Honden Therapieën IK BEN JOU DE BAAS
Martin Gaus
Voorwoord Martin Gaus Dit is een boekje met maar een bedoeling: U te helpen een betere relatie met uw hond op te bouwen. Natuurlijk bent u dol op uw hond en waarschijnlijk ziet u uw hond als een lid van het gezin. U beseft dat uw hond rechten heeft op een goed en waardevol leven en dat juist u daar verantwoordelijk voor bent omdat uw hond nu eenmaal bij u woont. U beseft ook dat u verantwoordelijk bent voor het gedrag van uw hond, ook als onze drukke maatschappij gedrag van hem eist dat niet automatisch bij alle honden past. Honden hebben door onze selectieprocedures en daarop gerichte fok-programma’s gespecialiseerde taken gekregen. Herders werden zelfstandige bewakers van het vee en van erf en goed en zijn daardoor geen allemansvrienden. Jachthonden zijn bedoeld om samen te werken met een jager maar vaak resulteert dat in een ongewenste plezierjacht in hun eentje. En terriërs zijn bewust gefokt met een laagontwikkelde bijtrem, lage provocatiedrempel en hoge pijngrens die hen heel geschikt maakte om de strijd aan te gaan met venijnig wild of stieren en zelfs honden. Terriërs zijn daardoor vaak zeer luidruchtig, raken sneller betrokken bij felle vechtpartijen met soortgenoten en kunnen bezeten kattenjagers zijn. Dat is allemaal des honds maar in een overvolle maatschappij zijn die eigenschappen eerder een nadeel dan een voordeel. Ze worden niet getolereerd en daarom is het uw plicht uw hond te begeleiden naar gedrag dat wel gepast wordt geacht. Vaak lukt dat doordat u buiten een gerichte begeleiding van het probleemgevende gedrag de hond quality-time biedt waarmee ik bedoel dat hij een paar uur per week die dingen mag doen waar zijn hart ligt.
Colofon Martin Gaus Hondentherapêën is een uitgave van Martin Gaus Dierenhotel Lelystad bv, Martin Gaus Geleide- & Hulphonden bv en Martin Gaus Hondenscholen bv. Eindredactie Tamara Gaus Redactie Helly Gaus Serge Gaus Vormgeving/Beeldbewerking/Foto cover studio vandenberg, Hem Foto’s Martin Gaus Michel Grollé fotostudio
© 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden. 2
Hondentherapieën - Martin Gaus
Daar gaat dit boekje over, het helpt u het gedrag van uw hond te begrijpen en waar nodig bij te sturen. Het vertelt u vanuit welke motivatie het ongewenste gedrag is ontstaan, welke invloeden u zelf op het ontwikkelen van dat gedrag heeft gehad en hoe u door op een andere manier invloed uit te oefenen dat ongewenste gedrag weer kunt bijsturen naar gewenst gedrag. Dat doet u niet door de boeman uit te hangen maar door de consequenties van het gedrag van uw hond heel bewust te beïnvloeden en aan te sturen. Want zo werkt leren en zo wordt uw hond de kameraad die u voor u zag toen u hem uit koos. Het gaat niet vanzelf, u zult opnieuw fouten maken, uw hond zal af en toe terugvallen in zijn ongewenste gedrag maar dat maakt allemaal niets uit. De aanhouder wint, zorg gewoon dat u dat bent. Door dit boekje te lezen en de adviezen toe te passen lukt u dat absoluut. U blij, uw hond blij. Hondentherapieën - Martin Gaus
3
IK BEN JOU DE BAAS Als uw hond zorgt dat u naar hem luistert U heeft weinig te vertellen over uw hond Er zijn van die honden waarvan je zegt, hij is lief maar ik word wel een beetje gek van hem. Toch is er niet direct een vinger op te leggen, want hun gedrag vormt niet echt een probleem. Maar ze hebben van die kleine dingetjes die net niet helemaal prettig zijn.
Er zijn van die honden die tegen je opspringen als je thuiskomt, ze zijn blij over uw terugkeer maar hun enthousiasme voelt net een beetje te hard. Als ze op of tegen je voeten liggen, zou dat alleen maar gezellig moeten zijn maar als je je voeten beweegt volgt een zacht gegrom uit onvrede over de verstoring van hun rust. Of ze pakken theedoeken en sokken omdat ze zo graag je luchtje bij zich hebben. Maar als je het wilt afpakken volgt er protest en verschansen die honden zich met hun gestolen waar achter een stoel. Soms lijkt het alsof het ze er juist om te doen is dat je ze achtervolgt, dat ze je bewust provoceren. Er zijn ook van die honden die zich buitenshuis nauwelijks iets aan je gelegen laten liggen. Ze gaan hun eigen gangetje, het lijkt of ze niet of nauwelijks merken dat je er bent. Je speelt geen rol in hun uitje. Toch zijn het best leuke en vriendelijke honden. Waarom heeft u dan het gevoel dat er iets niet klopt in uw relatie? Dat komt omdat uw hond een dubbele agenda heeft. Hij is buitengewoon op u gesteld maar wil wel graag de touwtjes in handen houden.
Jij doet wat ik graag wil Honden zijn subliem in het opleggen van hun wil, ze dienen hun eigen belang uitstekend en weten ons daarin feilloos te manipuleren zonder dat we dat in de gaten hebben. Neem bijvoorbeeld de hond die helemaal uit zijn dak gaat als u thuis komt. Hij blaft hard en schel en springt hoog en hard tegen u op. Vaak laat u uw boodschappen nog even in de auto of buiten de deur staan om eerst de begroeting van uw hond te ondergaan. Pas als hij na een uitbundige begroeting afgekoeld is en de rust wat lijkt weergekeerd, haalt u uw spulletjes binnen. 4
Hondentherapieën - Martin Gaus
Probeert u zich eens voor te stellen wat er nu werkelijk gebeurt tussen u en uw hond. Vindt u het echt prettig om zo bejegend te worden? Zou u in uw hart niet liever eerst uw boodschappen veilig stellen en dan als u er klaar voor bent uw hond begroeten? Natuurlijk wel, al kan het best zijn dat u het hele begroetingsritueel al zo gewend bent dat u niet eens meer in de gaten heeft dat uw hond bepaalt hoe uw thuiskomst verloopt en niet u. Datzelfde geldt als u ergens even rustig wilt gaan zitten, het bekende ‘een moment voor jezelf’. Hoe vaak gebeurt het niet dat juist dan uw hond bij u komt staan om een knuffel te krijgen. Hij kijkt u eerst doordringend net zijn ogen vol weemoed aan en jengelt wat. U reageert niet meteen want u wilt even niet. Nu stoot uw hond met zijn snuit hard tegen uw armen, thee of koffie over uw schone kleren als gevolg. Of uw hond kruipt half op uw schoot en dwingt u op die manier om hem te aaien. Sommige honden gaan daarbij blaffen, schel en onaangenaam. Natuurlijk gaat u in op zijn behoefte om geaaid te worden, u houdt immers van uw hond en u weet dat u toch geen rust zult krijgen zolang u niet voldoet aan die behoefte. Probeert u zich nu eens voor te stellen wat er echt gebeurt tussen u en uw hond. Vindt u het echt prettig om zo bejegend te worden? Zou u in uw hart niet liever gewoon met rust gelaten worden totdat u zelf zin heeft om uw hond uw aandacht te geven? Als u daar zelf klaar voor bent? Natuurlijk, al kan het best zijn dat u dat niet meer in de gaten heeft omdat u al helemaal ingesteld bent op een moment voor jullie samen en ‘het moment voor jezelf’ allang vergeten bent. En dan de honden die voor honden nutteloze dingen toch belangrijk lijken te vinden. Die honden pakken theedoeken, ondergoed en/of sokken van hun plek en nemen ze mee naar hun plaats. Of leggen ze ergens in de huiskamer neer. Altijd op een plekje waar u het wel moet zien. Het kan best dat u het ‘gestolen’ voorwerp zonder meer kunt wegpakken waarbij de hond u een gelukzalige blik toewerpt omdat u even wat aandacht aan hem hebt geschonken. Maar voor sommige honden volstaat dat niet, ze willen meer actie. Die honden lopen met het voor hen onbetekende voorwerp weg en maken er een leuk ‘pak-me-dan-als-je- kan’ spelletje van, zij lopen voorop, u gaat er achteraan. Dikke pret, en dat alles alleen maar om iets wat voor honden volstrekt zinloos is.
Sommige honden gaan nog een stapje verder, ze verschansen zich met het omstreden voorwerp achter of onder een meubel en verzetten zich tegen uw inmenging met een waarschuwend gegrom. Het voorwerp zonder waarde heeft nu wel degelijk waarde, al gaat dat niet om dat voorwerp zelf maar om de macht die de hond ermee over u kan uitoefenen. Door zo’n stom voorwerp te pikken, kan de hond uw gedrag beïnvloeden. Feilloos, alsof hij op een knopje drukt. Vindt u het gedoe prettig, ook als het niet zo ver gaat dat uw hond er echt een punt van maakt? Vindt u het werkelijk prettig om een paar keer per dag uw spullen op te rapen en terug te bergen op de plek waar ze horen? Waarschijnlijk niet. Al kan het best dat u dat eigenlijk niet meer zo in de gaten heeft, het retour halen gaat haast automatisch, u weet haast niet meer anders. Als uw hond er een heel gedoe omheen maakt, vindt u het gedrag vast wel hinderlijk. Het voelt immers niet goed als je eigen hond naar je gromt. Er zijn ook honden die als je ergens rustig zit gezellig bij je komen liggen. Ze schurken zich dicht tegen je aan en als ze niet bij je op de bank mogen, liggen ze tegen en half op je voeten. Vaak gromt zo’n hond zachtjes als je je beweegt of als je opstaat. Meestal blijft het daarbij en wordt dat gedrag verklaard vanuit wat onvrede over de verstoring van zijn zalige rust. Maar sommige honden gaan steeds een stapje verder, het zacht gegrom wordt grommen. Het grommen wordt grommen met een laag geluid, diep vanuit de borst. En tenslotte wordt dit dreigende grommen gevolgd door een flitsende uitval, in de beleving van de eigenaar vaak toch nog onverwacht. Sommige honden grommen niet eens meer maar bijten onmiddellijk. Dat de laatste wel als bedreigend worden ervaren is natuurlijk logisch. Maar het gedrag daarvoor, het lichte grommen uit irritatie wordt meestal wat lacherig afgedaan. Maar je kunt je afvragen of het wel echt grappig is of dat men diep in zijn hart toch het gevoel heeft dat er iets in de relatie niet meer klopt.
Ik bepaal wat er gebeurt hoor Voor alle honden is een drietal zaken erg belangrijk in het leven, aandacht (zonder aandacht te kunnen krijgen, krijgt een hond niet de noodzakelijke verzorging), begrijpen wat er gaat gebeuren door het leggen van verbanden tussen verschillende gebeurtenissen (als de deur van de auto dichtslaat, komt het baasje thuis) en grip hebben op wat er gebeurt (als ik naar de koelkast loop krijg ik vast iets lekkers). Of uw hond nu te hard en te hoog tegen u opspringt als u thuiskomt, of u zo hard en volhardend aanstoot dat u wel moet reageren, of dat uw hond u met uw eigen spulletjes uitdaagt, het heeft allemaal met hetzelfde te maken.
Uw hond controleert uw gedrag inplaats van andersom. Hij zorgt dat hij uw aandacht krijgt en hij zorgt dat u doet wat hij wil. De hond vertoont geen abnormaal gedrag, in tegendeel, hij vertoont gedrag dat onmiddellijk nut voor hem heeft. Maar het gaat in het leven niet alleen maar om het welbevinden van uw hond, u telt ook mee. Tenminste, daar mogen we toch hopelijk nog wel vanuit gaan. Het hebben van een hond is fantastisch, toewijding aan het welzijn van een hond is prachtig maar je ongemerkt laten gebruiken is wat anders. Vooral omdat men grote kans heeft dat het gedrag steeds wat nadrukkelijker wordt, steeds wat dwingender, steeds wat harder. En – maar dat hoeft gelukkig niet – het kan uit de hand lopen zodat er een vertrouwenscrisis tussen baas en hond ontstaat omdat het grommen van je eigen hond veel impact heeft dan wanneer andermans hond naar je gromt.
Voor niets gaat de zon op! Gelukkig is het helemaal niet zo moeilijk het gedrag van uw hond in betere banen te leiden. U hoeft maar een ding voor ogen te hebben, ‘voor wat, hoort wat’. Dat betekent dat u uw hond eerst iets laat doen voordat u hem geeft wat hij graag wil. Dus hij moet eerst gaan zitten of liggen alvorens u zijn etensbak bij hem neer zet. Hij moet eerst gaan zitten alvorens u een deur voor hem opent. Hij moet rustig staan of zitten als u hem wilt aanlijnen. Doet uw hond dat niet, geen nood. U zet zijn bak met eten zonder verdere plichtpleging weg dus geen eten, u gaat de deur uit en sluit de deur achter u dus jij blijft in de kamer, u legt de lijn weer weg dus geen uitje. Denkt u dat uw hond er lang voor nodig heeft om te doen wat u van hem vraagt. Welnee, dat heeft hij zo in de gaten. Uw hond is een ster in het begrijpen van gedrag en consequenties van gedrag. Zo niet, dan was het nooit zover gekomen dat u zo feilloos onder commando van uw hond zou staan in plaats van andersom. Dit ‘voor wat, hoort wat’ past u op alle momenten toe dat uw hond iets van u wil. Dus wil hij spelen? Eerst even afliggen of op je plaats gaan liggen. Dat soort dingen. Het hoeft helemaal niet grootst te zijn, het gaat erom dat uw hond leert dat hij ook in u moet investeren en dat het leven niet eenrichtingverkeer is waarbij hij alleen de vruchten plukt.
Wees zijn verzoeken voor! Het mooiste is om wat kader in het leven van dit soort honden aan te brengen. Rust en regelmaat telt. Dat lukt het beste als u zelf initiatieven ontplooit op die momenten dat uw hond u niet aan het manipuleren is. Dus ligt uw hond wat te suffen op zijn plaats? Start een zoekspelletje met zijn bal. Of met wat lekkers als uw hond niet zo gek is op speeltjes. Geef hem een knuffel als hij rustig is inplaats van als hij u vasthoudend poten geeft. Leer hem te zitten als u thuiskomt door hem alleen dan aandacht te geven en Hondentherapieën - Martin Gaus
5
hem te belonen met iets heerlijks zodat zijn nieuwe gedrag waardevol voor hem wordt.
Bello, apport! Als uw hond dingetjes pikt om u daarmee uit te dagen en er vervolgens zo’n punt van maakt dat hij gaat grommen, dan is het de hoogste tijd uw hond ander gedrag aan te leren. U wilt immers geen escalatie van het probleem. Leer uw hond te apporteren. Niet alleen leert u hem op die manier dat samenwerking veel meer opbrengt dat provocatie, u kunt ook als uw hond een keertje wel weer iets pakt, dat voorwerp zonder probleem aan hem terug vragen door om een ‘apport’ te vragen. Inplaats van er mee weg te lopen brengt uw hond het dan heel welwillend naar u toe. Hij heeft immers geleerd dat apporteren leuk is, het is leuk als spelletje op zich en vaak krijgt hij er ook nog eens wat extra’s voor. Hij heeft niet langer iets te verliezen als hij iets terugbrengt en zonder protest afgeeft, hij heeft daarmee alleen maar te winnen.
Smeer hem honing rond de mond Men bereikt meer met honingzoete dan met boze woorden. Dus als uw hond uw gedrag wenst te controleren door op uw voeten te gaan zitten en u grommend te waarschuwen te blijven zitten, gebruikt u geen straf en moppert u niet. Dat keert zich namelijk altijd tegen u. Agressie valt niet te bestrijden met agressie, het verankert het juist. Veel beter kunt u lekkers bij u steken, liefst verschillende smaken waar uw hond dol op is. U wacht totdat uw hond is gaan liggen en zo gauw hij ligt zegt u ‘kijk eens’ en geeft meteen wat lekkers. Varieer het lekkers van smaak! Herhaal de oefening een paar keer achter elkaar. Doe dat een paar keer per dag. Zeg dan weer ‘kijk eens’ en geef niet meteen wat lekkers. Grote kans dat uw hond nu opstaat om te kijken waar zijn lekkers blijft. Geef dan het lekkers. Vanaf nu geeft u het lekkers pas als uw hond is opgestaan. Herhaal dit ook weer een paar keer per dag. Als uw hond steeds bij uw ‘kijk eens’ opstaat om zijn lekkers te krijgen, verzwaart u de oefening. U wacht totdat uw hond staat en dan staat u ook op en geeft uw hond pas dan zijn lekkers. Herhaal ook dit weer een paar keer per dag. Hou in de gaten dat u niets meer geeft zo lang uw hond nog ligt! Hij moet zelf gaan staan en u geeft het lekkers pas als ook u bent op gestaan! Vervolgens maakt u de oefening nog wat moeilijker, u zegt ‘kijk eens’, uw hond staat op, u staat op en u doet een stap van uw plaats weg. U geeft pas dan het lekkers aan uw hond. Herhaal ook deze oefening een paar keer per dag. Als u dit een week lang op deze manier oefent, zult u merken dat de spanning rond uw voeten en eventuele beweging ervan is weggenomen. De hond is niet meer ongevraagd bezig uw bezigheden te controleren maar is bezig 6
Hondentherapieën - Martin Gaus
u te plezieren. Hij vertoont gedrag dat u bevalt – hij staat op als u dat zegt – en u beloont dat gedrag. Let op: Het is handig honden met dit soort gedrag te leren dat het beter is op hun plaats te gaan liggen door ook de oefening ‘plaats’ te doen en de hond te belonen als hij daar netjes gaat liggen en later als hij daar ook blijft liggen. Ook apporteerspelletjes en ‘voor wat, hoort wat’ is goed om met ze te doen. Het gaat erom dat de hond zijn focus gaat veranderen, hij moet niet langer bezig zijn om u voortdurend te controleren maar hij moet gaan voor samenwerking. Geen dwang of druk uitoefenen en met veel honing, dan bereikt u het meeste weet u nog!
Oh, ben jij er ook nog? Er zijn van die honden die zich tijdens een wandeling nauwelijks bezig houden met hun baasje en meestal ook niet reageren als ze geroepen worden. Wat een gezellig uitje tussen baas en hond zou moeten zijn, is meer een uitje voor de hond en een uitje voor de baas waarbij ieder zijn eigen plezier najaagt. Vaak laten mensen hun honden tegelijk uit waarbij de eigenaars de dingen van de dag bespreken en de honden zich uitleven in gemeenschappelijk spel en veel gesnuffel. Niet zo raar dat honden hun baasjes eigenlijk niet nodig hebben als die baasjes niet investeren in hun hond. Want de meeste honden zouden veel liever spelen met hun eigenaar dan met een soortgenoot. Waarom letten zo weinig honden dan echt op hun eigenaar? En waarom komen ze niet als ze geroepen worden? Honden kunnen niet zien wat er precies achter hun hoofd is maar vanaf alles daarnaast en naar voren toe, zien ze wel. Dat betekent dat als een hond voorop loopt en af en toe even opzij kijkt, hij niet bezig is te kijken wat er zich opzij van hem bevindt maar kijkt waar zijn eigenaar uithangt. Doordat veel eigenaars die minuscule lichaamstaal niet opmerken, reageren ze er ook niet op. Daardoor leren honden het af om op hun eigenaar re letten, hun gedrag heeft geen gevolgen, niet positief, niet negatief dus het is min of meer nutteloos. U kunt deze nalatigheid van u gelukkig wel herstellen. Het vraagt wel meer van u dan bij een jonge hond want jonge honden laten nog veel van dat checkgedrag zien terwijl uw oudere hond heeft geleerd dat het geen enkele zin heeft. Hou in de gaten of u dat hele kleine gebaartje kunt ontdekken en honoreer dat onmiddellijk met een reactie van u. Zeg ‘goed zo’ of ‘wouw’ en gooi onmiddellijk iets weg wat uw hond spannend vindt. Dat kan een speeltje zijn, een stok (let op dat u de stok zo gooit dat de stok veel eerder bij de grond is dan dat de hond erbij kan zijn om te voorkomen dat de hond in de stok loopt en daarbij keelblessures oploopt) maar ook iets lekkers met een sterke geur. De hond gaat dan zijn neus achterna om het lekkers te lokaliseren, een dubbele beloning voor zijn
aandacht voor u: Speuren en de buit vinden, wat wil je nog meer als hond. Het kan best zijn dat uw hond in het begin gewoon verder loopt, hij weet immers niet dat u plotseling wel op hem let. Maar na een paar keer heeft hij het heus wel in de gaten. Lijn de hond niet aan als hij op u reageert door bij te komen lopen, maar laat hem vrij verder lopen en herhaal het spelletje met hem. Grote kans dat uw hond gaat testen of het echt waar is wat hij denkt, dat het zin heeft om wel op u te letten. Varieer de beloningen, hou het spannend. Ren weg als uw hond checkt waar u ben, maak vrolijke geluiden en beloon hem als hij bij u komt kijken. Uiteraard oefent u dit niet als er allemaal andere honden in de buurt zijn waar uw hond graag mee speelt. U heeft nooit mee gedaan om de wandelingen kleur te geven, uw hond moet de tijd krijgen die ervaring op te doen. Dat is makkelijker dan wanneer zijn speelmaatjes in de buurt zijn want dan is de vogel gevlogen voordat u het weet. En u telt nog niet mee weet u wel, dat zult u echt eerst moeten verdienen.
Resumerend: Veel honden vertonen gedrag dat niet zozeer aanhankelijk bedoeld is, al denken we vaak dat dat wel zo is, maar dat bedoeld is om grip te houden op hun wereld. Door die honden te laten merken dat we er voor hen zijn maar op onze eigen – prettige – voorwaarden, leren honden dat al dat manipuleren en dwingen niet nodig is. Samenwerking blijkt mogelijk en leuker. Als er sprake is van agressie, is het zaak de situatie niet op de spits te drijven maar de focus van de hond te veranderen door het gewenste gedrag te belonen met dingen die er voor de hond toe doen. Honden die tijdens de wandeling geen oog hebben voor hun eigenaar, kunnen leren dat wel weer te doen. In eerste instantie moet men de kleinste blijk van aandacht belonen en dat verder uitbouwen naar samenspel.
Hondentherapieën - Martin Gaus
7
dviescen t &A
rum
Trainings -
H on de
Heeft u vragen in het algemeen, onduidelijkheid over de in te zetten begeleiding, over gedrag van ch ol en ns uw hond dat u niet begrijpt, kortom, zit u ergens mee, schroom dan niet om een beroep te doen op de kennis van de Martin Gaus Hondenscholen. Er zit er vast wel een bij u in de buurt. Martin Gaus Hondenscholen zijn professionele hondenschoMartin Gaus len die aangepaste begeleiding bieden in diverse levensstadia, van pup tot volwassen hond. Ze bieden een veelheid aan ondersteuning, vanaf puppycursussen, basiscursussen, hondensporten tot en met het individueel bijstellen van probleemgevend gedrag van de volwassen geworden hond. De Martin Gaus Hondenscholen zijn onderdeel van een franchiseorganisatie waarbij constante bijscholing de garantie biedt voor recente kennis. Voor een Martin Gaus Hondenschool bij u in de buurt kunt u terecht op onze site. Voor Nederland is dit www.martingaushondenscholen.nl en voor België www.martingaushondenscholen.be
Voor een intensievere begeleiding voor complex probleemgedrag kunt u uiteraard ook terecht op Martin Gaus het moederbedrijf in Lelystad. U kunt daartoe een gedragsspreekuur boeken. Tijdens dat gedragsspreekuur wordt eerst het gedrag van uw hond helder in kaart gebracht waarna een op uw probleem toegespitste gedragstest duidelijkheid geeft over de interne motivaties van uw hond. Dat te samen leidt tot een begeleidingsadvies. Dit advies wordt met u in de praktijk geoefend en tegelijk op schrift gesteld om thuis na te lezen. Nazorg en individuele begeleiding kunnen u helpen het advies ook in de praktijk makkelijker toe te passen. Voor een afspraak voor een gedragsspreekuur in Lelystad belt u: 0320 22 95 60
www.martingaus.nl
