alle concurrerende gemeenten en/of regio’s zijn tegelijk ook gemeenten en regio’s waarmee synergieën en samenwerking kan worden gezocht voor gezamenlijke acties.

1.2.1.4 Externe invloeden op het vakantiegedrag Diverse externe factoren beïnvloeden het keuzegedrag van de verschillende doelgroepen (individuen, jeugdverenigingen en scholen, WO I-toeristen). Elementen die een rol kunnen spelen zijn: de economische crisis, aantrekkelijker aanbod van concurrerende toeristische gemeenten en de evoluerende macrotrends (zie onder) in de toeristische sector. De achteruitgang van het jeugdtoerisme in Heuvelland kan bijvoorbeeld niet alleen het resultaat zijn van de sluiting van de Kosmos, maar ook een gevolg van de trends in jongerentoerisme en –vrijetijdsbesteding (bijvoorbeeld goedkope vliegtuigreizen, vriendenreizen, verbeterde kwaliteit van jeugdherbergen, andere prioriteiten boven reizen zoals een auto of gsm- en internetkosten).

50


A. Macrotrends Bron: ‘Strategisch Beleidsplan voor Toerisme en Recreatie van de Westhoek 2008-2013’

Ontwikkelingen wat betreft het type van vakanties en de aard van de recreatieve activiteiten N N N N N N N N N N N N

Een stijgende behoefte aan korte, tussendoorvakanties. Een groeiende belangstelling voor een verblijf in kwalitatieve, rurale omgevingen. Grotere gevoeligheid omtrent het milieu. Toenemende interesse voor de natuur, op zich al een recreatief-educatief aantrekkingselement Een stijgende behoefte aan het beleven van cultuur. Een toenemende belangstelling voor zachte vormen van recreatie. Een kritische ingesteldheid van de meer veeleisende toerist-recreant. Een sterke belangstelling voor het beleven. Een sterke waardering voor authenticiteit, gezelligheid en sociale contacten. Interesse voor avontuurlijke, niet alledaagse belevenissen. Individualisering en vraag naar maatwerk. Toerisme wordt samen beleefd in kleine groepen (familie of vrienden).

Ontwikkelingen wat betreft informatieverwerving en reserveringsgedrag N Een meer impulsief gedrag wat betreft dagtrips of korte vakanties. N Een overvloed aan informatie dwingt tot eenvoudige, duidelijke boodschappen omtrent toeristisch-recreatieve bestemmingen. N De overvloedige gecommercialiseerde informatie doet de consument terugvallen op betrouwbare informatiebronnen. N Nieuwe technologieën voor informatieverwerving en reservering. N Vrienden, kennissen en familie beïnvloeden het koopgedrag (mond-tot-mondreclame). N Thematische arrangementen worden geboekt via het internet.

Demografische ontwikkelingen N De groei van het aandeel medioren en actieve senioren en hun consumptiegedrag. N Een toenemend aandeel van éénpersoonsgezinnen. N Een groter aandeel van jonge koppels zonder kinderen. Al deze elementen hebben de marketingstrategie van de gehele toeristische sector beïnvloed.

B. Doelgroepbenadering Toerisme Vlaanderen hanteert nieuwe doelgroepen en benadert de toerist vanuit belevingsinzichten. Leeftijd speelt veel minder een rol, wel interesse en motivatie. Op basis van een kwalitatief onderzoek uitgevoerd door Censydiam (onderzoeksbureau) deelt Toerisme Vlaanderen de toerist in zeven verschillende profielen in: fun reizigers, zorgeloze en rustige genieters, veilige reizigers, culturele verrijkers, onafhankelijke ontdekkers en familiereizigers. Dat profiel kan wijzigen in functie van de omstandigheden of situaties. Om het wat hanteerbaarder te maken heeft Toerisme Vlaanderen deze zeven profielen samengebracht in clusters. Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

51

Zo zijn er vakantiegangers die vooral plezier willen maken en genieten in gezelschap van vrienden of familieleden. De bestemming is dan ondergeschikt aan het ‘samen dingen doen’. Het gaat om familiereizigers en rustige genieters. (= Time to share) Daarnaast zijn er toeristen die zoeken naar actie en die vooral nieuwe dingen willen ontdekken. Zij houden van zaken die hun vakantie een meerwaarde geven. In productontwikkeling is dit de groep van toeristen die echt zoekt naar nieuwigheden in de markt. Het zijn onafhankelijke ontdekkers en culturele verrijkers. (= Time to dare) Maar niet iedereen is gek op actie en het onbekende. Sommige toeristen houden meer van ontspanning en een veilige omgeving. Het zijn zorgeloze genieters of toeristen die altijd naar dezelfde bestemming terugkeren. (= Time to care)

1.2.1.5 Interne concurrentie Heuvelland kent ook een zekere concurrentie binnen de eigen gemeente. Veel toeristen kennen deelgemeente Dranouter, maar niet Heuvelland. Dranouter is verbonden aan folk en het festival. De naam ‘Dranouter’ is een bestaand sterk merk dat een impact heeft op het imago van de ganse gemeente. De nauwe band en link met Dranouter, kan verhinderen dat toeristen willen logeren in een andere deelgemeente. Heuvelland beschouwt Dranouter echter niet als een concurrent, maar als een troef voor de gemeente. Heuvelland kan beschouwd worden als ‘de Westhoek in het klein’, met als gevolg dat andere Westhoek-gemeenten op sommige vlakken beschouwd kunnen worden als concurrenten. Het WO I-toerisme binnen de Westhoek vormt zowel een opportuniteit als een bedreiging. Soms gaan nabijgelegen steden of gemeenten in concurrentie voor wat betreft het logeeraanbod. Het verblijfstoerisme in Heuvelland bestaat voornamelijk uit overnachtingen in B&B en vakantiewoningen, campings en jeugdlogies. Hotels, waar buitenlandse toeristen via internet makkelijker toegang toe hebben, doen het minder goed in Heuvelland. Sommige gemeenten hebben sterke toeristische aantrekkingspolen, een groter cultureel aanbod, een makkelijkere bereikbaarheid en een grotere naambekendheid.

A. Sterkten van omringende steden en gemeenten Gemeenten met sterke toeristische attractiepolen N Sterk oorlogsaanbod met een grotere internationale aantrekkingskracht (In Flanders Fields Ieper, Talbot House Poperinge). N Musea met uitstraling (Hopmuseum Poperinge). N Sterke attractiepool in Ieper: Bellewaerde. N Beter uitgebouwde winkelfaciliteiten (Ieper, Poperinge). N Historische gebouwen (Lakenhallen Ieper, Belfort Bailleul, abdij Mont des Cats…). N Het landschap in Frans-Vlaanderen. N Huttebos Ploegsteert: goede wandelwegen en fietspaden. N Rijsel als grootstad.

Gemeenten met een sterk cultureel aanbod N Sterker uitgebouwde infrastructuur: cultureel centrum Ieper. N Beeldentuin Verhaeghe in Ploegsteert.

52


Gemeenten met een stijgend aantal overnachtingen N Ieper heeft meer overnachtingen dan Heuvelland sinds 2005.

Gemeenten met een betere bereikbaarheid N Betere bereikbaarheid met openbaar vervoer (stations in Ieper-Poperinge, vaste busverbindingen). N Gemeenten die dichter bij de autosnelweg liggen.

Gemeenten met een grotere naambekendheid N Uitstraling Ieper is internationaal belangrijker.

B. Zwakten van de omringende steden en gemeenten Stilte, rust, heuvelachtigheid N Heuvelland heeft een uitermate rustig en stil imago. Veel sterker dan de omliggende gemeenten. Het is de enige gemeente met een uitgesproken heuvelachtig reliëf.

Festival N Heuvelland beschikt als enige Westhoek gemeente over een grootschalig muziekfestival (Dranouter Festuvak).

Toeristische vraag N Poperinge scoort minder op vlak van overnachtingen N Minder uitgebouwde campingfaciliteiten in de regio N Minder aandacht voor kampen/jeugdlogies/bosklassen in de regio

1.3 Toerismebeleid Het toeristisch beleid in Vlaanderen wordt verdeeld over verschillende bestuursniveaus. Toerisme Vlaanderen schetst het kader waarbinnen gemeenten en toeristische regio’s en provincies kunnen werken.

1.3.1 Beleid op Vlaams niveau Toerisme Vlaanderen steunt de Vlaamse toeristische sector: door te helpen bij het ontwikkelen van nieuwe toeristische producten en ideeën, door kwaliteitszorg aan te moedigen, N door toeristische investeringen te co-financieren, N door zelf proefprojecten op te zetten, N door vorming te organiseren, N door duurzaam toerisme aan te moedigen, N door nieuwe technologieën te ontwikkelen voor de toeristische sector. Bron: www.toerismevlaanderen.be Heuvelland kan beroep doen op Toerisme Vlaanderen voor ondersteuning en subsidie van toeristische projecten en infrastructuur. Daarnaast zijn ook de promotiekanalen van Toerisme Vlaanderen belangrijk voor de doorstroming van toeristische informatie van Heuvelland naar de consument (via de binnenlandcampagne en ‘Vlaanderen Vakantieland’). Eén van de kernopdrachten van Toerisme Vlaanderen is immers het promoten van Vlaanderen als Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

53

toeristische bestemming in binnen- en buitenland. Toerisme Vlaanderen voert de binnenlandcampagne in samenwerking met de provinciale toeristische federaties. De doelstellingen van deze actie zijn onder andere: N het gericht verdelen van de brochure ‘Vlaanderen Vakantieland’ en de provinciale en regionale brochures (waarin ook Heuvelland aan bod komt), N het verhogen van de naambekendheid van de groene Vlaamse regio’s (waaronder ook de Westhoek), N het uitbouwen van de bestaande consumentendatabase en deze optimaal aanwenden om meer boekingen te genereren.

1.3.1.1 Impact van Toerisme Vlaanderen op de toeristische werking in Heuvelland Mits een gecoördineerde en gerichte aanpak haalt Heuvelland voordeel uit de werking van Toerisme Vlaanderen. Binnen Toerisme Vlaanderen werd een vereenvoudigde structuur van onthaalpunten uitgewerkt die op termijn de oude structuur zal vervangen. Er blijven slechts twee categorieën van erkende infokantoren over, de zogenaamde A-kantoren en B-kantoren. A-kantoren zijn het hele jaar door zeven dagen op zeven geopend; B-kantoren zijn minimaal van 1 april tot 30 september zeven dagen op zeven geopend. Zowel de A- als de B-kantoren fungeren als streekinfopunt. Deze infopunten moeten voor de bezoeker de logische instappunten zijn tot de regio met zowel onthaal als interpretatie. Het bezoekerscentrum De Bergen wordt ingericht ten minste als een professioneel infokantoor. Toerisme Vlaanderen werkte mee aan de ontwikkeling van het decreet rond de classificatie van de logiesverstrekkende bedrijven: elke logiesverstrekker (ook vakantiewoningen en B&B met minder dan vier kamers) is vanaf 1 januari 2010 aan een vorm van kwaliteitscontrole onderhevig om een vergunning te kunnen bekomen. Dit zal de transparantie inzake toeristische logiesverstrekkers vergroten en vollediger cijfermateriaal opleveren voor toekomstige beleidsplannen. Er wordt ook een systeem van aanmeldingsplicht ingevoerd voor logiesvormen met maximaal twee kamers. Elke exploitant kan vrijwillig een vergunning aanvragen met classificatie zodat ze in de promotie van Toerisme Vlaanderen kunnen worden meegenomen. Toerisme Vlaanderen kan administratieve sancties treffen bij het niet toepassen van het decreet. Het decreet heeft een invloed op de toeristische werking in Heuvelland omdat alle logiesverstrekkers ofwel meldings- ofwel vergunningsplichtig zullen zijn, afhankelijk van de omvang en de invulling van de uitbating. Wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 28 november 2003 tot bepaling van de toelaatbare functiewijzigingen voor gebouwen buiten de geëigende bestemmingszone: solitaire vakantiewoningen kunnen niet langer op het platteland buiten de woonzone. In Heuvelland zorgt deze maatregel ervoor dat tientallen bestaande vakantiewoningen in het agrarisch gebied niet vergund kunnen worden. Dit leidt tot onzekerheid bij de betrokken logiesverstrekkers met op termijn een verminderd toeristisch aanbod.

54


1.3.2 Beleid op provinciaal niveau – Westtoer Westtoer treedt op als provinciaal overkoepelend orgaan en houdt zich bezig met: de voorbereiding van het beleid inzake toerisme en recreatie voor de Provincie WestVlaanderen, het stimuleren en coördineren van de uitvoering van dit beleid, het uitvoeren van contractuele opdrachten inzake toerisme en recreatie. Westtoer doet aan strategische planning en beleidsvoorbereidend werk; het verzamelt informatie en doet aan onderzoek; het ontwikkelt toeristisch-recreatieve producten; doet aan marketing, communicatie en distributie en coördineert de regiowerking.

1.3.2.1 Impact van Westtoer op de toeristische werking in Heuvelland Uitbouw van het streekbezoekerscentrum naar minimaal een infokantoor type B. Op termijn moet gestreefd worden naar een aantrekkelijke Westhoekmodule aan de hand waarvan de bezoeker zich onmiddellijk een beeld kan vormen van de regio en de locatie waar hij/zij zich op dat moment bevindt. Op die manier kan de samenhang binnen de regio visueel veel sterker naar de consument toe overgebracht worden. Hierbij dient voldoende aandacht te worden besteed aan verwijzingen naar het omringende landschap en de erin aanwezige erfgoedelementen. Hoewel het hier telkens instappunten betreft voor de volledige Westhoek, kan elk streekinfopunt ook eigen accenten leggen in het interpretatieve luik over de onmiddellijke omgeving van het onthaal-infopunt. Sommige onthaalpunten zullen daarbij veeleer één specifiek thema in het licht stellen (bv. WO I of gastronomie), andere kunnen de mix van mogelijke thema’s, activiteiten of bezienswaardigheden belichten. N Uitbreiding provinciaal domein De Kemmelberg. N Aandacht voor recreatieve voorzieningen langs het Wandelnetwerk. N Beheersen van conflicten tussen diverse soorten recreanten.

1.3.3 Beleid op regionaal niveau – Toerisme Westhoek Toerisme en recreatie wordt al ruim tien jaar gecoördineerd op regioniveau. Bij de oprichting in 1997 van de provinciale Dienst Toerisme en Recreatie (DTR) West-Vlaanderen (in 2001 opgegaan in Westtoer), trad een regiocoördinator Westhoek in dienst. Zijn belangrijkste opdracht was het ontwikkelen van een gemeenschappelijke promotiestrategie voor de Westhoek. Dit mondde uit in een eigen huisstijl voor de Westhoek, het Westhoeklogo, een vakantiegids, een logiesbrochure, een advertentiecampagne, beursdeelname en media-acties. De kostprijs werd voor 40,4 procent gedragen door de Westhoek-gemeenten (+ de drie Westkustgemeenten), 43,3 procent door de provincie en 16,3 procent door de privésector. Bij de oprichting van Westtoer in 2001 kreeg de regiowerking van de Westhoek haar huidige vorm. De gebiedsomschrijving van de regio werd definitief vastgelegd en de financiering van de regiopools werd structureel geregeld via de beheersovereenkomst met de provincie (voor elke euro die de gemeenten in de regiopool inbrengen, legt de provincie een euro bij). Met de gemeenten werden afzonderlijke samenwerkingsovereenkomsten afgesloten. De wissel- en samenwerking tussen Heuvelland en de Westhoek is belangrijk Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

55

aangezien Heuvelland een belangrijk aandeel van het toeristisch aanbod in de regio voor zijn rekening neemt.

1.3.4 Beleid op lokaal niveau – Heuvelland VVV Heuvelland heeft tot doel het bevorderen van het toerisme in al zijn vormen in de gemeente Heuvelland. Dit gebeurt door o.m. de uitgave van toeristische folders en brochures; het uitwerken van allerlei recreatieve routes; het voeren van publiciteit in diverse kranten, tijdschriften en brochures; organisatie en medewerking aan diverse evenementen; deelname aan toeristische beurzen, ontwikkelen van arrangementen en economische activiteiten in zoverre deze het doel ten goede komen. De vereniging wordt bestuurd door een raad van bestuur, bestaande uit ten minste drie en ten hoogste elf bestuurders. De raad van bestuur is samengesteld uit bestuurders van rechtswege (drie vertegenwoordigers van de gemeente Heuvelland) en bestuurders benoemd door de algemene vergadering.

1.4 Stakeholdersvisie 1.4.1 Stakeholdersoverleg Ter voorbereiding van dit ‘Strategisch Beleidsplan voor Toerisme en Recreatie van Heuvelland 2010-2014’ werden diverse stakeholdersvergaderingen georganiseerd waarbij gepolst werd naar: N sterke-zwakte van Heuvelland N verwachtingen N suggesties en ideeën Uit deze vergaderingen blijkt dat de stakeholders de troeven en zwakten van het Heuvelland kennen en dat hun visie en kennis overeenkomt met deze van het VVV. Het fenomeen ‘grens’, het landschap als wandelgebied, de aanwezigheid van het oorlogsverleden, de rust en de stilte en het aanbod bruine kroegen loopt als een rode draad doorheen toeristisch Heuvelland.

1.4.1.1 Weerslag vergadering gidsen N Genieten, het landschap, de authenticiteit, groen en rust staan centraal. Toch wordt er ook een overdruk ervaren: “de eerste heuvelrij is verzadigd, er liggen zeker nog mogelijkheden op de tweede heuvelrij (De Walletjes,…).” N Door het wegvallen van de grenzen is er nieuwe ruimte ontstaan. De druk uit Frankrijk op Heuvelland is groot, niet alleen toeristisch, maar ook Franse immigratie. Zijn we ons wel bewust van de Eurometropool? Het lot van Heuvelland wordt voor een deel door Rijsel bepaald. We moeten in overweging nemen hoe we zullen omgaan met dit gegeven in de toekomst.

56


N De gidsen signaleren knelpunten in de horeca: de deuren blijven te vaak gesloten, een vraag naar horecazaken die aangepast zijn aan het fietsen wandeltoerisme, Franstalige bediening. Maar er zijn ook goede voorbeelden. N De belangrijke troeven voor de streek zijn: • rust en open ruimte, het landschap, de natuur • geschiedenis / erfgoed (WO I, Koude Oorlog, Geuzen, Kelten,…) • grenzen / grensgebied • folklore / gezelligheid N De grootste knelpunten zijn: • Draagkracht: zwerfvuil, geluidsoverlast, horecatoeristen in de grensstreek, quadtochten • Service en onthaal: horeca, parkeergelegenheid, fietsrekken, picknickbanken voor wandelaars, openbare toiletten • Spreiding, zowel in ruimte als in tijd. Bedoeling is de pieken (vooral weekends) van bezoeken af te toppen en naar andere periodes (midweek) te verleggen.

1.4.1.2 Weerslag vergadering logiesverstrekkers N Als troeven worden aanzien: • rust en stilte, open landschap, relaxatie, onthaasting • WO I • authenticiteit van de mensen: dialect • de bergen • grenzen – Frans-Vlaanderen: het aanbod over de grens • er is altijd iets te doen (openingsuren in de midweek!) • eigenheid van de mensen: openheid, toerist voelt zich thuis => stress valt weg N Als knelpunten of zwakten worden aanzien: • openingsuren in de week: maandag en dinsdag • quads: lawaaihinder => in bepaalde gebieden? • rust en stilte <-> activiteiten met overlast • spreiding: recreatieve druk in weekend: wandelaars, fietsers, ruiters • Engelse markt: hen naar hier krijgen • promotie en marketing van Heuvelland • de agglomeratie rond Rijsel wordt niet bewerkt, wel een aandachtspunt Er moet aandacht worden besteed aan het plaatsen van rustbanken op of rond de wandelroutes. Het wandelnetwerk moet ook uitgebreid worden richting Reningelst, Wijtschate, Wulvergem en Nieuwkerke. Het aanbod in Heuvelland is bij de uitbaters veel te weinig bekend. Er moeten acties worden ondernomen om de sector zelf beter te informeren. Een markt met groeipotentieel is het MICE-segment (zakentoerisme). In Heuvelland is er nu te weinig infrastructuur. Het is jammer dat de kiosken op de marktpleinen niet meer gebruikt worden: een fanfare op zondag kan toeristen lokken.


57

1.4.2 Witboek Unizo Unizo Heuvelland organiseerde in 2003 een gespreksronde omtrent de toeristische ontwikkelingen in relatie tot het zelfstandig ondernemen. Deze gesprekken resulteerden in een rapport onder de vorm van een witboek ‘Toerisme is lokale economie’. Er werd een twaalf-puntenplan opgesteld met aandachtspunten voor de gemeente en de zelfstandige ondernemers. Twee jaar later werd het witboek geëvalueerd en bijgestuurd.

A. Aandachtspunten 1. Opstellen van kengetallen en statistieken omtrent lokale toeristische economie. 2. Aandacht voor natuur en cultuur. 3. Aandacht voor gezondheid en sport. 4. Behoefte aan een openluchtzwembad. 5. Ontwikkeling van arrangementen. 6. Correcte communicatie en kwaliteitseisen. 7. Architectuur en constructies. 8. Culturele uitstraling. 9. Horeca. 10. De Dorpsonthaalpunten (DOP) worden zeer enthousiast onthaald. 11. Een efficiënte distributie.

B. Prioriteiten N Verder studie- en ondersteuningswerk, projecten, … rond leefbaarheid van de plattelandsdistributie. N Sterke arrangementontwikkeling en samenwerking. N Realiseren van een ‘Recreatiegrond’ waar een recreatieve activiteiten thuishoren. N Kwaliteitsverbetering en kwaliteitscontrole. N Nauwere samenwerking ‘Westhoek’. N Meer culturele activiteiten, bv tentoonstellingen in leegstaande gebouwen. N In de marketing: de ontwikkelde producten (arrangementen) nog meer presenteren (aanschrijven) bij personen, groepen, verenigingen. N Hernieuwde actie streekproducten: verbreden van het aanbod, positioneren bij diverse handelaars (uitgevoerd). N Actie rond respect voor natuur en schoonheid (geïnitieerd). N Groei eerst in kwaliteit, dan pas ook in kwantiteit (als antwoord op het vermoeden dat er nog ‘rek’ zit in de vraag naar verblijfsaccommodatie type bed & breakfast. N Openbare toiletten. N Versterking uitstraling via cultuur. N Herziening en dynamiseren van de gemeentelijke toeristische website (uitgevoerd). N Creëren van een aanbod in de week (midweek). N Creëren van all-weather aanbod. De prioriteiten uit het witboek werden geëvalueerd en opgenomen in het actieplan, voor zover ze aansluiten bij de strategische en operationele doelstellingen van het beleidsplan voor toerisme en recreatie in Heuvelland.

58


1.5 Ruimtelijke visie toerisme en recreatie 1.5.1 Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen Heuvelland is gesitueerd in het aaneengesloten gebied van het buitengebied ten zuidwesten van het regionaalstedelijk gebied Kortrijk en ten zuiden van het stedelijk gebied Ieper. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen gaat in het buitengebied uit van recreatief medegebruik met respect voor de draagkracht van het gebied. Het is in hoofdzaak de verantwoordelijkheid van de provincie en de gemeente om de toeristisch-recreatieve ontwikkeling ruimtelijk te plannen. Er zijn in Heuvelland geen toeristisch-recreatieve infrastructuren (golfterreinen of sportvliegvelden) die op ruimtelijk vlak een uitspraak vragen op Vlaamse niveau.

1.5.2 Provinciaal ruimtelijke structuurplan Heuvelland vormt een onderdeel van het deelgebied Heuvel-Ijzerruimte in het Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan West-Vlaanderen. De dynamische grondgebonden landbouw en natuurlijke structuur nemen een belangrijke plaats in. Er is echter ook ruimte voor gedifferentieerde toeristisch-recreatieve plattelandsontwikkeling. De natuurlijke structuur (heuvels en boscomplexen) dient als drager voor toerisme en recreatie. ...“De West-Vlaamse heuvels hebben belangrijke natuurlijke en landschappelijke kwaliteiten. Het is daarom wenselijk geen nieuwe grootschalige toeristisch-recreatieve verblijfsaccommodatie te voorzien. Hierbij gaat het vooral over de kwetsbare delen rond de Kemmel-, Rode-, en Zwarteberg. Deze heuvels worden vanuit toeristisch-recreatief oogpunt grensoverschrijdend onderzocht met Frankrijk. De bosstructuur moet er bestendigd en versterkt worden. Voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling van plattelandsaccommodatie wordt verwezen naar het specifiek beleidskader omtrent kleinschalige plattelandsactiviteiten. De impact van de Eerste Wereldoorlog is in deze streek nog duidelijk aanwezig (vb. IJzertoren, militaire kerkhoven) en is een potentie voor toeristisch-recreatieve ontwikkelingen.”... Bron: Richtgevend gedeelte ‘gewenste ruimtelijke structuur van de deelruimten’ Het Provinciaal Domein Kemmelberg wordt aangeduid als toeristisch-recreatief knooppunt. ...”Het landelijk toeristisch-recreatief netwerk van de Heuvelstreek heeft slechts een beperkt aantal terreinen voor openluchtrecreatieve verblijven. Voor het groene toerisme zijn kampeerterreinen een belangrijke ondersteuning van de toeristische ontwikkeling naast diverse vormen van plattelandstoerisme. De landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten van een dergelijke regio vormen de basis van de toeristische aantrekkingskracht. Daarom wordt geopteerd voor de uitbreiding van bestaande kampeerterreinen binnen de ruimtelijke draagkracht van de omgeving en voor een bijkomend kampeerterrein in de af te bakenen stedelijke gebieden.”...


59

1.5.3 Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan (GRS) Heuvelland voorziet in een toeristischrecreatieve structuur met een clustering van toeristisch-recreatieve ‘zones’, ‘kernen’ en ‘attractiepunten’. De zones bestaan uit: N Zwarteberg-Rodeberg voor commercieel dagtoerisme, N De Hellegatbossen als natuurgebied met recreatief medegebruik, N De Kemmelberg met een concentratie van educatieve en recreatieve initiatieven. De toeristische kernen zijn voornamelijk Kemmel, Westouter, Loker en Dranouter. Als specifieke attractiepunten worden aangeduid: N relicten uit WO I, N bossen waaronder het Hellegatbos en het domein de Warande. Naast landbouw als hoofdfunctie wordt ‘recreatief medegebruik’ erkend als belangrijke nevenfunctie in de open ruimte van Heuvelland.

Toeristisch commerciële zone Educatieve-recreatieve zone Uitvalsbasis recreatief medegebruik Historische kernen Relicten 1914-1918

Frontlijn Bezoekerscentrum De Bergen Kabellift Dranouter Festival

60


Kaart 9: Overzicht van toeristisch-recreatieve zones volgens het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan (2006)

Deel 2: Diagnose 1.6 SWOT-analyse voor Heuvelland In onderstaande matrix werden alle sterkten/zwakten/bedreigingen/kansen samengebracht. Ze zijn het resultaat van een interne denkoefening en stakeholdersoverleg.

1.6.1 Toeristische troeven Sterkten

Zwakten

Uniek landschap met bergen, uitgestrekte vergezichten en veel open ruimte.

Landschap gekenmerkt door intensief landbouwgebruik waardoor vele kleine landschapselementen verdwenen.

Belangrijk toeristische historiek met bijhorende historische attracties en erfgoed: Belvédère, kabelbaan, oorlogsmonumenten en –kerkhoven, hotel Kosmos.

Verouderde of te herstellen toeristische attracties zoals kabelbaan, Bayernwald, Kosmos.

Bezoekerscentrum: educatief infocentrum ideaal voor een eerste kennismaking met de gemeenten en de regio.

Aanpalende landbouwmuseum: sterk verouderde inrichting, niet interactieve en gedateerde presentatie.

Enkele WO I sites zijn opengesteld voor het publiek, en kennen een ruime belangstelling bij de bezoekers: Bayernwald, Pool of Peace, oorlogskerkhoven.

Moeilijke toegankelijkheid in sommige delen van Bayernwald. Onderhoud van Bayernwald is blijvend een aandachtspunt.

Succesvol wandelnetwerk.

Dreiging overschrijding draagkracht.

Educatief programma rond WO I in ontwikkeling.

Wat na 2018: Engelse scholen plannen om het gegeven WO I minder te benadrukken en het thema ‘Oorlog en Vrede’ meer te benadrukken. De vraag naar specifieke WO I-attracties zal verminderen.

Aanwezigheid van een cultuurhistorisch thema: WO I-toerisme in de schaduw van ‘In Flanders het uitgebreide en unieke WO I–erfgoed. Fields’ De ‘Schreve’ als positief aantrekkingselement.

Draagkrachtprobleem voor grenstoerisme tijdens topweekends.

Evenementen met naambekendheid zoals het Festival van Dranouter, Zoetemarkt, Rally van Ypers

Bekendheid van ‘Dranouter’ verdringt bekendheid van Heuvelland.

Gezellige cafés (folk, volkspelen ...) en ‘couleur locale’-elementen

Openingsuren in de midweek zijn ontoereikend voor toerismevraag, verfransing

Opening commandobunker in het voorjaar van Beperkte openingsdagen van de 2010 commandobunker. Recreatieve overdruk op de Kemmelberg Perceptie rustige en stille gemeenten.

Medegebruik ‘harde’ recreatie verstoort stilteen rustbeleving.


61

Kansen Ministerie van Defensie zorgt voor medeondersteuning van commandobunker. Heuvelland als buitengebied van Rijsel.

‘WO I 2014-2018’- activiteiten Interesse van Ierland in WO I-verleden van Heuvelland. Britten hebben interesse in Westhoek. Macro-trends wijzen in de richting van een grotere rurale belangstelling en honger naar rust en stilte (onthaasting).

Bedreigingen Hoge verwachtingen van buiten de gemeente. Verfransing, overdruk tijdens weekends, meer dagtoerisme in het nadeel van verblijfstoerisme. Vedringing van het WO I-aanbod in Heuvelland. Externe financiële ondersteuning kan focus op het toeristisch aanbod verleggen. Concurrentie van Ieper en omliggende gemeenten is groot. Heuvelland als de ‘stilte’-bestemming van Vlaanderen kan overdruk veroorzaken.

1.6.2 Ondersteunende toeristische voorzieningen en dienstverlening Sterkten Baliewerking is vriendelijk en hulpvaardig.

Ondersteunende organisatie van groepsreizen. Openingsuren kantoor vergelijkbaar met trend in de regio (Westhoek).

Zwakten Onthaalruimte kan attractiever en interactiever worden ingericht Onderbemanning bij piekmomenten in weekends. Geen bancontact/proton beschikbaar voor de toeristen. LCD scherm wordt weinig benut. Vele folders zijn eentalig in het Nederlands opgesteld. De toeristische kaarten zijn alleen verkrijgbaar bij de Toeristische Diensten en via het internet.

Onthaalmap is goed uitgewerkt. Gevarieerd aanbod van logies.

Heuvelland is een traditionele kampeergemeente voor jongeren. Jeugdlogies nemen een groot deel van de aankomsten voor hun rekening. Fietsverhuur is een succes. Goed uitgewerkt en onderhouden routenetwerk.

62


Sommige uitbaters voelen aan dat ze niet genoeg weten over de streek. Kwaliteit van het logiesaanbod wordt niet gecontroleerd. Bewegwijzering is verwarrend: ‘Heuvelland’ buiten de gemeentegrens, binnen de gemeentegrens worden de namen van de deelgemeenten gebruikt.

Conflicten tussen diverse gebruikers van de routenetwerken.

DOP’s: bijna elk dorp heeft een dorpsonthaalpunt.

Verzorgde drietalige werfbrochure. Deelname aan beurzen. Drukbezochte website. Vertaalde brochure ‘Slag om de Kemmelberg’ aantrekkingspool voor het Franse publiek

Kansen

Er is geen bancontact/proton aanwezig in het VVV-kantoor. Buitenlandse distributie is niet evident. Fietsverhuur / stand VVV Heuvelland op Dranouter Festival is niet goed. Actualisatie van de website. De verzamelde data wordt niet gebruikt voor marketingtoepassingen. Sommige publicaties zijn niet echt aantrekkelijk (zelf gekopieerde boekjes/ folders). Bedreigingen Zorg voor het landschap komt soms te staan tegenover de grootschaligheid van de landbouw. Verschillende groepen recreanten (ruiters, wandelaars, quads, mountainbikes) gebruiken ongecontroleerd dezelfde onverharde wegen. Onzekerheid omtrent fietsverhuur bij commerciële aanbieders. Commerciële aanbieders dreigen eigen koers te varen, los van gemeentelijk beleid.

Diverse toeristische producten aangeboden door commerciële toeristische bedrijven. Ruime interesse van logiesuitbaters in de toeristische mogelijkheden van de gemeente. Het toeristisch beleidplan van de Westhoek biedt mogelijkheden tot samenwerking en ondersteuning. De positionering van de Westhoek ondersteunt Verdringing van de eigen producten. het profiel van Heuvelland. Een uniform profiel met de Westhoek verhindert een unieke beeldvorming van Heuvelland. Aanbod groepsreizen van derden. Groepsreizen evolueren naar vrije markt aanbod met bedreiging voor kwaliteit. Succes Dranouter Festival. Het toenemend of dalend succes van Dranouter Festival kan een invloed hebben op het toerisme in Heuvelland. Subsidiemogelijkheden van overkoepelende Gevaar voor subsidiëringspolitiek i.p.v. een overheden. toerismebeleid op basis van sterkten en zwakten. Interesse van dorpsgenoten voor Structuur gebaseerd op vrijwilligerswerking; toerismeontwikkeling. gevaar voor minder professionele benadering. Overaanbod: jaar na jaar komen er meer Nieuw decreet voor alle logiesverstrekkende vakantiewoningen bij die kwalitatief niet verblijven: classificatie zorgt voor gecontroleerd worden. kwaliteitsverhoging. Toonaangevende toerismebedrijven op het internet hebben geen aanbod in Heuvelland.


63

Goede gidsenwerking.

Toenemend aantal privégidsen die niet onder de kwaliteitscontrole van VVV Heuvelland vallen.

1.7 Issue-analyse De diverse analyses dienden als basis om een aantal issues te formuleren die een invloed hebben op de toeristische ontwikkeling in Heuvelland. De vooropgestelde missie werd gebruikt als leidraad en referentiepunt. Kwaliteit, respect voor de landelijke eigenheid van de gemeente en het welzijn van de inwoners staan centraal in de probleemstelling. VVV Heuvelland wil werk maken van duurzaam toerisme.

1.7.1 Draagkrachtproblematiek Op sommige momenten wordt in bepaalde delen van de gemeente een overdruk ‘ervaren’: te veel toeristen, geluidsoverlast, verkeersdruk, conflictsituaties tussen diverse doelgroepen. Oplossing Ontwikkeling en stimulatie van duurzame toeristische activiteiten met bijzondere aandacht voor verblijfstoerisme, controleerbare en beheersbare extensieve recreatie, gestructureerd recreatief medegebruik. Aandachtspunten Er moet gestreefd worden naar een evenwicht tussen vraag en aanbod. De natuur en het landschap zijn de centrale gegevens. Open ruimte, rust en stilte zijn de basiselementen van waaruit keuzes worden gemaakt. Een degelijk (toeristisch) mobiliteitsplan, waarin aandacht is voor leefbaarheid, de verhouding tussen de verschillende verkeersnetten (fietsen, wandelen, autoverkeer en openbaar vervoer) en een parkeerbeleid. De inrichting van de infrastructuur moet rekening houden met capaciteit en doorstroming. Toerisme dient te worden gespreid in tijd en ruimte.

1.7.2 Profilering Heuvelland biedt mogelijkheden voor diverse vormen van recreatie, ook intensieve recreatie zoals mountainbike. Wanneer intensieve en extensieve recreatie voorkomen in dezelfde ruimte, ontstaan er conflictsituaties. Conflicten treden ook op wanneer de economische doelstellingen prioritair worden gesteld ten aanzien van natuur- en cultuurbeleving. Deze conflicten moeten vermeden worden. Daarnaast kampt Heuvelland ook met een probleem van naambekendheid. Dranouter is gekend, Heuvelland niet. Bovendien is er ook verwarring met Heuvelland in Nederland. Oplossing Een duidelijke profilering of identiteitsgetuigenis voorkomt twijfel of onduidelijkheid omtrent wie of wat Heuvelland is of wil zijn voor toeristen. Aandachtspunten Er moeten consequent toeristische keuzes gemaakt worden omtrent uitstraling en

64


profilering. Er is nood aan een efficiëntere interne en externe communicatie. Er dient een subsidie- en ondersteuningsbeleid gevoerd te worden dat gebaseerd is op de profilering en eigenheid van Heuvelland.

1.7.3 Professionele toeristische ondersteuning Toerisme als duurzame economische activiteit vergt een professionele omkadering, een gestructureerd toeristische onthaal en degelijk opgeleid personeel. Heuvelland heeft nood aan extra personeel en een eigentijds toeristisch onthaal om tegemoet te komen aan de behoeften van de hedendaagse toerist. Oplossing Een efficiënt beheer van middelen en mensen, een gerichte subsidiepolitiek en publiek private samenwerkingsverbanden. Aandachtspunten Streven naar een eigentijdse presentatie en onthaal, aangepast aan de verschillende doelgroepen. Verbeteren van beeldkwaliteit en communicatie in en om toeristische punten. Onderbemanning tijdens piekmomenten opvangen door een alternatief onthaal te initiëren. Diverse actoren (waaronder horeca en logiesuitbaters) opleiden en inschakelen als ambassadeurs van het toerisme in Heuvelland. Een consequent onderhoud van infopunten, openbare ruimte, routes en toeristische attracties getuigt van een professionele aanpak.

1.7.4 Draagvlak Een geloofwaardig toeristisch product is een product dat gedragen en ondersteund wordt door de bevolking. De inwoners van Heuvelland moeten geloven in toerisme als economisch speerpunt. De leefbaarheid van de gemeente mag echter niet in het gedrang komen. De inwoners van Heuvelland moeten overtuigd zijn van een win-win benadering. Oplossing De inwoners van Heuvelland betrekken bij de profilering en motiveren voor een duurzaam toerisme. Aandachtspunten Informatie- en inspraakmomenten inlassen. Werkgroepen initiëren en actoren betrekken bij de besluitvorming. Toeristen en inwoners samenbrengen. Activiteiten van bewoners en actoren ondersteunen.

1.7.5 Toeristische accommodatie Sommige toeristische attracties en accommodaties in Heuvelland zijn verouderd of Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

65

verwaarloosd waardoor bepaalde doelgroepen minder of niet meer aan hun trekken komen. Het toeristisch aanbod is niet volledig afgestemd op de behoeften van de hedendaagse toerist. Oplossing Investeren in accommodatie en een eigentijds toeristisch aanbod. Privé-investeringen aanmoedigen. Aandachtspunten Toestand van toeristische accommodatie inventariseren en analyseren. Toekomstvisie uitwerken voor alle toeristische infrastructuur, afgestemd op de profilering en algemene toeristische visie. Subsidiedossiers opmaken voor renovatie en vernieuwing van verouderde infrastructuur. Een draagvlak creëren voor vernieuwing.

1.7.6 Onderzoeksgegevens Heuvelland beschikt over te weinig cijfermateriaal om het toeristisch aanbod kwalitatief te evalueren op lokaal niveau. Oplossing kwalitatief onderzoek is noodzakelijk voor een duurzame ontwikkeling van toerisme. Aandachtspunten Private actoren motiveren om deel te nemen aan bevragingen. Logiesuitbaters motiveren om correcte overnachtingcijfers en profielgegevens ter beschikking te stellen. Doelgerichte bevragingen organiseren en de verworven informatie verwerken. Jaarlijks de bekomen informatie verwerken om een evolutie te kunnen schetsen.

1.7.7 Doelgroepbenadering Heuvelland heeft een grote traditie in sociaal jeugdtoerisme en grenstoerisme. In de loop der jaren heeft ook het WO I-toerisme aan belangstelling gewonnen. Het is niet eenvoudig om een eenduidig toeristisch traject uit te tekenen waarin alle doelgroepen zich kunnen vinden. Oplossing Het beleidsplan moet gedifferentieerd aangepakt worden, in functie van de verschillende doelgroepen. Aandachtspunten Er moet gestreefd worden naar een gedifferentieerde strategie, uitgaande van een eenduidig profiel van de gemeente, maar een gevarieerd profiel van bezoekers. De open ruimte en het landelijke karakter zijn de uitgangspunten. De vertaling in een aangepast toeristisch product is afhankelijk van de doelgroep. Het jeugd- en WO I-toerisme moeten bijzondere aandacht krijgen, vertrekkende vanuit de karakteristieken van Heuvelland.

66


Stap 2: Waar willen we naartoe? 2.1 Visie Heuvelland is de ‘samenvatting’ van wat Westhoek regionaal te bieden heeft. Het toeristisch aanbod van de gehele regio is lokaal gebundeld in Heuvelland. Het landelijk en heuvelachtig karakter, de agrarische bedrijvigheid en de aanwezigheid van het oorlogsverleden zijn identiteitsbepalende elementen. Rust en stilte zijn belangrijke aandachtspunten voor de leefbaarheid in de gemeente. Respect voor de inwoners van Heuvelland is essentieel bij de uitbouw van het toerisme. Het is ook de enige manier om een groter draagvlak voor toerisme te creëren bij de bevolking. Daarom wordt toerisme, zoals geformuleerd in de missie, op een duurzame manier ontwikkeld, met respect voor authenticiteit en leefbaarheid. Toerisme kan de gemeente welvaart brengen, op voorwaarde dat het welzijn van de inwoners gegarandeerd blijft (met respect voor stilte en eigenheid). De gemeente Heuvelland wil daarom werken aan de ontwikkeling, versterking en promotie van het toeristisch-recreatieve product, met de nadruk op een beheerste en gespreide groei.

2.1.1 Positionering Als belangrijkste troeven en eigenschappen van Heuvelland worden weerhouden in de positionering: prioritair: N open landschap met unieke vergezichten N de Kemmelberg en de getuigenheuvels (de West-Vlaamse Bergen) secundair: N de absolute aanwezigheid van rust en stilte N het landelijk karakter N de couleur locale N de WO I-getuigenissen N nabijheid van de grens

Heuvelland is een streek om vooral te voet te verkennen, om af en toe halt te houden in een kroeg of eethuis, te luisteren naar de mensen die er wonen en stil te staan bij de dingen des levens. Achter de horizon schuilt een aangename verrassing. Harmonie, levenskwaliteit en respect voor elkaar en het landschap staan centraal. Heuvelland staat synoniem voor intens (be)leven, op alle vlakken: goed slapen, hechte vriendschappen, lekker eten, genieten van stilte, schoonheid en natuur. De Kemmelberg is een baken in het landschap. De integratie van de Kemmelberg in de positionering is belangrijk voor de identiteit van Heuvelland en voor de oriëntering van de wandelaars. Toeristen kunnen ‘herbronnen’ in Heuvelland: het oneindige ervaren via de beleving van een Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

67

vergezicht en pure stilte of geconfronteerd met oorlog en vrede. Men kan zowel zichzelf als een bewoner tegenkomen in het landschap. De gemeenschappelijke ervaring is harmonie en levenskunst. ‘Feest’ kan daarin een plaats krijgen.

2.1.2 Strategische visie VVV Heuvelland wil, rekening houdende met de toeristische potenties van de gemeente, werk maken van een natuur- en cultuurgerichte toeristische ontwikkeling. Als toeristisch aantrekkelijk worden beschouwd: N N N N N N N N N

het landelijk karakter de waardevolle cultuurlandschappen rust en stilte de vele gezellige en authentieke kroegen en eethuizen het erfgoedverleden met als belangrijkste thema WO I en de Koude Oorlog, maar ook de Kelten en de Geuzen ideale wandelomstandigheden specifieke fietsomstandigheden de aanwezigheid van bovenlokale evenementen zoals Dranouter Festival en Zoetemarkt het jeugdsentiment

De SWOT- en issue-analyse ten slotte geven aan op welke manier Heuvelland zich op de toeristische markt dient te profileren en hoe dit kan worden gerealiseerd. Heuvelland heeft baat bij een gedifferentieerde doelgroepbenadering. Er moet een actieplan worden uitgewerkt voor jeugdtoerisme, nieuwe groepen, buitenlandse toeristen, individuele toeristen. Samenwerkingsverbanden tussen privé en overheid zijn cruciaal. Om het toerisme optimaal te laten renderen in een duurzaam klimaat, moet het verblijfstoerisme worden gestimuleerd. Een betere spreiding van de toeristische activiteiten en een duidelijke profilering (gemeente van rust en stilte) voorkomt conflicten en problemen met draagkracht. Aangezien toerisme belangrijk is voor de welvaart van Heuvelland, moeten acties ondernomen worden om concurrentieel te blijven. Een eigentijds onthaal en kwalitatieve attracties zijn onontbeerlijk. Om het profiel van Heuvelland te ondersteunen moet werk worden gemaakt van beeldkwaliteit en moeten kansen worden gegeven aan rust en stilte. Een lokaal draagvlak is essentieel voor het efficiënt functioneren van de toeristische werking in Heuvelland. Er moeten acties worden ondernomen om de bevolking te betrekken bij de toeristische ontwikkeling.

68


2.2 Doelstellingen 2.2.1 Strategische doelstellingen Teneinde prioriteiten af te bakenen worden een aantal strategische doelstellingen geformuleerd die prioritair aandacht krijgen in het beleid en de toeristische werking van Heuvelland. Strategische doelstelling 1: Heuvelland profileren als een dynamische plattelandsgemeente waar toeristen die houden van levenskunst, rust en stilte welkom zijn en een ideale vakantiebestemming vinden. Verblijfs- en dagtoerisme stimuleren in een duurzame context. Strategische doelstelling 2: De draagkrachtproblematiek als gevolg van toeristische en recreatieve activiteiten bestuderen, controleren en beheren zodanig dat de inwoners van de gemeente geen hinder ondervinden van eventuele overdruk. Strategische doelstelling 3: De toeristische accommodatie en dienstverlening afstemmen op de behoeften van de hedendaagse toerist door de renovatie en vernieuwing van onthaal, attracties, openbare ruimte en activiteiten. Strategische doelstelling 4: Een gedifferentieerde doelgroepbenadering hanteren waarbij ook het jeugdtoerisme en het oorlogstoerisme ruim aan bod komen. Strategische doelstelling 5: Samenwerking is het sleutelwoord voor een succesvol kwalitatief en duurzaam toerisme waarin gestreefd wordt naar zowel externe (buiten de gemeente) als interne (lokale) en privé- en overheidspartners. Een bijzondere aandacht gaat naar de inwoners van Heuvelland als toerismeambassadeurs.

2.2.2 Operationele doelstellingen 2.2.2.1 Profilering, positionering en communicatie Operationele doelstelling 1: Toeristische producten en activiteiten ontwikkelen en aanbieden die aansluiten bij het profiel van Heuvelland, met name de beleving van rust, stilte, harmonie en de uniekheid van het landschap. Operationele doelstelling 2: Interne en externe communicatie en promotie voeren om het profiel van Heuvelland te versterken, gebruik makend van eigentijdse communicatiekanalen. Operationele doelstelling 3: Gerichte persacties initiëren die Heuvelland voorstellen als ideale vakantiebestemming voor levensgenieters en zinzoekers, als stille en rustige plattelandsgemeente met een toeristische traditie. Operationele doelstelling 4: Signalen en stimulansen geven aan de sectoren natuur, landbouw, sport, cultuur en ruimtelijke ordening omtrent het belang van beeldkwaliteit en het stil, landelijk en kwalitatief toeristisch imago van de gemeente. Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

69

2.2.2.2 Draagkracht en duurzaamheid Operationele doelstelling 5: Een lokaal monitoringsysteem opstarten in samenwerking met regionale en provinciale actoren teneinde inzichten te verwerven inzake spreiding in tijd en ruimte van toeristenstromen, verkeersdruk, geluidshinder en toeristenprofielen. Operationele doelstelling 6: Lokaliseren van zones die te kampen hebben met draagkrachtoverschrijding en gerichte zoneringsacties uitwerken. Operationele doelstelling 7: Verblijfsarrangementen en toeristische activiteiten aanbieden en promoten die gespreid zijn in tijd en ruimte. Operationele doelstelling 8: Kwetsbare en stille zones in kaart brengen en vrijwaren van intensieve recreatie en/of geluidsoverlast.

2.2.2.3 Accommodatie en dienstverlening Operationele doelstelling 9: Het onthaalapparaat kwalitatief en eigentijds uitbouwen tot een professioneel infokantoor door enerzijds de accommodatie en anderzijds de dienstverlening aan te passen aan de verwachtingen van de hedendaagse toerist. Elke toerist moet op elk moment een antwoord kunnen vinden op vragen omtrent basisbehoeften (slapen, eten en drinken, ontspannen). Operationele doelstelling 10: Toeristische openbare infrastructuur met oog voor esthetiek, onderhoud en klantvriendelijkheid aanbieden. Verouderde accommodatie met een toeristische meerwaarde moet worden gerenoveerd teneinde attractief en concurrentieel te blijven. Eigenaars van privé-accommodatie stimuleren en aanzetten om een kwalitatief beheer na te streven. Operationele doelstelling 11: Het dienstverlenend personeel opleiden en bijscholen. Iedereen die in contact komt met toeristen (ook horeca, logiesuitbaters en gidsen) de kans bieden om zich te verdiepen in het toeristisch aanbod in en om Heuvelland. Operationele doelstelling 12: Een grote publieke waardering nastreven voor het toeristisch waardevol erfgoed en een responsabiliseringsactie uitwerken in samenwerking met private partners.

2.2.2.4 Doelgroepenwerking Operationele doelstelling 13: Een scenario en acties ontwikkelen in overleg met de sector van het doelgroepentoerisme om het jeugdtoerisme te herwaarderen en het aanbod af te stemmen op de verwachtingen van de jongeren en het profiel van Heuvelland. Operationele doelstelling 14: Een scenario en acties ontwikkelen in overleg met Westtoer en Westhoek om het WO I-aanbod van Heuvelland maximaal, maar ook duurzaam, af te stemmen op het globaal WO I-aanbod in het kader van de activiteiten ‘2014-2018, 100 jaar Groote Oorlog’. Inspanningen met aanzienlijke financiële complicaties moeten een blijvend 70


karakter hebben. Bijzondere aandacht gaat naar specifieke buitenlandse geografische markten en activiteiten die aansluiten bij het algemeen profiel van Heuvelland. Operationele doelstelling 15: Een scenario en acties ontwikkelen in overleg met de gehele toeristische sector om nieuwe groepen aan te trekken, rekening houdende met macrotrends en marktevoluties in relatie tot het profiel van Heuvelland. Operationele doelstelling 16: Een scenario en acties ontwikkelen in overleg met de logiessector om het verblijfstoerisme gericht naar Vlaamse en Nederlandse individuele toeristen te ontwikkelen. Het aanbod moet aansluiten bij het profiel van Heuvelland.

2.2.2.5 Samenwerking en sensibilisatie Operationele doelstelling 17: De bevolking van Heuvelland betrekken bij de ontwikkeling van de gemeente als een rustige en stille plek waar het aangenaam is om te wonen, ontspannen en werken. Operationele doelstelling 18: Samenwerkingsverbanden zoeken met diverse instanties en organisaties en streven naar een geïntegreerde werking op alle toeristische beleidsniveaus. Operationele doelstelling 19: Een gedifferentieerde doelgroepwerking is alleen mogelijk door samen te werken met de betrokken sectoren en instanties. Daarom zal VVV Heuvelland voor het ontwikkelen van acties overleg plegen met de sectoren van het sociaal toerisme, met de regiocoördinator toerisme Westhoek, andere toeristische regio’s, Westtoer, Toerisme Vlaanderen en verwante regio’s in het buitenland. Operationele doelstelling 20: Heuvelland streeft, gezien haar ligging, naar een internationale toeristische uitstraling. Internationale samenwerking met overheden, instanties en commerciële organisatie is wenselijk.


71

Stap 3: Hoe bereiken we ons doel? Deel 1: Marketingstrategie 3.1 Doelgroepenbenadering Uit de situatieanalyse is gebleken dat Heuvelland, misschien meer dan andere regio’s en gemeenten, te maken heeft met een uitgesproken doelgroepentoerisme. In de loop van de toeristische geschiedenis van Heuvelland heeft zich een sterke ontwikkeling voorgedaan van het sociaal jeugdtoerisme. Daarnaast is er ook een concentratie van grenstoerisme ter hoogte van de Zwarteberg. Ook het WO I-toerisme is de laatste jaren sterk toegenomen, mede dankzij de aandacht voor en inspanningen van ‘In Flanders Fields’. In de operationele doelstellingen werd al geschetst welke doelgroepen differentieel benaderd zullen worden. De individuele binnenlandse (en in beperkte mate ook buitenlandse) toerist wordt benaderd vanuit zijn reismotivatie of behoefteprofiel. We verwijzen in dit verband naar de behoefteprofielen die worden gehanteerd door Toerisme Vlaanderen en zijn ontwikkeld door Censydiam. Deze methode is echter niet sluitend en tijdgebonden, maar biedt voor de periode van dit beleidsplan wel een heel bruikbaar instrument om gericht promotie te voeren en te communiceren. Heuvelland heeft een toeristisch aanbod voor zinzoekers, mensen die houden van meerwaarde, genieten van het leven en intens met vriendschappen en familie omgaan. Er zullen vooral toeristische producten moeten ontwikkeld worden voor het segment ‘Time to Care’, met andere woorden rust en ontspanning staan centraal. Heuvelland is dé wandelregio bij uitstek. Op het assenkruis met individuele en sociale dimensies, zal de Heuvellandtoerist zich concentreren rond het profiel ‘balans herstellen’ waarin aandacht gaat naar zowel fysiek als mentaal evenwicht, individueel of in groep te beleven. De keuze voor de integratie van ‘rust en stilte’ in Heuvelland sluit hier perfect bij aan.

Open voor nieuwe ervaringen Op zoek naar plezier / Spanning

Versterken van eigen persoonlijkheid

HEUVELLAND

Balans herstellen Functionele en mentale noodzaak Figuur 1: Synovate behoefteprofiel volgens de Censydiammethode.

72


Versterken van samenhorigheidsgevoel

3.2 Producttypes Uit de analyses blijkt dat Heuvelland een grote hoeveelheid dagtoeristen ontvangt. Het gaat vooral om grenstoeristen die op zondag de grenshoreca en -winkels bezoeken bij wijze van ‘zondagnamiddaguitstap’. Daarnaast is er ook een grote groep bezoekers van Bayernwald, fronttoeristen die het belangrijke WO I-erfgoed willen bezoeken. In het kader van de duurzame toeristische ontwikkeling die Heuvelland nastreeft, moet bij het dagtoerisme vooral aandacht worden besteed aan spreiding en zonering, zodanig dat de draagkracht van de betrokken zones niet onder druk komt. In deze context is het ook zinvol de dagtoeristen in contact te brengen met de mogelijkheden van het verblijfstoerisme. Elke dagtoerist is een potentiële verblijfstoerist, vooral de bezoekers van Bayernwald. Bestemming Vlaanderen moet het vooral hebben van korte vakanties. Dat is ook het geval in Heuvelland. Er moet echter een verschil gemaakt worden tussen de individuele toeristen die overnachten in hotels, gastenkamers of vakantiewoningen en de jeugdvakanties in doelgroepenverblijven. In het laatste geval duren de verblijven langer.

Heuvelland heeft drie belangrijke producttypes: N dagtoerisme: grenstoerisme + WO I-toerisme N korte verblijven voor individuele toeristen en kleine groepen: op zoek naar rust en stilte N lange verblijven voor groepen: jeugdtoerisme

3.3 Selectie van de markten Heuvelland kiest ervoor om enerzijds de binnenlandse markt te bewerken voor de traditionele Vlaamse vakantieganger. Anderzijds heeft Heuvelland ook potenties voor de buitenlandse markt: N Nederland (exotisch Vlaanderen met uitstapjes naar Frankrijk) N Frankrijk (Heuvelland is het buitengebied van Rijsel, wandelen in combinatie met horecabezoek) N Ierland (WO I-toerisme) N Groot-Brittannië (WO I –toerisme) Mogelijk is er ook interesse vanuit Wallonië, vooral omwille van de aanwezigheid van de Franse grens en de Kust én de agrarische en Bourgondische levensstijl die herkenbaar is voor de Waal.


73

3.4 Product-marktcombinaties Geografische markt Vlaanderen

Nederland

Verblijfstoerisme kort Kleine en grote gezinnen Kleine groepen Kleine en grote gezinnen Vriendengroepen Kampeertoeristen

Verblijfstoerisme lang Jeugdtoerisme Sociaal toerisme

Dagtoerisme individueel Grenstoerisme WO I-toerisme

Kampeertoeristen

WO I-toeristen die verblijven in een andere gemeente

Frankrijk

Grenstoerisme

Groot-Brittannië

WO I-toerisme

Ierland

WO I-toerisme

Wallonië

Kleine en grote gezinnen Kleine groepen

WO I-toeristen die verblijven in een andere gemeente WO I-toeristen die verblijven in een andere gemeente WO I-toerisme

Dagtoerisme groep WO I-toerisme (socio-culturele verenigingen) WO I toeristen die verblijven in een andere gemeente Grenstoerisme WO I-toerisme WO I-toeristen die verblijven in een andere gemeente WO I-toeristen die verblijven in een andere gemeente WO I-toerisme

WO I-toerisme

In de tabel hierboven werd de actuele situatie weergegeven. De tabel hieronder duidt de prioriteiten en groeimarkten aan, alsook de product-marktcombinaties die extra aandacht verdienen. Prioriteit +++ Groeimarkt ++ Aandachtspunt + Geografische markt Vlaanderen Nederland Frankrijk Groot-Brittannië Ierland Wallonië

Verblijfstoerisme kort +++ ++ + ++ ++ +

Verblijfstoerisme lang +++ (jeugd) + +

Dagtoerisme Individueel +++

Dagtoerisme groep +++

+ ++ ++ +

+ ++ ++ +

Uit deze tabel kan worden opgemaakt dat Heuvelland in haar actieplan vooral aandacht zal besteden aan het verblijfstoerisme voor de Vlaamse markt. Vooral de korte vakanties voor individuele toeristen en kleine groepen en de lange verblijven voor jeugdgroepen zijn prioritair. Daarnaast moet ook aandacht worden besteed aan het WO I-toerisme in relatie tot het gehele WO I-aanbod in de Westhoek. Groeimarkten die aandacht moeten krijgen zijn Frankrijk en Wallonië voor korte verblijven. Het dagtoerisme in Vlaanderen moeten prioritair behandeld worden omwille van de draagkrachtproblematiek en de opportuniteit om dagtoeristen om te zetten in verblijfstoeristen.

74


Deel 2: Actieplan 3.5 Acties rond profilering, positionering en communicatie 3.5.1 Versterken en uitbouwen van de landelijke identiteit en het plattelandstoerisme met de nadruk op het behoud van zijn specifieke kenmerken Bij de geplande herinrichting van De Bergen wordt het landschap als hoofdthema aangewend om de profilering van Heuvelland te introduceren bij de bezoeker. De bergen en hun pittoreske panorama’s trekken al sinds de tweede helft van de 19de eeuw toeristen aan. Die aantrekkingskracht tot het landschap wordt aanzien als de kernwaarde waarrond alle informatie, inhoud en de activiteiten van De Bergen worden georganiseerd. Het nieuwe streekbezoekerscentrum speelt in op de specifieke kenmerken van de streek met naast landschap vooral ook aandacht voor WO1 en landbouw. Ook de dorpen en het dorpsleven, de grens en het toerisme zitten erin verweven.

3.5.1.1 De bergen, en meer in het bijzonder de Kemmelberg, zijn sterke merken, die de rode draad vormen in de toeristische profilering. N De bergen worden als ankerpunt uitgespeeld in de communicatie. N Er wordt een gemeenschappelijke folder gemaakt met Voeren en de Vlaamse Ardennen rond de geografische en esthetische link van de landschappen. N De Kemmelberg is de rode draad in het project met de Bourgogne en wordt op een creatieve manier in de kijker gezet: land-art project, belevingspad, speelweefsel. N Er wordt een landschapsplan en gebiedsvisie uitgewerkt over alle beleidsdomeinen heen. Toerisme, landschapsbeleving en recreatie spelen een belangrijke rol.

3.5.1.2 De ruimere cultuurlandschappen blijvend onder de aandacht brengen en beter in beeld brengen. N Unieke vergezichten als troef beter uitspelen op website en brochures. N Het provinciale project ‘Verhaallijn van de Westhoek’ krijgt een vertaling in het nieuwe streekbezoekerscentrum. N De Geogids Heuvelland wordt geactualiseerd.

3.5.1.3 ‘Rust en stilte’-campagne uitwerken.

3.5.1.4 Dranouter Festival wordt als merknaam geïntegreerd in de promotie van Heuvelland N Gedurende Dranouter Festival wordt de naam ‘Heuvelland’ in beeld gebracht. Er wordt een profileringsspot getoond op het grote scherm (in de grote concerttent) die gekoppeld wordt aan een actie in een promotiestand op het festivalterrein. Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

75

N VVV Heuvelland werkt mee aan de initiatieven van het Muziekcentrum Dranouter, voor zover deze het toeristisch profiel van Heuvelland versterken en aanleunen bij hun kernthema ‘muziek’.

3.5.1.5 Landbouwproducten/streekproducten worden gepromoot N Bedrijfsbezoeken bij landbouwbedrijven en streekproducenten worden opgenomen in het aanbod ‘tips voor groepen’. N Organisatie van een opendeurdag bij streekproducenten en landbouwers naar aanleiding van ‘Dag van de landbouw’. N Maximale promotionele ondersteuning van het buurtwinkelproject en de streekproducten tijdens grotere evenementen: wijnfeesten, Dranouter Festival, zoetemarkt, enz. N Maximale samenwerking met Unizo, het Regionaal Landschap West-Vlaamse Heuvels, Westtoer, Toerisme Westhoek en overkoepelende productenorganisaties.

3.5.1.6 Heuvelland verbiedt recreatief gemotoriseerd verkeer, individueel en in groep, op paden in bossen en reservaten, in provinciedomeinen, in reservaten van Natuurpunt en op niet verharde wegen. N De bestemming van elke weg dient in het mobiliteitsplan juridisch vastgelegd te worden. De aanduiding gebeurt d.m.v. blauwe gebodsborden. N Grote gemotoriseerde tourtochten worden ontmoedigd om gebruik te maken van de recreatieve wandelen fietsnetwerken.

3.5.2 Productontwikkeling met het oog op het versterken van een rustig, historisch en landelijk Heuvelland 3.5.2.1 Oprichting VVV-werkgroep ‘Rust en Stilte’ Taak: Advies en ondersteuning bij het ontwikkelen van een ‘stiltebeleid’.

3.5.2.2 Ontwikkelen van een werking rond ‘stille plekken’ in het landschap N Inventarisatie van potentiële stille plekjes, meditatiezones en herbronningsites. N Behoud van stille plekken die ontsloten worden via trage wegen, niet toegankelijk voor gemotoriseerd verkeer en mountainbikes. N De ‘stiltepotenties’ worden waar nodig geoptimaliseerd met behulp van kwaliteitsvolle ingrepen. N Werken aan een selectieve ontsluiting en promotie ervan; uitgave van een kaart waar de stille plekken op aangeduid staan, herkenbaar aanduiden van deze plekken op het terrein (met behulp van signalisatie (logo), een kunstwerkje, en specifieke beplanting), ontwikkelen van een fietsen wandelroute…

76


3.5.2.3 Sensibilisatiecampagne door het ontwikkelen van een stiltebesef N Lancering van een toeristisch-recreatief product rond ‘Rust en Stilte’ (Heuvelland Tranquillizer) N Speciale editie van het Heuvelland magazine rond stilte. N Prominente aanwezigheid van ‘Stilte’ op de toeristische website. N Streven naar een stilte-kwaliteitslabel voor Heuvelland met afgeleiden voor beeldkwaliteit op erven, in dorpskernen, voor logies- en horeca-uitbating. N Integratie van het stilte-thema in het streekbezoekerscentrum (SBC). N Uitwerken van een stilte-arrangement onder de naam ‘mijn stilteplekje’. N Diverse activiteiten ontwikkelen en ondersteunen die aansluiten bij het stiltethema: duisternis, kerken, slow-food idee, stiltepakket, poëzie, unieke panorama’s, oude ambachten… N Bezoekers uitnodigen om op een respectvolle manier met stilte om te gaan.

3.5.2.4 Het Wandelnetwerk Heuvelland wordt uitgebreid N Een nieuwe verbinding tussen Westouter en Reningelst. N Een uitbreiding naar Nieuwkerke en Wulvergem, met aandacht voor een veilige verbinding naar Dranouter op onverharde wegen. N Een uitbreiding naar Wijtschate en Mesen en via Ploegsteert, over de Franse grens. N In het kader van een optimaal lees- en gebruikerscomfort worden twee kaarten uitgewerkt, afhankelijk van het uitgestippelde netwerk.

3.5.2.5 Een nieuwe wandeling en/of fietstocht wordt ontwikkeld N N N N

Project rond het waardevol onroerend patrimonium. Project rond ‘stilte’ (Heuvelland Tranquillizer). iPod wandeling in het kader van het thema ‘Geuzen’. Project rond de wijnbouw in Heuvelland.

3.5.2.6 Integratie van nieuwe technologische ontwikkelingen Er wordt op een doordachte manier en met ondersteuning van experts ingespeeld op nieuwe technologische ontwikkelingen (Navitel – Me Casting, iPod wandelingen,…). De producten die hieruit voortkomen dienen aan te sluiten bij de visie van het nieuw streekbezoekerscentrum, waarbij de bezoeker in het landschap wordt uitgestuurd om de verschillende thema’s in het landschap te ontdekken.


77

3.5.3 Externe en interne communicatie 3.5.3.1 Externe communicatie A. Profileringscampagne De landschappelijke uniciteit van Heuvelland, die het resultaat is van zowel menselijke als natuurlijke en fysische factoren (reliëf, natuur, landbouw, erfgoed, esthetiek, cultuur) wordt op een geïntegreerde manier gepromoot via de Heuvelland-website, de toeristische brochure, het toeristisch magazine, posters, postkaarten en publicaties van derden. Het open en stil karakter van Heuvelland krijgt een prominente plaats op de website van toeristisch Heuvelland. N Er wordt een nieuwe VVV huisstijl ontwikkeld, gebaseerd op de bestaande huisstijl van de gemeente en op de look and feel van het nieuwe streekbezoekerscentrum. Deze huisstijl wordt doorgetrokken naar alle publicaties en naar nieuwe producten (gadgets, merchandising,…). Alle publicaties en producten worden opgemaakt in dezelfde huisstijl. N Er komt een nieuwe website die qua ‘look and feel’ overeenkomt met het nieuwe streekbezoekerscentrum. Dit moet een duidelijk visueel verband maken tussen het virtueel bezoek thuis en een bezoek in Heuvelland. N De landschappelijke waarde van Heuvelland wordt in het toeristisch magazine geduid via ‘Rust en stilte’. N Het landelijke karakter van Heuvelland wordt doorheen de toeristische brochure geïllustreerd via beeldmateriaal en benadrukt via beschrijving van het landschap. N Er wordt in samenwerking met de logiesuitbaters een campagne uitgewerkt om stiltearrangementen op www.vlaanderen-vakantieland.be en commerciële internetchannels en portals te krijgen. N Er worden speciale acties opgezet om het landelijke karakter van Heuvelland te promoten: N Gezamenlijke promotie met Regio’s met een gelijkaardig landschap waaronder Voeren en de Vlaamse Ardennen. N Profileringscampagne aan de Kust. N Samenwerkingsverband tussen Nederland, Pays des Collines, Frans Vlaanderen en ons Heuvelland.

B. Media N Er wordt een jaarlijkse brochure gemaakt. N Er wordt maximaal gebruik gemaakt van het medium internet, inclusief andere kanalen dan de eigen website zoals digitale sociale netwerken als Facebook, Netlog, Twitter, Flickr, blogs… N De Heuvellandse bezienswaardigheden moeten terug te vinden zijn via de gps-systemen Tom Tom, Garmin, Mio, Becker, Navigon,... N De Heuvellandse bezienswaardigheden moeten terug te vinden zijn en kort beschreven worden via Google Earth/maps. N De samenwerking met Westtoer-producten zoals ‘Westhoekjes’, Westhoek Voordeelpas, Den Grooten Oorlog en de recreatiegids is prioritair. Heuvellandse bezienswaardigheden komen op een creatieve manier aan bod in deze brochures. 78


N Heuvelland magazine wordt driemaandelijks verspreid en werkt complementair op de toeristische brochure. Zo kan ingespeeld worden op de toeristische actualiteit. N Advertentiecampagne in toeristische magazines en krantenbijlages.

C. Doelgroepen- en actiecommunicatie N Uitwerking van specifieke communicatie- en promotieacties die afgestemd zijn op de doelgroepen jeugdtoerisme, WO I-toerisme en bedrijfsmanagers. De boodschap en het aanbod worden aangepast op basis van de interessesfeer van de doelgroep. Landschap, rust en stilte komen evenwel altijd aan bod, desgewenst aangepast aan de noden van de doelgroep. N De DOP’s, google earth, gps en andere eigentijdse toeristische informatiekanalen worden gepromoot op de website en in de brochure. N Het verblijfstoerisme en herhaalbezoek wordt gestimuleerd: Op grotere evenementen als Dranouter Festival en Zoetemarkt worden flyers en/of bonnen uitgedeeld om een herhaalbezoek tijdens minder drukke toeristische periodes te stimuleren. N Er wordt een postkaartenactie gelanceerd: gratis humoristische postkaarten (cartoons) over Heuvelland worden aangeboden via jeugdkampen en bosklassen. N Er wordt actief deelgenomen aan beurzen om brochures te verspreiden en persoonlijke contacten te leggen met potentiële toeristen. De promotie van het verblijfstoerisme staat er centraal. N Grotere steden op een afstand van 200-300 km van Heuvelland worden speciaal promotioneel ‘bewerkt’: verblijfstoerisme staat hierin centraal.

D. Verspreiding N De eigen publicaties (brochures, kaarten en folders) worden zo efficiënt mogelijk gedistribueerd via Westtoer, Toerisme Vlaanderen, beurzen, horecazaken, toeristische diensten, evenementen en internet. N Het uniek rayon doet dienst als lokaal verkooppunt voor toeristische producten. N Alle toeristische diensten en campings aan de kust worden jaarlijks telefonisch gecontacteerd (voor de start van het nieuwe toeristisch seizoen). N Alle toeristische diensten in Nood-Frankrijk (Nord Pas De Calais) worden jaarlijks minstens één keer persoonlijk gecontacteerd. N De belangrijkste Nederlandse toeristische websites worden gescreend en eventueel gecontacteerd voor samenwerking of linkvermelding.

E. Pers, promotie en sponsoring N Er wordt nieuw promotiemateriaal ontwikkeld: USB-stick met een presentatie van Heuvelland voor pers en relaties; T-shirts en petjes. N Een promoteam zal de promotieartikelen verspreiden tijdens grote evenementen en in toeristische centra (de Kust, Brugge,…). N Er wordt Heuvelland-merchandising ontwikkeld: bv. wijnglazen met het logo van Heuvelland naar aanleiding van de wijnfeesten. N Er wordt maximaal gebruik gemaakt van free-publicity (artikels, documentaires, radio en tv-uitzendingen). N Evenementen die het toeristisch profiel van Heuvelland versterken, worden blijvend Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

79

ondersteund door de gemeente en het VVV: Dranouter Festival, Spots op West, de wijnfeesten, de zoetemarkt… krijgen een maximale promotionele ondersteuning; tijdens grote wandelen fiets happenings en andere grote evenementen ontvangen alle deelnemers een gadget (cartoon) van Heuvelland waarop verwezen wordt naar de website. N Op grotere culturele activiteiten worden de Heuvellandse verblijfslogies gepromoot: bijvoorbeeld Open Monumentendag, erfgoeddag, Spots op West, wijnfeesten, Dranouter Festival….

3.5.3.2 Interne communicatie N Het toeristisch magazine wordt bezorgd aan alle toerisme-actoren in Heuvelland. N Bij nieuwe ontwikkelingen of projecten worden alle toerisme-actoren ofwel schriftelijk, ofwel via mail of persoonlijk contact op de hoogte gebracht. N Alle toerisme-actoren krijgen een USB-stick met de presentatie van Heuvelland. N De toerisme-actoren worden regelmatig bevraagd via het internet. N De toerisme-actoren kunnen terecht bij een toerisme-ombudsman voor klachten, vragen en suggesties omtrent de toeristische ontwikkeling van de streek. N VVV Heuvelland verzendt maandelijks een toerisme e-nieuwsbrief aan alle toerismeactoren.

3.5.4 Aandacht voor de landelijke kwaliteit en identiteit van Heuvelland 3.5.4.1 In elke dorpskern worden fotomozaïeken opgezet met een overzicht van het waardevol bouwpatrimonium aan de hand van de inventaris van het Sint-Lukasarchief.

3.5.4.2 Uitschrijven van een tweejaarlijkse renovatieprijs.

3.5.4.3 Uitgave en promotie van een publicatie met ‘best practices’. De publicatie wordt aangeboden aan iedereen die een woning wenst te bouwen of te verbouwen in Heuvelland.

3.5.5 Aandacht voor beeldkwaliteit en opwaardering van de openbare ruimte 3.5.5.1 Er wordt een workshop en campagne opgezet omtrent beeldkwaliteit en verfraaiing van logiesaccommodatie.

3.5.5.2 Er worden acties opgezet omtrent beeldkwaliteit en verfraaiing van erven. N Bekendmaken en promoten van de provinciale prijs voor hoeveverfraaiing. N Aandacht in gemeentelijke publicatie ‘best practices’.

80


3.5.5.3 Jaarlijkse Campagne omtrent zwerfvuil.

3.5.5.4 Er wordt een samenwerking aangegaan met de gemeentelijke milieudienst om enerzijds in te spelen op bestaande acties en anderzijds om nieuwe acties uit te werken voor toeristen.

3.5.5.7 Bij het opmaken van het landschapsbeheerplan Kemmelberg en omgeving wordt aandacht besteed aan beeldkwaliteit. Een vertegenwoordiger van de VVV zetelt in de stuurgroep om te waken over de uitvoering van het actiepunt.

3.5.5.8 Effectieve verbetering van de beeldkwaliteit N Er wordt een inventarisatie opgemaakt van knelpunten zoals verkeersborden, autobanden, stallingen of loodsen die de harmonie van het landschap verstoren. N Er wordt actief ingespeeld op de lopende inventarisatie van de verkeersborden door het Vlaamse gewest. N In overleg en samenwerking met het RLWH worden persoonlijke gesprekken aangegaan met eigenaars.

3.6 Acties rond draagkracht en duurzaamheid 3.6.1 Methodiekontwikkeling om inzichten te verwerven inzake draagkracht en kwaliteit van het toeristisch aanbod en de infrastructuur 3.6.1.1 Heuvelland participeert aan een bovenlokaal onderzoek van Toerisme Vlaanderen inzake leefbaarheid en draagkracht.

3.6.1.2 Er wordt een lokaal monitoringsysteem uitgewerkt inzake controle en opvolging van kwaliteit en draagkracht.

3.6.1.3 VVV Heuvelland verzamelt cijfergegevens die het dagtoerisme kwantitatief in kaart kunnen brengen.

3.6.2 Inventarisatie en remediëring van zones met draagkrachtoverschrijding 3.6.2.1 Opmaken van een inventaris van zones waar en wanneer de draagkracht wordt overschreden.

3.6.2.2 Beschrijving van de draagkrachtproblematiek in overschrijdingszones.


81

3.6.2.3 Opstellen van een plan van aanpak (spreiding in tijd en ruimte) voor zones waar de draagkracht wordt of dreigt overschreven te worden.

3.6.2.4 De parkeerproblematiek aan drukbezochte attracties en sites wordt onderzocht en er wordt een duurzame oplossing uitgewerkt.

3.6.3. Ontwikkelen van acties die een spreiding in de tijd mogelijk maken 3.6.3.1 De VVV-werkgroep horecaen logies besteedt aandacht aan de draagkrachtproblematiek van de toeristische zones.

3.6.3.2 Uitwerken van midweekarrangementen voor medioren/senioren/groepen.

3.6.3.3 Uitwerken van buitenseizoenarrangementen die aansluiten bij het rustig, historisch en landelijk profiel van Heuvelland. N Activiteiten die buiten het topseizoen vallen worden aangegrepen om speciale toeristische verblijfsarrangementen uit te werken. Voorbeelden zijn tijdelijke arrangementen in het kader van specifieke concerten in ’t Folk Dranouter.

3.6.3.4 Maximale samenwerking met Westtoer, Toerisme Vlaanderen en privépartners voor tijdelijke (seizoensgebonden) marketing- en promotieacties.

3.6.4 Kwetsbare en stille zones worden gevrijwaard van intensieve recreatie N De kwetsbaarheidskaart voor ATF4-wandelen paardenevenementen wordt jaarlijks en in samenwerking met het RLWH en de gebruikers geëvalueerd. N Potentiële stilteplekken worden afgestemd op de kwetsbaarheidskaart ATF-wandelruiter-routes. N Grote georganiseerde recreatieve wandel-, paard- en fietsevenementen worden zoveel als mogelijk geweerd uit de stille plekken.

3.6.5 Op alle wegen - zowel in de dorpen als in het buitengebied - wordt een ‘ontradingsbeleid’ gevoerd voor quads en 4x4

3.7 Acties rond toeristische accommodatie en dienstverlening

4

ATF: Alle Terrein Fietsen

82


3.7.1 Goed beheer en onderhoud van de bestaande attractiepunten, sites, fietsen wandelroutes N Het wandelnetwerk Heuvelland wordt toegankelijker gemaakt dankzij de aanleg van nieuwe knuppelpaden op drassige zones langs de Geuzenwandelroute, aan de sulferberg en in de broekelzen. N Het onderhoudsschema van de wandelen fietsroutes wordt jaarlijks geëvalueerd met de gebruikersgroepen in overleg met het RLWH, de sportdienst van Heuvelland en vrijwillige peters en meters. N De toestand van alle toeristische sites en de recreatieve infrastructuur (inclusief onverharde wegen) wordt bewaakt en geïnventariseerd. Het RLWH koppelt een onderhoudsdraaiboek van alle kleine landschapselementen aan het geografisch informatiesysteem (GIS). N De informatieborden op de DOPS en aan de toeristische attracties worden geactualiseerd en/of aangevuld waar nodig of gewenst. N De kunstwerken in de verschillende dorpen krijgen een uniforme identificatie.

3.7.2 Herinrichting van het onthaal- en bezoekerscentrum De Bergen en herwaardering van het landbouwmuseum N Het Streekbezoekerscentrum (SBC) wordt het portaal waarlangs toeristen/recreanten de streek en het landschap binnenkomen. N Het SBC wordt het provinciaal onthaalpunt voor het Provinciaal Domein de Kemmelberg. N Inhoud en vormgeving van het gebouw worden op elkaar afgestemd en geïntegreerd in het landschap en de huisstijl van de VVV. N Het SBC wordt opgebouwd rond het thema landschap met bijzondere aandacht voor WO 1 en landbouw. Ook de thema’s dorpen en dorpsleven, de grens en het toerisme zitten erin verweven. N De inhoud van het SBC wordt opgebouwd rond het ‘body–mind-soul’-concept waarbij zowel het lichaam (via recreatiebeleving), het verstand (kennis opdoen over het landschap) als de geest (via artistieke of meditatieve activiteiten) worden aangesproken. N Het VVV-kantoor wordt geïntegreerd in het concept van het SBC en geclassificeerd als een professioneel infokantoor (volgens classificatie Toerisme Vlaanderen).

3.7.3 Aandacht voor te renoveren attractiepunten N Lijstermolen: na restauratie wordt de Lijstermolen opgenomen in het arrangementenaanbod. In samenwerking met de erfgoedmedewerker wordt een nieuw educatief pakket uitgewerkt rond het verhaal van de molens in Heuvelland. N Landbouwmuseum: op basis van een nota CAG (Centrum voor Agrarische Geschiedenis) wordt de collectie selectief afgestoten maar ook ten dele opgewaardeerd, stukken worden opgenomen in het nieuwe streekbezoekerscentrum. De collectie wordt ondergebracht in een nieuw depot in de streek. N Bayernwald: er wordt jaarlijks 50.000 euro geïnvesteerd in restauratie. Het toegangssysteem en de parkeerproblematiek worden verbeterd. Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

83

N Omgeving De Engel en Frans massagraf: herstel van de samenhang tussen beide monumenten, herinrichting van de omgeving rond ‘De Engel’: verwijderen van de parkeerplaatsen, picknick zone verplaatsen, verhardingen.. onderzoek naar ontsluiting PC tunnel. N Pool of Peace/Kampagnebos/Godtschalck/Lettenberg: verdere opwaardering van de sites in het kader van de herdenking 2014-2018. N Verblijfscentrum de Kosmos: de gemeente wenst een stimulerende rol te spelen in de herontwikkeling van deze toeristische toplocatie. Voorop staan een kwalitatief jeugdof zakentoerisme met een ecohotel en/of congrescentrum en de opwaardering van een publiek toegankelijk zwembad. N Kabelbaan: VVV Heuvelland en de gemeente Heuvelland zien dit aanbod als een belangrijke troef voor het recreatietoerisme in Heuvelland. De kabelbaan past goed in de landschappelijke benadering van het toerisme in Heuvelland. VVV Heuvelland vraagt aandacht voor een valorisatie van dit initiatief. N Buizenfabriek Dumoulin: VVV Heuvelland en de gemeente Heuvelland zien de buizenfabriek Dumoulin als een belangrijke troef voor het cultuurtoerisme in Heuvelland. Een valorisatie van dit industrieel archeologisch gebouwencomplex is wenselijk. N Belvédère: VVV Heuvelland en de gemeente Heuvelland zien deze toren als een belangrijke troef voor het recreatietoerisme in Heuvelland. Een goed toegankelijke toren, ingericht als een belevingspunt, past goed in de landschappelijke benadering van het toerisme in Heuvelland. VVV Heuvelland vraagt aandacht voor een valorisatie van dit gebouw.

3.7.4 Onthaal en dienstverlening 3.7.4.1 Het personeelsbestand van het VVV Heuvelland wordt verder uitgebreid teneinde de dienstverlening te maximaliseren. N Huidige bezetting: 1 Fulltime (FT) coördinator B-niveau, 1 FT animator B-niveau (project toerisme Vlaanderen), 1,5 FT administratief medewerker C-niveau. N Minimaal voorziene bezetting: 1 FT coördinator (niveau Master of gelijkwaardig door ervaring / verloning niveau A), 2 FT animatoren (niveau Bachelor of gelijkwaardig door ervaring / verloning niveau B), 2 FT administratief medewerker (niveau hoger middelbaar of gelijkwaardig door ervaring / verloning niveau C). N De provincie wordt uitgenodigd om hierin te investeren teneinde het persoonlijk onthaal op het provinciaal Domein van de Kemmelberg beter te organiseren.

3.7.4.2 Er wordt gestreefd naar maximale klantvriendelijkheid in horecaen logiesuitbating. N De horeca-openingsuren worden op elkaar afgestemd. Deze actie wordt uitgewerkt en gecoördineerd door de werkgroep ‘horeca en logies’. N Lancering: ‘café van wacht’. N Er worden aan en in samenwerking met de sector workshops aangeboden over klantvriendelijk toeristisch onthaal en bezienswaardigheden in Heuvelland. Deze actie 84


kadert in de doelstelling dat de horeca-uitbaters ‘streekambassadeurs’ worden. N Er wordt onderzocht of éénzelfde onthaalpakket kan worden gemaakt voor hotels, b&b, weekendhuisjes. N Er wordt onderzocht of alle Heuvellandse bezienswaardigheden via een intranet tvsysteem van hoteluitbaters in de kijker kunnen worden geplaatst.

3.7.4.3 Optimalisatie van onthaaldiensten N De openingsuren van het toeristisch infokantoor worden verruimd. Het kantoor zal 7 dagen op 7 open zijn gedurende heel het jaar. N Er wordt een vrijwilligerswerking voor bemanning van de VVV-balie opzet voor het toeristisch hoogseizoen. N Lancering van toerismewachten: Tijdens grotere evenementen en op toeristische piekmomenten staan duidelijk herkenbare gidsen/ambassadeurs de toeristen te woord om hen te informeren omtrent toeristische basisbehoeften (logeren, eten en drinken, ontspannen). N Het buurtwinkelproject in horeca en buurtwinkels wordt ingeschakeld om routekaarten te verkopen in de verschillende dorpskernen van Heuvelland. N Het systeem van herkenbare VVV ‘folderhouders’ wordt versterkt en uitgebreid, inclusief regelmatige bevoorrading van dorpsonthaalpunten. N De DOP’s en belevingspunten (bv Belvédère, site van de Kosmos, uitkijkpunt in Nieuwkerke, de walletjes) worden geïntegreerd in het concept van het nieuwe streekbezoekerscentrum.

3.7.5 Ondersteuning van de logiesaanbieders N Binnen de schoot van VVV Heuvelland wordt een werkgroep horeca en logies opgericht. N Leden van VVV Heuvelland krijgen extra ondersteuning onder de vorm van korting. Er wordt aanvullend een publi-redactioneel stuk in de Heuvelland-brochure en in een Heuvelland-magazine aangeboden. N Er worden in de werkgroep horeca en logies workshops georganiseerd om originele arrangementen uit te werken. N Er wordt ondersteuning voorzien voor bestaande lokale logiesaanbieders en een positief klimaat gecreëerd voor nieuwe aanbieders die aanleunen bij het rustige profiel en het landelijke karakter van de gemeente en die beantwoorden aan de voorwaarden van het nieuwe logiesdecreet. • Bestaande logiesaanbieders: er wordt een infovergadering belegd over het nieuwe logiesdecreet en een actie uitgewerkt rond beeldkwaliteit. • Nieuwe logiesaanbieders: er worden impulsen gegeven om van bij de start te beantwoorden aan de nieuwe normering van de overheid en om de profilering van toerisme in Heuvelland te ondersteuning via een ‘stille’ omkadering en een landschappelijke integratie van de uitbating. N Er wordt een informatiepakket en een begeleiding ‘op maat’ aangeboden.


85

3.8 Acties rond doelgroepenwerking 3.8.1 Opwaarderen van het jeugdtoerisme Een werkgroep ‘jeugdverblijfcentra’ wordt opgericht binnen de schoot van de VVV teneinde nieuwe didactische pakketten te realiseren voor de Bosgeus, de Lork, Lanceloot, Parsifal, Monsalvaet, Het Eksternest en Peace Village. De ontwikkeling van de didactische pakketten kadert in het toeristisch tewerkstellingsproject met Peace Village Mesen. Mogelijke acties zijn: N het bestaand aanbod inventariseren en promoten, N groepsarrangementen rond streekverhalen uitwerken voor klassen, groepen en gezinnen, N groepsarrangementen uitwerken rond het Ierse verhaal voor klassen, groepen en gezinnen, N de uitbaters stimuleren om ‘ambassadeur van de streek’ te worden, N infopakketten uitwerken voor de individuele verblijvers in de doelgroepcentra, N een onthaalmap maken voor klassen, N infopunten creëren in de jeugdverblijfcentra, N een didactische koffer maken voor de jeugdverblijfcentra, N een aanbod ontwikkelen voor touroperators met daarin een kennismaking met de jeugdverblijven en het toeristisch aanbod, N De gidsenwerking stimuleren: N betrokkenheid bij opmaak arrangementen, N vraag en aanbod op elkaar afstemmen. N Inspelen op een opportuniteit die zich aandient, N gemeenschappelijke standpunten formuleren van alle uitbaters van jeugdverblijfcentra.

3.8.2 Aandacht voor WO I-toerisme 3.8.2.1 Oprichting van een VVV-werkgroep ‘WO I’ teneinde 2014-2018 degelijk voor te bereiden. N Het ontwikkelen van een ‘dag voor touroperators’ rond het WO I-aanbod, N Input geven voor de invulling van het WO I-thema in het nieuw streekbezoekerscentrum, N Onderzoeken of er mogelijkheden bestaan voor evenementen/programma’s met een Franse en Duitse insteek, N Onderzoeken of er mogelijkheden bestaan voor gemeenschappelijke evenementen/ programma’s Mesen/Heuvelland rond het Iers/Britse verhaal: • Eén sterk en groot evenement in juni 2017 en/of • Verschillende kleinere gemeenschappelijke evenementen, N Voorbereiden van subsidiedossiers. N Leggen van contacten met buitenlandse actoren via twinning.

3.8.2.2 Maximaliseren van de samenwerking met Westtoer, de provincie (Oorlog en Vrede), In Flanders Fields Museum in Ieper, Peace Village in Mesen en het Memorial Museum Passchendaele in Zonnebeke.

86


3.8.2.3 Benaderen van de Britse en de Ierse markt met gepersonaliseerde arrangementen.

3.8.2.4 Uitwerken van de Wijtschate-Messines Ridge Experience

3.8.2.5 Bezoek aan gespecialiseerde beurzen voor Britse touroperators, bijvoorbeeld Flanders Travel market.

3.8.2.6 Realisatie van een kaart ’14-’18 met een autocircuit en een themawandelingen op het grondgebied van Deulys ( interreg IV project).

3.8.2.7 De website Zero Hour wordt omgebouwd tot de portaalsite voor WO I in Heuvelland met onder andere de Slag Kemmelberg, de Mijnenslag, aanleiding WO I, gevolgen…

3.8.3 Aandacht voor de individuele reismarkt via touroperators, Toerisme Vlaanderen en internetchannels 3.8.3.1 Overleg- en informatiemomenten organiseren met de logiessector omtrent de integratie van het Heuvelland logiesaanbod op channels en internationale websites.

3.8.3.2 Acties uitwerken om individuele toeristen te benaderen via behoefteprofielen, aanwezigheid met een Heuvellands aanbod op Vlaanderen Vakantieland (brochure en website), Weekenddesk (website), Bongo (cadeaubon).

3.8.4 Vernieuwd aanbod dagtrips voor scholen en groepen 3.8.4.1 Binnen de schoot van de VVV wordt een werkgroep ‘gidsen’ en een werkgroep ‘educatie’ opgericht teneinde: N het vernieuwde aanbod ‘Tips voor Groepen’ jaarlijks te evalueren, N het op maat gemaakt programma voor de individuele bezoeker uit te werken, N de inhoud van het nieuw streekbezoekerscentrum te bespreken, N bijscholing op maat van de sites te organiseren, N de didactische knop te evalueren.

3.8.4.2 In samenspraak met het RLWH en de erfgoedmedewerker wordt het educatief programma ‘Berg in Zicht’ voor lagere scholen rond het Streekbezoekerscentrum geëvalueerd en bijgestuurd.

3.8.4.3 Nieuwe lesbrieven worden ontwikkeld rond Lettenberg, Bayernwald, Pool of Peace, Lijstermolen, Tombe, Geuzen e.a.


87

3.8.4.4 VVV Heuvelland werkt samen met het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis uit Brussel voor de inrichting en exploitatie van de commandobunker Kemmel N VVV doet de reservaties en verkoopt toegangstickets N VVV werkt commandobunkerarrangementen uit

3.8.4.5 Het onthaal van groepen tewerkstellingsproject.

wordt

beter

georganiseerd

en

begeleid

via

het

3.8.4.6 Er worden klasuitstappen uitgewerkt naar sites in het landschap.

3.8.4.7 Ierse bezoekers worden begeleid naar WO I-sites. Er wordt een erfgoedspel of erfgoedleidraad op dorpsniveau uitgewerkt voor klassen en gezinnen.

3.8.5 Ontwikkelen van een dynamische werking op de site VVV- streekbezoekerscentrum Via het tewerkstellingsproject wordt in het hoogseizoen een vaste programmatie gerealiseerd voor de verblijfstoeristen en dagjesmensen in Heuvelland en Mesen, dit als voorbereiding op het concept van het nieuwe streekbezoekerscentrum.

3.9 Acties rond samenwerking en sensibilisatie 3.9.1. Oprichting van 7 VVV-werkgroepen VVV Heuvelland richt 7 werkgroepen op om de dynamiek van het toerisme in Heuvelland te ondersteunen en nieuwe activiteiten te lanceren. De werkgroepen omvatten 7verschillende thema’s: rust en stilte, WO I, horeca en logies, gidsen, jeugdverblijfscentra, educatie en historisch onderzoek.

3.9.2 vzw Deulys-overleg Heuvelland is aanwezig op het overleg van vzw Deulys teneinde te kunnen inspelen op de mogelijkheden die zich op het internationaal toeristisch vlak ontwikkelen.

3.9.3 Heuvelland gastheer voor seminaries en wetenschappelijk onderzoek Een netwerking met specialisten moet er systematisch voor zorgen dat wetenschappers naar Heuvelland komen voor seminaries en wetenschappelijk onderzoek. Alle landschaps- en erfgoedonderwerpen (Kelten, WO I,…) kunnen centraal staan. De Taskforce Kemmelberg, met mensen uit de UGent, de Provincie West-Vlaanderen, de gemeente en Archeo7 is een goed voorbeeld.

88


3.9.4 Maximale samenwerking tussen VVV Heuvelland en de gemeentelijke diensten. 3.9.5 VVV Heuvelland helpt mee aan de jaarlijkse onthaaldag voor de jeugdleiders. 3.9.6 Samenwerking VVV Heuvelland en vzw Peace Village VVV Heuvelland en de vzw Peace village sluiten voor drie jaar een samenwerkingsakkoord rond een gemeenschappelijk tewerkstellingsproject. De opdracht van de 2 projectmedewerkers bestaat uit de ontwikkeling van didactische pakketten rond ‘verhalen van de streek’ (waaronder rust en stilte), ondersteuning van de jeugdverblijfcentra in de regio en promotie in het buitenland. Het project omvat enkele nieuwe producten: lesbrieven, spellen, educatief materiaal, tentoonstellingen, themawandelingen, activiteiten als evenementen, arrangementen, opleidingen, workshops.

3.10 Acties rond evaluatie en kwaliteitsverbetering N VVV Heuvelland werkt een evaluatieprocedure uit om de ontwikkeling van het toerisme in Heuvelland te controleren en bij te sturen. N Verzamelen en samenbrengen van cijfermateriaal omtrent aankomsten en overnachtingen van alle logiesvormen in Heuvelland. N Beschikbaar cijfermateriaal van Toerisme Vlaanderen, Westtoer, Westhoek en de federale overheid analyseren en verwerken.Verzamelen van bezoekersaantallen van alle toeristische attracties in Heuvelland. N Verkoopcijfers registreren en verzamelen van routebrochures, -kaarten en allerhande toeristische publicaties en groepsbezoeken. N Verzamelen van het aantal boekingen van arrangementen via het internet. Verzamelen van gegevens omtrent gidsbeurten. N Verzamelen van kwalitatieve informatie verkregen door toeristenenquêtes. N Samenwerken aan onderzoeken die georganiseerd worden door derden aangaande toerisme, recreatie, landschapsbeleving. N VVV Heuvelland analyseert jaarlijks de verzamelde cijfergegevens en bespreekt ze met de betrokken werkgroepen teneinde acties te kunnen bijsturen of verder ontwikkelen. N VVV Heuvelland brengt een jaarverslag uit en driejaarlijks een rapport uit met de resultaten van de onderzoeken, de analyse van de cijfergegevens en de toeristische acties.


89

Deel 3: Timing, prioriteiten & Samenvatting 3.11 Timing Profilering en Communicatie 1. Versterken landelijke identiteit Herinrichting De Bergen Bergen als merk uitspelen in communicatie Cultuurlandschappen onder de aandacht brengen

‘09

‘10

‘11

‘12

‘13

‘14

x

x

x

x

x x x x

x x

x x

x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x x

x x

x x x

x x

x x x

x

x x x x

x x x x

x x x x

x x x x

x x x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x x

x x x

x x x

x x x

x x x

x x x

x x

x

x

x x x

x x x

x x

x x

x x

x x

x x x

x x

x

x

x

x

x

x x x

x x x

x x x

x x x

x x x

gemeenschappelijke folder project Bourgogne landschapsplan en gebiedsvisie

actualisering geogids Unieke vergezichten als troef uitspelen “Verhaallijn van de Westhoek” in het nieuwe SBC Rust en stiltecampagne Samenwerking met Dranouter Festival profileringsspot, actie en promotiestand meewerken aan initiatieven Verbod gemotoriseerd verkeer vastleggen wegen mobiliteitsplan Promotie landbouwproducten en producenten Bedrijfsbezoeken opnemen in het groepsaanbod Opendeurdag bij streekproducenten en landbouwers promotionele ondersteuning samenwerking 2. Productontwikkeling Oprichting werkgroep Rust en Stilte visie ontwikkelen rond ‘stiltebeleid’ ontwikkelen van een werking rond ‘stille plekken’ sensibilisatiecampagne Uitbreiding WNW Heuvelland Ontwikkelen thema fietsen wandelroutes waardevol onroerend patrimonium stilte I-pod wandeling ‘Geuzen’ de wijnbouw in Heuvelland Tewerkstellingsproject ism Peace Village Bezienswaardigheden in GPS systemen Bezienswaardigheden in Google Maps Inspelen op nieuwe technologiën 90


x x x

3. Communicatie Extern Profileringscampagne Media Doelgroep en actiecommunicatie

Verspreiding Pers, promotie en sponsoring Intern

promoten landschappelijke uniekheid nieuwe VVV huisstijl nieuwe website stilte-arrangement Gezamenlijke promotie Profileringscampagne aan de Kust Samenwerkingsverband 4 Heuvelland regio’s jaarlijkse brochure maximaal gebruik maken van het medium internet samenwerking met Westtoerproducten is prioritair Heuvelland magazine verder 3 maandelijks verspreiden specifieke acties afgestemd op doelgroepen de boodschap en het aanbod aanpassen aan doelgroep DOP’s, google earth, GPS en andere eigentijdse toeristische informatiekanalen promoten verblijfstoerisme en herhaalbezoek stimuleren uitdelen bonnen postkaartenactie actief deelnemen aan beurzen grotere steden ‘bewerken’ eigen publicaties zo efficiënt mogelijk distribueren uniek rayon als lokaal verkoopspunt toeristische diensten en campings aan de kust contacteren toeristische diensten in NoordFrankrijk contacteren screenen en contacteren Nederlandse toeristische websites nieuw promotiemateriaal ontwikkelen USB stick voor pers en relaties T-shirts en petjes promoteam Heuvelland merchandising free publicity Evenementen blijvend ondersteunen Magazine bezorgen aan alle toerisme-actoren in Heuvelland

x

x

x

x

x

x x x

x x x x x

x x x x x x

x x x

x x x

x x

x x x

x x x

x x x

x x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x x

x x

x x

x x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x x

x x x

x x x x x

x x x x x x

x x x x x x

x x x x x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x

x

x x x

x x x x x

x x

x x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x x x


91

Toerisme-actoren op hoogte brengen van nieuwigheden Alle toerisme-actoren krijgen een USB-stick Toerisme-actoren regelmatig bevragen via internet Toerisme-ombudsman maandelijkse e-nieuwsbrief 4. Aandacht voor de landelijke kwaliteit en identiteit 14 fotomozaïeken wedstrijd publicatie 5. Aandacht voor beeldkwaliteit campagne en workshop beeldkwaliteit actie beeldkwaliteit en verfraaiing van erven campagne omtrent zwerfvuil de beeldkwaliteit van het landschap en het patrimonium acties om de beeldkwaliteit te verbeteren inventarisatie opmaken van knelpunten actief inspelen op de inventarisatie van verkeersborden persoonlijke gesprekken aangaan met eigenaars 6. 25 jaar VVV heuvelland/125 jaar Toerisme in Heuvelland

Draagkracht en duurzaamheid 1. Inzicht verwerven rond duurzaamheid en draagkracht participatie aan bovenlokaal onderzoek lokaal monitoringssysteem verzamelen van cijfers 2. Inventariesatie van zones met draagkrachtoverschreiding 3. Acties voor spreiding in tijd en ruimte midweekarrangementen arrangementen buiten seizoen, o.a. rond evenementen samenwerking met andere actoren 4. Vrijwaren van kwetsbare zones evaluatie kwetsbaarheidskaart aanduiden stille plekken op kwetsbaarheidskaart stille plekken ontoegankelijk voor grote evenementen 5. ‘Ontradingsbeleid’ voor quads en 4x4 Toeristische accommodatie en dienstverlening 1. Goed beheer van bestaande routes beter toegankelijk maken evaluatie onderhoudsschema waken onderhoud sites 92


x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x x x

x x x

x x x

x x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x x x

x x x x

x x x

x x

x x

x x x

x x

x x x

x x

x x x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x x

x x x

x x x

x x x

x x x

2. herinrichting site VVV

haalbaarheidsstudie x herinrichting VVV tot professioneel infokantoor 3. aandacht voor te renoveren attractiepunten 4. onthaal en dienstverlening uitbreiding personeelsbestand oprichting werkgroep horeca en logies openingsuren horeca stroomlijnen workshops klantvriendelijk onthaal onthaalpakket intern tv-systeem vrijwilligerswerking VVV bemanning toerismewachten verkoop routekaarten in buurtwinkels x systeem van herkenbare VVV ‘folderhouders’ uitbreiden 5. Ondersteuning logiesaanbieders publiredactioneel stuk voor leden VVV in Magazine x ontwikkeling arrangementen ondersteuning logiesaanbieders Doelgroepenwerking 1. Heropwaardering jeugdtoerisme x 2. Aandacht WO1 toerisme 3. Aandacht individuele reismarkt x 4. Vernieuwd aanbod trips voor scholen en groepen x uitwerken educatieve pakketten didactische pakketten 5. ontwikkelen dynamische werking op site VVV Samenwerking en sensibilisatie x oprichting werkgroepen x deelname Deulys x netwerking met specialisten samenwerking diensten gemeente participatie onthaaldag jeugdleiders Acties rond evaluatie en kwaliteitsverbetering uitwerking evaluatieprocedure analyse cijfergegevens jaarverslag 3-jaarlijk rapport

x x

x x x

x x x

x x

x x

x x x

x x

x x

x

x

x

x x

x x

x x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x

x x x x x x x x x

x x x x x x x

x x x x x x x

x x x x x x x x

x x x x x x x


93

3.12 Prioriteiten 1. Herinrichting van De Bergen tot eigentijds Streekbezoekerscentrum 2. Efficiënte communicatie met zowel de toerist als de toeristische sector via internet en nieuwe media. 3. Samenwerkingsverbanden • oprichting van werkgroepen • overleg met toerismeactoren in Heuvelland • samenwerking vzw Peace Village • internationale samenwerking met de Bourgogne en Ierland • samenwerking met andere regio’s 4. Campagne rond rust en stilte in Heuvelland 5. Voorbereiding 2014-2018 6. Doelgroepbenadering: jeugdtoerisme – WO I 7. Uitbreiding wandelnetwerk Heuvelland 8. Voorbereiding en organisatie van ‘25 jaar VVV Heuvelland en 125 jaar toerisme in Heuvelland 9. Verbetering van de beeldkwaliteit en kwaliteit van de open ruimte 10. Monitoring en remediëring van zones waar de draagkracht overschreden wordt door toeristische en recreatieve overdruk

94


3.13 Samenvatting De Gemeente Heuvelland wil met VVV Heuvelland als trekker, het toerisme op een duurzame en eigentijdse manier ontwikkelen, uitgaande van de troeven en de eigenheid van de gemeente. Het karakter- en waardevol landschap, de ervaring van rust en stilte, het waardevol erfgoed en de toeristische traditie in Heuvelland vormen de uitgangspunten voor de verdere uitbouw. De komende vijf jaar zal het toeristisch beleid afgestemd worden op de eigen toeristische noden en troeven, rekening houdend met de ruimtelijke structuur en de draagkracht van het landschap en de omgeving. Toerisme moet bijdragen tot zowel de welvaart als het welzijn van de inwoners. Het landelijk en agrarisch karakter van de gemeente en respect voor rust en authenticiteit vormen de rode draad van het toekomstig toeristisch beleid. Daarom wordt ook bewust aandacht besteed aan de kwaliteit van de open ruimte, de leefbaarheid van de bevolking en de economische potenties. Heuvelland wil in de toekomst symbool staan voor rust, stilte, sereniteit en duurzaamheid. De jarenlange toeristische traditie wordt niet uit de weg gegaan, maar integendeel verder ontwikkeld en geïntegreerd in het toekomstig profiel. Het sociaal jeugdtoerisme en het fronttoerisme ‘14-‘18 blijven een belangrijk aandachtspunt. Hiervoor is een nauwe samenwerking met de Westhoek, Westtoer en Toerisme Vlaanderen onontbeerlijk. VVV Heuvelland gaat op zoek naar toeristische producten die zowel inspelen op de behoeften van de traditiegebonden doelgroepen als de waarden van Heuvelland. De hefboomacties voor de komende jaren zijn: N de profilering van Heuvelland als vakantiebestemming om te onthaasten en te genieten van rust en stilte; N de opwaardering van toeristisch-recreatieve infrastructuur, met de hernieuwing van het streekbezoekerscentrum, de kwalitatieve uitbouw van de recreatieve routes, ondersteuning van renovatieprojecten, aandacht voor beeldkwaliteit en kwaliteit van de open ruimte; N gedifferentieerde doelgroepenaanpak met integratie van het stilteprofiel in het jeugd- en fronttoerisme; N het creëren van een groter draagvlak voor toerisme bij de bevolking door de oprichting van werkgroepen rond rust & stilte, jeugdverblijfscentra, WO I, horeca en logies, educatie, historisch onderzoek en gidsen; N monitoring en remediëring van zones waar de draagkracht overschreden wordt door toeristisch-recreatieve overdruk; N ondersteuning van de logiessector door coördinatie van verblijfsarrangementen en promotie. Deze acties moeten er op termijn voor zorgen dat Heuvelland een rustige en landelijke gemeente blijft waar ruimte is voor ‘langzaam’ toerisme, waar de inwoners de vruchten plukken van de toeristische troeven, waar bijkomende kansen worden gecreëerd voor jeugdtoerisme en waar het oorlogstoerisme ingebed wordt in de ‘rust & stilte’ aanpak van de gemeente.


95

96


Colofon Het Strategisch Beleidsplan voor Toerisme en Recreatie is een initiatief van VVV Heuvelland i.s.m. gemeente Heuvelland, met de financiële steun van Toerisme Vlaanderen.

Verantwoordelijke uitgever Geert Vandewynckel, voorzitter VVV Heuvelland, schepen bevoegd voor Toerisme. Reningelststraat 11, 8950 Kemmel. www.heuvelland.be.

Samenstelling en redactie Stefaan Decrock (Cultuurbeleidscoördinator), Chris De Smedt (Copynotes), Peter Gombeir (Diensthoofd Toerisme), Geert Vandewynckel (Voorzitter VVV Heuvelland en Schepen voor Toerisme) Procesbegeleiding Chris De Smedt (www.copynotes.be) Adviesgroep Filip Boury (Algemene coördinator gebiedswerking Provincie West-Vlaanderen) Dirk Cuvelier (Regionaal Landschap Westvlaamse Heuvels) Jan Durnez (Vlaams parlementslid en gemeenschapssenator) Stefaan Gheysen (Afgevaardigd Bestuurder Westtoer) Valérie Heyman (Regiocoördinator Westhoek) Johan Martin (Westtoer) Jean-Luc Putman (Projectverantwoordelijke Ename Expertisecentrum voor Erfgoedontsluiting vzw) Steven Valcke (Toerisme Vlaanderen) De leden van de Raad van Bestuur van VVV Heuvelland

Coördinatie Peter Gombeir (VVV Heuvelland)

Foto’s Danny de Kievith (www.belgapix.com) Illustraties VVV Heuvelland, Gemeente Heuvelland, Copynotes Beleidsplan Toerisme en Recreatie 2010-2014

97

Beleidsplan Toerisme en Recreatie

Recommend Documents