baron ruzettelaan 35 | 8310 brugge | tel 050 36 71 71 | fax 050 35 68 49 | www.wvi.be
DE BIESBOSCH, EEN OERBOS? Arnout Zwaenepoel, Eric Cosyns, Bert Maes & René van Loon Landschapscontactdag 2014 3 oktober 2014
hoofdtitel METHODE Terreinkartering
2012, 2013 Herkartering en archiefonderzoek salicetum Literatuurstudie Archiefonderzoek Biesboschmuseum: briefwisseling Tuinzing Interviews
RESULTATEN
Tekstrapport Rapport
met de karteringsfiches Kaartenbundels kartering per gebiedje Kaartenbundels verspreiding van de taxa
HERKOMST VAN DE WILGEN 1421 Elisabethsvloed Schietwilg,
Kraakwilg, Schiet- x Kraakwilg, Bittere wilg, Katwilg & Amandelwilg wellicht al in 15de eeuw aangeplant
HERKOMST VAN DE WILGEN
19de eeuw: Salix
alba vitellina Salix x rubens variëteit basfordiana forma basfordiana: ‘Frans geel’ Salix fragilis variëteit russeliana: = ‘Leerteen?’ Salix x mollissima variëteit undulata: ‘Deventer rood’ of ‘Schijndels rood’
HERKOMST VAN DE WILGEN 20ste eeuw
Salix x rubens variëteit basfordiana forma sanguinea: ‘Belgisch rood’ Salix eriocephala: ‘Amerikaantje’ Duitse dot: Salix x dasyclados Zwarte driebast (Salix triandra, Amandelwilg) Meyerijsche katteen, Belgische kat van Hooymans, Franse weda, Oeverkat, Koningskat Salix longifolia = Salix x holosericea (Grauwe x Katwilg) Rohmisches Holz: Salix x dasyclados-kloon Grijze Rijsenburgse kat = Groene daggelder =Schmidtstam 368 Salix x rubens variëteit caerulea: ‘Cricket bat willow’ Salix daphnoides: Berijpte wilg en Salix acutifolia: Kaspische zandwilg Schmidtstam 65 = Kat- x Bittere x Amandelwilg Salix alba ‘Liempde’, Belders, Calva, Drakenburg, Rockanje, Barlo, Bredevoort, Het Goor, Lichtenvoorde, Lievelde aangeplant op Cornelia Boswilg, Grauwe wilg, Rossige wilg, Geoorde en alle mogelijke kruisingen Spontane kruisingen cultuurspectrum en ‘wilde soorten’ Salix sepulcralis variëteit chrysocoma Salix babylonica variëteit pekinensis
‘Belgisch rood’ (Salix x rubens variëteit basfordiana forma sanguinea)
Amerikaantje (Salix eriocephala)
Duitse dot kloon Kattekletters/Zilverblad (Salix x dasyclados variëteit angustifolia kloon Kattekletters)
Zwarte driebast (Salix triandra, vrouwelijke kloon Zwarte driebast)
Salix x rubens variëteit caerulea (‘Cricket bat willow’)
Schmidtstam 65 (Kat- x Bittere x Amandelwilg)
Lokale benaming Amerikaans rood, Amerikaantjes(s) Bastaardbitter Belgische groene katteen Belgische Kat van Hooymans Belgisch geel Belgisch rood (kloon 582, stam 56, stam 60) Beugel, Beugel breedblad, Beugelgrauw Bindwilg Bitter, Bitterwilg Bitterling Blauwe lintjes Blauwe schietwilg Blauwe wilg Bruin katgrauw Deventer kat Deventer rood = Schijndels rood = Amerikaans rood Donkere beugel Driebast Drieblek Dubbelbast Duitse dot Duits rood Frans geel Geel Geel bitter Geel katgrauw = Salix viminalis regalis Gele kat = Koningskat Gele schietwilg Gele tweebast Gele wilg Grauw
Vermoedelijke correcte Wetenschappelijke benaming
Geslacht
Salix eriocephala Salix purpurea x viminalis Salix viminalis Salix viminalis Salix x rubens basfordiana forma basfordiana
Mannelijk beide mogelijk Vrouwelijk ? Mannelijk en vrouwelijk
Salix x rubens basfordiana forma sanguinea
Mannelijk en vrouwelijk
Salix triandra
Beide
Salix viminalis Salix purpurea Salix triandra Salix purpurea subspecies purpurea Sallix fragilis Salix daphnoides Salix viminalis Salix viminalis Salix x mollissima variëteit undulata; de vermelding van Amerikaans rood als synoniem is vermoedelijk niet correct (verwarring met Salix eriocephala) Salix triandra Salix triandra Salix triandra Salix triandra Salix x dasyclados Salix eriocephala Salix x rubens Basfordiana forma basfordiana Salix x rubens Basfordiana Salix purpurea purpurea
Beide mogelijk beide mogelijk Beide mogelijk ? ? Beide mogelijk ? Vrouwelijk
Salix viminalis
Vrouwelijk?
Salix viminalis Salix x rubens basfordiana forma basfordiana Salix triandra Salix x rubens basfordiana forma basfordiana Salix triandra of Salix viminalis Salix purpurea subspecies purpurea kloon Green Dick Green Dick Grijs katgrauw Salix viminalis Groene daggelder = Rijsenburgse kat Salix viminalis Groene tweebast Salix triandra Grijze Rijsenburgse kat Salix viminalis Groene Rijsenburgse kat Salix viminalis Hengel(aars) grauw Salix triandra Ijsgrauw Salix triandra discolor Lichte katgrauw Salix viminalis Kaspische zandwilg Salix acutifolia Kat, Katgrauw, Kathout Salix viminalis Katgrauwe bitter Salix x rubra
Vrouwelijk Beide mogelijk Beide mogelijk Beide mogelijk Beide mogelijk Vrouwelijk Mannelijk beide mogelijk Beide mogelijk Vrouwelijk
Vrouwelijk? mannelijk en vrouwelijk Beide Mannelijk en vrouwelijk ? ? Mannelijk Beide ? Mannelijk Vrouwelijk ? Vrouwelijk Beide mogelijk beide mogelijk ?
Lokale benaming Kattekletter = Zilverblad = Salieblad Kesper Koningskat = Gele kat = Schmidt stam 368 Langbroeks grauw Leerteen Lichte beugel Liempde Meyerijsche katteen, Meyerink stammen 22, 46, 55 Oeverkat Oude dot = Boerendot Oude rode = Belgisch rood stam 56 Prumels = Römer = Duitse Römer Purperwilg Rijsenburgse kat Rode dot Rode wilg Römer = Prumels Röhmisches Holz Rood, roodhout Roodgetopte teen Salieblad = Zilverblad = Kattekletters
Salix longifolia
Salix vitellina bastaarden Schijndels rood (= Deventer rood?) Schmidtstam 65 Schmidtstam 368 = Groene Daggelder = Groene Rijsenburgse kat Slijkwilg Steenwilg Steilrood Tweebast(grauw) Ulbrichwilg Vlaamse gele teen Weda, Franse weda Wilgenhout Witgrauw Witte beugel Witten wilg Zandwilg Zilverblad = Kattekletters Zwarte driebast
Vermoedelijke correcte Wetenschappelijke benaming Salix x dasyclados var. angustifolia kloon Kattekletters Salix acutifolia
Geslacht Vrouwelijk beide mogelijk
Salix viminalis regalis
Vrouwelijk?
Salix triandra Vermoedelijk Salix fragilis variëteit russeliana (nader te onderzoeken of Salix fragilis var. furcata en var. decipiens ev. In aanmerking komen) Salix triandra Salix alba kloon Liempde
Beide mogelijk
Salix viminalis
?
Salix viminalis Salix x dasyclados? Salix x rubens variëteit basfordiana forma sanguinea Salix x dasyclados Salix purpurea Salix viminalis Salix x dasyclados? Salix alba Salix x dasyclados Salix x smithiana of x dasyclados? Salix alba Salix x rubens Basfordiana Salix x dasyclados var. angustifolia kloon Kattekletters Volgens Wichura 1868 is dit Salix x dasyclados; volgens Ulbrich (1925) S. x smithiana en volgens Tuinzing (1938): Salix x smithiana of Salix x holosericea; vermoedelijk is het taxon dat in de Biesbosch onder die naam ingevoerd werd Salix x holosericea Salix x rubens variëteit basfordiana Salix x mollissima variëteit undulata? Salix viminalis x purpurea x triandra
? ?
Salix viminalis
?
Salix x rubens basfordiana of Salix fragilis var. fragilis? Salix purpurea Salix alba Salix triandra Salix viminalis x purpurea = S. x rubra Salix x rubens variëteit basfordiana forma basfordiana Salix viminalis Salix alba Geschilde Salix triandra Geschilde Salix triandra Salix alba Salix daphnoides Salix x dasyclados var. angustiolia kloon Kattekletters of Zilverblad Salix triandra
Indien russeliana correct is dan vrouwelijk Beide mogelijk Mannelijk
? Vrouwelijk? beide mogelijk ? Vrouwelijk Mannelijk en vrouwelijk Vrouwelijk beide mogelijk beide mogelijk vrouwelijk
vrouwelijk
? Vrouwelijk Mannelijk
mannelijk en vrouwelijk Beide mogelijk ? beide Beide mogelijk Beide Beide mogelijk Beide Beide mogelijk Beide mogelijk Beide Beide Vrouwelijk Vrouwelijk
AUTOCHTONE WILGEN?
Schietwilg
(Salix alba) Kraakwilg (Salix fragilis variëteit fragilis) Bittere wilg (Salix purpurea subspecies lambertiana) Katwilg (Salix viminalis): archaeofyt? Amandelwilg (Salix triandra): archaeofyt?
DE BIESBOSCH EEN OERBOS?
BIJLSMA ET AL. (2011): “WIJ MOETEN ONS BEELD HERZIEN VAN DE UITGESTREKTE, VAAK ALS MONOTOON BESCHOUWDE WILGENBOSSEN VAN DE BIESBOSCH. IN DE AFGELOPEN DECENNIA HEEFT ZICH HIER EEN GROOT AANEENGESLOTEN OERBOS MET VEEL VARIATIE ONTWIKKELD.”
DE BIESBOSCH EEN OERBOS?
kaden,
stormranden, griendketen, leigreppels, vletsloten, griendpaadjes, duikerputten, rabattenruim 50 wilgentaxa: bijna allemaal ingevoerd Veel taxa zijn klonaal en één geslacht Talrijke andere struiken en bomen eveneens aangeplant Veel exoten in de kruidlaag Nog steeds aanpassing aan weggevallen eb-vloed-systeem Besluit: verwilderde grienden OK, oerbos nee
SYNTAXONOMIE VAN VERWILDERDE GRIENDEN Wilgen
als kentaxa is probleem Vergelijking zoetwatergetijdengebieden Nederland en Vlaanderen Kruidlaag gebruiken voor kentaxa zou vergelijkbaarheid verhogen
AANBEVELINGEN Behoud
soorten en taxa als erfgoed
Behoud
griendcultuur als cultuurhistorisch erfgoed
Salicetum Combineren
biotische en abiotische karakteristieken
Begrazingsblokken
bieden perspectieven voor geleide wandelingen
AANBEVELINGEN
Natuurbehoud: wilgenvloedbossen Schietwilgen- en Kraakwilgenbestanden meest kansrijk Mix met oud-cultuur is onvermijdelijk Getij is aanzienlijker in Hollandse Biesbosch Autochtone populaties andere struiken en bomen: Noordse
aalbes, Zwarte bes, …
