Honden Therapieën VECHTENDE HONDEN
Martin Gaus
Voorwoord Martin Gaus Dit is een boekje met maar een bedoeling: U te helpen een betere relatie met uw hond op te bouwen. Natuurlijk bent u dol op uw hond en waarschijnlijk ziet u uw hond als een lid van het gezin. U beseft dat uw hond rechten heeft op een goed en waardevol leven en dat juist u daar verantwoordelijk voor bent omdat uw hond nu eenmaal bij u woont. U beseft ook dat u verantwoordelijk bent voor het gedrag van uw hond, ook als onze drukke maatschappij gedrag van hem eist dat niet automatisch bij alle honden past. Honden hebben door onze selectieprocedures en daarop gerichte fok-programma’s gespecialiseerde taken gekregen. Herders werden zelfstandige bewakers van het vee en van erf en goed en zijn daardoor geen allemansvrienden. Jachthonden zijn bedoeld om samen te werken met een jager maar vaak resulteert dat in een ongewenste plezierjacht in hun eentje. En terriërs zijn bewust gefokt met een laagontwikkelde bijtrem, lage provocatiedrempel en hoge pijngrens die hen heel geschikt maakte om de strijd aan te gaan met venijnig wild of stieren en zelfs honden. Terriërs zijn daardoor vaak zeer luidruchtig, raken sneller betrokken bij felle vechtpartijen met soortgenoten en kunnen bezeten kattenjagers zijn. Dat is allemaal des honds maar in een overvolle maatschappij zijn die eigenschappen eerder een nadeel dan een voordeel. Ze worden niet getolereerd en daarom is het uw plicht uw hond te begeleiden naar gedrag dat wel gepast wordt geacht. Vaak lukt dat doordat u buiten een gerichte begeleiding van het probleemgevende gedrag de hond quality-time biedt waarmee ik bedoel dat hij een paar uur per week die dingen mag doen waar zijn hart ligt.
Colofon Martin Gaus Hondentherapêën is een uitgave van Martin Gaus Dierenhotel Lelystad bv, Martin Gaus Geleide- & Hulphonden bv en Martin Gaus Hondenscholen bv. Eindredactie Tamara Gaus Redactie Helly Gaus Serge Gaus Vormgeving/Beeldbewerking/Foto cover studio vandenberg, Hem Foto’s Martin Gaus Michel Grollé fotostudio
© 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden. 2
Hondentherapieën - Martin Gaus
Daar gaat dit boekje over, het helpt u het gedrag van uw hond te begrijpen en waar nodig bij te sturen. Het vertelt u vanuit welke motivatie het ongewenste gedrag is ontstaan, welke invloeden u zelf op het ontwikkelen van dat gedrag heeft gehad en hoe u door op een andere manier invloed uit te oefenen dat ongewenste gedrag weer kunt bijsturen naar gewenst gedrag. Dat doet u niet door de boeman uit te hangen maar door de consequenties van het gedrag van uw hond heel bewust te beïnvloeden en aan te sturen. Want zo werkt leren en zo wordt uw hond de kameraad die u voor u zag toen u hem uit koos. Het gaat niet vanzelf, u zult opnieuw fouten maken, uw hond zal af en toe terugvallen in zijn ongewenste gedrag maar dat maakt allemaal niets uit. De aanhouder wint, zorg gewoon dat u dat bent. Door dit boekje te lezen en de adviezen toe te passen lukt u dat absoluut. U blij, uw hond blij. Hondentherapieën - Martin Gaus
3
VECHTENDE HONDEN Agressie naar honden Heel vaak is een eigenaar bang dat de eigen hond bij een ernstige vechtpartij betrokken zal raken, zelfs als die hond helemaal geen vechtersbaas is. Zulke angst is overbodig want de meeste honden zijn getalenteerde vredesstichters.
Veel honden vertonen agressief gedrag als ze aangelijnd zijn maar spelen met andere honden als ze los van de lijn zijn. Dat heeft verschillende oorzaken: - Geen bewegingsvrijheid genoeg om lichaamstaal te gebruiken Veel heeft te maken met het feit dat de hond geen bewegingsvrijheid heeft en zich daardoor sterk geremd voelt in zijn mogelijkheden de andere hond te laten zien wat hij wil. Hij kan niet wijken, niet stil blijven staan en niet de andere kant op kijken. Hij kan niet gaan snuffelen, niet zijn lichaam zo draaien dat hij niet frontaal op die andere hond afloopt, hij heeft simpelweg te doen wat wij willen namelijk rechtuit en vlot doorlopen. Daardoor vertoont hij in de ogen van de andere hond asociaal gedrag, hij treedt immers de hondenetiquette met voeten. Daar krijgt hij dan de rekening van gepresenteerd in de vorm van een onheuse bejegening. Door die ervaring wijs geworden kan het gebeuren dat een hond gedrag ontwikkelt om voortaan iedere vorm van contact te vermijden. De hond is agressief geworden. - Geconditioneerde inwerking door de eigenaar Als u weet dat uw hond agressief doet naar andere honden, zult u uw lijn strakker trekken, tegen hem praten, geruststellend of waarschuwend zich te gedragen. Uw lichaam verstrakt, uw ademhaling wordt kort en verplaatst zich omhoog. U kijkt naar die andere hond en misschien grijpt u uw hond bij zijn halsband. Misschien blijft u stilstaan om uw hond beter in toom te kunnen houden. Misschien steekt u meteen over. Hoe dan ook, u doet iets heel speciaals als er een andere hond aankomt. Vaak heeft u dat zelf helemaal niet in de gaten maar voor uw hond betekent het allemaal maar een ding: Er is wat, waar is het, aanvallen! 4
Hondentherapieën - Martin Gaus
Voel wat dat kleinste gebaartje van u teweeg brengt Via de riem werken we heel erg in en lokken daarmee zelf het gedrag van onze honden uit. Als u denkt dat u niets doet, probeer dan eens het volgende, het is erg verhelderend: Leg de lus van de riem op het middelste kootje van uw middelvinger en vraag iemand de riem aan andere kant, dus bij de musketon, vast te houden. Laat de lijn rustig strak strekken, zodat er spanning op komt te staan. Uw middelvinger is nu iets gekromd om tegenwicht te geven. Beweeg uw middelvinger nu een paar keer achter elkaar heel licht, een heel klein beetje, liefst zo dat het haast niet zichtbaar is. En vraag de ander te waarschuwen als ze iets voelen. Ik verzeker u, uw signaal komt feilloos door, hoe licht het ook is. Zo werken wij in op onze honden. Zo subtiel dat we het zelf niet zien of voelen maar onze honden voelen het wel degelijk. En reageren daarop, helaas meestal met ongewenst gedrag. Daarom moet u uw gedrag veranderen. Niet door uw gewoonte te onderdrukken maar door uw gedrag totaal te veranderen. U gaat de hond ander gedrag aanleren door u zelf ander gedrag aan te leren.
- Frustratie Honden die graag contact zouden maken met andere honden worden daarin belemmerd omdat wij ze aan de lijn houden en hun gedrag bepalen. Door hun frustratie over die inperking raken honden dan opgewonden. Na verloop van tijd is de frustratie en opwinding genoeg om de hond over de kling te jagen, zijn emoties vinden een uitlaatklep in het tonen van agressie. Het zien van andere honden is genoeg geworden om de hond te veranderen in een woedende brulboei. - Geen ervaring Honden hebben niet geleerd om te gaan met andere honden omdat ze daartoe geen gelegenheid hadden toen ze nog jong waren. Daardoor gedragen ze zich gespannen dus asociaal. En lokken daarmee niet alleen juist de aandacht van andere honden uit maar ook hun agressie.
- Slechte (jeugd)ervaringen Honden hebben slechte (jeugd)ervaringen doordat ze ondanks hun onderwerpingsgebaren en kalmerende lichaamstaal toch zijn aangevallen en de aanval niet te stoppen was. Hun gespannenheid maakt dat ze met waarschuwingen vol agressie reageren, ongeacht of dat nodig is of niet.
om het gedrag van uw hond als er een andere hond aankomt. U zult merken dat hij veel minder de behoefte heeft zijn strategie van opblazen, snuiven, groot maken te tonen. Door nooit maar dan ook nooit verder te lopen als uw hond aan de lijn trekt, leert uw hond dat trekken hem nergens brengt.
- Straf Honden zijn gestraft voor hun drukte en opgewonden gedrag, al dan niet met agressie. Daardoor weten ze dat een andere hond in hun buurt weinig goeds voorspelt. Buiten hun eigen ervaringen met andere honden om, maakt dat de hond zich nog meer zorgen gaat maken als er een hond in de buurt komt.
Ziet u een hond naderen die hevig aan de lijn trekt, die recht op uw hond afkomt en zich duidelijk opwindt? Dan weet u dat die hond gefrustreerd is omdat hij niet kan doen wat hij wil. Het beste kunt u nu zelf maatregelen nemen om het uw hond makkelijker te maken met deze situatie om te gaan: Geef uw hond de ruimte om te wijken, dus zijn lichaam af te draaien. Geef hem de gelegenheid om langzamer te gaan lopen. Laat hem wegkijken. Dat is allemaal lichaamstaal die honden onderling gebruiken om elkaar van de eigen goede bedoelingen te overtuigen.
- Afnemen van hun overlevingsstrategie De meeste honden reageren uit angst op andere honden. Om hun angst te mannen hebben ze een manier ontwikkeld om de situatie onder controle te houden. Als je een hond die manier ontneemt, ontneem je hem zijn zekerheid. - Niet opgevoed Het is een feit dat er genoeg honden zijn die nooit actief begeleid zijn om hun gedrag naar andere honden te sturen en die zich toch voorbeeldig gedragen. Maar als er ergens een zwakke plek in de hond aanwezig is en men heeft niet heel gericht de hond geleerd welk gedrag van hem verwacht wordt, zal zich dat uiteindelijk altijd wreken. Er komt een moment waarop de wereld om hem heen zijn zwakke plek bloot legt. Er dan nog wat aan doen is veel moeilijker maar het kan gelukkig (tot een bepaalde hoogte) wel. Let op: Er zijn jonge honden die andere honden negeren waardoor de indruk ontstaat dat ze er neutraal tegenover staan. Hun gedrag wordt echter ingegeven door angst. Door contact te vermijden, voorkomen ze dat ze in aanraking komen met andere honden. Die strategie maakt hen echter niet sociaalvaardiger omdat ze helemaal niet oefenen in wat wel of niet handig is. Daardoor kan het gebeuren dat juist deze honden die nooit problemen lieten zien in hun contacten met andere honden, door een slechte ervaring alsnog omslaan en vol agressie reageren als er een andere hond aankomt en zij zelf (ook) aangelijnd zijn.
Geheim van de smid: Een losvallende lijn Niets is belangrijker dan een losvallende lijn. Een hond met een strakke lijn is met zijn omgeving bezig, een hond aan een losse lijn met u. Als u zorgt dat uw hond aan een slappe lijn loopt, al dan niet met gebruik van een hondenhalster (er zijn verschillende merken), hoeft u zich veel minder te bekommeren
Trekt die andere hond?
Uw hond windt zich op? Misschien lukt het u (nog) niet om uw hond ervan te overtuigen dat hij beter niet kan trekken aan de lijn en dus liert uw hond zich nog steeds op als hij een andere hond ziet aankomen. Schaf dan echt zo’n hoofdband aan, het is zo’n prettig hulpmiddel omdat u zonder de hond te corrigeren kunt zorgen dat hij de andere hond niet aanstaart. U kunt immers zonder enige kracht te zetten zijn hoofd ietsje opzij trekken. Bovendien geeft u het helemaal zo veel meer grip op het gedrag van uw hond, plotseling uitvallen mant u echt met uw pink! Doordat u zich zekerder voelt omdat u meer overwicht op uw hond heeft, kunt u kalmeren. Uw ademhaling wordt rustiger, uw hartslag jager en heel uw houding wordt ontspannen. Dat heeft onmiddellijk zijn impact op de hond, hij reageert immers niet alleen maar op die andere hond maar vooral ook op uw eigen stemming.
Kalmerende lichaamstaal Honden praten met hun lichaam net zo duidelijk als wij met woorden. Zelfs duidelijker, want waar woorden de waarheid kunnen verhullen, liegt lichaamstaal nooit. Door u te bekwamen in het lezen van die lichaamstaal weet u wat een hond van plan is, hoe zijn stemming is en ook hoe u zijn stemming kunt veranderen. U kunt zelfs het gedrag van andermans hond veranderen door het gedrag van uw eigen hond te manipuleren. - Wegkijken Een van de krachtigste kalmeringssignalen is waarschijnlijk het wegkijken, het voorkomen van oogcontact. Omdat aanstaren of fixeren heel imponerend en overweldigend gedrag is, kunt u zich vast wel voorstellen dat een hond die Hondentherapieën - Martin Gaus
5
dat overkomt die situatie zo snel mogelijk wil veranderen. Daarom kijkt hij of een andere kant op of hij draait heel zijn hoofd weg, zodat er geen enkel misverstand kan zijn over zijn bedoeling: Ik ga die uitdaging op geen enkele manier aan. Sterker nog, ik ga hem uit de weg. - Ogen zacht maken Starende, ronde ogen zijn onplezierig. Daarom maken vredelievende honden hun ogen wat smaller, ze sluiten hun oogleden een stukje en soms zelfs helemaal. De uitdrukking van hun ogen wordt zacht. Dat doen meestal de onderdanige honden naar hun hogergeplaatste soortgenoot. Maar ook hogergeplaatste honden gebruiken het als teken dat ze de onderworpenheid van de ander accepteren en dat alles in orde is. Soms knipperen ze er ook nog bij. - De rug toekeren Als honden niet betrokken willen worden bij een situatie die ze als onplezierig ervaren, draaien ze zo’n situatie gewoon de rug toe. - Lijf afdraaien/ zijkant toedraaien/ in een bocht komen aanlopen Honden kunnen hun lichaam iets afdraaien en vervolgens ook nog hun zijkant toe draaien als er een andere hond aankomt. Vaak kijken ze tegelijk met het afdraaien de andere kant op. Dit gebeurt vooral als de andere hond recht op de hond afkomt. Ook als mensen recht op een hond aflopen zal hij zijn zijkant toedraaien en wegkijken (tenzij hij bang is) om aan te geven dat zijn bedoelingen in ieder geval zuiver zijn dus dat zulk vertoon van dominantie overbodig is. Sociaalvaardige honden zijn beleefde honden. Ze zullen proberen elkaar gerust te stellen door elkaar te overtuigen van hun goede bedoelingen. Je lijf wegdraaien als een ander op je af komt of zelf in een flauwe boog op een andere hond komen aanlopen blijkt daartoe bijzonder effectief. - Langzaam bewegen Langzame bewegingen zijn gedoceerde bewegingen en betekenen dat een hond die zo beweegt zichzelf onder controle heeft. Dat maakt op andere honden een prettige en kalmerende indruk. Blijkbaar is er geen sprake van een opgewonden ruziezoeker of onbeleefde platwalser. Honden gebruiken hun langzame bewegingen om de ander gerust te stellen en te kalmeren. - Niet meer bewegen Een hond die alles heeft gedaan om de ander te ontdooien zal niet weten wat hij nog meer kan doen. Hij doet niets meer om zijn situatie te redden, hij verstart. Hij laat het allemaal maar gebeuren waarbij hij zijn best doet zo min mo6
Hondentherapieën - Martin Gaus
gelijk irritatie op te wekken. Hij laat zich onderzoeken door een opdringerige, snuffelende neus. Of hij staat doodstil als een hond op een imponerende manier op hem afrent of rondjes om hem heen rent. - Tong naar buiten steken, lippen of neus aflikken Dit is nu typisch gedrag dat zowel de hond zelf geruststelt als de ander geruststelt. Honden gebruiken dit gebaar vaak in combinatie met een ander stress- of kalmeringssignaal. Het uitsteken van de tong is ook een onderwerpingsgebaar, overgebleven uit de puppytijd toen het aanlikken van de mondhoeken van een ouderdier zorgde voor het opgeven van voorverteerd voer. Ook daarom werkt het als kalmeringsgebaar. - Poot optillen Een poot optillen komt voort uit het melkkolven in de puppytijd. Het is daar als restant van over gebleven en heeft de betekenis gekregen van een onderwerpingsgebaar. Het is een verzoenend gebaar dus kalmeringssignaal.
of tussen de opgewonden standjes springen voor het te laat is. Dat brengt het volgende gedrag ter sprake. - Opsplitsen Normaal gesproken bemoeit een roedelleider zich niet zo met al die kleine machtspelletjes van zijn ondergeschikten maar als de spanning te hoog oploopt, kan de roedelleider zich daar actief in mengen door zich tussen de twee ruziemakers in te begeven. Daarmee verbreekt hij provocerend gedrag waardoor de rust weerkeert. - Kwispelen Kwispelen wordt vaak verkeerd begrepen. Men denkt dat gekwispel altijd op een ontspannen, vrolijke stemming duidt. Maar een stijve, hoge kwispel duidt op dominantie en houdt een dreiging in. Een lage kwispel - vaak gegeven in combinatie met andere deemoeds- of kalmerende gebaren – betekent dat de hond gespannen is over de bedoelingen van de ander en de ander (en zichzelf) wil kalmeren.
- Speelhouding Honden die elkaar kennen en die willen spelen, zullen elkaar regelmatig door een spelbuiging tot het ultieme spelletje ‘jaag of wordt gejaagd’ uitnodigen. Maar dat gedrag kan ook een manier zijn om een andere hond te kalmeren. Dan wordt het vaak gecombineerd met wegkijken.
Resumerend: Aangelijnde honden reageren vaak met agressie op andere honden omdat ze zich in hun bewegingen beknot voelen. Ze kunnen niet goed communiceren en dat verontrust hen. Door de lichaamstaal van uw eigen hond en andermans honden goed te verstaan, kunt u adequaat reageren. Door uw hond te wennen aan een slapvallende lijn maakt u dat hij kan vertrouwen op zijn sociale vaardigheden.
- Gapen Gapen is ook zo’n signaal dat naar twee kanten werkt. Het doet de spanning bij de gapende hond wegvloeien en het kalmeert de tegenpartij. - Snuffelen (of iets heel anders gaan doen) Snuffelen is een manier om een ander te kalmeren of in ieder geval te zorgen dat je bij de ander geen opwinding te weeg brengt. Honden kunnen vol interesse plotsklaps gaan snuffelen als een andere hond hun pad kruist. Ze geven daarmee aan het veel te druk te hebben met andere zaken om opwinding of irritatie bij de passant te willen veroorzaken. - Gaan zitten Rustig gaan zitten, soms zelfs met de rug naar de andere hond (of mens) toe is een krachtig kalmeringssignaal. Omdat de hond zich niet meer bemoeit met wat er gebeurt, geeft hij aan dat niets hem minder interesseert. - Gaan liggen Dit is een krachtig kalmeringssignaal waarvan vooral geboren leiders gebruik maken. Als de roedel onrustig is door storm of onweer, gaat de roedelleider nadat hij een min of meer beschut plekje voor de roedel gevonden heeft rustig liggen en geeft daarmee het signaal af: Niets aan de hand, kalmeer. Zelf kunt u als uw hond bij slecht weer onrustig wordt ook gaan liggen en zogenaamd gaan slapen. Als een roedel honden te onstuimig wordt en het spel dreigt uit de hand te lopen kan de roedelleider twee dingen doen: rustig gaan liggen waardoor de groep kalmeert Hondentherapieën - Martin Gaus
7
dviescen t &A
rum
Trainings -
H on de
Heeft u vragen in het algemeen, onduidelijkheid over de in te zetten begeleiding, over gedrag van ch ol en ns uw hond dat u niet begrijpt, kortom, zit u ergens mee, schroom dan niet om een beroep te doen op de kennis van de Martin Gaus Hondenscholen. Er zit er vast wel een bij u in de buurt. Martin Gaus Hondenscholen zijn professionele hondenschoMartin Gaus len die aangepaste begeleiding bieden in diverse levensstadia, van pup tot volwassen hond. Ze bieden een veelheid aan ondersteuning, vanaf puppycursussen, basiscursussen, hondensporten tot en met het individueel bijstellen van probleemgevend gedrag van de volwassen geworden hond. De Martin Gaus Hondenscholen zijn onderdeel van een franchiseorganisatie waarbij constante bijscholing de garantie biedt voor recente kennis. Voor een Martin Gaus Hondenschool bij u in de buurt kunt u terecht op onze site. Voor Nederland is dit www.martingaushondenscholen.nl en voor België www.martingaushondenscholen.be
Voor een intensievere begeleiding voor complex probleemgedrag kunt u uiteraard ook terecht op Martin Gaus het moederbedrijf in Lelystad. U kunt daartoe een gedragsspreekuur boeken. Tijdens dat gedragsspreekuur wordt eerst het gedrag van uw hond helder in kaart gebracht waarna een op uw probleem toegespitste gedragstest duidelijkheid geeft over de interne motivaties van uw hond. Dat te samen leidt tot een begeleidingsadvies. Dit advies wordt met u in de praktijk geoefend en tegelijk op schrift gesteld om thuis na te lezen. Nazorg en individuele begeleiding kunnen u helpen het advies ook in de praktijk makkelijker toe te passen. Voor een afspraak voor een gedragsspreekuur in Lelystad belt u: 0320 22 95 60
www.martingaus.nl
