Společnost pro íření vlámské a nizozemské kultury Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur. Ne Be

Společnost pro íření vlámské a nizozemské kultury Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur

Ne – Be

Ročník / Jaargang: IX. Číslo / Nummer: 3 Rok / Jaar: 2007

Podzim / Zima 2007 • Herfst / Winter 2007 • Podzim / Zima 2007 • Herfst / Winter 2007

Vydává / Uitgever (MK ČR E 17882): NE-BE Společnost pro íření nizozemské a vlámské kultury Verening voor Vlaamse en Nederlandse cultuur Radhoťská 1 130 00 Praha 3 Česká Republika Bankovní spojení/Bank: Komerční banka, Praha 2 Číslo účtu/Rekeningnummer: 19-2307530267/0100 IBAN: CZ6101000000192307530267 SWIFT (BIC): KOMBCZPPXXX Výbor / Bestuur: Jana Červenková: [email protected], Eva Giese: [email protected], Andrea Havlíčková: [email protected], Veronika Havlíková: [email protected], Ruben Pellar: [email protected], Jana Pellarová: [email protected], Lucie Pittnerová: [email protected], Ladislav Říha: [email protected], Piet Schepens: [email protected], Petra Schürová: [email protected], Lenka Strnadová: [email protected], Zuzana Vittvarová: [email protected] Čestná předsedkyně / Erevoorzitster: Petra Schürová, [email protected], tel./fax: +420 222 728 603 Předsedkyně / Voorzitster: Jana Červenková, [email protected] Místopředsedkyně / Vice-voorzitters: Veronika Havlíková, [email protected], tel.: +420 286 890 111, mobil: +420 603 553 789 Jana Pellarová, [email protected], tel.: +420 371 728 400, mobil: +420 603 782 819 Eva Giese, [email protected] Pokladník / Penningmeester: Eva Giese, [email protected] Redakce bulletinu / Redactie van het bulletin: Lenka Strnadová, [email protected], mobil: +420 724 280 947 Jesse Ultzen, [email protected] Knihovna / Bibliotheek: Každé úterý / Elke dinsdag 15.30 – 16.30 Adresa / Adres: Nizozemské velvyslanectví / Nederlandse Ambassade, Gotthardská 6, Praha 6 Kontakt: Ruben Pellar, [email protected], mobil: +420 605 260 005 Internetové stránky / Onze web-site: www.sweb.cz/ne-be Obálka / Titelblad: Kristien Hemmerechts, foto Jesse Ultzen

Společnost pro íření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~2~


SLOVO ÚVODEM

Váení členové NE-BE, milí přátelé, léto je za námi, zima před námi a my přicházíme s dalím číslem naeho časopisu. Co najdete v tomto čísle? V září jsme se seli na jazykovědné přednáce o belgickém pivu (které jsme mohli navíc i ochutnat). Více si můete přečíst v článku Adriaana Vanunnika. Atmosféru na zahrádce nádvoří budovy na Senováném náměstí dokresluje nae fotoreportá. Ačkoliv ten večer nebylo zrovna nejtepleji, panovala zde příjemná nálada. V září jsme měli také příleitost vidět na vlastní oči spisovatelku Kristien Hemmerechts, která se na pozvání Vlámského zastoupení představila v Praze a v Brně. O tom se můete více dočíst v článku Jany Pellarové. Dále vám nabízíme zajímavou reportá nizozemských studentů do Českého Krumlova z pera naeho člena Menze de Graafa. V rámci rubriky O čem se mluví si můete přečíst článek Pieta Schepense o Národní knihovně na Letné. Víte, že  naše sdružení vlastní obsáhlou knihovnu nizozemsky psané literatury?  jsme obnovili pravidelná setkání členů Ne-Be?  chceme zakrátko uspořádat brainstorming“ na téma: Ne-Be včera-dnes-zítra?  poslední úterý v únoru přítího roku se můete na interaktivní přednáce dozvědět, jaké kulturní rozdíly jsou mezi Čechy, Nizozemci, Vlámy a dalšími národy? O tom vem Vás chceme a budeme pravidelně informovat. Těíme se na vae názory a ohlasy! Hezké počtení Vám přeje Jana Červenková



INFORMACE PRO ČLENY NEBE Zapite si do diáře: Kadý měsíc jste srdečně zváni na setkání členů Ne-Be. (Pozvánky obdržíte přes e-mail.) Lavička, Seifertova 77, Praha 3

Co se chystá v únoru 2008: Přednáka na téma kulturní rozdíly mezi Čechy, Nizozemci, Vlámy a dalšími národy.

Zajímavé internetové adresy: www.dcery.cz

Víte, že: se v Praze nachází dobře vybavená knihovna s množstvím knih, časopisů a videokazet v nizozemtině, o kterou pečuje nae sdružení? Knihovna sídlí v prostorách Nizozemského velvyslanectví, Gotthardská 6/27 a je otevřena jednou týdně. Knihovnu mohou vyuívat členové Ne-Be (členský příspěvek činí 450,- Kč za rok, studenti a důchodci 200,- Kč), ostatním nabízíme monost prezenčních výpůjček. Více informací, například katalog knihovny, najdete na naich webových stránkách www.sweb.cz/ne-be, případně kontaktujte Rubena Pellara (tel. 605 260 005, e-mail [email protected].

OTEVÍRACÍ DOBA OD 1. LISTOPADU KAŽDÉ ÚTERÝ 15.30 – 16.30.



NENECHTE SI UJÍT: Z KULTURNÍHO KALENDÁŘE VLÁMSKÉHO ZASTOUPENÍ: JOHANNES SADELER I. Výběr mědirytů ze dvou alegorických cyklů: Sedm planet a Čtyři přírodní ivly Říjen – prosinec 2007 Národní galerie, Šternberský palác, kabinet evropské kresby a grafiky, Praha 1 BARTHOLOMEUS SPRANGER - PŘEDNÁKA Úterý 5. února 2008, 17:00 Obrazárna, Pražský hrad, Praha 1 V rámci výstavy Rudolfínská krása – nově objevená díla dvorských umělců císaře Rudolfa II. Přednáí Mgr. Sylva Dobalová. www.ngprague.cz

TISKOVINY A ČASOPISY/ PERS EN TIJDSCHRIFTEN

Zijn ter beschikking in de bibliotheek van Ne-Be. Jsou k dispozici v knihovně Ne-Be. ONS ERFDEEL – 3/2007 -

Geïndividualiseerd, maar niet egoïstisch, Sociale cohesie in Nederland, door Tom Naegels.”De individualistische, geseculariseerde maatschappij maakt overal een crisis door.”

-

Het Antigif tegen verzuring, Sociale cohesie in Vlaanderen, door Bart Dirks.

-

Altijd weer krijgt de televisie de schuld. mensen zouden geen tijd meer hebben voor een club, voor vrijwilligerswerk en het ergste van al: voor elkaar. ... De televisie kan mensen van elkaar vervreemden, maar hen kennelijk ook weer verbroederen ... Maar wat is er in een land misgegaan, als een tv-programma in dorpen en steden warmte en saamhorigheid moet komen brengen?... Er werd geklaagd over normvervaging (30



procent van de briefschrijvers) over een gebrek aan opvoeding thuis en op school (37 procent) over criminaliteit (16 procent). De samenleving is te individualistisch geworden, meende 18 procent. De voorgestelde remedies: financiële steun aan thuisblijvende ouders, criminaliteit harder bestraffen en meer steun voor het verenigingsleven. Juist lokale initiatieven kunnen het cement van een warme samenleving vormen. ... Het is juist door het engagement in kleinschalige verenigingen dat mensen leren zich in te zetten voor gemeenschappelijke belangen en geoefend worden in democratische besluitvorming. ... Millennialang maakte de mens deel uit van een groep soortgenoten, honderd tot honderd vijftig personen groot. De structuren zijn door de Verlichting en de industriële revolutie doorbroken. Maar als “een van de laatste volkeren” leven de Belgen nog volgens de regels van het oude stamverband. België is een netwerk van netwerkjes, en daarin ligt juist haar historische charme en betekenis ... Maar tegelijk benauwt de sterke sociale binding in Vlaanderen mee. ... Hier ken je iedereen, in Antwerpen ken je niemand. Het is ook en bron van conformisme en gebrek aan innovatie. ... Het is er best gezellig als je er zelf vandaan komt en als je van kaasfondue houdt. Maar wie van buiten komt, begint wel met een achterstand. -

Oorlog met de tijd, Harry Mulisch´ worsteling met het oerboek, door Marita Mathijsen. CAmerika´s beroemdste Nederlander” is de titel van een biografie uit 2005. Die beroemde Nederlander is de kunsthistoricus Hendrik Willem van Loon, die in 1903 emigreerde naar de Verenigde Staten. ... In 1949 schafte do jonge Harry Mulisch zich een vertaling van Van Loons boek “The Arts” (1937) aan . ... Van de 683 pagina´s dikke vertaling De mens en zijn kunst dat nog steeds in Mulisch´boekenkast staat, is één passage speciaal onderstreept: “Hoe groot hun isolement was, leert ons een kleine gebeurtenis, die plaats vond in 1492. Een expeditie, uitgezonden door de Oostenrijkse bisschop om Moskou te ontdekken, keerde onverrichterzake terug.” Met deze paar zinnen begon een dramatische wending in het schrijverschap van Harry Mulisch. Vanaf 1968 duikt Cusanus (de Duitse bisschop, 1401-1464) regelmatig in het werk van Mulisch op. Cusanus beweert dat de tegenovergestelde zaken bij elkaar komen in een oneindig ver punt. Bestaan en niet –bestaan, zijn en niet-zijn, worden dan uiteindelijk gelijk.

ORDE VAN DEN PRINCE - 26/06 -

Willem van Oranje en de tolerantia Wilhelmus 75 jaar Nederlands volkslied Hoe denken Nederlanders over Vlamingen? Nederlanders kennen Vlaanderen slecht. Is de toekomst van dialect en streektaal bedreigd?

Zpracovala/Bijgewerkt door Jana Červenková



KULTURNÍ A SPOLEČENSKÉ UDÁLOSTI Jetě to tu pořád ije Imprese a pár asociací Na středu 19. září 2007 dostali členové Ne-Be pozvánku k návtěvě přednáky belgického univerzitního profesora Jose Wilmotse o Krajině belgického piva. Pro Nizozemce jako jsem já, který ji dlouhá léta velmi často navtěvuje Prahu a také se rád napije piva (co se mimochodem dá velice dobře kombinovat), je toto výborná příleitost, aby se také jednou o pivu dozvěděl něco zvlátního. Ovem při zvaování, zda se na takovou akci vypravit, hrají samozřejmě roli různé úvahy. Například: je teoretické povídání o pivu smysluplnou a plnohodnotnou náhradou večera, kdy by se člověk sám někde u piva posadil? Docení konzument sklenici piva lépe, dozví-li se něco o historii tohoto nápoje, a předevím chutná taková sklenice piva lépe, zná-li etymologický původ slova pivo? Takovéto otázky by pro mne znamenaly zásadní obtíže v rozhodování, ale organizátoři večera za mne tento problém vyřeili, neboť nejen e pozvali přednáejícího o teorii pivní kultury, ale natěstí také zajistili bohatě zásobený výčep, kde bylo možno nabyté teoretické poznatky záhy vyzkoušet v praxi. V důkladném úvodu se hovořilo o vech moných aspektech piva, a to předevím piva belgického. Co v této přednáce nejvíc upoutalo mou pozornost? Skutečnost, e mnoho druhů piv – v Belgii, ale i jinde ve světě – má svůj původ v klášterech a opatstvích, neboť mnii si jeho výrobou zajiťovali obivu a k tomu jetě mohli podporovat bohulibé činy. Rozdíl mezi omezeným počtem původně trapistických pivovarů a četnými opatskými pivovary. Obrovský počet značek piva v Belgii, kde mnoho vesnic má jetě vlastní pivovar. iroká paleta chutí mnoha belgických druhů piva. Etymologický původ slova bier (odvozený od latinského bibere = pít); jako etymolog-amatér si říkám, zda české slovo pivo původně pochází ze slova píti a zda tedy v dávné minulosti znamenalo prostě nápoj. A na závěr nekonečný počet názvů piv s příslunými etiketami, které lze rozdělit do sedmi druhů značek. Kdy tyto věci srovnáme se současnou českou pivní krajinou, pak je vskutku nápadné, e v Belgii si milovník piva můe vybrat z velice široké nabídky piv. Kdo by se rozhlédl v libovolné belgické hospůdce, spatřil by často u stolu čtyři lidi pít čtyři různé druhy piv ze čtyř různých odpovídajících sklenic. Něco takového byste v Čechách spatřili jen málokdy. Průměrná česká hospoda čepuje větinou jen jeden, nanejvý dva druhy piva a má dva druhy sklenic – velké a malé. Dalo by se říci: Belgičané pivo ochutnávají, Čei ho pijí.



Českou pivní scénu momentálně ovládá několik známých pivních gigantů, které se pijí v celé zemi a které po celém světě tvoří součást jetě větích koncernů. Ovem jetě v nedávné minulosti fungovaly v Čechách a také v Praze desítky meních pivovarů. I dnes o tom svědčí jména ulic v různých čtvrtích: U Vysočanského pivovaru, U měťanského pivovaru, U Libeňského pivovaru, Nad Bránickým pivovarem, Pivovarnická a Pivovarská. Stejně tak i tu a tam zachovalé charakteristické věe starých praských pivovarů ukazují, e jejich rozmanitost byla dříve mnohem větí ne dnes. Sám si vzpomínám, e na Karlově náměstí, kde i dnes čteme na títu domu samoobsluhy Albert (Heijn) nápis Černý pivovar, stával malý pivovárek, který jetě před třiceti lety skutečně vařili pivo. Existuje ostatně zajímá webová stránka s mnoha historickými údaji a fotografiemi o bývalých pivovarech v Praze. (www.pivovary.info) Natěstí vak dochází k obratu. Skuteční milovníci piva ji mají dost výrobků velkých pivních gigantů, které se často a příli podřizují vkusu co největího počtu lidí. Přichází – a to i v Praze – trend, v jeho rámci dostávají příleitost i malé pivovary (minipivovary). Vedle proslulého, avak a příli komerčně vyuívaného Pivovaru U Fleků znám v Praze šest jiných malých pivovarů s vlastním výčepem, které se snaí prosadit na trhu se svými většinou velice kvalitními produkty. Jsou to: Novoměstský pivovar (Vodičkova), Pivovarský dům (Lipová), U Bezouků (Průhonice), Richter Brewery (Na Bulovce), Norbert (Strahov) en Břevnovský enk u Břevnovského klátera. Kdo by jednou chtěl ochutnat dobré pivo, místo toho aby pivo jen pil, měl by se tam vydat na návtěvu. Adriaan van Unnik Přeloila Jana Pellarová FOTOREPORTÁ Z PŘEDNÁŠKY PROF. J. WILMOTSE 19. ZÁŘÍ 2007

Uvítání

Ochutnávka belgického piva



Prof. Jos Wilmots

Juliana: Vstupné ano či ne?

Tlumočníci: R. Pellar, J. Tomeš

Zahrádka na nádvoří

Foto: Petra Schürová

Nejdražší, dluím Ti odpověď a zprávu, jak to dopadlo. Naposled jsme spolu mluvily, kdy jsem Tě prosila, abys nám držela palce na 22. září, kdy měla do Prahy na závěr kolokvia Praské



perspektivy přijet Kristien Hemmerechts (-ová si v jejím případě můeme uetřit, tahle dáma skutečně nepatří nikomu jinému ne sama sobě). Zná mě natolik dobře, abys věděla, e se ve mně předem svářely dva pocity: na jedné straně jsem se moc těila, e se s ní setkám (konečně!) a na druhé straně jsem měla trochu strach, jestli bude skutečně taková, jak jsem si ji představovala skrze její knihy. Ani nemluvím o nervozitě z toho, že budu muset něco říkat před výkvětem nederlandistiky z celé střední Evropy, který dorazil na ono kolokvium. Dnes mohu říct, e obavy nebyly na místě. Přes vechnu proslulost a profesionalitu, se kterou po těch létech na podobných setkáních Kristien Hemmerechts vystupuje, jsem se pořád jetě setkala s velice srdečnou, otevřenou dámou, která si je natolik vědoma svých kvalit, e u si nemusí před nikým na nic hrát. Ptá se, jaká tedy je? Měli jsme hodinu a půl před vystoupením, abychom si s ní a s vlámským zastupitelem panem Waltrem Moensem ve foyeru divadla Disk v Karlově ulici alespoň ve zkratce probrali, o čem se bude mluvit. Za tu dobu se mi jevila jako velice inteligentní, zdravě sebevědomá ena, která má na svět kolem sebe svůj jasný názor, ale je vdy ochotná poslechnout si a přemýlet i o názorech těch ostatních, pokud ovem nejsou hlásány jako zjevené, neměnné pravdy. Rozhovor před publikem se měl točit kolem tří hlavních témat. Prvním z nich byl jazyk, i s ohledem na to, že tématem kolokvia byly „jazykové krajiny, druhým její právě vydaná kniha V zemi Dutrouxe a třetím její společenská angaovanost neboli jaké to je být BV (což prý znamená bekende Vlaming, známý Vlám). Vlastně mi bylo líto, e lidé neuslyí tenhle rozhovor, protoe ten byl mnohem spontánnějí a otevřenějí, ne kdy můe být před publikem. Kristien mluvila o obavách, které v ní vzbuzuje černo-bílé vidění světa, neochota naslouchat názorům druhých lidí. Vyprávěla ale také o svých studentech, o namáhavém hledání titulu pro svou knihu a o pochybnostech s tím spojených, o spolupráci s některými vlámskými novináři a jejich listy, o cestování, o nervozitě před kadým podobným vystoupením. Byl to velmi příjemný, zajímavý rozhovor a mně se před očima jedna za druhou bortily škatulky, se kterými jsem se kdy v souvislosti s její osobou setkala. První katulka: levičák. Ano, Kristien Hemmerechts dává přednost společnosti, kde by anci dostali i ti méně movití, méně krásní, méně mladí, méně odpruení a méně bílí, co se asi teď ve Flandrech stále více zmítaných sebestředným, do sebe zahleděným nacionalismem zrovna moc nenosí. Je to snad patně? Druhá škatulka: feministka. Ano, Kristien Hemmerchts se již léta dokáže prosadit v konkurenci mnoha muů. Přitom se zajímá o osudy jiných en a snaí se, aby i v této oblasti lidských vztahů platilo pravidlo vzájemného respektu a rovnoprávnosti. Na rozdíl od mnoha en neříká to, co se od ní čeká, ale to, co si myslí. A říká to nahlas a jetě k tomu nabádá i ostatní příslunice něného pohlaví. Dělá tím chybu? Třetí katulka: exhibicionistka. Ano, na Kristien Hemmerechts je vidět, e ráda vystupuje před lidmi, ráda se dělí o své názory. Sama to přiznává. Určitě ji to musí bavit, jinak by nemohla přednáet na univerzitě studentům, nemohla by jezdit po přednákách a literárních čteních, vystupovat v rozhlase či v televizních pořadech. A předevím by nemohla být spisovatelkou, která téměř rok co rok dvacet let publikuje úspěné knihy, nebo alespoň knihy,

Společnost pro íření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 10 ~


které nelze přehlédnout. Neboť právě díky tomu, e se tak absolutně dokáe před svými čtenáři odhalit, působí podle mne mnohem důvěryhodněji ne mnohý její kolega. Dovoluje si tím snad příli? Ale teď u ádné katulky. Kristien Hemmerechts je odváná paní, která říká, píe a dělá věci, o kterých ostatní jen sní. A i když neinklinuje k náboenství, snad by ji neurazilo, kdy při snaze o její charakteristiku pouiji úryvek z bible, kde se říká, e máme být vroucí nebo chladní, ale nikdy vlaní. Ona rozhodně vlaná není. No a jak to tedy dopadlo? Dobře, řekla bych. Večer oficiálně otevřela paní Hrnčířová tím, e uzavřela kolokvium. Pak u se slova chopil pan Moens v roli moderátora. V tom oficiálním rozhovoru se nakonec hodně mluvilo o poslední knize a jejím přijetí kritikou, o politické situaci v Belgii, o roli současných médií, Kristien četla z jiné své knihy, kde vzpomínala na své výlety jako dítě do Bruselu, dolo i na překlady a překladatele. Padly i zvídavé dotazy z publika. A pak u se rozjela recepce, pan Moens byl jako vdy oslňující hostitel, jeho pravá ruka Andrea Havlíčková vechno skvěle zařídila, take jídla i pití bylo do sytosti a předem avízované malinové páje byly skutečně nepřekonatelné. Hosté se očividně dobře bavili, jedli, pili a snad i dobrou vůli spolu měli. Já mohla o půlnoci odplachtit na metro s dobrým pocitem, že „moje“ Kristien Hemmerechts je skutečná a e se i dál můu těit na kadou její kníku s tím, e teď u ke mně skrze ni bude promlouvat její nenapodobitelná, vrkající vlámština. Tolik má zpráva z Ne-Be do nebe. Opatruj se. Chybíš mi. S láskou Jana

Kristien Hemmerechts Foto: Jesse Ultzen



NA CESTÁCH Zpráva o exkurzi nizozemských studentů dějin stavebnictví a restaurování Vysoké školy Utrecht v Českém Krumlově od 1. do 7. dubna 2007 Od roku 2001 se na Vysoké škole v Utrechtu každoročně otevírá dvouletý večerní absolventský kurz pro stavební odborníky a jiné zájemce, kteří chtějí získat dalí vzdělání v oblasti stavebně historického průzkumu a techniky restaurování. Ve druhém ročníku se studenti specializují na jeden z oborů. Pro rozíření obzoru se pro studenty druhého ročníku pořádá zahraniční exkurze zahrnující teorii i praxi v ostatních evropských zemích. Exkurzi připravil autor zprávy, absolvent tohoto studijního oboru, ve spolupráci s lektory Pimem Brinkmanem, Annemarie Brakkeeovou a Marjorie Verhoekovou. Skupina 22 studentů přijela do Českého Krumlova v neděli 1. dubna 2007, aby absolvovala program od pondělí do čtvrtka a páteční návtěvu Prahy. V pondělí ráno začal program návtěvou a přednákou v Regionálním muzeu. Skupinu studentů přivítal Jan Racák, archeolog muzea. Muzeum vlastní tématické sbírky o historii města a jeho okolí. Atrakcí je keramický model města podle stavu z konce 19. století o rozměrech přiblině 20 m2. Skupinu prováděl historik muzea, který studentům podal u sbírek poutavý výklad. Odpoledne byla na programu procházka městem tématicky zaměřená na historii stavebnictví. Průvodce Oto rámek, odborník v této oblasti, podal na několika místech informaci o současném průběhu restaurování. Kromě nádherně zachovalých renesančních staveb, jim vděčí město za zápis na seznam kulturního dědictví Unesco, je ve městě i mnoho příkladů barokních a rokokových staveb od začátku 17. po konec 18. století. Koncem 18. století nastoupil klasicismus a potom empír. V Českém Krumlově jsou také k vidění ukázky historizujících stavební stylů z 19. století, ale neoklasicismus z konce 19. století se svými rozmáchlými stavbami je zastoupen jen jednou budouvou na náměstí. Rozvoj města, k jakému na mnoha místech docházelo ve 2. polovině 19. století pod vlivem průmyslové revoluce, se Českého Krumlova nedotkl, stejně tak výrazné změny ve stavebních stylech, k nim docházelo po 2. světové válce. V 50. letech minulého století pak město o vlásek uniklo cvičení ruské tankové brigády. Renesanční stavby ze 16. a začátku 17. století prováděli stavitelé italského původu. Charakteristické je pro ně sgrafito, technika vykrabávání do omítky vyvolávající představu kamenných kvádrů, diamantových facet a figurálních motivů. Velmi zajímavé je i mnoství figurálních nástěnných maleb. K vidění jsou té analytické příklady restaurování např. původních oken – nejprve původní okna, pak jejich stav v určitém období a stylu a nakonec restaurování, při něm byl konzervován stav z 19. století.



Úterý bylo dnem historie stavebnictví. Jiří Bloch, místní odborník na dějiny stavebnictví přednesl odpoledne přednáku o ikonografii města s výkladem historických výjevů, o střeních konstrukcích a dřevěných stropech a o ablonách při práci v interiéru. Ve městě jsou dosud viditelné příklady pozdně gotických střeních konstrukcí, vysokých, příkrých střech s ebrovím. A v průběhu 17. století se přelo k takzvaným leatým stolicovým krovům, narozdíl od naich střeních konstrukcí, kde se pouívá vazba místo žeber. Jiří Bloch prozkoumal desítky títů ve městě a soustředil se na jejich dekorativní provedení v průběhu dějin. Výsledek je k vidění v muzeu, které po 15 letech průzkumu zaloil. Součástí sbírky jsou barevná zakončení zdí, pilastry, lity a okenní a dveřní zárubně, které nesou typické a charakteristické prvky různých období. Dekorativní provedení interiérů ablonovým postupem se pouívalo od pradávna, ale a od 2. poloviny 19. století zobecnělo. Do papírových ablon se vyrazí figury a na ně se tampony nanesou barvy. Tímto způsobem lze vyzdobit celý interiér figurativními i nefigurativními – mj. formou psaníčka, ve tvaru květin a lahounů. Při průzkumu byly často objeveny vrstvy nanesené na sebe. V muzeu se prováděly repliky. Tapety se pouívaly a za komunismu ve formě fotografií tropických pobřeí apod. Odpoledne následovala návtěva částečně restaurovaného bývalého klátera konventu klarisek a frantikánů, jeho nejstarí části pocházejí ze 14. století. Výklad k restaurovaným nástěnným malbám interiérů podal restaurátor. V zadním křídle klátera bylo možné podívat se na stav úpadku, v jakém se v roce 1989 mnoho budov nacházelo. Při stavebně historickém průzkumu byl mj. objeven vzácný příklad malovaného sgrafita. Pak se konala prohlídka krovu jedné z budov, z nichž se dnes skládá radnice, s ukázkou ležatého stolicového krovu. Nakonec frekventanti kurzu navtívili obytný dům 400 let starý mimo historické centrum, kde žije autor této zprávy. Po zakoupení v roce 2000 byl dům – v něm se v uplynulých 50 letech neprováděly ádné opravy ani změny – podroben detailnímu stavebně historickému průzkumu. Na exteriéru i interiéru domu je jeho stavební historie velmi dobře patrná. Dům byl bohatě vyzdoben ablonovou malbou, protoe a do poválečného období v něm bydlel malíř, který tento způsob práce ovládal. V roce 1947 musela rodina – sudetoněmecká – dům opustit, později v něm byla instalována muzejní výstava tohoto pracovního postupu. V jedné dřevěné venkovní zdi z roku 1604 byla nalezena i původní okna a unikátnímu zbytky vitráe s kulatými skly zasazenými nikoliv do olověných, ale dřevěných rámečků. Ve středu ráno se konala přednáka Jana Vondroue, prvního starosty po roce 1989, o postavení městské rady po sametové revoluci. Nemovitosti, je byly v komunistických dobách převáně vlastnictvím státu, byly po roce 1989 vraceny soukromým majitelům z období před rokem 1948 a také městu. Velký zájem měli i zahraniční investoři, vedení města ale chtělo vrátit majetek předevím svým občanům. Byty se za babku prodávaly nájemníkům nebo novým místním podnikatelům pod podmínkou, e je uvedou do dobrého stavu a že s nimi nebudou spekulovat. Díky zvýené trní hodnotě dostali noví majitelé hypotéky, jimiž byli schopní restaurování uhradit. Větí objekty byly zahrnuty do akciové společnosti, jejím jediným vlastníkem je město. Tyto budovy byly a jsou restaurovány a výtěek z prodeje, pronájmu a provozu, který



a.s. získává, mohou být použity k dalším opravám a restaurování. V prvních letech mělo vedení města obtínou situaci, protoe staré zákony u neplatily a nové se teprve vytvářely. Městská rada si za svůj přístup získala mezinárodní respekt. Dalím přednáejícím byl Miroslav Reitinger, ředitel Českokrumlovského rozvojového fondu, výe uvedené akciové společnosti. M. Reitinger hovořil o úkolech, které fond má: nejen restaurování a obnovu nemovitostí, ale stará se také o místní informační kanceláře a jiná zařízení pro turisty, fond rovně pečuje o parkovací monosti. Při provádění různých činností musí udrovat rovnováhu mezi zájmy města jako komunity, v níž lidé žijí a pracují, turisticky atraktivním místem a nutností získávat dostatečné mnoství prostředků na obnovu budov, je byly 50 let zanedbávány. To vede často k bouřlivým politickým diskusím. O činnostech fondu rozhoduje městská rada. Podařilo se realizovat projekty, které byly společensky i kulturně důleité, a kromě podmínek pro výletníky, kteří do Českého Krumlova zavítají na jeden den (1 milion za rok), se také vytvářejí optimální podmínky pro turisty přijídějící na několikadenní pobyt. Důleitými body je také zvyování nabídky moností pro rekreaci a zábavu místního obyvatelstva a přijatelné podmínky pro občany ijící v historickém centru města. Na závěr poskytl Jan Racák srovnání archeologických poznatků se stavebně historickým průzkumem, přičem se zmínil o záměrech muzea v těchto oblastech. Jestlie je třeba kvůli nějakému stavebnímu projektu provést výkopy a lze předpokládat, e se při nich narazí na archeologické informace, je majitel povinen dát provést archeologický průzkum na své vlastní náklady, buď soukromou společností, nebo archeology regionálního muzea. Pokud jde o soukromého vlastníka, provádí průzkum na náklady města muzeum. Při odpolední procházce po místech průzkumu poskytl účastníkům semináře výklad pracovník regionálního muzea z Českých Budějovic. Pozoruhodná byla podlaha v domě středověkého řezníka sloená z kostí. Odpoledne následovala návtěva v Muzeu Fotoateliér Seidl. Velká vila stranou historického centra byla postavena v 19. století jako dřevěný venkovský zámeček. Do roku 1952 byla sídlem fotoateliéru, kde kromě fotografií také vznikaly pohlednice. Větina vybavení a archiv negativů se dochoval. Interiér a zařízení bude Českokrumlovským rozvojovým fondem upraveno jako muzeum s pomocí finanční podpory EU. Nedaleko vily stojí bývalá synagoga postavená roku 1905 židovským továrníkem Spirem. V letech 1945-1968 byla synagoga uívána Církví československou husitskou a po roce 1989 byla navrácena židovské obci. Synagoga je postavena jako modlitební sál s osmibokou vnitřní věí, s dřevěnou valenou klenbou a ocelovými ebry. V synagoze a bývalém rabínově bytě je také dekorace provedená ablonovou technikou. Jiří Bloch, který provedl poslední stavebně historický průzkum, skupinu studentů prováděl. V synagoze bude vyuívána jako výstavní prostor Seidlova ateliéru. Od 5 do 7 hodin se v Museum Artes konalo společenské setkání, na něm se podával mj. ovčí sýr. Čtyřdenní exkurze v Českém Krumlově byla ve čtvrtek zakončena přednákou s prohlídkou zámku a jeho okolí. Pavel Slavko, ředitel zámku a zámeckého muzea, poskytl podrobný výklad o restaurátorské etice. Často se pro zjednoduení pouívají při restaurování



moderní techniky a materiály a výsledkem je spíe karikatura původního provedení. Při opravách domovních títů moderními postupy se pouívají křiklavé barvy, jak se za uplynulých 15 let bohuel ve městě mnohokrát ukázalo. Nemluvě o reklamních tabulích nabízejících zboí. Velmi zajímavá byla pasá o rekonstrukci pochodňového a svíčkového osvětlení, jaké se pouívá při slavnostech v zámecké zahradě. Účastníci si prohlédli několik interiérů v zámku, který je po Praském hradu největí v Čechách. Zámek spojuje krytá spojovací chodba se zámeckým divadlem. Interiér, mechanika a dekorace divadla, které si studenti mohli prohlédnout pod jevitěm a v prostoru za divadlem, pocházejí z roku 1750, kdy bylo divadlo postaveno. V Evropě jsou jen dvě divadla, o která mají tak staré vybavení. Na závěr byla odpoledne zařazena prohlídka zámecké zahrady. Správce poskytl přehled vývoje zahrady po staletí do dneka. Dnení koncepce zahrady je částečně barokní a částečně romantická. Mnoho soch bylo během uplynulých 10 let ze zahrady přeneseno do lapidária u zámku a nahrazeno kopiemi. Zvláštní zajímavostí je Belárium z roku 1750 s bohatě zdobeným interiérem a dřevěným jídelním výtahem, který zásoboval návtěvníky přímo z kuchyně pokrmy a nápoji. V pozdním odpoledni pak skupina odjela do Prahy. Program exkurze byl vyvážený a poutavý, pouze téma restaurační technika bylo probráno méně podrobně. Česká strana se zhostila přípravy s velkým nasazením. Menze de Graaf Český Krumlov, 17. dubna 2007 Přeloila Petra Schürová

Zleva: Na louži, Zámek a mlýn, Muzeum Fotoateliér Seidl Foto: Menze de Graaf



O ČEM SE MLUVÍ Chobotnice na Letné Na začátku března byl zveřejněn výsledek architektonické soutěe na stavbu nové Národní knihovny na Letné, která by měla stát někde mezi Praským hradem a fotbalovým stadionem Sparta. Mezinárodní porota za předsednictví architektky Evy Jiřičné přiřkla první cenu návrhu architekta Jana Kaplického a jeho britskému atelieru Future Systems. Bylo podáno více ne 400 návrhů. Vítězný návrh má tvar chobotnice či zaoblené pyramidy. Hlavní barva je zelená a fialová. Návrh také trochu připomíná cirkusový stan, ale v českém tisku se mu okamitě dostalo přízviska "chobotnice". Budova má devět pater. Podzemní část je určena pro úschovu přiblině deseti milionů knih. Díky automatickému systému bude jakákoliv kniha k dispozici během pěti minut. Pokud bude ve probíhat dle plánu, bude stavba hotova v roce 2011. Předpokládaná cena je asi 72 milionů euro. Není vak jisté, jestli vítězný projekt bude vůbec proveden. V cestě stojí jetě spousta byrokratických překáek.

Vítězný projekt na Národní knihovnu Foto: NKP

Oko nad městem. Foto: NKP

Mezi Pražským hradem a stadionem Sparta. Foto: NKP

Známý historik architektury Zdeněk Luke je návrhem nadený. Ředitel Národní knihovny Vlastimil Ježek a odbornice na architekturu Jana Tichá jsou vyslovenými zastánci projektu. Dokonce Milan Knižák, kontroverzní ředitel praské Národní galerie, hovořil o "dobrém a zajímavém návrhu". Také z ministerstva kultury a z praského zastupitelstva zněly pozitivní hlasy. Pavel Bém, primátor Prahy a také člen poroty mluví o "odváném, překvapujícím, originálním a jistě i kontroverzním návrhu". Kritika přila ze strany NPU (Národní památkový úřad), předevím kvůli poloze na Letné. Největí vadou je pro větinu kritiků jako např. pro spisovatele Ivana Klímu a Ludvíka Vaculíka či pro Klub za starou Prahu, samo umístění budovy. Jiní hovoří o odporné budově srovnávané s hromadou odpadků, zrůdnou obludou či jizvou z hliníku. Václav Klaus, český prezident, nazval stavbu nehezkým kusem architektury a prohlásil, e stavbě zabrání svým vlastním tělem. Připadá mi, e to je dostatečný důvod k tomu, aby se se stavbou okamitě začalo. Větina tiskových komentátorů reagovala na jeho výrok rozhořčeně. Václav Havel, bývalý prezident, povauje návrh Jana Kaplického "za rafinovaný a pěkný". Vznesl při této příleitosti otázku, proč nikdo neprotestoval proti stavbě banálního centra na Karlově náměstí Charles Square Center. Na konci října 2007 diskuse na toto téma opět mohutně vzplála. Bude zcela určitě pokračovat… Piet Schepens, přeloila Jana Červenková



EEN WOORD VOORAF

Geachte leden van NE-BE, Beste vrienden, de zomer is voorbij, de winter op komst en we brengen u het volgende nummer van ons tijdschrift. Wat vinden we in dit nummer? In september hebben we elkaar gezien bij de taalkundige lezing over Belgisch bier (dat wij bovendien ook hebben geproefd). Meer kunt u lezen in het artikel van Adriaan Vanunnik. De sfeer op het terrasje in het binnenhof van het gebouw op het Senovážné-plein laat ook onze fotoreportage zien. Ofschoon het die avond niet warm was, heerste er een gezellige stemming. In september hebben we verder de gelegenheid gehad met eigen ogen de Vlaamse schrijfster Kristien Hemmerechts te zien, die op uitnodiging van de Vlaamse Vertegenwoordiging in Praag en Brno optrad. Daarover kunt u in de bijdrage van Jana Pellarová lezen. Verder brengen we een interessante reportage van Nederlandse studenten over Český Krumlov, geschreven door ons lid Menze de Graaf. In de rubriek Waar praat men over? kunt u het artikel van Piet Schepens lezen over de Nationale Bibliotheek op de Letná-heuvel. Weet u  dat onze vereniging een rijke bibliotheek van Nederlandse boeken heeft?  dat de leden van Ne-Be weer regelmatig bij elkaar komen?  dat we op binnenkort brainstormen organiseren met het thema: Ne-Be gisteren – vandaag -morgen?  dat u de laatste dinsdag in februari op een lezing over multiculturele verschillen kunt te weten komen, welke culturele verschillen tussen Tsjechen, Nederlanders, Vlamingen of andere volken zijn? Over dat alles zullen we u regelmatig informeren. We verheugen ons op uw opinies en reacties! Gezellige momenten bij het lezen wenst u Jana Červenková



INFORMATIE AAN DE LEDEN Een tip voor uw agenda: Onze leden (en belangstellenden) zijn een keer per maand welkom voor een gezellig praatje in restaurant Lavička, Seifertova 77, Praha 3 - Žižkov (zaaltje in de kelder). Uitnodigingen worden per e-mail gestuurd.

Wat komt – februari 2008: Lezing over culturele verschillen tussen Tsjechen, Nederlanders, Vlamingen of andere volken.

Interessant web-site: www.dcery.cz

Wist u: dat er zich in Praag een redelijk goed voorziene bibliotheek met vele Nederlandstalige boeken, tijdschriften en video's bevindt, onderhouden door NE-BE, de Vereniging ter Verspreiding van Nederlandse en Vlaamse cultuur? De bibliotheek is gehuisvest in de Nederlandse Ambassade in de Gotthardská straat 6/27 en is eens per week een uur geopend. De uitleen is gebonden aan de voorwaarde lid te zijn van NE-BE (lidmaatschapsbijdrage 450,CZK per jaar (voor gepensioneerden en studenten 200,- CZK), maar iedereen kan de boeken en andere materialen binnen de muren van de Ambassade lezen en bestuderen. Voor meer informatie, o.a. de catalogus van de bibliotheek, verwijzen wij u naar de webpagina van NE-BE (www.sweb.cz/ne-be), u kunt ook contact opnemen met de bibliothecaris Ruben Pellar (tel. 605 260 005, e-mail [email protected].

DE OPENINGSTIJD VAN DE BIBLIOTHEEK VANAF 1 NOVEMBER: ELKE DINSDAG 15.30 – 16.30.



WAT MAG U NIET MISSEN: UIT CULTUURKALENDER VAN DE VLAAMSE VERTEGENWOORDIGING: JOHANNES SADELER I. Kopergravures uit twee allegorische cycli: ‘Zeven planeten’ en ‘De vier elementen’ October – december 2007 Národní galerie, Šternberský palác, kabinet van de Europese tekening en grafiek, Praha 1 BARTHOLOMEUS SPRANGER - LEZING Dinsdag 5 februari 2008, 17:00 Galerie, Praagse Burcht, Praha 1 In het kader van de tentoonstelling Pracht van Rudolf – nieuw ontdekte werken van hofkunstenaars van keizer Rudolf II. Door Mgr. Sylva Dobalová. www.ngprague.cz

CULTUUR EN SOCIAAL LEVEN Er is nog steeds leven in de brouwerij Een impressie en een paar associaties Op woensdag 19 september 2007 waren de leden van Ne-Be uitgenodigd om te luisteren naar een voordracht van de Belgische hoogleraar Jos Wilmots over het Belgisch bierlandschap. Voor een Nederlander als ik, die al sinds lange jaren zeer frequent in Praag komt en ook nog eens graag bier drinkt (wat overigens goed te combineren valt), is dat een uitgelezen gelegenheid om eens wat meer te weten te komen over het bijzondere van ‘bier’. Maar bij de afweging of je een dergelijke voordracht ook daadwerkelijk bij zult wonen, spelen natuurlijk altijd een paar overwegingen mee. Bijvoorbeeld: is een theoretisch verhaal over bier een zinvolle en waardige vervanging van een avondje zelf bier drinken? Waardeer je een goed glas bier beter naarmate je iets meer van de biergeschiedenis weet en - vooral smaakt een glas bier beter als je ook de etymologische herkomst van het woord ‘bier’ kent. Dit soort vragen leverde mij dan ook een levensgroot keuzeprobleem op, maar de organisatoren hadden dit probleem voor mij opgelost door niet alleen een spreker in te huren



voor de theorie over bier, maar gelukkig ook door een gulschenkende tap klaar te zetten om de bier-theoretische kennis direct na de les in de praktijk te kunnen brengen. In een gedegen inleiding kwamen verschillende invalshoeken van ‘bier’ en dan met name van het Belgische bier ruimschoots aan bod. Wat viel in dit verhaal op? Het feit dat veel bieren - in België, maar ook elders in de wereld - hun oorsprong hebben in kloosters en abdijen, waardoor de monniken in hun levensonderhoud konden voorzien en ook nog goede doelen konden sponsoren. Het onderscheid tussen de het beperkte aantal oorspronkelijke trappistbrouwerijen en de vele abdijbrouwerijen. Het enorme aantal biermerken in België, waar vele dorpen nog hun eigen brouwerijen hebben. De grote onderlinge smaakverschillen tussen de vele Belgische biersoorten. De etymologische herkomst van het woord bier (afgeleid uit het Latijnse bibere = drinken); als amateuretymoloog denk ik: dan zal het Tsjechische ‘pivo’ waarschijnlijk wel van píti komen en dus ook gewoon drank betekenen. En tot slot: het oneindig lijkende aantal biernamen met bijpassende etiketten, in te delen naar zeven soorten kenmerken. Als ik een aantal van deze zaken vergelijk met het huidige Tsjechische bierlandschap dan valt inderdaad op dat er in België een zeer grote verscheidenheid aan bieren te drinken valt. Wie in een willekeurig Belgisch café rondkijkt, ziet vaak dat aan een tafeltje vier personen vier verschillende bieren drinken uit vier verschillende bijpassende glazen. Dat zul je in Tsjechië zelden zien. De doorsnee Tsjechische buurtkroeg kent veelal een - of hooguit twee - soorten bier en twee glazen (malý a velký). Je zou kunnen zeggen: Belgen proeven bier en Tsjechen drinken bier. Het Tsjechische bierlandschap wordt momenteel gedomineerd door een paar overbekende biergiganten, die in het hele land gedronken worden en die wereldwijd deel uitmaken van nog grotere concerns. Maar in het nog niet zo verre verleden kende Tsjechië en ook Praag vele tientallen brouwerijen. Straatnamen in de verschillende wijken (U Vysočanského pivovaru, U měťanského pivovaru, U Libeňského pivovaru, Nad Bránickým pivovarem, Pivovarnicka en Pivovarska) getuigen daar nog steeds van en ook de hier en daar nog steeds overeind staande karakteristieke torens van de oude Praagse brouwerijen laten zien dat er vroeger een veel grotere verscheidenheid aan bierbrouwerijen was dan tegenwoordig. Zelf herinner ik mij nog dat op Karlovo náměstí waar op de gevel van Albert (Heijn) nog steeds Černý pivovar staat een kleine brouwerij was; deze was tot een jaar of dertig geleden nog als zodanig in gebruik. Er is trouwens een aantrekkelijk website waar veel historische gegevens veelal met foto’s over voormalige brouwerijen in Praag staan. (www.pivovary.info) Maar er komt gelukkig verandering. Echte bierkenners raken uitgekeken op de producten van de grote biergiganten, die vaak al te zeer de smaak van het grote publiek weerspiegelen. Er is - ook in Praag - een trend waarin kleinere brouwerijen (minipivovary) hun kansen wagen. Naast het alom bekende, maar helaas veel te commercieel geëxploiteerde U Fleků, ken ik in Praag inmiddels zes minipivovary met een eigen tapperij, die zich met hun eigen doorgaans



erg smakelijke producten in de markt proberen te zetten. Dit zijn: Novoměstský pivovar (Vodičkova), Pivovarský dům (Lipova), U Bezouků (Průhonice), Richter Brewery (Na Bulovce), Norbert (Strahov) en Břevnovský Senk bij Břevnovský kláter. Wie een keertje bier wil proeven in plaats van drinken, zou daar eens een bezoekje moeten brengen. Adriaan van Unnik

Carissima, Nog steeds ben ik je een antwoord en een verslag schuldig, hoe het toen allemaal gegaan is. De laatste keer hebben we elkaar gesproken, toen ik je vroeg om voor ons te duimen, want op 22 september zou Kristien Hemmerechts naar Praag moeten komen als gast van de laatste dag van het colloquium "Praagse perspectieven". (De Tsjechische uitgang “ová”, dus “de vrouw van”, kunnen we ons in haar geval echt besparen. Deze dame behoort daadwerkelijk aan niemand anders toe, dan aan zich zelf.) Jij kent me goed om te weten, dat er vooraf twee gevoelens in mij een strijd aan het voeren waren: aan de ene kant was ik erg blij, dat ik haar (eindelijk) zou ontmoeten, aan de andere kant was ik een beetje bang, of ze inderdaad zo zou zijn, hoe ik me haar dankzij haar boeken heb voorgesteld. En dan heb ik het helemaal niet over de zenuwen, die ik had vanwege het feit, dat ik voor de crème de la crème van de neerlandici van het hele Midden-Europa op het podium zou moeten spreken. Vandaag kan ik wel zeggen, dat ik wat Kristien Hemmerechts betreft niet bang hoefde te zijn. Ondanks de befaamdheid en de professionaliteit, waarmee ze na al die jaren bij gelijkaardige ontmoetingen optreedt, heb ik nog steeds een zeer aardige, open dame kunnen ontmoeten, die zich zodanig van haar kwaliteiten bewust is, dat ze zich wel kan permitteren helemaal zichzelf te zijn. Maar jij wilt zeker weten, hoe zij dus in de werkelijkheid overkomt? Voor het optreden hebben we anderhalf uur gehad, om samen met de Vlaamse vertegenwoordiger, de heer Walter Moens, in de foyer van het Disk-Theater in Karlova-straat kort te bespreken, waar het podiumgesprek over zou moeten gaan. In die korte tijd leek ze me een zeer intelligente, zelfbewuste vrouw te zijn, die een duidelijke mening heeft over de wereld om haar heen, maar toch wel bereid is om ook naar anderen te luisteren en hun meningen te overwegen, als ze maar niet doen alsof dat de geopenbaarde en enige waarheid is. Het podiumgesprek zou rond drie hoofdthema´s moeten draaien: ten eerste de taal, ook in verband met het thema “Taallandschappen” van het colloquium, ten tweede haar net verschenen boek “In het land van Dutroux” en ten derde haar maatschappelijk engagement of hoe het voelt om een BV te zijn (BV betekent “bekende Vlaming” en dus niet “besloten vennootschap” zoals ik oorspronkelijk dacht). Eigenlijk vond ik het jammer, dat mensen dit gesprek niet zouden kunnen horen, omdat het natuurlijk veel spontaner was, dan wat je ooit



op het podium zou kunnen krijgen. Kristien (want ik mocht haar meteen Kristien noemen) sprak onder anderen over haar bezorgdheid over de weinig genuanceerde manier waarmee we tegenwoordig tegen de wereld en de mensen om ons heen kijken. Maar ze vertelde ook over haar studenten, over de moeilijke zoektocht naar de titel voor haar nieuwe boek en de twijfels, die ze erover had, over de soms ingewikkelde samenwerking met verschillende Vlaamse kranten en journalisten, over het reizen of de nervositeit verbonden aan ieder optreden. Het was een zeer aangenaam gesprek en ik moest erbij aan al die kant-en-klare meningen denken, die ik ooit in samenhang met haar heb gehoord. Numero een: zij is links. Jawel, Kristien Hemmerechts geeft blijkbaar voorkeur aan een maatschappij, waar ook de wat minder rijke, minder mooie, minder jonge, minder assertieve of minder blanke mensen een kans krijgen, wat waarschijnlijk nu, in het huidige, door zelfzuchtig nationalisme bewogen Vlaanderen niet echt gewaardeerd wordt. Doet zij daar iets mis mee? Numero twee: zij is een feministe. Jawel, Kristien Hemmerechts heeft zich altijd kunnen doorzetten in de concurrentie van vele mannen. Zij is sterk geïnteresseerd in het lot van de vrouw en pleit ook op dit gebied voor wederzijds respect en gelijkheid onder mensen. In tegenstelling met vele vrouwen zegt zij niet wat van haar verwacht wordt, maar wat zij echt denkt. En zij zegt het hardop en ze lokt ook andere vrouwen uit, om hetzelfde te wagen. Zou zij dat niet mogen doen? Numero drie: zij is een exhibitioniste. Jawel, aan Kristien Hemmerechts zie je duidelijk, dat ze graag optreedt, dat zij haar meningen graag met de anderen deelt. Dat geeft zij zelf toe. Ze moet het wel met plezier doen, anders zou ze geen les kunnen geven aan de universiteit. Ze zou niet Europa kunnen rondreizen met lezingen. Ze zou niet kunnen optreden in tvprogramma’s. En zij zou vooral geen schrijfster kunnen zijn, die al bijna twintig jaar succesvolle boeken publiceert, of in ieder geval boeken die niet overzien kunnen worden. Want juist daardoor dat ze zich op zo’n meeslepende manier bloot geeft aan haar lezers, komt ze naar mijn mening veel geloofwaardiger over dan haar collega’s. Of gaat ze daar ook al te ver in? Maar genoeg van die vooroordelen! Wat mij betreft, is Kristien Hemmerechts een pittige dame met lef, die dingen durft zeggen en schrijven en doen waar andere alleen maar over dromen. Ook als ze niets voor godsdienst voelt, zal ik haar hopelijk niet beledigen, als ik haar aan de hand van een bijbelcitaat probeer te karakteriseren, waarin gezegd wordt, dat wij of heet of koud zouden moeten zijn, maar nooit lauw. Zij is alles behalve lauw. En hoe is het dus uiteindelijk afgelopen? Goed, hoop ik. De avond werd geopend door mevrouw Hrnčířová, die bij deze gelegenheid het colloquium heeft afgesloten. Daarna nam de heer Moens het woord over, als de moderator van de avond. In het officiële podiumgesprek werd uiteindelijk uitgebreid gesproken over het nieuwste boek van Kristien Hemmerechts en de recensies ervan, over de politieke situatie in België, over de rol van de media vandaag. En over de taal uiteraard. Kristien las voor uit haar boek over de tijd, toen



ze nog kind was en met haar ouders naar de grote stad ging. Ook vertalingen en vertalers kwamen aan bod en de vragen van het publiek. En daarna die prachtige receptie… De heer Moens was zoals altijd een stralende gastheer, zijn rechterhand Andrea Havlíčková heeft alles perfect georganiseerd, zodat de versnaperingen zeer lekker waren met als hoogtepunt de onovertrefbare frambozenvlaai. Zo te zien en te hopen hebben de meeste gasten van die avond en van elkaars gezelschap zeer genoten. En ik kon tegen de middernacht naar de metro vluchten met het goed gevoel in het hart, dat “mijn” Kristien Hemmerechts echt bestaat. Als ik de volgende keer een boek van haar zal lezen, zal haar prachtige Vlaams door mijn oren klinken. Zover mijn verslag vanuit Ne-Be naar je hemel. Houd je goed. Ik mis je. Liefs Jana

Kristien Hemmerechts Foto: Jesse Ultzen



OP WEG Verslag van de buitenlandexcursie naar Český Krumlov in Tsjechië van 1-7 april 2007 van de post-HBO opleiding Bouwhistorie en Restauratie van de Hogeschool Utrecht. Vanaf 2001 wordt aan de Hogeschool Utrecht een tweejarige post-HBO avondopleiding verzorgd voor bouwkundigen en andere geïnteresseerden die zich willen specialiseren in bouwhistorisch onderzoek en restauratietechnieken. In het tweede jaar is er een differentiatie naar één van beide aandachtsgebieden. Voor de verbreding van het blikveld wordt in het tweede jaar een buitenland-excursie georganiseerd waarin kennis wordt gemaakt met de theorie en praktijk in andere Europese landen. De excursie was voorbereid door de schrijver van dit verslag, oudstudent van de opleiding, in samenwerking met de lector van de opleiding, Pim Brinkman, Annemarie Brakkee en Marjorie Verhoek. Een groep van 22 studenten reisde op zondag 1 april 2007 naar Ceský Krumlov in Zuidwest-Tsjechië voor een programma van maandag tot en met donderdag, met aansluitend een bezoek aan Praag op vrijdag. Maandagmorgen begon de excursie met een programma in het Regionaal Museum. De groep werd ontvangen door Jan Racák, archeologisch onderzoeker van het museum. Het museum bezit thematische collecties over de geschiedenis van de stad en zijn omgeving. Attractie is een keramisch model van de stad, naar de eind 19e-eeuwse situatie, van ong. 20 m2. De groep werd rondgeleid door de historicus van het museum, die op levendige wijze toelichting gaf bij de collecties. 's Middags was er een stadswandeling met als thema architectuurgeschiedenis. De rondleider, Oto Srámek, had een bouwkundige achtergrond en gaf op enkele plaatsen informatie over recente restauraties. Naast de gaaf overgeleverde renaissancebouwkunst, waaraan de stad zijn plaats op de Werelderfgoedlijst van de Unesco dankt, zijn er veel voorbeelden te zien van barokke en rococo-bouwkunst van begin 17e tot eind 18e eeuw. Eind 18e eeuw volgt het classicisme en dan het empire. Ook van historiserende stijlen uit de loop van de 19e eeuw zijn er in de stad voorbeelden, maar van de neoclassicistische bouwkunst uit het einde van de 19e eeuw, met zijn grote volumes, is alleen aan het stadsplein een voorbeeld te zien. De stedelijke ontwikkeling, die in veel steden vanaf de 2e helft van de 19e eeuw plaatsvindt onder invloed van de Industriële Revolutie, is aan de stad voorbijgegaan, evenals doorbraken na de 2e Wereldoorlog. Overigens is de stad in de '50-er jaren van de vorige eeuw ternauwernood ontsnapt aan een oefening door een Russische tankbrigade. De renaissancebouwkunst uit de 16e en begin 17e eeuw is uitgevoerd door uit Italië afkomstige bouwmeesters. Kenmerkend is de sgraffito, een pleistertechniek waarbij



rechthoekige steenblokken met diamantkoppen en andere figuren worden gesuggereerd. Opvallend zijn ook de vele figuratieve muurschilderingen. Er zijn voorbeelden te zien van analytische restauraties, waarbij bijv. oorspronkelijke vensters in het zicht zijn gebracht, restauraties waarbij één stijlperiode werd gereconstrueerd en restauraties waarbij het 19e eeuwse uiterlijk werd geconserveerd. Dinsdag was de dag van het bouwhistorisch onderzoek. Jirí Bloch, lokaal bouwhistorisch onderzoeker, gaf 's ochtends college over de iconografie van de stad - wat is er te zien op historische afbeeldingen -, over kapconstructies en houten plafonds en over sjabloonwerk in interieurs. In de stad zijn nog voorbeelden te zien van laatgotische kapconstructies, hoog opgaande daken met sporenkappen. Pas in de loop van de 17e eeuw werd overgegaan op de zogeheten liggende dakstoel, te vergelijken met onze gebintenconstructie, waarbij er echter sprake is van omlopende dekbalken in plaats van spanten. De balken plafonds kennen geen sleutelstukken en kinderbalken. De balken zijn vaak voorzien van rijk houtsnijwerk en soms beschilderd. De planken zijn gepotdekseld waarbij de onderste planken zijn ingelaten in de balken of erop liggen, afgesloten met plankjes. Jirí Bloch heeft tientallen gevels in de stad onderzocht op hun decoratieve afwerking in de loop van de bouwgeschiedenis. Het resultaat is te zien in het bouwhistorisch museum dat hij na 15 jaar onderzoek heeft ingericht. Algemeen voorkomende decoraties zijn geschilderde, al dan niet geblokte, muurbeëindigingen, pilasters, lijsten en venster- en deuromlijstingen. De laatste vertonen typische stijlkenmerken uit de betreffende architectuurperiodes. Decoratieve afwerking van interieurs, in de vorm van sjabloonwerk, is van oudsher toegepast maar werd pas vanaf de 2e helft 19e eeuw algemeen. In kartonnen sjablonen worden figuren uitgestansd waarin verf getamponeerd wordt. Op deze wijze kan een heel interieur van decoraties worden voorzien, nonfiguratieve, waaronder ook illusief blokwerk, en figuratieve, bijv. bloemen en ranken. Bij onderzoek worden vaak meerdere lagen over elkaar aangetroffen. In het museum zijn replika's gemaakt. Behang werd pas in de communistische tijd toegepast, in de vorm van foto's van tropische stranden e.d.. 's-Middags werd het, gedeeltelijk gerestaureerde, voormalige dubbelklooster van Clarissen en Franciscanen Conventuelen bezocht, waarvan de oudste delen 14e eeuws zijn. Een restaurator was aanwezig om toelichting te geven bij muurschilderingen in het interieur. Deze worden conserverend gerestaureerd. Aan de achterzijde van het klooster kon een goed beeld worden verkregen van de staat van verval waarin veel gebouwen zich in 1989 bevonden. Bij het bouwhistorisch onderzoek werd o.a. een zeldzaam voorbeeld van beschilderde sgraffito aangetroffen. Vervolgens werd de dakstoel van één van de panden waaruit het huidige gemeentehuis bestaat bekeken. Een voorbeeld van een liggende dakstoel. Tenslotte werd het 400 jaar oude, even buiten het historische centrum gelegen, woonhuis bezocht van de schrijver van dit verslag. Na de aankoop in 2000 werd het huis, waaraan de afgelopen 50 jaar geen veranderingen meer hadden plaatsgevonden, gedetailleerd bouwhistorisch onderzocht. De gehele



bouwgeschiedenis is nog goed af te lezen aan exterieur en interieur. Het huis bleek zeer rijkelijk van sjabloonwerk te zijn voorzien. Reden hiervan is dat er tot na de 2e Wereld-oorlog een schilder van sjabloonwerk heeft gewoond. Het betrof een Sudetenduitse familie die in 1947 verdreven werd. In het huis wordt een museale opstelling gemaakt van dit werk. Ook de oorspronkelijke vensters in een houten buitenmuur uit 1604 werden vrijgelegd. Hierbij werd een unieke vondst gedaan, namelijk de resten van een glas-in-loodraam met ronde glaasjes, waarbij de vattingen niet van lood maar van hout zijn. Woensdagochtend gaf Jan Vondrous, de eerste burgemeester na 1989, een lezing over de positie van het stadsbestuur na de Fluwelen Revolutie. Het onroerend goed dat in de communistische tijd grotendeels staatsbezit was, werd na 1989 teruggegeven aan de particuliere eigenaren van vóór 1948 en verder aan de stad overgedragen. Er was direct grote belangstelling van buitenlandse investeerders. Het bestuur wilde echter in de eerste plaats de stad teruggeven aan zijn burgers. Woningen werden voor een appel en een ei verkocht aan de huurders of nieuwe lokale ondernemers, met de verplichting ze weer in goede staat te brengen en een antispeculatiebeding. Door de hogere marktwaarde konden de nieuwe eigenaren hypotheken verkrijgen, waarmee de restauraties bekostigd werden. De grotere objecten werden ondergebracht in een NV waarvan de stad enig aandeelhouder is. Deze panden werden en worden gerestaureerd, waarbij de opbrengsten van verkoop, verhuur en exploitatie door de NV kunnen worden aangewend voor nieuwe restauraties. De eerste jaren waren voor het stadsbestuur moeilijk omdat men opereerde in een situatie waarin oude wetten niet meer van kracht waren, terwijl de nieuwe wetten nog gemaakt moesten worden. Het stadsbestuur heeft nationale waardering gekregen voor zijn aanpak. De volgende spreker was Miroslav Reitinger, directeur van het Ceský Krumlov Ontwikkelingsfonds, de eerder genoemde NV. Deze zette uiteen dat het fonds meerdere taken heeft. Niet alleen beijvert het zich voor restauratie en herbestemming van zijn onroerend goed, maar het verzorgt ook de plaatselijke VVV en andere toeristische activiteiten. De uitvoering van het parkeerbeleid is eveneens een taak van het fonds. Bij de uitvoering van de diverse taken moet steeds een evenwicht worden gevonden tussen de belangen van de stad als woon- en werkgemeenschap en toeristische trekpleister en de noodzaak voldoende middelen te genereren voor het herstel van 50 jaar achterstallig onderhoud. Dit leidt soms tot heftige politieke discussies. De gemeenteraad bepaalt uiteindelijk wat het fonds doet. Het is gelukt projecten te realiseren die cultureel en maatschappelijk van belang zijn en verblijfstoerisme te creëren naast de één miljoen dagjestoeristen per jaar. Punten van zorg blijven het vergroten van het aanbod aan goede voorzieningen voor ontspanning en vermaak en het voorkomen van leegloop van plaatselijke middenstand en bevolking in het historische centrum. Vervolgens gaf Jan Racák een presentatie over archeologie in relatie tot bouwhistorisch onderzoek, waarbij hij ook vertelde wat de taak van het museum hierin is. Indien ten behoeve van een bouw-project gegraven moet worden en de verwachting is dat zich in de grond archeologische informatie bevindt, is de eigenaar verplicht om op zijn kosten een archeologisch onderzoek uit te laten



voeren, hetzij door een particulier bureau, hetzij door de archeologische dienst van het regionaal museum. Gaat het om een particulier, dan wordt het onderzoek voor kosten van de overheid uitgevoerd door de museumdienst. Een collega van het regionaal museum van de nabij gelegen stad Ceské Budejovice verzorgde de toelichting bij de wandeling 's middags langs enkele plaatsen waarbij de resultaten van onderzoek in het zicht zijn gelaten. Opmerkelijk was een vloer van een middeleeuwse slagerij die met beenderen belegd was. De middag werd vervolgd met een bezoek aan het toekomstige museum Seidl's fotoatelier. Deze grote villa, net buiten het historische centrum gelegen, werd eind 19e eeuw in chalêtstijl gebouwd. Tot 1952 was er een bedrijf gevestigd voor het ontwikkelen en afdrukken van foto's en het maken van ansichtkaarten. Een groot deel van de uitrusting en het negatievenarchief is bewaard gebleven. Interieur en inrichting zullen in museale opstelling worden hersteld. Dit wordt uitgevoerd door het ontwikkelingsfonds, met behulp van een Europese subsidie. Vlakbij de villa staat de voormalige synagoge, in 1905 gebouwd door de Joodse papierfabrikant Spiro. Na de oorlog werd er een protestantse kerk gevestigd en in 1989 is het gebouw teruggegeven aan de Joodse gemeenschap. De synagoge is gebouwd als een zaalkerk met een achtkantige inpandige toren. Er is een houten tongewelf onder een constructie van stalen spanten. In de synagoge en de voormalige rabijnswoning bevindt zich sjabloonwerk. Jirí Bloch, die recentelijk een bouwhistorische verkenning had uitgevoerd, verzorgde de rondleiding. De synagoge wordt herbestemd als expositieruimte bij Seidl's fotoatelier. Van 5 tot 7 uur was er een geanimeerde borrel in Museum Artes, waarbij aan de gastheer een boerenkaasje met kaasschaaf werd aangeboden. De vierdaagse excursie in Ceský Krumlov werd donderdag afgesloten met college's en rondleidingen in en om het kasteel. Pavel Slavko, directeur van het kasteel, dat een rijksmuseum is, gaf een presentatie waarbij hij op indringende wijze over het voetlicht bracht wat volgens hem de juiste restauratieethiek is. Al te gemakkelijk worden bij restauraties moderne technieken en materialen gebruikt, wat niet meer dan een karikatuur van de oorspronkelijke uitvoering oplevert. Het sfeerbeeld dat in de oorspronkelijke situatie werd opgeroepen ontbreekt in het geheel bij de gevelafwerking met onderhoudsarme systemen in felle kleuren, zoals die helaas de afgelopen 15 jaar in de stad veelvuldig is toegepast. Om nog maar niet te spreken van de borden die de binnen aangeboden waren moeten aanprijzen. Zeer bijzonder waren de beelden over reconstructies van fakkel- en kaarsverlichting, zoals die werd toegepast bij feestavonden in de kasteeltuin. In het kasteel, het grootste in Tsjechië na de Praagse burcht, werden enkele interieurs bekeken. Een passage van twee verdiepingen verbindt het kasteel met het slottheater. Dit theater heeft nog steeds het interieur, de installaties en decorstukken uit 1750 toen het gebouwd werd. Er zijn slechts twee slottheaters in Europa waarvoor dit geldt. Het theater werd bekeken, de installaties onder het toneel en attributen die in een ruimte achter het theater worden bewaard. 's Middags was er tot slot een bezoek aan de kasteeltuin. De beheerder gaf een overzicht van de ontwikkeling van de tuin door de eeuwen heen. De huidige aanleg is deels barok en deels romantisch. Veel beelden



in de tuin zijn de afgelopen 10 jaar overgebracht naar een lapidarium bij het kasteel en vervangen door kopieën. Bijzonder is de bellaria uit 1750, rijkelijk voorzien van interieurschilderingen en voorzien van een houten tafellift, waarmee de bezoekers vanuit de keuken van drank en spijs werden voorzien. Donderdag aan het eind van de middag vertrok de groep voor een bezoek op vrijdag aan Praag. Er kon teruggekeken worden op een boeiende excursie met een uitgebalanceerd programma. Alleen het onderwerp restauratietechniek was onderbelicht gebleven. Mede dankzij de inzet aan Tsjechische zijde liep het programma uitstekend. Een aantal foto's is op CD gezet. Menze de Graaf Ceský Krumlov, 17 april 2007

Minoriten, Kájovská Foto: Menze de Graaf

WAT PRAAT MEN OVER De oktopus op de Letná-heuvel Begin maart 2007 werd de uitslag bekendgemaakt van de architektuurwedstrijd voor de bouw van een nieuwe Nationale Bibliotheek op de Letná-heuvel, ergens tussen de Praagse Burcht en het Sparta voetbalstadion. De internationale jury onder voorzitterschap van architekte Eva Jiricná kende de eerste prijs toe aan het ontwerp van architekt Jan Kaplický en zijn Brits atelier Future Systems. Meer dan 400 ontwerpen waren ingediend. Het winnend ontwerp heeft de vorm van een bult of een aan alle zijden afgeronde piramide. De hoofdkleuren zijn groen en paars. Het heeft ook iets weg van een cirkustent, maar kreeg in



de Tsjechische pers zeer vlug de bijnaam "de oktopus". Het gebouw telt negen verdiepingen. Het ondergrondse deel is bestemd voor de bewaring van ongeveer tien miljoen boeken. Een geautomatiseerd systeem zou moeten garanderen dat elk boek binnen vijf minuten beschikbaar is. Als alles volgens plan verloopt moet de bouw in 2011 gerealiseerd zijn. Geschatte kostprijs: ongeveer 72 miljoen euro. Het is echter niet zeker dat het winnend projekt ook zal worden uitgevoerd. Er zijn overigens nog tal van burokratische horden te nemen.

Het winnende ontwerp voor de Nationale Bibliotheek. Foto: NKP

Het oog over de stad. Foto: NKP

Tussen de Praagse Burcht en het Sparta-stadion. Foto: NKP

De bekende architektuurhistorikus Zdenek Lukes is begeesterd over het ontwerp. De direkteur van de Nationale Bibliotheek Vlastimil Jezek en de architektuurspecialiste Jana Tichá zijn uitgesproken voorstanders. Zelfs Milan Knizak, de omstreden direkteur van de Praagse Nationale Galerie, sprak van een "goed en interessant ontwerp". Ook vanuit het Ministerie van Kultuur en het Praagse stadsbestuur klonken positieve stemmen. Pavel Bém, de opperburgemeester van Praag en zelf ook jurylid, noemt het een "moedig, verrassend, origineel en beslist ook kontroversieel ontwerp". Kritiek kwam er vanwege de NPU (Nationale Monumentendienst), vooral omwille van de ligging op de Letná-heuvel. De plaats van het gebouw is voor de meeste kritici zoals de schrijvers Ivan Klima en Ludvik Vaculik en de Klub voor Oud Praag, het grootste euvel. Voor anderen gaat het om een lelijk gebouw dat wordt vergeleken met een hoop uitwerpselen, een afstotelijk monster of een litteken uit aluminium. Vaclav Klaus, de Tsjechische president, noemde het een lelijk stukje architektuur en hij verklaarde de bouw te willen verhinderen met zijn eigen lichaam. Ons lijkt dat een voldoende reden om onmiddellijk met de bouw van start te gaan. Over zijn uitspraak waren de meeste perskommentatoren verontwaardigd. Vaclav Havel, de gewezen President, vindt het ontwerp van Jan Kaplický "geraffineerd en mooi". Hij stelde terecht de vraag waarom men niet protesteerde tegen de bouw van het banale Charles Square Center op het Karelsplein. Eind oktober 2007 laaide de diskussie weer hoog op. Wordt ongetwijfeld vervolgd ... Piet Schepens ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------Opmerking van de redactie: De auteur gebruikt de zogenaamde progressieve spelling.


Společnost pro íření vlámské a nizozemské kultury Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur. Ne Be

Recommend Documents