'Ondergedompeld in de Biesbosch' Beleidsplan Recreatie en Toerisme voor de Biesbosch Regio. definitief concept. d.d

'Ondergedompeld in de Biesbosch' Beleidsplan Recreatie en Toerisme voor de Biesbosch Regio definitief concept d.d. 04 06 08

Wim van Hooff Theo de Bruin NL RNT

Beleidsplan Recreatie en Toerisme Nationaal Park de Biesbosch en omgeving. Definitief concept d.d. 04 06 08

3


4

Inhoud

Samenvatting 7 Hoofdstuk 1 Opgave 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Doel en vraagstelling 15 1.3 Het plangebied 16 1.4 Uitgangspunten 16 1.5 Werkwijze 17 1.6 Begrippen 17 1.7 Leeswijzer 18 Hoofdstuk 2 Beschrijving 21 2.1 Inleiding 21 2.2 Het aanbod 21 2.2.1 Het feitelijke aanbod 21 2.2.2 Door de ogen van …. 22 2.3 Doelgroepen 25 2.3.1 Indeling Leisuresult 25 2.3.2 Motiefgroepen Staatsbosbeheer 25 2.3.3 Mentality doelgroepen 28 2.4 Relevante beleidsdocumenten 28 2.5 Promotie, voorlichting en educatie 28

2.6 Trends 29 2.7 Beoordeling 30 2.8 Conclusies 30 Hoofdstuk 3 Beleidsvisie 33 3.1 Inleiding 33 3.2 Identiteit Biesbosch regio 33 3.3 Ambitie 35 3.4 Doel- en motiefgroepen 37 3.4.1 Doelgroepen 37 3.4.2 Motiefgroepen 37 3.4.3 'Bijzondere' doelgroepen 39 3.5 Zonering 39 3.5.1 Definitie 39 3.5.2 Uitgangspunten voor zonering 40 3.5.3 Natuurkerngebieden 40 3.5.4 Recreatiekerngebieden 41 3.5.5 Uitloopgebieden 41 3.5.6 Biesbosch-entrees 41 3.5.7 Overige gebieden 42 3.6 Ontsluiting en toegankelijkheid 42 3.7 Voorzieningen 43


3.8 Toezicht en handhaving 43 3.9 Branding en promotie 43 3.10 Voorlichting en educatie 44 3.11 Monitoring 44 3.12 Gebiedsontwikkeling en organisatie 45 Hoofdstuk 4 Meerjaren uitvoeringsprogramma 47 4.1 Inleiding 47 4.2 Tijdelijke uitvoeringsstructuur 49 4.3 Korte termijn uitvoeringsprogramma 49 4.4 Overige, middellange termijn acties 54 4.5 Kostenraming 54 Bijlage 1 Geïnterviewden en deelnemers 59 Bijlage 2 Motiefgroepen 63 2.1 Definitie motiefgroepen 63 2.2 Mentalitygroepen 65 Bijlage 3 Vigerend beleid 69 Bijlage 4 Voorgestelde maatregelen en acties 75 Bijlage 5 Principles for sustainable tourism in protected areas 79 Colofon 81

5


6

Samenvatting

Doelstelling Met de ontpoldering van de Noordwaard ten zuiden van Werkendam als uitwerking van de Planologische Kernbeslissing 'Ruimte voor de Rivier en de realisatie van het strategische Groenproject 'De Nieuwe Dordtse Biesbosch wordt een uitgelezen kans geboden om voor de gehele regio een optimale zonering tot stand te brengen voor de functies natuur, recreatie en toerisme overeenkomstig de doelstellingen uit het Beheer- en Inrichtingsplan van het Nationaal Park de Biesbosch (2004). Afgeleid van dit beheer- en Inrichtingsplan (afgekort BIP) is het doel van het onderhavige plan: het formuleren van beleid voor (natuurgerichte) recreatie in het plangebied, gericht op het creëren en beheren van voldoende en goede mogelijkheden voor verschillende soorten recreanten (motiefgroepen), zodat zij op een aantrekkelijke manier kunnen recreëren met respect voor de aanwezige en beoogde natuur- en landschapswaarden.

1.

2. 3.

4.

landschappelijk, natuurlijk, recreatief-toeristisch. De wens is om daar ook nadrukkelijk op in te spelen en de kansen en mogelijkheden optimaal te benutten. Tegelijkertijd staat behoud en waar mogelijk versterking van de natuurlijke en landschappelijke kwaliteit centraal.

Op basis van de resultaten uit de eerdere analyses en onder de randvoorwaarden geformuleerd in het BIP, staan voor het te schrijven beleidsplan recreatie en toerisme voor de hele Biesbosch regio de volgende vragen centraal: Hoe kan de Biesbosch functioneren als recreatiegebied, waarbij natuurwaarden beschermd en ontwikkeld worden, respectievelijk hoe kan het toerisme in de Biesbosch ontwikkeld worden als economische en maatschappelijke drager binnen de randvoorwaarden van het Nationaal Park en de omringende gebieden? Hoe kan de Biesbosch beter inspelen op maatschappelijke vragen en behoeften? Kan de planvorming voor het Strategisch Groenproject en voor de Ontpoldering van de Noordwaard zodanig worden uitgewerkt en onderling afgestemd dat een bijdrage wordt geleverd aan de onder 1 en 2 genoemde aspecten? Welke ruimtelijke zonering doet het meest recht aan de diverse functies?

Projectgebied Het projectgebied voor dit beleidsplan omvat het Nationaal Park de Biesbosch en haar omgeving binnen een straal van 5 tot maximaal 15 km. Het plangebied kent geen harde grenzen. Er wordt gewerkt vanuit een logische focus op de Biesbosch-regio.

– De ambitie is hoog. De deelnemende organisaties achten de Biesbosch regio van hoge kwaliteit en waarde, zowel


Uitgangspunten Voor het op te stellen beleidsplan zijn verschillende uitgangspunten geformuleerd. De belangrijkste zijn: De uitwerking vindt plaats binnen de doelen van het Beheer- en Inrichtingsplan (BIP) voor het Nationaal park. Voor onderhavig beleidsplan zijn

7

– –

de doelen voor natuurbehoud en – ontwikkeling, recreatief medegebruik en voorlichting en educatie relevant. Het beleidsplan speelt in op de in het BIP geformuleerde kansen en knelpunten. De uitwerking van het beleidsplan dient rekenschap te geven van de vigerende natuurwetgeving. Draagvlak verwerven en behouden bij alle betrokken partijen, organisaties, private bedrijven en werkgroepen is van groot belang.

Wanneer wordt gekeken naar de herkomst van de bezoekers, zijn dit: 1. Lokale en regionale inwoners (dagrecreanten; inwoners gemeenten Dordrecht, Werkendam, Drimmelen, Geertruidenberg) 2. Dagtoerisme van elders (Zuid-Holland en westelijk deel Noord-Brabant) 3. Vakantiegangers (Zuid-Holland, Utrecht, Noord-Brabant)

Dit beleidsplan is in drie fasen tot stand komen: onderzoek, ontwikkeling beleidsplan, uitwerking meerjarenplan en terugkoppeling.

− − − − − −

Bezoekers Anno 2008 komen ongeveer 1,5 miljoen bezoekers van divers pluimage naar de Biesbosch regio. Het profiel van de bezoeker aan de Biesbosch regio ziet er als volgt uit: Actieve recreant (fietsen, wandelen, watersporten) Inactieve recreant (zonnen, zwemmen, sociale contacten) Regionale herkomst Senioren of gezinnen met kinderen Hoog herhalingsbezoek Geen specifieke interesse in de natuur. De gemiddelde leeftijd van bootbezitters is tussen de 40 en 65 jaar, heeft een gemiddelde opleidingsniveau en kent een gemiddelde groepsgrootte van 2,9 personen. De bezoeker is betrokken bij de natuur en komt graag in een natuurgebied, in het bijzonder vanwege de aantrekkelijkheid en de rust.

1. 2. 3. 4. 5.

Motiefgroepen Staatsbosbeheer heeft de indeling in motiefgroepen, zoals uitgewerkt door Alterra, overgenomen. De indeling vormt een belangrijk uitgangspunt voor het recreatief beleid en de uitvoering daarvan: Gezelligheid: gezellig samen met vrienden of familie op stap; de 'gezelligen' Er tussen uit: even de batterij opladen; de 'rustzoeker' Interesse voor gebieden: lekker er tussen uit en ook nog iets leren; de 'geïnteresseerden' Volledig opgaan in planten- en dierenwereld: liefde voor natuur; de 'natuurvorser' Uitdaging: de fysieke uitdaging wordt aangegaan; de 'uitdagingzoeker' Het aanbod Recreatie en toerisme in de Biesbosch regio bestaat in hoofdzaak uit watersport georiënteerde bedrijvigheid, inherent aan het karakter van de regio. In het projectgebied zijn er in ongeveer 18 jachthavens met een totale capaciteit van circa 5.700 ligplaatsen. De verblijfsmogelijkheden in hotels zijn, met uitzondering van de stad Dordrecht (met 5 hotels), zeer beperkt. Ook op het gebied van (grotere) campings en bungalowparken is het aanbod beperkt: één in de Kurenpolder, twee bij Drimmelen en één op het zuidpuntje van het Eiland van Dordrecht .


In het projectgebied liggen twee Biesbosch bezoekerscentra en een Biesbosch museum. Daarnaast zijn er enkele kleinere musea in Sliedrecht (Baggermuseum), Werkendam, Raamsdonksveer en Geertruidenberg. Voorts heeft Dordrecht meerdere grotere musea en te bezoeken culturele instellingen en bezienswaardigheden. In Dordrecht is ook een fraai NME centrum (Weizigt) en een stadsbezoekerscentrum 'Intree'. Op het gebied van cafés en restaurants is het aanbod ten zuiden van de Amer in kwantitatief opzicht redelijk, maar in kwalitatief opzicht beperkt. In het Werkendamse deel van de regio is het aanbod zowel in kwalitatief als kwantitatief opzicht beperkt. In Dordrecht is het aanbod in de stad zelf goed, maar buiten de stad beperkt. Per auto is het gebied goed bereikbaar, echter per openbaar vervoer matig tot slecht. Een aantrekkelijke vorm van openbaar vervoer is de fast ferry en waterbus die tussen de Drechtsteden en Rotterdam vaart. De Hollandse Biesbosch is één van de haltes die wordt aangedaan. De verhuurmogelijkheden van boten is redelijk, maar niet voldoende adequaat en aangepast aan deze tijd. Er zijn circa 13 bedrijven actief in de verhuursector. Vigerend beleid In een korte conclusie kan worden gesteld dat alle betrokken overheden en overige organisaties in hun beleid en voorgenomen plannen een aantal gezamenlijke uitgangspunten delen:

8

−

−

−

vorm van verhalen en kleinschalige relicten. Het is een ‘nat’, 'zompig' en tegelijkertijd 'oer-Hollands' natuurgebied dat hoofdzakelijk via het water toegankelijk is.

Het Nationaal Park De Biesbosch wordt als een belangrijke icoon beschouwd met als voornaamste doel behoud en verbetering van de kwaliteiten. Recreatieve ontwikkeling is beleidsmatig gewenst in de gebieden rondom het nationale park. Het Strategisch Groenproject en de Noordwaard bieden in principe deze ontwikkeling en vormt een belangrijke randvoorwaarde voor een verbeterde zonering van recreatie en toerisme in de regio. De ontwikkeling van de Noordwaard is primair ingegeven en uitgevoerd vanuit de planologische kernbeslissing ‘Ruimte voor de rivieren’. Natuur en recreatie liften daarop mee maar zijn ondergeschikt aan het primaire doel. Trends en ontwikkelingen Trends en ontwikkelingen als de recreatieftoeristische zoektocht naar een authentieke beleving en groeiende belangstelling voor recreatie dichtbij de leefomgeving en voor vaarrecreatie, bieden de Biesbosch regio als toekomstig nationaal natuur- en recreatiegebied veel kansen. Tegelijkertijd noodzaken deze ontwikkelingen ook tot het nemen van maatregelen om de toename in belangstelling in goede banen te leiden.

De titel 'nationaal park' verleent de regio een bijzondere status, een bevestiging van voornoemde kernwaarden. Ambitie De Biesbosch-regio heeft allure, verdient bijzondere aandacht en de ontwikkeling van dit gebied wordt daarom met veel ambitie omkleed. Gegeven de status van Nationaal Park, de uitstraling en de wisselwerking tussen het nationale park en het omringende landschap in de Biesbosch-regio, is ‘duurzaamheid’ het uitgangspunt voor de ontwikkeling van de gehele Biesbosch-regio.

1. 2. 3. 4. 5.

Beleidsvisie De identiteit van de Biesbosch-regio is: Een uniek en dynamisch zoetwater-getijdengebied, een mysterieus en avontuurlijk Nationaal Park vol historie van strijd tussen mensen en water. De kernwaarden die onlosmakelijk aan de Biesbosch verbonden zijn, zijn: bijzondere natuur, uniek waterlandschap, varen, rust en stilte, de bever, mysterieus en avontuurlijk en cultuurhistorie in de

–

Doelgroepen De beoogde doelgroepen voor de Biesbosch-regio zijn in volgorde van belangrijkheid: Bevolking in de nabije regio (0 - 10 km) Dagjesmensen (10 km en verder, met name uit de Randstad en Brabantstad) Watersporters (dagjesmensen uit omliggende jachthavens en toervaarders uit heel Nederland) Verblijfstoeristen (heel Nederland) Buitenlandse toeristen (m.n. dagjesmensen uit Vlaanderen, geïnteresseerden uit diverse landen) Voor speciale doelgroepen, zoals kinderen, minder validen en allochtonen, worden specifiek maatregelen genomen. Zonering Voor de zonering gelden de volgende uitgangspunten De natuurkerngebieden van het nationale park hebben als hoofdfunctie natuur. De recreatie wordt hier beperkt tot natuurgerichte vormen van recreatie binnen de draagkracht van de natuur.


–

−

−

−

Vanaf de woonplaatsen, de recreatiegebieden en de entrees naar de natuurkerngebieden: van druk naar rustig naar stil: een natuurlijke overgang en gradiënt van onderdompeling en van intensieve naar extensieve recreatie worden aangebracht. De nieuwe gebieden (Noordwaard en de Nieuwe Dordtse Biesbosch) en de randen tussenzones worden passend binnen de gradiënt van intensief naar extensief ingezet om nieuwe recreatieve voorzieningen te realiseren met verschillende intensiteit en ieder zoveel mogelijk met een eigen karakteristiek en thematiek. Zonering geschiedt in principe door positieve maatregelen; aanbieden van alternatieve locaties en een goede informatieverstrekking. In de Biesbosch-regio mag in principe niet worden overnacht met uitzondering van de in te richten locaties en gebieden waar een aangepaste overnachtingsregeling van kracht is (paalkampeerplaatsen en afmeerlocaties). Natuurkerngebieden Grote delen van de Sliedrechtse, Dordtse en Brabantse Biesbosch zijn aangewezen als natuurkerngebieden. Deze delen vormen het natuurlijke hart van het Nationale Park. Het recreatief gebruik in de natuurkerngebieden is primair gericht op natuurbeleving. De ‘rustzoekers', ‘geïnteresseerden’ en de ‘natuurvorsers’ zijn hier de primaire motiefgroepen. Recreatiekerngebieden Aan de randen van en in de wijdere omgeving van het park worden diverse mogelijkheden voor intensievere, landen watergebonden vormen van

9

openluchtrecreatie, relatief laag in aantallen recreanten en gericht op beleving van natuur en landschap.

recreatie, onder meer gericht op natuur- en landschapsbeleving, aangeboden. Reeds bestaande recreatiekerngebieden zijn: de Hollandse Biesbosch en Drimmelen. Nieuwe en verder te ontwikkelen recreatiegebieden zijn: de recreatiepoorten Noordwaard bij Werkendam, Knoop in ’t Land en de Elzen-Sterren-Schenkel. Uitloopgebieden De gebieden grenzend aan de stad of dorp worden optimaal toegankelijk gemaakt voor de bewoners die 'er even uit willen'; de 'gezelligen' en de 'rustzoekers'. Optimaal betekent in een samenhangend stelsel vanaf de voordeur tot in het buitengebied met een fijnmazige ontsluiting van gescheiden van autowegen (!) liggende wandelen fietspaden. Entrees Er worden twee soorten entrees onderscheiden: primaire of hoofdentrees en secundaire entrees. Voor alle entrees geldt dat ze naar symboliek, inrichting en enscenering een onmiskenbaar Biesbosch uitstraling dienen te krijgen. Iedere entree zal de (nietsvermoedende) bezoeker moeten bevestigen in het gevoel en idee aan de rand van een bijzondere bestemming te zijn aangekomen. Alle entrees bieden een set van voorzieningen aan waaronder parkeerplaatsen, informatievoorziening en waar mogelijk ondersteuning door horeca. Overige gebieden Voor de ontwikkeling van alle 'overige' gebieden geldt dat ze bij moeten gaan dragen aan de identiteit van de Biesbosch regio en de verbijzondering van de mogelijkheden voor natuur en landschapsbeleving. In de overige gebieden is de ontwikkeling gericht op het accommoderen van alle extensieve vormen van

– – – –

Ontsluiting Een hoofdpunt van beleid is daarom deze waar mogelijk te verbeteren tot een logisch en samenhangend stelsel van verbindingen, zowel over land als over water, vanaf woonplaatsen, vanuit de recreatiegebieden en vanuit de entrees. Het realiseren van een fietsrondje Biesbosch door en langs de randen van het plangebied is daarbij één van de prioriteiten. Hiertoe zal een aantal ‘waterknelpunten’ worden opgelost door het realiseren van fiets-voet-veerbindingen, waterbus en/of watertaxi, zoals tussen: Lage Zwaluwe - Jacominapolder Zuidhaven - Jacominapolder Drimmelen - Biesbosch Over het Wantij vanuit het centrum van Dordrecht naar Kop van ‘t Land Toezicht en handhaving Het beleid is er op gericht het snelvaren sterk terug te dringen door drie maatregelen: aanbieden alternatieve locaties, verboden en toezicht. Tot voor kort was er geen duidelijke zonering en was de capaciteit voor handhaving onvoldoende om strikter op te treden. Om dit probleem op te lossen zullen alle handhavingkrachten in de regio gebundeld worden. Daarenboven wordt de handhavingcapaciteit uitgebreid. Branding en promotie Het doel van de branding is om de Biesbosch-regio als een bijzonder natuurgebied te positioneren en het maatschappelijk draagvlak voor behoud en bescherming ervan verder te ontwikkelen. Met respect voor de individuele belangen van de deelnemende organisaties, betekent dit dat voor de gehele Biesbosch regio in


principe één Biesbosch logo gebruikt gaat worden met daaronder of daarnaast - en altijd in deze volgorde - ruimte voor de individuele organisaties. In overleg zou dit het huidige Nationaal Park logo kunnen zijn. Voorlichting en educatie Op hoofdlijnen kan het huidige beleid 'Voorlichting en Educatie' worden voortgezet met een zo sterk mogelijke nadruk op versterking van het gastheerschap, de samenwerking en een eenduidige presentatie van het nationaal park en de regio. Monitoring Naast het opstellen van en uitvoering geven aan het geformuleerde beleid is het van groot belang om de ontwikkelingen goed te volgen. Daarmee kan worden geëvalueerd in hoeverre het beleid ook daadwerkelijk en succesvol wordt uitgevoerd. In het verleden zijn door het NPOO verschillende onderzoeken uitgevoerd naar (watersport)recreatie in het nationaal park. Momenteel wordt wederom een nieuw watersport-onderzoek uitgevoerd. Binnen de gehele Biesbosch regio zijn tot op heden weinig cijfers beschikbaar over het recreatief-toeristisch gebruik. Aanbevolen wordt om met terugwerkende kracht zoveel mogelijk data te achterhalen en nieuwe ontwikkelingen goed te monitoren zodat de ontwikkeling van natuur, recreatie en toerisme goed in beeld kan worden gebracht.

10

– – – – – – – –

Organisatie De integrale gebiedsontwikkeling in de Biesboschregio vraagt om een goede en stevige bestuurlijke en organisatorische structuur voor de coördinatie van gehele proces. Daarbinnen vormen recreatie en toerisme een belangrijke peiler en drager. De taken die de organisatie dient uit te voeren zijn: Regionale gebiedsontwikkeling; 'Proeftuin Duurzaam Toerisme' uitwerken Ontwikkeling van recreatief-toeristische mogelijkheden Financieringsmogelijkheden onderzoeken en binnenhalen Branding en promotie Biesbosch Regio Educatie en informatie Coördinatie, afstemming, overleg Handhaving

clusters van maatregelen en projecten. Deze vijf zijn: 1. Vormgeving zoneringbeleid, inclusief bereikbaarheid, toegankelijkheid en beleefbaarheid 2. Uitwerking identiteit en gewenst imago door branding, marketing en promotie 3. Aanbodontwikkeling afgestemd op de gewenste zonering en op de mogelijkheden van de verschillende deelgebieden (Eiland van Dordrecht, Noordwaard, Drimmelen) 4. Uitwerking voorlichting, educatie, toezicht en monitoring 5. Organisatie en samenwerking De totale kosten voor de uitvoering van het korte termijn uitvoeringsprogramma komen uit op ca. € 800.000 voor de periode najaar 2008, 2009 en 2010. In de kosten is de inzet van een extern bureau inbegrepen maar de inzet van de individuele organisaties en de kosten daarvan zijn hierin niet opgenomen.

Omdat er in de Biesbosch-regio, met uitzondering van de watersport en in de Hollandse Biesbosch, nauwelijks sprake is van een toeristische traditie, er weinig grote ondernemers zijn en de ondernemers ook niet georganiseerd zijn, zal de voortrekkersrol voor regionale ontwikkeling voorlopig liggen bij de gezamenlijke overheden, Staatsbosbeheer en de schappen al dan niet bijeen gebracht in een nieuwe gezamenlijke organisatie. Uitvoeringsprogramma Bovenstaande beleidsvisie is vertaald naar een concreet uitvoeringsprogramma met projecten op de korte en langere termijn. Voor het meerjarenuitvoeringsprogramma zijn zeer veel ideeën, maatregelen en acties aangereikt. Om overzicht te hebben zijn al deze acties en voorstellen gecategoriseerd en ondergebracht in een vijftal peilers,


11


12

Hoofdstuk 1 Opgave

1.1 Inleiding Het Nationaal Park De Biesbosch en haar directe omgeving wordt gekenmerkt door een hoogwaardige natuur en bijzonder landschap. Mede om deze kwaliteiten vervult de regio sinds jaar en dag een belangrijke toeristisch-recreatieve functie. Jaarlijks komen ongeveer anderhalf miljoen bezoekers naar het Nationaal Park en haar omgeving om te wandelen, fietsen, varen, kanoën en te genieten van de kwaliteiten van het park en haar omgeving. In 1987 heeft een flink deel van de Biesbosch-regio, op grond van de bijzondere ecologische waarden als zoetwatergetijdengebied, de status van Nationaal Park in oprichting gekregen. Betrokken organisaties zijn toen gestart met het opstellen van een beheer- en inrichtingsplan. Bij het gereedkomen van dit plan, het zogenaamde BIP, in 1994 is het Nationaal Park de Biesbosch formeel opgericht. De hoofddoelstelling van het park ligt opgesloten in de aan alle Nederlandse Nationale Parken toegekende opdracht om natuurbehoud, natuurontwikkeling, recreatief

medegebruik, voorlichting en educatie als ook wetenschappelijk onderzoek te behartigen. Door de jaren heen is daar op tal van manieren uitvoering aan gegeven. Overeenkomstig de afspraken is na tien jaar, in 2004, opnieuw een beheer- en inrichtingsplan (hierna afgekort tot BIP) opgesteld. Voor de recreatieve functies zijn daarin de volgende doelstellingen opgetekend: a. Het versterken en benutten van de specifieke mogelijkheden die het zoetwatergetijdenmoeras van het Nationaal Park biedt voor vormen van natuurgerichte recreatie. b. Het handhaven van de toegankelijkheid van de Biesbosch, waarbij een zoneringsbeleid van meer (aan de randen) naar minder (in de kern) natuurgerichte recreatie-activiteiten wordt gehanteerd c. Het positioneren van het Nationaal Park als natuurgericht recreatiegebied in combinatie met of in aanvulling op recreatieve mogelijkheden in de omgeving.


Dit beleidsplan gaat over recreatie en toerisme in de hele Biesbosch regio: het Nationaal Park de Biesbosch én een groot gebied daaromheen. Door deze regionale benadering ontstaat ruimte om recreatie én natuur verder te ontwikkelen en te voorzien in maatschappelijke behoeften. Voor de recreatie(on)mogelijkheden en de natuurontwikkelingswensen in het gebied dat valt binnen het Nationaal Park is en blijft het vigerende Beheer- en Inrichtingsplan leidend.

13

Als vertaling van deze doelen zijn verschillende projecten opgenomen. Eén daarvan is om met de belanghebbende en betrokken overheden en organisaties in de directe omgeving een gezamenlijke beleidsplan recreatie en toerisme op te stellen, zodat er draagvalk is om de kansen en mogelijkheden op het gebied van natuurgerichte recreatie beter te benutten. In het algemeen gesteld is er een groot tekort aan openluchtrecreatieve mogelijkheden in het westen van het land waartoe ook de omgeving van Dordrecht en de Biesbosch-regio behoort. Door de verzilvering in de samenleving en daarmee de toename van de vrije tijd onder deze groeiende groep, neemt het genoemde tekort en daarmee de recreatiedruk op de aanwezige voorzieningen de komende decennia nog verder toe. Op grond van onder meer deze constatering is het Strategische Groenproject 'De Nieuwe Dordtse Biesbosch' op het Eiland van Dordrecht in ontwikkeling gebracht. Daarnaast krijgt in de directe omgeving van het Nationaal Park de Biesbosch de ontpoldering van de Noordwaard ten zuiden van Werkendam zijn beslag als uitwerking van de Planologische Kernbeslissing 'Ruimte voor de Rivier. Beide projecten staan een verbetering voor van de landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten als ook een aanzienlijke verbetering van de recreatieve mogelijkheden. Daarmee wordt een uitgelezen kans geboden om voor de gehele regio een optimale zonering tot stand te brengen voor de verschillende vormen van recreatie en toerisme overeenkomstig de recreatiedoelstellingen uit het BIP. De voornoemde ontwikkelingen, alsmede de maatschappelijke trends en de veranderde recreatieve

vraag, zijn aanleiding om de invulling van de recreatieve functies in en om het Nationaal Park de Biesbosch opnieuw tegen het licht te houden. Als eerste stap hiertoe is in 2007 een analyse uitgevoerd door het adviesbureau Leisureresult. Het rapport hierover, onder de naam ‘De Biesbosch, evenwicht tussen natuur en recreatie’, vormt een belangrijke voorverkenning voor dit nieuwe Beleidsplan Recreatie en Toerisme voor de gehele Biesbosch-regio.

1.2 Doel en vraagstelling Afgeleid van het Beheer- en Inrichtingsplan (2004) is het doel van dit plan (zie projectplan ‘Beleid Recreatie & Toerisme in de Biesbosch’, september 2007): het formuleren van beleid voor (natuurgerichte) recreatie in het plangebied, gericht op het creëren en beheren van voldoende en goede mogelijkheden voor verschillende soorten recreanten (motiefgroepen), zodat zij op een aantrekkelijke manier kunnen recreëren met respect voor de aanwezige en beoogde natuur- en landschapswaarden.

6. Hoe kan de Biesbosch beter inspelen op maatschappelijke vragen en behoeften? 7. Kan de planvorming voor het Strategisch Groenproject en voor de Ontpoldering van de Noordwaard zodanig worden uitgewerkt en onderling afgestemd dat een bijdrage wordt geleverd aan de onder 1 en 2 genoemde aspecten? 8. Welke ruimtelijke zonering doet het meest recht aan de diverse functies?

– –

Op basis van de resultaten uit de analyse van Leisuresult en onder de randvoorwaarden geformuleerd in het BIP, staan voor het te schrijven beleidsplan recreatie en toerisme voor de hele Biesbosch regio (zie par. 1.3) de volgende vragen centraal: 5. Hoe kan de Biesbosch functioneren als recreatiegebied, waarbij natuurwaarden beschermd en ontwikkeld worden, respectievelijk hoe kan het toerisme in de Biesbosch ontwikkeld worden als economische en maatschappelijke drager binnen de randvoorwaarden van het Nationaal Park en de omringende gebieden?


–

– – – –

De ambitie is hoog. De deelnemende organisaties achten de Biesbosch regio van hoge kwaliteit en waarde, zowel landschappelijk, natuurlijk, recreatieftoeristisch als wat betreft haar imago. De wens is om daar ook nadrukkelijk op in te spelen en de kansen en mogelijkheden optimaal te benutten. Tegelijkertijd staat behoud en waar mogelijk versterking van de natuurlijke en landschappelijke kwaliteit centraal. Dit is tot uiting gebracht in de beoogde effecten van het beleidsplan, die als volgt zijn geformuleerd: Een logische recreatieve infrastructuur, goed gezoneerd in de gehele Biesbosch-regio; Meer aantrekkelijke natuurgerichte recreatiemogelijkheden voor bezoekers uit de omliggende gemeenten, de Randstad en de regio; Verschillende mogelijkheden voor (natuurgerichte) recreatie in de Biesbosch, zodanig dat motiefgroepen worden gefaciliteerd; Een duidelijk onderscheid in soorten vaarwater en voldoende aanbod voor verschillende watersporters; Meer mogelijkheden voor landgebonden recreatie; Mogelijk nieuwe vormen van verblijfrecreatie in de natuur; Een aantrekkelijk perspectief voor de betreffende gemeenten en de sector recreatie en toerisme met respect voor de waarden van het gebied.

15

1.3 Het plangebied Het projectgebied voor dit beleidsplan omvat het Nationaal Park de Biesbosch en de aangrenzende omgeving binnen een straal van 5 tot maximaal 15 km. Dit is het gebied (zie bijgaand kaartbeeld 1.1) tussen de A27 (aan de oostzijde), de A15 aan de noordzijde tot aan de N3, vervolgens de Beneden Merwede tot aan de Kil, de Kil aan de westzijde tot aan het Hollands Diep, overgaat in de A16 aan de westzijde tot aan knooppunt Zonzeel en tenslotte de A59 aan de zuidkant tot aan de A27. De bebouwde kommen van Hardinxveld-Giessendam, Sliedrecht, Dordrecht en Geertruidenberg-Raamsdonksveer vallen dus ook binnen het plangebied. Het plangebied kent geen harde grenzen. Er wordt gewerkt vanuit een logische focus op de Biesboschregio.

–

–

1.4 Uitgangspunten Voor het op te stellen beleidsplan is een aantal uitgangspunten geformuleerd. Deze zijn: De uitwerking vindt plaats binnen de doelen van het Beheer- en Inrichtingsplan (BIP) voor het Nationaal park. Voor onderhavig beleidsplan zijn de doelen voor natuurbehoud en – ontwikkeling, recreatief medegebruik en voorlichting en educatie relevant. Het beleidsplan speelt in op de in het BIP geformuleerde kansen en knelpunten. Voor de grote Noordwaard zijn veiligheid en doorstroming kaderstellend en wordt daarbinnen gezocht naar een zo groot mogelijke ruimtelijke kwaliteit, conform de Planologische Kernbeslissing.

–

–

Op het Eiland van Dordrecht wordt De Nieuwe Dordtse Biesbosch ontwikkeld; een strategisch groenproject. Een deel van dit gebied valt onder de ecologische hoofdstructuur en is primair bedoeld als natuurontwikkeling; een ander deel heeft primair een functie als recreatiegebied. De uitwerking van het beleidsplan dient rekenschap te geven van de vigerende natuurwetgeving;

–

Draagvlak verwerven en behouden bij alle betrokken partijen, organisaties, private bedrijven en werkgroepen is van groot belang;

–

Waar mogelijk moeten resultaten uit de recreatiemonitor 2007-2008 worden meegenomen;

–

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

−

De resultaten uit de analyse van Leisuresult vormen het vertrekpunt voor het op te stellen beleidsplan. Uit de analyse van Leisuresult zijn de volgende speerpunten voor beleid naar voren gekomen: De Biesbosch positioneren als één gebied; Kiezen en overeenstemming over positionering; Zonering en afstemmen faciliteiten hierop; Meer ruimte voor ondernemers; Verbeteren van de samenwerking; Verbeteren bereikbaarheid, promoten centrale ligging; Verbeteren marketing en promotie Aanvullend op de bovengenoemde uitgangspunten, zijn door de auteurs nog enkele punten toegevoegd die richting geven aan de aanpak en werkwijze van het project: Voor het opstellen van het beleidsplan wordt ook uitgegaan van de recreatievisie van Staatsbosbeheer; de beleidsdocumenten van de drie direct betrokken gemeenten en beide provincies, alsmede de rapporten van de beide Natuur- en Recreatieschappen. Uiteraard


is dit materiaal kritisch tegen het licht gehouden op basis van trends en ontwikkelingen, ervaringen van het onderzoeksteam en gesprekken met betrokkenen. −

Daarnaast spelen de meningen en ideeën van de beheerders, lokale recreantenorganisaties en ondernemers in en om het gebied een belangrijke rol. Ook hier zal kritisch naar gekeken worden. Binnen deze groepen vormen de private partijen een bijzondere aandachtsgroep. Enerzijds omdat zij kunnen bijdragen aan (nieuwe) investeringen in het gebied, anderzijds omdat de marktsector thans een krachtige woordvoering en ondernemersorganisatie ontbeert.

−

De werkwijze is gericht op het tot stand brengen van een positieve grondhouding ten aanzien van de ontwikkeling en uitvoering van het beleidsplan als ook het creëren van draagvlak voor een gezamenlijke uitvoering ervan. Dit betekent onder meer dat zorgvuldig wordt gecommuniceerd met alle betrokken organisaties, soms op individueel niveau en soms in groepsgesprekken of workshops.

−

Duurzaamheid (zowel ecologisch als sociaal en economisch) vormt een belangrijke waarde in het project. Daarbij zal ook de 'European Charter of Sustainable Tourism in Protected Areas' van de Europarc Federation als leidraad worden beschouwd (zie bijlage 4). Deze dimensie vormt een bijzonder aspect in het beschouwen van de recreatiezonering, het onder-zoeken van de mogelijkheden en de voorstellen voor toekomstige voorzieningen en inrichtingsaanpassingen.

−

Een belangrijk aspect vormt de ontwikkeling van het beleidsplan vanuit de optiek van de huidige en

16

toekomstige gebruiker. De zonering dient rekening te houden met de ‘mensenwensen’, nu en in de toekomst. −

Het Meerjarenplan, voortvloeiend uit het beleidsplan richt zich primair op uitvoerbare projecten voor de korte (2007 - 2011) en middellange termijn (periode 2012 - 2017).

1.5 Werkwijze Dit beleidsplan is in vier fasen tot stand komen: onderzoek, ontwikkeling beleidsplan, uitwerking meerjarenplan en terugkoppeling. Onderzoeksfase In deze fase zijn allerhande nota’s, stukken en toeristisch informatiemateriaal bestudeerd. Daarnaast is de Biesbosch-regio bekeken door ‘de bril van een (deskundige) bezoeker’ om te zien hoe dit gebied zich natuurlijk, landschappelijk en toeristisch-recreatief ontwikkeld heeft en welke kansen en mogelijkheden er liggen. Voorts is een analyse van gebruikersgroepen en beleid gemaakt en is met circa vijftien sleutelpersonen gesproken over recreatie en toerisme nu en in de toekomst in de Biesbosch-regio. Op basis van dit vooronderzoek is een eerste discussienotitie beschreven, welke is besproken met de begeleidende projectgroep. Ontwikkelingsfase beleidsplan Deze fase is gestart met een expertmeeting. Deze vond plaats op 20 februari tijdens een rondvaart door de Biesbosch. Vier experts op het gebied van branding & marketing, doelgroepenbeleid, waterrecreatie en Biesbosch-beleid in het verleden, heden en toekomst hielden inspirerende inleidingen met hun visie op deze

beleidsonderdelen, De meeting werd bijgewoond door circa 40 personen, uiteenlopend van ondernemers tot actiegroepen en van ambtenaren tot uitvoerders in het veld. Deze expertmeeting vormde de basis voor twee workshops, één over watergebonden recreatie en één over landgebonden recreatie in de Biesbosch. Ook deze bijeenkomsten werden goed bezocht met resp. 35 en 25 deelnemers. De workshops werden gestart met een presentatie van de uitgangspunten en de onderzoeksresultaten en een samenvatting van de hoofdpunten van de expertmeeting. Vervolgens zijn de deelnemers aan de slag gegaan met gerichte opdrachten op het gebied van identiteit, zonering, productontwikkeling, marketing, voorlichting etc. Deze workshops leverde veel discussiepunten op waarover bestuurders dienen te besluiten en zeer veel ideeën voor het meerjarenuitvoeringsplan. De discussiepunten zijn op een stuurgroepvergadering besproken. Uitwerkingsfase Vervolgens is een eerste versie van het beleids- en meerjarenplan opgesteld. Deze eerste versie is eerst met de projectgroep en daarna met de stuurgroep besproken. Deze versie is daarnaast besproken met de besturen van de Natuur- en Recreatieschappen De Hollandse en de Brabantse Biesbosch, met de werkgroepen BIO en V&E, de Gebruikersraad en met het Overleg Orgaan van het Nationaal Park. Vervolgens is een tweede, min of meer definitief concept beleids- en meerjarenplan uitgewerkt. Ook deze versie is voorgelegd aan al deze organen en besturen. Tenslotte is deze definitieve versie van het Beleidsplan Recreatie en Toerisme voor de Biesbosch Regio tot stand gebracht.


–

–

1.6 Begrippen Hieronder wordt een korte beschrijving gegeven van enkele relevante begrippen die in het Beleidsplan Recreatie en Toerisme regelmatig gebruikt worden. Recreatie en toerisme In het advies van de Raad voor het Landelijk Gebied wordt een omschrijving gegeven voor 'recreatie en toerisme' en de samenhang tussen beide begrippen. 'Recreatie wordt in het algemeen omschreven als 'iedere activiteit die zich afspeelt in de (netto) vrije tijd'. Maar recreatie staat als begrip meestal niet op zichzelf en wordt vaak in verband gebracht met toerisme. Toerisme wordt in de regel omschreven als 'die vorm van vrijtijdsbesteding waarbij het reizen naar of het verblijven in een andere omgeving voorop staat'. De raad vindt dat recreatie en toerisme niet los van elkaar gezien kunnen worden, omdat activiteiten van zowel recreant als toerist vragen om een gelijksoortige beleidsmatige benadering en daaruit voortvloeiende voorzieningen. En de raad rekent daar gemakshalve ook de activiteiten toe van de buitenlanders die voor één of meerdere dagen een toeristisch bezoek aan ons land brengen. Daarom beschouwt de raad 'recreatie en toerisme' in dit advies als één begrip, ook waar in de tekst slechts over 'recreatie' wordt gesproken'. Duurzaam toerisme Duurzaam toerisme wordt gedefinieerd als een vorm van toeristische ontwikkeling die de eigen bestaansvoorwaarden niet aantast zodat ook toekomstige generaties bewoners en gasten van de bestemmingen kunnen genieten. Het is een vorm van toerisme die zowel mens, milieu als de lokale cultuur van de gastregio respecteert en die een globaal evenwicht brengt in deze drie dimensies. Het resulteert in een kwaliteitsverbetering waar alle

17

van het landschap is vastgesteld dat ze grote invloed hebben op de waardering van het landschap.

betrokken partijen baat bij hebben en is economisch rendabel.

2. 3.

–

–

–

–

Beschikbaarheid Beschikbaarheid wordt gedefinieerd als de maat van het aanwezige aantal hectares bos- en natuurgebied en de mate van openstelling. Bereikbaarheid De mate waarin en de wijze waarop gebieden bezocht kunnen worden, omdat ze extern ontsloten zijn. Gaat om verbinding van gebieden vanuit de woonkern en onderlinge verbinding van gebieden.

–

–

Bruikbaarheid De mate waarin gebieden geschikt zijn voor gebruik door bepaalde motiefgroepen/doelgroepen. Gebruikswaarde De mogelijkheid om een gebied direct te ervaren. De toegankelijkheid en de (on)mogelijkheden voor recreatieve activiteiten zijn mede bepalend voor de beleving van het landschap. De gebruikswaarde van eenzelfde gebied kan per motiefgroep verschillen.

–

Attractiewaarde De specifieke, onderscheidende kwaliteiten van een gebied, de USP’s. Deze attractiewaarde kan, vanuit de vrager geredeneerd, per motiefgroep verschillen.

–

Belevingswaarde De beleving van het landschap is volgens een methode van Alterra te herleiden tot een aantal meer fysiek/ruimtelijke kwaliteiten zoals natuurlijkheid, reliëf, historische kenmerkendheid, horizonvervuiling, stedelijkheid en geluidsbelasting. Van deze kenmerken

–

1.

Narratieve waarde Het geheel van verhalen over gebieden die de kwaliteit van de beleving mede bepalen. Dagtocht Het CBS omschrijft een dagtocht als een recreatieve activiteit waarvoor men ten minste twee uur van huis is, zonder dat daarbij een overnachting elders plaatsvindt. Een dagtocht zijn dus uitstapjes vanuit de eigen woning, school, kantoor of fabriek en uitstapjes vanuit de woning van familie, kennissen of vrienden waar men al dan niet logeert - mits deze zelf aanwezig zijn. Geen dagtocht zijn bezoek aan familie, kennissen of vrienden; uitstapje vanuit een vakantieadres: woning van familie, kennissen of vrienden die zelf niet thuis zijn, hotel, pension, recreatiebungalow, camping, tweede woning, (sta)caravan, 'geruilde' woning e.d. Motiefgroepen Gebaseerd op de theorie aangaande verschillende recreatieve modaliteiten, toegepast in verschillende onderzoeken, heeft Alterra een onderscheid gemaakt in verschillende motiefgroepen. Een motiefgroep is een beschrijving van een groep recreanten die zich t.o.v. andere recreanten onderscheidt door het motief waarmee ze een gebied bezoeken. Motieven kunnen worden vertaald naar wensen t.a.v. de belevingssfeer. Aldus zijn op basis van de recreatieve modaliteiten 5 recreatieve motiefgroepen gedefinieerd: Gezelligheid: gezellig samen met vrienden of familie op stap (fietsen, wandelen, paard rijden, barbecues, spelen, varen, zonnen)


4.

5.

Er tussen uit: even de batterij opladen (fietsen, wandelen, vissen, varen, paard rijden) Interesse voor gebieden: lekker er tussen uit en ook nog iets leren (fietsen, wandelen, varen, struinen, natuurstudie) Volledig opgaan in planten- en dierenwereld: liefde voor natuur (wandelen, duiken, varen, struinen, natuurstudie) Uitdaging: de fysieke uitdaging wordt aangegaan (paard rijden, joggen, mountainbiken, skeeleren, zwemmen, kanoën) Tussen haakjes staan de activiteiten vermeld die in een duidelijk verband worden geassocieerd met het desbetreffende motief. Het is overigens van belang om te beseffen dat aan één en dezelfde activiteit verschillende motieven dan wel een set van motieven ten grondslag kunnen liggen. Een vaartocht door de Biesbosch kan worden ondernomen om bij te komen van een drukke werkweek én om samen te zijn met familie of vrienden. Op gaan in de natuur door bijvoorbeeld te vogelen geschiedt in veel gevallen ook met een groep ‘gelijkgestemden’ onder meer om met elkaar van gedachten te kunnen wisselen over hetgeen is waargenomen en om na afloop gezellig iets te drinken.

1.7 Leeswijzer Dit concept beleidsplan is als volgt opgebouwd: na deze inleiding wordt in hoofdstuk 2 recreatie en toerisme in en om de Biesbosch Drimmelen in algemene zin, maar zowel objectief als subjectief, beschreven. Daarin wordt ook beschreven welke motiefgroepen het gebied of welk deelgebied op welke wijze gebruiken. Ook het relevante overheidsbeleid en

18

de voorgenomen nieuwe ontwikkelingen komen in dit hoofdstuk kort ter sprake. Dit hoofdstuk wordt afgesloten met conclusies en strategische vragen welke centraal staan in het beleidshoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 wordt het meerjarenuitvoeringsprogramma beschreven in de vorm van acties en projecten, prioriteiten, planning, kosten. In dit hoofdstuk komt ook kort een tijdelijke uitvoeringsstructuur en een mogelijk financieringsvoorstel aan de orde. Kort en tijdelijk omdat deze onderdelen geen integraal onderdeel uitmaken van dit beleidsplan. Deze aspecten komen uitvoerig aan de orde in een parallel lopend traject rondom de organisatiestructuur voor de Biesbosch-regio. Om de leesbaarheid van dit beleidsplan te bevorderen is zoveel mogelijk achtergrondinformatie in bijlagen geplaatst. Dit betreft onder meer: deelnemers aan diverse bijeenkomsten, de algemene trends in het toerisme, een verhandeling over de relatie tussen traditionele doelgroepen, mentalitygroepen van Motivaction en motiefgroepen van Staatsbosbeheer, de beoordeling van de potentiële projecten. De essentie van dit plan is weergegeven in de samenvatting.


19


20

Hoofdstuk 2 Beschrijving

2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt een beknopt overzicht gegeven van het huidige aanbod, een definitie en analyse van de doelen motiefgroepen, de trends en de voornaamste kaderstellende beleidsdocumenten. Het hoofdstuk wordt afgerond met een SWOT-analyse en enkele conclusies en strategische vraagstukken.

2.2 Het aanbod In deze paragraaf wordt een beknopt overzicht gegeven van de beschrijvingen van het huidige aanbod zoals deze in de verschillende onderzoeken zijn opgetekend. Het aanbod wordt allereerst feitelijk beschreven, gevolgd door een beschrijving vanuit de optiek van de bezoeker met de begrippen beschikbaarheid, bruikbaarheid ed., die in het eerste hoofdstuk gedefinieerd zijn.

Ook op het gebied van (grotere) campings en bungalowparken is het aanbod beperkt: één in de Kurenpolder, twee bij Drimmelen en één op het zuidpuntje van het Eiland van Dordrecht . Kleinere campings zijn er meer: 7 aan de Brabantse kant en 4 aan de Dordtse zijde. Bed&Breakfast is eveneens redelijk in opkomst met 6 Brabantse adressen, 9 adressen op het Eiland van Dordrecht en 1 adres in Sliedrecht.

2.2.1 Het feitelijke aanbod Het aanbod wordt beschreven op basis van vier dimensies uit de toeristisch recreatieve keten; verblijf, vermaak, verteer en vervoer. –

Verblijf: aantal en capaciteit Voor de verblijfstoerist met een eigen boot zijn de mogelijkheden goed in de verschillende jachthavens. In het projectgebied zijn er in ongeveer 18 jachthavens met een totale capaciteit van circa 5.700 ligplaatsen. Ook in grote delen van het Nationaal Park is overnachting op de eigen boot mogelijk voor een maximale periode van 3 dagen. De handhaafbaarheid daarvan is lastig, zo niet onmogelijk. De verblijfsmogelijkheden in hotels zijn, met uitzondering van de stad Dordrecht (met 5 hotels), zeer beperkt:. Alleen bij de Kop van ’t Land, Spieringsluis, in Made en Geertruidenberg zijn kleine hotelletjes en daarnaast is er in De Hollandse Biesbosch een groot Stayokay-hotel.


–

Vermaak: kwaliteit en kwantiteit: Zoals reeds vermeld zijn er in het projectgebied twee Biesbosch bezoekerscentra en een Biesbosch museum. Daarnaast zijn er enkele kleinere musea in Sliedrecht (Baggermuseum), Werkendam, Raamsdonksveer en Geertruidenberg. Voorts heeft Dordrecht meerdere grotere musea en te bezoeken culturele instellingen en bezienswaardigheden. In Dordrecht is ook een fraai NME centrum (Weizigt) en een stadsbezoekerscentrum 'Intree'.

21

In de Biesbosch-regio zijn, met uitzondering van de stad Dordrecht nauwelijks attracties te vinden. Het vermaak is vooral geconcentreerd rondom de haventjes, enkele te bezoeken bedrijven(circa 6) en gebouwen, een golfbaan, sauna, een overdekte kinderspeelhal (Lage Zwaluwe), enkele zwembaden en dergelijke voorzieningen. In Dordrecht is uiteraard meer vermaak te vinden in de vorm van theater, bioscopen, zwembaden, skibaan, culturele instellingen, stadswandelingen, schaatsbaan etc. Ook op evenementengebied is het aanbod in de Biesbosch-regio, met uitzondering van Dordrecht (met Boekenmarkt, Kerstmarkt, Dordt in Stoom, Wantijconcerten, Open Monumentendag, Poppentheaterfestival ed.), beperkt. In Drimmelen is een wielerronde en vlaggetjesdag, in Sliedrecht een Festivalmarkt, in Geertruidenberg zijn vestingdagen en een braderie en in Werkendam vindt jaarlijks een wielerronde plaats en wordt er tweejaarlijks een open havendag georganiseerd. –

Verteer: diversiteit en kwantiteit: Op het gebied van cafés en restaurants is het aanbod ten zuiden van de Amer in kwantitatief opzicht redelijk, maar in kwalitatief opzicht beperkt. In het Werkendamse deel van de regio is het aanbod zowel in kwalitatief als kwantitatief opzicht beperkt. In Dordrecht is het aanbod in de stad zelf goed, maar buiten de stad beperkt.

–

Vervoer Per auto is het gebied goed bereikbaar, echter per openbaar vervoer matig tot slecht. De Biesbosch regio is per trein en streekbus eigenlijk alleen vanuit Dordrecht met aansluitend vervoer naar de Hollandse Biesbosch of naar Werkendam bereikbaar. Daarnaast

en maten, van zeer klein tot groot, van kort tot lang, van sober tot een compleet verzorgd evenement. Bovendien zijn er veel tochten die gecombineerd worden met een wandeling of natuurexcursie onder leiding van gidsen. Alle natuurexcursies worden jaarlijks in één totaal programma, in de vorm van een Nationaal Park Vakantiekrant aangeboden

zijn er nog beperkte mogelijkheden met de trein en streekvervoer vanuit de stations Lage Zwaluwe en Breda. In de weekenden en in het hoogseizoen heeft het streekvervoer in het Brabantse deel een te lage frequentie om als serieus vervoermiddel beschouwd te worden. Een aantrekkelijke vorm van openbaar vervoer is de fast ferry en waterbus die tussen de Drechtsteden en Rotterdam vaart. De Hollandse Biesbosch is één van de haltes die wordt aangedaan.

De verhuurmogelijkheden van boten is redelijk, maar niet voldoende adequaat en aangepast aan deze tijd. Er zijn circa 13 bedrijven actief in de verhuursector. Op het gebied van fluisterboten en kano’s is het aanbod redelijk, maar op het gebied van sloepen, kleine en grote jachten beperkt.

Het fietsroutenetwerk is in de gehele Biesbosch regio redelijk goed ontwikkeld en sluit rondom het water ook goed op elkaar aan. Aanvullingen op dit gebied zijn alleen mogelijk als er meer veerdiensten zijn of door thematische routes te ontwikkelen. Op wandelgebied zijn er eveneens veel mogelijkheden, maar het is moeilijk om er goed inzicht in te krijgen. Goede en aantrekkelijke routes liggen er in de Hollandse Biesbosch, op het Eiland van Dordrecht langs de Nieuwe Merwede en in de Elzen. Ook in het Werkendamse deel van de Biesbosch zijn enkele fraaie wandelroutes, vooral bij de Spieringsluis, rond het museum en in het natuurkerngebied. Aan de zuidkant van de Amer zijn de wandelmogelijkheden beperkt. Door de Biesbosch regio lopen voorts twee lange afstandswandelroutes (het Floris-V en het Waterliniepad). Echter er is weinig samenhang in het hele wandelnetwerk. Op het gebied van rondvaarten en excursies zijn er veel mogelijkheden. In de Biesbosch zijn zo’n negen bedrijven actief en daarnaast zijn er in de stad Dordrecht nog enkele rondvaartbedrijven. Rondvaartboten en uitstapjes zijn er in allerlei soorten


2.2.2 Door de ogen van …. In aanvulling op de feitelijke beschrijving wordt navolgend een aanvullende beschrijving gegeven door de ogen van de bezoeker, beschreven naar verschillende gebruikerswaarden. −

Beschikbaar. De regio van het Nationale Park de Biesbosch kent verschillende grotere landschappelijke eenheden. Allereerst bestaat de kern van het gebied uit het Nationaal Park met een groot aantal hectares ‘nat’ natuurgebied. In haar aard is het gebied toegankelijk via het water en maar beperkt te bezoeken via land. Daarnaast zijn bepaalde delen van de Dordtse en Sliedrechtse Biesbosch aangewezen als kerngebieden met een beperkt regime van openstelling. Als vaargebied biedt de Biesbosch regio bijzonder veel mogelijkheden, voor nagenoeg ieder wat wils. Het gebied kent een zekere zonering waarin de kerngebieden worden ontzien onder meer omdat ze voor de grotere vaartuigen en/of gemotoriseerd

22

verkeer niet toegankelijk zijn. Het vaargebied voor jetski’s en andere snellere gemotoriseerde vaartuigen is enkele jaren geleden teruggebracht tot het gebied waar de Merwede en Bergse Maas samenkomen. In het noordelijk deel van de regio ligt het natuur- en recreatiegebied De Hollandse Biesbosch; een intensief gebruikt recreatiegebied met tal van voorzieningen, waaronder een bezoekerscentrum, hotel, camping, golfbaan en restaurant. Het recreatiegebied kent een goede openstelling voor landen watergebonden activiteiten. Om het eigenlijke natuurgebied in te gaan kan hier en daar via een pontje in een aangrenzend gebied worden gewandeld. Voor een uitgebreidere zwerftocht in de omringende natuur is de recreant echter aangewezen op een eigen vaartuig, het huren van kano’s of fluisterbootjes of op het maken van een rondvaart. Voor het maken van dergelijke tochten wordt door het Biesboschcentrum Dordrecht een gevarieerd pakket aan dagtochten en arrangementen aangeboden. In de Elzen, nabij de Dordtse Biesbosch, kan eveneens gewandeld, gefietst en gezwommen worden. De natuurlijke gesteldheid maakt het natuurkerngebied van het Nationale Park van hieruit maar beperkt toegankelijk voor landgebonden vormen van recreatie. Maar ook in het gebied rondom dit deel van het Nationaal Park zijn de wandelen fietsmogelijkheden relatief beperkt tot het medegebruik van bestaande en reguliere verkeerswegen, enkele vrijliggende fietspaden daargelaten. Ditzelfde geldt thans ook nog voor het gehele deel van de Biesbosch-regio tussen de Elzen en het Wantij in. Echter dit gebied zal de komende jaren een flinke recreatieve impuls krijgen door de uitvoering van het Strategisch Groenproject Dordrecht (zie par. 2.5).

Een geheel ander deel van de Biesbosch-regio ligt ten zuiden van het Hollands Diep en de Amer, in de gemeente Drimmelen. In dit open agrarisch landschap wordt de ‘echte’ Biesbosch als zodanig nauwelijks ervaren, uitsluitend bij een wandeling of fietstocht over de Amerdijk en bij het Gat van Ham. De landgebonden recreatie mogelijkheden bestaan hier uit fietsen, wandelen, te bezoeken agrarische bedrijven, (mini)campings en diverse dorpen. In Drimmelen is ook een Biesbosch bezoekerscentrum met een uitgebreid pakket aan dagtochten gericht op natuurrecreatie. Omvangrijk zijn de watersportmogelijkheden in de vorm van jachthavens, rondvaartbedrijven en bootverhuur. Een veerverbinding met de Brabantse Biesbosch aan de andere kant van de Amer ontbreekt. Nabij Hank ligt de Kurenpolder en de Aakvlaai. De eerste is een privaat recreatiegebied gericht op verblijf en waterrecreatie, de tweede is een openbaar waterrecreatiegebied, onderdeel van het Nationaal Park De Biesbosch, ontworpen en ingericht voor het opvangen van veel dagrecreatief verblijf. Het Werkendamse deel van de Biesbosch-regio bestaat grotendeel uit in agrarisch gebruik zijnde polders. Fietsen, wandelen en varen zijn hier de meest beoefende recreatie-activiteiten. Ook hier zijn enkele te bezoeken agrarische bedrijven en in de zuidwest hoek ligt het Biesbosch museum, de jachthavens en het hotel-restaurant rond de Spieringsluis en enkele echte Biesbosch wandelroutes. Enkele kilometers ten zuiden van Werkendam vaart van 1 mei tot 1 oktober een pontje over het Steurgat. Vanuit het museum vinden ook verschillende rondvaarten en dagtochten plaats. De verblijfsmogelijkheden zijn beperkt tot een enkele minicamping.


In de omringende woonplaatsen is de profilering met de Biesbosch beperkt aanwezig. Water is uiteraard een dominante factor in veel plaatsen. Daarnaast zijn in Dordrecht nog enkele musea te vinden die informeren over feiten en historie van de Biesbosch en het Eiland van Dordrecht. −

Bereikbaarheid. Centraal gelegen in het land is de Biesbosch regio goed bereikbaar via de verschillende snelwegen die als een cordon om het gebied heen liggen. Om daadwerkelijk het gebied in te gaan zijn drie min of meer voor de hand liggende (primaire) entrees beschikbaar: Dordrecht, Drimmelen en Werkendam. De entree vanuit Drimmelen is opvallend genoeg misschien wel de meest bekende. Opvallend, want De Biesbosch is vanuit Drimmelen alleen over water bereikbaar en voor mensen zonder boot dus lastig te bereiken want er vaart geen reguliere veerdienst of watertaxi. Deze mensen zijn dus aangewezen op een huurboot of rondvaart. Drimmelen dankt deze positie, die min of meer historisch gegroeid is, aan de relatief sterke watersportsector (jachthavens, grote rondvaart-bedrijven en bootverhuur). Vanuit Werkendam is de Biesbosch het best bereikbaar, zowel over water als over land. Toch is dit de minst bekende en minst gebruikte entree en wellicht daarom is ook de situering erg onduidelijk. De welwillende bezoeker wordt min of meer aan z'n lot overgelaten om te bepalen wanneer hij is gearriveerd: bij de brug over het Steurgat of bij het Biesbosch Museum? Bij deze laatste eigenlijk ook niet echt, want het is niet vrij toegankelijk, het is (nog) geen bezoekers- of informatiecentrum.

23

Aan Dordtse zijde zijn er verschillende mogelijkheden waarbij de entree via het bezoekerscentrum de meest geoutilleerde en meest gebruikte poort tot het gebied is. Deze heeft echter een wat excentrische ligging als nadeel en biedt praktisch gezien hoofdzakelijk toegang tot het recreatiegebied De Hollandse Biesbosch en het kerngebied de Sliedrechtse Biesbosch. Een tweede en derde mogelijk om de Biesbosch vanuit Dordrecht in te gaan is bij Kop in ’t Land en bij de Elzen (het paviljoen de Viersprong). Echter ook hier geldt dat het (nog) geen duidelijke entrees zijn. Daarnaast zijn er nog enkele andere, min of meer secundaire locaties van waaruit een verblijf in het gebied gestart kan worden, namelijk: de Aakvlaai en de Kurenpolder vlakbij Hank en vanuit Lage Zwaluwe en Geertruidenberg (met een rondvaart of eigen boot). Op het gebied van bereikbaarheid vormt de pont bij Kop van ’t Land een sleutelpunt. Het is voor de landgebonden recreanten een soort slagaderlijke verbinding tussen het Zuid-Hollandse en het Brabantse deel van De Biesbosch. Over het water is de Biesbosch op tal van manieren (eigen boot, huurboot, rondvaartboot, per kano, fluisterboot etc.) bereikbaar. Enerzijds zijn daar geen specifieke momenten en locaties van entree tot het gebied, want het is vanuit alle kanten binnen te varen. Anderzijds zijn de verschillende jachthavens in en rondom het gebied als toegangspoort te beschouwen. Datzelfde geldt voor de afvaartplaatsen van de rondvaartbedrijven (Dordrecht, Biesboschcentrum Dordrecht, Lage Zwaluwe, Hank, Drimmelen en Geertruidenberg) en de verhuurplaatsen voor allerlei soorten vaartuigen.

−

Bruikbaarheid. Zoals reeds gemeld, stelt de natuurlijke gesteldheid van de Biesbosch haar nadrukkelijke voorwaarden aan de bruikbaarheid en beleefbaarheid van het gebied. Het zoetwatergetijdengebied is vooral een vaarbestemming (per eigen of gehuurd vaartuig of met een rondvaartboot), waarbij er op enkele plaatsen aan wal kan worden gekomen om voor een korte wandeltocht. Doordat de bezoekerscentra en het museum, maar ook diverse particuliere (rondvaart-)ondernemingen allerlei (natuur)excursies aanbieden is de bruik- en beleefbaarheid van de Biesbosch in georganiseerd verband vrij goed te noemen. Voor individuele landgebonden recreanten is en blijft deze, maar dat is inherent aan de aard van het gebied, enigszins beperkt doordat men is aangewezen op een vaartuig. Echter zelfs voor deze recreant heeft Staatsbosbeheer mogelijkheden, in de zomermaanden worden tweemaal per week individuele wandelaars de mogelijkheid geboden een dag in het centrale deel van het nationale park rond te zwerven.

in de omliggende jachthavens. Landgebonden overnachtingsmogelijkheden zijn er in het gebied, behoudens enkele paalkampeerlocaties, weinig. −

Buiten de kernen waterrijke gebieden van het Nationaal Park neemt de beleefbaarheid in de regio relatief snel af. De omringende gebieden kennen hoofdzakelijk een agrarisch gebruik waarbij de landschappelijke verschijning niet de allure heeft die de Biesbosch regio in potentie zou kunnen kenmerken. −

Narratieve waarde De Biesbosch is omgeven door verhalen over onder meer de Elizabeth-vloed van 1421, de visserij, de rietsnijders, de strijd en schuilplaatsen tijdens WOII en het harde leven dat zich door de eeuwen heeft voltrokken in het gebied. Bovendien vormt de Biesbosch een oer-Hollands landschap, symbool voor de eeuwenlange strijd tegen het water in al haar facetten. Behalve in het Biesbosch Museum en in mindere mate ook wel in beide bezoekerscentra en tijdens excursies wordt deze narratieve waarde van het gebied weinig benut.

−

Attractiewaarde De Biesbosch als ‘nationaal park’ en als regio herbergt een zeer hoge ‘natuurlijke’ attractiewaarde in zich, met name voor specifieke doelgroepen. Het is een

Om, tussen en langs de drie kerngebieden vinden tal van openluchtrecreatieve activiteiten hun plaats, zoals fietsen, wandelen, zonnen, zwemmen, vissen, mountainbiken, survival, evenementen, te bezoeken (boeren)bedrijven, vaar- en zeilcursussen, golf, etc. Dit voorzieningenpakket, hoewel redelijk uitgebreid, zeker op het Eiland van Dordrecht, is niet als een compleet , samenhangend pakket ontwikkeld. Alle voorzieningen in de verschillende deelgebieden zijn tamelijk op zichzelf staand. De omvang en aantrekkelijkheid van het gebied is dermate groot dat er veel overnachtingen plaatsvinden. Dit meerdaags verblijf vindt vooral plaats door de watersporters op hun boten in het gebied of


Beleefbaarheid Eenmaal in een boot of kano en/of aangekomen op een plaats waar in (de kerngebieden van) het Nationaal Park aan land kan worden gegaan, wordt de bezoeker ondergedompeld in een bijzonder krachtig en avontuurlijk landschap waarin de bezoeker zich verloren waant.

24

2.3 Doelgroepen Doelgroepen kunnen op vele manieren beschreven worden. Elke beschrijving heeft voor- en nadelen. De ene beschrijving is praktisch bruikbaar voor de terreinbeheerder (omdat inrichtingsmaatregelen daar makkelijk op af te stemmen zijn), de andere is weer nuttig voor de marketeer (omdat dat makkelijk leidt tot keuzes voor advertising). In de afgelopen jaren hebben diverse onderzoeken plaatsgehad naar de (watersport)recreatie in de Biesbosch (1983, 1991, 1996 en 1999). Deze onderzoeken vormen mede de basis van de beschrijving die Leisuresult in haar rapport heeft gehanteerd. Omdat dit rapport het uitgangsdocument vormt voor dit beleidsplan wordt navolgend een korte beschouwing gegeven. Daarna wordt stilgestaan bij de motiefgroepen die Staatsbosbeheer in haar beleids- en beheerplannen gebruikt. In het beleidshoofdstuk zal uiteindelijk opnieuw voor een bepaalde systematiek van motiefgroepen worden gekozen. 2.3.1 Indeling Leisuresult In het rapport ‘De Biesbosch. Evenwicht tussen natuur en recreatie’ wordt een uitgebreide beschrijving gegeven van de bezoekers annex toeristen die naar het Nationaal Park en haar omgeving komen. Het overgrote deel van het bezoek is ‘water-georiënteerd’. Men komt zelf met een (motor- of zeil)boot of een kano dan wel huurt deze en/of maakt een rondvaart

1,5 miljoen bezoekers per jaar trekt. Het overgrote deel, zo ongeveer 825.000 bezoekers, komen naar de Hollandse Biesbosch. Meer dan de helft van dit bezoek is afkomstig uit Dordrecht. De drie bezoekerscentra (incl. Biesbosch museum) trekken ruim 200.000 bezoekers per jaar. Het Nationaal Park wordt jaarlijks ongeveer door 0,5 miljoen mensen bezocht.

met een van de schepen die hun thuisbasis hebben rondom de Biesbosch.

uniek zoetwatergetijdengebied waarvan er in Europa slechts enkele bestaan. Als één van de 20 nationale parken in Nederland is het ook om die reden een bijzonder gebied. − − − − − −

Leisuresult (2007) vat het profiel van de bezoeker aan de Biesbosch regio als volgt samen: Actieve recreant (fietsen, wandelen, watersporten) Inactieve recreant (zonnen, zwemmen, sociale contacten) Regionale herkomst Senioren of gezinnen met kinderen Hoog herhalingsbezoek Geen specifieke interesse in de natuur. De gemiddelde leeftijd van bootbezitters is tussen de 40 en 65 jaar, heeft een gemiddelde opleidingsniveau en kent een gemiddelde groepsgrootte van 2,9 personen. De bezoeker is betrokken bij de natuur en komt graag in een natuurgebied, in het bijzonder vanwege de aantrekkelijkheid en de rust. Passagiers van de rondvaartboten zijn gemiddeld 51 jaar oud en hebben een relatief laag opleidingsnivo. Eenderde van de passagiers komt uit de directe omgeving, terwijl 2/3 van de passagiers uit heel Midden- en Zuid-Nederland en uit Vlaanderen komt. Wanneer wordt gekeken naar de herkomst van de bezoekers, zijn dit: 1. Lokale en regionale inwoners (dagrecreanten; inwoners gemeenten Dordrecht, Werkendam, Drimmelen, Geertruidenberg) 2. Dagtoerisme van elders (Zuid-Holland en westelijk deel Noord-Brabant) 3. Vakantiegangers (Zuid-Holland, Utrecht, NoordBrabant) Uit divers onderzoek is al te leiden dat de Biesboschregio (exclusief stadsbezoek Dordrecht) ongeveer


− − − − − −

In het tweede deel van de rapportage ‘De Biesbosch. Evenwicht tussen natuur en recreatie’ worden, gegeven de gemaakte analyse, zes doelgroepen voor de Biesbosch regio vastgesteld: Groepsbezoekers zakelijk Groepsbezoekers particulier Landrecreanten intensief (waarbij de beleving van een gebied voorop staat en niet zozeer de natuur) Landrecreanten extensief (waarbij men expliciet op zoek gaat naar bijvoorbeeld natuurwaarden en rust) Watersporters intensief (geluid, omvang van de groep, type vaartuig) Watersporters extensief. 2.3.2 Motiefgroepen Staatsbosbeheer Staatsbosbeheer heeft de indeling in motiefgroepen, zoals uitgewerkt door Alterra, overgenomen. De indeling vormt een belangrijk uitgangspunt voor het recreatief beleid en de uitvoering daarvan. De achtergronden en een toelichting op de indeling in motiefgroepen zijn in de tweede bijlage beschreven.

25

Tabel 2.1: Motiefgroepen naar activiteit en spreiding in het gebied. Motiefgroep Activiteit Herkomst 0 - 30 km 1. Gezelligheid: gezellig Wandelen, fietsen, varen, samen met vrienden of kanoën, terrasje pikken, familie op stap spelen, hond uitlaten, rondvaart 2. Er tussen uit: even de Wandelen, fietsen, varen, 0 - 10 km batterij opladen kanoën, vissen 3.

Interesse voor gebieden: lekker er tussen uit en ook nog iets leren

4.

Volledig opgaan in planten- en dierenwereld: liefde voor natuur Uitdaging: de fysieke uitdaging wordt aangegaan

5.

Locatie / mogelijkheid In en om de woonplaats; Hollandse Biesbosch; de Elzen, Brabantse Biesbosch; Rietplaat, Aakvlaai, rondvaartbedrijven In en om de woonplaats; bij voorkeur op de stillere locaties. Hollandse Biesbosch; de Elzen,Spieringsluis Kerngebieden NP de Biesbosch, (vaar)omgeving Biesbosch,

Wandelen, fietsen, varen, kanoën, bezichtigen, bezoek museum of bezoekerscentrum, excursie, rondvaart Wandelen, fietsen, varen, kanoën, observeren

0 - 150 km

0 - 150 km

Kerngebieden NP de Biesbosch, (vaar)omgeving Biesbosch,

Kanoën, lange afstand wandelen, fietsen

0 - 10 km

In en om de woonplaats; Hollandse Biesbosch; de Elzen, vaargebied Biesbosch regio


Voorzieningen Camping Kuurpolder, Viersprong, Biesbosch Bezoekerscentrum. Aakvlaai, meerpalen, korte(re) wandelen fietspaden, rondvaarten Rustige(r) wandelen fietspaden, uitkijk moment Museum, bezoekerscentra, rondvaartmogelijk, observatiehutten, (thema)wandelpaden, kanoverhuur, (thema)rondvaarten Museum, bezoekerscentra, rondvaartmogelijk, observatiehutten, (thema)wandelpaden, kanoverhuur (On)verharde paden, kanomogelijkheden,

26

1. 2. 3. 4. 5.

Navolgend wordt vanuit deze motieven een korte schets gegeven van de mogelijkheden in de Biesbosch regio per motiefgroep. Gezelligheid: gezellig samen met vrienden of familie op stap; de 'gezelligen' Er tussen uit: even de batterij opladen; de 'rustzoeker' Interesse voor gebieden: lekker er tussen uit en ook nog iets leren; de 'geïnteresseerden' Volledig opgaan in planten- en dierenwereld: liefde voor natuur; de 'natuurvorser' Uitdaging: de fysieke uitdaging wordt aangegaan; de 'uitdagingzoeker' In de tabel op de vorige pagina is weergegeven welke activiteiten door de verschillende motiefgroepen worden uitgevoerd en waar deze zoal plaatsvinden in de Biesbosch regio en welke voorzieningen zij thans tot hun beschikking hebben. De gezelligen De gezelligheidszoeker zoekt het gewone, doorgaans in de directe leefomgeving, in de uitloopgebieden nabij de woning. Daarnaast is de motiefgroep 'gezelligen' in feite in het gehele Biesbosch gebied te vinden, met name in die delen die makkelijk bereikbaar en toegankelijk zijn, overzichtelijk en voorzien zijn van een horecaaccommodatie om wat te drinken of te eten. Deze motiefgroep zal ook meer dan gemiddeld gebruik maken van de rondvaartmogelijkheden. Allochtone ‘gezelligen’ zoeken doorgaans de speel- en picknickweides op samen met hun families en vrienden. Een tweede activiteit die hoort bij de motiefgroep ‘gezelligen’ is het gezamenlijk afmeren, wat zwemmen,

zonnen en verblijven in de Biesbosch met de natuur als aangenaam decor. De actieradius van deze motiefgroep is relatief beperkt. Het samenzijn staat centraal en het decor is doorgaans redelijk snel gevonden. Een specifieke doelgroep die wordt geschaard onder de ‘gezelligen’ is de hondenuitlater. Deze subgroep vraagt om een omgeving en regelgeving op grond van het gedrag van in het bijzonder de viervoeter in het gezelschap. Gegeven de beperkte toegankelijkheid van het kerngebied van de Biesbosch wordt de hondenuitlater hoofdzakelijk gevonden aan de Dordrechtse zijde van het plangebied in de relatief makkelijk bereikbare recreatie- en natuurgebieden. De rustzoeker De tweede doelgroep ‘er tussen uit’; de rustzoeker zoekt zijn vertier doorgaans niet te ver van huis of verblijfplaats. Ofschoon de activiteiten niet strikt solitair worden uitgevoerd is deze motiefgroep in sterke(re) mate op zoek naar rust, stilte en momenten voor zichzelf in de nabijgelegen natuur en landschappen als contramal van de alledaagse werkelijkheid. De rust wordt vooral gevonden in de Hollandse Biesbosch, de Elzen, nabij de Spieringsluis en voor een aantal op het water ofschoon deze laatste activiteit zich minder makkelijk leent om er even tussenuit te gaan. De geïnteresseerden De ‘geïnteresseerden’ hebben een relatief brede belangstelling voor cultuur, natuur en de historie van het gebied. Vanuit deze interesse is er een focus op de kerngebieden van de Biesbosch als ook de voorzieningen die in deze belangstelling voorzien zoals


de bezoekerscentra, vogelobservatieplaatsen en het Biesbosch museum. Deze motiefgroep kan ook worden ‘gestrikt’ voor een thematische rondvaart door de Biesbosch onder begeleiding van een natuurgids. Veel watersporters verblijven in de Biesbosch voor enkele rustige dagen in combinatie met het kunnen waarnemen van de bijzondere natuur en het landschap. De natuurvorser De ‘natuurvorser’ gaat volledig op in de natuur en heeft vanuit dit motief een belangstelling voor al het bijzondere in de gehele regio. Dit zal primair de kerngebieden van het nationale park zijn maar afhankelijk van bijvoorbeeld het gedrag van vogels kan de natuurvorser ook in een wijdere omgeving worden gevonden. Het observeren geschiedt op alle mogelijke manieren; wandelend, fietsend, varend, etc.. Deze motiefgroep is doorgaans gevoelig voor gedrag dat de natuurbeleving en het observeren hindert. Daarom wordt doorgaans de stilte en afzondering opgezocht. Voorzieningen die voorzien in de behoefte van de natuurvorser zijn onder meer observatielocaties; schermen, -heuvels en -hutten. Daarnaast is er behoefte aan een locatie om na afloop iets te kunnen drinken en te delen in hetgeen men heeft waargenomen. De uitdagingzoeker De vijfde motiefgroep is de recreant die op zoek is naar de (fysieke) uitdaging; de jogger/hardloper, (race)fietser/mountainbiker en kanoër. Hij is doorgaans een medegebruiker van bestaande infrastructuur. De natuur en het landschap zijn van belang omdat daarin de uitdaging wordt gevonden; het ruige terrein, de heuvel of het water om de inspanning te leveren. De gehele Biesbosch regio, voor zover

27

praktisch bereikbaar, vormt in feite het domein voor hun activiteit. 2.3.3 Mentality doelgroepen Motivaction, een marktonderzoeksbureau uit Amsterdam, deelt de Nederlandse bevolking in 8 mentality groepen in op basis van sociale klasse (van laag tot hoog) en waarden (traditioneel tot postmodern). De waarden-dimensie wordt ook wel uitgesplitst naar: behouden, bezitten, verwennen, ontplooien en beleven. Op allerlei gebied zijn deze mentality-groups te koppelen aan keuzes voor bepaalde producten en diensten, sociaalmaatschappelijk gedrag en dergelijke. Voor Staatsbosbeheer heeft Motivaction deze groepen gekoppeld aan de motiefgroepen en aan de doelgroepen van de Biesbosch-regio. Ze komen daarbij tot 3 hoofdgroepen, namelijk: de gezelligheidszoekers, de sportievelingen en de natuurliefhebbers, welke alle 3 worden opgesplitst in watergebonden en landgebonden recreanten. Op deze wijze ontstaan er 6 hoofdgroepen met ieder een eigen wensenpakket op het gebied van bereikbaarheid, inrichting, voorzieningen en activiteiten, mate van rust en toezicht. In bijlage 2 is deze indeling, inclusief nadere omschrijving en wensenpakket beschreven.

2.4 Relevante beleidsdocumenten In deze paragraaf wordt een beknopt overzicht gegeven van het meest relevante, vigerende beleid voor de Biesbosch-regio. Voor meer informatie wordt verwezen naar de derde bijlage waarin een meer uitgebreide samenvatting van de verschillende beleidsdocumenten is weergegeven. De volgende documenten zijn in de derde bijlage weergegeven: 1. Masterplan Ontpoldering Noodwaard

2. Recreatieve Voorzieningen Strategisch Groenproject 'De Nieuwe Dordtse Biesbosch' 3. Recreëren in de Biesbosch (Staatsbosbeheer, 2007) 4. De Biesbosch. Evenwicht tussen natuur en recreatie (2007) 5. Beheer- en Inrichtingsplan NP De Biesbosch 6. Hollands Glorie, een totaal concept (2006) 7. Marketing-Actieplan Brabantse Biesbosch (2003) 8. Toeristisch-Recreatief Ontwikkelings- en Actieplan De Hollandse Biesbosch (2003) 9. Beleids- en Actieplan Gemeente Drimmelen (2008)

−

−

−

In een korte conclusie kan worden gesteld dat alle betrokken overheden en overige organisaties in hun beleid en voorgenomen plannen een aantal gezamenlijke uitgangspunten delen: Het Nationaal Park De Biesbosch wordt als een belangrijke icoon beschouwd met als voornaamste doel behoud en verbetering van de kwaliteiten. Recreatieve ontwikkeling is beleidsmatig gewenst in de gebieden rondom het nationale park. Het Strategisch Groenproject en de Noordwaard bieden in principe deze ontwikkeling en vormt een belangrijke randvoorwaarde voor een verbeterde zonering van recreatie en toerisme in de regio. De ontwikkeling van de Noordwaard is primair ingegeven en uitgevoerd vanuit de planologische kernbeslissing ‘Ruimte voor de rivieren’. Natuur en recreatie liften daarop mee maar zijn ondergeschikt aan het primaire doel.

2.5 Promotie, voorlichting en educatie Promotie van het Nationaal Park en de regio vormt een diffuse aangelegenheid. Vanuit het NPoverlegorgaan wordt een terughoudend beleid


gevoerd ten aanzien van promotie. De promotie door dit orgaan heeft alleen betrekking op het NP en vindt veelal indirect plaats middels voorlichting en educatie. De meest promotionele activiteit is het uitbrengen van een vakantiekrant met daarin een compleet natuurexcursieprogramma voor de gehele zomerperiode. Het Natuur- en Recreatieschap De Hollandse Biesbosch heeft een veel actievere promotiebeleid. Veel van haar promotie-acties worden in samenwerking met de VVV Zuid-Holland Zuid uitgevoerd. Voorts vindt er promotie plaats door het samenwerkingsverband ‘Brabant aan de Biesbosch’, het Toeristisch Bureau Altena Biesbosch en bezoekerscentra en het Biesboschmuseum. Op het vlak van voorlichting en educatie ligt de coördinatie in handen van het IVN, conform het landelijk LNV-beleid voor Nationale Parken. In het Meerjarenplan V&E 2004 - 2007 is de hoofddoelstelling educatie en voorlichting als volgt omschreven: 1. Het uitdragen van de identiteit van de Biesbosch (grootschalig zoetwatergetijdengebied met optimale mogelijkheden voor beleving van natuur, rust en stilte). Deze identiteit geldt als vertrekpunt voor educatie en voorlichting. 2. Het ondersteunen van natuurgerichte activiteiten, door middel van op natuurbeleving gerichte, voorlichtingskundige en educatieve acties en middelen. 3. Het versterken van kennis en inzicht van en waardering voor de Biesbosch, alsook het versterken van draagvlak voor beleid, beheer en inrichting van de Biesbosch. Zoals uit deze doelstellingen blijkt licht de nadruk sterk op voorlichting en educatie en niet zozeer op promotie gericht op het aantrekken van (meer)

28

bezoekers. In samenspraak met de partners verenigd in de gelijknamige werkgroep wordt thans gewerkt aan een nieuw Meerjarenplan Voorlichting en Educatie voor het Nationaal Park.

− − −

2.6 Trends In het rapport ‘De Biesbosch. Evenwicht tussen natuur en recreatie’ wordt een groot aantal trends en marktontwikkelingen beschreven. Deze trends aangevuld met constateringen uit andere onderzoeken, worden hieronder kort en krachtig weergegeven.

−

− − − −

− − −

−

Socio-demografische ontwikkelingen Toenemende vergrijzing; één miljoen 50-plussers erbij in tien jaar. Senioren hebben tegenwoordig veel tijd en geld en zijn langer mobiel en actief. Afname van het aandeel van jongeren in de totale bevolking; zogenoemde ontgroening. Toename aantal huishoudens; afname omvang huishoudens. Een meer individualistisch vrijetijdspatroon. Mede door de toenemende vergrijzing, neemt het gebruik en de betekenis van de directe leefomgeving voor vrijetijdsbesteding toe. Economische ontwikkelingen Economisch groei, stijging van de koopkracht. Toename consumentenvertrouwen. Concurrentie op binnen- en buitenlandse toeristische markt neemt toe. Dagrecreatie Wandelen en fietsen vormen sinds jaar en dag de voornaamste dagrecreatieve activiteiten.

– – – – –

−

−

− − −

−

Het totaal aantal dagtochten is gedurende de laatste vijf jaar met gemiddeld 5% toegenomen. Watersport kent een aanmerkelijk grotere stijging met ruim 33%. 80% Van de dagtochten heeft een bestemming binnen 30 km van de woonplaats. Waterport: Meer boten en grotere boten Meer toervaart, vooral door actieve senioren Gevarieerd vaarwater Meer aanleggen, wandelen en bezoeken voorzieningen (strandjes, horeca, musea) Meer huurders, opstappers en rondvaarders Verblijfsrecreatie Het aantal binnenlandse vakanties is toegenomen maar het totaal aantal binnenlandse overnachtingen is gedurende de laatste vijf jaar gestabiliseerd; méér kortere vakanties met name in het winterseizoen. De populariteit van toeristische logiesvormen is toegenomen ten koste van overnachtingen op vaste standplaatsen.

−

− −

−

−

−

Regionale ontwikkelingen Afname van de watersport in de Biesbosch o.a. door groter worden van de boten Toenemend gebruik Aakvlaai overeenkomstig de oorspronkelijke uitgangspunten. Uitwassen individualisering: aso-gedrag

−

Overige ontwikkelingen Informatiebehoefte: veel consumenten winnen vooral via internet vooraf veel informatie in over toerisme en recreatie. Ook op de plek van bestemming hebben toeristen steeds meer behoefte aan goede en duidelijke informatie.

−


Toename van gebruik elektronische media, ook bij senioren. Internet zal in toenemende mate van belang zijn bij de informatievoorziening op het gebied van toerisme en recreatie. Hierdoor zal de bezoeker op de bestemming vooral op zoek gaan naar specifieke informatie; meer generieke informatie zal vaak al gevonden zijn via internet. Toename mobiliteitsbehoefte maar afname mobiliteit door de grenzen aan de capaciteit. Groeiende vraag naar authenticiteit en ‘nieuwe religie’ in samenhang met meer vraag naar kwalitatief hoogwaardige beleving. Het thema gezondheid wordt steeds belangrijker gevonden. Dit leidt tot meer bewegen, maar ook tot een groeiende behoefte aan tot rust komen, ontspannen en onthaasten. Binnen de Nationale Parken wordt door de grote terreinbeheerders gestreefd naar natuur, recreatie en educatie met een hogere kwaliteit dan elders in de EHS. De hogere kosten van vliegen leidt tot een afname van goedkope korte vakanties. Het aantal korte vakanties in eigen land zal hierdoor toenemen. De opkomst van het agrarisch gebied als belangrijke recreatieruimte. De natuurterreinen van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer worden daardoor meer dan nu een onderdeel van een groter recreatief gebied. De aansluitingen (doorgaande fietsen wandelpaden) zijn hierop nog onvoldoende ingericht. De spreiding van de binnenlandse vakanties over het jaar neemt verder toe. Hierdoor neemt ook het gebruik van natuurterreinen door het jaar toe.

29

+ + + + + + + + + + + + + + + + +

– – – –

2.7 Beoordeling De onderstaande opsomming bevat de sterke en zwakke punten die in het rapport ‘De Biesbosch. Evenwicht tussen natuur en recreatie’ zijn weergegeven, aangevuld met de uitkomsten van de interviews, workshops en eigen observaties. STERK Status Nationaal Park Bijzondere kwaliteiten Biesbosch Unieke ligging in natuur- en waterrijk gebied ‘Oerhollands landschap’ Natuurlijke gesteldheid dwingt zonering af Zonering grote en/of snelle boten Mogelijkheden kanovaren en fluisterbootjes Aantrekkelijk vaargebied Aantrekkelijk en rustig gebied (volgens recreanten) Aanwezigheid cultuurhistorie Ligging nabij grootstedelijke gebieden (Randstad en Brabantstad) Kwantitatief voldoende informatievoorziening Concentratie van bezoekers en functioneren Hollandse Biesbosch en Aakvlaai Goed dagrecreatief (landgebonden) aanbod in Hollandse Biesbosch Aanbod rondvaarten Aanbod (natuur)excursies en dagtochten Biesbosch gebruikersoverleg ZWAK Geen eenduidig beeld, geen duidelijk en sterk toeristisch imago Belevingswaarde polders Biesbosch Vier bezoekerscentra/musea; onduidelijk voor bezoeker en wellicht inefficiënt Bereikbaarheid vanuit het zuiden; ontbreken veerverbindingen of watertaxi’s vanuit Lage Zwaluwe, Drimmelen en Geertruidenberg

–

– – – –

– – – – – – – – – –

– –

Verbindingen over water tussen Eiland van Dordrecht en Jacominapolder, vanuit Bezoekerscentrum Hollandse Biesbosch naar Kop van ‘t Land en vanuit centrum Dordrecht naar diverse Biesbosch-kernen Onduidelijke entree Werkendam Beperkte entreefunctie Drimmelen Profilering als natuurgebied terwijl bezoekers in meerderheid willen recreëren Gering aanbod (natuurgerichte en/of luxe en/of bijzondere) verblijfsaccommodaties en verblijfsarrangementen Matig aanbod horeca Matig dagrecreatief (landgebonden) aanbod in Brabantse Biesbosch Geen landelijk bekende attracties en evenementen in de Brabantse Biesbosch Weinig samenwerking, zeker niet tussen twee provincies; ook weinig interesse bij provincies Achterblijvend besef economisch belang toerisme Geringe toeristische traditie Versnipperde marketing en promotie; ontbreken regie Bestuurlijke inefficiëntie nationaal parkoverlegorgaan Geringe regionale afstemming en samenwerking bij overheden Geen regionale samenwerking bij bedrijfsleven; weinig grote, sterke ondernemers die de kar willen en kunnen trekken (Niet-gemotoriseerde) vaarverbinding vanuit Drimmelen Rust- en gezelligheidszoekers zitten elkaar in de weg, worden niet effectief gescheiden

KANSEN o Samenwerking tussen Staatsbosbeheer en Natuur- en recreatieschappen Hollandse en Brabantse Biesbosch o Verdere samenwerking tussen bezoekerscentra en Biesbosch museum


o Strategisch Groenproject Eiland van Dordrecht o Ontpoldering Noordwaard o Samenwerking Drechtsteden

o o o

Naast deze kansen genoemd in het rapport van Leisuresult liggen er voor de Biesbosch-regio ook goede kansen vanuit diverse sociaal-maatschappelijke trends en ontwikkelingen, waaronder: Toenemende seniorenmarkt, Aanhoudende belangstelling voor fietsen en wandelen, Voortdurende stijging dagtochten en kort-verblijf, Liggende tussen grootstedelijke gebieden, Groeiende vraag naar authenticiteit en belevingsproducten, Vakantiespreiding over het gehele jaar, Toename toervaart, Meer bootverhuur.

− − −

BEDREIGINGEN Concurrentie toeristische markt Continuïteit bezoekerscentra en museum Recreatieve invulling bij ontpoldering Noordwaard

o o o o o

2.8 Conclusies Op basis van de interviews, de verwerkte beleidsdocumenten, de expertmeeting, de workshops en de hiervoor beschreven analyse zijn de volgende conclusies te trekken: 1. Door intrinsieke gebiedskenmerken (veel water, moeilijk toegankelijk), maar ook door andere factoren (gemeente en provinciegrenzen, beleid, organisatie ed.) is het gebied moeilijk als eenheid te ervaren.

30

5. Het gebied is en blijft primair bestemd voor de rusten natuurzoekende recreant. De beoogde doelgroepen worden herkend en de lawaaiproducerende recreanten moeten zoveel mogelijk uit het gebied geweerd worden en/of naar kleine uithoeken worden teruggedrongen.

Gezien de aard van het gebied, zal dit probleem nooit helemaal oplosbaar zijn. Dit betekent dat er des te harder aan zaken gewerkt moet worden die wel oplosbaar zijn (organisatie; beheer, positionering) 2. Opvallend, voor ons onderzoekers, is de verandering in attitude ten opzichte van samenwerking sinds 2003. Vijf jaar geleden was er nauwelijks aandrang om samen te werken op het gebied van beleid, inrichting, marketing en promotie. Thans is die wens tot samenwerking duidelijk aanwezig, waarmee de belangrijkste basisvoorwaarde vervult is. Dit betekent nog niet dat het 1,2,3 geregeld is, want er is nog wel wat verschil van mening over een aantal zaken. Toch vallen die wel mee (zie conclusie 4). 3. Het grootste knelpunt voor samenwerking en om tot één gebied te komen is het grote aantal organisaties dat op allerlei (deel)gebieden in en rond en met De Biesbosch bezig is. 4. Op hoofdlijnen is er overeenstemming over zonering, welke echter op detailniveau nog wel duidelijker ingevuld moet worden. De reeds aanwezige en de thans geplande recreatieve voorzieningen (in de Noordwaard en in het gebied van het Strategisch Groenproject Dordrecht) vullen elkaar redelijk goed aan. Ook is er draagvlak voor het verbeteren van de bereikbaarheid van het gebied en het voeren van een eenduidig marketingbeleid passend bij de identiteit van het gebied.

– –

–

–

6. Verschil van mening bestaat er over: De ontwikkeling van het recreatieknooppunt Spieringsluis/Biesboschmuseum. De mate waarin ruimte geboden wordt aan diverse recreatie-activiteiten en -ondernemers in de Noordwaard; Beperking van de recreatievaart in de kern van het Nationaal Park en de compensatie die daarvoor geboden c.q. beschikbaar komt in de Noordwaard; De wenselijkheid, mogelijkheid en plaatsbepaling van een tweede ‘aakvlaai’.

in Drimmelen matig en aan de Werkendamse kant slecht. 9. Trends en ontwikkelingen als de recreatieftoeristische zoektocht naar een authentieke beleving en groeiende belangstelling voor recreatie dichtbij de leefomgeving en voor vaarrecreatie, bieden de Biesbosch regio als toekomstig nationaal natuur- en recreatiegebied veel kansen. Tegelijkertijd noodzaken deze ontwikkelingen ook tot het nemen van maatregelen om de toename in belangstelling in goede banen te leiden.

7. Voorts blijkt uit de analyse dat met de narratieve en natuurlijke attractiewaarde eigenlijk veel te weinig gedaan wordt. 8. Het voorzieningenniveau van de Biesbosch regio is ‘als geheel’ eigenlijk niet te beoordelen. Recreanten gebruiken het gebied ook niet zo. Op sommige punten is het voorzieningen niveau goed (bijv jachthavens, bezoekerscentra), op andere punten matig (routes) en op sommige punten slecht (verblijfsmogelijkheden, attracties). Echter ook per deelgebied zijn de verschillen erg groot. Zo is het dagrecreatieve voorzieningenniveau in de Hollandse Biesbosch goed,


31

IDENTITEIT BIESBOSCH Trefwoorden en beelden gegeven door deelnemers aan de workshops:

Water; dynamisch; monding van de rivieren; rust en stilte; water en kreken; historie en heimwee; natuur; nostalgie; natuurhistorie; schoonheid; ruig ongecultiveerd; uniek zoetwatergetijdengebied; bijzondere planten en dieren; avontuurlijk; mysterieus; groot rust en ruimte gebied; pallet aan recreatieve mogelijkheden; jungle; door de mens gemaakt; bever; cultuurhistorie; Dordrecht; Geertruidenberg; Nieuwe Hollandse Waterlinie; sportief; nationaal park; grienden en wilgenvloedbossen; vaargebied; grootste oppervlakte NP in NL; uniek sportvisserijgebied, vrijgevochten, Noord-Brabant en Zuid-Holland.


32

Hoofdstuk 3 Beleidsvisie

3.1 Inleiding Gebaseerd op de analyse zoals beschreven in het vorige hoofdstuk alsmede de gedachtewisselingen in de projecten de stuurgroep en de raadplegingen met het Nationale Park Overlegorgaan, de Gebruikersraad, de werkgroepen BIO en E&V, is het navolgend beleid tot stand gekomen. Het beleid heeft betrekking op de gehele Biesbosch-regio, dus het Nationaal Park en de wijdere omgeving zoals weergegeven in afbeelding 1.1. Na een omschrijving van de identiteit van de Biesbosch-regio wordt het ambitieniveau beschreven gevolgd door een beschrijving van de beoogde doelen motiefgroepen. In de paragrafen daarna wordt achtereenvolgens stilgestaan bij de zonering, de ontsluiting, het gewenst aanbod en de branding en promotie. In de laatste paragrafen wordt ingegaan op het toezicht, de gebiedsontwikkeling en organisatie.

– – – – –

3.2 Identiteit Biesbosch regio Tijdens de verschillende workshops zijn ter duiding van de identiteit van de Biesbosch-regio een groot aantal begrippen genoemd, die ter illustratie op de vorige pagina zijn weergegeven. Daaruit zijn vervolgens de 5 belangrijkste geselecteerd: Uniek zoetwatergetijdengebied Nationaal Park Strijd met en tegen het water Cultuurhistorie: van waterlinie tot griendcultuur Avontuurlijk en mysterieus Op basis hiervan wordt hieronder de identiteit van de Biesbosch-regio in één zin beschreven. De identiteit van de Biesbosch-regio is:

Een uniek en dynamisch zoetwatergetijdengebied, een mysterieus en avontuurlijk Nationaal Park vol historie van strijd tussen mensen en water.


Deze identiteit vormt de basis voor het positioneren, ontwikkelen en promoten van de Biesbosch-regio. Toelichting De identiteit van een regio kent diverse dimensies, namelijk fysiek, historisch en sociaal-maatschappelijk. De fysieke identiteit van de Biesbosch-regio wordt primair bepaald door het zijn van een uniek zoetwatergetijdengebied, de dynamiek van het water (rivieren en zee) en de bijzondere natuur in het Nationaal Park. Het water heeft door de eeuwen heen niet alleen het landschap vormgegeven, maar ook het leven. Er is en wordt tot op de dag van vandaag hard gewerkt in de Biesbosch-regio (vroeger: inpolderen, beroepsvisserij, riet snijden; heden: waterrecreatie, sportvisserij en ontpolderen). Het was en is een strijdtoneel tegen en met het water, maar vroeger en in zekere zin ook nu nog tussen Holland en Brabant als ook een locatie waar tijdens de tweede wereldoorlog hevig is gevochten.

33


34

De kernwaarden die onlosmakelijk aan de Biesbosch verbonden zijn, zijn: bijzondere natuur, uniek waterlandschap, varen, rust en stilte, de bever, mysterieus en avontuurlijk en cultuurhistorie in de vorm van verhalen en kleinschalige relicten. Het is een ‘nat’, 'zompig' en tegelijkertijd 'oer-Hollands' natuurgebied dat hoofdzakelijk via het water toegankelijk is. De titel 'nationaal park' verleent de regio een bijzondere status, een bevestiging van voornoemde kernwaarden.

3.3 Ambitie De Biesbosch-regio heeft allure, verdient bijzondere aandacht en de ontwikkeling van dit gebied wordt daarom met veel ambitie omkleed. Deze ambitie gaat op een aantal vlakken vormgegeven worden, zoals op het gebied van duurzaamheid en gebruik (incl. inrichting en beheer), bekendheid en trots, nieuwe, bijzondere voorzieningen en attracties in de regio rondom het nationale park, het aantrekken van meer en nieuwe (inter)nationale doelgroepen naar deze voorzieningen rondom het nationale park, leefbaarheid en economische betekenis van natuur, recreatie en toerisme. Bij dit alles is de draagkracht van de natuur in het nationale park leidend en ligt de nadruk op kwaliteit in plaats van kwantiteit. Proeftuin duurzaam toerisme Gegeven de status van Nationaal Park, de uitstraling en de wisselwerking tussen het nationale park en het omringende landschap in de Biesbosch-regio, is ‘duurzaamheid’ het uitgangspunt voor de ontwikkeling van de gehele Biesbosch-regio. Dit betekent dat bij alle (nieuwe) ontwikkelingen er steeds naar gekeken zal

worden hoe deze zo duurzaam mogelijk ingevuld kunnen worden onder meer overeenkomstig de richtlijnen zoals weergegeven in de 'European Charter of Sustainable Tourism in Protected Areas' van de Europarc Federation (zie bijlage 5). De norm daarbij is niet ‘standaard duurzaam’, maar de lat wordt in alle opzichten hoger gelegd: in ecologisch opzicht, in esthetisch opzicht, in sociaal opzicht etc. De toekomstige gebiedsorganisatie zal het voortouw nemen om het concept ‘proeftuin duurzaam toerisme’ verder uit te diepen en te operationaliseren. Een voorbeeld hiervan is dat een nieuw gebouw of andere recreatieve voorziening (bv. jachthavens, rondvaartboten ed.), niet alleen energiezuinig dient te zijn maar ook gebouwd te worden met duurzame materialen, bij voorkeur uit de nabij regio. In het verlengde van de identiteit en duurzaamheid is het van belang om een vertaling te maken van landschappelijke kernwaarden en symbolen naar architectonische richtlijnen voor nieuwe gebouwen. Iedere nieuw te bouwen voorziening dient aan te sluiten bij de identiteit van de Biesbosch-regio, waarde toe te voegen aan de beleving van de regio en qua vormgeving aantrekkelijk, mooi en interessant en passend in het landschap. Integraal gebiedsontwikkelingsplan Het voorliggende plan is een beleidsplan recreatie en toerisme. Gegeven de hoge ambitie en de keuze om de Biesbosch-regio als 'proeftuin voor duurzaam toerisme' te ontwikkelen, impliceert dit dat in de planvorming ook nadrukkelijk aandacht dient te worden besteed aan de duurzame ontwikkeling van andere functies in het gebied aanwezig, naast natuur en recreatie. Indien er een integraal


Uit ‘Randstad 2040: verbinden en verknopen’ (Een advies van de VROM-Raad): Topnatuur: Groot Biesbosch Aan de flanken van het Groene Hart moeten hoogwaardige gebieden in de vorm van topnatuur ontwikkeld worden. De raden noemen er twee: Groot Biesbosch en het ‘polderpatchwork’ van Waterland benoorden Amsterdam. De Biesbosch kan worden ontwikkeld tot het ‘scharnier van Nederland, een groot samenhangend getijdenmoerasbosgebied. Waar zowel de invloed van de zee als de invloed van de rivieren merkbaar is. Daarnaast is dit gebied recreatief aantrekkelijk. Met de uitbreiding en het herstel van de dynamiek herkrijgt het gebied ook iets van haar oorspronkelijke mystiek. Hier kan men dwalen, zelfs verdwalen. gebiedsontwikkelingsplan opgesteld gaat worden, zal er een gedetailleerde en evenwichtige balans gevonden moeten worden met alle ruimtelijke functies zoals landbouw, wonen en overige sociaal-economische aspecten. Branding en positionering In het verlengde van de definitie van de identiteit voor en in aanvulling op de positionering van de Biesboschregio, zal en moet de naamsbekendheid op gedoseerde wijze vergroot worden door het aanzienlijk verbeteren van de gebiedsbranding en promotie, door deze centraal te organiseren en door het aantrekken van meer en nieuwe doelgroepen van dichtbij en verder weg. Het vergroten van de naamsbekendheid en het imago verbetert de kennis over de bijzondere kwaliteiten van het gebied en dient het maatschappelijk draagvlak voor natuurbescherming

35

beelden. Veel mensen denken bij een publiekstrekkende attractie gelijk aan de Efteling. Maar er zijn veel meer en andere publiekstrekkende mogelijkheden. Zo is het Kröller-Müller Museum in het Nationaal Park De Hoge Veluwe een trekker van formaat. Niemand in dat Nationaal Park heeft daar problemen mee. Datzelfde geldt voor goede horeca en aantrekkelijke, niet grootschalige, karaktervolle Biesbosch-logiesaccommodaties. Ook die zijn vaak te vinden in verschillende nationaal parken en andere natuurgebieden. De Biesbosch-regio zou precies op dit type accommodaties en attracties moeten inzetten (bijv. bij Knoop in ’t Land of bij de Spieringsluis). Buiten de natuurkerngebieden zou dit planologisch mogelijk moeten zijn.

Meer bezoekers versterken het draagvlak voor natuurbescherming en ontwikkeling, verstevigen het economische fundament en bevorderen de ontwikkeling van nieuw toeristisch-recreatief aanbod, die vooral in het plangebied rondom het nationale park gerealiseerd moet worden. Om die bezoekers en daarbinnen ook de hogere sociale klasse en de internationale toeristen aan te trekken, zullen bijzondere voorzieningen en arrangementen ontwikkeld worden. Daarnaast zal de (inter-)nationale positionering gerealiseerd worden door het opstarten van een internationaal samenwerkingsproject met vergelijkbare gebieden. Een dergelijk project zal financiële middelen genereren voor uitvoering, maar levert voor (inter)nationale status op. Hoogwaardige voorzieningen De ontwikkeling en realisatie van hoogwaardige horeca-accommodaties zal gestimuleerd worden, maar ook die van bijzondere activiteiten en evenementen als lezingen, Biesbosch kunstmanifestaties e.d.. Er zal actieve inzet gepleegd worden om innovatieve ondernemers (van buiten) aan te trekken en om specifieke sectoren als de creatieve klasse (op het gebied van kunst, literatuur, ambachten, wetenschappelijk onderzoek) aan de Biesbosch-regio te binden (middels opdrachten, ruimte, ed.). Deze ontwikkeling is ook goed voor de economische ontwikkeling, de leefbaarheid en het behoud van het gebied. Specifieke voorzieningen om de hoge ambities vorm te geven zijn bijvoorbeeld ook natuurbelevingstochten. Hiertoe zijn al wel enige mogelijkheden, maar meer diversiteit is gewenst. Een andere mogelijkheid is: een meer publiek trekkende attractie. Thans lijkt daarvoor weinig draagvlak te zijn als gevolg van verkeerde

3.4 Doel- en motiefgroepen De beoogde bezoekers aan de Biesbosch-regio zijn onder te brengen in verschillende doelen motiefgroepen. In dit beleidsplan is gekozen om met de indeling in motiefgroepen te werken. De belangrijkste ‘traditionele’ doelgroepen van de Biesbosch-regio, welke hieronder kort vermeld worden, worden bij de motiefgroepen genoemd.

1. 2. 3. 4. 5.

3.4.1 Doelgroepen De beoogde doelgroepen voor de Biesbosch-regio zijn in volgorde van belangrijkheid: Bevolking in de nabije regio (0 - 10 km) Dagjesmensen (10 km en verder, met name uit de Randstad en Brabantstad) Watersporters (dagjesmensen uit omliggende jachthavens en toervaarders uit heel Nederland) Verblijfstoeristen (heel Nederland) Buitenlandse toeristen (m.n. dagjesmensen uit Vlaanderen, geïnteresseerden uit diverse landen)


3.4.2 Motiefgroepen De in dit plan gebruikte indeling in bezoekersgroepen is gebaseerd op motieven ven mensen om naar een gebied te komen, zoals beschreven in het vorige hoofdstuk en de tweede bijlage. De 5 hoofdmotiefgroepen voor de Biesbosch-regio zijn: 1. De gezelligen: motief is: gezellig samen met vrienden of familie op stap; het overgrote deel van deze groep is afkomstig uit de regio en de groep omvat alle leeftijdgroepen; ook een grote groep watersporters valt hieronder 2. De rustzoekers: motief is: er even tussen uit, de batterij opladen; deze groep komt voor een groot deel uit de regio, maar ook van verder weg (Randstad, Brabantstad) voor een (half) dagje lekker even weg en ontspannen; ook een flinke groep watersporters valt hieronder 3. De geïnteresseerden: motief is: interesse voor het gebied, er lekker even tussen uit en ook nog iets leren; deze groep komt uit heel Nederland en zelfs uit Vlaanderen, maar het grootste deel is afkomstig uit wijde regio in een straal van 40 km om het gebied; vooral de groep toervaarders onder de watersporters vallen hier ook onder 4. De natuurvorsers: motief is: volledig opgaan in planten- en dierenwereld, liefde voor natuur; afkomstig uit heel Nederland en Vlaanderen; een kleine specifieke groep watersporters valt hieronder 5. De uitdagingzoekers: motief is: uitdaging, de fysieke inspanning wordt aangegaan; voor een groot deel is deze groep afkomstig uit de directe omgeving, voor een klein deel uit een wijde regio; ook specifieke groepen watersporters vallen hieronder.

37

Tabel 3.1: Motiefgroepen naar activiteit en spreiding in het gebied. Motiefgroep 1. Gezelligheid: gezellig samen met vrienden of familie op stap

Activiteit Wandelen, fietsen, varen, kanoën, terrasje pikken, spelen, hond uitlaten, rondvaart

Herkomst 0 - 30 km

Locatie / mogelijkheid In en om de woonplaats; Hollandse Biesbosch; de Elzen, Sterren-Schenkel; Brabantse Biesbosch; Rietplaat, Aakvlaai, rondvaartbedrijven.

Voorzieningen Camping Kuurpolder, Viersprong, Biesbosch Bezoekerscentrum. Aakvlaai, meerpalen, korte(re) wandelen fietspaden, rondvaarten

2.

Er tussen uit: even de batterij opladen

Wandelen, fietsen, varen, kanoën, vissen

0 - 10 km

Rustige(r) wandelen fietspaden, uitkijkmoment

3.

Interesse voor gebieden: lekker er tussen uit en ook nog iets leren

Wandelen, fietsen, varen, kanoën, bezichtigen, bezoek museum of bezoekerscentrum, excursie, rondvaart

0 - 150 km

In en om de woonplaats; bij voorkeur op de stillere locaties. Hollandse Biesbosch; de Elzen,Spieringsluis, NP de Biesbosch, (vaar)omgeving Biesbosch, Kerngebieden NP de Biesbosch, (vaar)omgeving Biesbosch,

4.

Volledig opgaan in planten- en dierenwereld: liefde voor natuur

Wandelen, fietsen, varen, kanoën, observeren

0 - 150 km

Kerngebieden NP de Biesbosch, (vaar)omgeving Biesbosch,

5.

Uitdaging: de fysieke uitdaging wordt aangegaan

Kanoën, lange afstand wandelen, hardlopen, wielrennen, fietsen

0 - 10 km

In en om de woonplaats; Hollandse Biesbosch; de Elzen, Sterren-Schenkel, vaargebied Biesbosch regio

Museum, bezoekerscentra, rondvaartmogelijk, observatiehutten, (thema)wandelpaden, kanoverhuur (On)verharde paden, kanomogelijkheden,


Museum, bezoekerscentra, rondvaartmogelijk, observatiehutten, (thema)wandelpaden, kanoverhuur, (thema)rondvaarten

Gewenste voorzieningen Horeca, meer wandelen fietspaden (uitloopgebied), 2e Aakvlaai, speelweiden, picknickplaatsen, veerpont, Biesbosch evenementen, meer bootverhuurfaciliteiten Meer wandelen fietspaden, verstilde locaties, aantrekkelijk landschap, veerpont, uitkijkplaatsen, meer bootverhuurfaciliteiten Attracties, entrees, gebundelde informatievoorzieningen, kunstmanifestaties, website, elektrisch varen, natuurbeleeftochten, bebording, restaurants, observatiehutten, logiesaccommodaties natuurbeleeftochten, struinmogelijkheden, observatieplaatsen, excursies, paalkampeerplekken, beleefpaden Geen honden, bebording, verfijnd netwerk, speciale routes (bv. mountainbiken)

38

In de tabel op de volgende pagina is weergegeven welke activiteiten door de verschillende motiefgroepen worden uitgevoerd en waar deze zoal plaatsvinden in de Biesbosch regio en welke voorzieningen zij thans tot hun beschikking hebben. De motiefgroepen hebben betrekking op zowel landals watergebonden vormen van recreatie en toerisme. Zeker voor de Biesbosch geldt dat veel natuurvorsers via een boot(je) hun natuurbeleving en bijzondere momenten in de natuur zoeken.

het domein van de 'rustzoeker', de 'geïnteresseerden' en de 'natuurvorsers'.

zoals een verhard wandelpad of een met de auto bereikbare uitkijk-, vogellocatie en of vissteiger. –

Allochtonen In de gemeente Dordrecht en de zuidelijke Randstad wonen relatief veel allochtone recreanten met een geheel eigen patroon van (openlucht)recreatie. Hun activiteiten kunnen doorgaans geschaard worden onder de motiefgroep 'gezelligen'.

–

Overigen De ruitersport, paard rijden en mennen zijn als recreatieve activiteit in opkomst. Het plangebied naar aard en ligging ten opzichte van ruitersportcentra waaronder maneges vraagt vooralsnog geen aanvullende voorzieningen voor routegebonden ruitersport. Afhankelijk van de ontwikkeling (van de omvang) van de vraag kan in de toekomst aanleg van ruiterroutes overwogen worden.

In het bijzonder de verdeling naar motiefgroepen vormt een belangrijke leidraad in de zonering in de Biesbosch regio. 3.4.3 'Bijzondere' doelgroepen Er zijn enkele specifieke groepen, die om verschillende redenen erg belangrijk zijn. Voor deze groepen, zoals kinderen, minder validen en allochtonen, willen we hier speciaal aandacht vragen

–

Overige natuurgebieden De delen van het nationale park niet zijnde natuurkerngebied. Er wordt minder ruimte gereserveerd voor zeer rustige zones; het vaarroutenetwerk is er dichter en er is een grotere diversiteit aan natuurbelevingsactiviteiten en bijkomende voorzieningen.

–

Recreatiekerngebieden In de recreatiekerngebieden is de recreatieve functie leidend met dien verstande dat een belangrijk deel van de recreatie is gericht op natuur- en landschapsbeleving dan wel het verblijven in een aangenaam Biesbosch-decor. De huidige recreatiegebieden in de hele Biesbosch regio zijn: De Hollandse Biesbosch, De Elzen en Drimmelen. Na uitvoering van de plannen in de Noordwaard en op het Eiland van Dordrecht zullen daar de volgende recreatiegebieden bijkomen: Knoop in ’t Land, Sterren-Schenkel en de entree-jachthaven onder Werkendam. In deze kerngebieden komen in veel sterkere mate de 'gezelligen' en vinden de uitdagingzoekers' er hun habitat en in mindere mate de 'rustzoeker'.

–

Uitloopgebieden Het gebied van ongeveer 1 à 2 km rondom de woonplaats is een bijzonder recreatiegebied en wordt aangemerkt als 'uitloopgebied'. Het is het domein dat door bewoners (motiefgroepen 'gezelligen' en 'rustzoekers') ook daadwerkelijk wandelend kan worden bereikt.

3.5 Zonering –

–

Kinderen Bij verschillende organisaties werkzaam in de Biesbosch regio ligt een verantwoordelijkheid om (nog) meer voor kinderen te doen op het vlak van natuurbeleving en -educatie. Dit is geen gemakkelijke opgave aangezien de concurrentie met andere vrijetijdsactiviteiten groot is. Daarnaast vragen kinderen ook een speciale en eigentijdse aanpak. Minder validen De vergrijzing leidt ertoe dat de groep minder valide recreanten groter wordt. Ook voor hen is een verblijf in de natuur een aangenaam tijdverdrijf. Op verschillende plaatsen zal voor deze specifieke groep recreanten een extra voorzieningen aangelegd worden

3.5.1 Definitie Voor een goed begrip van de zonering worden de voornaamste begrippen eerst beschreven (zie het kaartbeeld in afbeelding 2). –

Natuurkerngebieden Zoals in het BIP (2004) verwoord: 'In de natuurkerngebieden krijgt de natuur optimale ontwikkelingskansen en wordt verstoring beperkt doordat het aantal doorkruisende vaarroutes er relatief gering is. De recreatievormen zijn er zoveel mogelijk gericht op rust, stilte en natuurbeleving'. De natuurkerngebieden zijn vooral


39

–

Entrees Een andere bijzondere zoneringplek betreft de ‘entrees’ of ‘recreatiepoorten’. Een entree is als het ware het portaal tot het te bezoeken gebied. Een entree dient naar inrichting en enscenering de nietsvermoedende bezoekers direct duidelijk te maken 'dat men op de juiste (start)plaats is aangekomen voor een verblijf in de Biesbosch'. Er wordt onderscheid gemaakt naar primaire en secundaire entrees. De primaire entrees dienen te bestaan uit een goed en full-time bemenst informatiecentrum, eventueel aangevuld met een kleine expositie en klaslokaal-werkruimte, goede parkeervoorziening, horeca, verhuurfaciliteiten (fietsen, kano’s en electroboten). Bij een secundaire entree is een goede informatievoorziening, en een kleine horecavoorziening en parkeergelegenheid in principe voldoende. De primaire entrees zijn: De Hollandse Biesbosch, Drimmelen en op termijn ook Werkendam en Knoop in ’t Land. Secundaire entrees zijn en/of gelegen nabij: Spieringsluis-Biesboschmuseum, Aakvlaai, Hank, Lage Zwaluwe en Sterren-Schenkel.

–

−

−

−

De entrees bedienen nagenoeg alle motiefgroepen.

−

3.5.2 Uitgangspunten voor zonering Met de ontwikkeling van het Strategisch Groenproject en de Noordwaard worden nieuwe condities geschapen om een goede, aangepaste recreatieve zonering door te voeren. Daarbij gelden de volgende uitgangspunten (zie ook afbeelding 1.2): De natuurkerngebieden van het nationale park hebben als hoofdfunctie natuur. De recreatie wordt hier beperkt tot natuurgerichte vormen van recreatie

−

binnen de draagkracht van de natuur. De kwaliteit van de natuur en het landschap zijn leidend. De effecten van recreatie in deze gebieden wordt gemonitord en indien nodig zullen er in ruimte en/of tijd aanvullende zoneringsmaatregelen genomen worden. Vanaf de woonplaatsen, de recreatiegebieden en de entrees naar de natuurkerngebieden: van druk naar rustig naar stil: een natuurlijke overgang en gradiënt van onderdompeling en van intensieve naar extensieve recreatie worden aangebracht. De bevolkingsdichtheid aan de Dordtse zijde, de bestaande en de nieuwe recreatiegebieden en entrees op het Eiland van Dordrecht en de beperkte toegankelijkheid van de Brabantse Biesbosch zullen als resultaat hebben dat de meeste recreatieve activiteiten aan Dordtse zijde plaats zullen (blijven) vinden. De nieuwe gebieden (Noordwaard en de Nieuwe Dordtse Biesbosch) en de randen tussenzones worden passend binnen de gradiënt van intensief naar extensief ingezet om nieuwe recreatieve voorzieningen te realiseren met verschillende intensiteit en ieder zoveel mogelijk met een eigen karakteristiek en thematiek. Zonering geschiedt in principe door positieve maatregelen; aanbieden van alternatieve locaties en een goede informatieverstrekking. Dit zal ook de wijze zijn waarop de motiefgroep ‘gezelligen’ zoveel mogelijk uit de natuurkerngebieden geweerd zal worden. Daarnaast zal handhaving door toezicht noodzakelijk blijven om de gestelde regels te effectueren. In de Biesbosch-regio mag in principe niet worden overnacht met uitzondering van de locaties en gebieden waar de 3 dagen overnachtingsregeling van kracht is (paalkampeerplaatsen en afmeerlocaties).


Langs voornoemde uitgangspunten is de zonering in de Biesbosch regio navolgend vormgegeven. In afbeelding 1.3 is de zonering weergegeven naar motiefgroepen. 3.5.3 Natuurkerngebieden Grote delen van de Sliedrechtse, Dordtse en Brabantse Biesbosch zijn aangewezen als natuurkerngebieden, mede omdat hierin bijzondere planten- en diersoorten voorkomen, zoals Lepelaars en IJsvogeltjes, de Bever en Noordse Woelmuis, de Kleine watersalamander, Spindotters en Rode Bremraap. Deze delen vormen het natuurlijke hart van het Nationale Park.

– – – – –

–

Het recreatief gebruik in de natuurkerngebieden is primair gericht op natuurbeleving. De ‘rustzoekers', ‘geïnteresseerden’ en de ‘natuurvorsers’ zijn hier de primaire motiefgroepen. De voorzieningen die daarbij horen zijn: Beleefpaden: wandelpaden die bijzondere delen van de Biesbosch beleefbaar maken Paalkampeerlocaties in de Brabantse Biesbosch voor een korte overnachting aan land in de Biesbosch. Afmeerlocaties voor overnachting op de boot. Uitkijkplatform en observatiehutten en -schermen aan de rand van de kerngebied. Rondvaarten gericht op natuurbeleving blijven mogelijk. 'Plezier- en pretcharters' worden geweerd uit de kerngebieden. Daarover worden afspraken gemaakt met de rondvaartbedrijven. Onderzoek of niet-toegankelijke natuurkerngebieden in de Dordtse en Sliedrechtse Biesbosch voor recreatief medegebruik kunnen worden opengesteld, al dan niet gedeeltelijk of voor bepaalde perioden in het jaar. De resultaten van dit onderzoek betrekken in de uit te werken integrale zonering.’

40

–

Met 'duurzaamheid' als leidend principe worden op termijn delen van de natuurkerngebieden alleen toegankelijk voor natuurbeleving per nietgemotoriseerde of elektrisch aangedreven vaartuigen. In een overgangsperiode zullen enkele kreken binnen natuurkerngebieden aan de gemotoriseerde vaart worden onttrokken. Daarover worden duidelijke procesafspraken gemaakt (bv. een overgangsperiode van 5 jaar en voor rondvaartboten misschien wel 10 of 15 jaar) en rekening gehouden met de veiligheid. 3.5.4 Recreatiekerngebieden Aan de randen van en in de wijdere omgeving van het park worden diverse mogelijkheden voor intensievere, landen watergebonden vormen van recreatie, onder meer gericht op natuur- en landschapsbeleving, aangeboden. Reeds bestaande recreatiekerngebieden zijn: de Hollandse Biesbosch en Drimmelen. In deze gebieden zal niet veel veranderen. Wel gaat Drimmelen haar centrum verbeteren en verder ontwikkelen zodat het een echt en levendig watersportcentrum wordt. Nieuwe en verder te ontwikkelen recreatiegebieden zijn de recreatiepoorten Noordwaard bij Werkendam, Knoop in ’t Land en de Elzen-Sterren-Schenkel. Een nieuw recreatiekerngebied zal ontstaan ten zuidwesten van Werkendam. In het kader van de ontpoldering van de Noordwaard komt hier een nieuwe jachthaven met - voorgesteld in de ontwerpvisie - 400 ligplaatsen, bijzondere Biesbosch verblijfsaccommodatie met maximaal 160 eenheden, een aantrekkelijk nieuw vaargebied met allerlei kreken, een goede recreatieve inrichting met fietsen wandelroutes en aanvullende (horeca-)voorzieningen.

watertaxi in het recreatieseizoen kan van toegevoegde waarde zijn.

In het strategisch groenplan De Nieuwe Dordtse Biesbosch zijn 2 recreatieknooppunten opgenomen: Knoop in het Land met beoogde voorzieningen voor een recreatieplas, horeca, speelvoorzieningen en mogelijk verblijfsaccommodatie en het punt Sterren/Schenkel, dat ontwikkeld wordt rond bestaande particuliere voorzieningen. De Elzen zal als bestaand bosgebied een kwaliteitsimpuls ondergaan, zodat het voor recreatief gebruik aantrekkelijker wordt. Ook wordt hier een speelbos voor kinderen aangelegd. Daaromheen liggen gebieden die voor recreatie en natuur worden ingericht: de Louisapolder en de Buitenpolder als onderdeel van de Noorderdiepzone.

3.5.5 Uitloopgebieden De gebieden grenzend aan de stad of dorp worden optimaal toegankelijk gemaakt voor de bewoners die 'er even uit willen'; de 'gezelligen' en de 'rustzoekers'. Optimaal betekent in een samenhangend stelsel vanaf de voordeur tot in het buitengebied met een fijnmazige ontsluiting van gescheiden van autowegen (!) liggende wandelen fietspaden. Ook deze paden zijn onderling gescheiden. 3.5.6 Biesbosch-entrees Voor de Biesbosch regio zijn verschillende entrees voorzien zowel voor landals watergebonden vormen van recreatie en toerisme. Er worden twee soorten entrees onderscheiden: primaire of hoofdentrees en secundaire entrees. Voor alle entrees geldt dat ze naar symboliek, inrichting en enscenering een onmiskenbaar Biesbosch uitstraling dienen te krijgen. Iedere entree zal de (nietsvermoedende) bezoeker moeten bevestigen in het gevoel en idee aan de rand van een bijzondere bestemming te zijn aangekomen. Alle entrees bieden een set van voorzieningen aan waaronder parkeerplaatsen, informatievoorziening en waar mogelijk ondersteuning door horeca.

Voor een goede zonering en opvang van de 'gezelligen' op het gebied van watersport is het gewenst om een tweede Aakvlaai tot ontwikkeling te brengen. Daarvoor zijn in principe twee opties denkbaar: Noord Bovenpolder (Eiland van Dordrecht) en Polder Jantjesplaat. Nader onderzoek is nodig omtrent de haalbaarheid en de voorkeurslocatie. In het plan Noordwaard is het gebied 'Spieringsluis Biesboschmuseum' benoemd als een recreatief knooppunt gericht op dagrecreatie waar natuur- en cultuurbeleving centraal staat. Jantjesplaat is in eerste instantie een natuurontwikkelingsgebied waar recreatief medegebruik mogelijk is. De Catharinapolder geldt als voorbeeld van een typische Biesbosch landbouwpolder. Het buitenmuseum biedt een assortiment aan cultuurelementen. Het is wenselijk dat het museum, café/jachthaven en restaurant een kwaliteitsimpuls ondergaan. De omvang en kwaliteit van de open ruimte en de (zicht)relatie met de omliggende Biesbosch is te verbeteren. Een


–

Primaire of hoofdentrees Zoals reeds beschreven onder definities (par 3.5.1) dienen deze te bestaan uit een goed geoutilleerd en bemenst informatiecentrum, expositie, werkruimte, parkeergelegenheid, horeca en verhuurfaciliteiten. Drimmelen en de Hollandse Biesbosch zijn de huidige hoofdentrees van de Biesbosch regio.

41

Knoop in 't Land is in zekere zin reeds een entree tot de Biesbosch en zal in de nabije toekomst als hoofdentree, conforme de definitie verder tot ontwikkeling worden gebracht. Ten zuidwesten van Werkendam wordt in de nabijheid van de geplande jachthaven en verblijfsaccommodatie ook een entree tot ontwikkeling gebracht. Het is van belang dat de ligging zorgvuldig en logisch wordt gekozen op de plaats waar de meeste mensen de Biesbosch in zullen gaan rijden. –

Secundaire entrees De Viersprong ten zuiden van Dordrecht functioneert thans als een secundaire entree. In de toekomst zal deze functie overgenomen worden door de nieuw te ontwikkelen secundaire entree Sterren/Schenkel, welke iets noordelijker gelegen is. Deze toegang tot de Biesbosch regio zal echter naar aard, omvang en gebruik van (wat) minder allure dan voornoemde (primaire) entrees. In feite is iedere locatie van waaruit men de Biesbosch in trekt zoals VVV,s, restaurants en de jachthavens in de regio, waaronder die in Hank, Lage Zwaluwe en Werkendam, een soort secundaire entree. Naar inrichting, bebording en overige symboliek is herkenbaarheid gewenst. Het is van belang om de informatieverstrekking over de (on)mogelijkheden in de Biesbosch daar te situeren aangezien een grote doelgroep daar aanwezig is c.q. daar begint met de tocht naar en het verblijf in de Biesbosch. 3.5.7 Overige gebieden Voor de ontwikkeling van alle 'overige' gebieden geldt dat ze bij moeten gaan dragen aan de identiteit van de

zoals B&B of kleinschalig kampeermogelijkheden (paal-, vlot- en natuurkamperen); naar aard en omvang aansluitend bij identiteit van de regio en passend in het landschap. Voor watersporters worden ook in deze gebieden locaties aangewezen waar ze mogen overnachten.

Biesbosch regio en de verbijzondering van de mogelijkheden voor natuur en landschapsbeleving. In de overige gebieden is de ontwikkeling gericht op het accommoderen van alle extensieve vormen van openluchtrecreatie, relatief laag in aantallen recreanten en gericht op beleving van natuur en landschap. De voornaamste voorzieningen zijn een relatief grofmazig netwerk van wandelen fietspaden met enkele uitkijklocaties c.q. pleisterplaatsen. Het netwerk dient goed en samenhangend aan te sluiten op de woonplaatsen en de structuren die in de recreatiegebieden aanwezig zijn.

3.6 Ontsluiting en toegankelijkheid Gezien de aard van de Biesbosch-regio is ontsluiting en toegankelijk een lastig gegeven. Een hoofdpunt van beleid is daarom deze waar mogelijk te verbeteren tot een logisch en samenhangend stelsel van verbindingen, zowel over land als over water, vanaf woonplaatsen, vanuit de recreatiegebieden en vanuit de entrees. De te ontwikkelen recreatieve infrastructuur dient optimaal en in samenhang aan te sluiten op voorgestelde zonering en op de reeds bestaande voorzieningen en daarmee ook de garanties te bieden voor goede verbindingen met de omringende steden.

Het is voor de beleving van belang om de karakteristieke kwaliteiten van het landschap verder te versterken en ontwikkelen, rekening houdend met de motiefgroepen die in de desbetreffende gebieden worden opgevangen. Voor de stimulering van lokaal toeristische bedrijvigheid, het optimaliseren van de vaarmogelijkheden in de Biesbosch regio en 'en passant' voor een goede zonering van de watersport uit de natuurkerngebieden naar andere wateren in de Biesbosch regio dienen alle vaarten en kreken, onder meer in de Noordwaard, zo goed mogelijk toegankelijk gemaakt te worden voor (middel)grote motorvaartuigen. Het scheppen van een goed vaardomein voor deze doelgroep is een cruciale voorwaarde voor een succesvolle zonering in de gehele regio. Het vraagt nader overleg om op dit punt de Ontwikkelingsvisie Noordwaard aan te passen en de kansen nog beter te benutten. Voorts wordt er in deze ‘overige’ gebieden planologische ruimte geboden voor de ontwikkeling en exploitatie van karaktervolle logiesaccommodaties


– – – –

Het realiseren van een fietsrondje Biesbosch door en langs de randen van het plangebied is daarbij één van de prioriteiten. Hiertoe zal een aantal ‘waterknelpunten’ worden opgelost door het realiseren van fiets-voet-veerbindingen, waterbus en/of watertaxi, zoals tussen: Lage Zwaluwe - Jacominapolder Zuidhaven - Jacominapolder Drimmelen - Biesbosch Over het Wantij vanuit het centrum van Dordrecht naar Kop van ‘t Land Voorts zullen langzaam verkeerverbindingen en -paden zoveel mogelijk gescheiden van andere snellere verkeersstructuren aangelegd worden.

42

Waar mogelijk zal de ontsluiting door en vervoer per watertaxi en -bus worden uitgebreid.

zullen ook lezingen, kunstmanifestaties en natuurbelevingstochten een plaats krijgen.

3.7 Voorzieningen De gehele toeristisch-recreatieve keten van voorzieningen en mogelijkheden zal in de Biesboschregio tot ontwikkeling worden gebracht, publiek dan wel privaat. De aanleg van (publieke) infrastructuur (wandel-, fietspaden, waterwegen) vormt een belangrijke hefboom in de ontwikkeling en is een overheidstaak. Daarnaast zal er de nodige ruimte geboden worden voor overige voorzieningen, bedrijven en accommodaties variërend van logiesaccommodaties, dagrecreatieve bedrijven waaronder onder meer fietsen kano- en (fluister)bootverhuurbedrijven en horecagelegenheden.

3.8 Toezicht en handhaving Alle betrokkenen, maar ook het overgrote deel van de bezoekers leggen een grote waardering voor de natuurwaarden aan de dag, als ook de kwaliteiten die daarmee annex zijn zoals rust, stilte en mooi landschap. Voor velen is daarom het snel en/of luidruchtig rondvaren en ook ander ‘aso’ gedrag in de Biesbosch een grote bron van ergernis. Het beleid is er op gericht dit sterk terugdringen door drie maatregelen: aanbieden alternatieve locaties, verboden en toezicht. Een voorbeeld van de maatregel ‘verbod’ is reeds genomen met betrekking tot jetski’s. Eventueel zullen vergelijkbare maatregelen genomen worden als het aanbieden van alternatieve locaties geen soelaas blijkt te bieden.

Randvoorwaarde voor ontwikkeling en vestiging is dat het bedrijf naar aard en kwaliteit moet aansluiten bij de identiteit van de regio en het principe van duurzaamheid invulling moeten geven. Om bijzondere, hoogwaardige attracties te realiseren ligt er ook een taak weggelegd voor de overheid. Een voorbeeld zal gesteld worden door het Biesbosch Museum te ondersteunen bij de realisatie van een echt, toonaangevend museum (met secundair de informatiefunctie). Ook aan de Dordtse zijde wordt ruimte geboden om hoogwaardige en attractieve accommodaties te ontwikkelen met veel uitstraling. Voorts gaat er samen met het bedrijfsleven, lokaalregionale organisaties en de bezoekerscentra een nieuw samenhangend Biesbosch arrangementen en evenementenprogramma ontwikkeld worden. Daarin

maatschappelijk draagvlak voor behoud en bescherming ervan verder te ontwikkelen en versterken en tegelijkertijd een goede basis te scheppen voor de economisch-toeristische ontwikkeling van de regio. De beschreven identiteit zal het uitgangspunt zijn voor de branding en alle betrokken organisaties zullen intensief gaan samenwerken om deze positionering te bewerkstelligen. Met respect voor de individuele belangen van de deelnemende organisaties, betekent dit dat voor de gehele Biesbosch regio in principe één Biesbosch logo gebruikt gaat worden met daaronder of daarnaast - en altijd in deze volgorde - ruimte voor de individuele organisaties. In overleg zou dit het huidige Nationaal Park logo kunnen zijn. Belangrijk aandachtspunt is ook de communicatie richting de lokale en regionale bevolking. Gebleken is tijdens verschillende bijeenkomsten dat de naam 'Biesbosch' al snel wordt gekoppeld aan het nationale park. Het is dus ook voor deze grote en omvangrijke doelgroep van belang vanaf het begin zorgvuldig, stevig en goed te communiceren.

Tot voor kort was er geen duidelijke zonering en was de capaciteit voor handhaving onvoldoende om strikter op te treden. Om dit probleem op te lossen zullen alle handhavingkrachten in de regio gebundeld worden. Daarenboven wordt de handhavingcapaciteit uitgebreid.

3.9 Branding en promotie Uitgaande van het hoge ambitieniveau voor de natuurbeleving en de recreatief-toeristische ontwikkeling van de Biesbosch regio moet en zal er gewerkt worden aan een eenduidige branding en promotie van het gebied. Het doel van de branding is om de Biesbosch-regio als een bijzonder natuurgebied te positioneren, het


– – – –

Om de branding van naam en merk 'Biesbosch' verder een éénduidige inhoud te geven worden door de toekomstige gebiedautoriteit enkele praktische maatregelen genomen. Deze zijn onderwerp voor een nadere uitwerking: Opstellen Biesbosch branding en promotieplan Ontwikkeling Biesbosch-banners, vlaggen en dergelijke. Aanleggen van een Biesbosch-foto-databestand Verzamelen van Biesbosch verhalen en opstellen van Biesbosch-teksten

43

–

–

Ontwikkeling van één Biesbosch-website/hoofdportal, actief beheerd als 'digitale entree' tot de verschillende reeds bestaande sites. Organisatie van enkele Biesbosch evenementen

3.10 Voorlichting en educatie Naast promotie en branding van het Nationaal Park en de Biesbosch regio, vormt voorlichting en educatie een belangrijke kernactiviteit in de begeleiding en het Biesbosch gastheerschap. Op hoofdlijnen kan het huidige beleid 'Voorlichting en Educatie' worden voortgezet met een zo sterk mogelijke nadruk op versterking van het gastheerschap, de samenwerking en een eenduidige presentatie van het nationaal park en de regio. De verantwoordelijkheid voor voorlichting en educatie ligt thans in te veel handen. Daarom wordt er voor gekozen deze in de toekomst in één hand te leggen, bij voorbeeld bij de te ontwikkelen gebiedsautoriteit. De bezoekerscentra Hollandse Biesbosch en Drimmelen, het Biesboschmuseum en IVN-consulent Educatie en Informatie gaan een samenwerkingsverband aan om gezamenlijk zo efficiënt mogelijk uitvoering te geven aan het informeren, begeleiden van bezoekersstromen en opzetten van tijdelijke exposities. In onderling overleg wordt een vrijwilligersbeleid geformuleerd, het gastheerschap verder tot ontwikkeling gebracht en gezamenlijk brochures en andere producten en diensten ontwikkeld. Zo wordt in 2009 de cursus 'gastheerschap' gehouden in het Nationaal Park. Bij de te ontwikkelen entrees zijn eveneens informatievoorzieningen bedacht. Zodra deze zijn ontwikkeld en als zodanig functioneren, is het van

belang om deze in het bovenstaande overleg op te nemen en langs deze lijn mee aan te sturen.

3.11 Monitoring Naast het opstellen van en uitvoering geven aan het geformuleerde beleid is het van groot belang om de ontwikkelingen goed te volgen. Daarmee kan worden geëvalueerd in hoeverre het beleid ook daadwerkelijk en succesvol wordt uitgevoerd. In het verleden zijn door het NPOO verschillende onderzoeken uitgevoerd naar (watersport)recreatie in het nationaal park. Momenteel wordt wederom een watersport-onderzoek uitgevoerd. Binnen de gehele Biesbosch regio zijn tot op heden weinig cijfers beschikbaar over het recreatieftoeristisch gebruik. Aanbevolen wordt om met terugwerkende kracht zoveel mogelijk data te achterhalen en nieuwe ontwikkelingen goed te monitoren zodat de ontwikkeling van natuur, recreatie en toerisme goed in beeld kan worden gebracht. In aansluiting op project S3 'onderzoek en monitoring' zoals vermeld in het BIP (2004), zijn de volgende recreatief-toeristische kencijfers in de nabije toekomst gewenst (zonder uitputtend te zijn): 1. Natuur; uitgebreid veldonderzoek aangaande ontwikkeling flora en fauna in relatie tot recreatieftoeristisch gebruik

–

aantal advertenties samenwerkende toerismeorganisaties 3. Gasten – Aantal gebruikers van toeristische en recreatieve voorzieningen – Watersportonderzoek (wordt op dit moment uitgevoerd) – Overnachtingen in verschillende accommodaties in Biesbosch regio – Evenementen en begeleide excursies – Gebruik van parkeeraccommodaties – Verkeerstellers op de wegen en aantallen overtochten met veerverbindingen 4. Bezoekindicaties − Verkoop brochures − Aantal prints van informatiezuilen 5. Waardering − Verschillende websites waaronder www.zoover.nl geven waardering voor het verblijven in een accommodatie of bestemming. 6. Economie − Data over bestedingen (dagtocht; overnachting) − Investeringen in toerisme − Omzetmonitor van het bedrijfsleven Aanbevolen wordt om onder meer in samenwerking met regionale onderwijs- en/of onderzoeksinstellingen periodiek onderzoek te doen naar aantallen toeristen en andere relevante kengetallen.

2. Promotie – aantal malen websitebezoek – spreiding websitebezoek (regio, land) – aantal gedownloade brochures van website


44

3.12 Gebiedsontwikkeling en organisatie De integrale gebiedsontwikkeling in de Biesboschregio vraagt om een goede en stevige bestuurlijke en organisatorische structuur voor de coördinatie van gehele proces. Daarbinnen vormen recreatie en toerisme een belangrijke peiler en drager.

– – – – – – – –

De taken die de organisatie dient uit te voeren zijn: Integrale gebiedsontwikkeling agenderen 'Proeftuin Duurzaam Toerisme' uitwerken Ontwikkeling van recreatief-toeristische mogelijkheden Financieringsmogelijkheden onderzoeken en binnenhalen Branding en promotie Biesbosch Regio Educatie en informatie Coördinatie, afstemming, overleg Handhaving Omdat er in de Biesbosch-regio, met uitzondering van de watersport en in de Hollandse Biesbosch, nauwelijks sprake is van een toeristische traditie, er weinig grote ondernemers zijn en de ondernemers ook niet georganiseerd zijn, zal de voortrekkersrol voor regionale ontwikkeling voorlopig liggen bij de gezamenlijke overheden, Staatsbosbeheer en de schappen al dan niet bijeen gebracht in een nieuwe gezamenlijke organisatie.


45


46

Hoofdstuk 4 Meerjaren uitvoeringsprogramma

4.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de vertaalslag gemaakt van de beleidsvisie uit het vorige hoofdstuk naar het meerjaren uitvoeringsprogramma, bestaande uit concrete voorstellen, instrumenten, acties en projecten inclusief (financiële) onderbouwing. De keuze voor deze voorstellen is primair gebaseerd op de visie, maar ook op de ideeën en prioriteiten die aangegeven zijn door sprekers en deelnemers van de expertmeeting en workshops, door discussies met de projecten werkgroepen en door aansluiting te creëren met de verschillende beleids- en actieplannen op het gebied van recreatie en toerisme van de betrokken organisaties en overheden. Voor het meerjaren uitvoeringsprogramma zijn zeer veel ideeën, maatregelen en acties aangereikt. Om overzicht te hebben zijn al deze acties en voorstellen gecategoriseerd en ondergebracht in een vijftal peilers, clusters van maatregelen en projecten. Deze vijf zijn: 1. Vormgeving zoneringbeleid, inclusief bereikbaarheid, toegankelijkheid en beleefbaarheid

2. Uitwerking identiteit en gewenst imago door branding, marketing en promotie 3. Aanbodontwikkeling afgestemd op de gewenste zonering en op de mogelijkheden van de verschillende deelgebieden (Eiland van Dordrecht, Noordwaard, Drimmelen) 4. Uitwerking voorlichting, educatie, toezicht en monitoring 5. Organisatie en samenwerking

Het complete overzicht van voorgestelde maatregelen en acties is weergegeven in bijlage 4. Uitgaande van dit overzicht en op basis van bestuurlijke, inhoudelijke en praktische prioriteiten is uit dit overzicht een uitvoeringsprogramma opgesteld voor de korte termijn opgesteld (paragraaf 4.3) en voor de middellange termijn (paragraaf 4.4). Het korte termijn programma is vervolgens vertaald in kosten (paragraaf 4.5).

Deze peilers of clusters zijn uiteraard niet geheel van elkaar te scheiden. Acties vanuit het zoneringsbeleid lopen bijvoorbeeld over in voorlichting en toezicht. Ook promotie en toezicht hangen nauw met elkaar samen en voorstellen voor het (on)bereikbaar en (on)toegankelijk maken van deelgebieden, kunnen ook ondergebracht worden bij productontwikkeling of toezicht. Niettemin is toch voor deze indeling gekozen om het geheel van voorstellen en acties goed aan te laten sluiten bij het geformuleerde beleid en om het overzichtelijk te houden voor uitvoering, planning en kosten.

De uitvoering van dit programma is essentieel om te voorkomen dat het beleidsplan een papieren tijger wordt, het zal een wezenlijke bijdrage leveren aan de gewenste toeristisch-recreatieve ontwikkeling van het gebied binnen de randvoorwaarden van het BIP. Bovendien maakt het de gewenste samenwerking concreet, vooruitlopend op de uitkomsten van het aparte organisatietraject. Omdat er nog geen definitieve organisatiestructuur is en enige vorm van structuur wel noodzakelijk is om dit programma te realiseren, wordt er in de volgende paragraaf eerst stilgestaan bij een (tijdelijke) uitvoeringsstructuur.


47

Afbeelding 4.1: Tijdelijke Uitvoeringsstructuur


48

programmabureau ook verantwoordelijk voor het werven van aanvullende subsidies en fondsen, een goede communicatie met verschillende betrokken partijen en organisaties (zoals de diverse werkgroepen, gemeenteraden, gebruikersraad, ondernemers ed.), het ‘verkopen’ van de Biesboschregio bij externe organisaties (landelijke en provinciale overheden, duurzame ondernemers etc.) en het aandragen van nieuwe, kansrijke ideeën en projecten. Aangezien het aspect ‘communicatie’ zeer belangrijk is voor het welslagen van dit beleids- en uitvoeringsprogramma, zal er hiervoor een apart plan uitgewerkt en uitgevoerd te worden.

4.2 Tijdelijke uitvoeringsstructuur Vooruitlopende op de nieuwe, definitieve organisatie voor het gebied NP De Biesbosch en omgeving, wordt ten behoeve van de uitvoering van het hieronder weergegeven korte termijn uitvoeringsprogramma voorgesteld een tijdelijke organisatie in het leven te roepen. Voorgesteld wordt een bestuurscommissie in te stellen en deze als bestuurlijk trekker te belasten met de uitvoering van het hieronder beschreven (par. 4.3) programma. Deze commissie dient (uitvoerings)mandaat te krijgen van het Nationaal Park Overleg Orgaan, de beide Natuur- en Recreatieschappen, de provincies Noord-Brabant en Zuid-Holland, Staatsbosbeheer en de drie betrokken gemeenten. Deze direct betrokken organisaties zorgen voor de benodigde financiële middelen (zie paragraaf 4.5) om dit programma uit te voeren, dan wel geven ruimte om deze middelen te verwerven uit provinciale en (inter)nationale subsidies en fondsen. De bestuurscommissie stelt vervolgens een programmabureau aan dat in opdracht van haar het programma concreet gaat uitvoeren. Dit programmabureau zal een externe persoon of organisatie zijn, die daartoe aangezocht gaat worden. Dit programmabureau zal niet alle projecten geheel zelfstandig uitvoeren, maar tenminste coördinerend optreden. Voor diverse projecten zal zij andere organisaties, zoals Staatsbosbeheer, NRS De Hollandse Biesbosch, de afzonderlijke gemeenten, de VVV of het IVN/werkgroep V&E, vragen bepaalde projecten uit te voeren (de keuze welke organisatie de projecten het beste kan uitvoeren is nu nog niet gemaakt, dat gebeurt later). Naast verantwoordelijk voor de uitvoering van projecten is dit

van de uitvoerbaarheid op korte termijn, de prioriteiten en wensen van projecten stuurgroepleden en de noodzaak om sommige acties op een bepaalde termijn uit te voeren. Hierdoor is er een lijst van 16 korte termijn acties ontstaan welke in deze paragraaf als eerste, en meer uitgebreid beschreven zijn. Deze acties kunnen c.q. moeten allemaal in de jaren 2008 en 2009 uitgevoerd worden. Vervolgens wordt er in paragraaf 4.4 een lijst weergegeven van overige, korte tot middellange termijn acties. Deze zijn vooralsnog niet uitvoerig beschreven. De middellange tot lange termijn acties worden in dit hoofdstuk niet beschreven, maar staan wel benoemd in bijlage 4.

Het voorgestelde tijdelijke organisatieplaatje is weergegeven in afbeelding 4.1 (zie vorige pagina). I.

– – – –

Om deze tijdelijke structuur en de uitvoering van het programma te laten slagen is het van fundamenteel belang dat betrokken organisaties vertrouwen, mandaat en middelen beschikbaar stellen aan het programmabureau en dat de functionarissen van het programmabureau een aantal essentiële kwaliteiten en capaciteiten beschikt, zoals: Creatief, initiatiefrijk en doortastend Kennis van natuur, recreatie, toerisme en fondswerving Goede communicatieve vaardigheden Flexibel inzetbaar

4.3 Korte termijn uitvoeringsprogramma Op basis van het complete overzicht aan voorgestelde maatregelen en acties (zie bijlage 4) is een verdeling gemaakt in korte termijn acties, korte tot middellange termijn acties, en middellange termijn acties. De indeling heeft plaatsgevonden op basis van inschatting


ACTIES VORMGEVING ZONERINGSBELEID

1. Beïnvloeding uitwerking inrichtingsplan Noordwaard Doelen: a. zorgdragen dat de waterrecreatiemogelijkheden geoptimaliseerd worden; b. zorgdragen dat de verblijfsrecreatieve mogelijkheden gerealiseerd worden en c. dat het recreatieknooppunt Spieringsluis Biesboschmuseum goed tot ontwikkeling kan komen. Beoogde resultaten: + de Noordwaard wordt een aantrekkelijk, doorvaarbaar en natuurlijk vaarwater voor de recreatietoervaart, elektrisch varen en kano’s + er is een ondernemer geselecteerd en een plan gemaakt voor de realisatie van een aantrekkelijke, bij de Biesbosch passende verblijfsaccommodatie bij de recreatiepoort Werkendam; + recreatiepoort goed verbonden met de Bandijk

49

+

alle recreatieontwikkelingsmogelijkheden, met name van de vernieuwing van het Biesboschmuseum, voor het recreatieknooppunt Spieringsluis-Biesboschmuseum die passen binnen het BIP zijn in het inrichtingsplan Noordwaard opgenomen

Termijn: 2008 - 2010 Bestuurlijk verantwoordelijken: Bestuurscommissie R&T i.s.m. gemeente Werkendam en Staatsbosbeheer

Kosten: ureninzet programmabureau

3. Beïnvloeding planontwikkeling De ElzenSterren/Schenkel Doelen: a. bewaken planontwikkeling (na vaststelling bestemmingsplan) en uitvoering, zodanig dat deze passen binnen kwaliteitscriteria duurzaamheid Biesbosch-regio (nog te formuleren) en b. relatie hebben en complementair zijn aan ontwikkeling elders in de Biesbosch-regio .

c. het creëren van meer rust en stilte in het natuurkerngebieden (exclusief gebruik voor kano’s en fluisterboten) Beoogde resultaten: + beter inzicht in watersportgebruik Biesboschregio + duidelijkheid over de mogelijkheden om (delen van) natuurkerngebieden af te sluiten voor gemotoriseerde recreatievaart + meer rust in natuurkerngebieden en alternatieve voorzieningen voor recreatievaart elders

Trekker: programmabureau Kosten: ureninzet programmabureau

2. Beïnvloeding planontwikkeling Knoop in ’t Land Doelen: a. bewaken planontwikkeling (na vaststelling bestemmingsplan) en uitvoering, zodanig dat deze passen binnen kwaliteitscriteria duurzaamheid Biesbosch-regio (nog te formuleren) en b. relatie hebben en complementair zijn aan ontwikkeling elders in de Biesbosch-regio . Beoogde resultaten: + productontwikkeling binnen duurzaamheidscriteria + complementaire productontwikkeling afgestemd op zonering en beoogde doelen motiefgroepen Termijn: 2008 - 2012 Bestuurlijk verantwoordelijke: gemeente Dordrecht

Beoogde resultaten: + productontwikkeling binnen duurzaamheidscriteria + complementaire productontwikkeling afgestemd op zonering en beoogde doelen motiefgroepen

Termijn: 2008 - 2009

Termijn: 2008 - 2009

Kosten: ureninzet programmabureau + € 10.000 (onderzoekskosten)

Bestuurlijk verantwoordelijke: Bestuurscommissie R&T Trekkers: programmabureau i.s.m. Staatsbosbeheer

Bestuurlijk verantwoordelijke: gemeente Dordrecht Trekker: programmabureau Kosten: ureninzet programmabureau

4. Watersportgebruikersonderzoek en actualisering vaarzonering Doelen: a. het verkrijgen van een actueel beeld over het gebruik van de Biesbosch als waterrecreatiegebied (hiertoe vindt reeds onderzoek plaats waarvan de resultaten eind 2008 beschikbaar komen) b. het doen van nieuwe voorstellen voor het actualiseren van de vaarzonering

5. Locatiebepaling ‘tweede aakvlaai’ Doelen: a. Het vertalen van het watersportgebruikersonderzoek naar wensen over omvang en mogelijke plaatsen voor het realiseren van een tweede aakvlaai. b. Het onderzoeken van de feitelijke planologische en praktische mogelijkheden voor het realiseren van een tweede aakvlaai. c. Het in overleg met betrokken overheden, natuurbeheerders en belangenorganisaties komen tot een definitieve voorkeurslocatie voor een tweede aakvlaai.

Trekker: programmabureau


50

Beoogde resultaten: + beter inzicht in de wensen van de watersporters in de Biesbosch-regio met betrekking tot een tweede aakvlaai + duidelijkheid over de locatiemogelijkheden voor een tweede aakvlaai + duidelijkheid over de locatievoorkeur + meer rust in natuurkerngebieden

Termijn: 2008 - 2010

Beoogde resultaten: + geïntegreerd promotieplan, incl. uitvoeringsprogramma en kostenoverzicht + verbreding boodschap en gebied + één gezamenlijke website-portal

Bestuurlijk verantwoordelijke: Bestuurscommissie R&T

Termijn: 2008 – 2009



Kosten: ureninzet programmabureau + € 25.000 (onderzoekskosten)


+ +

nieuwe projectvoorstellen voor realisatie meer rust in natuurkerngebieden en alternatieve voorzieningen voor verblijf elders

Termijn: 2008 - 2009 Bestuurlijk verantwoordelijke: Bestuurscommissie R&T

Kosten: ureninzet programmabureau + € 30.000 (promotieplan) + € 15.000 (websiteportal)

Trekker: programmabureau Kosten: ureninzet programmabureau + € 15.000 (onderzoekskosten)

6. Overnachten in het NP de Biesbosch Doelen: a. het maken van een compleet plan voor overnachten in het NP De Biesbosch, zowel op het water als op het land, dus inclusief overnachten op eigen boot, paalkamperen, minicampings als kleinschalige logiesaccommodaties b. het doen van concrete voorstellen voor aanpassing van de drie-dagenregeling; c. locatiebepaling voor paalkamperen, minicampings en kleinschalig verblijf in accommodaties d. het doen van voorstellen voor voorzieningen daartoe Beoogde resultaten: + helder inzicht in overnachtingsmogelijkheden in het NP de Biesbosch

II. ACTIES VORMGEVING BRANDING EN PROMOTIEBELEID 7. Uitwerking branding en promotieplan Doelen: a. samenvoegen lokale en regionale promotieplannen (van de VVV ZHZ, Biesbosch Centrum Dordrecht, Nationaal Park/werkgroep V&E, Brabant aan de Biesbosch, Staatsbosbeheer en Toeristisch Bureau Altena-Biesbosch) tot één Biesbosch branding en promotieplan, inclusief ontwikkeling banners, vlaggen, foto-databestand, verhalen-bestand, gezamenlijke website, gezamenlijk foldermateriaal, gezamenlijke beursdeelnames, en b. de acties uit dit plan moeten niet alleen gaan over hoe waardevol de het Nationaal Park is, maar ook aangeven hoe aantrekkelijk de Biesbosch-regio is voor toeristisch en dagrecreatief verblijf en waar voor verschillende doelgroepen voorzieningen zijn c. uitvoering eerste onderwerp, één gezamenlijke website-portal (uitgaande van de bestaande portal van het NP De Biesbosch)


8. Biesbosch natuurbelevingsprogramma Doelen: a. alle natuurexcursies en natuurbelevingstochten in het NP zijn reeds samengevoegd tot één jaarprogramma en worden gepromoot middels een Vakantiekrant; in dit project worden alle tochten in de gehele Biesbosch-regio daaraan toegevoegd evenals alle nieuwe ideeën b. uitbrengen vernieuwd jaarprogramma in een nieuwe vormgeving c. extra promotie en publiciteit Beoogde resultaten: + vernieuwd programma + vernieuwde vormgeving + 25% meer deelnemers Termijn: 2008 – 2009 Bestuurlijk verantwoordelijke: Stuurgroep R&T Trekker: programmabureau

51

Kosten: ureninzet programmabureau + € 10.000 (opzetten/toevoegen nieuwe activiteiten) + € 10.000 (nieuwe vakantiekrant)

9. Biesbosch arrangementenprogramma Doelen: a. samenvoegen van alle lokale vaar-fiets, vaarwandel-, bedrijfs- en verblijfsarrangementen tot één programma en aanvullen met nieuwe ideeën en b. het uitbrengen arrangementengids en promotie arrangementen c. aansluiten bij/samenwerking met bestaande activiteiten op dit gebied zoals Hollands Glorie en Brabant aan de Biesbosch d. vormgeven publiek-private samenwerking

10. Biesbosch-activiteiten & evenementenprogramma Doelen: a. samenvoegen van alle lokale activiteiten en evenementen tot één jaarprogramma, b. aanvullen met nieuwe ideeën waaronder minimaal één evenement in de gehele Biesboschregio en c. het uitbrengen jaarkalender Beoogde resultaten: + jaarkalender met alle evenementen + 1 nieuw evenement voor de gehele Biesboschregio + 10% meer bezoekers Termijn: 2008 – 2009


Termijn: 2008 – 2009

III. ACTIES VORMGEVING VOORZIENINGENBELEID

Kosten: ureninzet programmabureau + € 20.000 (opzet, vormgeving en productie jaarkalender) + € 30.000 (nieuw evenement)


Kosten: ureninzet programmabureau + € 20.000 (vormgeving complete programma) + € 20.000 (arrangementengids en promotie)

+

drie nieuwe, beschreven fietsroutes verbeteringsplan fietsinfrastructuur, inclusief kostenraming intensiever gebruik van de fiets als middel om het gebied te verkennen

Termijn: 2008 – 2010 Bestuurlijk verantwoordelijke: Bestuurscommissie R&T Trekker: programmabureau Kosten: ureninzet programmabureau + € 30.000 (uitwerking routes) + € 50.000 (verbeteringsplan fietsinfrastructuur)


Beoogde resultaten: + vernieuwd en gezamenlijk arrangementen programma + nieuwe arrangementengids + 25% meer deelnemers + meer draagvlak bij ondernemers


+ +

11. Biesbosch fietsroutes: Doelen: a. uitwerking en beschrijving drie nieuwe thematische Biesbosch fietsroutes en b. voorstellen ter verbetering van kleinschalige fietsinfrastructuur (bv. extra bruggetje, verbetering fietspad, stukje vrijliggend fietspad ed.)

12. Biesbosch wandelroutes Doelen: a. uitwerking en realisatie drie middellange GPSwandelroutes b. voorstellen ter verbetering van kleinschalige wandelinfrastructuur (bv. extra bruggetje, verbetering wandelpaden, stukje vrijliggend wandelpad ed.) Beoogde resultaten: + drie nieuwe GPS wandelroutes + verbeteringsplan wandel-infrastructuur, inclusief kostenraming Termijn: 2008 – 2010 Bestuurlijk verantwoordelijke: Bestuurscommissie R&T Trekker: programmabureau

Beoogde resultaten:


52

Kosten: ureninzet programmabureau + € 30.000 (uitwerking routes) + € 30.000 (verbeteringsplan wandelinfrastructuur)

13. Nieuwe fiets-voet-veerverbindingen of watertaxi’s Doelen: a. Onderzoek naar de haalbaarheid van nieuwe veerverbindingen of watertaxi’s tussen Lage Zwaluwe en Jacominapolder, Jacominapolder en Zuidhaven, Drimmelen en Biesbosch, over het Wantij vanuit het centrum van Dordrecht naar Kop van ’t Land Beoogde resultaten: + duidelijkheid over haalbaarheid + voorstel (opzet, organisatie, kosten) voor het opstarten van één of meer nieuwe veerverbindingen

met behulp van European Charter for Sustainable Tourism in Protected Areas) b. voorstel over welke ‘proeven’ daarin uitgevoerd zouden kunnen worden op het gebied van maatregelen en productontwikkeling en waar Beoogde resultaten: + uitgewerkt concept inclusief toetsingskader voor nieuwe initiatieven + voorstel voor enkele experimenten, inclusief kostenraming

Beoogde resultaten: + goed zicht op alle subsidiemogelijkheden + plan van aanpak voor het aanvragen van subsidies voor diverse projecten + internationale samenwerking + concept proeftuin duurzaam toerisme internationaal vormgegeven en getoetst + (inter)nationale profilering + extra subsidies voor diverse projecten Termijn: 2008 – 2009

Termijn: 2008 – 2009




Trekker: programmabureau Kosten: ureninzet programmabureau en Staatsbosbeheer + € 20.000 (overige kosten)

Kosten: ureninzet programmabureau + € 15.000 (uitvoering quick scan subsidies) + € 30.000 (opzetten samenwerkingsproject + subsidieaanvraag)

Termijn: 2008 – 2009 Bestuurlijk verantwoordelijke: Bestuurscommissie R&T Trekker: programmabureau Kosten: ureninzet programmabureau + € 40.000 (haalbaarheidsonderzoek)

IV. ACTIES OVERIG BELEID 14. Uitwerking concept ‘proeftuin duurzaam toerisme’ Doelen: a. ontwikkeling breed gedragen concept over duurzaam toerisme in de Biesbosch (ontwikkeling

15. Quick scan subsidiemogelijkheden en uitvoering eerste project Doelen: a. nagaan en in een overzicht samenbrengen van alle subsidiemogelijkheden op provinciaal, nationaal en europees niveau en b. het doen van aanbevelingen over de meest kansrijke project-subsidie-combinaties. c. het uitvoeren van een eerste subsidieproject; bij voorkeur een internationaal project in het kader van Interreg IVA Maritiem d. nationale en internationale profilering, samenwerking en kennisuitwisseling op het gebied van ontwikkeling duurzaam toerisme in een NP zoet- of zoutwatergetijdengebied e. het werven van extra financiële middelen


16. Opstarten monitoring R&T in Biesbosch-regio Doelen: a. opzetten integraal monitoringsprogramma voor de komende 25 jaar b. bepalen wat, waar, hoe vaak en door wie gemeten gaat worden (dus niet alleen aantallen bezoekers, en vaarbewegingen, maar ook effecten op natuur en landschap, werkgelegenheid en economie. Beoogde resultaten: + goed zicht op alle ontwikkelingen en effecten + geen speculaties en oeverloze discussies over mogelijke effecten + bijsturing beleid Termijn: 2008 – 2009

53

Bestuurlijk verantwoordelijke: Stuurgroep R&T Trekker: programmabureau Kosten: ureninzet programmabureau + € 15.000 (opzet programma) + € 40.000 (nulmeting)

4.4 Overige, middellange termijn acties Er kan en er moet veel gebeuren in de Biesboschregio om het aantrekkelijker te maken voor de recreant en toerist en om natuur en landschap te behouden en waar mogelijk te versterken. In de vorige paragraaf zijn de 16 belangrijkste korte termijn projecten en acties benoemd en uitgewerkt. Uit deze acties, die vaak ook een onderzoekend karakter hebben, zullen ongetwijfeld veel nieuwe acties en ideeën naar voren komen en bovendien blijkt uit bijlage 4 dat de wensenlijst nu al veel groter is. Andere projecten en acties die ook hoog op het verlanglijstje staan, maar voorlopig buiten de eerste prioriteitenlijst zijn gevallen, worden in deze paragraaf kort benoemd (hierin zijn eventueel nieuwe ideeën uit de korte termijn uitvoeringslijst nog niet in meegenomen). Deze projecten kunnen uitgevoerd worden zodra daarvoor middelen beschikbaar zijn of zich (onverwachtse) kansen voordoen. A. Acties op het gebied van zonering 1. Planontwikkeling verbetering inrichting, herkenbaarheid en informatievoorzieningen (secundaire) entrees 2. Aanpassen beheerplannen zodat waterrecreatie op ongewenste plaatsen teruggedrongen wordt 3. Onderzoek naar en het opstellen van een (nieuw) rondvaartbotenbeleid voor de gehele Biesbosch-regio

4. Planontwikkeling elektrisch en niet-gemotoriseerd varen (proces, tijdslijn, maatregelen, ondersteuning, financiële prikkels ed.) B. Acties op het gebied van branding en promotie 5. Uitwerking merchandisingprogramma (Biesboschverkoopartikelen en Biesbosch-streekproducten: Tshirts, beverknuffels, agrarische producten, ed.) 6. Ontwikkeling gezamenlijk en uniform informatieprogramma (bewegwijzering, infopanelen, kaarten, routes, folders) voor in het gebied C. Acties op het gebied van voorzieningen 7. Planontwikkeling overige voorzieningen, zoals kanoinfrastructuur, ruiterpaden, vissteigers, uitkijktoren en hutten, blinden- en rolstoelpaden, 8. Opstellen stimuleringsplan voor het aantrekken van nieuwe, innovatieve en duurzame ondernemers op het gebied van horeca (bv. varende ijscokraam), dagrecreatie (attracties), verhuur van vaartuigen 9. Organiseren en uitvoeren van een aantal workshops om lokale ondernemers en ondernemende burgers te activeren tot planontwikkeling 10. ontwikkeling GPS-routes over water (vanuit de bezoekerscentra) 11. Oprichten Biesbosch Rangers organisatie D. Acties op het gebied van profilering 12. Opstellen toetsingskader ‘duurzaamheid’ 13. Opstellen toetsingskader ‘Biesbosch kwaliteit en identiteit’ 14. Onderzoek naar innovatieve bedrijven en voorzieningen in Nationaal Parken in het buitenland 15. Ontwikkeling van een gezamenlijk, uniform voorlichtingsprogramma vanuit de primaire en secundaire entrees richting recreanten en toeristen


16. Ontwikkeling gezamenlijk educatieaanbod voor alle basisscholen binnen de gehele Biesbosch-regio 17. Ontwikkeling gezamenlijk educatieaanbod gericht op regionale bevolking en toeristen E. Overige acties 18. Voorlichting over beëindiging 3-dagen regeling 19. Onderzoek naar de locaties en haalbaarheid van betaald parkeervoorzieningen 20. Onderzoek naar en het opstellen van diverse (nieuwe) verordeningen voor de gehele Biesbosch-regio 21. Opstellen plan voor toezicht, handhaving en veiligheid (hoe, hoe vaak, waar, wie, sanctiebeleid ed. 22. Onderzoek naar de mogelijkheid bepaalde punten (m.n. entrees) beter bereikbaar te maken voor OV (Groene Bus) 23. Opstellen integraal gebiedsontwikkelingsplan 24. Werven en opleiden Biesbosch natuurgidsen

4.5 Kostenraming De in paragraaf 4.3 beschreven projecten en acties voor de korte termijn zijn daar indicatief begroot. Op basis van deze inschattingen is in tabel 4.1 (zie volgende pagina) een kostenraming gemaakt voor alle projecten bij elkaar en van de kosten voor het programmabureau. Voor dit bureau is uitgegaan van de inzet van een extern adviesbureau (uurtarief € 100). Naast dat dit bureau de uitvoering van projecten opstart en begeleidt, zal het ook de communicatie met de omgeving (gemeenten, bevolking, ondernemers, organisaties etc.) moeten verzorgen. Hiervoor zal een communicatieplan gemaakt en uitgevoerd moeten worden. Deze kosten zijn eveneens indicatief geraamd en in de totale begroting betrokken.

54

De totale kosten voor de uitvoering van het korte termijn uitvoeringsprogramma komen uit op ca. € 800.000 voor de periode najaar 2008, 2009 en 2010. In de kosten is de inzet van een extern bureau inbegrepen maar de inzet van de individuele organisaties en de kosten daarvan zijn hierin niet opgenomen. Gezien de hoogte van het bedrag is het extra noodzakelijk snel te starten met het nagaan van subsidiemogelijkheden. Immers diverse projecten zijn zeer waarschijnlijk vanuit verschillende subsidieregelingen mee te financieren zijn. Echter ook dat kost en tijd en geld. Derhalve is het noodzakelijk dat een flink deel van het begrote budget direct beschikbaar komt, zodat er ook daadwerkelijk met de uitvoering van het programma gestart kan worden.


55

Tabel 4.1: Overzicht kosten korte termijn uitvoeringsprogramma 2008 - 2010 Project

uren

kosten (€)

Opmerkingen

1. Beïnvloeding inrichtingsplan Noordwaard

70

2. Beïnvloeding planontwikkeling Knoop in 't Land

80

3. Beïnvloeding planontwikkeling De Elzen-Sterren

80

4. Watersportgebruikersonderzoek + vaarzonering

20

€ 10.000

Alleen onderzoekskosten, geen uitvoeringskosten

50

€ 15.000

Onderzoek en overleg

6. Overnachten in het NP De Biesbosch

200

€ 25.000

Alleen onderzoekskosten, geen uitvoeringskosten

7. Uitwerking branding en promotieplan

150

€ 45.000

Planvorming + uitwerking 1 actie (website)

8. Biesbosch natuurbelevingsprogramma

150

€ 20.000

Nieuwe activiteiten + nieuwe vakantiekrant

9. Biesbosch arrangementenprogramma

150

€ 40.000

Nieuwe arrangementen + nieuwe gids

10. Biesbosch activiteiten en evenementenprogramma

150

€ 50.000

Jaarkalender + 1 nieuw evenement

11. Biesbosch fietsroutes

150

€ 80.000

3 Nieuwe routes + verbeterplan infra

12. Biesbosch wandelroutes

150

€ 60.000

3 Nieuwe GPS-routes + verbeterplan wandelinfra

13. Nieuwe fiets-wandel veerverbindingen

200

€ 40.000

Haalbaarheidsonderzoek

14. Uitwerking concept duurzaam toerisme

100

€ 20.000

15. Quick scan subsidies + uitvoering 1ste project

150

€ 45.000

Onderzoek +subsidieaanvraag

100

€ 55.000

Programma + nulmeting

1950

€ 505.000

5. Locatiebepaling

2de

aakvlaai

16. Opstarten monitoringprogramma Subtotaal Kosten Programmabureau à € 100,= /uur

Uitvoeringskosten voornamelijk gem. Dordrecht Uitvoeringskosten voornamelijk gem. Dordrecht

€ 195.000

Kosten communicatieplan

€ 20.000

Uitvoering communicatieplan

250

€ 25.000

Divers overleg Programmabureau Biesbosch

250

€ 25.000

Overige kosten Programmabureau Biesbosch Totale uitvoeringskosten

€ 30.000 € 800.000


56

BIJLAGEN

Bijlage 1 Geïnterviewden en deelnemers

INTERVIEWS: Naam Dhr. P. van Beek Mevr. M. den Braven Mevr. E. Forsten Dhr. D. Feij Dhr. F. Froniks Dhr. R. Gaastra Dhr. W. de Jong Dhr. J. Koolen Dhr. T. Loonen Dhr. J. Luteijn Dhr. M. Mols Dhr. J. van der Neut Dhr. F. Panjer Dhr. A. Rijsdorp Dhr. H. Schuller Dhr. D. van Steensel Dhr. H, Thiebou

Organisatie Biesbosch Museum Beheerder Biesbosch Bezoekerscentrum Dordrecht Gemeente Dordrecht / Strategisch Groen Project Staatsbosbeheer Regio Zuid Staatsbosbeheer, ex-beheerder Biesbosch bezoekerscentrum Drimmelen Rijkswaterstaat, projectbureau Noordwaard Gemeente Werkendam Vereniging Behoud Biesbosch Staatsbosbeheer Regio Zuid

Dhr. R, Vereijken Dhr. D. Verheijen Dhr. G. Verhorst Mevr. S. Verstegen Mevr. M. Vos Dhr. E. Zindel Dhr. J. Zuidweg

IVN Consulentschap Noord-Brabant / Voorlichting en Educatie NP de Biesbosch Natuur- en Recreatieschap Hollandse Biesbosch Staatsbosbeheer Regio Zuid Brabant aan de Biesbosch Gemeente Drimmelen Regionale VVV Zuid-Holland Zuid Fed. Watersportverenigingen Biesbosch

Gemeente Werkendam Nationaal Park Overlegorgaan NP De Biesbosch Staatsbosbeheer Regio Zuid Natuur- en Recreatieschap Brabantse Biesbosch Rijkswaterstaat, projectbureau Noordwaard Rondvaartbedrijf De Zilvermeeuw Gemeente Dordrecht Natuur- en Recreatieschap Hollandse Biesbosch


59

EXPERT MEETING 20 02 08 Naam Sprekers: Dhr. Th. Beckers Dhr. R. Schoemaker Dhr. R. Vrolijks Dhr. K. van Wijk Deelnemers: Dhr. P. den Bakker Dhr. P. van Beek Mevr. M. den Braven Dhr. D. Elings Dhr. Daniëlle Ernest Mw. A. de Haan Dhr. H.A.M. Ketelaars Dhr. W. Klop Dhr. J. Koolen Dhr. Loogman Dhr. T. Loonen Dhr. C. Luijten Dhr. M. Mols Dhr. J. van der Neut Dhr. L. Niekerk Mw. C. OostdijkEijsberg Dhr. F. Panjer dhr. F. Peeters Dhr. C.M. Polak Dhr. J. Reuser Dhr. H.J. Schuller Mevr. P. Souwerbren Dhr. A.G.B. In 't Veld Dhr. Venus

Organisatie TELOS Motivaction Projectbureau Vrolijks VVV Nederland

Federatie van Hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland Biesbosch Museum Biesbosch Bezoekerscentrum Dordrecht Bezoekerscentrum Drimmelen Gemeente Werkendam Brabants Bureau voor Toerisme Evides (waterbedrijf) Beroepsvisserij Vereniging Behoud Biesbosch Toeristische Kano Bond Nederland Staatsbosbeheer Regio Zuid Vereniging Madese Natuurvrienden Nationaal Park Overlegorgaan NP De Biesbosch Staatsbosbeheer Regio Zuid Lid Projectgroep Voorl. en Educatie Groepering Belanghebbenden Catharinapolder

Dhr. R. Vereijken Dhr. D. Verheijen Dhr. / mw. P.A. Vermeeren / P.C.A. Vermeeren Mw. S. Versteegen Dhr. C. de Visser Dhr. E. van Weegen Dhr. E. Zindel Dhr. J. Zuidweg

IVN Noord-Brabant Natuur- en Recreatieschap Hollandse Biesbosch Rondvaartbedrijf Durme-Stad Geertruidenberg

Brabant aan de Biesbosch Contact Commissie Waterrecreatie Dordrecht Provincie Noord-Brabant Regionale VVV Zuid-Holland Zuid Federatie van Watersportverenigingen "De Biesbosch"

Natuur- en Recreatieschap Brabantse Biesbosch VOF. Fam. F. Peeters, Berging, reparatie, verhuur en scheepvaart "Vissershang" Rederij Biesbosch Tours Rondvaartbedrijf De Endenkooi Rondvaartbedrijf "De Zilvermeeuw" Staatsbosbeheer Namens de Standorganisaties Zuid-Holland Restaurant De Brabantse Biesbosch


60

'NATTE' WORKSHOP 25 02 08

'DROGE WORKSHOP' 27 02 08

Naam Mevr. M. den Braven Mevr. G. Brok Dhr. H. van den Heuvel Mevr. L. Holstein Dhr. J. Koolen Dhr. W. Kraaijeveld Dhr. T. Kamphuis Dhr. G. Logman Dhr. T. Loonen Dhr. J. Luteijn Dhr. G. Luijten Dhr. L. van Niekerk Dhr./Mevr. C. Polak Dhr. H. Schuller Mevr. P. Souwerbren Dhr. N. Sweep Dhr. H. Thiebou Dhr. H. van Tilburg Dhr. R. Vereijken

Naam Dhr. R. van Ameijden Dhr. J. van Balkom

Dhr. P. Vermeeren Dhr. C. de Visser Mevr. M. Vos Dhr. J. Zuidweg

Organisatie Biesbosch Bezoekerscentrum Dordrecht Biesbosch.net Botenverhuur Drima Gemeente Dordrecht Vereniging Behoud Biesbosch Biesboschfederatie Watersportverenigingen VVV Zuid-Holland Zuid Toeristische KanoBond Nederland (TKBN) Staatsbosbeheer Regio Zuid Gemeente Werkendam Madese Natuurvrienden Vereniging Vrijwilligers Hollandse Biesbosch Biesboschfluistertours B.V. Rondvaartbedrijf De Zilvermeeuw Staatsbosbeheer Regio Zuid Federatie Hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland Natuur- en Recreatieschap Hollandse Biesbosch Biesbosch.net IVN Consulentschap Noord-Brabant / Voorlichting en Educatie NP de Biesbosch Rondvaartbedrijf Durme-Stad Geertruidenberg CCWD Gemeente Drimmelen Fed. Watersportverenigingen Biesbosch

Dhr. N. van Bedaf Dhr. P. van Beek Mevr. M. den Braven Mevr. G. Brok Dhr. D. Elings Dhr. H. Embregts Mevr. E. Forsten Dhr. T. Kamphuis Dhr. J. Koolen Dhr. T. Loonen Dhr. G. Luyten Dhr. J. Oostdijk Mevr. P. Souwerbren Dhr. H. van Tilburg Dhr. D. Veenhuizen Dhr. G. Verhorst Dhr. E. Voss Mevr. R. de Zeeuw-vd Noort Mevr. S. Versteegen


Organisatie Groepering Belanghebbenden Catharinapolder Federatie van Hengelsportverenigingen de Alm en Biesbosch Natuur- en Recreatieschap Hollandse Biesbosch Biesboschmuseum Beheerder Biesbosch Bezoekerscentrum Dordrecht Biesbosch.net Bezoekerscentrum Drimmelen Federatie van Hengelsportverenigingen de Alm en Biesbosch Gemeente Dordrecht VVV Zuid-Holland Zuid Vereniging Behoud Biesbosch Staatsbosbeheer Regio Zuid Madese Natuurvrienden Groepering Belanghebbenden Catharinapolder Staatsbosbeheer Regio Zuid Biesbosch.net Gebiedscommissie Wijde Biesbosch Staatsbosbeheer Regio Zuid Stayokay Vereniging Behoud de Biesbosch Brabant aan de Biesbosch

61


62

Bijlage 2 Motiefgroepen

2.1 Definitie motiefgroepen Voor een goed begrip van het fenomeen ‘motiefgroep’ wordt in deze paragraaf een en ander kort toegelicht. Motiefgroepen worden gedefinieerd vanuit het uitgangspunt dat vrijetijdsgedrag zich voltrekt in een andere dan de alledaagse werkelijkheid (Lengkeek, 1996; Vakantie van het leven, Elands & Lengkeek, 2000; Typical Tourists). De mate van ‘absorptie’ in de andere werkelijkheid varieert en vormt de basis om vijf verschillende niveaus (modi of modaliteiten) te onderscheiden, te weten: 1. Amusement: de verhalen en metaforen die het alledaagse opschorten, zijn zo bekend dat ze geen spanning creëren met de dagelijkse werkelijkheid. In de zomer met vrienden een ‘terrasje pikken’ is bij uitstek een voorbeeld van een ongecompliceerde vorm van vermaak dat keurmerk is voor de modaliteit. 2. Onderbreking: het verschil met het normale en alledaagse leven wordt sterker gevoeld. De opschorting van de realiteit wordt sterker, maar het

openstaan voor ‘het andere’ is nog heel beperkt. De metafoor die het meest past bij deze modaliteit is die van ‘de batterij opladen’ 3. Interesse; ‘het andere’ in de vorm van verhalen en metaforen wordt sterker. De verbeelding wordt geprikkeld door tekens, clichés en reisgidsen. Deze verhalen hebben een enorme aantrekkingskracht, maar ‘het andere’ blijft iets dat niet volledig begrepen kan worden. Het gevoel ontstaat dat er meer is tussen hemel en aarde. 4. Vervoering: de spanning tussen het alledaagse en ‘het andere’ bereikt in deze modaliteit zijn hoogtepunt. Verwondering en vervoering vloeien voort uit de confrontatie tussen de werkgelijkheden en maakt het individu bewust van zijn grenzen en beperkingen (bijvoorbeeld het ervaren van sterfelijkheid). De ervaring van ‘het andere’ kan overweldigend worden en het verlangen groeit om zelf deel te worden van ‘het andere’. 5. Toewijding (beheersing): het onbekende en ontoegankelijke wordt ontsloten dankzij het toeeigenen ervan. Er wordt een band aangegaan en het


uitzonderlijke wordt weer alledaags (hobby wordt werk) of krijgt een vaste plaats daarin (een tweede huis in Frankrijk). Een aanvullend overzicht wordt gegeven in tabel 1.1 op de volgende pagina. Op basis van kwalitatief onderzoek zijn in het onderzoek ‘Wandelen als raadsel’ (Koert, 1999) verschillende typen wandelaars beschreven met ieder een eigen ervaring en beleving van het wandelen. Deze indeling illustreert het denken in recreatiemodi en de definitie van gebruiks- en belevingswaarde daarbinnen, Koert onderscheidt de volgende typen: 1. De ommetjesmaker; ‘Een blokje om’ (0 – 4 km) 2. (Mid)dagtocht-wandelaar: Wandelen voor je gezondheid (2 – 20 km)

63

Tabel 2.1: Hoofdkenmerken van de ervaringswerelden (Boomars, 2001) Modaliteit 1. Amusement

Relatie alledaagse werkelijkheid en het ‘andere’ Het andere complementair aan het alledaagse

2. Afleiding

Beleven van het ‘andere’ als weg van het alledaagse

3. Interesse

Kennisnemen van het ‘andere’

4. Vervoering

Ervaren van het ‘andere’

5. Toewijding

Opgaan in het ‘andere’

Kenmerken • • • • • • • • • • • • • • • •

Vermaak en gezelligheid Gemakkelijk Cultuur en gebruiken niet veel anders dan thuis Even weg van de stress en het dagelijkse leven Bijkomen, accu opladen Omgeving als décor (om tot rust te komen) Ontsnapping aan het dagelijks leven Prikkeling van de verbeelding; verhalen hoeven niet authentiek te zijn Informatie over de geschiedenis, cultuur, natuur, enz. Streekspecifiek; anders dan andere plekken (maar ook weer niet te anders) Unieke ervaring Onverwachts Eén op één relatie met de omgeving Uniciteit van de plek Echtheid (authenticiteit) van de plek Opgebouwde relatie met de omgeving


64

Tabel 2.2: Koppeling recreatieprofielen en mentalitymilieus (Motivaction, 2007)

Motiefgroep

Mentality-milieu

Gezelligheid - gezellig samen op stap’

Sportiviteit - ‘Voor de sportieve uitdaging’

- Moderne burgerij - Gemaksgeoriënteerden - Nieuwe conservatieven

- Postmoderne hedonisten - Opwaarts mobielen

3. (Mid)dagtocht-wandelaar: Wandelen in de omgeving (2 – 20 km) 4. Hardlopers (5 km of meer) 5. Lange afstandswandelaar: Lange afstandswandelen (10 km of meer) Enkele pagina’s verder is in tabel 2.2 de indeling in verschillende typen wandelaars nader weergegeven en uitgewerkt naar modus, kernervaringen en de rol van de fysieke ruimte. In het weergegeven overzicht wordt gesproken over de kernervaringen. Gebaseerd op de voornoemde theorie aangaande verschillende recreatieve modaliteiten, toegepast in verschillende onderzoeken, heeft Alterra een onderscheid gemaakt in verschillende motiefgroepen. Een motiefgroep is een beschrijving van een groep recreanten die zich t.o.v. andere recreanten onderscheidt door het motief waarmee ze een gebied bezoeken. Motieven kunnen worden vertaald naar wensen t.a.v. de belevingssfeer. Aldus zijn op basis van

Natuur - ‘er tussenuit en leren’ - ‘opgaan in planten- en dierenwereld’ - ‘batterij opladen’ - Kosmopolieten - Postmaterialisten - Traditionele burgerij

de recreatieve modaliteiten 5 recreatieve motiefgroepen gedefinieerd: 1. Gezelligheid: gezellig samen met vrienden of familie op stap (fietsen, wandelen, paard rijden, barbecuen, spelen, varen, zonnen) 2. Er tussen uit: even de batterij opladen (fietsen, wandelen, vissen, varen, paard rijden) 3. Interesse voor gebieden: lekker er tussen uit en ook nog iets leren (fietsen, wandelen, varen, struinen, natuurstudie) 4. Volledig opgaan in planten- en dierenwereld: liefde voor natuur (wandelen, duiken, varen, struinen, natuurstudie) 5. Uitdaging: de fysieke uitdaging wordt aangegaan (paard rijden, joggen, mountainbiken, skeeleren, zwemmen, kanoën) Tussen haakjes staan de activiteiten vermeld die in een duidelijk verband worden geassocieerd met het desbetreffende motief.


2.2 Mentalitygroepen Motivaction heeft een indeling gemaakt in 8 mentalitygroepen op basis van sociale klasse (van laag tot hoog) en waarden (traditioneel tot postmodern). De waarden-dimensie wordt ook wel uitgesplitst naar: behouden, bezitten, verwennen, ontplooien en beleven. In de afbeelding enkele pagina's verder is de verdeling van deze verschillende mentalitygroepen weergegeven. Aan de indeling ligt het uitgangspunt ten grondslag dat het gedrag van mensen minder wordt bepaald door sociaal-psychologische factoren als leeftijd en opleiding maar veel in veel sterkere mate door individuele voorkeuren, waarden en normen. Op allerlei gebied zijn deze mentality-groups te koppelen aan keuzes voor bepaalde producten en diensten, sociaal-maatschappelijk gedrag en dergelijke. Voor Staatsbosbeheer heeft Motivaction deze groepen gekoppeld aan de motiefgroepen. In een vergelijking tussen motiefgroepen en mentalitygroepen worden daarbij tot 3 hoofdgroepen of clusters gevonden,

65

namelijk: de gezelligheidszoekers, de sportievelingen en de natuurliefhebbers (zie tabel 2.2). In de tabel is eveneens aangegeven welke motief- en mentalitygroepen invulling geven aan ieder cluster. Het meest opmerkelijk is dat de rustzoekers, geïnteresseerden en natuurzoekers en duidelijke focus op de natuur hebben. Redenerend vanuit de clusters, worden bij de gezelligheidszoeker tal van activiteiten genoemd die een beeld geven van deze categorie recreanten: wandelen, fietsen, picknicken, met de hond wandelen, met een oude auto rondrijden, speeltuin, zwemmen, dieren kijken, voetballen en varen. De sportievelingen worden geassocieerd met kamperen, goede voorbereiding, alle buitensporten, ontspanning, regelmaat, nieuwe kilometers, soort natuur, individueel of groep, gezondheid, adrenaline. Achter natuurliefhebber gaan de volgende termen schuil: wandelen, strand, kamperen, rust, spiritualiteit, picknicken, hoofd leegmaken, vogels/dieren/planten, overdenken, zon, inspiratie, vitaliteit, herdenken. Voor de drie hoofdcategorieën zijn de kwaliteiten van het ideale gebied onderzocht. Voor de gezelligheidszoeker is het te bezoeken gebied afwisselend met veel en uitgebreide voorzieningen zoals toiletten, horeca, speeltuin, BBQ-plaatsen, klimboom en kinderboerderij. Het ideale gebied is toegankelijk voor iedereen met gescheiden paden en heeft een goed toezicht. Tal van activiteiten worden georganiseerd zoals excursies, droppings, etc..

sporten: goede paden, waterdrinkplaatsen, schuilplekken, gescheiden paden en goede bebording. De natuurliefhebber heeft een sterke voorkeur voor afwisseling en ongerepte natuur waarbij rijkdom aan flora en fauna nadrukkelijk wordt genoemd. Daarnaast dient de inrichting zo natuurlijk mogelijk te zijn waarbij een enkele 'natuurspeelplaats' tot de mogelijkheden behoort. Als voorzieningen worden genoemd een bezoekerscentrum met de nodige informatie, aparte paden voor wandelen en fietsen, bankjes en prullenbakken. Toezicht is gewenst in het bijzonder tegen luidruchtige bezoekers. De te bezoeken gebied is bij voorkeur 24 uur per dag open om de vroege vogels te faciliteren. In de keuze van het gedrag is afstand en bereikbaarheid een belangrijke factor. Het meeste bezoek vindt spontaan en ongepland plaats naar vaste (natuur)gebieden en bestemmingen in de directe omgeving. In het bijzonder de natuurliefhebber bezoekt regelmatig gebieden die verder weg liggen op aanraden van familie/vrienden. Het doel van deze dagtocht of vakantie is het ontdekken van het gebied. Hetzelfde geldt voor de sportieveling die zijn keuze veelal baseert op de fysieke uitdaging aldaar aanwezig. Ook de gezelligheidszoeker gaat regelmatig verder weg maar met als doel de afwisseling met het dagelijkse leven. De natuur dient daarbij in sterkere mate als decor.

De sportieveling's ideale domein is ruim en kent geen obstakels en vooral geen auto's. Het landschap is afwisselend en de voorzieningen zijn gericht op het


66

Tabel 2.3: Wandelen naar modus, kernervaring en ruimte (Koert, 1999) Soort wandelaar Modus Kernervaringen 1. Een blokje om Amusements‘Mensen tegenkomen’ en ‘in contact modus komen met natuur’

2.

3.

4.

5.

Wandelen voor de gezondheid

Wandelen in de omgeving

Hardlopen

Onderbrekingsmodus

Onderbrekingsmodus

Onderbrekingsmodus Bevangen modus

Wandelen van Bevangen modus lange afstanden Beheersingsmodus

Rol van fysieke ruimte Gebruikswaarde. Het park wordt gebruikt om elkaar tegen te komen (bijvoorbeeld op de ‘uitkijkplek’ in Bato’s Wijk). Tevens maken de wandelaars dankbaar gebruik van het parkje om hun honden vrij te laten rondlopen. Het is vooral door te kijken naar de vrij rondlopende dieren dat de wandelaars ‘in contact komen met de natuur’.

Toeëigeningswaarde. Veel wandelaars beschouwen het park min of meer als ‘van ons’. Het park wordt ook wel beschouwd als ‘de enige voorziening’ voor ‘gewone mensen’. ‘Werken aan het lichaam’, ‘fit worden’ en Gebruikswaarde. De gezondheidswandelaars lopen het liefst in het bos. De bomen onttrekken hen immers aan het het krijgen van een ‘oergevoel’ zicht, en geven beschutting. Het uitgebreide padenstelsel maakt daarnaast, dat er lang genoeg gelopen kan worden, zonder dat het tempo wordt vertraagd door allerlei andere wandelaars.

‘Vakantie van jezelf’, ‘geestelijke hygiëne’

Het hardlopen in de vorm van het ‘blijven duwen’ uit zich in een verminderde bewustzijnsfunctie, die reinigend wordt ervaren.

Ondanks het voorkomen van het zgn. oergevoel lijkt ‘belevingswaarde’ hier niet aan de orde te zijn. De fysieke omgeving wordt immers pas opgemerkt onder on-alledaagse omstandigheden: een vierdaagse of een lange wandeltocht. Gebruikswaarde. De omgeving wordt gebruikt om ‘van zichzelf’ los te komen, en een ‘innerlijke grote schoonmaak’ te houden. Van belang is de ruimte-op-zich, en vooral de mogelijkheid om lang te kunnen lopen zonder iemand tegen te komen. De belevingswaarde komt hier aarzelend om de hoek kijken. Dat valt tenminste op te maken uit het gegeven, dat voor een aantal respondenten weidse, bijna geometrisch aangelegde landschappen het proces van ‘de dingen kwijtraken’ en ‘uitwaaien’ bespoedigen. Daarnaast vertelt een aantal respondenten dat de aanblik van de voorbij stromende rivier het makkelijker maakt om ‘de dingen te laten gaan’. Gebruikswaarde. Hardlopers waarderen lange, strakke routes, zonder obstakels - die in de ogen van landschapsbeschermers geen schoonheidsprijs verdienen. Zeker de ‘duwers’ hebben voor het overige geen oog voor de omgeving. Voor de ‘duwers’ tellen alleen de afgelegde en nog af te leggen kilometers. Belevingswaarde. De omgeving wordt in de hardloopvariant van het Runners’ High speelt de omgeving wel een zekere rol. ‘De wereld is van jou’. Marathongoeroe’s hebben dit wel eens aangegrepen als argument voor de grote waarde van het hardlopen.

Hardlopen in de trant van het Runners’ High veroorzaakt een extatische beleving van het zelf en de omgeving. Door vertraging verkrijgt de ruimte een ongekende rijkheid.

Gebruikswaarde. Wandelaars willen graag ‘vrij zijn’. Een goede route geeft althans ‘een groot gevoel van vrijheid’. Wandelaars stellen het op prijs als ze niet hoeven ‘te struikelen’ over de ‘campingsmokings’.

In het geval van de ‘padenmakers’ wordt het wandelen een beroep, waarbij reflectie, abstraheren en kritisch vermogen onmisbaar zijn.

Belevingswaarde. Door ‘te vertragen’ opent zich een nieuwe wereld van zintuiglijke indrukken. Een groot aantal respondenten vermeldt dat storende factoren, zoals ‘haastige wandelaars’ en andere weggebruikers, het vertragen kunnen bemoeilijken. Of de ruimte ook vrij moet zijn van menselijke invloed, zoals cultuurlandschappelijke elementen en bebouwing, daarover verschilt men van mening. Attractiewaarde. Sommige wandelaars vertellen over bijzondere elementen in het landschap (zoals een ongewoon dikke boom, de dijken waar destijds bijna een ramp plaatsvond, een wormenkwekerij) waaraan bijzondere verhalen vastzitten. De beleving van het wandelen wordt daardoor vaak geïntensiveerd.


67

Afbeelding 2.4: Mentalitymodel Motivaction


68

Bijlage 3 Vigerend beleid

In deze bijlage wordt een aantal relevante beleidsdocumenten op hoofdlijnen besproken. Daarbij gaat de meeste aandacht uit naar de Ontwerpvisie Ontpoldering Noodwaard en de Recreatieve Voorzieningen Strategisch Groenproject Dordrecht, omdat deze voor dit beleidsplan het meest relevant zijn.

1. Masterplan Ontpoldering Noodwaard De verbetering van de veiligheid tegen overstromingen hebben geleid tot het project 'Ruimte voor de rivier'. In het kader van de zoektocht naar meer en betere waterberging is de Noordwaard aangewezen als één van de locaties waar een deel van de opvang gerealiseerd gaat worden. Uiteindelijk dient de waterstand bij Gorinchem minimaal 30 cm te dalen. De wijze waarop dit gaat geschieden, is neergelegd in de ontwerpvisie 'Ontpoldering Noordwaard', het resultaat van een interactief planproces met bewoners, agrariërs en belanghebbenden.

In het ontwerp wordt uitgegaan van de landschappelijke situatie en structuur die in 1905 aanwezig was. Nader uitgewerkt is er op basis van deze situatie gekozen voor een indeling in kleine compartimenten met 7 afzonderlijke polders met een middenstroom. Daarmee wordt het meest tegemoet gekomen aan de complexe belangen (wonen, landbouw, natuur, recreatie, cultuurhistorie) die in en om het gebied aanwezig zijn. Het biedt bovendien het beste ruimtelijke casco naar de toekomst toe en de meeste mogelijkheid om een aantrekkelijk landschap te ontwikkelen. Het doorstroomgebied wordt op gevarieerde wijze ingericht als zoetwatergetijdengebied en graslandpolders. Voor de recreatieve functie is gekozen voor een mix van concentreren van voorzieningen en beperkt verspreiden teneinde de bewoners en agrariërs in het gebied tegemoet te komen. Daartoe zijn nabij Werkendam en Spieringsluis twee knooppunten


voorzien. Het knooppunt 'Werkendam' voorziet in een waterpark-landschap met stijlkenmerken van de Biesbosch waaronder een doolhof van kleine kreken, kleine strandjes, waterpartijen, ligweiden en een klauterbos. Eveneens is ruimte geschapen voor een jachthaven met 400 ligplaatsen en een logiesaccommodatie met 160 eenheden. Een deel van de extra eenheden zijn gereserveerd voor de huidige agrarische ondernemers die een eventuele verbreding van hun bedrijvigheid nastreven. Voor het knooppunt Spieringsluis staat natuur- en cultuurbeleving centraal. Gegeven de bestaande voorzieningen waaronder het Biesboschmuseum, café/restaurant en jachthaven is aldaar een kwaliteitsimpuls voorzien. De knooppunten zijn eveneens voorzien van verschillende wandelen fietspaden. Het fietsen en wandelen buiten de knooppunten is voorzien op de bestaande wegen aangevuld met verschillende nieuwe wandelen fietspaden.

69

De kreken zijn bevaarbaar en bieden tal van mogelijkheden voor de watersporters. De mate waarin het gebied doorvaarbaar wordt, is op een aantal plaatsen beperkt teneinde overlast te voorkomen. Het Fort Steurgat, sluitstuk van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, krijgt een landschappelijke inpassing door de aan te leggen dijk om het Fort als een 'wal' vorm te geven zodat de dijk optisch deel uitmaakt van het Fort.

– – –

2. Recreatieve Voorzieningen Strategisch Groenproject 'De Nieuwe Dordtse Biesbosch' In deze notitie doet het College van B&W van Dordrecht in juli 2007 een aantal richtinggevende uitspraken over de mogelijke recreatieve voorzieningen op het Eiland van Dordrecht (ten zuiden van de stad, tussen het Wantij en de Dordtse Biesbosch). Deze voorzieningen mogen niet grootschalig zijn, omdat dit met de Provincie is afgesproken (om zo de gemiddelde grondwaarde beperkt te houden). Hele concrete voorzieningen van private partijen zijn nog niet gepland, de gemeente wil daaraan pas medewerking verlenen als het bestemmingsplan is vastgesteld. Het Strategisch Groenproject ziet er hierdoor op hoofdlijnen als volgt uit: Nieuwe (natte) natuur in de Noordbovenpolder en Tongplaat; Versterking natuur en extensieve recreatiefunctie in de Elzen Nieuwe natuur en extensieve recreatiezone in de gehele Noorderdiepzone (onder de Wieldrechtse zeedijk) en in Bovenpolder

–

3. Recreëren in de Biesbosch (Staatsbosbeheer, 2007) In dit rapport geeft Staatsbosbeheer haar visie op ‘ruimte voor recreatie’ in de Biesbosch. Ook dit is een visie op hoofdlijnen, want Staatsbosbeheer stelt hierin dat alle betrokken partners samen tot één visie moeten komen voor het Nationaal Park en de omgeving daarvan.

2 Nieuwe recreatieve knooppunten met intensieve recreatiemogelijkheden bij Sterren/Schenkel en Knoop in ’t Land. Het Groenproject met 2 nieuwe recreatieve knooppunten is er mede op gericht de bestaande recreatieve druk op de Hollandse Biesbosch en op de twee natuurkerngebieden Dordtse en Sliedrechtse Biesbosch te verminderen. Elk knooppunt moet een eigen sfeer en thematiek krijgen, aansluitend op de huidige situatie en inspelend op trends, cultuurhistorie, duurzaamheid en klimaat (proeftuin en educatie). De tussenliggende zones waar natuur(ontwikkeling) mede voorop staat, zullen extensief ingericht worden met routes, bakjes, uitkijkpunten ed. In de overblijvende landbouwgebieden (Polder de Biesbosch, de Zuidpunt en Louisapolder) zijn recreatieve nevenactiviteiten mogelijk.

– –

Bij het knooppunt ‘Knoop in ’t Land’ wordt de thematiek: poort naar de Biesbosch met het accent op water. Voorzieningen die daarbij passen zijn: waterplas, strand, surfen, kano, waterspeelplaats, fietsen en wandelen, avontureneiland, horeca, kleinschalig verblijf en een spannende trekker. Doelgroepen: heel breed. Bij het knooppunt ‘Sterren/Schenkel’ is de thematiek: sport en spel, actief in de buitenlucht. Voorzieningen die hierbij passen zijn: paardrijen en maneges, wandelen, recreatieplas met strandje, horeca, natuurspeelplaats, fietsen, nordic walken, skeeleren, tuinen, natuurvorsen. De doelgroepen zijn: gezinnen, actieve mensen, hoger opgeleiden.


–

–

–

Voor Staatsbosbeheer is zonering en mensen de ruimte bieden om de natuur op verschillende manieren te beleven het uitgangspunt. Dichtbij de stad moeten de recreatieve knooppunten komen voor spel en sport, verder weg is de recreatie extensief, gericht op rust, stilte en natuur beleven. De meest kwetsbare kerngebieden moeten beschermd worden. Wensen van Staatsbosbeheer zijn: Inspelen op maatschappelijke trends met nieuwe voorzieningen in de recreatiepoorten Met het nieuwe vaarwater in de Noordwaard ontstaat een groter vaargebied op verschillende gebruikersgroepen te faciliteren en knelpunten op te lossen De beleefbaarheid van de Biesbosch ‘over land’ kan verbeterd worden door meer routes voor fietsers, wandelaars en ruiters, met kijkhutten en laarzenpaden en door diverse nieuwe (seizoens)fiets/veerpontjes of watertaxi’s Meer mogelijkheden voor verblijf bieden in de recreatiepoorten, in de jachthavens, in de Aakvlaai en bij boeren en verspreide overnachtingen in de kerngebieden beëindigen (vanwege handhavingsproblemen) Nieuwe vormen van samenwerking in exploitatie, voorlichting en toezicht onderzoeken.

70

4. De Biesbosch. Evenwicht tussen natuur en recreatie (2007) Dit rapport wordt hier niet apart besproken omdat het als uitgangsrapport voor dit beleidsplan gebruikt wordt en op diverse relevante plaatsen aangehaald c.q. gebruikt wordt.

5. Beheer- en Inrichtingsplan NP De Biesbosch Overeenkomstig de afspraken is na tien jaar, in 2004, opnieuw een beheer- en inrichtingsplan opgesteld, afgekort BIP. Op basis van diverse overwegingen en gebaseerd op de aan de Nationale Parken toegekende opdracht om natuurbehoud en- ontwikkeling, recreatief medegebruik, voorlichting en educatie alsook wetenschappelijk onderzoek te behartigen, zijn diverse doelstellingen geformuleerd. Naast het behoud en versterken van de natuur, landschap en cultuurhistorie, zijn voor de recreatieve functies de volgende doelstellingen opgetekend: a. Het versterken en benutten van de specifieke mogelijkheden die het zoetwatergetijdenmoeras van het Nationaal Park biedt voor vormen van natuurgerichte recreatie. b. Het handhaven van de toegankelijkheid van de Biesbosch, waarbij een zoneringsbeleid van meer (aan de randen) naar minder (in de kern) natuurgerichte recreatie-activiteiten wordt gehanteerd c. Het positioneren van het Nationaal Park als natuurgericht recreatiegebied in combinatie met of in aanvulling op recreatieve mogelijkheden in de omgeving. Voor educatie en voorlichting zijn eveneens doelstellingen geformuleerd die een verband hebben met recreatie en toerisme. Deze doelstellingen luiden:

d. Het uitdragen van de identiteit van de Biesbosch (grootschalig zoetwatergetijdengebied met optimale mogelijkheden voor beleving van natuur, rust en stilte). Deze identiteit geldt als vertrekpunt voor educatie en voorlichting. e. Het ondersteunen van natuurgerichte activiteiten, door middel van op natuurbeleving gerichte voorlichtingskundige en educatieve acties en middelen. f. Het versterken van kennis en inzicht van en waardering voor de Biesbosch alsook het versterken van draagvlak voor beleid, beheer en inrichting van de Biesbosch.

– – –

–

–

Naast het bieden van ruimte voor (wetenschappelijk) onderzoek is bovendien als doelstelling geformuleerd het stimuleren en ondersteunen van (toegepast) onderzoek dat relevant is voor beheer en inrichting van het Nationaal Park. Binnen het Nationaal Park wordt samenvattend gekozen voor: Accentuering op natuurgerichte recreatievormen, waarbij beleving van de moerasnatuur voorop staat, Realisatie van een effectieve zonering, zodanig dat er ruimte ontstaat voor rustige en stille kerngebieden, Natuurontwikkelingsgebieden buiten de aangegeven kerngebieden benutten voor optimalisatie van natuurgerichte- recreatievoorzieningen, Communicatiebeleid inzetten om het accent op de natuurgerichte recreatie in de Biesbosch uit te dragen en toe te lichten, Optimalisatie van de regie over zonerings- en communicatiebeleid, zodanig dat een eenduidig beeld wordt geschapen. Als visie voor het einde van de planperiode (2015) is het navolgende beeld gegeven: "De relatie met de omgeving is ook op andere fronten verbeterd. De landschappelijke samenhang van de Biesbosch en


omgeving is versterkt; de dooradering is landschappelijk sterker geworden en beter beleefbaar. De cultuurhistorisch meest belangwekkende tekens zijn behouden op een zodanige wijze dat die geschiedenis zich in de toekomst goed laat lezen, waaruit de wisselende rol van de mens in relatie tot de krachten van de natuur zichtbaar blijft. Het Nationaal Park heeft het beeld van haar betekenis als zoetwatergetijdenmoeras ten volle uitgedragen. Met dat beeld heeft men de natuurgerichte recreatie kunnen ontwikkelen tot een hooggewaardeerd product. De recreanten varen daar wel bij. Ook vanaf het land is de beleefbaarheid van de Biesbosch als zoetwatergetijdengebied vergroot, onder andere door natuurgerichte voorzieningen in de randen van nieuwe natuurontwikkelingsgebieden. Het excursieprogramma is verder uitgebouwd en ook heeft het Nationaal Park ondersteuning verleend aan de ontwikkeling van middellange fiets-, wandel- alsook kanoroutes (dagtochten). Op het water is de ruimte voor de rustzoekende bezoekers in ongemotoriseerde vaartuigen geoptimaliseerd. Daartoe is de toegankelijkheid van het gebied niet aangetast, maar is er een betere scheiding tussen verschillende doelgroepen gerealiseerd. Zo is het mogelijk geworden (langere) tochten per kano of roeiboot te maken, en is overlast van storende en lawaaierige recreatievormen ingeperkt. Ook voor de sportvisserij, een andere vorm van rustzoekende recreatie, zijn goede mogelijkheden gecreëerd. Voorlichting en educatie sluiten nauw aan bij natuurgerichte recreatie in het gebied. Beleving van de ‘woeste moerasnatuur’ speelt hierin een wezenlijke

71

rol. Er is een goede samenhang tussen de activiteiten op het gebied van voorlichting en educatie van alle betrokken organisaties en in beide bezoekerscentra". Als vertaling van deze doelen zijn verschillende projecten opgenomen. Eén daarvan is om met de belanghebbende en betrokken organisaties in de directe omgeving een gezamenlijke beleidsplan recreatie en toerisme op te stellen, zodat er draagvlak is om de kansen en mogelijkheden op het gebied van natuurgerichte recreatie beter te benutten.

6. Hollands Glorie, een totaal concept (2006) De Drechtsteden (gemeenten Alblasserdam, Dordrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht) hebben in 2005 de krachten gebundeld in de regionale toeristische visie met als ambitie in het cultureel erfgoed; 'Sporen van Hollands verleden', op eigentijdse wijze te exploiteren en waar mogelijk aan te vullen met nieuwe eigentijdse producten. 'Verbinden', 'vergroten van de samenhang' en 'water' zijn de kernbegrippen in de visie. De Hollandse Biesbosch, als onderdeel van het nationale park De Biesbosch is opgenomen in het concept. De missie luidt: "Hollands Glorie wil een bijdrage leveren aan het versterken van de lokale en regionale economie en werkgelegenheid door een duurzame ontwikkeling van het toerisme in de regio Drechtsteden". Het project slaat een brug tussen overheid en bedrijfsleven en stimuleert een gezamenlijke marktbewerking, kwalitatieve productverbetering en ontwikkeling van nieuwe producten. Kwaliteit en duurzaamheid zijn kernbegrippen. Vertaald naar doelstellingen wordt een bijdrage geleverd aan toeristische bestedingen

– – –

waarmee tevens 'een positieve bijdrage wordt geleverd aan een prettiger woon- en werkklimaat voor huidige en nieuwe inwoners en een gunstiger vestigingsklimaat voor ondernemingen'. De doelstellingen kunnen worden gerealiseerd door in te zetten op: Verlenging van de verblijfsduur van bezoekers; Verhoging van het aantal bezoekers; Verhoging van de bestedingen per bezoeker. Als speerpunten voor de komende jaren is gekozen voor het ontwikkeling van arrangementen, het optimaliseren van de waterverbindingen en het gezamenlijk in de markt zetten van de drie iconen Kinderdijk, Dordrecht en de Biesbosch.

7. Marketing-Actieplan Brabantse Biesbosch (2003) Dit actieplan voor de Brabantse Biesbosch dateert al uit 2003 en had tot doel de economische spin-off van recreatie en toerisme in de Brabantse regio rondom het Nationaal Park te vergroten door een aantal concrete acties uit te voeren en de samenwerking te verbeteren. In het samenwerkingsverband dat hieruit is ontstaan, heeft de naam ‘Brabant aan de Biesbosch’ gekregen en omvat niet alleen Werkendam en Drimmelen, maar ook Geertruidenberg en Oosterhout. De voorgestelde acties liggen naast het aanstellen van een ‘aanjager’ vooral op het gebied van promotie (gezamenlijk logo en vormgeving, overkoepelende Biesboschsite, uniforme routefolders, bewegwijzering en informatiepanelen, algemene brochure, welkomstborden, persdagen, beursdeelnames, direct mail, joint promotions en free publicity) en productontwikkeling op de korte termijn


(rangerorganisatie, veerdienst, visitormanagement, prijsvraag kunst-landmarks, stadshaven). In de afgelopen jaren zijn verschillende voorgestelde acties uitgevoerd, zoals de aanjaagfunctie, logo, website, regiokaart met toeristische info, cursus gastvrijheid, beursdeelnames, routefolders en een fietsroute langs vestingwerken. Voorts staan voor de komende periode nog de volgende acties op de rol: Biesboschwandelpad en project toer de boer. Alle overige acties staan nog steeds op het verlanglijstje, maar zouden ook Biesbosch-breed, dus in het kader van dit nieuwe beleidsplan uitgevoerd kunnen worden.

8. Toeristisch-Recreatief Ontwikkelings- en Actieplan De Hollandse Biesbosch (2003) Het doel van dit plan was om een set, samenhangende en deels uitgewerkte voorstellen te doen om het aantal bezoekers, met name van buiten de eigen regio, te vergroten. De voorstellen richten zich op verbetering van het aanbod (versterking bootverhuur, elektrisch varen, belevingsarrangementen, Biesbosch ranger, verbetering fietsen wandelmogelijkheden, herinrichting op diverse plaatsen), versterking van de promotie (link leggen met historisch centrum Dordrecht, gezamenlijke promotie met private partijen, aansprekend Biesbosch evenement), verbetering bereikbaarheid en versterking samenwerking van andere actoren (w.o. belanghebbende ondernemers, Brabantse partijen, gebruikers). Alle te faciliteren belevingsdoeltypen zijn beschreven en aangegeven is welke aanvullende voorzieningen er eventueel nodig zijn. Daarnaast is op het gebied van aanbod en bereikbaarheid voorgesteld een aanlegplaats voor de watertaxi te maken, een nieuwe elektrisch aangedreven rondvaartboot te introduceren en een tweede fietsverbinding vanuit

72

Kop van ’t Land te bewerkstelligen. Op promotioneel gebied is voorgesteld de naam van het bezoekerscentrum te wijzigen, de huisstijl te vernieuwen, de identiteit te koppelen aan de begrippen actief en beleven, het gastheerschap te moderniseren en joint promotions op te zetten. Veel van de acties uit dit plan zijn uitgevoerd, zoals de nieuwe huisstijl en profilering, de nieuwe rondvaartboot, diverse inrichtingsmaatregelen, aanlegplaats watertaxi en versterking bootverhuur. Ook hier staan nog verschillende acties op het verlanglijstje en zijn er mogelijkheden dit in Biesboschbreed verband op te pakken.

9. Beleids- en Actieplan Gemeente Drimmelen (2008) Onlangs heeft de Gemeente Drimmelen een nieuw beleidsnota en actieplan recreatie en toerisme vastgesteld met als titel ‘Drimmelen aan De Biesbosch!’. Deze titel is al veelzeggend: Drimmelen kiest er expliciet voor zich te profileren als bestemming aan en toegangspoort tot De Biesbosch. Deze keuze wordt uitgewerkt in de vijf primaire doelgroepen en in de gewenste ontwikkeling van het toeristisch-recreatieve aanbod. De gemeente wil vooral meer kleinschalig verblijf en gaat dit actief stimuleren. Op het gebied van vermaak ligt het accent vooral bij de ontwikkeling van een echt centrum in watersportdorp Drimmelen (meer horeca, winkels en evenementen), de ontwikkeling van een Biesboschachtig outdoorgebied nabij Lage Zwaluwe en het beleefbaar maken van diverse historische objecten. Op het gebied van vervoer gaat Drimmelen inzetten op verbetering van de fietsen wandelinfrastructuur, op veerverbindingen met het Nationaal Park en de ontwikkeling van recreatieve poorten. Om het toerisme te bevorderen gaat de gemeente de

samenwerking met ondernemers en organisaties structureel organiseren en faciliteren en wil zij de promotie ondersteunen mits ondernemers daartoe een substantieel bedrag bijeenbrengen. Op ruimtelijk gebied is Drimmelen voorstander van ontwikkelingsgericht beleid. Boeren, burgers en buitenlui krijgen veel mogelijkheden om een minicamping, Bed&Breakfast en andere recreatievoorzieningen in het buitengebied te starten mist zij een wezenlijke bijdrage leveren aan een verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. De beleidsvisie is vertaald in 15 projecten, die bijna allemaal voor dit beleidsplan van belang zijn. Duidelijk is ook dat de gemeente Drimmelen sterk voorstander is van meer samenwerking in Biesbosch-verband (met alle daarin betrokken partijen), zowel op het gebied van productontwikkeling als promotie.


73


74

Bijlage 4 Voorgestelde maatregelen en acties

In het onderstaande overzicht zijn eerst alle voorgestelde en gewenste maatregelen benoemd op basis van het beleid en workshops. Deze maatregelen zijn daarna zoveel mogelijk vertaald naar concrete acties. De maatregelen en acties zijn verdeeld in 5 clusters, welke benoemd zijn in paragraaf 4.1. 1. Zonering en bereikbaarheid: maatregelen en acties 1.1 Maatregelen: 1.1.1 Verbetering toegankelijkheid door meer en betere fietsen wandelpaden en overige voorzieningen 1.1.2 Oplossen ‘water’ knelpunten voor een betere ontsluiting van de Biesbosch-regio 1.1.3 Ontwikkeling en verbetering recreatiegebieden 1.1.4 Ontwikkeling en verbetering entrees 1.1.5 Beëindiging 3-dagen regeling voor verblijf op het water in het gebied, vervanging door het aanwijzen van een aantal overnachtinglocaties op het water in het gebied 1.1.6 Reguleren ontoegankelijkheid waterrecreatie door natuurlijke ontwikkeling: kreken en andere plaatsen waar waterrecreatie niet gewenst is (vanwege

natuurwaarden), wordt toegankelijkheid geleidelijk onmogelijk gemaakt door natuurlijke ontwikkeling (omvallende bomen laten liggen, dichtslibben ed.) 1.1.7 Vermindering waterrecreatiedruk natuurkerngebieden door nieuwe voorzieningen (als Aakvlaai) in a. de Noordwaard (onder Werkendam) en b. op Eiland van Dordrecht (bij Knoop in ’t Land) 1.1.8 Vermindering recreatiedruk door parkeervoorzieningen en betaald parkeren in en nabij natuurkerngebieden 1.1.9 Vernieuwing en harmonisatie rondvaartbeleid 1.1.10 Uitvoering arkenbeleid 1.1.11 Verbetering bereikbaarheid openbaar vervoer 1.1.12 Meer voorlichting over regels en meer toezicht (zie cluster 4) 1.1.13 Harmonisatie verordeningen Zuid-Hollandse en Brabantse Biesbosch 1.2 Acties 1.2.1.a Planontwikkeling fietsinfrastructuur


1.2.1.b Planontwikkeling wandelinfrastructuur en (GPS-)routes 1.2.1.c Planontwikkeling overige voorzieningen, zoals kano-infrastructuur, ruiterpaden, vissteigers, uitkijktoren en hutten, blinden- en rolstoelpaden, 1.2.2 Onderzoek haalbaarheid fiets-voetveerverbindingen of watertaxi’s tussen Lage Zwaluwe en Jacominapolder, Jacominapolder en Zuidhaven, Drimmelen en Biesbosch, over het Wantij 1.2.3.a Beïnvloeding inrichtingsplan Noordwaard met betrekking tot realisatie verblijfsaccommodatie, horeca, jachthaven en andere voorzieningen 1.2.3.b Planontwikkeling Knoop in ’t Land na vaststelling bestemmingsplan 1.2.3.c Planontwikkeling De Elzen-Sterren/Schenkel voortzetten en uitvoeren 1.2.3.d Beïnvloeding inrichtingsplan Noordwaard met betrekking tot realisatie knooppunt Spieringsluismuseum 1.2.4.a Planontwikkeling verbetering inrichting, herkenbaarheid en informatievoorzieningen (secundaire) entrees

75

1.2.5.a Voorlichting over beëindiging 3-dagen regeling 1.2.5.b Onderzoek naar meest geschikte locaties voor overnachting op het water in het gebied; bestemmen van die locaties 1.2.6 Aanpassen beheerplannen zodat waterrecreatie op ongewenste plaatsen teruggedrongen wordt 1.2.7.a Beïnvloeding uitwerking inrichtingsplan Noordwaard, zodat waterrecreatie mogelijkheden optimaal overeind blijven 1.2.7.b Onderzoek naar de meest gewenste en haalbare locatie voor een ‘tweede’ aakvlaai op het eiland van Dordrecht 1.2.8 Onderzoek naar de locaties en haalbaarheid van betaald parkeervoorzieningen 1.2.9 Onderzoek naar en het opstellen van een (nieuw) rondvaartbotenbeleid voor de gehele Biesbosch-regio 1.2.11 Onderzoek naar de mogelijkheid bepaalde punten (m.n. entrees) beter bereikbaar te maken voor OV (Groene Bus) 1.2.13 Onderzoek naar en het opstellen van diverse (nieuwe) verordeningen voor de gehele Biesboschregio

2. Identiteit en branding: maatregelen en acties 2.1 Maatregelen 2.1.1 Intensivering en uniform gebruik logo, huisstijlen, kernwaarden; eenduidige branding en promotie 2.1.2 Toetsing op duurzaamheidcriteria bij nieuwe voorzieningen en ingrepen in het landschap 2.1.3 Toetsing op kwaliteits- en identiteitscriteria bij nieuwe voorzieningen 2.1.4 Meer en betere communicatie met lokale en regionale bevolking

2.1.5 Uitzetten tijdslijn en proces om te komen tot uitsluitend elektrisch of niet-gemotoriseerd varen in de natuurkerngebieden 2.2 Acties 2.2.1.a Gezamenlijke website-portal ontwikkelen 2.2.1.b Uitwerking branding en promotieplan, inclusief ontwikkeling banners, vlaggen, foto-databestand, verhalen-bestand, gezamenlijk folder-materiaal, gezamenlijke beursdeelnames ed. 2.2.1.c Uitwerking merchandisingprogramma (Biesbosch-verkoopartikelen en Biesboschstreekproducten: T-shirts, beverknuffels, agrarische producten, ed.) 2.2.2.a Opstellen toetsingskader ‘duurzaamheid’ 2.2.2.b Uitwerking concept ‘proeftuin duurzaam toerisme’ 2.2.3 Opstellen toetsingskader ‘Biesbosch kwaliteit en identiteit’ 2.2.4 Opstellen communicatieplan met lokale en regionale bevolking, bedrijfsleven en organisaties 2.2.5 Planontwikkeling electrisch en nietgemotoriseerd varen (proces, tijdslijn, maatregelen, ondersteuning, financiële prikkels ed.) 2.2.6 Planontwikkeling internationale profilering en samenwerking (internationale samenwerkingsproject)

3. Aanbodontwikkeling: maatregelen en acties 3.1 Maatregelen 3.1.1 Toetsing op duurzaamheid, kwaliteit en Biesbosch-identiteit (zie onder 2) 3.1.2 Verbetering publieke voorzieningen m.b.t. infrastructuur, bereikbaarheid en toegankelijkheid (zie onder 1)


3.1.3 Stimulering private ontwikkeling op het gebied van karakteristieke logiesaccommodaties, horeca, dagrecreatieve bedrijven en attracties 3.1.4 Creëren bijzondere, zeer kleinschalige overnachtingsmogelijkheden in het gebied (paalkamperen, hutjes, beverburchten, vlotten, ed.) 3.2 Acties 3.2.3 Opstellen stimuleringsplan voor het aantrekken van nieuwe, innovatieve en duurzame ondernemers op het gebied van horeca (bv. varende ijscokraam), dagrecreatie (attracties), verhuur van vaartuigen 3.2.4 Onderzoek naar en het aanwijzen van locaties waar in het gebied kleinschalig gekampeerd en in hutjes overnacht kan worden 3.2.5 Organiseren en uitvoeren van een aantal workshops om lokale ondernemers en ondernemende burgers te activeren tot planontwikkeling 3.2.6 Ontwikkeling Biesbosch-activiteiten & evenementenprogramma, incl. jaarkalender 3.2.7 Ontwikkeling gezamenlijk natuurexcursies en natuurbelevingstochtenprogramma in de gehele Biesbosch 3.2.8 Ontwikkeling gezamenlijk arrangementenprogramma (bv. vaar-fiets en vaarwandelarrangementen, bedrijfsarrangementen) 3.2.9 Ontwikkeling GPS-routes over water (vanuit de bezoekerscentra) 3.2.10 Onderzoek naar innovatieve bedrijven en voorzieningen in Nationaal Parken in het buitenland

4. Voorlichting, educatie en toezicht: maatregelen en acties 4.1 Maatregelen 4.1.1 Verbetering van de voorlichting naar recreanten en toeristen vanuit de entrees

76

4.1.2 Verbetering van de informatievoorziening naar recreanten en toeristen in het gebied 4.1.3 Integraal educatie-aanbod basisonderwijs 4.1.4 Educatie-aanbod voor volwassenen (regionale bevolking en toeristen), incl. natuurbeheerdagen 4.1.5 Verbetering toezicht, handhaving en veiligheid 4.1.6 Monitoring recreatief gebruik

5.2 Acties 5.2.1 Opstellen integraal gebiedsontwikkelingsplan 5.2.2 Planontwikkeling (zie onder 2) 5.2.6.a Werven en opleiden Biesbosch natuurgidsen 5.2.6.b Oprichten Biesbosch Rangers organisatie

4.2 Acties 4.2.1 Ontwikkeling van een gezamenlijk, uniform voorlichtingsprogramma vanuit de primaire en secundaire entrees richting recreanten en toeristen 4.2.2 Ontwikkeling gezamenlijk en uniform informatieprogramma (bewegwijzering, infopanelen, kaarten, routes, folders) voor in het gebied 4.2.3 Ontwikkeling gezamenlijk educatieaanbod voor alle basisscholen binnen de gehele Biesbosch-regio 4.2.4 Ontwikkeling gezamenlijk educatieaanbod gericht op regionale bevolking en toeristen 4.2.5 Opstellen plan voor toezicht, handhaving en veiligheid (hoe, hoe vaak, waar, wie, sanctiebeleid ed.) 4.2.6 Definitie kencijfers en onderzoeksmethodiek en verzamelen van data. 4.2.7 Watersportonderzoek 2008 Staatsbosbeheer

5. Organisatie en samenwerking: maatregelen en acties 5.1 Maatregelen 5.1.1 Gezamenlijke en integrale gebiedsontwikkeling 5.1.2 Gezamenlijke branding en promotie 5.1.3 Gezamenlijke aanbodontwikkeling 5.1.4 Gezamenlijke voorlichting en educatie 5.1.5 Gezamenlijke toezicht en handhaving 5.1.6 Gezamenlijke natuurgidsenpool 5.1.6 Gezamenlijk recreatiemonitoringsprogramma


77


78

Bijlage 5 Principles for sustainable tourism in protected areas

Underlying aims 1. To increase awareness of, and support for, Europe’s protected areas as a fundamental part of our heritage, that should be preserved for, and enjoyed by, current and future generations. 2. To improve the sustainable development and management of tourism in protected areas, which takes account of the needs of the environment, local residents, local businesses and visitors. Working in partnership 3. To involve all those implicated by tourism in and around the protected area in its development and management. A permanent forum, or equivalent arrangement, should be established between the protected area authority, local municipalities, conservation and community organisations and representatives of the tourism industry. Links with regional and national bodies should be developed and maintained.

Preparing and implementing a strategy 4. To prepare and implement a sustainable tourism strategy and action plan for the protected area. The strategy should be based on careful consultation and be approved and understood by local stakeholders. It should contain: – A definition of the area to be influenced by the strategy, which may extend outside the protected area – An assessment of the area’s natural, historic and cultural heritage, tourism infrastructure, and economic and social circumstances; considering issues of capacity, need and potential opportunity – An assessment of current visitors and potential future markets – A set of strategic objectives for the development and management of tourism, covering: o conservation and enhancement of the environment and heritage; o economic and social development;


– – –

o preservation and improvement of the quality of life of local residents; o visitor management and enhancement of the quality of tourism offered. An action plan to meet these objectives An indication of resources and partners to implement the strategy Proposals for monitoring results

Addressing key issues Each protected area is different. Strategic priorities and action programmes should be determined locally, using the approach described above. However, the following key issues should be addressed: 5. To protect and enhance the area’s natural and cultural heritage, for and through tourism, and to protect it from excessive tourism development by: − monitoring impact on flora and fauna and controlling tourism in sensitive locations

79

−

−

−

encouraging activities, including tourism uses, which support the maintenance of historic heritage, culture and traditions controlling and reducing activities, including tourism impacts, which: adversely affect the quality of landscapes, air and water; use non-renewable energy; and create unnecessary waste and noise encouraging visitors and the tourism industry to contribute to conservation

6. To provide all visitors with a high quality experience in all aspects of their visit, by: − researching the expectations and satisfaction of existing and potential visitors − meeting the special needs of disadvantaged visitors − supporting initiatives to check and improve the quality of facilities and services 7. To communicate effectively to visitors about the special qualities of the area, by: − ensuring that the promotion of the area is based on authentic images, and is sensitive to needs and capacity at different times and in different locations − providing readily available and good quality visitor information in and around the area, and assisting tourism enterprises to do so − providing educational facilities and services that interpret the area’s environment and heritage to visitors and local people, including groups and schools 8. To encourage specific tourism products which enable discovery and understanding of the area, by:

−

providing and supporting activities, events and packages involving the interpretation of nature and heritage

− −

promoting use of public transport, cycling and walking as an alternative to private cars controlling the siting and style of any new tourism development

9. To increase knowledge of the protected area and sustainability issues amongst all those involved in tourism, by: − providing or supporting training programmes for staff of the protected area, other organisations and tourism enterprises, based on assessing training needs 10. To ensure that tourism supports and does not reduce the quality of life of local residents, by: − involving local communities in the planning of tourism in the area − ensuring good communication between the protected area, local people and visitors − identifying and seeking to reduce any conflicts that may arise 11. To increase benefits from tourism to the local economy, by: − promoting the purchase of local products (food, crafts, local services) by visitors and local tourism businesses − encouraging the employment of local people in tourism 12. To monitor and influence visitor flows to reduce negative impacts, by: − keeping a record of visitor numbers over time and space, including feedback from local tourism enterprises − creating and implementing a visitor management plan


80

Colofon

Opdrachtgever Staatsbosbeheer Regio Zuid en Natuur- en Recreatieschap De Hollandse Biesbosch namens Nationaal Park Overlegorgaan De Biesbosch Mevrouw P. Souwerbren. Titel van het project: Ondergedompeld in de Biesbosch! Beleidsnota Recreatie en Toerisme voor de Biesbosch regio. Datum juni 2008

Projectgroep Mevrouw P. Souwerbren, Staatsbosbeheer Regio Zuid Dhr. F. Panjer, Natuur- en Recreatieschap Brabantse Biesbosch Dhr. D. Verheijen, Natuur- en Recreatieschap De Hollandse Biesbosch Dhr. G. Verhorst, Staatsbosbeheer Regio Zuid Projectteam De heer W. van Hooff De heer Th. de Bruin Foto’s NL RNT

Stuurgroep Mevrouw M. Vos, Gemeente Drimmelen Dhr. W. de Jong, Gemeente Werkendam Dhr. T. Loonen, Staatsbosbeheer Regio Zuid Dhr. J. Luteijn, Gemeente Werkendam Dhr. D. van Steensel, Gemeente Dordrecht


81

NL RNT d’Almarasweg 143 NL-6525 DV NIJMEGEN T.: 024 355 5985 F.: 024 355 5897 E.: [email protected] W.: www.nlrnt.nl

Parkstraat 1b NL-4818 SJ BREDA T.: 076 533 55 31 F.: 076 533 56 31 E.: wimvanhooff@nlrnt W.: www.nlrnt.nl

© NL RNT Niets uit dit rapport of bijbehorende tekeningen mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder bronvermelding voor enig ander doel dan waarvoor het is vervaardigd.


82

'Ondergedompeld in de Biesbosch' Beleidsplan Recreatie en Toerisme voor de Biesbosch Regio. definitief concept. d.d

Recommend Documents