Honden Therapieën TIJDBOMHONDEN
Martin Gaus
Voorwoord Martin Gaus Dit is een boekje met maar een bedoeling: U te helpen een betere relatie met uw hond op te bouwen. Natuurlijk bent u dol op uw hond en waarschijnlijk ziet u uw hond als een lid van het gezin. U beseft dat uw hond rechten heeft op een goed en waardevol leven en dat juist u daar verantwoordelijk voor bent omdat uw hond nu eenmaal bij u woont. U beseft ook dat u verantwoordelijk bent voor het gedrag van uw hond, ook als onze drukke maatschappij gedrag van hem eist dat niet automatisch bij alle honden past. Honden hebben door onze selectieprocedures en daarop gerichte fok-programma’s gespecialiseerde taken gekregen. Herders werden zelfstandige bewakers van het vee en van erf en goed en zijn daardoor geen allemansvrienden. Jachthonden zijn bedoeld om samen te werken met een jager maar vaak resulteert dat in een ongewenste plezierjacht in hun eentje. En terriërs zijn bewust gefokt met een laagontwikkelde bijtrem, lage provocatiedrempel en hoge pijngrens die hen heel geschikt maakte om de strijd aan te gaan met venijnig wild of stieren en zelfs honden. Terriërs zijn daardoor vaak zeer luidruchtig, raken sneller betrokken bij felle vechtpartijen met soortgenoten en kunnen bezeten kattenjagers zijn. Dat is allemaal des honds maar in een overvolle maatschappij zijn die eigenschappen eerder een nadeel dan een voordeel. Ze worden niet getolereerd en daarom is het uw plicht uw hond te begeleiden naar gedrag dat wel gepast wordt geacht. Vaak lukt dat doordat u buiten een gerichte begeleiding van het probleemgevende gedrag de hond quality-time biedt waarmee ik bedoel dat hij een paar uur per week die dingen mag doen waar zijn hart ligt.
Colofon Martin Gaus Hondentherapêën is een uitgave van Martin Gaus Dierenhotel Lelystad bv, Martin Gaus Geleide- & Hulphonden bv en Martin Gaus Hondenscholen bv. Eindredactie Tamara Gaus Redactie Helly Gaus Serge Gaus Vormgeving/Beeldbewerking/Foto cover studio vandenberg, Hem Foto’s Martin Gaus Michel Grollé fotostudio
© 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden. 2
Hondentherapieën - Martin Gaus
Daar gaat dit boekje over, het helpt u het gedrag van uw hond te begrijpen en waar nodig bij te sturen. Het vertelt u vanuit welke motivatie het ongewenste gedrag is ontstaan, welke invloeden u zelf op het ontwikkelen van dat gedrag heeft gehad en hoe u door op een andere manier invloed uit te oefenen dat ongewenste gedrag weer kunt bijsturen naar gewenst gedrag. Dat doet u niet door de boeman uit te hangen maar door de consequenties van het gedrag van uw hond heel bewust te beïnvloeden en aan te sturen. Want zo werkt leren en zo wordt uw hond de kameraad die u voor u zag toen u hem uit koos. Het gaat niet vanzelf, u zult opnieuw fouten maken, uw hond zal af en toe terugvallen in zijn ongewenste gedrag maar dat maakt allemaal niets uit. De aanhouder wint, zorg gewoon dat u dat bent. Door dit boekje te lezen en de adviezen toe te passen lukt u dat absoluut. U blij, uw hond blij. Hondentherapieën - Martin Gaus
3
TIJDBOMHONDEN Voorzie beten, voorkom bijten Er zijn honden die zich niet met andere mensen bemoeien. Ze lopen rustig langs wandelaars en zitten ongeïnteresseerd in een rij wachtenden voor een boodschap bij de marktkraam. Ze lijken relaxed maar van binnen woedt een brandje dat niemand ziet.
Heeft u ook zo’n hond die zich niet bewust lijkt te zijn van het feit dat er andere mensen op deze wereld bestaan? Heeft uw hond dat al vanaf dat hij puppy is? Dan heeft u grote kans dat ook uw hond een bepaalde strategie heeft ontwikkeld om zijn angst te mannen. Maar een enge gebeurtenis waar hij nog geen ervaring mee heeft opgedaan kan maken dat hij zich door zo’n angst overweldigd voelt dat hij verandert in een hond waarvan men later zegt ‘Pas op hoor, hij bijt’. Op zich is agressief gedrag normaal gedrag dat het voortbestaan van de soort dient. De mogelijkheid tot agressief gedrag is dus aangeboren maar de ontwikkeling van agressief gedrag heeft vooral met omstandigheden en het effect daarop van de agressieve handeling te maken. Bij behaald succes kan agressie dan een onderdeel van vaste gedragspatronen worden. Sommige honden neigen meer naar agressief gedrag naar onbekende mensen dan andere honden. Sommige rassen zijn gefokt met de nadruk op zeer veel zelfvertrouwen en actiebereidheid in bedreigende situaties terwijl andere honden zo gefokt zijn dat ze niet eens in de gaten hebben dat er dreiging aanwezig is. Uiteraard zijn dit de twee uitersten. Zulke extremen vormen een uitzondering, de meeste honden bewegen zich daar ergens tussen in. De meeste honden die agressie naar mensen vertonen zijn honden die beperkt zijn in het ontwikkelen van hun sociale vaardigheden toen ze nog jong waren. Dat kan een bewuste keuze zijn geweest of het is ontstaan door de omstandigheden waarin de hond opgroeide. Door de motivaties tot agressief gedrag te begrijpen is het makkelijker een plan te maken om de hond tot ander gedrag te motiveren. 4
Hondentherapieën - Martin Gaus
Dat kan door hem handiger te maken in zijn benadering van mensen maar ook door eventuele angst voor mensen te verminderen of misschien zelfs helemaal weg te trainen. Zoals u nu gelezen heeft kunnen honden in heel verschillende omstandigheden agressief gedrag vertonen. Maar eigenlijk is het niet zo zeer belangrijk dat hij agressief doet als wel hoe die agressie eruit ziet. Is de hond zelfverzekerd of angstig? Heeft hij geleerd dat zijn dreiggedrag succes heeft waardoor hij meer vertrouwen in zijn eigen kunnen heeft gekregen? Gromt hij alleen of doet hij ook een uitval? Hoe lang dreigt hij voordat hij uitvalt? Heeft hij al eens gebeten? Hoe vaak? Heeft hij daarbij verwondingen veroorzaakt? Hoeveel? Hoe diep? Was de aanval makkelijk te stoppen of moeilijk? Dat telt allemaal mee. Een hond die al eens gebeten heeft, heeft in ieder geval bewezen dat te durven. Dat is een belangrijk verschil met de hond die nog nooit gebeten heeft. Als er verwondingen zijn, dan verdient dat ook weer een andere uitleg van de agressie dan de hond die bijt zonder een deuk of scheur achter te laten. Natuurlijk is het zo dat onze onbehaarde huid veel kwetsbaarder is dan de huid van een hond. Hoe licht ook, iedere hond behalve de naakthonden hebben een vacht die hen niet alleen beschermd tegen kou en warmte maar ook tegen kwetsuren. Hoe dikker de vacht, hoe minder kans op verwondingen. Dat zal men moeten meenemen om de hevigheid en intentie van een aanval te beoordelen.
Bijtdrempel en bijtrem Veel honden hebben een enorme tegenzin om daadwerkelijk te bijten, hun bijtdrempel is dan heel hoog. Als ze al bijten, is dat omdat ze zich geprovoceerd voelen of heel angstig zijn en geen uitvlucht hebben. Maar die honden bijten niet door en brengen geen of nauwelijks verwondingen toe. Ze houden ook niet vast om steeds dieper te bijten. Dat komt dan weer door hun bijtrem die goed ontwikkeld is en laag ligt. Bij de honden die echt gevaarlijk zijn, is zowel de bijtdrempel als de bijtrem slecht ontwikkeld, de eerste is extreem laag waardoor die honden snel
tot aanvallen bereid zijn, de tweede extreem hoog waardoor ze ernstige verwondingen veroorzaken. De Pitbull heeft zijn slechte reputatie gekregen door een aantal ernstige bijtincidenten die hun oorzaak in die dubbele beperking van hun sociale vaardigheden vonden. Maar Golden Retrievers bijvoorbeeld hebben zo’n hoge bijtdrempel dat ze haast niet tot bijten zijn te brengen. Bovendien is hun bijtrem zo goed ontwikkeld en zo laag dat ze daardoor zo’n zachte mond hebben dat ze gewoon niet in staat zijn (ernstige) verwondingen te veroorzaken. Let op: Dat maakt een agressieve Golden Retriever zeer verdacht. Agressie hoort niet bij dit ras en is een teken aan de wand dat weinig goeds voorspelt! De agressie van een Golden Retriever vraagt altijd om professionele en medische kennis.
Intimidatie om een aanval te voorkomen Veel honden die dreigend gedrag vertonen zien er op zo’n moment niet alleen angstaanjagend uit maar maken ook zo’n kabaal dat het lijkt of de hel is losgebarsten. Toch lijkt het vaak veel erger dan het in feite is. Hoe langer een hond dreigt, hoe minder hij bereid is aan te vallen. Hoe vervaarlijker zijn dreiggedrag eruit ziet en klinkt, hoe minder hij een aanval wil inzetten. Eigenlijk kan je stellen dat de meeste honden helemaal niet willen bijten en alles uit de kast halen om dat juist te voorkomen. Honden gebruiken bepaalde lichaamstaal en dreigmimiek om iemand te overtuigen vooral niet dichterbij te komen of te stoppen met wat ze met hem aan het doen zijn. Let op: Een hond die dreigt is als je het op de keeper beschouwt juist heel sociaalvaardig en daardoor heel betrouwbaar. Hij gebruikt alle middelen die hij heeft om duidelijk te zeggen wat hij bedoelt. Dat daar vaak niet naar wordt geluisterd heeft haast altijd met ons te maken, ons onbegrip en onze bemoeienis.
Mijn hond is betrouwbaar want hij reageert helemaal niet op mensen Tot nu toe hebben we het vooral gehad over honden die dreigen. Maar dit verhaal gaat vooral over de honden die niet dreigen. Die zich gedragen alsof zij zich van geen mens in hun omgeving bewust zijn. Dat zijn de honden die voor verrassingen zorgen doordat ze totaal onverwacht wel uitvallen en vaak zelfs bijten omdat ze een bepaalde benadering niet konden mannen. Hun plotselinge agressie komt echter helemaal niet uit het niets opdagen, juist hun volstrekte negeren van andere mensen is een signaal dat
er iets niet helemaal klopt en dat de hond niet zo onverschillig is als hij lijkt.
Actieve socialisatie is de basis om een leuke hond te worden Een pup moet uitgebreid gesocialiseerd worden. Dat betekent dat hij veel verschillende mensen moet zien (verschillend in uiterlijk en gedrag) en ook met andere huisdieren moet kennis maken. Hij moet leren wat verkeer is en wennen aan het kabaal daarvan. Het is handig om hem paarden te laten zien, fietsers, joggers, rennende kinderen, kinderen op fietsjes of stepjes enzovoort. De pup leert daardoor hoe de wereld er uit ziet en krijgt zelfvertrouwen hoe daarin te functioneren. Maar dat is niet genoeg…. Een pup moet ook leren, door ons geleerd worden hoe hij zich moet gedragen in die dagelijkse omstandigheden. Als een pup vol enthousiasme achter een rennend kind of een kind op een fietsje aangaat (die hij met zijn korte pootjes nog niet kan bijhouden dus hij geeft zijn pogingen al vlot op) en men stuurt dat gedrag niet bij, dan kan men er rustig wat onder verwedden dat die pup later niet alleen op kinderen zal jagen maar ook op joggers en fietsers op bospaden. Honden jagen namelijk niet zozeer op een groep maar op iets dat er uitspringt, dus niet op fietsers die bij elkaar op straat fietsen maar op een fietser alleen. En die vind je in het bos of park. Het is handig om je dat te realiseren als je zo vertedert glimlacht om je puppy dat zo bijdehand achter een fietser aangaat. Je zult de pup dus moeten leren dat hij niet achter dingen aangaat maar bij je blijft.
Hij bijt zonder waarschuwing! De gevaarlijkste honden zijn die honden die niet (meer) dreigen maar direct tot de aanval overgaan. Soms hebben ze dat geleerd doordat ze door hun eigenaar gecorrigeerd werden voor hun onbegrepen waarschuwingen. Soms missen ze iedere basis van sociale vaardigheden. Soms reageren ze zo vooringenomen door hun aanleg. En haast altijd hebben ze een lage bijtdrempel en hoge bijtrem in hun genen zitten. Maar dat zijn echt de uitzonderingen. Gelukkig maar want ze zijn zo gevaarlijk dat ze ten dode zijn opgeschreven.
Geen actieve socialisatie betekent een blijvend gebrek aan noodzakelijke vaardigheden Niet iedereen is zich bewust van het feit dat socialisatie een must is. Zeker in deze maatschappij zo vol van mensen en kinderen. Bovendien leven we in een maatschappij die geen enkele hondenbeet gedoogd. Als uw hond een keer Hondentherapieën - Martin Gaus
5
iemand bijt, al is het maar een schrammetje en u heeft een beetje pech, dan volgt er aangifte en bent u uw hond kwijt, vaak gevolgd door euthanasie op de hond. Want volgens onze rechtspraak is een hond een zaak en een zaak heeft geen rechten. Juist die honden die mensen negeert alsof zij geen onderdeel van zijn wereld zijn, zijn ware sterren in hun doen alsof er niets aan de hand is. Zij hebben een overlevingsstrategie ontwikkeld die helpt om hun angsten te overwinnen. Van dergelijke honden heeft men geen centje pijn, geen zorgen omdat ze soms naar mensen dreigen of uitvallen. De hond lijkt zelfverzekerd en onverschillig voor wat anderen dan zijn eigenaar doen. Maar .. niets is minder waar. Dergelijke honden zijn als een tijdbom waarvan de veiligheidspal op scherp staat. Er is nog slechts een druk op de knop nodig, dat ene moment waarop alles tegenzit, waarop alles dat de hond eng vindt zich samenvoegt, dat speciale moment waarop zijn verdedigingstechniek in duigen valt, en de hond laat zich zelf zien, in al zijn kwetsbaarheid. Hij is gewoon hartstikke bang en verweert zich uit alle macht. Niet bewust, niet weloverwogen, maar in een reflexreactie. De gevolgen zijn vaak desastreus. Gillend en huilend slachtoffer, boze en agressieve partner, familie of ouder, dreigementen, tegen de hond of tegen zijn eigenaar. Aangifte. In beslagname.
Ik heb mijn hond nooit actief gesocialiseerd maar hij doet echt niets hoor Gelukkig is dat mogelijk, dat men niets bewust heeft ondernomen om de eigen hond zo bestand mogelijk te maken tegen de lotgevallen van alledag en dat de hond toch goed lijkt te functioneren. Heel vaak is dat nu net te danken aan onze overvolle maatschappij waar men een hond haast niet kan uitlaten zonder dat hij kinderen of mensen tegen komt. Waar het normaal is dat vriendjes bij elkaar over de vloer komen en men regelmatig bezoek heeft. Daardoor wordt zo’n hond ongemerkt toch gesocialiseerd, niet optimaal, zeker niet. Maar genoeg om voorspelbaar te zijn in wat hij kan hebben en wat hij niet kan hebben. Vaak worden dergelijke honden de honden die angstig zijn en een verdedigende houding hebben waarbij ze zo nodig dreigen. Van dergelijke honden kent men de zwakke punten en probeert daar zo goed mogelijk mee te leven en de hond te beschermen tegen zijn nukken.
of anderszins verontrust, kiest een beetje handige hond ervoor om die hond te negeren. Als je geen aandacht uitlokt, hoef je niet te verwachten dat je toch aandacht trekt. Dat werkt uitstekend. Maar dat is een momentopname, dat is wat anders dan gedrag dat zich onwrikbaar heeft vastgezet omdat alleen dat gedrag een gevoel van veiligheid geeft. Want de laatste is breekbaar, onverwacht, en heeft soms vreselijke gevolgen.
Wacht niet tot het kalf verdronken is Dus, als uw hond andere mensen totaal niet lijkt te zien, ze echt negeert, denk dan niet dat uw hond geen gevaar vormt. Neem voorzorgsmaatregelen door de hond – het mooiste is een muilkorf maar dat gelooft u toch niet - op zijn minst op een hoofdband te zetten zodat u hem als dat ene voor u volstrekt onverwachte moment zich voordoet waarop zijn overlevingsstrategie niet lijkt te voldoen, kan helpen niemand echt kan bijten. Wees het probleem voor! Zorg dat uw hond geen lange gangen vol kleine kennels met in beslaggenomen honden hoeft te delen. Bescherm hem nu u het nog kan. Later is voor in beslaggenomen honden vaak echt te laat.
Resumerend: Het is noodzakelijk om honden actief te socialiseren om ze bestand te maken tegen de eisen van een overvolle maatschappij die geen hondenbeet duldt. Sommige honden die slecht gesocialiseerd zijn, laten hun zwakke kanten wel zien waardoor men zich kan instellen op hun nukken en de honden daartegen kan beschermen. De kwetsbaarste honden zijn de honden die bij gebrek aan socialisatie zich een heel speciale overlevingsstrategie hebben eigen gemaakt: ik besta alleen met mijn baasje, mijn gezin en verder is er niemand op de wereld. Als zo’n hond zijn Waterloo tegenkomt, is het te laat. Wacht dus niet tot het kalf verdronken is.
Ik wist echt niet dat hij zo was Maar de zwakste broeders zijn die honden die dus niets doen, die een van de sterkste kalmeringssignalen - het negeren van de ander - tot een constante overlevingskunst hebben gemaakt. Honden doen dat ook onder elkaar. Als een hond te wild lijkt, niets goeds van zin lijkt te hebben, 6
Hondentherapieën - Martin Gaus
Hondentherapieën - Martin Gaus
7
dviescen t &A
rum
Trainings -
H on de
Heeft u vragen in het algemeen, onduidelijkheid over de in te zetten begeleiding, over gedrag van ch ol en ns uw hond dat u niet begrijpt, kortom, zit u ergens mee, schroom dan niet om een beroep te doen op de kennis van de Martin Gaus Hondenscholen. Er zit er vast wel een bij u in de buurt. Martin Gaus Hondenscholen zijn professionele hondenschoMartin Gaus len die aangepaste begeleiding bieden in diverse levensstadia, van pup tot volwassen hond. Ze bieden een veelheid aan ondersteuning, vanaf puppycursussen, basiscursussen, hondensporten tot en met het individueel bijstellen van probleemgevend gedrag van de volwassen geworden hond. De Martin Gaus Hondenscholen zijn onderdeel van een franchiseorganisatie waarbij constante bijscholing de garantie biedt voor recente kennis. Voor een Martin Gaus Hondenschool bij u in de buurt kunt u terecht op onze site. Voor Nederland is dit www.martingaushondenscholen.nl en voor België www.martingaushondenscholen.be
Voor een intensievere begeleiding voor complex probleemgedrag kunt u uiteraard ook terecht op Martin Gaus het moederbedrijf in Lelystad. U kunt daartoe een gedragsspreekuur boeken. Tijdens dat gedragsspreekuur wordt eerst het gedrag van uw hond helder in kaart gebracht waarna een op uw probleem toegespitste gedragstest duidelijkheid geeft over de interne motivaties van uw hond. Dat te samen leidt tot een begeleidingsadvies. Dit advies wordt met u in de praktijk geoefend en tegelijk op schrift gesteld om thuis na te lezen. Nazorg en individuele begeleiding kunnen u helpen het advies ook in de praktijk makkelijker toe te passen. Voor een afspraak voor een gedragsspreekuur in Lelystad belt u: 0320 22 95 60
www.martingaus.nl
