Honden Therapieën ALS JE EEN VERTROUWENSCRISIS MET JE EIGEN HOND HEBT
Martin Gaus
Voorwoord Martin Gaus Dit is een boekje met maar een bedoeling: U te helpen een betere relatie met uw hond op te bouwen. Natuurlijk bent u dol op uw hond en waarschijnlijk ziet u uw hond als een lid van het gezin. U beseft dat uw hond rechten heeft op een goed en waardevol leven en dat juist u daar verantwoordelijk voor bent omdat uw hond nu eenmaal bij u woont. U beseft ook dat u verantwoordelijk bent voor het gedrag van uw hond, ook als onze drukke maatschappij gedrag van hem eist dat niet automatisch bij alle honden past. Honden hebben door onze selectieprocedures en daarop gerichte fok-programma’s gespecialiseerde taken gekregen. Herders werden zelfstandige bewakers van het vee en van erf en goed en zijn daardoor geen allemansvrienden. Jachthonden zijn bedoeld om samen te werken met een jager maar vaak resulteert dat in een ongewenste plezierjacht in hun eentje. En terriërs zijn bewust gefokt met een laagontwikkelde bijtrem, lage provocatiedrempel en hoge pijngrens die hen heel geschikt maakte om de strijd aan te gaan met venijnig wild of stieren en zelfs honden. Terriërs zijn daardoor vaak zeer luidruchtig, raken sneller betrokken bij felle vechtpartijen met soortgenoten en kunnen bezeten kattenjagers zijn. Dat is allemaal des honds maar in een overvolle maatschappij zijn die eigenschappen eerder een nadeel dan een voordeel. Ze worden niet getolereerd en daarom is het uw plicht uw hond te begeleiden naar gedrag dat wel gepast wordt geacht. Vaak lukt dat doordat u buiten een gerichte begeleiding van het probleemgevende gedrag de hond quality-time biedt waarmee ik bedoel dat hij een paar uur per week die dingen mag doen waar zijn hart ligt.
Colofon Martin Gaus Hondentherapêën is een uitgave van Martin Gaus Dierenhotel Lelystad bv, Martin Gaus Geleide- & Hulphonden bv en Martin Gaus Hondenscholen bv. Eindredactie Tamara Gaus Redactie Helly Gaus Serge Gaus Vormgeving/Beeldbewerking/Foto cover studio vandenberg, Hem Foto’s Martin Gaus Michel Grollé fotostudio
© 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden. 2
Hondentherapieën - Martin Gaus
Daar gaat dit boekje over, het helpt u het gedrag van uw hond te begrijpen en waar nodig bij te sturen. Het vertelt u vanuit welke motivatie het ongewenste gedrag is ontstaan, welke invloeden u zelf op het ontwikkelen van dat gedrag heeft gehad en hoe u door op een andere manier invloed uit te oefenen dat ongewenste gedrag weer kunt bijsturen naar gewenst gedrag. Dat doet u niet door de boeman uit te hangen maar door de consequenties van het gedrag van uw hond heel bewust te beïnvloeden en aan te sturen. Want zo werkt leren en zo wordt uw hond de kameraad die u voor u zag toen u hem uit koos. Het gaat niet vanzelf, u zult opnieuw fouten maken, uw hond zal af en toe terugvallen in zijn ongewenste gedrag maar dat maakt allemaal niets uit. De aanhouder wint, zorg gewoon dat u dat bent. Door dit boekje te lezen en de adviezen toe te passen lukt u dat absoluut. U blij, uw hond blij. Hondentherapieën - Martin Gaus
3
ALS JE EEN VERTROUWENSCRISIS MET JE EIGEN HOND HEBT Hond gromt naar eigenaar/gezinslid (en valt uit of bijt) Ik vertrouw mijn eigen hond niet meer, het is een van de meest trieste zinnen die een eigenaar kan zeggen. Want zo’n zinnetje betekent dat er iets gebeurd is dat diep heeft ingegrepen in de relatie tussen hond en eigenaar. ‘Ik vertrouw mijn eigen hond niet meer’ betekent dat alle mooie verwachtingen die men had over de hond, in rook zijn opgegaan. Zo’n zinnetje betekent dat de hond voortaan met argwaan bekeken wordt, iedere stap en iedere blik van hem wordt getaxeerd: is hij lief of is hij vals? Heeft hij een goede bui of krijgt hij het weer op zijn heupen? Het is afschuwelijk om zo je eigen hond in de gaten te moeten houden. Alleen een onvoorspelbare gebeurtenis kan zo unheimisch zijn dat het zo’n volledige vertrouwensbreuk kan veroorzaken. Men leest wel eens in de krant dat een hond een kind is aangevallen, soms met hevige verwondingen, soms ook met de dood als gevolg. Vaak betreft het een eigen kind en de eigen hond. Soms een volwassen gezinslid. Wat men dan vaak leest is dat eigenaars met stomheid zijn geslagen, dat ze nooit iets raars aan hun hond hebben opgemerkt, dat de aanval uit de lucht leek te komen vallen en dat ook het kind of de volwassen persoon niets deed om zulk gedrag uit te lokken. Er is gewoon geen verklaring en geen excuus. De hond legt altijd het loodje na zo’n incident, logisch, zulk gedrag is niet te aanvaarden en het risico op herhaling maakt zijn bestaan volstrekt onmogelijk. Al helemaal omdat het gedrag zomaar uit het niets leek te komen. De vraag is echter of dat echt waar is. Er zijn namelijk haast altijd signalen die de kans op een ongeluk aankondigen want er zijn haast altijd signalen die aangeven dat de onderlinge relatie onder (toenemende) druk staat. Is een bepaald signaal zeer heftig dan is het meestal niet zo moeilijk om de situatie op zijn gevaar juist te beoordelen maar vaak betreft het een veelheid van verschillende signalen die de kans op een bijtincident voorspellen. Vaak zijn juist die verschillende 4
Hondentherapieën - Martin Gaus
signalen zo subtiel dat juist daarom een nietsvermoedende eigenaar ze gewoon nooit ziet. Over die subtiele signalen gaan we het in dit artikel hebben.
Ontwijken Een hond die iemand ontwijkt door weg te lopen en op zijn plaats te gaan liggen of achter een bank of stoel te gaan liggen, geeft daarmee aan dat hij die situatie niet prettig vindt. Hij is er niet gerust op maar heeft een manier gevonden om ermee te dealen. Vooral bij kinderen vertonen veel honden zo’n reactie, vaak bij kinderen die op bezoek komen maar soms ook bij het eigen kind als dat thuis komt of in de morgen net wakker wordt. Soms zoeken honden pas zo’n eigen plekje op als het kind contact met ze probeert te maken, hem aaien, over hem heen hangen maar vaak gebeurt het al meteen als het kind binnen komt. Dit gedrag kan zich ook voordoen als er bezoek komt. Dat kan een specifieke persoon zijn waar de hond zich ongemakkelijk bij voelt maar het kan ook ontstaan bij willekeurig wie er binnen komt. Dit gedrag ziet er natuurlijk veel relaxter uit dan wanneer de hond zou grommen of uitvallen en daarom wordt het gedrag heel makkelijk geïnterpreteerd als een ontspannen reactie op iemand die binnen komt. Maar het gedrag is daar juist helemaal geen uiting van, het is het gedrag van een hond die wantrouwen voelt tegen diegene die het huis binnen komt of die in zijn buurt komt. Hij heeft een oplossing gezocht om het probleem te ontwijken maar oh wee als zijn oplossing niet werkt en de persoon in kwestie de hond toch opzoekt. Dan kan men er op wachten dat de hond dreigend uitvalt of erger, echt aanvalt. Aangezien de meeste bange honden juist het dichtst bijzijnde lichaamsdeel aanvallen is dat als het meezit een handje of arm maar zeker bij kinderen juist het gezichtje. Een gezicht is het meest kwetsbare onderdeel van ons lijf, het bezit met een ook nog eens onbehaarde huid geen enkele bescherming tegen de tanden van een hond. De gevolgen van zo’n aanval zijn dan ook desastreus, vaak zeer verminkend. Kortom: Een hond die contact met iemand, wie dan ook, uit de weg gaat door het probleem te ontwijken is dus niet relaxed maar een tijdbom!
Blokken Onder ‘blokken’ verstaan we al het gedrag dat bedoeld is om een bepaalde situatie te beheersen, in de tang te houden. ‘Blokken’ is bijvoorbeeld het gedrag waarbij een hond tegen bezoek opspringt. Hij springt van voren in en hij springt hard. Er zijn in dit gedrag verschillende graduaties mogelijk, zoals niet van voren maar van opzij of van achteren inspringen, niet zo heel hard springen. (Het kan ook zijn dat de hond niet helemaal tegen de persoon opspringt maar al opspringend alleen even zijn arm of een hand likt, dat wordt in de alinea hierna besproken). Soms bijt de hond tijdens deze actie maar hij bijt dan zo dat het wel als onplezierig wordt ervaren maar niet als pijnlijk. Soms wordt dat gedrag met de mantel der liefde toegedekt en wordt de hond wat onbezonnen, wat ongecontroleerd genoemd. Of een ADHD hond, alsof hij niet anders kan. Niets is echter minder waar, de hond is heel bewust de boel aan het controleren. Hij geeft aan: Hier woon ik, ik maak de dienst uit, schik je er maar liever in. De plekken waar hij aan arm of hand likt blijken in de praktijk duidelijke waarschuwingen te zijn geweest: Daar ga ik je bijten als je mijn aanwezigheid niet respecteert of je bepaalde vrijpostigheden gaat veroorloven. Dergelijke honden hebben er ook een handje van om vlak bij het bezoek te gaan zitten, liefst met het hele lijf zwaar tegen het bezoek aanhangend, soms erop leunend met een kop over het dijbeen, soms stevig zittend boven op een voet. Dat gedrag is niet bedoeld als een uiting van de behoefte om lichamelijk contact te houden, dus juist geen uiting van aanhankelijkheid. In tegendeel, het is een uiting van totale controle: Ik ben hier de baas, ook over jou! Jij doet wat ik wil anders zwaait er wat!. Als daarbij de staart ook nog eens wordt opgelicht zodat de anus direct contact maakt met de schoen, berg u dan maar. Dat betekent niets goeds, alleen maar totale controle waarbij eigen inbreng van uw kant niet getolereerd wordt!!
Verstarren U of iemand anders aait de hond en als reactie op dat aaien gaat de hond stijf staan. Hij kwispelt niet wijduit maar draagt zijn staart stokstil, boven zijn lijf. Als hij al kwispelt is het een korte en strakke kwispel. Zijn lijf is gespannen, strak, stil ook. Maar dat geldt niet alleen voor zijn lijf, ook zijn hoofd wordt strak gehouden, in het verlengde van een strakke, stijve nek. De oren staan misschien naar voren, misschien naar achteren, maakt niet echt uit om een mogelijk aankomend bijtincident aan te kondigen, de indicatie daartoe is de stijfheid waarmee lijf en hoofd zich manifesteren. Maar ook de mate waarin het hoofd (en het lijf) zich omhoog richt telt mee.
Een hoge houding Hoe hoger het lijf op de poten staat en hoe hoger het hoofd zich opricht, hoe hoger de motivatie tot bijten de hond ondergaat, helemaal als de hond daarbij ook nog eens een stijve houding aanneemt. De hond wordt zich steeds meer bewust dat er iets gebeuren moet. Dat zijn gedrag tot aan dat moment niet het gewenste effect heeft: de bedreigende of onaangename situatie verdwijnt niet of neemt zelfs in intensiteit toe. Blijkbaar is duidelijker taal noodzakelijk: dat is het moment waarop een hond zich opricht. Hij bedoelt het nog als waarschuwing maar de grens van zijn tolerantie is nabij. Als de bedreigende situatie nu niet stopt of in ieder geval aan intensiteit afneemt, is het gebeurd: de hond valt aan.
Aanstaren Onder ons is aankijken is een uiting van veel vertrouwen, mensen die elkaar echt vertrouwen kunnen elkaar langer aankijken. Maar algemeen gesteld is aanhoudend oogcontact not done. Er is altijd een soort omgangscode: Je kijkt niet te lang en al helemaal niet met een starende, fixerende blik in de ogen. Want staren, strak aankijken, is altijd bedreigend. Het is het begin van een discussie of van een ruzie. Of van een vechtpartij. Het betekent nooit iets goeds. Tenzij je verliefd bent maar dan ligt er een andere, een niet mis te verstane uitdrukking in de ogen, die zeker niet als bedreigend wordt gevoeld. Maar algemeen gesteld kun je zeggen dat aanstaren weinig goeds betekent. En dat geldt net zo voor andere dieren, dus ook voor honden: Aanstaren is bedreigend, zo simpel is dat. Dat hoef je niet te leren, dat voel je. Dat voelen mensen en dat voelen honden net zo. Dus als uw hond u of iemand anders aanstaart, dan kun u zich afvragen wat er mis is in de onderlinge communicatie. Misschien wordt de hond strak aangekeken en voelt zich daardoor bedreigd? Dat kan best waar zijn. Maar misschien is er iets mis in de wederzijdse hiërarchie? Misschien is de hond bezig de macht over te nemen. Of is sprake van een machtsstrijd bij gebrek aan duidelijkheid in de begeleiding? Of wordt de hond vaak gestraft maar weet niet wat wel van hem verwacht wordt wat hem onzeker maakt en probeert hij door starend oogcontact zijn omgeving te intimideren? Zodat er alsnog wat duidelijkheid over verantwoordelijkheden ontstaat? Maar.. als een hond zomaar iemand aanstaart, strak aanstaart, iemand die hij niet goed kent. Of het betreft een kind dat zich regelmatig met de hond bemoeit. Dan moeten alle alarmbellen gaan rinkelen. Rechtstreeks en starend oogcontact is de meest betrouwbare voorbode van een hondenbeet. Het meest effectieve antwoord op zo’n bedreiging is zelf stil te staan en als het ware te bevriezen, weg te kijken en daarbij de ogen toe te knijpen en ermee Hondentherapieën - Martin Gaus
5
te knipperen en net zo lang te wachten totdat de hond zich kan ontspannen. Maar hoeveel mensen weten dat? En hoeveel mensen kunnen dat dan ook nog eens bewust zo toepassen? En al helemaal, hoeveel kinderen weten dat en zouden hun gedrag dan ook nog eens kunnen aanpassen?
(Eigen) Kinderen zijn vaak de dupe Een ongeluk zit dus in een klein hoekje. De meeste ongelukken ontstaan trouwens binnen het eigen gezin, de eigen hond bijt dan een gezinslid, vaak een kind. In de praktijk blijken dat vaker jongetjes te zijn dan meisjes. De leeftijd tussen de vier en 12 jaar blijkt de meest kwetsbare leeftijd te zijn. Wellicht omdat de kinderen nog onbezonnen zijn en zeker de subtiele waarschuwingssignalen niet herkennen. Jongetjes doen graag wat stoer en permitteren zich meer dan meisjes, zeker als er vriendjes in de buurt zijn.
Blijf van me af! Honden kunnen ook bijten als ze iets moeten ondergaan wat ze eng of onaangenaam vinden. Sommige honden willen niet geborsteld worden, nageltjes knippen en tanden poetsen kan rekenen op verzet, evenals het onderzoeken van de vacht op wondjes of teken. Heel vaak dreigen honden niet bij dergelijk gebeuren maar verstarren. Men denkt dan dat de handeling gewoon afgedwongen kan worden, zo van even niet zeuren joh. En dan volgt een beet, er wordt niet gegromd of lip opgetrokken, de hond reageert impulsief. Om dat gedrag te voorkomen is het veel beter om een hond te leren zo’n behandeling te verdragen door dat met hem te oefenen. Dat gaat in hele kleine stapjes waarbij een hele korte aanraking al voldoende kan zijn voor een super lekkere beloning. Misschien is zelfs normaal gedrag bij het naderen met de kam daar al voldoende aanleiding voor. Pas als de hond dat stukje nadering met een kam vertrouwt kan men weer een stapje verder gaan.
6
Hondentherapieën - Martin Gaus
Het ‘verbieden’ van dergelijke aanrakingen kan angst als achterliggende oorzaak hebben maar kan ook wijzen op wantrouwen of een verstoorde rangrelatie, de hond accepteert dan geen overheersing door zijn eigenaar.
Zoek altijd hulp Als u uw eigen hond niet meer vertrouwt zoek dan altijd hulp bij een gediplomeerd gedragsdeskundige/hondentherapeut. Dan kunt u begrijpen waarom het gedrag is ontstaan en u wordt geleerd hoe dat gedrag te voorkomen. Soms blijkt bijtgedrag een abnormale, ziekelijke reden te hebben. Dat is nog gevaarlijker en vaak zal dan euthanasie geadviseerd worden. Gelukkig komt dat niet vaak voor en is er meestal heel veel te bereiken met een andere aanpak van de hond.
Resumerend: Een hond die heeft gebeten zorgt haast altijd voor paniek en angst. Vooral als men de beet niet heeft zien aankomen. Door de waarschuwende signalen te kennen en op te merken kan veel leed voorkomen worden. Een andere manier om met de hond om te gaan kan heel vaak het probleem voorgoed oplossen.
Hondentherapieën - Martin Gaus
7
dviescen t &A
rum
Trainings -
H on de
Heeft u vragen in het algemeen, onduidelijkheid over de in te zetten begeleiding, over gedrag van ch ol en ns uw hond dat u niet begrijpt, kortom, zit u ergens mee, schroom dan niet om een beroep te doen op de kennis van de Martin Gaus Hondenscholen. Er zit er vast wel een bij u in de buurt. Martin Gaus Hondenscholen zijn professionele hondenschoMartin Gaus len die aangepaste begeleiding bieden in diverse levensstadia, van pup tot volwassen hond. Ze bieden een veelheid aan ondersteuning, vanaf puppycursussen, basiscursussen, hondensporten tot en met het individueel bijstellen van probleemgevend gedrag van de volwassen geworden hond. De Martin Gaus Hondenscholen zijn onderdeel van een franchiseorganisatie waarbij constante bijscholing de garantie biedt voor recente kennis. Voor een Martin Gaus Hondenschool bij u in de buurt kunt u terecht op onze site. Voor Nederland is dit www.martingaushondenscholen.nl en voor België www.martingaushondenscholen.be
Voor een intensievere begeleiding voor complex probleemgedrag kunt u uiteraard ook terecht op Martin Gaus het moederbedrijf in Lelystad. U kunt daartoe een gedragsspreekuur boeken. Tijdens dat gedragsspreekuur wordt eerst het gedrag van uw hond helder in kaart gebracht waarna een op uw probleem toegespitste gedragstest duidelijkheid geeft over de interne motivaties van uw hond. Dat te samen leidt tot een begeleidingsadvies. Dit advies wordt met u in de praktijk geoefend en tegelijk op schrift gesteld om thuis na te lezen. Nazorg en individuele begeleiding kunnen u helpen het advies ook in de praktijk makkelijker toe te passen. Voor een afspraak voor een gedragsspreekuur in Lelystad belt u: 0320 22 95 60
www.martingaus.nl
