Honden Therapieën GOEDE OMGANGSVORMEN KRIJGT GEEN HOND VANZELF
Martin Gaus
Voorwoord Martin Gaus Dit is een boekje met maar een bedoeling: U te helpen een betere relatie met uw hond op te bouwen. Natuurlijk bent u dol op uw hond en waarschijnlijk ziet u uw hond als een lid van het gezin. U beseft dat uw hond rechten heeft op een goed en waardevol leven en dat juist u daar verantwoordelijk voor bent omdat uw hond nu eenmaal bij u woont. U beseft ook dat u verantwoordelijk bent voor het gedrag van uw hond, ook als onze drukke maatschappij gedrag van hem eist dat niet automatisch bij alle honden past. Honden hebben door onze selectieprocedures en daarop gerichte fok-programma’s gespecialiseerde taken gekregen. Herders werden zelfstandige bewakers van het vee en van erf en goed en zijn daardoor geen allemansvrienden. Jachthonden zijn bedoeld om samen te werken met een jager maar vaak resulteert dat in een ongewenste plezierjacht in hun eentje. En terriërs zijn bewust gefokt met een laagontwikkelde bijtrem, lage provocatiedrempel en hoge pijngrens die hen heel geschikt maakte om de strijd aan te gaan met venijnig wild of stieren en zelfs honden. Terriërs zijn daardoor vaak zeer luidruchtig, raken sneller betrokken bij felle vechtpartijen met soortgenoten en kunnen bezeten kattenjagers zijn. Dat is allemaal des honds maar in een overvolle maatschappij zijn die eigenschappen eerder een nadeel dan een voordeel. Ze worden niet getolereerd en daarom is het uw plicht uw hond te begeleiden naar gedrag dat wel gepast wordt geacht. Vaak lukt dat doordat u buiten een gerichte begeleiding van het probleemgevende gedrag de hond quality-time biedt waarmee ik bedoel dat hij een paar uur per week die dingen mag doen waar zijn hart ligt.
Colofon Martin Gaus Hondentherapêën is een uitgave van Martin Gaus Dierenhotel Lelystad bv, Martin Gaus Geleide- & Hulphonden bv en Martin Gaus Hondenscholen bv. Eindredactie Tamara Gaus Redactie Helly Gaus Serge Gaus Vormgeving/Beeldbewerking/Foto cover studio vandenberg, Hem Foto’s Martin Gaus Michel Grollé fotostudio
© 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden. 2
Hondentherapieën - Martin Gaus
Daar gaat dit boekje over, het helpt u het gedrag van uw hond te begrijpen en waar nodig bij te sturen. Het vertelt u vanuit welke motivatie het ongewenste gedrag is ontstaan, welke invloeden u zelf op het ontwikkelen van dat gedrag heeft gehad en hoe u door op een andere manier invloed uit te oefenen dat ongewenste gedrag weer kunt bijsturen naar gewenst gedrag. Dat doet u niet door de boeman uit te hangen maar door de consequenties van het gedrag van uw hond heel bewust te beïnvloeden en aan te sturen. Want zo werkt leren en zo wordt uw hond de kameraad die u voor u zag toen u hem uit koos. Het gaat niet vanzelf, u zult opnieuw fouten maken, uw hond zal af en toe terugvallen in zijn ongewenste gedrag maar dat maakt allemaal niets uit. De aanhouder wint, zorg gewoon dat u dat bent. Door dit boekje te lezen en de adviezen toe te passen lukt u dat absoluut. U blij, uw hond blij. Hondentherapieën - Martin Gaus
3
GOEDE OMGANGSVORMEN KRIJGT GEEN HOND VANZELF Zo voorkomt u najagen van andere dieren Natuurlijk hoopt u dat uw hond zich zal ontwikkelen tot een hond die de normale dingen van de dag goed kan hebben. Dat hij bijvoorbeeld de eenden uit het park en in het bos de paarden met hun ruiters kan weerstaan, dat hij de kat zijn rust gunt en uiteraard andere honden kan velen. Maar zulke goede manieren komen uw hond jammergenoeg niet zomaar aanwaaien.
Daar komt een hond aan… Menig eigenaar krijgt de zenuwen als hij een andere hond ontwaart. Dat kan zijn omdat hij weet dat zijn eigen hond moeilijk is in de omgang met andere honden maar het kan ook zijn dat hij bang is dat die naderende hond niet goed kan omgaan met andere honden. Want het contact tussen honden onderling staat op stip in het rijtje meest voorkomende problemen. Niet zo gek natuurlijk want het onhebbelijke gedoe van honden onderling leidt vaak tot geruzie tussen betrokken partijen. Iedereen heeft er immers last van, de eigenaars, de honden zelf maar ook nietsvermoedende wandelaars kunnen behoorlijk over hun toeren raken bij het aanschouwen van vechtende honden. Nu valt het gelukkig heel vaak erg mee, het is meestal veel gegrauw en gekerm, en het klinkt allemaal bijzonder alarmerend maar als de wegen zich weer scheiden blijkt er weinig aan de hand. De honden schudden zich uit, er zitten geen gaten in laat staan dat de lappen erbij hangen. Niet dat dat nooit gebeurt maar dat is echt uitzondering. Wat niet betekent dat ‘gewone’ vechtpartijen maar als normaal geaccepteerd moeten worden, zo’n knokpartij heeft altijd zoveel impact dat er alle reden is dat gedrag te voorkomen.
Puppyklasjes Puppyklasjes en pups horen bij elkaar, meer dan ooit. Dat is een goed teken. Blijkbaar vinden eigenaars die een pup in huis hebben genomen het de normaalste zaak van de wereld dat ze hun pup moeten leren hoe hij zich moet gedragen. Minstens zo belangrijk is het dat eigenaars leren 4
Hondentherapieën - Martin Gaus
hoe zij zich moeten gedragen. Waar geef je wel aandacht aan, waaraan per se niet. Waarom doe je dat zo? Puppyklasjes kunnen pups leren hoe ze met andere honden moeten spelen. Daarbij is het belangrijk dat de opdringerige rouwdouwer niet ongebreideld zijn gang kan gaan want zijn platwalsende begroetingen kunnen pups heel makkelijk aan het schrikken maken omdat hun lichaamstaal niet het gewenste effect (stop, even wat rustiger, ik vind het zo niet fijn met jou) heeft. Tegelijk is het belangrijk dat het nog wat bange hondje even beschermd wordt tegen wat in zijn beleving - ondanks dat hij normaal bejegend wordt - toch een beangstigende ontmoeting is door hem eerst een tijdje rond te dragen (niet pas op tillen als hij zich angstig toont maar dat op voorhand doen!) of achter je benen even wat bescherming te geven. Maar.. die bescherming moet niet voortdurend op die manier aanblijven, het is wel heel belangrijk dat je de pup vervolgens laat merken - door hem een rustige sociaalvaardige (volwassen) hond te laten ontmoeten - dat het allemaal wel mee valt en waardoor hij leert er mee te dealen. Sla je dat over dan zit je later met een hond die bang is voor andere honden doodgewoon omdat hij niet geleerd heeft hoe het wel moet en dat hij dat best kan. U kunt dat het beste vergelijken met een verlegen kind, dat moet ook langzaamaan meet zelfvertrouwen krijgen door toch met voor hem moeilijke situaties om te gaan. Doe je dat niet, dan blijft het zijn hele leven onhandig in de omgang en zal als het even kan situaties vermijden die eigenlijk normaal voor hem moeten zijn. Maar met het socialiseren op andere honden op het puppyklasje bent u er nog niet. Veel ongewenst gedrag naar andere honden ontstaat namelijk aan de lijn. Met rustigjes meelopen aan de lijn begint het goede leven Het lijkt een merkwaardig fenomeen dat honden die zich als pup enthousiast toonden over de kennismaking met andere honden zich later juist als ze aangelijnd zijn agressief gedragen naar naderende honden. Dat agressieve gedoe heeft als basis frustratie, daaruit ontstaat een staat van opwinding en uiteindelijk leidt die opwinding naar gedrag met een agressieve lading. Dat komt omdat veel pups leren dat ze aan de lijn niet mogen trekken en tijdens dat aangelijnd zijn ook geen contact mogen maken met andere honden (of mensen). Terwijl zo’n puppy juist staat te popelen om dat wel te doen. Daarom trekt zo’n puppy naar het doel van
zijn verlangen of hangt in de lijn, alleen nog rustend op zijn achterpootjes. Soms wordt zo’n puppy gecorrigeerd door boze woorden of een rukje aan de lijn. Soms loopt men snel verder met het trekkende puppy voorop of een puppy dat naar een andere kant wordt meegetrokken. Dat frustreert zo’n pup gigantisch, hij mag niet alleen niet doen wat hij heel graag wil maar hij leert tegelijk ook dat de komst van andere honden niet leuk is! Er is immers veel gedoe en opwinding op zulke momenten. En dat resulteert dan uiteindelijk in een hond die bij het zien van een andere hond zich onmiddellijk in een agressieve modus zet. Veel beter kan men het volgende doen, en dan heeft men meteen twee vliegen in een klap. Doe het wel met korte sessies. Leer de pup vanaf het eerste moment dat hij aan de lijn zit niet te trekken aan de lijn door absoluut geen stap verder te zetten als hij wel trekt. Zogauw de lijn slap hangt begint u wel te lopen. En als hij een paar stapjes – succes moet in het begin makkelijk en snel komen! – zonder te trekken heeft meegelopen mag hij wel naar die leuke hond toe. Of wel los van de lijn. Zo leert een pup dat niet trekken aan de lijn meer voordelen oplevert en hoeft hij niet gefrustreerd te raken dat de leuke dingen in zijn leventje niet haalbaar lijken te zijn. Let op: Het is bij deze aanpak van belang dat u niet in een soort van riedel valt. Ik bedoel daarmee dat het niet de bedoeling is dat u voortaan steeds als de lijn strak komt te staan omdat de pup ergens naartoe trekt, stopt en zo gauw de lijn slap is weer verder loopt. Want dan leert u de pup niet om niet te trekken maar om even terug te komen. Dit is de meest gemaakte opvoedingsfout! Zo doet u alleen heel even, in het begin. Daarna gaat u ten eerste steeds terug naar de laatste plek waar het nog goed ging waardoor u zorgt dat de pup in feite geen succes heeft met zijn trekken omdat hij dus nergens komt en u vraagt langer gedrag waarbij de lijn slap is en de pup niet verder wandelt. Dus de pup moet zich heel goed bewust worden dat het draait om die slappe lijn, niet om het even terugkomen of even inhouden. Hij moet langer op u letten, misschien even gaan zitten, zich ontspannen en pas dan loopt u verder. Het is heel belangrijk de oefening kort te houden en hem langzaamaan uit te breiden naar steeds wat stapjes meer. Til de pup op als u verder moet lopen omdat de pup uitmoet en til hem de weg terug naar huis dan ook op. Laat hem nooit trekken met succes. Doet u dat zo de eerste twee weken dan weet uw puppy voor altijd dat trekken geen optie is. En mag hij vervolgens als beloning voor dat netjes meelopen zijn eigen leuke dingen doen, dan geeft dat zo netjes meelopen hem veel voldoening. In plaats van frustratie.
Mag het even wat zachter? Buiten de frustratie over het niet kunnen doen wat je leuk vindt ontstaat er ook frustratie als een pup zijn lichaamstaal
niet kan gebruiken op de manier zoals zijn hondenetiquette hem vertelt te doen. Honden gebruiken bepaalde signalen om de ontmoeting met soortgenootjes vlotjes en ontspannen te laten verlopen. Men noemt dat kalmerende signalen. Langzamer lopen is er een, wegkijken is er een, over de grond snuffelen is er een, met een bochtje wegwijken, om de ander heen te lopen is er een. Maar als een hond aangelijnd is mag hij dat vaak allemaal niet van ons. Hij moet niet zeuren maar doorlopen. Daardoor raakt hij gefrustreerd en uiteindelijk zo opgefokt dat zijn gedrag aan de lijn agressief wordt. Daarom is het belangrijk om de lichaamstaal van uw puppy goed te kunnen lezen. Zodat hij zijn vaardigheden in de communicatie juist verder kan ontwikkelen doordat hij leert dat ze voor hem werken.
Uw kat en de kat van de buren Als u zeker wilt zijn dat uw hond straks maatjes is met uw eigen kat(ten) is het handiger om een pup te nemen en die samen met een kat op te laten groeien. Daarbij is het dan wel belangrijk om te weten of de kat überhaupt met honden kan opschieten. Om helemaal zeker te zijn kan de keuze voor een pup en jong katje dan de handigste zijn. Dan verloopt het proces eigenlijk als vanzelf, ze groeien samen op, socialiseren op elkaar en voila, leven als kat en hond samen blijkt een warme kameraadschap op te leveren. Mits… u er wel op let dat uw pup de kat niet voortdurend lastig valt. Katten houden van hun rust en een aanhoudend puppy dat dit levende speeltje wel de hele dag wil opjagen maakt geen vrienden. U kunt dan om de broodnodige rust te garanderen de pup aan een bench wennen. Of de kat een hoger gelegen rustplaats geven. Katten zijn zo wie zo dol op hogere plekje. Ook dan is het belangrijk dat u het gedrag van de pup controleert. Een pup die gaat staan blaffen onder de sluimerende kat zult u weg moeten halen. U kunt hem dan belonen voor het negeren van de kat. Het is hoe dan ook van belang iedere vorm van najaaggedrag van uw pup in te dammen. Als belonen alleen niet volstaat kunt u het gedrag ontmoedigen door de pup onmiddellijk (!) op te pakken en even buiten de deur te zetten. Als de consequentie van het najagen is dat hij even ieder sociaal contact moet ontberen zal een beetje verstandige pup dat gedrag snel opgeven. En dat gaat u dan weer belonen!
Ontmoedig najagen, beloon negeren of tolereren Eigenlijk draait daar de rest om: zorgen dat uw pup andere dieren niet kan opjagen. Opjagen is een onderdeel van het jachtpatroon en buitengewoon zelfbelonend. Als dat gedrag zich eenmaal als vast gedragsrepertoire heeft vastgezet is het heel moeilijk weg te trainen. Ongewenst gedrag voorkomen is altijd al de basis van opvoeden maar in dit geval is het extra noodzakelijk. Hondentherapieën - Martin Gaus
5
Of u nu in de buurt van een park waar eenden zwemmen woont, of bij een bos waar ruiters op de ruiterpaden galopperen, of in een buurt woont met veel katten, alles draait om het voorkomen van najagen. Dat betekent dat u niet gaat wachten of uw puppy überhaupt wel gaat najagen – want dan bent u op voorhand eigenlijk al te laat, hij heeft van de verboden vrucht geproefd – maar de wereld door zijn ogen gaat bekijken, ziet wat spannend voor hem zou kunnen zijn en hem gaat aanlijnen op voorhand. U gebruikt daartoe een lange smalle canvas lijn, van een meter of vijf. Hoe minder die lijn weegt hoe beter want dat geeft de meeste overeenkomst met loslopen. Ga naar de plek des onheil, hou de lijn kort, niet strak (!) en beloon de pup voor normaal gedrag. Hij mag gerust kijken naar de eenden en even aan ze snuffelen, hij mag gerust kijken naar het paard maar er niet op af rennen of meerennen. Dat voorkomt (!) u door de pup lekkere hapjes toe te stoppen voor het gewenste gedrag. Varieer het lekkers, neem verschillende smaken door elkaar mee, hoe groter de verrassing, hoe groter het leermoment. Strooi lekkers over de grond en laat uw pup dat opsmikkelen terwijl er eenden om heen lopen of terwijl de paarden langskomen. Heeft u een erg reactief puppy dan kan het beter zijn om geen lekkers te gebruiken maar een speeltje wat hem aanspreekt en dat voor hem weg te gooien. Ook dat moet gebeuren voordat de pup er achter aan gaat, zelfs nog voor dat hij de intentie vertoont dat hij er achter aan wil gaan. Hoe meer u alert bent om iedere vorm van najagen te voorkomen, hoe minder kans u heeft dat dat zich gedrag zich zal gaan ontwikkelen. Naarmate u er zekerder van kan zijn dat uw pup niet de minste neiging heeft om na te jagen laat u uw lijn wat meer vieren. Ook dan beloont u het gewenste gedrag wat kan zijn dat de pup geen enkele aandacht aan de eenden of paarden meer schenkt maar alleen op u let of zich rustig en relaxed blijft gedragen ondanks hun nabijheid. Let op: Timing is hierbij heel belangrijk. Als u het speeltje pas gooit als uw puppy de spurt al heeft ingezet in de hoop dat u zijn gedrag kunt onderbreken heeft u grote kans dat u uw puppy leert om juist wel te achtervolgen omdat u juist daardoor dat speeltje weggooit. Het zijn vaak de hele kleine onbewuste foutjes in het leerproces die zorgen voor ongewenst gedrag. Let op: Als u weet dat uw hond straks vaak paarden zal tegen komen in het bos, kunt u uw pup natuurlijk ook meenemen naar een manege. Daar neemt u dezelfde voorzorgsmaatregelen dus aan de lange lijn en voorzien van gevarieerd lekkers of speeltjes. Het voordeel is dat u dan niet onverwacht een paard tegenkomt maar echt heel consequent dit proces kunt begeleiden. Let op: Woont u in een buurt die vol zit met katten, wacht dan niet op die 6
Hondentherapieën - Martin Gaus
momenten dat er een kat langskomt. Ook dan is het handiger om naar het asiel te gaan en te vragen of u uw pup in de kattenverblijven mag wennen aan katten. Niet ieder asiel zal daar gelukkig mee zijn maar er zijn zeker ook asiels die hieraan mee zullen werken. Medewerking is altijd belangrijk maar in dit geval al helemaal omdat de katten die het niet begrepen hebben op uw kleine puppy even achter slot en grendel te houden. U kunt natuurlijk ook de hulp inroepen van buren en vragen of uw pup kennis mag maken met hun kat(ten) op de hierboven beschreven wijze.
De kat van de buren Katten die andermans tuin doorkruisen roepen over het algemeen veel onheil over zich af. Honden beschouwen hun eigen tuin nu eenmaal als heilig en het valt voor een hond dan niet mee andermans kat niet als een indringer te beschouwen. Gelukkig zijn katten ook niet gek en weten ze door ervaring wijs geworden heel precies welke tuin veilig is en welke tuin bewaakt wordt door een hond. Voor de meeste honden is het negeren van andermans kat in zijn tuin een onmogelijke opgave. Zelfs de hond die samen slaapt met de kat des huizes zal het gemunt hebben op andermans kat in zijn tuin. Al helemaal omdat zijn gedrag de onmiddellijke vlucht van de kat zal hebben, zo veel succes met je gedrag is haast verslavend. De kat van de buren morrelt aan twee gedragssystemen van de hond, het waken en het jagen. Om een pup te leren dat eenden, paarden en katten niet bedoeld zijn om op te jagen is het essentieel de kleinste aanzet tot de jacht te voorkomen door neutraal gedrag te belonen. Pups wennen spelenderwijs aan katten in huis mits hun eventueel najagen van de thuiskat onmiddellijk wordt ontmoedigd. De kat van de buren is haast altijd een vijand. Gelukkig weten katten dat en zullen ze de tuin van de wakende en jagende hond mijden.
Resumerend: Pups leren om normaal op andere honden te reageren door juist als ze aangelijnd zijn toch contact met honden te kunnen maken. Daarbij moet u wel een heel belangrijk criterium hanteren: je mag doen wat je graag wilt als je maar zorgt dat de lijn slap is. Aandacht voor zijn kalmerende signalen en die ook honoreren door hem er de kans toe te geven ze te gebruiken is ook een voorwaarde om agressie aan de lijn te voorkomen.
Hondentherapieën - Martin Gaus
7
dviescen t &A
rum
Trainings -
H on de
Heeft u vragen in het algemeen, onduidelijkheid over de in te zetten begeleiding, over gedrag van ch ol en ns uw hond dat u niet begrijpt, kortom, zit u ergens mee, schroom dan niet om een beroep te doen op de kennis van de Martin Gaus Hondenscholen. Er zit er vast wel een bij u in de buurt. Martin Gaus Hondenscholen zijn professionele hondenschoMartin Gaus len die aangepaste begeleiding bieden in diverse levensstadia, van pup tot volwassen hond. Ze bieden een veelheid aan ondersteuning, vanaf puppycursussen, basiscursussen, hondensporten tot en met het individueel bijstellen van probleemgevend gedrag van de volwassen geworden hond. De Martin Gaus Hondenscholen zijn onderdeel van een franchiseorganisatie waarbij constante bijscholing de garantie biedt voor recente kennis. Voor een Martin Gaus Hondenschool bij u in de buurt kunt u terecht op onze site. Voor Nederland is dit www.martingaushondenscholen.nl en voor België www.martingaushondenscholen.be
Voor een intensievere begeleiding voor complex probleemgedrag kunt u uiteraard ook terecht op Martin Gaus het moederbedrijf in Lelystad. U kunt daartoe een gedragsspreekuur boeken. Tijdens dat gedragsspreekuur wordt eerst het gedrag van uw hond helder in kaart gebracht waarna een op uw probleem toegespitste gedragstest duidelijkheid geeft over de interne motivaties van uw hond. Dat te samen leidt tot een begeleidingsadvies. Dit advies wordt met u in de praktijk geoefend en tegelijk op schrift gesteld om thuis na te lezen. Nazorg en individuele begeleiding kunnen u helpen het advies ook in de praktijk makkelijker toe te passen. Voor een afspraak voor een gedragsspreekuur in Lelystad belt u: 0320 22 95 60
www.martingaus.nl
