Honden Therapieën EEN PLUS NOG EEN (IS SOMS MEER DAN TWEE)
Martin Gaus
Voorwoord Martin Gaus Dit is een boekje met maar een bedoeling: U te helpen een betere relatie met uw hond op te bouwen. Natuurlijk bent u dol op uw hond en waarschijnlijk ziet u uw hond als een lid van het gezin. U beseft dat uw hond rechten heeft op een goed en waardevol leven en dat juist u daar verantwoordelijk voor bent omdat uw hond nu eenmaal bij u woont. U beseft ook dat u verantwoordelijk bent voor het gedrag van uw hond, ook als onze drukke maatschappij gedrag van hem eist dat niet automatisch bij alle honden past. Honden hebben door onze selectieprocedures en daarop gerichte fok-programma’s gespecialiseerde taken gekregen. Herders werden zelfstandige bewakers van het vee en van erf en goed en zijn daardoor geen allemansvrienden. Jachthonden zijn bedoeld om samen te werken met een jager maar vaak resulteert dat in een ongewenste plezierjacht in hun eentje. En terriërs zijn bewust gefokt met een laagontwikkelde bijtrem, lage provocatiedrempel en hoge pijngrens die hen heel geschikt maakte om de strijd aan te gaan met venijnig wild of stieren en zelfs honden. Terriërs zijn daardoor vaak zeer luidruchtig, raken sneller betrokken bij felle vechtpartijen met soortgenoten en kunnen bezeten kattenjagers zijn. Dat is allemaal des honds maar in een overvolle maatschappij zijn die eigenschappen eerder een nadeel dan een voordeel. Ze worden niet getolereerd en daarom is het uw plicht uw hond te begeleiden naar gedrag dat wel gepast wordt geacht. Vaak lukt dat doordat u buiten een gerichte begeleiding van het probleemgevende gedrag de hond quality-time biedt waarmee ik bedoel dat hij een paar uur per week die dingen mag doen waar zijn hart ligt.
Colofon Martin Gaus Hondentherapêën is een uitgave van Martin Gaus Dierenhotel Lelystad bv, Martin Gaus Geleide- & Hulphonden bv en Martin Gaus Hondenscholen bv. Eindredactie Tamara Gaus Redactie Helly Gaus Serge Gaus Vormgeving/Beeldbewerking/Foto cover studio vandenberg, Hem Foto’s Martin Gaus Michel Grollé fotostudio
© 2011 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van derden zo goed mogelijk te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich tot de uitgever wenden. 2
Hondentherapieën - Martin Gaus
Daar gaat dit boekje over, het helpt u het gedrag van uw hond te begrijpen en waar nodig bij te sturen. Het vertelt u vanuit welke motivatie het ongewenste gedrag is ontstaan, welke invloeden u zelf op het ontwikkelen van dat gedrag heeft gehad en hoe u door op een andere manier invloed uit te oefenen dat ongewenste gedrag weer kunt bijsturen naar gewenst gedrag. Dat doet u niet door de boeman uit te hangen maar door de consequenties van het gedrag van uw hond heel bewust te beïnvloeden en aan te sturen. Want zo werkt leren en zo wordt uw hond de kameraad die u voor u zag toen u hem uit koos. Het gaat niet vanzelf, u zult opnieuw fouten maken, uw hond zal af en toe terugvallen in zijn ongewenste gedrag maar dat maakt allemaal niets uit. De aanhouder wint, zorg gewoon dat u dat bent. Door dit boekje te lezen en de adviezen toe te passen lukt u dat absoluut. U blij, uw hond blij. Hondentherapieën - Martin Gaus
3
EEN PLUS NOG EEN (IS SOMS MEER DAN TWEE) Uw honden hebben onderling problemen Twee honden samen, het lijkt zo gezellig. Maar het kan ook faliekant fout gaan. Met de nodige voorzorgen kunt u in ieder geval de voorspelbare problemen voorkomen. Alleen is maar alleen, zo denken we vaak als het om een hond gaat. Vooral als we ons bewust zijn dat we eigenlijk wat te weinig tijd aan onze hond besteden lijkt de keuze voor een maatje voor hem erbij niet zo slecht. Dan kunnen zij zich samen lekker amuseren, samen rennen, samen snuffelen, samen ravotten, het lijkt een prachtige oplossing voor een hond die zich wellicht wat verveelt. Ook voor de eigenaar die juist genoeg tijd heeft om meer honden de nodige aandacht en plezier te bezorgen en daarom kiest voor een hond extra erbij. Maar helaas is de realiteit vaak anders. Lang niet alle honden binnen het gezin zijn dol op elkaar, de magische click laat zich helaas niet dwingen. Dat betekent niet dat ze voortdurend ruziënd over de grond tollen, meestal gebeurt er gewoon weinig tussen de twee. Ze gedogen elkaar tijdens de routine van alledag en reageren samen op de voordeurbel en samen op het woordje ‘uit’. Krijgt een van de twee aandacht, dan wurmt de ander zich er meestal bij: Een knuffelpartij of spelletje spelen met de een is niet mogelijk als de ander erbij is. Soms zijn zulke normale gebeurtenissen de oorzaak van meer dan normale opwinding, vooral bij honden die ‘jaloers zijn’ op elkaar, die rivaliseren om de aandacht van hun eigenaar. Want vaak is dat de oorzaak van alle gedoe, de rol die de eigenaar speelt tussen de twee honden. Maar honden kunnen elkaar ook werkelijk het licht in de ogen niet gunnen. Dan is er geen sprake meer van wat onbeduidende schermutselingen maar van serieus te nemen confrontaties waarbij aanzienlijke verwondingen (kunnen) ontstaan. Daarmee bedoel ik geen oppervlakkige schrammetjes maar steekgaten of scheuren in de huid die een dierenartsbehandeling noodzakelijk maken.
Kies bij voorkeur een reu met een teefje Reuen en teefjes kunnen haast altijd goed samen. De da4
Hondentherapieën - Martin Gaus
mes zijn vrijwel altijd de baas over reuen, al bestaan ook daarop uitzonderingen. Zoals op alles wat we hier schrijven. Het gaat niet om wetmatigheden die dus altijd waar zijn, het gaat om de grootst gemene deler. Reuen zijn vaak grootmoedig naar teefjes en kunnen veel van hen hebben terwijl teefjes vaak wat snibberig zijn om de heren aan te geven zich niets te verbeelden. Natuurlijk is het lastig om een reu in huis te hebben als een teefje loops is. Meneer zal de verleiding niet kunnen weerstaan en haar voortdurend lastig vallen met zijn avances. Zij is daar zeker in het begin van haar loopsheid niet van gediend en is humeurig tegen hem. Toch leidt een loopsheid niet tot een verhevigde agressie tussen een reu en teefje die een probleem kan worden, wat wel het geval kan zijn als twee loopse teefjes in een huis leven. De opspelende hormonen tijdens de loopsheid maken de concurrentie tussen de twee dames groter en vaak heeft dat felle(re) vechtpartijen tot gevolg.
Verbindt aan castratie wel bepaalde voorwaarden! Castratie van een reu zorgt in ieder geval dat ongewenste dekking van uw teefje wordt voorkomen wat niet wegneemt dat met de castratie de lust van de reu is verdwenen. Ook een gecastreerde reu kan opgewonden reageren op de geur van een loops teefje en haar vermoeien met zijn avances. Het is zelfs zo dat een gecastreerde reu een loops teefje kan dekken, zonder haar te bevruchten uiteraard. Dus als u dat hele onrustige gedoe in huis wilt voorkomen is het verstandig het teefje te castreren. Dan bent u in ieder geval van al dat hitsige gedoe voor altijd af. Uiteraard kunt u ook beide dieren castreren. Als u twee teefjes in huis heeft die normaal gesproken goed met elkaar door een deur kunnen maar die tijdens de loopsheid van een van hen als kemphanen tegen over elkaar komen te staan, is het verstandig om het teefje dat tijdens haar loopsheid van karakter verandert te castreren. Hormonaal bepaalde agressie wordt daar namelijk mee weggenomen. U kunt ook beide teefjes laten castreren om iedere vorm van hormonaal gestuurde agressie te verbannen. Dat is anders dan wanneer u twee teefjes in huis heeft die elkaar altijd al niet (goed) verdragen. Als u dan de felste van de twee zou castreren heeft u grote kans dat de agres-
sie tussen de twee dames juist nog toeneemt. Castratie is voor vechtende teven dus geen oplossing. Daarentegen kan castratie van een van de twee reuen die elkaar niet goed verdragen vaak wel een oplossing zijn. Het is dan echter absolute noodzaak die reu te castreren die de laagste in rang lijkt te zijn. Daardoor wordt namelijk het verschil in de hoeveelheid testosteron tussen de twee reuen groter waarmee de kans op wederzijdse acceptatie aanzienlijk toeneemt. Castreert u de ranghoogste daarentegen, dan maakt u het gat tussen hen dat ontstaat onder invloed van het hormoon testosteron juist kleiner en daarmee wordt de onderlinge agressie juist groter.
Nestbroers en nestzusjes vragen om een verstandige keuze Zeker als u honden uit hetzelfde nest kiest is het verstandig om te zorgen dat u van iedere sekse een hond heeft. Honden van hetzelfde soort zijn altijd meer aan elkaar gewaagd omdat ze hetzelfde formaat en postuur hebben en dezelfde spierkracht. En dat geldt dubbelop voor honden uit hetzelfde nest omdat die ook nog eens even oud zijn. Dus niet alleen daardoor lichamelijk gelijk zijn maar ook nog eens tegelijkertijd puberen met alle onvoorspelbare stemmingen vandien. Want het gedrag van een hond die pubert (ongeveer vanaf zeven maanden bij kleine honden tot een maand of vijftien bij de zeer grote rassen) staat sterk onder invloed van zijn hormonen. En dat maakt dat ze sneller geïrriteerd kunnen zijn, zich eerder geprovoceerd voelen en meer op hun strepen staan. Juist hun puberale onzekerheid over hun positie ten opzichte van elkaar en binnen het gezin kan maken dat ze hun eigen plek zoeken op een manier die ons niet aanstaat maar die er gewoon bij hoort. De dagen kunnen dan vol zitten met kleine en grotere schermutselingen en de vraag is dan of je moet ingrijpen of het maar moet laten gaan. Daarover verderop meer. Soms kunnen twee nestbroers of twee nestzusjes die bij elkaar wonen elkaar werkelijk niet luchten of zien, hun vechtpartijen zijn dan buitengemeen hard en fel. Ze honoreren elkaars lichaamstaal niet, erkennen geen onderwerpingsgebaren en vechten door tot er dusdanige gaten en scheuren ontstaan die behandeling van een dierenarts noodzakelijk maken. Vaak kunnen ze alleen nog maar gemuilkorfd samenleven, meestal is herplaatsing van een van hen de enige oplossing. Let op: Vooral bij terriers loopt u het risico dat honden van dezelfde sekse en uit hetzelfde nest elkaar naar het leven gaan staan. Niet omdat dit soort honden zo buitengewoon vechtlustig zijn maar ze hebben nu eenmaal een lage agressiedrempel (dus ze zijn makkelijk te provoceren), een hoge bijtrem (ze honoreren moeilijk deemoedsgebaren) en ze voelen nauwelijks pijn (en zijn dus nauwelijks af te remmen door hun eigen ellende). Dat maakt dat als ze
eenmaal betrokken zijn bij een vechtpartij, zulke gevechten veel feller zijn en langer doorgaan dan bij niet terriërs. Tel dan erbij op dat u twee nestbroers of nestzusjes in huis heeft genomen en u begrijpt dat als ze gaan vechten de rapen echt gaar zijn. Herplaatsing van een van de honden is dan echt de enige oplossing.
U heeft al een hond in huis en er komt een nieuwe hond bij Het valt voor honden vaak helemaal niet mee om een nieuwkomer in hun huis te accepteren. In eerste instantie is het een indringer die hun als veilig gevoelde omgeving onveilig maakt. Daarom is het eigenlijk helemaal niet leuk voor een hond dat er iemand op bezoek komt met ook een hond. Vaak worden mensen boos als de hond des huizes onaardig reageert op de hond op bezoek maar het is volstrekt normaal gedrag. Het is wel een feit dat niet alle honden zo op hun strepen staan, bij veel rassen hebben we hun gehechtheid aan een eigen territorium en de daarmee gepaard gaande territoriumdrift weggefokt en zij accepteren een andere hond dan ook vrij laconiek. Maar nogmaals, zo zijn ze lang niet allemaal en voor die honden is het verstandig de kennismaking volgens een bepaald protocol dat zo min mogelijk territoriumdrift uitlokt te laten verlopen: U neemt uw eigen hond mee naar een voor de hond onbekende omgeving. Iemand anders komt daar met de nieuwe hond ook naar toe. Uw eigen hond mag los, als het kan de nieuwkomer ook maar dan moet die hond begeleid worden door iemand die hij goed kent en waar hij binding mee heeft. Honden los van de lijn hebben namelijk alle vrijheid om hun lichaamstaal naar behoefte te gebruiken. Ze kunnen wijken, langzaam bewegen, stilstaan, wegkijken, allemaal lichaamstaal die bedoeld is om een kennismaking zo prettig mogelijk te laten verlopen. Aangelijnd lukt dat veel minder, reden waarom veel honden juist als ze aangelijnd zijn agressief kunnen reageren op andere honden. Mocht al komen tot een confrontatie dan gebeurt er meestal niets. Het ziet er soms eng uit en het klinkt alsof de twee elkaar zullen verscheuren maar meestal stopt zo’n ‘vechtpartij’ als vanzelf. Zeker als u zich er niet mee bemoeit zal de ontmoeting meestal vriendelijk eindigen, vaak kunnen honden al samen een sprintje trekken, elkaar uitdagend en uittestend maar zonder dat agressie de overhand neemt. Als het eenmaal zo ver is dat de honden met elkaar kennis hebben gemaakt en elkaar verdragen, is het moment aangebroken om naar huis te gaan. Zet de nieuwkomer als eerste in huis en zet de eigen hond er meteen bij. (Als u het andersom doet zal uw eigen hond de indringer proberen te beletten binnen te komen en heeft u meteen al een confrontatie).Bemoei u er zo min mogelijk mee. Meestal gebeurt er helemaal niets, soms is Hondentherapieën - Martin Gaus
5
er een korte schermutseling, soms een kortdurende vechtpartij maar zelden gaan de twee onmiddellijk een serieus gevecht aan. Is dat laatste wel het geval dan kunt er voor kiezen de zaak nog een tijdje aan te zien maar de prognose is niet best. Het helpt dan soms de nieuwkomer vast te zetten in een bench zodat de honden veilig aan elkaars geur en aanwezigheid kunnen wennen. Maar nogmaals, de keuze voor een ander type hond lijkt dan verstandiger. Let op: Soms lijkt het of de kennismaking binnenshuis vlekkeloos verloopt omdat de beide honden zich niets van elkaar aantrekken en net doen of ze elkaar niet zien. Dat is geen teken van onmiddellijke acceptatie maar van een manier om nu nog om te gaan met de nieuwe situatie maar later zal absoluut alsnog een confrontatie volgen. Nogmaals, dat stelt meestal niet veel voor en de twee regelen het samen het beste zonder uw inmenging. Wordt het echt te gek (ze houden niet meer op, ook niet als een van de twee zich echt overgeeft) dan zult u natuurlijk moeten optreden en de twee kemphanen uit elkaar halen maar hoe minder u zich ermee bemoeit, hoe sneller de twee het onderling uitgemaakt hebben. Onze inmenging blijkt een vechtpartij vaak juist te activeren inplaats van af te remmen. Let op: Er is sprake van een verstoorde relatie als een van de honden bang gaat worden voor de ander wat inhoudt dat hij nauwelijks nog van zijn plaats af durft te komen en er geen moment meer is van een normale, ontspannen sfeer
Een pup erbij gaat niet heel anders Het is een misverstand dat een volwassen hond een pup maar klakkeloos moet accepteren. Zo vaak horen we dat een volwassen hond echt op zijn kop krijgt omdat hij het lieve onschuldige puppy zomaar aanvalt. Toch is dat wat heel vaak gebeurt, de hond des huizes voelt sterk de behoefte zijn superieure aanwezigheid meteen helder te krijgen. Meestal kermt het puppy het uit van schrik en vlucht hij weg van de ‘agressor’ of gooit zich op zijn rug, een stemmingskerende handeling die de agressie volgens de hondenetiquette zal afremmen. Dat soort schermutselingen zijn meestal na een dag of drie, vier voorbij. Al zal de volwassen hond een pup heus nog wel eens terecht wijzen als het puppy niet ophoudt met spelen, te dicht in de buurt van zijn voerbak komt of zomaar, om een reden die ons niet duidelijk is. Ook hier geldt dat er pas sprake is van een probleem als de pup doodsbang blijft voor de andere hond. Dan kan het in ieders belang beter zijn de pup terug te brengen naar de fokker of zelf een ander adres voor hem te zoeken. 6
Hondentherapieën - Martin Gaus
tussen beide honden. Dat is het zaak er iemand bij te halen die kan beoordelen wat er speelt tussen de twee honden. Vaak is herplaatsing de enige oplossing.
Hoe meer de twee van elkaar verschillen, hoe minder kans op een verstoorde relatie Juist door bewust te kiezen door sterk van elkaar verschillende honden, kiest u voor de grootst mogelijke kans op vrede en vriendschap. Een teef met een reu is altijd een goede combinatie. Maar ook kan een echt volwassen hond prima met een jonge hond overweg, zeker als de oudste hond ook wat groter of sterker is dan de jongere hond. Natuurlijk kunt u wel kiezen voor honden van hetzelfde ras, zeker als u de hiervoor genoemde verschillen in acht neemt. De van nature vriendelijke Golden Retriever kan prima samen met een andere Golden samenleven. Maar als u weet dat een bepaald ras nogal vechtlustig is, is het handiger om er niet twee tegelijk van in huis te nemen. Terriersachtigen zorgen absoluut voor meer onrust en vechtpartijen dan twee Goldens samen. Let op: Natuurlijk is dit sterk generaliserend, het zal heus niet altijd zo lopen. Er zijn Golden Retrievers die elkaar bloed wel kunnen drinken en er bestaan koppeltjes terriërs die prima samen leven. Het gaat er in dit geval op dat als u nog moet kiezen, u bewuste keuzes kunt maken. En dan is het beter om dit wel te weten en mee te laten tellen in uw keuze voor een leven met meer honden samen.
Wie is nu de baas? In het algemeen kunnen we stellen dat de hond die als eerste bij u is om u te begroeten, de ranghoogste is. Mocht de ander eerder bij u zijn, dan wringt nummer een zich ertussen en schuift met zijn lichaam de ranglagere opzij. De hond die als eerste de deur uit gaat of de ander daarbij klakkeloos omverloopt, is de ranghoogste. Degen die de bewegingen van de ander controleert, is de ranghoogste. Hiermee bedoel ik de hond die als de ranglagere ergens gaat liggen onmiddellijk bij hem gaat liggen maar voor hem, zo de ruimte voor hem afschermend. Of de hond de weg ontneemt door voor hem te gaan lopen of staan en zo zijn bewegingsvrijheid te ontnemen. Soms kan dat gedrag dictatorachtige vormen aannemen en ontstaat er angst bij de ondergeschikte. Soms kan gebrek aan communicatievaardigheden de oorzaak zijn, niet zelden juist van de hond die zich ontwikkelt tot dictator. De hulp van een deskundige is dan sterk aan te bevelen, liefst voor dat de situatie echt uit de hand loopt. Want een verstoorde rangverhouding laat zich niet heel makkelijk repareren.
Resumerend: Hoe meer twee honden van elkaar verschillen in leeftijd en lichamelijk overwicht, hoe meer rust er tussen de twee zal zijn. Een teef en een reu is een fijne combinatie die zelden onderling problemen geven. Terriër-achtigen zijn over het algemeen minder sociaalvaardig dan andere rassen en daarom minder makkelijk om een koppel mee te vormen. Bij castratie om de onderlinge agressie van reuen te dempen moet de lagere hond gecastreerd worden. Bij teefjes kan de agressie naar honden juist toe nemen door castratie dus als remedie tegen al aanwezige agressie is dat geen goede ingreep. Hormonale agressie bij teefjes kan wel met castratie aangepakt worden. Onbekende honden kunnen elkaar het beste eerst buitenshuis ontmoeten, op voor allebei de honden onbekend terrein. Los van de lijn verloopt de eerste ontmoeting makkelijker dan aangelijnd. Als een hond bang wordt van de ander, is er sprake van een onderling probleem en kan men vaak beter een van de honden herplaatsen.
Wisseling van de wacht Het kan altijd gebeuren dat de oudste hond langzaam maar zeker zijn natuurlijk overwicht gaat verliezen als hij ouder wordt en de jongste hond de leiding probeert over te nemen. Soms gebeurt dat haast als vanzelf en heeft men de overname van de ‘macht’ nauwelijks in de gaten gehad. Soms nemen de irritaties toe en ontstaan er vechtpartijen die normaal gesproken niet bestonden. Maar meestal gebeurt dat omdat wij gaan inspringen bij zo’n schermutseling en opkomen voor de oudste hond omdat hij als eerste hond de meeste rechten heeft. Hoe minder u zich er echter mee bemoeit, hoe makkelijker het verloopt. Al blijft het voor ons altijd moeilijk om zo’n wisseling van de wacht te accepteren. Soms kan het helpen de rang tussen de twee honden helderder te krijgen door de jongste hond voor te gaan trekken. Hij krijgt dan als eerste uw aandacht, wordt als eerste begroet, krijgt als eerste zijn eten en u stuurt de oudste hond weg als de jongste naar hem snauwt. Meestal is dat maar kort nodig om de rust te laten weerkeren. Gelukkig maar want ons hart keert om onze oudste hond zo te kort te doen. Maar dat is ons gevoel, voor de honden werkt dat nu eenmaal anders. Hondentherapieën - Martin Gaus
7
dviescen t &A
rum
Trainings -
H on de
Heeft u vragen in het algemeen, onduidelijkheid over de in te zetten begeleiding, over gedrag van ch ol en ns uw hond dat u niet begrijpt, kortom, zit u ergens mee, schroom dan niet om een beroep te doen op de kennis van de Martin Gaus Hondenscholen. Er zit er vast wel een bij u in de buurt. Martin Gaus Hondenscholen zijn professionele hondenschoMartin Gaus len die aangepaste begeleiding bieden in diverse levensstadia, van pup tot volwassen hond. Ze bieden een veelheid aan ondersteuning, vanaf puppycursussen, basiscursussen, hondensporten tot en met het individueel bijstellen van probleemgevend gedrag van de volwassen geworden hond. De Martin Gaus Hondenscholen zijn onderdeel van een franchiseorganisatie waarbij constante bijscholing de garantie biedt voor recente kennis. Voor een Martin Gaus Hondenschool bij u in de buurt kunt u terecht op onze site. Voor Nederland is dit www.martingaushondenscholen.nl en voor België www.martingaushondenscholen.be
Voor een intensievere begeleiding voor complex probleemgedrag kunt u uiteraard ook terecht op Martin Gaus het moederbedrijf in Lelystad. U kunt daartoe een gedragsspreekuur boeken. Tijdens dat gedragsspreekuur wordt eerst het gedrag van uw hond helder in kaart gebracht waarna een op uw probleem toegespitste gedragstest duidelijkheid geeft over de interne motivaties van uw hond. Dat te samen leidt tot een begeleidingsadvies. Dit advies wordt met u in de praktijk geoefend en tegelijk op schrift gesteld om thuis na te lezen. Nazorg en individuele begeleiding kunnen u helpen het advies ook in de praktijk makkelijker toe te passen. Voor een afspraak voor een gedragsspreekuur in Lelystad belt u: 0320 22 95 60
www.martingaus.nl
