Honden Therapieën LUISTER NAAR ME!!
Martin Gaus
Voorwoord Martin Gaus Dit is een boekje met maar een bedoeling: U te helpen een betere relatie met uw hond op te bouwen. Natuurlijk bent u dol op uw hond en waarschijnlijk ziet u uw hond als een lid van het gezin. U beseft dat uw hond rechten heeft op een goed en waardevol leven en dat juist u daar verantwoordelijk voor bent omdat uw hond nu eenmaal bij u woont. U beseft ook dat u verantwoordelijk bent voor het gedrag van uw hond, ook als onze drukke maatschappij gedrag van hem eist dat niet automatisch bij alle honden past. Honden hebben door onze selectieprocedures en daarop gerichte fok-programma’s gespecialiseerde taken gekregen. Herders werden zelfstandige bewakers van het vee en van erf en goed en zijn daardoor geen allemansvrienden. Jachthonden zijn bedoeld om samen te werken met een jager maar vaak resulteert dat in een ongewenste plezierjacht in hun eentje. En terriërs zijn bewust gefokt met een laagontwikkelde bijtrem, lage provocatiedrempel en hoge pijngrens die hen heel geschikt maakte om de strijd aan te gaan met venijnig wild of stieren en zelfs honden. Terriërs zijn daardoor vaak zeer luidruchtig, raken sneller betrokken bij felle vechtpartijen met soortgenoten en kunnen bezeten kattenjagers zijn. Dat is allemaal des honds maar in een overvolle maatschappij zijn die eigenschappen eerder een nadeel dan een voordeel. Ze worden niet getolereerd en daarom is het uw plicht uw hond te begeleiden naar gedrag dat wel gepast wordt geacht. Vaak lukt dat doordat u buiten een gerichte begeleiding van het probleemgevende gedrag de hond quality-time biedt waarmee ik bedoel dat hij een paar uur per week die dingen mag doen waar zijn hart ligt.
Colofon Martin Gaus Hondentherapêën is een uitgave van Martin Gaus Dierenhotel Lelystad bv, Martin Gaus Geleide- & Hulphonden bv en Martin Gaus Hondenscholen bv. Eindredactie Tamara Gaus Redactie Helly Gaus Serge Gaus Vormgeving/Beeldbewerking/Foto cover studio vandenberg, Hem Foto’s Martin Gaus Michel Grollé fotostudio
© 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden. 2
Hondentherapieën - Martin Gaus
Daar gaat dit boekje over, het helpt u het gedrag van uw hond te begrijpen en waar nodig bij te sturen. Het vertelt u vanuit welke motivatie het ongewenste gedrag is ontstaan, welke invloeden u zelf op het ontwikkelen van dat gedrag heeft gehad en hoe u door op een andere manier invloed uit te oefenen dat ongewenste gedrag weer kunt bijsturen naar gewenst gedrag. Dat doet u niet door de boeman uit te hangen maar door de consequenties van het gedrag van uw hond heel bewust te beïnvloeden en aan te sturen. Want zo werkt leren en zo wordt uw hond de kameraad die u voor u zag toen u hem uit koos. Het gaat niet vanzelf, u zult opnieuw fouten maken, uw hond zal af en toe terugvallen in zijn ongewenste gedrag maar dat maakt allemaal niets uit. De aanhouder wint, zorg gewoon dat u dat bent. Door dit boekje te lezen en de adviezen toe te passen lukt u dat absoluut. U blij, uw hond blij. Hondentherapieën - Martin Gaus
3
LUISTER NAAR ME!! Uw hond opvoeden door samenwerking, niet door te straffen Herkent u dit? Heeft u ook het gevoel dat u steeds op uw strepen moet staan om uw hond te laten luisteren. Verzet uw hond zich misschien wel eens tegen uw bemoeienis? Het kan dan best dat uw hond niet weet waar hij staat binnen uw gezin, dat zijn positie voor hem niet duidelijk is. En dat ondanks dat u zich keurig houdt aan de rangorderegels. Jarenlang is ons verteld dat honden behoefte hadden aan een roedelleider. Honden zijn immers gedomesticeerde wolven en dragen in hun lijf nog steeds hun overlevingsstrategieën. Wolven leven in roedels en honden doen precies hetzelfde, alleen is het gezin voor hen de vervangende roedel. Wolven hebben elkaar nodig bij de jacht. Het blijkt namelijk effectiever om met z’n allen energie te steken in de jacht op een grote prooi dan ieder voor zich op klein wild te jagen. Om met z’n allen goed te functioneren en daarmee het gezamenlijke doel te behalen – overleven om genen door te geven – ,is er behoefte aan rust en duidelijkheid binnen de groep. Iemand moet de leiding hebben om die rust te handhaven, zonder leiding lopen schermutselingen uit de hand of ontstaan verwondingen en verstuikingen. Iedere wolf die doordat hij lichamelijk niet optimaal is en daardoor niet zijn steentje kan bijdragen aan het groepsgebeuren is een gevaar voor het voortbestaan van de hele groep. Zijn gespecialiseerde vaardigheden bij de jacht kunnen immers niet gebruikt worden zolang het dier moet herstellen. Een roedelleider heeft dus de taak om vechtende partijen te scheiden en zich met alles te bemoeien om rust te garanderen. Een roedelleider moet op zijn strepen staan om te zorgen dat hij serieus wordt genomen en hij mag niets over zich heen laten gaan. Zo is altijd verteld.
Je bent geen leider als je niet als zodanig (h)erkend wordt Maar zo blijkt het helemaal niet te gaan. Een roedelleider zorgt weliswaar voor rust maar zonder zich daar buiten4
Hondentherapieën - Martin Gaus
gewoon druk over te maken. Hij hoeft maar zelden op zijn strepen te staat, hij laat zelfs dingen over zijn kant gaan als ze voor het grote geheel onbelangrijk zijn. Een roedelleider heeft een natuurlijke autoriteit. U kunt zo’n roedelleider het beste vergelijken met de directeur van een groot bedrijf. Een ‘echte’ directeur is charismatisch en straalt van nature een bepaalde autoriteit uit. Als zo’n directeur binnenkomt wordt hij gezien. Hij hoeft geen moeite te doen om opgemerkt te worden, hij trekt op een heel natuurlijke manier de aandacht. Zijn medewerkers zijn geselecteerd op een bepaalde taak en weten wat er van hen verwacht wordt. Een aantal taken zijn waar nodig gedelegeerd, iedereen wordt op de eigen verantwoordelijkheid aangesproken. Een echte directeur inspireert en wijst de weg. Hij krijgt de handen makkelijk opeen omdat men onderdeel wil zijn van het gebeuren en daarom doet wat gedaan moet worden. Dat is een heel andere directeur dan de directeur die op die plaats komt tegen de zin van de werknemers. Die directeur is op die plek gekomen door trucs, vleierij, intimidatie, bloedbanden, maakt niet uit. Hij is niet charismatisch maar moet zijn best doen om de juiste indruk te maken. Zo’n directeur is omdat hij voelt dat hij niet vanzelf serieus genomen wordt, steeds op zijn hoede. Hij heeft meer woorden en overtuigingskracht nodig om gedaan te krijgen wat nodig is. Hij moet vaker nadrukkelijk op zijn strepen staan, regelmatig door te dreigen met sancties. Hij voelt zich sneller aangevallen of ondermijnd en heeft de neiging mensen om zich heen te verzamelen die hem niet tegen zullen/durven spreken. De sfeer binnen het bedrijf is slecht. Eigenlijk kun je zeggen dat de ‘echte’ directeur van onderen af omdat het zo gewild wordt omhoog gestuwd is tot de functie die hij nu heeft. Waar de andere directeur naar die plek gemanipuleerd is (familiebedrijven) of zichzelf door slinkse strategieën en valse ondersteuning heeft opgewerkt. Of omdat hij zelf zijn bedrijf heeft opgericht, het barst van de nieuwe bedrijven die snel ten onder gaan aan de idealistische maar ongeschikte eigenaar/directeur. De ‘echte’ directeur heeft niet alleen de kennis maar ook de juiste genen om zijn status waar te maken, de ander heeft als het meezit wel de juiste kennis maar niet de noodzakelijke eigenschappen. Onder de echte directeur ontstaan stabiele relaties en als vanzelfsprekende samenwerking, de andere krijgt uit-
dagend, provocerend gedrag. Men manipuleert en zoekt voortdurend - al dan niet onderhuids - grenzen. Het verschil tussen de een is dat hij de gekozen leider is, de ander heeft zichzelf op die plaats gezet, al dan niet met hulp van ‘handlangers’ (vgl. dictator).
Dit geldt net zo voor een roedelleider van een wolvenroedel De ware roedelleider heeft de natuurlijke gave overwicht en zelfvertrouwen uit te stralen. Het dier is door de roedelgenoten vanaf dat hij jong was als het ware ophoog gestuwd, hij heeft zijn status niet zelf ‘bedacht’. Een niet geschikte roedelleider heeft zijn plaats bevochten. Hij heeft maar een korte carrière die gepaard gaat met veel weerstand en opstand. Er is zoveel tegenwerking dat hij als vanzelf het onderspit delft en zakt naar zo’n desastreuze plek dat hij verjaagd wordt uit de roedel of zelfs de dood vindt door gezamenlijke acties van opstandige roedelgenoten. Bij wilde dieren komt zo’n ongeschikte roedelleider eigenlijk niet of door bepaalde omstandigheden alleen kortstondig voor.
Jarenlang gedicteerde rangorderegels Jarenlang hebben bepaalde regels de omgang met honden geregeerd. De meest bekende zijn: - Een hond moet altijd zonder protest zijn eten, bot of speeltje afgeven Men ging er van uit dat de roedelleider altijd recht had op eten en ook zonder pardon het eten van zijn ondergeschikten kon afpakken. Natuurlijk zal een roedelleider als een van de eersten bij de gevangen en gedode prooi aankomen en dus een van de beste stukken vlees te pakken hebben. Maar later onderzoek wees uit dat ondergeschikten recht hadden om hun eigen lap vlees te houden en het zelfs mochten verdedigen als een hogergeplaatste wolf hun maaltje durfde te betwisten. Het is dus achterhaald, jammergenoeg voor al die honden die door dwang of bedreiging hun voer moesten afstaan en zich daar tegen (bleven) verzetten. Vaak leidde de op die momenten opgebouwde spanning naar andere momenten van spanning. Zo ontstond een volkomen scheef gegroeide relatie vol wederzijds wantrouwen. Menige hond heeft daardoor de gang naar de dierenarts moeten maken omdat hij vals en onbetrouwbaar zou zijn. - Zorg dat u en uw gezin altijd als eerste eten Hier speelt de gedachte dat een roedelleider altijd als eerste eet en pas iets overlaat voor zijn ondergeschikten als hij genoeg heeft gegeten. Uit het bovenstaande blijkt dat de roedelgenoten allemaal een stuk van de prooi hebben en
dat op een rustig plekje gaan opeten. Alleen bij hongersnood hebben de sterkste dieren wel te eten en leggen de laagst geplaatste dieren als eerste het loodje. - Ga nooit op gelijke hoogte van je hond zitten (dus u niet op de grond en de hond niet op de bank). De gedachte hierachter is dat een roedelleider vaak met een aantal andere hooggeplaatste wolven hoger ligt dan zijn lagergeplaatste roedelgenoten. Zo houdt hij overzicht en heeft gevaar snel in de gaten. Maar feit is dat veel honden zonder problemen op de bank of stoel mogen zitten en eigenaars rustig bij hun hond op de grond kunnen zitten om hem te aaien. - Laat uw hond nooit bij u op of in bed slapen De gedachte hierachter is dat volwassen wolven niet meer tegen elkaar aan of bij elkaar slapen. Bij elkaar liggen is een teken van afhankelijkheid. Dus ben je blijkbaar geen roedelleider. Feit is dat veel honden heerlijk op of in bed slapen zonder ook maar enigszins te ontsporen. Het gaat om het grote geheel, als uw hond u de baas is geworden helpt het echt niet om hem alleen zijn plaats in het bed te ontzeggen maar kan dat wel een ondersteunde strategie zijn. Het probleem is echter dat het bij werkelijke problemen om het leiderschap menige hond zich zijn verworven recht niet zomaar laat afnemen. - Uw hond moet altijd opzij gaan als u er door wilt, ook als hij ergens rustig ligt De gedachte hierbij is dat ondergeschikte wolven hun hogergeplaatste roedelgenoot altijd een open pad gunnen als het dat van hen kruist. Ze gaan dan zondermeer opzij. Een ondergeschikte wolf zal ook nooit ‘per ongeluk’ tegen een hogere wolf oplopen. Maar wij leren dat onze honden haast nooit. Als een hond rustig blijft liggen omdat hij de ervaring heeft dat u heel simpel over hem heen stapt, is zijn blijven liggen geen blijk van opstand maar van vertrouwen in uw gedrag. - Een hond moet altijd gehoorzamen, onder alle omstandigheden Dat zou wel mooi zijn. Maar feit is dat u uw hond dan ook heel systematisch zult moeten trainen welk gedrag u daar en op dat moment en onder die speciale omstandigheden van hem wenst. Ten eerste doen we dat vrijwel nooit en ten tweede wordt een hond nooit een machine. Net als wij kennen ze goede en minder goede momenten. Net als wij kunnen ze in verwarring raken. En net als wij kunnen ze onverwacht een andere keuze maken die zij wel begrijpen maar wij niet. Door deze gedachte worden honden die niet luisteren vaak ten onrechte gestraft. Ten eerste leren ze daar niets van voor op den lange duur en ten tweede Hondentherapieën - Martin Gaus
5
is het beter je te realiseren dat je training onvoldoende is geweest. - Een hond mag zich nooit tegen u verzetten, laat staan grommen Een hond die vertrouwen heeft kunnen opbouwen door langzaam te leren hoe de wereld in elkaar zit, zal meestal niet tegen u hoeven te grommen. Maar als u hem niet van jongsaf aan geleerd heeft dat het droogmaken van zijn poten, knippen van zijn nagels, poetsen van zijn tanden, hem optillen of wat dan ook niet eng is door dat systematisch en met geduld aan te leren, hoeft hij niet gespannen te raken. Spanning en verzet heeft vaak met angst (voor straf) of (angst voor) pijn te maken. Bovendien is het goed als een hond laat merken dat hij gespannen is en misschien zelfs gromt. Dan weet u wat hij op dat moment beleeft. Honden die niet waarschuwen en ‘zomaar’ bijten, die zijn gevaarlijk. Dat zijn overigens vaak honden die weten dat waarschuwen niet helpt en dat ze dat een pijnlijke straf oplevert. Zij hebben dus door een nare ervaring wijs geworden geleerd een fase over te slaan en sneller tot daadwerkelijke actie over te gaan.
Wat maakt u dan wel een roedelleider? Het draait helemaal niet om dat soort regeltjes. Waar het om gaat is dat uw hond met u samenwerkt. Dat kan alleen is u hem dat leert door hem te laten merken dat samenwerken leuk is, ook voor u. Hoe vaak speelt uw hond met andere honden inplaats van met u? Denkt u niet dat hij eigenlijk liever met u zou spelen? Natuurlijk maar dan moet u dat wel doen! Hoe vaak draagt uw hond in zijn eentje een tak, zijn lijf trots, staart hoog. Wist u dat een tak een soort namaakprooi is waar uw hond het liefste samen met u aan zou trekken? Of voor u zou ophalen? Een spelletje dat ze vaak met een bekende en vertrouwde hond wel spelen?
6
Hondentherapieën - Martin Gaus
Hoe vaak gooit u binnenshuis gedachteloos een speeltje voor uw hond weg dat hij alleen maar domweg ophaalt om weer bij u te leggen voor ‘nog een keertje’. Maakt u daar iets gezamenlijks van? Verstopt u het voor hem zodat hij kan zoeken? Jubelt u als het hem gelukt is? Welnee, wat een duffe bedoening voor uw hond. U heeft niets met hem. Logisch dat hij niets met u heeft! Daarbuiten leert u uw hond dat het spel dat leven heet, gespeeld wordt op uw voorwaarden. U zomaar even dwingen om een bal weg te gooien of te verstoppen gaat niet langer op. Voor wat hoort wat. Balletje verstoppen? Eerst even zitten. Of afliggen. Misschien wat langer liggen. Zo leert u uw hond gehoorzaamheid spelenderwijs! Consequenties aan zijn gedrag verbinden, daar draait alles om. Eigenlijk heel makkelijk!
Resumerend: Lange tijd betekende roedelleiders niets meer dan dat je van alles van je hond kon :eisen en dat hij maar had te gehoorzamen. De relatie was vooral gebaseerd op straf en angst voor straf. Tegenwoordig stelt men andere eisen aan een roedelleider. De eigenaar moet een betrouwbare partij voor de hond zijn. De eigenaar moet begrijpen hoe honden leren en bereid zijn de hond quality time te geven. Te samen!
Hondentherapieën - Martin Gaus
7
dviescen t &A
rum
Trainings -
H on de
Heeft u vragen in het algemeen, onduidelijkheid over de in te zetten begeleiding, over gedrag van ch ol en ns uw hond dat u niet begrijpt, kortom, zit u ergens mee, schroom dan niet om een beroep te doen op de kennis van de Martin Gaus Hondenscholen. Er zit er vast wel een bij u in de buurt. Martin Gaus Hondenscholen zijn professionele hondenschoMartin Gaus len die aangepaste begeleiding bieden in diverse levensstadia, van pup tot volwassen hond. Ze bieden een veelheid aan ondersteuning, vanaf puppycursussen, basiscursussen, hondensporten tot en met het individueel bijstellen van probleemgevend gedrag van de volwassen geworden hond. De Martin Gaus Hondenscholen zijn onderdeel van een franchiseorganisatie waarbij constante bijscholing de garantie biedt voor recente kennis. Voor een Martin Gaus Hondenschool bij u in de buurt kunt u terecht op onze site. Voor Nederland is dit www.martingaushondenscholen.nl en voor België www.martingaushondenscholen.be
Voor een intensievere begeleiding voor complex probleemgedrag kunt u uiteraard ook terecht op Martin Gaus het moederbedrijf in Lelystad. U kunt daartoe een gedragsspreekuur boeken. Tijdens dat gedragsspreekuur wordt eerst het gedrag van uw hond helder in kaart gebracht waarna een op uw probleem toegespitste gedragstest duidelijkheid geeft over de interne motivaties van uw hond. Dat te samen leidt tot een begeleidingsadvies. Dit advies wordt met u in de praktijk geoefend en tegelijk op schrift gesteld om thuis na te lezen. Nazorg en individuele begeleiding kunnen u helpen het advies ook in de praktijk makkelijker toe te passen. Voor een afspraak voor een gedragsspreekuur in Lelystad belt u: 0320 22 95 60
www.martingaus.nl
