Honden Therapieën IK KRIJG EEN HEKEL AAN MIJN ONZINDELIJKE HOND
Martin Gaus
Voorwoord Martin Gaus Dit is een boekje met maar een bedoeling: U te helpen een betere relatie met uw hond op te bouwen. Natuurlijk bent u dol op uw hond en waarschijnlijk ziet u uw hond als een lid van het gezin. U beseft dat uw hond rechten heeft op een goed en waardevol leven en dat juist u daar verantwoordelijk voor bent omdat uw hond nu eenmaal bij u woont. U beseft ook dat u verantwoordelijk bent voor het gedrag van uw hond, ook als onze drukke maatschappij gedrag van hem eist dat niet automatisch bij alle honden past. Honden hebben door onze selectieprocedures en daarop gerichte fok-programma’s gespecialiseerde taken gekregen. Herders werden zelfstandige bewakers van het vee en van erf en goed en zijn daardoor geen allemansvrienden. Jachthonden zijn bedoeld om samen te werken met een jager maar vaak resulteert dat in een ongewenste plezierjacht in hun eentje. En terriërs zijn bewust gefokt met een laagontwikkelde bijtrem, lage provocatiedrempel en hoge pijngrens die hen heel geschikt maakte om de strijd aan te gaan met venijnig wild of stieren en zelfs honden. Terriërs zijn daardoor vaak zeer luidruchtig, raken sneller betrokken bij felle vechtpartijen met soortgenoten en kunnen bezeten kattenjagers zijn. Dat is allemaal des honds maar in een overvolle maatschappij zijn die eigenschappen eerder een nadeel dan een voordeel. Ze worden niet getolereerd en daarom is het uw plicht uw hond te begeleiden naar gedrag dat wel gepast wordt geacht. Vaak lukt dat doordat u buiten een gerichte begeleiding van het probleemgevende gedrag de hond quality-time biedt waarmee ik bedoel dat hij een paar uur per week die dingen mag doen waar zijn hart ligt.
Colofon Martin Gaus Hondentherapêën is een uitgave van Martin Gaus Dierenhotel Lelystad bv, Martin Gaus Geleide- & Hulphonden bv en Martin Gaus Hondenscholen bv. Eindredactie Tamara Gaus Redactie Helly Gaus Serge Gaus Vormgeving/Beeldbewerking/Foto cover studio vandenberg, Hem Foto’s Martin Gaus Michel Grollé fotostudio
© 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden. 2
Hondentherapieën - Martin Gaus
Daar gaat dit boekje over, het helpt u het gedrag van uw hond te begrijpen en waar nodig bij te sturen. Het vertelt u vanuit welke motivatie het ongewenste gedrag is ontstaan, welke invloeden u zelf op het ontwikkelen van dat gedrag heeft gehad en hoe u door op een andere manier invloed uit te oefenen dat ongewenste gedrag weer kunt bijsturen naar gewenst gedrag. Dat doet u niet door de boeman uit te hangen maar door de consequenties van het gedrag van uw hond heel bewust te beïnvloeden en aan te sturen. Want zo werkt leren en zo wordt uw hond de kameraad die u voor u zag toen u hem uit koos. Het gaat niet vanzelf, u zult opnieuw fouten maken, uw hond zal af en toe terugvallen in zijn ongewenste gedrag maar dat maakt allemaal niets uit. De aanhouder wint, zorg gewoon dat u dat bent. Door dit boekje te lezen en de adviezen toe te passen lukt u dat absoluut. U blij, uw hond blij. Hondentherapieën - Martin Gaus
3
IK KRIJG EEN HEKEL AAN MIJN ONZINDELIJKE HOND Oorzaak en oplossen van onzindelijkheid Hoe lief een hond ook is, hoe aanhankelijk of grappig ook, als hij onzindelijk is is de pret snel voorbij. Een onzindelijke hond geeft veel irritatie omdat na verloop van tijd alle aandacht gericht gaat worden op het probleemgedrag waarbij de aardigheid van de hond steeds minder gezien wordt. Een logisch gevolg dat echter ook nog eens tot een schuldgevoel leidt waardoor de liefde voor de hond nog meer onder druk komt te staan. Alle reden dus om die onzindelijkheid eens goed tegen het licht te houden. Want een juist begrip ervan is het begin van de oplossing. Er is namelijk vaak best wat aan te doen. Deemoedplasjes Vooral pups hebben de neiging om een piepklein plasje te doen waarbij ze zich klein maken en zich soms zelfs tegen de grond drukken als ze een andere, oudere hond tegen komen die hen wil begroeten of waar ze zelf contact mee willen maken. Dat is heel normaal gedrag waarbij het puppy aangeeft dat hij klein en ongevaarlijk is en de superieure status van de andere hond op geen enkele manier in twijfel trekt. Laat staan dat hij die status zou willen betwisten. Het gedrag zorgt dat die andere hond op voorhand al gekalmeerd wordt, het is overduidelijk dat de pup zijn superioriteit accepteert. Vooral gevoelige pups die snel onder de indruk zijn laten dit gedrag zien, iets waar ze met een half jaar oud meestal wel overheen gegroeid zijn. Maar dat is vaak anders als de deemoedplasjes zich laten zien naar mensen. Dan kan dat gedrag veel langer blijven bestaan en dat heeft alles te maken met een haast niet uit te roeien reactie op dit gedrag, namelijk dat het gestraft wordt. En juist zo’n reactie maakt dat het probleem steeds heviger wordt omdat het gedrag zich steeds meer vastzet tot een nor4
Hondentherapieën - Martin Gaus
maal gedragspatroon als reactie op aandacht van mensen. Als een pup zich onderdanig gedraagt en daarbij zelfs een klein plasje doet, is dat het summum van onderworpenheid, hij kan niet nog meer doen dan dat. Omdat het gedrag bedoeld is om iedere vorm van agressie of opwinding bij de ander te voorkomen, is het buitengewoon frustrerend als het gedrag dat doel niet bereikt. Als eigenaars de pup straffen als hij deze uitdrukking van uiterste overgave laat zien, heeft hij geen alternatief meer. Hooguit zich nog kleiner maken en nog vaker plassen. Resulteert dat wederom in straf of gemopper, dan kan de pup op geen enkele manier meer vertrouwen op zijn lichaamstaal, zijn communicatievaardigheden zijn letterlijk en figuurlijk tot op de laatste druppel uitgeput. Zo’n ‘pup’ – vaak is de hond ondertussen al bijna een jaar oud - wordt neurotisch, gaat mensen mijden, plast al als hij mensen in het vizier krijgt of hun komst alleen nog maar vermoedt en kan zelfs angstagressie gaan vertonen omdat hij echt geen ander gedrag meer kan bedenken dat hem kan helpen de agressie te keren. Een vicieuze cirkel omdat het allemaal tot nog meer frustratie en boosheid leidt bij de eigenaar die het ook allemaal niet meer weet. Als men dan ook nog eens denkt dat de pup het expres doet, zijn de rapen pas echt gaar, dan is de relatie tussen eigenaar en zijn hond totaal verstoord. Terwijl het probleem eigenlijk zo makkelijk op te lossen is.
Oplossen van deemoedplasjes Belangrijk is om iedere vorm van overheersing uit uw eigen gedrag te halen. Dergelijke pups zijn supergevoelig voor het kleinste vertoon van macht, wat de reden is dat pups zulk gedrag vaak juist naar mannen vertonen omdat die een lage stem hebben. Een lage stem maakt meer indruk dan een hoge stem. Dus mocht vooral meneer te maken hebben met de deemoedplasjes van de hond dan is het zaak te beginnen de stem aan te passen, zachter praten en op lichtere toon is een goed begin voor het laten slagen van de rest van de aanpak. Want er is meer te doen, of eigenlijk te veranderen. Buiten dat de stem moet worden aangepast moet het gedrag van de eigenaar worden aangepast. Dat houdt in dat u de pup niet rechtstreeks aankijkt en al helemaal niet met een harde blik in de ogen. Maak uw ogen smal en zacht als u naar uw pup kijkt.
Maak ook geen front met uw lichaam, waarmee bedoeld wordt dat u uw lichaam altijd ietsje afgedraaid moet houden, dus met een schouder iets in de richting van de hond gedraaid. Loop niet recht op de pup af maar benader hem iets van opzij terwijl u tegelijk uw lichaam iets van hem weggedraaid houdt. Kijk de pup dus ook niet rechtstreeks aan als u op hem toeloopt. Als u hem wilt aaien, doe dat dan pas als de pup daar met zijn gedrag zelf aanleiding toe geeft. Dus alleen als de pup zelf contact met u zoekt. En aai hem dan niet nadrukkelijke maar zachtjes met de achterkant van uw hand, en op de borst of opzij langs de nek richting schouders. Per se niet over zijn hoofd of nek want dat zijn weer intimiderende gebaren die de pup onmiddellijk doen grijpen naar de uitingen van zijn goede bedoelingen, zijn deemoedplasjes. Het is zaak die reactie steeds te voorkomen wat meteen ook de reden is dat u hem maar heel even aait. Al uw gedrag moet er op gericht zijn de pup zo min mogelijk te intimideren, een korte en lichte aanraking is daarbij een must. Als u over de pup praat, kijk dan niet naar hem en noem ook zijn naam niet. Sommige pups zijn zo overgevoelig geworden voor alles dat maar op vertoon van macht lijkt dat dat zelfs al genoeg is om een deemoedplasje uit te lokken.
Als u thuis komt... Vaak ontstaat het deemoedsplasje als de eigenaar thuiskomt. De vreugde over het weerzien, de begroeting die daar op volgt – vaak gepaard met vrolijke uitroepen en een aai over zijn bol/nek - , het is het gevoelige pupje net iets te veel. Daarom is het zaak het ontmoetingsritueel over te slaan en te vervangen door een minder heftige ervaring. U gooit daartoe iets lekkers of een speeltje weg meteen als u binnenkomt, zonder iets te zeggen tegen de pup en zonder tegen hem te praten. Zo voorkomt u dat u in het ritueel van begroeting en plasje doen komt vast te zitten. Loop door en negeer de pup. Dribbelt hij achter u aan, praat even zacht en rustig tegen hem zonder hem aan te kijken of aan te raken. Pas later, als dit thuiskomen zonder plasjes gelukt is, aait u de pup even maar dan wel op de voorwaarden als hierboven beschreven: niet strak aankijken, geen front maken, niet hard praten en een aait kort en lichtvoetig over de borst of langs de schouders. Als men op deze manier met de pup omgaat en iedereen doet dat op deze manier, dus ook uw bezoek, dan zakt de behoefte om de goede bedoelingen te tonen steeds verder weg. Net zo lang tot het gedrag is uitgedoofd. Wat men zich wel moet realiseren vanuit dit gedrag dat men een gevoelig puppy in huis heeft dat het beste gedijt onder zachte en geduldige begeleiding. Schreeuwen of een harde opvoeding is voor de meeste honden al niet best maar voor dit type hond is het echt funest.
Uw reu tilt steeds zijn poot op in huis Dat is ook zo’n irritante gewoonte, de reu die te pas en te onpas ergens in huis zijn poot op tilt en zo met een fiere houding een reukvlag uitzet waarmee hij zegt: Dit huis is van mij! Want dat is wat hij ermee bedoelt: duidelijkheid scheppen over zijn veilige eigen plek. Het is essentieel te achterhalen wat de motivatie tot dat gedrag kan zijn, want al lijkt het precies hetzelfde, de reden ertoe kan totaal tegenstrijdig zijn: - Uw hond is de baas in huis en provoceert u. Dit soort honden zetten buitenshuis ook voortdurend reukvlaggen uit, sleuren hun eigenaar van boom naar boom, lantaarnpaal naar lantaarnpaal, muurtje naar muurtje en persen voortdurend nog een paar druppels urine te voorschijn. Hun achterpoot gaat fier de lucht in, zo hoog dat kleine hondjes er wel eens van omvallen. In zo’n geval kan het helpen om de hond te castreren maar daarmee kunt u niet volstaan. U zult ook uw omgang met uw hond moeten veranderen. U zult hem veel meer duidelijkheid moeten gaan geven om welk gedrag u van hem verwacht en ook dat vanaf nu de regels veranderd zijn: uw hond moet iets doen wat u leuk vindt voordat hij van u krijgt wat hij leuk vindt. Zo’n verandering in omgang heeft niets te maken met afdwingen van gewenst gedrag, afdwingen van gehoorzaamheid of straffen van ongehoorzaamheid. Het draait puur om consequenties van gedrag zoals gaan zitten bij de etensbak en pas mogen eten na toestemming. Of netjes blijven zitten tijdens het aanlijnen en blijven zitten totdat gezegd wordt dat de hond mag opstaan. Zitten bij de voordeur, dat soort dingen. Het zijn maar simpele oefeningetjes die echter een magistraal verschil kunnen maken omdat u ineens een ander soort status krijgt. Uw hond leert u zien als iemand waar hij toch iets mee te maken heeft en waar hij rekening mee moet houden inplaats van iemand die hij in zijn zak heeft zitten waarbij hij de behoefte voelt om u steeds iets te koeioneren. Het is essentieel u heel goed te realiseren dat deze verandering in aanpak niet gebaseerd is op straf of dreigen met straf maar op belonen van gewenst gedrag door de hond als hij dat gedrag laat zien te geven wat hij op dat moment graag wil. - Het kan ook zijn dat uw hond uit pure frustratie en onzekerheid reukvlaggen uitzet. Dat kan gebeuren door een onduidelijke en inconsequente begeleiding, wat vaak gebeurt in een druk huishouden met kinderen. In zo’n geval kan men zich afvragen of deze hond wel op zijn plaats is in dit gezin, tenzij men de leefomstandigheden van de hond drastisch kan veranderen door meer duidelijkheid en afleiding te geven. Het gedrag kan ook ontstaan doordat er regelmatig een andere hond in huis komt. Wij vinden het volstrekt normaal Hondentherapieën - Martin Gaus
5
een hond mee te nemen als we op bezoek gaan terwijl daar ook een hond woont. Toch is dit voor heel veel honden helemaal niet normaal maar buitengewoon bedreigend. Sommige honden maken dat duidelijk door de hond die op bezoek komt te bedreigen of te gaan bevechten, andere type honden gaan op hun plaats liggen en negeren de bezoekhond en leiden in stilte. Vaak wordt dit uitgelegd als acceptatie en verdraagzaamheid maar in feite is het gedrag een uiting van verwarring en frustratie over zoveel vrijpostigheid. De remedie in dit specifieke geval is makkelijk: geen andere honden meer in huis! Hou u aan deze nieuwe huisregel in het belang van uw hond, ook als uw bezoek gepikeerd is en dreigt niet meer te komen als de hond niet welkom is. Want dat gebeurt meer dan u misschien zou denken. Wat dat betreft hebben veel mensen best gevoelige teentjes. Kom niet aan hun hond want dan kom je aan hen. Let op: Ook teefjes kunnen om bovengenoemde redenen reukvlaggen gaan uitzetten. Het verschil tussen een plasje doen en een reukvlag uitzetten is duidelijk te zien aan de lichaamshouding: een reukvlag gaat altijd gepaard met het optillen van een achterpoot. Zo’n poot wordt dan omhoog als bij een reu opgetild of langs het lichaam naar voren gebracht. Het optillen van een achterpoot in welke vorm dan ook is altijd typerend voor de bedoeling van het plasje: dit is een geurvlag, let op mij, vergeet mij niet!
Oud, dement, ziek Rest de groep honden die onzindelijk is geworden door ouderdom met lichamelijke klachten of dementie. In zulke gevallen kan men weinig meer doen dan de hond vaker mee uit te namen, ook ’s nachts een extra keertje. Gewoon om te voorkomen dat hij moet terwijl het nog niet zijn normale uitlaattijd is. Demente honden weten soms niet meer dat ze uit zijn geweest of dat het niet comme il faut is om binnen hun behoefte te doen. Ze doen het een beetje te pas en te onpas op plekken die net voor handen zijn. Mopperen helpt echt helemaal niets en zal de hond bang voor u maken en steeds verder van u vervreemden! Wel is er medicatie om demente honden te helpen en hun leven wat te verbeteren. Sommige demente honden worden dan zelfs weer speels en hebben weer zin in het leven. Soms komt ook het besef van zindelijkheid weer terug. En natuurlijk zijn er dan honden die ziek zijn en tijdelijk onzindelijk zijn van stress of onvermogen de stofwisseling te beïnvloeden. Het is logisch dat dergelijke honden behoefte hebben aan maximaal begrip en ondersteuning. Het besef dat het probleem maar tijdelijk is kan
Onzindelijk bij alleen thuis zijn Deze vorm van onzindelijkheid is een hoofdstuk apart. Men kan checken of het echt gaat om onzindelijkheid veroor6
Hondentherapieën - Martin Gaus
zaakt door het alleen thuis zijn van de hond: het is daaraan gerelateerd als de hond niets binnen doet als de tijd van zijn normale uitje allang voor bij is. Dus stel, normaal gaat de hond om 11 uur mee uit voor de uitgebreide ochtendwandeling en die tijd schuift op naar 3 uur. Dan nog, doet hij niets binnen. Dan weet u dat de onzindelijkheid vast zit aan het alleen thuis zijn. Buiten alleen een plasje doen deze honden vaak ook hun ontlasting binnenshuis als ze alleen zijn. In zo’n geval lijkt u het probleem op te kunnen lossen door de hond aan een bench te wennen – veel honden doen absoluut niets in een bench – maar dat neemt zijn angst voor het alleen zijn niet weg. Het kan best dat de hond in zijn bench in paniek raakt en de boel sloopt ondanks dat hij prima in de bench kan als u thuis bent. Dus dat is geen oplossing. Veel beter is het een hondencrèche te regelen, een oppas (al dan niet buiten uw deur) of een uitlaatservice. Dat laatste blijkt in veel gevallen een uitstekende remedie omdat de hond zijn zinnen verzet, te doen heeft met een groep honden en andere mensen waardoor de hechting aan u wat doorbroken wordt en zo lekker in zijn vel zit over zijn nieuwe ervaringen dat hij zich beter kan ontspannen. En daardoor toch zijn angst om alleen thuis te zijn kan mannen.
gens rond de vijf maanden. Het zelf aangeven dat de hond uitmoet ontstaat vaak nog later. Zo’n hond doet niets als hij aangelijnd is of als hij niet ver van zijn eigenaar vandaan los kan lopen. Die honden gaan naar binnen en doen binnen iets, als de eigenaar niet kijkt of oplet. De enige manier om dat vertrouwen te winnen is door de hond zo min mogelijk binnenshuis te laten zodat hij uiteindelijk wel buiten iets moet doen. En dat met super lekkers te belonen. Uiteraard moet het dan mooi weer zijn en u veel vrije tijd hebben. Soms helpt het de hond in een pension te brengen waar hij meegaat in de routine van alledag. Of bij vrienden onder te brengen voor een week of twee. Daar wordt de angst niet gevoeld en is het gedrag veel beter opnieuw te conditioneren. Zaak is dan om thuis heel luchtig met de hond om te gaan en de eerste tijd toch even te zorgen dat hij vrijwel niet in staat is binnenshuis iets te doen en met megabeloningen te belonen als hij buiten iets doet.
Onzindelijkheid uit onduidelijkheid Sommige honden leven in een huis waar zij zich niet kunnen ontspannen. Het is er te luidruchtig, te onvoorspelbaar, ze hebben geen vat op wat er gebeuren gaat of begrijpen niet waarom hen iets overkomt. Vaak leven die honden onder omstandigheden waar een eigenaar om wat voor reden dan ook zijn verantwoordelijkheid voor zijn hond niet kan waarmaken. Zo’n hond kan het beste herplaatst worden in een gezin waar men meer verstand of geduld met honden heeft. Of in ieder geval de mogelijkheid heeft de hond wel een leven te geven waar hij recht op heeft.
Resumerend: Onzindelijkheid heeft vele oorzaken. Door de achterliggende motivatie te achterhalen weet men welke begeleiding geschikt is. Aan vrijwel alle onzindelijkheid kan wat gedaan worden. Het vraagt soms wat tijd maar vaak ook niet meer dan aanpassing van het eigen gedrag of de leefomstandigheden van de hond.
’n Nachts onzindelijk De honden die ’s nachts onzindelijk zijn, zijn vaak geholpen met een extra uitlaatrondje om drie uur ’s nachts. Soms helpt het ook door ze op andere tijden te eten te geven of hun voer te veranderen. Voer dat veel vulstoffen bevat geeft veel ontlasting en soms is dat de oorzaak van het ook ’s nachts naar buiten moeten. In het begin laat u de hond ’s nachts uit en verandert tegelijk zijn voer, na verloop van tijd probeert u de nachtelijke uitlaatbeurt weg te laten door deze langzaam vooruit te zetten net zo lang totdat u haast aan het normale ochtend ontwaken bent aangekomen. Dan is de nacht overbrugd en volstaat het andere voer. Of ze zijn geholpen door ze in een bench (waar u ze wel eerst echt goed aan moet wennen, je kunt een hond niet zo maar klakkeloos in een bench stoppen) te stoppen. De meeste honden bevuilen hun eigen hol dus de bench niet en leren zo hun stofwisseling te controleren. Vaak kan men na verloop van tijd de bench weer weghalen, al kun je je afvragen waarom je dat zou doen als het goed gaat en de hond zich prettig voelt in zijn veilige eigen hol.
Onzindelijkheid uit angst Soms is een hond te bang om iets te doen in de buurt van zijn eigenaar. Dat kan gebeuren als er te veel druk op de hond is gelegd om hem zindelijk te krijgen. Of omdat de hond gestraft is als hij een ongelukje had. Veel eigenaars denken dat een pup van 8 weken al zindelijk hoort te zijn maar de realiteit is dat veel honden pas zindelijk worden erHondentherapieën - Martin Gaus
7
dviescen t &A
rum
Trainings -
H on de
Heeft u vragen in het algemeen, onduidelijkheid over de in te zetten begeleiding, over gedrag van ch ol en ns uw hond dat u niet begrijpt, kortom, zit u ergens mee, schroom dan niet om een beroep te doen op de kennis van de Martin Gaus Hondenscholen. Er zit er vast wel een bij u in de buurt. Martin Gaus Hondenscholen zijn professionele hondenschoMartin Gaus len die aangepaste begeleiding bieden in diverse levensstadia, van pup tot volwassen hond. Ze bieden een veelheid aan ondersteuning, vanaf puppycursussen, basiscursussen, hondensporten tot en met het individueel bijstellen van probleemgevend gedrag van de volwassen geworden hond. De Martin Gaus Hondenscholen zijn onderdeel van een franchiseorganisatie waarbij constante bijscholing de garantie biedt voor recente kennis. Voor een Martin Gaus Hondenschool bij u in de buurt kunt u terecht op onze site. Voor Nederland is dit www.martingaushondenscholen.nl en voor België www.martingaushondenscholen.be
Voor een intensievere begeleiding voor complex probleemgedrag kunt u uiteraard ook terecht op Martin Gaus het moederbedrijf in Lelystad. U kunt daartoe een gedragsspreekuur boeken. Tijdens dat gedragsspreekuur wordt eerst het gedrag van uw hond helder in kaart gebracht waarna een op uw probleem toegespitste gedragstest duidelijkheid geeft over de interne motivaties van uw hond. Dat te samen leidt tot een begeleidingsadvies. Dit advies wordt met u in de praktijk geoefend en tegelijk op schrift gesteld om thuis na te lezen. Nazorg en individuele begeleiding kunnen u helpen het advies ook in de praktijk makkelijker toe te passen. Voor een afspraak voor een gedragsspreekuur in Lelystad belt u: 0320 22 95 60
www.martingaus.nl
