Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu. Vereniging voor Nederlandse en Vlaamse cultuur

L I D É y S P O L E Č N O S T y K U L T U R A y

L I T E R A T U R A

Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu

NE-BE Vereniging voor Nederlandse en Vlaamse cultuur

Cesta do FLANDER Reis naar VLAANDEREN

zpráva z / bericht uit Oostende

10 LET NE-BE / 10 JAAR van NE-BE Ohlédnutí… / Terugblik… Kam dál? / Waar naartoe verder? Knihovna / Bibliotheek KRONIEK Praha – Huaraz

a více / en meer…

Dům VINCENTA VAN GOGHA v Zundertu Het huis van VINCENT VAN GOGH in Zundert

M E N S E N y M A A T S C H A P P I J y C U L T U U R y L I T E R A T U U R

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

NE-BE

Vydává / Uitgever: NE-BE - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Vereniging voor Nederlandse en Vlaamse cultuur Radhošťská 1 130 00 Praha 3 Česká Republika Bank. spojení/Bank: Komerční banka, Praha 2 Č. účtu/Rekeningnummer: 19-2307530267/0100 IBAN: CZ6101000000192307530267 SWIFT (BIC): KOMBCZPPXXX Výbor / Bestuur: Jana Červenková: [email protected] Eva Giese: [email protected] Andrea Bednářová: [email protected] Veronika ter Harmsel Havlíková: [email protected] Ruben Pellar: [email protected] Jana Pellarová: [email protected] Lucie Pittnerová: [email protected] Ladislav Říha: [email protected] Piet Schepens: [email protected] Petra Schürová: [email protected] Lenka Strnadová: [email protected] Zuzana Vittvarová: [email protected] Čestná předsedkyně / Erevoorzitster: Petra Schürová, [email protected], tel./fax: +420 222 728 603 Předsedkyně / Voorzitster: Eva Giese, [email protected], mobil: +420 605 257 500 Místopředsedkyně / Vice-voorzitters: Andrea Bednářová: [email protected] Veronika ter Harmsel Havlíková, [email protected], tel.: +420 286 890 111, mobil: +420 603 553 789 Jana Pellarová, [email protected], tel.: +420 371 728 400, mobil: +420 603 782 819 Pokladník / Penningmeester: Zuzana Vittvarová: [email protected] Redakce časopisu / Redactie van het tijdschrift: Lenka Strnadová, [email protected], mobil: +420 724 280 947 Jana Červenková, [email protected] Jesse Ultzen, [email protected] Korektury nizozemské části / Correcties van de Nederlandse versie: Kees Mercks Korektury české části / Correcties van de Tsjechische versie: P. Schürová, J. Červenková, L. Strnadová Grafické zpracování / Grafische verwerking: L. Strnadová Knihovna / Bibliotheek: Adresa / Adres: Nizozemské velvyslanectví / Nederlandse Ambassade, Gotthardská 6, Praha 6 Kontakt: Ruben Pellar, [email protected], mobil: +420 605 260 005

Obsahy Inhoud 10 LET NE-BE / 10 JAAR VAN NE-BE Jak to vlastně začalo?, str. 3 / Hoe is het eigenlijk begonnen?, p. 31 (Petra Schürová)

Ohlédnutí za uplynulými roky, str. 4 / Terugblik op de afgelopen jaren, p. 32 (Petra Schürová, Jana Pellarová, Veronika ter Harmsel Havlíková, Andrea Bednářová, Jana Červenková)

Knihovna, str. 12 / Bibliotheek, p. 41 (Ruben Pellar)

Budoucnost, str. 14 / Toekomst, p. 43 (Eva Giese, Andrea Bednářová)

POEZIE, str. 14 / POEZIE, p. 43 KRONIEK: Přemysl Janota in memoriam, p. 45 (Zdena Palková)

KULTURNÍ A SPOLEČENSKÉ UDÁLOSTI / CULTUREEL EN SOCIAAL LEVEN Cesta do Flander, str. 16 / Reis naar Vlaanderen, p. 48 (Sylva Alderliesten)

Poselství „Zlatého kružidla“, str. 19 / De boodschap van „De Gulden Passer“, p. 51 (Lenka Strnadová)

Katolická univerzita v Lovani, str. 21 / Katolieke Universiteit Leuven, p. 53 (Martina Štrachová)

NE-BE jede do severních Čech, str. 22 / Daguitstapje naar Noord-Bohemen, p. 54 (Sylva Alderliesten) / (Cees van Leuven)

„Trest Boží tvrdě dopadá na naše hlavy“ (zpráva z Oostende), str. 24 / “De hand Gods valt wel zwaar op ons hoofd“ (bericht uit Oostende), p. 55 (Jos Wuijts)

NA CESTÁCH / OP WEG Dům Vincenta van Gogha v Zundertu, str. 27 / Het huis van V. van Gogh in Zundert, p. 59 (Hanny Visser)

Internetové stránky / Onze web-site: www.ne-be.cz

Co spojuje Prahu s městem Huaraz v Peru?, str. 28 / Wat verbindt Praag met het stadje Huaraz in Peru?, p. 60 (Hanny Visser)

Obálka / Titelblad: Graslei, Gent, foto Boris Poláček

TISKOVINY A ČASOPISY, str. 29 / PERS EN TIJDSCHRIFTEN, p. 29

1

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

SLOVO ÚVODEM Vážení členové NE-BE, naši milí příznivci, dostává se Vám do rukou mimořádně obsáhlé, jubilejní číslo našeho časopisu. Ano, naše společnost skutečně oslavila desáté narozeniny! Je obdivuhodné, jak se za oněch deset let vypracovala díky nadšení, vytrvalosti a nezištnosti spřízněných duší. Stala se respektovaným partnerem jak pro velvyslanectví Nizozemského království a Vlámské zastoupení, tak pro literární festivaly, univerzity a zahraniční instituce. Za tím stojí dobrovolná práce jednáctičlenného výboru a řady z celkem 100 členů. Svědčí o tom nejen založení a provozování knihovny o 1200 svazcích právě na půdě nizozemského velvyslanectví, ale i nespočet různorodých aktivit. Dočtete se o nich v retrospektivě nejlepších článků od okamžiku našeho vzniku až po dnešek. Představíme Vám naši vizi do budoucna a vše zakončíme aktuálními příspěvky. Vedle spíše nadčasového časopisu, který bude od nynějška vycházet již jen jako ročenka, jsme pro Vás připravili neméně obsáhlé, aktuální internetové stránky www.ne-be.cz. Technika nám umožňuje informovat Vás rychle a nechá nostalgicky vzpomínat na tisk a obálkování pozvánek. Držte nám palce do budoucna a zachovejte přízeň! Příjemné zimní čtení Vám přeje Eva Giese

Ročenka NE-BE 2010 Milí přátelé, čtenáři časopisu NE-BE, Od příštího roku chystáme změnu ve vydávání našeho časopisu. Vzhledem k tomu, že jeho funkci částečně přebírají nové webové stránky, na kterých kromě jiného najdete novinky o chystaných událostech a množství aktuálních článků, rozhodli jsme se náš časopis změnit na ročenku. Ročenka NE-BE bude vycházet každý rok na podzim. Její obsah by měl být tvořen více nadčasovými příspěvky s literárním, kulturním a společenských zaměřením v oblasti nizozemsko- a vlámsko-české spolupráce. Uzávěrka příspěvků pro ročenku NE-BE bude každoročně 30. června. O množství informací určitě nepřijdete – ročenka svým objemem nahradí několik „běžných“ čísel časopisu a bude i nadále vycházet v nové grafické úpravě. Již teď můžete začít chystat svůj příspěvek do ročenky 2010! Těšíme se na Vaše příspěvky a děkujeme za Vaši podporu a spolupráci. Dobrý a úspěšný rok 2010 Vám přeje Lenka Strnadová a redakce časopisu NE-BE

2

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

Jak to vlastně začalo? Aneb trocha nostalgie a prehistorie neuškodí… Jak to vlastně začalo? Na podzim roku 1968 se na Filozofické fakultě Karlovy univerzity v Praze sešla skupinka studentů prvního řádného oboru nederlandistika. Euforii z přijetí ke studiu poněkud kalila okolnost, že těsně před námi se po univerzitě proháněly hordy tatarských nájezdníků. Přesto nám bylo moře po kolena, jistě tady dlouho nezůstanou. Omyl, zůstali, a dlouho. Scházeli jsme se. Nejdřív na přednáškách a seminářích (což není pro studenty právě nejtypičtější) – hlavně proto, že nám je podávali profesor Janota a docentka Krijtová. Pak jsme se sešli už o prvních prázdninách, v létě 1969. Poprvé (a na dlouhý čas naposledy) jsme byli všichni v Nizozemí. Schůzka se konala v Amsterodamu na Rembrandtpleinu. Někdo přijel na kole z Hilversumu, někdo stopem od tetičky z Putte, někdo si odskočil od práce v továrně na obálky ve Sloterdijku, někdo přijel od kamaráda z ´s Hertogenbosche – dostavili se všichni. Zůstalo nám to. V časech, kdy se potenciální zaměstnavatelé mohli uválet smíchy po odpovědi na otázku, co uchazeč o místo vystudoval, jsme se scházeli každý rok. Přicházeli i naši pedagogové a trpělivá hostitelka zdobila dort písmeny NL a B. Jako krajina po velkém suchu jsme nasávali zprávy z fakulty – holandština existovala! Pak se cosi změnilo. Už se nesmáli. Mohli jsme si konečně předávat zkušenosti z práce v oboru. Zpočátku to šlo ztuha, jako když rozhýbáváte tělo po dlouhé nemoci. Zajeli jsme si zase do Nizozemí, tentokrát společně. Naši pedagogové nás propojili s mladšími kolegy a ve formaci s převahou čerstvých sil jsme se scházeli častěji, každý měsíc. I to bylo málo, mezi schůzkami se čile telefonovalo, faxovalo, později mailovalo. Jednoho zimního podvečera pronesla jedna z nadějí české nederlandistiky: „Co kdybychom založili SPOLEČNOST, i pro ostatní?“ Myšlenka byla přijata s naprostou samozřejmostí. Od té chvíle jsme se scházeli každý týden na několik hodin a byli jsme permanentně v kontaktu. Nápady se dostavovaly ve smrštích a hned se propracovávaly do uskutečnitelné podoby. Neúnavnost týmu neměla hranic. Zapojeni byli i rodinní příslušníci, přátelé, každý se sám ujímal úkolu. S blížícím se termínem první valné hromady vzrůstala nervozita a obavy. Přijde někdo? Bude to vůbec někoho zajímat? No, v nejhorším pozveme tetu z Holešovic a bratrance ze Smíchova, aby nás bylo alespoň kolem jednoho stolu. Jak to dopadlo, už víte.

Petra Schürová

Napsáno pro první číslo bulletinu NE-BE v květnu 1999, kráceno v říjnu 2009

3

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

Ohlédnutí za uplynulými roky… -1999-

10 LET NE-BE

Amsterodamský anděl v Praze Vlastně měl přijet daleko dřív. Naším záměrem bylo pozvat Geerta Maka do Prahy už při příležitosti vydání českého překladu Malých dějin Amsterodamu. Jenže „zuřivý reportér“, jak se mu bez posměchu přezdívá, byl v té době k nedostižení. Později vyšlo najevo, že nejen v květnu. Na záznamníku oznamoval jeho hlas, že Geert Mak odcestoval na dlouho a že mu nemáme nechávat žádné vzkazy, nýbrž v nutných případech kontaktovat jeho nakladatele. To jsme také učinili, ovšem k ničemu nám to nebylo, protože jsme se nedozvěděli nic víc, než že je na dlouhé cestě, v té chvíli pravděpodobně kdesi v Rusku. Tehdy jsme zde v Čechách nevěděli, jaká to je cesta. A jak dlouhá je taková dlouhá cesta? Kdybychom byli v Nizozemsku, byli bychom na tom lépe. Tam totiž skoro každý věděl, že spisovatel opustil na rok vlast, aby každého dne posledního roku tisíciletí napsal reportáž z jiného kouta světa. Jeho články vycházejí na titulní straně NRC Handelsblad. Od června jsme začali sledovat jeho stopy a už koncem července jsme bili na poplach: Mak se blíží ku Praze!!! Naštěstí to trvalo ještě přes měsíc, než se svým mikrobusem přejel hranice. Neváhali jsme ani minutu a neprodleně jsme ho „zneužili“ pro naše kulturní účely. Tak se stalo, že naši členové měli 1. září 1999 příležitost spatřit a vyslechnout tohoto energického muže se zářivýma, zvídavýma očima a dětským úsměvem. Geert Mak v kavárně G+G předčítal z Malých dějin Amsterodamu a poté diskutoval o otázkách moderního dějepisectví, způsobu psaní a svých nových knihách. Večer to byl velice příjemný a ani pro nejpopulárnějšího spisovatele literatury faktu v Nizozemsku nebylo toto setkání zcela neplodné. Geert Mak se ve svých dílech vždycky zajímal o lidi, o životní příběhy, o neproniknutelná hnutí osudu a světové dějiny, které se přes jedince převalí jako parní válec… a ty nalezl i zde v Praze. Doufáme, že se vbrzku zase objeví nějaká jeho kniha v češtině a my budeme moci spisovatele uvítat opět u nás. (Veronika Havlíková) upraveno

NIZOZEMSKO-ČESKÉ HUDEBNÍ DIVADLO 2000 Již téměř rok probíhá příprava projektu Nizozemsko-českého hudebního divadla, který bude realizován v roce 2000. S ukázkou výsledků tohoto úsilí se členové společnosti NE-BE mohli seznámit na koncertu pořádaném organizátorem projektu, panem Menzem de Graafem, a Nizozemským souborem historického tance a divadla dne 24. června 1999. Koncert proběhl v romantickém prostředí restaurované pražské Valdštejnské zahrady známé barokními bronzovými sochami Adriaana de Vriese. Vedle několika českých senátorů se ho zúčastnil i nizozemský velvyslanec Robert van Houtum a zástupci nizozemských, belgických a německých obchodních a průmyslových komor a velvyslanectví. Při této příležitosti jsme navázali kontakt i se zástupci Památkové péče z Nizozemska, aktivními i v České republice. Hostování souboru bude jedním z kamínků v mozaice připravovaného projektu Nizozemsko-českého hudebního divadla v roce 2000. Ten již finančně podpořil Fond prince Bernharda a skupiny ING a SFB. Jak soubory, tak i jejich plánovaná vystoupení budou mít smíšený nizozemsko-český charakter. Prostory poskytne nejen krumlovské zámecké Barokní divadlo, ale i města Kutná Hora, Brno a Praha. (Eva Giese) upraveno

4

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

-2000ARCIMBOLDO 2000 - Nederlands Dans Theater, 26. - 28. května, Praha Božský Arcimboldo v Praze V posledním květnovém víkendu se Praha stala dějištěm velké události a velkého svátku. Na dvůr Rudolfa II. se vrátil Arcimboldo, aby mohutným proudem svých nápadů a originalit potěšil, pobavil a přiměl k zamyšlení hrad i podhradí. Kyliánův Arcimboldo je mladý a krásný, ale také rozverný, světem protřelý, zkušený a vzdělaný, mazaný i vychytralý: lapí diváka do svých sítí v prvním okamžiku a nepustí ho. Už před představením jej zatáhne do zákulisí, kde na něj v nejskrytějších zákoutích čekají bizarní postavy, jako by vypadly z Arcimboldových obrazů. Pak ho zavede pod jeviště, přes něj a po můstcích – kruh se uzavírá – do hlediště. Pantomima a tanec se střídají, prolínají a prostupují celým večerem v úžasném tempu a dovádějí jej k působivému finále. V závěrečné scéně je na jevišti celý soubor, tanečnice v červených róbách a tanečníci v červených sukních vytvářejí dokonalé pohybové i prostorové kompozice, představení vrcholí, chybí už jen ohňostroj, ne nechybí, tady je… divák ani nedýchá… tma, všechno pryč, za stolem sedí hlasatelé a oznamují, kolik lidí zase padlo ve válce v Čečensku, židovská matka zpívá píseň. Mráz jde po zádech. Bouřlivé ovace, slzy v očích. Kyliánova koncepce propojení všech tří souborů NDT vytváří absolutní harmonii na cestě časem. Choreografická invence Jiřího Kyliána a jeho kolegů choreografů je obdivuhodná, kostýmy barvami a rozmanitostí násobí sílu výrazu, výkony souboru popírají přitažlivost zemskou i působení času. Díky a brzy na shledanou, Arcimboldo! (Petra Schürová), 2000/2

SVĚT KNIHY, 12. 5. - 14. 5. 2000, PRAHA Od 12. do 14. května proběhl v prostorách Průmyslového paláce na pražském Výstavišti knižní veletrh „Svět knihy“. Letos byla oficiálním čestným hostem veletrhu francouzsky mluvící belgická komunita Délégation Wallonie - Bruxelles. Pokusili jsme se dostat do Prahy odborníka na kulturu v Belgii a v Bruselu nejpovolanějšího – Geerta van Istendaela. Ale zhruba tři týdny před začátkem veletrhu se ukázalo, že nejsme jediní, kdo stojí o přítomnost a názory Geerta van Istendaela. Geert van Istenadael omylem přislíbil účast na dvou akcích najednou a do Prahy bohužel přijet nemohl. Nechtěli jsme ztratit takovou příležitost seznámit čtenářskou veřejnost s vlámskou literaturou, proto jsme se rozhodli, že uspořádáme pořad o Istendaelovi bez Istendaela. K dispozici jsme měli překlad jeho knihy Belgický labyrint, kde jsou dvě kapitoly věnované právě Bruselu a Valonsku, a narychlo vznikl překlad krátké povídky z Istendaelovy poslední knihy „Nieuwe uitbarstingen“ Brusel nemá žádné literární klima. Spisovatel sám nám vypomohl zasláním básní ze své ještě nepublikované sbírky Politiek. Lví podíl na tom, že autorské čtení bez autora nakonec skončilo nad naše očekávání úspěšně, mají ovšem beze sporu oba profesionální předčitatelé, pan Rudolf Pellar a studentka DAMU slečna Lenka Hušková. Díky nim a jejich podmanivým hlasům jsme se spolu s diváky přenesli v neděli 14. května odpoledne z výstavní haly pražského výstaviště do imaginární literární kavárny v Bruselu, potažmo do hlubokých ardenských lesů a historických valonských měst. (Jana Pellarová), 2000/2 Ohlédnutí za roky 1999-2000 připravila Petra Schürová.

5

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

Léta Páně 2001 a 2002 v životě NE-BE Je pošmourný podzimní den v říjnu roku 2009, venku padá cosi mezi sněhem a deštěm, nálada v přírodě i ve společnosti evokuje myšlenky na Sibiř. Člověk má chuť zalézt do postele a už nikdy nevylézt. Já se však místo do peřin nořím do vzpomínek na nejsilnější okamžiky z let 2001 a 2002 v našem NE-Bi. Tak hurá do nich!

-2001Je těžké se při vzpomínkách na tento rok odpoutat od hrůzy zářijových útoků na newyorská Dvojčata a vší další bolesti a zkázy ve světě, kterou s sebou tato událost dodnes nese. Ale zkusme to: Pro NE-BE byl tento rok ve znamení přízně a ochranných křídel ze strany nizozemské ambasády a našich vzácných příznivců pánů Roberta J. van Houtuma jako velvyslance a jeho kolegy pana Henka Heikampa. Naše aktivity se odehrávaly především v příjemném prostředí knihkupectví a kavárny U Knihomola v Mánesově ulici na Praze 3. Hned v lednu tu zazněly písně Jaroslava Hutky, našeho člena a člověka, který o Nizozemsku ví tolik, že dokonce vydal CD se stejným názvem (Nederland). I ty zněly na tomto večeru. Febiofest v tomto roce nadchnul příznivce nizozemské kinematografie hned několika snímky, z nichž nejzajímavější byl nejspíš film „Wilde Mossels“ Erika de Bruyna. Událostí roku byly i oslavy životních jubileí našich milých nestorů, paní docentky Olgy Krijtové a pana profesora Přemysla Janoty – jak jinak než u Knihomola, provázené projekcí o díle Van Gogha a Vermeera van Delft. S panem profesorem jsme se mezitím už museli rozloučit navždy a mně se ještě dnes hrnou do očí slzy. Moc nám všem chybí. Ale pak si vzpomenu, jak nám vyprávěl příběh o „veverkách“ v amsterdamské tramvaji a jsem vděčná za každou chvilku s ním. A kulturní smršť U Knihomola pokračovala – počátkem září představila Šárka Kohoutová autorku Connie Palmen, v říjnu následoval literární večer věnovaný Harrymu Mulischovi a především skvělému překladu jeho knihy „Procedura“ z pera Veroniky Havlíkové. V češtině zněl dunivý hlas pana Rudolfa Pellara, nizozemsky statečně sekundovala Anne-Marie Matthijsse. Mezitím ve Vrtbovské zahradě na Malé Straně probíhala úžasná výstava a v září posléze i představení loutkového divadla Tineola, inspirovaného dílem nizozemského malíře Hieronyma Bosche. Vůz se senem – pamatujete? Bulletin vycházel ještě čtyřikrát ročně a kromě mnoha dalších poutavých článků a zpráv se toho roku obšírněji věnoval například i z nizozemštiny přeloženým publikacím nakladatelství Eman.

-2002Kdybychom chtěli pokračovat ve vyjmenovávání katastrof, ani tento rok by nezůstal pozadu. Naši zem i hlavní město postihly těžké povodně, a i jejich následky byly trvalé. Nám ale bylo z jara pěkně horko: Prahu navštívil nizozemský autor marockého původu Haffid Buoazza, aby v paláci Lucerna za asistence Joachima Dvořáka, Tomáše Hanáka a překladatelky Veroniky Havlíkové představil svou knihu Abdulláhovy nohy. Mimořádně ožehavá záležitost! Ovšem ani čeští autoři nezůstali pozadu a během měsíce června se česká kultura a především literatura prezentovala na festivalu v nizozemském Almere – jmenujme alespoň Ludvíka Vaculíka, Edu Kriseovou a Miloše Urbana, opět v doprovodu svých překladatelů. 6

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 Velké změny se děly na nizozemské i belgické ambasádě, neboť odešly Jejich Excelence Robert J. van Houtum i Bernard Pierre, který se s Prahou v létě rozloučil po svém – velkolepým koncertem vlastní rockové kapely. Naštěstí ze strany vlámského zastupitelství jsme si užívali trvalé podpory pana Waltra Moense, díky jehož neúnavným aktivitám na kulturním poli se např. v listopadu v rámci Festivalu koncertního melodramatu Praha konal Večer vlámské tvorby, jehož hvězdou byla mimo jiných i skvělá pianistka Els Swinnen. Měla ovšem velkou konkurenci – rovněž v listopadu Prahu navštívil se svým NDT III Jiří Kylián, který se představil ve Vinohradském divadle. NE-BE se stále scházelo u Knihomola, kde si naši členové vyslechli další přednášky. Jednou z nich bylo např. fundované vyprávění Rubena Pellara o Malířské knize Karla van Mandera. Pro Rubena to byl vůbec úspěšný rok, neboť v Mladé frontě vyšel jeho překlad díla Douwe Draaismy „Metafory paměti“. A život šel dál, i v NE-Bi. Poskládala jsem jen pár střípků na připomenutí dvou let z těch deseti, kdy NE-BE existuje. Omlouvám se všem a všemu, co jsem nezmínila, a obloukem se vracím k Jaroslavu Hutkovi. V bulletinu z roku 2001 jsem našla plné znění jeho Náměšti. Všichni ji znáte. A mě najednou v ten dnešní uplakaný den oslovila znovu – doporučuji ji i Vám:

Krásný je vzduch Krásnější je moře Co je nejkrásnější Usměvavé tváře Ohlédnutí za roky 2001-2002 napsala Jana Pellarová.

-2003-

Jaroslav Hutka, večer s NE-BEm

V roce 2003 se literární měsíčník Host věnoval nizozemským spisovatelkám, jak nás v našem časopise NE-BE 1/2003 informovala Veronika ter Harmsel Havlíková. Mimo jiné např. Tesse de Loo a Helle S. Haasse (viz 4/2003), jejichž knihy si v českém překladu můžete přečíst díky Janě Pellarové a Petře Schürové. Časopis NE-BE poskytl v tomto roce dostatek prostoru i výtvarnému umění: v čísle 2/2003 jsme se dočetli o přednášce dr. Handlové z Národní galerie věnované Johannesu Vermeerovi, v následujícím čísle nás Petra Schürová seznámila s Pietrem Bruegelem st. a připravila nás tak na přednášku prof. Jose Wilmotse z Hasseltu o Bruegelově obrazu „Přísloví“. O posledně jmenované přednášce jste se dočetli v čísle 4/2003 díky Zuzaně Vittvarové, která ve svém článku „Pošleš-li osla do školy, nečekej koně, vrátí se ti zase osel“ rovněž zmínila ta nejzajímavější přísloví (viz časopis): (…) Tak jsme měli v Praze pana profesora Wilmotse. Musím se svěřit, že pro mě byla jeho návštěva objevem ze světa pohádek a zázraků pro dospělé. (…) Nabitý sál na Senovážném náměstí sledoval páně profesorovo zasvěcené povídání s velkým zájmem. (…) Psala jsem si přísloví jak divá. Těším se však, že si budu moci osvěžit paměť produkcí z videa /k zapůjčení v knihovně/, protože jich byla spousta. Pravda je, že systematičnost v rozdělení a vnímání přísloví mě velmi zaujala. Mohli jsme si porovnat, jak je životní prostředí důležitým činitelem v utváření materiálních, ale právě tak duchovních statků. Voda pro Nizozemí je mnohem významnější než pro nás. Ale hloupost a blbost si osobuje drze právo k žití a přežívaní zřejmě ve všech zemích stejně, také závistivost, lenost, přetvářka a další dobré a špatné vlastnosti. (…) Jos Wilmots

7

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 Rok po povodních bylo v roce 2003 znovuotevřeno Divadlo Archa, čímž se do Prahy vrátil prostor, kde se český divák setkával se současnou nizozemskou a vlámskou kulturou (jak se dočteme v čísle 3/2003): Velké finanční podpory se dostalo Divadlu Archa především od Vlámského ministerstva kultury, dále pak od Ministerstva kultury Nizozemského království a The Prince Bernhard Cultural Foundation. (...) Jedním z hlavních mezinárodních hostů, kteří vystoupili v rámci otevření Archy, byl známý nizozemský soubor Dogtroep (…), vlámská Ultima Vez a nizozemský orchestr Volharding. V prosinci pak v Arše svou one-man-show představil vlámský herec a režisér Josse de Pauw. V čísle 4/2003 nás doc. dr. Wilken Engelbrecht s potěšením informoval, že nederlandisté v Olomouci obdrželi od univerzity vlastní budovu, založili samostatnou katedru nederlandistiky a otevřeli Centrum jazyka a kultury Nizozemí a Vlámska Erasmianum. Josu Wilmotsovi byl udělen čestný doktorát (jeho slavnostní řeč jste si mohli přečíst taktéž v 4/2003) a prof. literatury Marcel Janssens z KU Lovaň byl inaugurován. Zástupci NE-BE při oslavách nemohli chybět. Velmi bohaté zimní číslo, které vyšlo s podporou Nizozemského velvyslanectví v Praze, obsáhlo rovněž „Doplňky k publikaci ´Bibliografie překladů z nizozemštiny do češtiny a slovenštiny od roku 1890 do roku 1993´“, sestavené Olgou Krijtovou, Rubenem Pellarem a Petrou Schürovou.

-2004V roce 2004 jsme oslavili páté výročí založení Společnosti NE-BE. S dr. Handlovou z Národní galerie v Praze jsme uspořádali přednášku na téma „Nizozemské a vlámské zátiší 17. století“, kterou v čísle 1/2004 zaznamenala Zuzana Vittvarová (přehled děl viz časopis): (…) Stejně jako ostatní výtvarné obory nám malba zátiší může mnoho říci o společnosti, ve které vznikala, o lidech, kteří ji objednávali. Např. je patrné, že zátiší s rybami byla nejvíce oblíbena v Haagu, kde bylo rybářství prominentním oborem. Bohatí měšťané v Haarlemu dávali přednost prostřeným stolům a takřka zde chyběli malíři květin, i když zde prosperovalo šlechtitelství. Utrecht byl městem s dlouhou tradicí malby květinových zátiší a v universitním Leidenu vznikl typ zátiší vanitas. (…) Ve spolupráci s olomouckým Erasmianem jsme přichystali setkání se spisovatelkou Margriet de Moorovou (Šedá, bílá, modrá; Kreutzerova sonáta). Lenka Strnadová v čísle 3/2004 píše: V říjnu zavítala na několik dní do Prahy nizozemská spisovatelka Margriet de Moorová. Přátelé NE-BE měli možnost se s autorkou úspěšných knih osobně setkat 23. října v právě otevřeném literárním klubu Šípek - Bistrot ve Valentinské ulici. Podzimní večer byl prodchnut vskutku komorní atmosférou, ke které velkou měrou přispěli moderátor pan Petr Matoušek a překladatelka paní Magda de Bruin-Hüblová, kterým náleží náš dík. Pozorně naslouchajícímu publiku jistě nemohlo uniknout, že Margriet by mohla být jednou z postav svých knih – trochu éterická, citlivá, naslouchající, přemýšlivá, svérázná… Kromě velmi zajímavého povídání došlo také na autorské předčítání z Kreutzerovy sonáty (knihu si zájemci mohli zakoupit přímo na místě díky ochotné spolupráci nakladatelství Paseka), na otázky zvědavých čtenářů i podepisování knih. (…) Margriet de Moor

Margriet de Moorová patří mezi významné autorky současné nizozemské literatury. (…) U nás vyšla prozatím dvě autorčina díla, (…). První knihou, kterou se de Moorová zapsala do povědomí našich čtenářů, byl melodramatický román Šedá, bílá, modrá (2000, Mladá fronta). Osu příběhu tvoří životní pouť české emigrantky Magdy - z rodné moravské Vysočiny přes Kanadu, kde se seznámí se svým manželem Robertem, holandským umělcem. (…) V roce 2003 u nás vyšel poslední román de Moorové s názvem Kreutzerova sonáta (nakladatelství Paseka). Při vzniku této moderní variace na klasické téma „lásky a vášně“ se autorka inspirovala Janáčkovým smyčcovým kvartetem. (…) 8

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 V čísle 4/2004 vyšly velmi zajímavé články Petera C. A. Moréeho a Hanny Visser reagující na vraždu Thea van Gogha. Neméně poutavé bylo pojednání Pieta Schepense o Janu van Eyckovi a obrazu „Madona s kancléřem Rolinem“ (a vztazích mezi Brabantem a Prahou), který hledal odpověď na otázku: Je město v pozadí na obrazu Jana van Eycka „Madona s kancléřem Rolinem“ Praha? Nápadná je v každém případě podobnost zobrazeného mostu s mostem Karlovým. Že by na levé straně byla část Nového Města, za ním vinohradské vinice a vpravo od Ježíškovy hlavy katedrála svatého Víta? Pro srozumitelnost: nejedná se o fotografickou reprodukci města. Jedná se z větší části o imaginární město, mnoho prvků však Prahu připomíná. Pokud město opravdu připomíná Prahu, pak se nabízí otázka proč? Znal Jan van Eyck Prahu? Byl tam někdy nebo měl obrázek města? (…) V čísle 4/2004 vyšel rovněž překlad Rubena Pellara kapitoly o bratrech Van Eyckových z „Malířské knihy“ Karla van Mandera. Ohlédnutí za roky 2003-2004 připravila Andrea Bednářová.

-2005Rok 2005 byl na kulturu mimořádně plodný. Sezónu zahájil hned v lednu koncert vlámského písničkáře Raymonda van het Groenewouda, který naplnil pražské divadlo Archa k prasknutí a přivedl publikum pěkně do varu. Nizozemské texty se v českém překladu promítaly simultánně s písněmi. V únoru následovala komornější akce: přednáška našeho odborníka na kunsthistorii Pieta Schepense na téma Madona s kancléřem Rolinem – příběh Van Eyckova obrazu. Přednáška byla tradičně dvojjazyčná a konala se v důstojných prostorách Jednoty tlumočníků a překladatelů na Senovážném náměstí v Praze 1. Jaro pak přineslo filmový festival Febiofest, na kterém je nizozemský film trvale zastoupen. Tentokrát s filmem Shouf shouf habibi přijel a s diváky horlivě diskutoval i jeho režisér Albert ter Heerdt. V červnu se jihomoravskými zámky, kostely, divadly a synagogami přehnal hudební festival Vlámská bouře. Za Janem van Eyckem jsme se vydali ještě podruhé, v září, tentokrát do Drážďan, kde jsme v jednodenní exkursi navštívili výstavu Tajemství Jana van Eycka a absolvovali komentovanou prohlídku města. Vše s fundovaným doprovodem Pieta Schepense. Podzim již tradičně patří návštěvám nizozemských a vlámských autorů. NE-BE tentokrát pozvalo Joosta Zwagermana, který vystoupil v dnes již bohužel neexistujícím klubu Bořka Šípka, kde představil román Šest hvězdiček, právě publikovaný v českém překladu. Jeho turné dále pokračovalo osvědčenou trasou do Brna a Olomouce. Návštěva se těšila velkému zájmu příznivců literatury i médií. Na prosinec byla plánována přednáška o Hugovi Clausovi. Vlámský profesor antverpské univerzity, který ji měl vést, musel bohužel na poslední chvíli termín odříci. Jeho úkolu se však bravurně zhostila Olga Krijtová, Clausova překladatelka, která večer rozšířila na celou vlámskou poezii, jejímiž dějinami nadšené posluchače provedla. Krásná tečka za úspěšným rokem. Joost Zwagerman

9

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

-2006V roce 2006 jsme začínali únorovou přednáškou Pieta Schepense Stavba katedrál, o niž byl velký zájem. Opět se konala dvojjazyčně v prostorách JTP. V březnu bylo na Febiofestu možné shlédnout nizozemský film (nejen) pro děti: Polleke, reflektující současnou problematiku multikulturního soužití očima umíněné a sympatické dívenky. Dny evropského filmu, které následovaly, nám nabídly snímek Simon. Hvězda nizozemského filmu Eddy Terstall byl českým diváků známý z předchozích ročníků filmových festivalů. Proto také bylo kino zaplněné do posledního místečka. V červnu jsme vyrazili na Kuks po stopách hraběte Šporka a především za díly sochaře Matyáše Brauna. Jednodenní výlet autobusem odborně vedl Piet Schepens. Výklad probíhal jako vždy jak v nizozemštině, tak češtině, a přinesl účastníkům celou řadu nových, pozoruhodných poznatků. Kromě naučné stránky tento slunný den znamenal hlavně spoustu pohody a přátelské atmosféry. V říjnu jsme měli to potěšení přivítat v Praze, Brně a Olomouci Arthura Japina, nizozemského autora úspěšných románů, který publikum ve všech třech městech naprosto okouzlil. Z románu Nádherná vada nepředčítal, ale doslova přednášel. Diskuse s autorem se tentokrát v Praze přesunula do baru Krásný ztráty, který se stal naším domovským prostorem nejen na literární aktivity, ale i na valné hromady. Pestrou kulturní nabídku zakončil listopadový festival Mezipatra, kde se NE-BE podílelo na programu o Jacobu de Haanovi, který byl o to pozoruhodnější, že jeho román Pijpelinky z roku 1904, patrně první homoerotický román v Nizozemsku, nebyl kromě češtiny doposud přeložen do žádného jiného jazyka. Ohlédnutí za roky 2005-2006 napsala Veronika ter Harmsel Havlíková.

-2007Rok 2007 není ještě tak dávnou minulostí a proto vzpomínání na to, co se dělo, jde docela dobře. Na jaře se konalo setkání v Trojském zámku pod názvem Nebe nad Trojou a na podzim přednáška profesora Wilmotse. Toto setkání popisuje následující příspěvek. Ještě to tu pořád žije (Imprese a pár asociací) Na středu 19. září 2007 dostali členové NE-BE pozvánku k návštěvě přednášky belgického univerzitního profesora Jose Wilmotse o „Krajině belgického piva“. Pro Nizozemce jako jsem já, který již dlouhá léta velmi často navštěvuje Prahu a také se rád napije piva (což se mimochodem dá velice dobře kombinovat), je toto výborná příležitost, aby se také jednou o pivu dozvěděl něco zvláštního. Ovšem při zvažování, zda se na takovou akci vypravit, hrají samozřejmě roli různé úvahy. Například: je teoretické povídání o pivu smysluplnou a plnohodnotnou náhradou večera, kdy by se člověk sám někde u piva posadil? Docení konzument sklenici piva lépe, dozví-li se něco o historii tohoto nápoje, a především chutná taková sklenice piva lépe, zná-li etymologický původ slova „pivo“? Takovéto otázky by pro mne znamenaly zásadní obtíže v rozhodování, ale organizátoři večera za mne tento problém vyřešili, neboť nejen že pozvali přednášejícího o teorii pivní kultury, ale naštěstí také zajistili bohatě zásobený výčep, kde bylo možno nabyté teoretické poznatky záhy vyzkoušet v praxi. Z článku A. van Unnika (časopis NE-BE 2007/3)

Večer s Kristien Hemmerechts, který se uskutečnil v rámci Pražských perspektiv, nemohu vynechat. Popisuje ho Jana Pellarová, která s autorkou mluvila z očí do očí a setkání tlumočila.

10

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

Bourání škatulek neboli setkání s Kristien Hemmerechts Měli jsme hodinu a půl před vystoupením, abychom si s Kristien a s vlámským zastupitelem panem Waltrem Moensem ve foyeru divadla Disk v Karlově ulici alespoň ve zkratce probrali, o čem se bude mluvit, a mně se před očima jedna za druhou bortily škatulky, se kterými jsem se kdy v souvislosti s její osobou setkala. První škatulka: levičák. Ano, Kristien Hemmerechts dává přednost společnosti, kde by šanci dostali i ti méně movití, méně krásní, méně mladí, méně odpružení a méně bílí, což se asi teď ve Flandrech stále více zmítaných sebestředným, do sebe zahleděným nacionalismem zrovna moc nenosí.

Kristien Hemmerechts, foto: J. Ultzen

Druhá škatulka: feministka. Ano, Kristien Hemmerechts se již léta dokáže prosadit v konkurenci mnoha mužů. Přitom se zajímá o osudy jiných žen a snaží se, aby i v této oblasti lidských vztahů platilo pravidlo vzájemného respektu a rovnoprávnosti. Na rozdíl od mnoha žen neříká to, co se od ní čeká, ale to, co si myslí. Třetí škatulka: exhibicionistka. Ano, na Kristien Hemmerechts je vidět, že ráda vystupuje před lidmi, ráda se dělí o své názory. Sama to přiznává. Ale teď už žádné škatulky. Kristien Hemmerechts je odvážná paní, která říká, píše a dělá věci, o kterých ostatní jen sní. A i když neinklinuje k náboženství, snad by ji neurazilo, když při snaze o její charakteristiku použiji úryvek z bible, kde se říká, že máme být vroucí nebo chladní, ale nikdy vlažní. Ona rozhodně vlažná není. Z článku Jany Pellarové (časopis NE-BE 2007/3)

-2008Rok 2008 byl na události velmi bohatý. Vezmu to proto telegraficky: brainstorming, přednáška Jacobuse Roose „Rozdíly mezi kulturami“ a na jaře výlet, který popisuje následující úryvek:

Výlet s NE-BEm do Kladrub, Manětína a Plas Rok se sešel s rokem, a já už zas pospíchám na vlak v 5.51, ačkoli je neděle. Je dosti frišno, ale zdá se, že se později výrazně oteplí… Konečně se mi podaří najít cestu na parkoviště, kam by měl za chvíli přijet autobus pro členy NEBE, jejich rodinné příslušníky a přátele. O něco později, než se plánovalo, se autobus vydává směrem na západ. Cesta proběhla hladce, od počátku se nám dostává všelikých informací o Santinim (vypráví Piet Schepens a tlumočí Ruben Pellar), jeho matce, otci, dědečkovi atd. Je s podivem, kolik obecně zažitých nepravd se dostalo do učebnic dějepisu, o novinách a časopisech ani nemluvě, ty snad ani nestojí za to číst! Chudák Santini se snad ani Santini nejmenoval. Z článku S. Alderliesten (časopis NE-BE 2008/2)

Na podzim jsme uspořádali dětský den NE-BE a pokřtili knihu „Moje Nizozemsko“ G. van Istendaela. Na závěr roku vyrazilo NE-BE ještě s Petrou Schürovou na výstavu V. van Gogha do Vídně.

11

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

Dětský den NE-BE Neuvěřitelné se stalo skutečností! V den D, 5. října, sice tu a tam zavál vítr nizozemského typu, ale obloha byla jasná; počasí jako stvořené na pěknou procházku v parku. Pro akci byly vybrány Havlíčkovy sady neboli Gröbovka, což bylo pro ty z nás, kdo tam byli poprvé, příjemné překvapení. Zvlášť zaujal nádherný výhled na Prahu z viničního altánu, který posloužil jako cíl hry a místo pro distribuci nizozemských pochoutek. Na trasu jakési naučné stezky o Nizozemsku se soutěžící děti, rodinné týmy a domácí miláčci vydávali z místa nedaleko Gröbeho vily. Z článku S. Alderliesten (časopis NE-BE 2008/3)

Můj Geert van Istendael „Při psaní je to jako v manželství – člověk si uvědomí, že svou milou vlastně nezná tak dobře, jak se domníval,” vysvětluje Van Istendael, jaká překvapení před ním vyvstala, když se dal do psaní na zakázku svého vydavatele. Nizozemsko Geerta Van Istendaela je Nizozemsko plné tulipánů, dřeváků a žitné, jak se o něm obvykle traduje, ale zároveň i úplně jiné Nizozemsko. „Vždycky jsem Nizozemsko považoval za jednu z nejprůhlednějších zemí Evropy, a teď mi došlo, že to je ta nejexotičtější evropská země. Dokonce ta nejprapodivnější země. ……… Dnešní Nizozemsko se mění člověku před očima. „Poprvé jsem se setkal s Nizozemci, kteří si nebyli jisti sami sebou, kteří si dělali starosti o situaci ve své zemi – což je něco, co mi vždycky přišlo typicky belgické.” Z článku R. Smejkalové (časopis NE-BE 2008/3) Ohlédnutí za roky 2007-2008 připravila Jana Červenková.

KNIHOVNA NE-BE Knihovna NE-BE existuje deset let a již několik let sídlí díky laskavosti nizozemské ambasády na nizozemské ambasádě. Knihovna má otevřeno dvakrát měsíčně. Členové NE-BE si zde mohou vybrat z asi 1100 knih a několika časopisů. Knihy jsou rozděleny oborově, je zde krásná literatura, lingvistika, zeměpis, historie, učebnice atd. Zkatalogizováno je necelých tisíc knih. Knihy se doplňují nákupem, především však dary. Za dary knih jsme vděčni řadě lidí a organizací, mj. členům, nizozemké ambasádě, Vlámskému zastupitelství, členu Franku Zwaanovi, Geertu Andewegovi, panu Miroslavu Černému z Belgie, paní Emmy Máčelové a dalším. Nedostatkem knihovny jsou malá skladovací kapacita, omezený čas vypůjčování, nedostatek finančních prostředků. Knihovnu navštěvuje málo čtenářů a málo si jich knihy půjčuje. Přesto má však knihovna pro NE-BE, a nejen pro NE-BE, důležitou funkci. Vedle školních knihoven univerzit v Praze, Olomouci a Brně je to další knihovna zaměřená na problematiku nederlandistiky, specificky nizozemské kultury. Jako jediná taková knihovna slouží také, se všemi omezeními, které má, veřejnosti. Kromě toho, že je knihovna knihovnou v běžném smyslu, tj. skladem knih, čítárnou a půjčovnou, plní také, nebo by mohla plnit, díky kvalifikaci svých knihovníků další funkce: totiž jako informační pracoviště poskytující informace 12

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 z oboru nederlandistiky, například prováděním rešerší. Jsme například schopni zjistit dostupnost určité publikace týkající se Nizozemí v České republice, provést rešerši na zadané téma, třeba v Koninklijke Bibliotheek v Haagu, provést kopii z díla v naší knihovně (protože je zde už i skener), najít a zaslat elektronickou podobu díla v nizozemštině, ať už v textové nebo zvukové podobě (např. v databázích dbnl, project Gugenberg, librivox, free audiobooks). Užitečnost knihovny, nebo lépe informačního pracoviště v rámci NE-BE vidím právě v doplnění běžných klasických knihovních funkcí možnostmi internetu a elektronické informatiky. Díky internetu můžeme např. využívat nejen všechny veřejné knihovny v každém městě v Nizozemsku a Belgii, např. Koninklijke Bibliotheek v Haagu (www.kb.nl), Královskou knihovnu Belgie (www.kbr.be), Národní knihovnu České republiky (www.nkp.), ale po celém světě, třeba americkou Kongresovou knihovnu (www.loc.gov), Německou národní knihovnu (www.d-nb.de), Francouzskou národní knihovnu (www.bnf.fr)., nebo knihovny ruské Библиотеки России. Portal. (http://www.libs.ru), nebo třeba na Curacau (www.curacaopubliclibrary.an). Evropská knihovna (http://www.theeuropeanlibrary.org/portal/ The European Library, zkratka TEL) je webovou službou, která nabízí přístup ke zdrojům 47 národních knihoven v Evropě, včetně Vatikánu. Zdroje jsou klasické i digitální a obsahují knihy, časopisy, zvukové dokumenty a další sbírky. Portál Evropské knihovny nabízí zdarma vyhledávání a dodávání metadatových záznamů a také digitálních dokumentů. Evropskou knihovnu spravuje konsorcium 23 národních knihoven, které podporují a rozvíjejí služby portálu. Evropská knihovna je branou ke sbírkám evropských národních knihoven. Umožňuje jednoduchou a účinnou cestu, jak se dostat k velmi kvalitním informačním zdrojům z různých oborů. Evropská knihovna otevírá svět znalostí, informací a kultury ze všech evropských národních knihoven. Pracovníci The European Library sídlí v Královské knihovně v Den Haagu. Více je si možno přečíst o The European Library např. ve Wikipedii, v české, anglické či nizozemské verzi, nebo samozřejmě přímo pod www.theeuropeanlibrary.org. WorldCat.org http://www.worldcat.org WorldCat.org představuje volně přístupnou část největšího souborného katalogu OCLC WorldCat. Licencovaná podoba katalogu WorldCat je v České republice zatím dostupná ve vybraných knihovnách v rámci služby OCLC FirstSearch (http://www.nkp.cz/pages/sluz_oclcfs.htm, projekt 1N04167). WorldCat.org je jedním z velmi dobrých zdrojů pro ověřování citací knih a dalších dokumentů. Do souborného katalogu WorldCat, který obsahuje přibližně 144,5 milionů záznamů různých dokumentů, přispívá 71 000 knihoven. Přes určitá omezení nabízí volně přístupný WorldCat.org vyhledávání v celém tomto souborném katalogu. Nalezené výsledky je možné ve WorldCat.org různě zpřesňovat pomocí řady faset, při zobrazování záznamů je používána metoda FRBR. Pro komfortnější využívání WorldCat.org nabízí bezplatnou registraci. Pro ty, kdo chtějí zjistit existenci nějakého překladu, je tu: Index Translationum http://databases.unesco.org/xtrans/xtra-form.shtml Index Translationum je mezinárodní bibliografií překladů, kterou zpracovává UNESCO a v tištěné podobě začala vycházet již v roce 1932. Databáze obsahuje informace o knihách přeložených a publikovaných od roku 1979 ve více než 100 členských státech UNESCO. Pro vyhledání stačí např. zadat jen originální jazyk dokumentu a jazyk překladu nebo jméno autora a jazyk překladu, který vás zajímá. Závěrem bych chtěl poděkovat všem institucím a jednotlivcům, kteří knihovně nějak přispěli, a především také svým kolegům, Andree Bednářové, Petře Panušové a v neposlední řadě Koosu Roosovi za práci, kterou v knihovně vynaložili. Ruben Pellar Použitá literatura: www.wikipedia.org Košťálová, Karolína: Portály. Volně dostupné databáze a portály. Bulletin SKIP 3, 2009 (na stránkách http://skip.nkp.cz/Bulletin/Bulletin.htm ) 13

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

Budoucnost: JAK A KAM DÁL? PROČ A PRO KOHO? Tyto zásadní otázky se logicky vynořily i v našem případě a daly již před půldruhým rokem podnět k tzv. brainstormingu. Tehdy se většina výboru spolu s několika našimi členy sešla k celodenní, intenzívní a profesionálně vedené diskuzi o budoucím směřování NE-BE. Ukázalo se, že většina přítomných byla spokojena s tím, jakým způsobem se naše společnost vyvinula a ráda by tento trend zachovala. Tím se musíme řídit. Uvědomujeme si, jak moc je důležité, jak se NEBE prezentuje navenek. Modernizovali jsme naše internetové stránky. Také velmi vítáme vylepšení vzhledu našeho časopisu, které navrhla a realizovala Lenka Strnadová. Díky našim knihovníkům, Rubenu Pellarovi a jeho pomocnici Petře Panušové, se dokončuje nový katalog,

dostupný již nyní na internetu. Jsme vděčni za iniciativu Mirka Pavla otevřít se mladým prostřednictvím setkání v odpovídajícím prostředí. Nadále bychom rádi pokračovali ve spolupráci s různými subjekty při pořádání mnohých (nejen) kulturních akcí. Snažíme se získat projektově zaměřené granty, abychom nebyli závislí jen na členských příspěvcích, které již několik let nezvyšujeme. Budeme pokračovat v pořádání přednášek, výletů, autorských čtení a podobných akcí. Věříme, že s fungováním NE-BE budete spokojeni i v budoucnu. Budeme se o to všichni společně opravdu snažit. Eva Giese, Andrea Bednářová

Mé verše ještě trochu zívají. Nikdy si na to nezvyknu. Bydlely tady

Hugo Claus: POSLÁNÍ Přeložila Jana Pellarová

dost dlouho. Dost. Pošlu je z domu. Nechci čekat, až jim zledovatí prsty. Nevadí mi jejich nejasné protesty, chci slyšet, jak slunce šumí,

POEZIE

nebo své srdce, houbu prolezlou, co bolet umí. Mé verše nesouloží klasicky, breptají ordinérně nebo se nabubřele chlubí. V zimě jim praskají rty, na jaře je hned teplý vítr skolí, kazí mi celé léto a podzim jim voní po ženských. Dost. Už na papíru jenom dvanáct řádek budu jim dělat ochránce a pak pěkně nakopu jim zadek. Běžte si otravovat jinam, však nestojíte ani cent, třese se na vás sotva dvanáct čtenářů a jeden chrápající recensent. Běžte si, verše, běžte lehkonohé, nedupaly jste silně po stařičké zemi, kde se hroby smějí, když vidí svoje hosty, mrtvoly naházené jednu přes druhou. Běžte a klopýtejte k té, kterou už nepoznám.

14

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

Ilja Leonard Pfeiffer: IDEÁLNÍ BÁSEŇ Přeložila Veronika ter Harmsel Havlíková

v jednom blíže neurčeném období jsem v ich-formě napsal nadčasovou a víceznačnou báseň o hádance existence jež melancholií a humorem vedla k zamyšlení a dojímala neměla pevnou formu vyskytovaly se v ní mořské krávy a výpočty salónních bet které souhlasily avšak nehodily se a slova jako houtekiet která se nedají s ničím rýmovat jakož i koenraadova lepící pasta a běloba svěží jež je po zaschnutí vždy modřejší než si člověk myslel a kdosi kdo říkal stává se vám to taky ale nikomu se to nestávalo byla to ideální báseň a ale protože když jsem tě když jsem tě viděl jak sedíš hovíš si a ležíš ve své bezpříkladné du-formě s bryskním plným rýmem tvého vzdouvajícího se distichonu v podmanivě pevném metru tvých měr ve zlomcích vteřin dokonale explicitní a jednoznačně vypíchnutou až k voltě která byla nástrahou slz ve tvé vlnité znělce mezi tvou oktávou objímající ze žuly vytesanou a tercíny které mi jako věty tančily před očima tehdy vypuklo jaro zpěvem a abych už nikdy nepřemýšlel a vzlétl každý pták ke své písni všechna srovnání s tebou jako neznámou souhlasila má existence se rýmovala s hádankou tvého těla lepem mých rtů šťávou mé modrající zádumčivosti mořem mého skoku střemhlav solí mých kvílejících ran protože takovás byla aby ses už nikdy neobrátila jsem tě líbal lízal líbal a vystřihl a připíchl tam kde jsem tě mohl dnem i nocí číst tebe ó má čistá formo mé ideální básně Z: Dolores. Elegie (2002).

________________________________ 15

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

KULTURNÍ A SPOLEČENSKÉ UDÁLOSTI

24. -27. ŘÍJNA 2009

CESTA DO FLANDER Vrijdagmarkt se sochou vlámského hrdiny Jacoba van Artevelde, Gent

Tentokrát začalo velké dobrodružství 24. října za pět minut čtyři ráno. Proč tak časně? Letadlo s destinací Brusel totiž odlétalo v sedm a v papírech vytištěných spolu s letenkou jsem se jasně dočetla, že musím být na místě dvě hodiny předem. Později se ukázalo, že hodina a půl bohatě stačí, ale jak to má ubohá nezkušená cestovatelka vědět? Když jsem před deseti lety naposledy někam letěla, člověk si mohl do příručního zavazadla přibalit neuvěřitelné věci, například láhev vody nebo dokonce nůžky na nehty. Po zevrubné kontrole mi tedy přebývaly celé tři čtvrti hodiny. Strávila jsem ten čas vsedě pozorováním obrovské skupiny řeckých turistů, kteří se vypravili na veselý výlet do Prahy. Let proběhl hladce, průvodce Pieta se nám podařilo na bruselském letišti Zaventemu rychle objevit u stánku s kafem. Jednalo se o mou první návštěvu letiště Zaventem, takže ve mně zanechala obrovský dojem neuvěřitelná spleť eskalátorů, kterou bylo třeba prokličkovat a ještě někde cestou vyzvednout kufry. Naší skupině se to podařilo bez ztrát na členech NE-BE a mohli jsme rychle pokračovat. Vyrazili jsme do Antverp, kam nás přepravil příbuzný českého panťáku (pravděpodobně s totožným rokem výroby). Před hotelem v Antverpách už čekali ostatní účastníci, kteří se tam dopravili jinak než my. Hotel o nás zatím neměl zájem, proto jsme odložili zavazadla do jakéhosi přístěnku, přímo pod ceduli s nápisem, že hotel nenese za nic zodpovědnost. Nezbývalo tedy než věřit, že naše šatstvo nezaujme antverpské podsvětí. S pevnou vírou, že tomu opravdu tak bude, jsme vyrazili s Pietem do centra Antverp. Poměrně brzy vyšlo najevo, jaký obchod se zde vyskytuje ze všech nejčastěji – pochopitelně obchod s čokoládou, kde výklad je umělecké dílo samo o sobě a vy si tam samozřejmě okamžitě musíte něco koupit. S postupující hodinou se město plnilo koupěchtivými lidmi, počasí se ovšem stále zhoršovalo. Když už se opravdu nedalo jít bez deštníku, uzrál čas na návštěvu naší první katedrály. Katedrála Panny Marie se nachází na místě, kde už před rokem 1124 stávala mariánská kaplička. Kaple byla rozšířena na románský kostel a v letech 1350 až 1520 byl vystavěn největší gotický chrám v Nízkých zemích. Zřízením biskupství v roce 1559 se kostel stal katedrálou. Kostel byl za své dlouhé historie značně pronásledován nepřízní osudu, tedy požáry, kalvinistickým obrazoborectvím a francouzskými revolucionáři. Nacházejí se zde čtyři Rubensovy obrazy, tři z nich byly namalovány přímo pro katedrálu. Po prohlídce jsme venku zjistili, že počasí se příliš nezlepšilo, ale slíbená návštěva hostince nám dodala sílu na pochod až k řece Šeldě (cestou jsme ještě potkali sochu jednoho pána, který neexistuje a dělá něco, 16

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 co se nikdy nestalo). Ostrý vítr na nábřeží nás doslova zavál do blízkého pohostinství, k teplé polévce, omeletám, čaji, pivu Kriek a Leffe atd. Odpoledne jsme se zabavili různě, někdo šel rychle do hotelu, jiní navštívili muzeum knihtisku Plantin-Moretus a ještě jiní se courali po městě, což nám vyneslo překvapivé objevy, například jakousi botanickou minizahradu, sobotní trh nebo capuccino v kavárničce přeplněné místními obyvateli, kde se nabízely uzeniny, saláty, sýry a … čokoláda. Dlouhý den jsme uzavřeli společnou večeří, což byla čekanka zapečená se sýrem a šunkou. Bylo to velmi teplé a vynikající. První belgickou noc tohoto výletu se nám o lehké narušení spánku postarali opilí hosté v hotelu. První belgická snídaně zůstane navždy spojena s poučením, že si člověk v hotelu Billiard nikdy, ale opravdu nikdy jen tak nesmí sám vzít při snídani vidličku. Druhý den jsme vyrazili do Bruselu, jehož hlavní nádraží je velmi příhodně umístěno vzhledem k centru. Procházka městem byla ve znamení trhů, navštívili jsme celkem tři. V Belgii už při prvním dojmu pochopíte, že si tu s jedním jazykem nevystačíte, v Bruselu by jich bylo potřeba několik. Nejvíce to vyniklo na cizineckém trhu, kde jsme se pokusili se proboxovat davem rozličného etnického původu a dát si něco k jídlu, což se nám překvapivě podařilo. Na můj vkus tam bylo opravdu moc lidí, kdepak klidná neděle. Jinak to samozřejmě bylo velmi zajímavé, kde by člověk v Česku našel na jednom místě tak vysokou koncentraci čerstvých bylinek, mátového čaje, růžových a fialových podprsenek velikosti XXL, čehokoli v octě, smažených kuřat, mandarinek s lístečky? Na Velkém náměstí (Grote Markt) zas pobíhala spousta hasičů, později se tam konalo vystoupení bubeníků. To jsme ovšem viděli až po společné kávě, kdy jsme měli rozchod a volné pole v poznávání města. Já jsem se spolu s jednou spřízněnou duší rozhodla pracovat na odškrtávání z belgického seznamu, na kterém byly hranolky, teplá čokoláda a vafle. V Bruselu se podařilo splnit na 66%. Ostatní výletníci měli program více či méně kulturní. Bohužel jsme se nepodívali do katedrály, nejdříve tam byla mše a později koncert. Třetím pánem na holení byl Gent. Vzhledem k ceně jízdenky (nejvyšší ze všech během pobytu) byla cesta vlakem asi nejdelší. Nádraží se nacházelo v úctyhodné vzdálenosti od centra, což jsme docela bolestně pocítili při večerním pochodu zpět z centra. V Gentu momentálně probíhají rozsáhlé stavební práce, a ve vnitřním městě je to dost patrné. Hodně ulic je rozkopaných, na náměstí veliká díra, přerušené tramvajové koleje. Do výkladu při procházce městem se tak občas připletly kvílející bagry a tak. Stojíme si tak zrovna na náměstí Vrijdagmarkt – a kdo tam zrovna jde kolem, člen NE-BE Jos! A jde zrovna včas na následující atrakci, to byla samozřejmě katedrála. Tentokrát proslulá Sint-Baafskathedraal, která je výsledkem mnoha přestaveb. První budova stála na jejím místě v roce 1150, tato část se ovšem nedochovala. Nejstarší dosud stojící část pochází z počátku 13. století, nejnovější dostavba je z let 1533 – 1559. Nejvýznamnější pamětihodností katedrály je oltář Het Lam Gods, jehož autorem je Jan van Eyck. Oltář se nachází v kapli Villakapel, jedné ze třinácti kaplí katedrály. Výklad nám Piet poskytl už před nějakým časem v Praze. Kdo snad nedával pozor nebo se nemohl zúčastnit, měl příležitost si za drobný obnos zakoupit popis oltáře například ve slovenštině. Po společném obědě nás průvodce Piet ponechal našemu osudu, což se zvrhlo v pokus o vykoupení místního obchodu s čokoládou Leonidas, průzkum trhu v supermarketu Carrefour (pozor, má dva východy!), hledání obchodu Bart Smit, dalšímu odškrtávání belgického seznamu. Na závěr následoval orientační pochod směr nádraží. Vlastně byl zázrak, že jsme večer ještě měli sílu lehce se občerstvit v jedné antverpské pizzerii. Poslední den ve Flandrech začal dobrodružstvím, které obnášelo umísťování zavazadel do bezpečnostních schránek na nádraží v Lovani. Muselo se to stát rychle, protože jsme byli očekáváni v místním muzeu. Zvlášť znalá průvodkyně nám pověděla vše o tvorbě Rogiera van der Weydena, velkého umělce 15. století, nazývaného mistrem vášně a nenápadného výrazu. Současně se nám naskytla příležitost uvidět zbrusu nové lovaňské muzeum, které bylo nedávno rozšířeno do podoby muzeálního komplexu dle návrhu Stéphana Beela. Bezpečnostní opatření v muzeu si nezadala s bruselským letištěm, jak jsme zjistili později. 17

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 Zbytek dne jsme strávili obědem ve velmi příjemné hospůdce, kde si většina výpravy dala poslední vlámskou specialitu pobytu, královnin mls nebo mňamku, chcete-li. Potom jsme podnikli ještě moc pěknou procházku po městě, zastavili jsme se v místním hlavním kostele a pokochali se klidným dvorem bekyní. A pak už zbyl čas jen na vyzvednutí zavazadel a odjezd na letiště… Tak nashledanou příště! Sylva Alderliesten

Nahoře: Před radnicí v Bruselu Dole: Muzeum M v Lovani, foto: Lenka Strnadová

Rogier van der Weyden: Magdalena čtoucí, kolem 1435

18

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

POSELSTVÍ „ZLATÉHO KRUŽIDLA“ Věděli jste, že se v Antverpách nachází jedna z nejstarších tiskáren a vydavatelství knih v Evropě? Je to muzeum Plantin-Moretus na náměstí Vrijdagmarkt 20-22. Původní renesanční měšťanský dům s honosným barokním štítem skrývá unikátní svědectví – nejen o neuvěřitelné pracovitosti, píli a řemeslné dovednosti lidí, kteří v něm žili a pracovali, ale také o vývoji knihtisku, šíření renesančních myšlenek a počátcích moderní vzdělanosti. Zakladatelem proslulého vydavatelství byl Christoffel Plantijn (Christophe Plantin), původem Francouz z chudé rodiny, vyučený knihvazač a zpracovatel kůží. Po strastiplných letech strávených v rodné Francii (matka zemřela během morové epidemie a otec zanechal sedmnáctiletého syna napospas osudu) se Plantijn se svou ženou přestěhoval mezi lety 1548-1549 z Paříže do Antverp. Bohaté město na řece Šeldě bylo v době vrcholící éry zlatého věku ideálním místem pro založení tiskařského podniku a vydavatelství knih. Místní trh zásobovaný zbožím z celého světa poskytoval dostatek potřebného materiálu. Snadno dostupná byla také pracovní síla. A v neposlední řadě – ekonomicky prosperující prostředí vytvářelo ideální podmínky pro šíření nových – náboženských, filozofických i vědeckých – myšlenek. Po získání potřebného kapitálu Plantijn zakládá svůj vysněný podnik Officina Plantiniana na stejné adrese, kde sídlí dnešní muzeum. Vydavatelství používá logo zlatého kružidla (umístěné v průčelí domu) a říká se mu „Gulden Passer“. Součástí znaku je Plantijnovo životní motto „Labore et Constantia“ (práce a vytrvalost). První vytištěná kniha tu spatřila světlo světa roku 1555. Pro zajímavost to byl latinský humanisticky orientovaný spisek, jakýsi manuál k výchově šlechtických dívek (Giovanni Michele Bruno, La institutione di una fanciulla nata nobilmente). Své životní motto Plantijn naplnil více než obdivuhodným způsobem. Díky své píli a vytrvalosti dokázal proměnit malý podnik ve světově proslulé vydavatelství humanistických a vědeckých svazků, které vynikaly vysokou kvalitou a estetickým zpracováním tisku. Za dobu jeho existence tu bylo vysázeno a vytištěno na dva a půl tisíce publikací z oborů teologie, filozofie, práva, historie, klasické a moderní filologie, literatury a přírodních věd. Mezi nimi byste našli takové skvosty jako jeden z prvních nizozemských slovníků Thesaurus Theutonicae linguae. Schat der Nederduytscher spraken (1573) či pětijazyčné vydání bible Biblia Polyglotta of Biblia Regia (1568-1573) – v latině, řečtině, hebrejštině, syrské arabštině a aramejštině. V době největšího rozkvětu v 2. polovině 16. století zaměstnávalo Plantijnovo vydavatelství asi 80 lidí, mezi nimi 32 tiskařů, 20 sazečů, 3 korektory a také řadu spolupracovníků, například písmorytců a písmolijců, ale také řezbářů, knihvazačů a ilustrátorů. Jedno odpoledne vám bude sotva stačit na probádání všech 35 „kouzelných komnat“, počínaje vlastní tiskárnou s nejstaršími tiskařskými lisy na světě. Ani kvalitně provedená renovace exponátů nedokázala odvát vůni tiskařské černě vpité do velkých kožených tamponů (používaly se na její nanášení). Ve zdejších sbírkách byste našli množství dřevěných kas (písmovnic), které obsahují sady znaků v různých stylech pro téměř všechny světové jazyky. Vždyť i dnešní nejčastěji používaný textový editor MS Word stále nabízí některé fontové styly odvozené ze zdejší sbírky, například oblíbený garamond. Kolik pečlivosti, trpělivosti, zručnosti i citu vyžadovalo vysázení jedné stránky, je v době počítačových editorů téměř nepředstavitelné. Představte si, že byste měli svůj text pěkně znak po znaku seřadit pinzetou do sazebnice, navíc zrcadlově, poté pevně svázat provázkem, aby se písmenka nerozkutálela, a teprve pak byste mohli 19

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 vysázenou matrici slavnostně vložit do lisu. A žádné rychlé textové opravy, žádné přepisování! Každá vysázená stránka se nejprve musela vytisknout nanečisto (tzv. kontrolní nátisk, obtah) a předat korektorovi, který do ní perem zanesl patřičné opravy. Ke korektorské práci sloužila jedna z velkých místností přiléhajících k tiskárně. Její velikost a umístění svědčí o důležitosti korektorského řemesla. Netřeba zdůrazňovat, že perfektní znalost několika jazyků včetně klasických a orientálních byla podmínkou k ovládnutí této zodpovědné práce. Podle zkorigované stránky se opravila sazba, stránka byla vytištěna na lisu, matrice se omyla a použité znaky se znovu naskládaly do dřevěných kas, aby byly připraveny k dalšímu použití. Poslední kniha zde byla vytištěna v 2. polovině 19. století, kdy do života tiskárny a všech jejích obyvatel i zaměstnanců neodvratitelně zasáhla průmyslová revoluce. Proč je tedy muzeum tak živé? Díky moudrému kroku posledních majitelů, potomků rodu Plantin-Moretus, kteří se po zastavení tiskárny rozhodli celé vydavatelství včetně soukromých částí domu darovat svému městu, tu téměř vše zůstalo zachováno a na svém místě, od dílen sloužících k výrobě razidel, písmových šablon a odlévání kovových liter, až po tiskařské lisy, vytištěné svazky a sbírky vzácných knih, nemluvě o luxusních interiérech vyzdobených renesančním nábytkem, křišťálovými lustry, vlámskými tapisériemi a množstvím obrazů (mj. od P. P. Rubense). Věci tu nejsou zbavené kontextu, nestaly se z nich mrtvé exponáty, protože zůstaly doma, ve vzájemných souvislostech. A zahrada v tichém dvoře díky dobré péči stále vzkvétá. O tom, že je dům Plantin-Moretus stále živý, svědčí také například pořádání kurzů ruční sazby pro děti i dospělé nadšence. Během redakčních prací na posledním „pravidelném“ čísle našeho časopisu moje myšlenky občas zabloudily tisíc kilometrů daleko, ke „Zlatému kružidlu“ na antverpském náměstí Vrijdagmarkt. Zřejmě to obojí má nějakou souvislost. Pokrok byl vždy neúprosný. A tak i náš časopis bude muset ustoupit rychle přenášeným informacím na internetu a elektronickým čtečkám… Nebo jinak. Internet a elektronická média přinášejí pokrok v urychlení přenosu informací a myšlenek. Náš časopis bude žít na webových stránkách – v nové, rychlejší a všem lépe přístupné formě. www.ne-be.cz Lenka Strnadová

http://museum.antwerpen.be/plantin_Moretus/index.html

20

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

KATOLICKÁ UNIVERZITA V LOVANI Katolická univerzita v Lovani (Leuven), založená v roce 1425, je nejstarší univerzitou v tzv. Nízkých zemích (Nizozemí a Belgie) a zároveň je to nejstarší dosud existující katolická univerzita na světě. Na razítku univerzity je vyobrazena sedící Marie jako Sedes Sapientiae, Stolice moudra. Jedná se o největší univerzitu s nizozemštinou jako vyučovacím jazykem, neboť tu se tu vzdělává 35 000 studentů. Na univerzitě je čtrnáct fakult, kde lze studovat 62 různých základních akademických oborů a 104 specializací. Proslulost univerzity v nynější době zvyšuje univerzitní nemocnice Gasthuisberg.

Univerzitní knihovna v Lovani

Univerzita v Lovani byla založena v roce 1425, a to díky podpoře Jana IV, vévody brabantského. Oficiální založení bylo stvrzeno papežskou bulou z 9. prosince 1425, kterou univerzita obdržela od papeže Martina V. Status Studieum Generale. Jednalo se o první a na dlouhou dobu jedinou univerzitu v Nizozemí, univerzita v Leidenu byla založena teprve v roce 1575. Vyučovacím jazykem byla tehdy latina. V počátcích své existence měla univerzita dle tehdy obvyklého modelu čtyři fakulty – filosofickou, občanského a církevního práva a lékařskou. V roce 1432 přibyla teologická fakulta, která si po staletí udržela největší vážnost ze všech fakult. Ve stejné době darovalo město Lovaň univerzitě budovu Lakenhal, kde nyní sídlí

univerzitní správa. První období rozkvětu a světové proslulosti lovaňské univerzity nastalo v 16. století, a to díky učencům a profesorům jako byli například Desiderius Erasmus, Adriaan van Utrecht (papež Adrián VI), Juan Luís Vives, Garadus Mercator a Andreas Vesalius. V 17. století ovšem zažila univerzita v Lovani úpadek, v Jižním Nizozemí tehdy totiž došlo k poklesu vědeckého zkoumání a univerzitního vzdělávání. Do záležitostí univerzity se v 18. století stále vměšoval stát a v roce 1797 byla univerzita Francouzskou republikou zrušena. Ke znovuotevření lovaňské univerzity jako státní univerzity došlo v roce 1816, kdy ji oficiálně zřídil král sjednoceného Nizozemí Vilém I. Univerzita tehdy sloužila pouze vzdělávání učitelů, právníků a lékařů, nedocházelo zde k vědeckému výzkumu. Státní univerzita v Lovani pak byla v roce 1835 opět zrušena prvním belgickým zákonem o vysokém školství. V 19. a 20. století se do otázky vyučovacího jazyka promítl vlámsko-valonský jazykový spor. Celých sto let se na lovaňské univerzitě hovořilo pouze francouzsky, teprve v roce 1936 byla většina přednášek paralelně v nizozemštině a ve francouzštině. Obě světové války zanechaly na univerzitě ničivé stopy. V roce 1914 bylo město zcela zničeno německými vojáky a Lakenhal, kde tehdy sídlila univerzitní knihovna, byla zapálena. V meziválečném období byla na náměstí Ladeuzeplein postavena nová knihovna, a to ve stylu neovlámské renesance, ta byla zničena Němci v roce 1940. Po válce byla knihovna restaurována a z amerických peněz byla financována dostavba s překrásnou zvonkohrou. V roce 1954, kdy bylo Kongo ještě belgickou kolonií, založila Katolická unverzita v Lovani Univerzitu Lovanium v Leopolodstadu (nyní Kinshasa). Nynější název zní Université de Kinshasa. Spor o vyučovací jazyk univerzity (nizozemština versus francouzština) se vyostřoval v období po druhé světové válce. Ke skutečnému rozdělení Katolické univerzity v Lovani došlo v roce 1968. Univerzita se rozštěpila na dvě nezávislé části a obě v roce 1970 získaly právní subjektivitu. Nizozemská Katholieke Universiteit Leuven nadále sídlí v Lovani, francouzská Université Catholique de Louvain přesídlila do Louvain-la-Neuve v provincii Valonské Brabantsko – momentálně je to největší belgická univerzita s francouzštinou jako vyučovacím jazykem. V roce 2002 byla třinácti 21

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 vlámskými školami poskytujícími vyšší vzdělání založena organizace “Associatie K.U.Leuven”, jejímž posláním je zajištění významnější pozice na trhu evropské vzdělanosti. Jazykem lovaňské univerzity je od roku 1968 nizozemština, ale vzhledem k mezinárodnímu významu školy nabírá na významu angličtina. Podle hodnocení novin The Times je Katolická univerzita v Lovani nejlepší belgickou univerzitou. V Evropě jí patří 23. místo, ve světě je na 72. místě.

Vliv univerzity je patrný po celém městě, Lovaň je známá jako město studentů. Fakulty a různé univerzitní budovy jsou rozesety po celém městě. Nejznámější je budova univerzitní knihovny, jejíž věž je odevšad v Lovani zdaleka vidět. Jiná známá pamětihodnost je socha Fonske (Fons Sapientiae), která byla darována městu v roce 1975 při příležitosti výročí 550 let od založení Katolické univerzity v Lovani. Martina Štrachová

NE-BE JEDE DO SEVERNÍCH ČECH Je nádherně, ne moc zima, ale taky žádný pařák. Autobus stojí připraven na smluveném místě nad Hlavním nádražím, kam se dostávám dobrodružnou cestou přes první nástupiště. Pár cestovatelů už postává ve skupinkách poblíž vybledlé slávy Fantovy kavárny. Dokonce už dorazilo také high-tech překvapení letošního výletu, „krabičky“ se dvěma kanály. Tak se můžeme nalodit! Autobus zvolna vyjíždí z celkem klidné Prahy, je neděle ráno po osmé hodině, takže mnohý obyvatel hlavního města ještě spí. My výletníci už ovšem bystře sledujeme organizační pokyny zbrusu nové předsedkyně NE-BE Evy Giese a první zajímavosti průvodce Pieta Schepense. Oku lahodící zvlněná krajina za okny zatím nepůsobí dojmem zanedbání, zkázy, znečištění životního prostředí či megalomanie. Všechny tyto jevy nás totiž dnes čekají… Nejprve zastavujeme u Kostela Nanebevzetí Panny Marie v Mostě, což je nádherná památka, která byla přestěhována kvůli těžbě hnědého uhlí. K parkovišti u kostela se přijíždí poněkud složitě, cestou si ještě dopodrobna prohlédneme nejbližší okolí památky: spleť elektrických vedení, tratí, nově vybudovaných silnic. U kostela samotného poněkud fouká a není tam ani noha, tedy kromě zhruba čtyřiceti duší z našeho autobusu. Ještě že nám svítí sluníčko. Po příchodu do kostela nás uhodí do očí množství světla, které souvisí se způsobem, jakým byl kostel navržen a postaven. Jde o takzvaný halový kostel, architektem byl Jakub Heilman, což byl významný žák Benedikta Rieda (autora Vladislavského sálu, královské oratoře v katedrále sv. Víta, části stavby Chrámu sv. Barbory v Kutné Hoře, kostela v Lounech). Kostel byl vysvěcen v roce 1594. V roce 1962 přišlo rozhodnutí o demolici města Mostu, pod kterým se nacházelo hnědé uhlí. Částečně pod tlakem ze zahraničí se začalo uvažovat, jak zachovat historicky cenný kostel. Přípravy zabraly několik let a stěhování proběhlo v roce 1975, a to po speciálních kolejích, dle projektu firmy Transfera. Dnes stojí kostel o 841 metrů dále, než byl původně. Stěhování je zachyceno v krátkém filmu, který naše výprava zhlédla v malém sále pod kostelem. Určitě se podařil zápis do Guinessovy knihy rekordů, ale kostel postává v krajině dost opuštěně. Starý Most mu zbourali a ten nový nestojí za nic. Náš přesun autobusem na další zastávku, zámek Jezeří, je zcela ve znamení průmyslu, kouře, odlidštěnosti a šerednosti. Jediná cesta k zámku vede kolem obludných továren mezi Mostem a Litvínovem. Naštěstí je pořád hezky, celkový dojem je trochu zpříjemněn. Všímavému turistovi ovšem neušly semafory a tabule podél silnice. Na tabulích se píše: „Svítí-li červené světlo, zastavte a vypněte motor.“ Což je poměrně zneklidňující představa; co se asi stane pak? Jediné obydlené místo mezi Mostem a Jezeřím se nazývá Horní Jiřetín, městečko známé občany – aktivisty. Kdyby rozhodovala jen Severočeská hnědouhelná, Horní Jiřetín už by dávno nebyl, podobně jako 30 22

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 dalších měst, vesnic a samot v Podkrušnohoří. Poslední kus cesty pod zámkem je dobrodružný, poněkud strmý a jak někteří čekali, nakonec už to opravdu nejde dál, musíme vystoupit a nechat řidiče a jeho vozidlo napospas osudu. Na místě dnešního zámku Jezeří stával už v roce 1365 hrad, který měl mnoho různých majitelů. Mezi nimi vyniká Nikolaus z Hochhasu, který hrad nechal přestavět na renesanční zámek. Po Bílé hoře dostal Jezeří a další konfiskovaný majetek darem Karel Lichtenštejn a Jezeří obratem prodal Vilému Lobkovicovi. Lobkovicové pak zámek vlastnili s několika přestávkami až do roku 1996. Koncem 17. století byl zámek barokně přestavěn, bohužel jméno stavitele není známo. Následoval velký rozkvět. Proslulý oválný sál (společenský sál s ochozy) pochází z 18. století, v témže století na zámku působil sochař Johann Adam Dietz. Zámek měl funkci loveckého zám(eč)ku a letní rezidence, někteří vlastníci tam bydleli celoročně. Oválný sál byl v 19. století přestavěn na zámecké divadlo, fungoval zde zámecký orchestr a lesnická kapela, konala se proslulá divadelní představení a koncerty v parku. V roce 1804 zde byla soukromě provedena Beethovenova Třetí symfonie (Eroica), přičemž první veřejné uvedení se konalo až v roce 1805. Ve třicátých letech 19. století byla založena hudební škola, kde byli vzděláváni budoucí učitelé hudby pro Lobkovice. Jeden z členů rodiny se stal v meziválečném Československu diplomatem. Příchod Němců do země zahájil poněkud méně šťastné období v dějinách zámku. Nejdřív tu sídlila německá posádka, pak se Jezeří stalo zvláštním zajateckým táborem pro prominenty a pobočkou tábora Flossenburg. Rodina Lobkoviců se na zámek po válce vrátila jen krátce, v roce 1948 bylo Jezeří znárodněno. Následovalo několik špatných zámeckých pánů: Československá lidová armáda (zabílily se zdi, mobiliář se naházel na hromadu, rozštípal a použil na otop), památková péče (zpackané přestavby, odvezení celých podlah). V sedmdesátých letech se k zámku postupně přibližoval Důl ČSLA , vzal za své zámecký park a zdálo se, že je s Jezeřím konec. Koncem 80. let se ovšem začali o Jezeří zajímat občané sdružení ve Společnosti za záchranu Jezeří a došlo k prvním opravám. Bohužel se postupně ukázalo, že restaurace zámku je zcela mimo finanční možnosti v podstatě kohokoliv. Lobkovicové sice zámek dostali zpět v restituci, ale v roce 1996 ho darovali státu. Jakékoli práce jsou momentálně silně omezeny nedostatkem finančních prostředků. Zámek je sice veřejnosti přístupný, ale z více než 200 sálů a pokojů se lze podívat jen do sedmi. Nejedná se o běžnou zámeckou prohlídku, spíš o tichou obžalobu a svědectví o zkáze a úpadku. Celkem trefně tvoří závěr prohlídky návštěva skutečných pánů na zámku – fialově a zeleně nasvícených strašidel ve středověkém sklepě. Protože se ukázalo, že náš autobus neleží na dně rokle, ale zcela civilně stojí na parkovišti, vydali jsme se s nadějí v srdci vstříc méně závažné části výletu. Hurá do Duchcova, města, kde žil známý sukničkář Casanova. Poobědvali jsme v hotelu Casanova, absolvovali jsme v místním zámku okruh Casanova a vše uzavřeli v kavárně Casanova na náměstí. Duchcov je poněkud ospalé hnízdo, má necelých 9000 obyvatel, jejichž jediné štěstí je, že Giacomo prožil posledních třináct let svého života právě tady. Při prohlídce jsme vyslechli několik šťavnatých příběhů s Casanovou v hlavní roli, prohlédli jsme si jeho příbytek a křeslo, ve kterém naposledy vydechl, a nakonec, světe div se, jsme spatřili jeho samotného! Abychom se vzpamatovali z posledně jmenovaného, vyrazili jsme posléze do ulic v naději, že nalezneme nějakou občerstvovací stanici. Nakonec jsme se ovšem všichni sešli v již zmíněném Café Casanova, což je pravděpodobně jediné místo v Duchcově, kde mají kafe i sladkosti i WC? A pak už zazvonil zvonec… Dík patří všem, kdo se podíleli organizačně a na viděnou příště Foto Andrea Bednářová: www.ne-be.cz

Sylva Alderliesten

23

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

„TREST BOŽÍ TVRDĚ DOPADÁ NA NAŠE HLAVY.“ ZPRÁVA Z OOSTENDE ________________________________ Náhoda tomu chtěla, protože jsem právě četl korespondenci mezi Gezellem a Eugeenem van Oyem. V úvodu a vysvětlivkách k dopisům lze nalézt mnoho poučného. Jak víte, byl Eugeen van Oye Gezelleho oblíbený žák v Malém semináři v Roeselare. Gezelle mu věnoval několik básní, mezi nimi i známou Dien Avond en die Rooze. Michel van der Plas nazývá tuto báseň v biografii Pan Gezelle bez servítků milostnou básní. Když se Eugeen po vánočních prázdninách roku 1858 nečekaně nevrátil do semináře, začal z nejrůznějších důvodů mezi učitelem a žákem vznikat odstup. Zůstali přáteli na dálku, občas se vídali a dopisovali si. Poslední známý dopis, který Van Oye Gezellemu napsal, je právě z Oostende z 12. ledna 1899, Drahý pane Gezelle. Guido Gezelle zemřel 27. listopadu 1899.

Socha Eugeena van Oyeho v Gistelu

V restauraci Ve městě Kortrijku v Oostende jsem se před několika měsíci seznámil s jedním vlámským bonvivánem. Byl to mohutný, tělnatý muž, který gestikuloval a brebentil, když se posadil k vedlejšímu stolku. Zeptal se, jestli proti tomu nic nemám, ale nepočkal na odpověď. Hned spustil o své dceři, která jezdí ve ferrari, o bratrancích, kteří mají nevímco všechno, a o švagrovi, jenž dokonce vlastní letadlo. „Ale,“ tak zakončil svůj úvod, „jsem z význačné rodiny. Devriese jméno mé. Víte, kdo byla Monica Devriese? To asi ne.“ „Nevím, jestli mluvíme o stejné Monice Devriese,“ zkusil jsem plaše, „ale ta moje Monica Devriese byla matka Guida Gezelleho.“ Muž na mě několik vteřin koukal s pusou dokořán a potom praštil pěstí do stolu tak silně, že se mi rozcinkaly sklenice na stole. „Tak tohle jsem ještě nezažil?! Aby Holanďan věděl to, co neví žádný Vlám! Potom vstal a potřásl mi rukou. Byl z toho příjemný večer, kdy jsme na přeskáčku citovali strofy Gezelleho básní, levou rukou kynouce, pravou pozdvihujíce číši vína. Zda to všechno bylo věrné originálu, to se neodvažuji tvrdit.

Po studiích v Lovani a Gentu se Van Oye roku 1871 usadil jako lékař v Oostende. Údajně zde měl bydlet až do roku 1923, kdy se přestěhoval do Gistelu. Tam roku 1926 zemřel a je tam pohřben. Gistel ho za literární výkony poctil sochou. Na studiích v Lovani byl členem studentského spolku Časem a pílí, což byla skupina přívrženců Vlámského hnutí. Toto hnutí usilovalo původně o uznání vlámštiny. Postupně se rozšířilo na další oblasti jako kultura a politika. Jeho přívrženci velmi obdivovali germánskou kulturu obecně (Van Oye hovořil mj. dánsky a – o něco hůře – švédsky) a německou kulturu zejména. Příkladem jim byli především němečtí romantici jako Goethe, Schiller a Heine. Richard Wagner měl ve Flandrech mnoho obdivovatelů. Po německém vítězství nad Francií (1871) se tento obdiv ještě vystupňoval. Ve francouzsko-německé válce (1870-1871) pracoval jako dobrovolný lékař na francouzské frontě. Byl za to vyznamenán jak francouzským státem, tak městem Arras. V Oostende byl prvním lékařem, který si dal na jmenovku napsat dokter místo docteur. To muselo pro francouzsky hovořící horní vrstvu znamenat menší provokaci. Jako doktor pracoval pro stenský a oostendský chudobinec a pro železnici Železná cesta. Navíc jako lékař působil na Průmyslové škole. Kromě toho si ještě našel čas na psaní a básnění. Roku 1874 mu vyšla první sbírka básní Šírání, která byla zaslána i Gezellemu. To bylo podnětem k obnovení korespondence, která na čtyři roky ustrnula. Gezelle 24

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 nebyl obdivovatelem Van Oyeho básní. Připadaly mu nafouklé a řada veršů nebyla pro báseň relevantní. Navíc mu přišly příliš nizozemské. V dopise z roku 1887 Van Oyemu, který se Gezelleho ptal na jeho názor na zaslanou báseň, Guido mrzutě píše: „Ty nerýmované, skandované, předlouhé řádky v úvodu jsou pro mne nesnesitelné. Hejsa 1300 dva! mi připadá ještě horší.“ Zatímco se Gezelle jako přívrženec Vlámského hnutí a jako konzervativní farář snažil zůstat v mezích biskupských směrnic, byl Van Oye liberálnějšího smýšlení, což tehdy bylo totéž, jako být podezírán ze sympatizování s protestantismem. Nicméně od té doby se vzájemné porozumění opět zlepšilo, možná i proto, že Gezelle přestal Van Oyeho honit do kněžského taláru. Roku 1876 se Eugeen oženil s Němkou Marií Rumschöttelovou. Za Gezelleho života publikoval Van Oye ještě jednu sbírku: Jiskry a Paprsky (1886). Než se vrátím k několika dopisům z jejich korespondence, načrtnu ještě, jak to šlo s Van Oyem dál. V roce 1905 se stal členem velmi respektované Vlámské akademie. Během Velké války 1914-1918 zůstal jako jediný lékař ve službě v Oostende. Jeho syn Raphaël padl jako vojenský lékař ve Francii. I přesto byl Van Oye po válce obviněn z aktivismu a skončil nakrátko ve vězení. Napsal o tom Mé vězení (1923). Z aktivismu bylo osočeno mnoho vlámských umělců a intelektuálů, mnozí z nich uprchli do zahraničí. Asi nejznámější z nich byl Paul van Ostayen. Z čeho přesně Van Oyeho obviňovali? Cituji ze zprávy v listu De Duinengalm z 18. června 1920: V Oostende i jinde v Belgii od třináctého dubna 1917, se zlým úmyslem napomáhal politice a plánům nepřátel; účastnil se deformování zákonných institucí a zařízení pro nepřítele, podlamoval věrnost občanů králi a státu. […] Výslech obviněných. [Obviněni byli ještě čtyři další. JW]. Van Oye Eugeen, lékař v Oostende, 80 let, nebyl zadržen z důvodu stáří. Obviněný, ačkoli ho pan předseda předem nabádal, aby se zdržel měření sil, je chvílemi velmi výbojný, hlasem i gesty teatrální; pan předseda ho musí opakovaně vracet do skutečnosti. Van Oye nemá, co by řekl, než že má zcela čisté svědomí, že nemá na svědomí zradu, vlastizradu, z nichž je viněn. Celý svůj život usiloval o dobro, nikdy se nepletl do politiky, na to byl plachý, žil jen a jen pro

vědu a umění. Byl znám jako vlámský vlastenec, tím byl celý život. Od začátku, co se přistěhoval do Oostende, se proti němu bouřili. Viní ho z toho, že se oženil s Němkou. Předseda: Ne. Obviněný popírá, že kdy agitoval za Vlámskou vysokou školu [s německou podporou byla roku 1916 univerzita v Gentu ponizozemštěna, což bylo po válce opět zrušeno. JW], ani pro ni nebyl. Nikdy nebyl součástí De Clercqova kroužku, ani čestným předsedou Mladého vlámského kongresu. Podepsal sice nechvalně proslulý dopis Holanďanům (v němž se mimo jiné uvádí potřeba velké Germánie), ale tento podpis na něm byl podvodně vymámen Dr. Dumonem (odsouzeným pro vlastizradu k smrti), který na něj nastražil past. Dr. Dumon nechtěl, aby si dopis přečetl, Van Oye se domníval, že Dumon jedná poctivě, nyní změnil názor. Obviněný sice byl v Hotelu Osborn, ale žádný banket se tam nekonal, pouze přednáška o umění přítele z předválečných let, německého Dr. Wirtha. Na ni přišli i další Oostenďané. Po přednášce ho Dr. Wirth představil místnímu veliteli, kterého neznal, tento mu nabídl doutník a, ano, něco popili. Obviněný byl jednou v Bruggách na pozvání učitelů německých vysokých škol, kteří zakládali umělecké sdružení a chtěli se s ním seznámit. Jelikož mu komandatura odmítala vydat povolení a on chtěl navštívit příbuzné žijící v Bruggách, využil příležitosti. Na této schůzce byl Dr. Dumon, ne Dr. Wirth. To je nehorázná lež, říká obviněný, že jsem poslal telegram císaři (Zjevně kolovaly řeči o tom, že Van Oye zaslal telegram německému císaři Wilhelmovi. JW). Co se týče té balkónové záležitosti (Van Oye je obviňován, že 27. ledna 1915 přivítal na balkóně městské knihovny německý proslov a vyslovil několik proněmeckých slov), je to fraška. Obviněný nemohl tato slova vyslovit – byla by popřením celé jeho minulosti. Již 60 let se zasazuje za Vlámské hnutí, jehož heslem je: „Ve Flandrech vlámsky!“ a ne „Ve Flandrech německy!“. Kdyby obviněný vyslovil slova, jež jsou mu kladena za vinu, tak by asi 60 let hrál komedii! Na balkóně stáli ještě jiní Oostenďané. Obviněný nic nevítal, nedělal vůbec nic. List Frankfurter Zeitung uveřejnil verše obviněného. O tom on nic nevěděl, a také s tím nemůže nic dělat, stejně jako s útoky listů Soir, Carillon a dalších. Na agitačních knížkách, které se rozdávaly, byly vytištěny jeho verše, přesto obviněný tvrdí, v nich není vůbec nic proti Belgii. Agitační knížka Proč? od Claudia Severuse byla vydána mj. jménem Mladých Flander a jméno obviněného stojí na prvním místě, avšak toto se stalo bez jeho vědomí a bez jeho souhlasu.

25

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 Předseda: Je zvláštní, že vše se dělo bez vašeho vědomí a souhlasu! Snad jste nepozbyl paměti?! A navíc jste proti použití vašeho jména nikdy neprotestoval! Obviněný: Ale u koho? Předseda: Vy dobře víte! Mr. Geuens, advokát obviněného, trvá na tom, že Van Oyemu rozumí jen jediná osoba: Hugo Verriest. Předseda: Bude vyslechnut jako svědek. Verriest byl skutečně vyslechnut jako svědek. Van Oye byl zproštěn viny. Verriest se za Van Oyeho přimluvil i na Vlámské akademii, z níž byl jako člen vyloučen, ovšem bezvýsledně. Jeho místo akademie nabídla Cyrielovi Verschaevemu, který ho odmítl. Krátce před druhou světovou válkou ho požádali znovu, ale Verschaeve odmítl i tentokrát. Po válce byl Verschaeve za kolaboraci v nepřítomnosti odsouzen k smrti. Zproštění viny Van Oyemu příliš nepomohlo. Byl zbaven všech svých funkcí. Do oken mu házeli kameny. Nakonec se v roce 1923 přestěhoval do Gistelu. 13. června 1882 psal Van Oye Gezellemu o své dcerce Else, která se narodila před několika dny: „Píši Vám teď. Se smrtelným strachem v duši: děťátko je slabé, slaboučké, sice zdravé, ale chybí mu hodně životní síly, a já se bojím, že Bůh nám není milostiv, že je ztratíme.“ A o devět dní později: „Děťátko je zachráněno!“

prvorozené dítě, našeho Hermana, narozeného 22. ledna 1878, naši chloubu, naši naději, korunu mého mládí, našeho krásného, hodného, dobrého chlapce si včera, v půl osmé ráno v důsledku zánětu mozkových blan vzal Pán k sobě. Ztratit takové dítě je těžké! Roku 1895 přece jen Elsa zemřela, ve věku 13 let. O tom se korespondence nedochovala. To pro mne bylo důvodem navštívit starý hřbitov v Oostende. Podle informací u vchodu tam leží pohřbeno mnoho slavných lidí. Já nikoho z nich neznal, což samozřejmě nic neznamená. V posledním románu Charlotte Mutsaersové Kočí Podzim hraje tento hřbitov klíčovou roli a je lyricky popisován. To je pochopitelně fikce a navíc je hřbitov v románu pokryt silnou vrstvou sněhu. Skutečnost je jiná. Je to bezútěšná, šedivá hromada kamení bez jediného stromu, keře či květiny. Ale Van Oyeho děťátka tu skutečně pohřbena jsou, ve věčném hrobě ještě ke všemu. O tom složil otec Van Oye „Na hřbitově, 8. ledna ‚84“ Hrob v dunách, jehož první strofa zní: Bez hnutí věčně, věčně mlčky, na úpatí tiché duny, ležíš a spíš a sníš, dítě, v náručí smrti. Navěky zticha! A kol tichého sna toho, mlčící samoty, nehne se nic.

Jenže 13. července téhož roku píše: „Drahý pane Gezelle, trest Boží tvrdě dopadá na naše hlavy. Naše Jos Wuijts Přeložila Veronika ter Harmsel Havlíková Důležité zdroje: H. Dekeyser. Huldeboek Dokter Eugeen van Oye. Gistel, 1970. Briefwisseling Gezelle – Van Oye (Jubileum-editie). S.l., 1937. Romain Vanlandschoot. Albrecht Rodenbach. Biografie. Tielt, 2002. Romain Vanlandschoot. Kapelaan Verschaeve. Biografie. Tielt / Gent, 1998.

Věčný hrob Hermana a Elsy van Oyeových v Oostende

________________________________ 26

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

„Venkovan ze Zundertu“ má ve svém rodišti vlastní muzeum:

Dům VINCENTA VAN GOGHA

NA CESTÁCH

Od okamžiku, kdy se v roce 2003 velkolepě oslavovalo 150. výročí narození Vincenta Van Gogha, se v jeho rodišti – Zundertu v Západním Brabantu – čas nezastavil. Informace o Vincentu Van Goghovi jste mohli už dřív zjistit v místní turistické informační kanceláři spojené s kavárnou, jež významu umělce neodpovídaly, ale od 12. září 2008, kdy byl otevřen nový Dům Vincenta Van Gogha, se to zásadně změnilo. Dům, kde se Vincent narodil, byl zbourán už v roce 1903; na jeho místě stojí jiný dům. V mohutné budově (na fotografii ten vlevo) je teď příjemná restaurace „Auberge Van Gogh”, k níž přiléhá na zadní straně hezká terasa s výhledem do bývalé farní zahrady. Jediné, co zůstalo z Vincentových časů zachováno, je studna za domem. Ve vedlejším domě je supermoderní muzeum: Dům Vincenta van Gogha.

listovat rodinným albem a prohlédnout si fotografie Vincentových rodičů a sourozenců. K nim se pojí patřičný komentář ve sluchátkách – například o Vincentově komplikovaném vztahu k otci. V malé místnosti se setkáte s celou rodinou. Mládí v Brabantu znamenalo pro Vincenta důležitý základ jeho existence a v dopisech se k němu později často vracel. V jednom dopisu Theovi z roku 1889 píše: „Během nemoci mi před očima vyvstávaly všechny místnosti našeho domu v Zundertu, každá pěšinka, každá rostlina v zahradě, okolí, pole, sousedi, hřbitov, naše zeleninová zahrada za domem – dokonce stračí hnízdo ve vysokém akátu na hřbitově”. V dalším dopisu matce z téhož roku píše o sobě jako o venkovanu ze Zundertu: “Ačkoliv jsem viděl města jako Paříž, Londýn a další velkoměsta, budu pořád vypadat jako venkovan ze Zundertu, třeba jako Toon nebo Piet Prins.”

Originály Van Goghových obrazů tady nenajdeme, na ty se musíme zajet podívat do Amsterdamu nebo do Hoge Veluwe. Pak nás tedy napadá otázka, čím může být takové muzeum zajímavé? Nebojte se, díky moderní technice a jejím možnostem je toho hodně. Nejen reprodukce, ale mnoho jiných způsobů.

V další místnosti se na obrazovku promítají díla umělců, jež inspirovaly Vincentovy obrazy. Obrazy a portréty umělců splývají a plynou, je jich opravdu hodně. Na stěnách kolem visí díla umělců ne úplně nejproslulejších, například Marlene Dumasové a Arnulfa Rainera.

V prvním patře je místnost věnovaná Vincentovu mládí; návštěvník dostane audio-průvodce, který mu jako „sám Vincent” vypráví příběh svého dětství v Zundertu – Vincentův duch se pohybuje muzeem spolu s návštěvníkem. Když se postavíte ke stolu, spustí senzory projekci na plátně. Na monitoru si můžete

Kromě toho je v muzeu také sál určený na výstavy. Tady byla vystavena díla sochaře Zadkina, který vytvořil sochu bratrů Van Goghových stojící na náměstí před kostelem v Zundertu. Teď tady právě probíhá výstava děl vlámského umělce Rogera Raveela, který má vlastní muzeum v Machelen aan de Leie.

27

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 Nezapomeňte si také prohlédnout krásně zpracované webové stránky www.vangoghhuis.com, kde je spousta fotografií a informací.

srpen 2009 [email protected]

Moje pozvání z roku 2002 k návštěvě rodného kraje Vincenta Van Gogha stále platí! První čeští návštěvníci už tady byli a já doufám, že další budou následovat! Zájem o Van Gogha jistě ještě vzroste, až vyjde kniha „Život a diagnóza Vincenta van Gogha” od nizozemského psychiatra Erwina Van Meekerena (nakladatelství Galén, překlad Petra Schürová) – pohled na Vincentovo onemocnění očima současné psychiatrie. Hanny Visser Články Hanny Visser přeložila Petra Schürová

Co spojuje PRAHU s městem HUARAZ v Peru? Huaraz leží ve výšce 3100 m v pohoří Andy, přibližně 400 km na sever od hlavního města Lima. Odjela jsem do Huarazu, abych se zapojila do práce v dobrovolnické organizaci finančně podporované nizozemskou nadací „WeesKind” - na pomoc ve dvou jídelnách. Nejprve musí ale člověk absolvovat kurz španělštiny. Jinak to nejde, ovládat španělštinu je nezbytné – dětem, které přicházejí do jídelen, je třeba se věnovat a provádět s nimi různé činnosti. Dobrovolníci, kteří přicházejí na 4 měsíce, což je obvyklá doba, absolvují kurz v délce 60 hodin. Já jsem mohla zůstat jen dva měsíce, mám v Holandsku své povinnosti a práci, kromě toho jsem se španělsky kdysi už učila, stačilo mi tedy 30 hodin. Naše učitelka španělštiny je mladá žena kolem třicítky, která své žáky ráda zavádí do světa filozofie, na přednášky kurzu „Praktická životní filozofie”, kam sama chodí. Přednášky byly velmi zajímavě připravované, živě, nikdo nečte z papíru, opravdu zaujmou. Témata se pohybovala od „Emoční inteligence”, „Filozofie válečného hrdiny”, „Temperamenty” až po „Veselé příhody ze života filozofů”. Všechny přednášky jsou zaměřené na poznání sebe sama a vlastního vývoje.

Jméno budovy, kde se přednášky konaly, se mi zdálo povědomé: „Nueva Acropolis”. Odkud to jméno znám? Vždyť to je název mezinárodní kulturní organizace, která má svou pobočku i v Praze! Hned jsem se cítila spojená se svým bývalým bydlištěm – v Praze jsem bydlela od roku 1990 do roku 2001.

PLZEŇ A BAŤA Ke svému velkému překvapení jsem v Huarazu viděla hodně reklamy na plzeňské pivo. Zaznamenala jsem i Baťovy obchody.

PRAŽSKÉ JEZULÁTKO Huaraz znám už přes 30 let, protože jsem tady v roce 1977 strávila měsíc, když jsem cestovala po Jižní Americe. Od té doby si píšu s Blankou, peruánskou ženou v mém věku, se kterou jsem se tehdy seznámila. Z Prahy jsem jí poslala malou sošku Pražského jezulátka – jako věřící katolička měla velkou radost. Pražské jezulátko je tady známé. Proto mě nepřekvapilo, když jsem uviděla kliniku se jménem El Niño de Praga! Hanny Visser

28

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

NOVÉ PŘEKLADY A KNIHY y NIEUWE VERTALINGEN EN BOEKEN • Harry Mulisch, De ontdekking van de hemel. Objevení nebe, Odeon, 2010, překlad Veronika ter Harmsel Havlíková

• Jona Oberski, Kinderjaren. Dětská léta, Triton, 2009, překlad Jana Červenková • Draaisma, Douwe, Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt. Proč život ubíhá rychleji, když stárneme, 2009, Academia Praha, překlad Ruben Pellar.

• Winter, Leon de, Recht op terugkeer. Právo na návrat, 2010, Euromedia-Odeon, překlad Ruben Pellar

• Geert Mak, In Europa. V Evropě, Barrister & Principal, 2011, překlad Petra Schürová • Erwin van Meekeren, Leven en ziektegeschiedenis van Vincent van Gogh. Život a diagnóza Vincenta van Gogha, Galén, 2009, překlad Petra Schürová

TISKOVINY a časopisy y PERS en tijdschriften: Podzim/ Herfst 2009 ONS ERFDEEL (Nummer 3) http://www.onserfdeel.be/NL/info.asp • Voorspoed in de Vlaamse film. Publiek, prijzen, maar geen oevres. Erik Martens Alle cijfers wijzen erop dat de Vlaamse film zich anno 2009 in een periode van hoogconjunctuur bevindt. Verschillende recente Vlaamse films oogstten lof en prijzen op binnen- en buitenlandse films. Toch moet deze hausse genuanceerd worden. Ze is vooral een verhaal van individuele films, terwijl je oeuvres nodig hebt om de kwaliteit van de Vlaamse film blijvend te garanderen. • Hoe Nederlands is Piet Mondria(a)n? Ludo Beheydt Is het werk van Piet Mondriaan op enigerlei manier “Nederlands” te noemen? Kun je aan wat hij afbeeldt merken dat hij een typisch Nederlandse kunstenaar is? Is zijn stijl een typisch Nederlandse stijl? Dat zijn de vragen die in deze bijdrage beantwoord worden. • De twijfelachtige lichtheid van het bestaan. Bij de tachtigste verjaardag van Remco Campert. Cyrille Offermans Op 28 juli 2009 vierde de Nederlandse auteur Remco Campert zijn tachtigste verjaardag. Naar aanleiding daarvan karakteriseert Cyrille Offermans in deze bijdrage Camperts volledige oeuvre • Misschien ben ik wel te laate. De zwanenzang van het dialect in Nederland. Marc van Oostendorp Regionale talen in Nederland worden door wetenschap en overheid volop erkend. Er zijn bands die liedjes maken in hun eigen dialect, er bestaat een Zeeuwstalige Wikipedia op het internet. Toch duidt deze aandacht niet op een renaissance van het dialect, meent Marc van

Oostendorp: het is net een teken dat het levende dialect in Nederland aan het verdwijnen is. In de plaats daarvan komt wel een standaardtaal met vele jasjes. • Armoede in België en Nederland Guy Tegenbos België en Nederland zijn altijd ongeveer even rijk geweest en hebben steeds een ongeveer even groot aandeel van hun rijkdom aan sociale uitgaven besteed. Toch heeft Nederland anno 2009 een stuk minder armen dan België. Waaraan ligt dat? Die vraag onderzoekt Guy Tegenbos in dit artikel. AHOJ – VNTS http://www.vnts.nl/ • Nr. 250, Augustus 2009 - Nieuws van de stedenbanden: AmersfoortLiberec - Winton trein Praag-Londen via Hoek van Holland • Nr. 251, september 2009 - VNTS 25 jaar ORDE VAN DEN PRINCE http://www.ovdp.net/ • Nr. 28/4 - Schrijvers en dichters binnen de Orde • Nr. 28/6 - Erasmus of Alva? De Nederlanden de 16de eeuw - Spreekt gij nog proper Nederlands? Moet dat nu, al dat Engels? Připravila / Bijgewerkt door Petra Schürová

29

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

EEN WOORD VOORAF Geachte leden van NE-BE, beste vrienden, U krijgt dit keer een buitengewoon omvangrijk nummer in handen, omdat het om een jubileumnummer van ons tijdschrift gaat. Ja, onze vereniging heeft inderdaad haar tienjarig bestaan gevierd! Dat was alleen mogelijk dankzij het enthousiasme, de volharding en de onbaatzuchtigheid van verwante zielen. NE-BE is een gerespecteerde partner geworden zowel voor de Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden en de Vlaamse Vertegenwoordiging, als voor literaire festivals, universiteiten en buitenlandse instellingen. Dat is vooral de verdienste van het elf leden tellende bestuur en het ledenbestand, dat maar liefst honderd mensen telt. Als bewijs hiervan noemen we niet alleen de oprichting en het gebruik van de bibliotheek met 1200 exemplaren juist in de ruimtes van de Nederlandse ambassade, maar ook een groot aantal diverse activiteiten. U kunt in het retrospectief van de beste artikelen hierover lezen, van het moment van oprichting van de vereniging tot op de dag van vandaag. We zullen u onze toekomstvisie presenteren en het geheel met actuele bijdragen larderen. Ons tijdschrift met vooral algemene bijdragen zal nu enkel als jaarboek verschijnen. Daarnaast hebben we een niet minder omvangrijke, actuele website www.NE-BE.cz ontwikkeld. De techniek geeft ons de mogelijkheid u snel te informeren over actuele gebeurtenissen, hetgeen ons nog slechts nostalgisch laat terugdenken aan de tijd waarin de uitnodigingen nog met de hand geprint werden en in enveloppen gestopt moesten worden. Duim voor ons voor de toekomst en blijf ons goedgezind! Wij wensen u veel winters leesplezier toe. Eva Giese

Jaarboek NE-BE 2010 Beste vrienden, lezers van het tijdschrift NE-BE, Volgend jaar willen we een verandering doorvoeren voor wat de uitgave van ons tijdschrift betreft. Gezien het feit dat de functie ervan gedeeltelijk door onze nieuwe website vervangen wordt, waar u behalve nieuws over geplande evenementen ook allerlei actuele artikelen aantreft, hebben we besloten om ons tijdschrift om te zetten in een jaarboek. Zo’n NE-BE-jaarboek zal steeds in de herfst uitkomen en zal aan u in elektronische vorm worden toegezonden. De inhoud ervan zal meer bestaan uit algemene bijdragen met een literair, cultureel of maatschappelijk karakter, die betrekking hebben op de Nederlands-VlaamsTsjechische samenwerking. De sluitingsdatum voor het inzenden van artikelen voor het NE-BE-jaarboek is 30 juni. De hoeveelheid informatie zal niet minder zijn - het jaarboek vervangt qua omvang enkele “gewone” nummers van het tijdschrift en zal in het vervolg ook in een nieuwe opmaak verschijnen. Nu al kunt u uw bijdrage inleveren voor het jaarboek van 2010! We verheugen ons op uw bijdragen, danken u voor uw steun en samenwerking. Een goed en succesvol 2010 wordt u toegewenst door Lenka Strnadová en de redactie van het tijdschrift NE-BE

30

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

Hoe is het eigenlijk begonnen? … Een beetje nostalgie en prehistorie kan niet schaden Hoe begon het eigenlijk? In het najaar van 1968 kwam aan de Letterenfaculteit van de Karelsuniversiteit te Praag een groep van de eerste gewone studenten neerlandistiek bijeen. Onze euforie over het feit dat wij waren aangenomen, werd enigermate door de omstandigheid verstoord dat kort ervoor de troepen van Tataarse invallers als een storm door de universiteit was geraasd. Toch hadden wij het gevoel dat geen zee ons te hoog ging en namen we aan dat ze zeker niet lang in ons land zouden blijven. Maar nee, ze bleven, héél lang. Ten eerste kwamen we bijeen tijdens de colleges (wat voor studenten niet erg typerend is) – vooral om onze docenten, prof. Janota en docente Krijtová, te beluisteren. Daarna kwamen we bijeen tijdens de eerste vakantie, zomer 1969. Voor het eerst (en voor lange tijd ook voor het laatst) waren we allemaal in de Lage Landen. Onze ontmoeting vond plaats in Amsterdam op het Rembrandtplein. De een kwam op de fiets uit Hilversum, de andere liftend van zijn tante uit Putten, iemand anders maakte weer een ommetje van zijn werk in de enveloppenfabriek in Sloterdijk, en weer iemand anders kwam van een vriend uit ´s-Hertogenbosch, kortom – we waren er allemaal. Zo is het gebleven. In tijden waarin onze mogelijke werkgevers in lachen konden uitbarsten na het antwoord op hun vraag waarin de sollicitant was afgestudeerd, bleven wij toch elk jaar samenkomen. Ook onze favoriete leraren kwamen, en onze geduldige gastvrouw schreef op de taart in grote letters NL en B. Zoals een landschap na een lange droogte slurpten we het nieuws over de faculteit op: het Nederlands bestaat nog! Toen veranderde er iets. Er viel weinig meer te lachen. Wel konden we eindelijk onze praktijkervaringen uitwisselen. Aanvankelijk stijfjes, zoals een lichaam dat

na een lange ziekte weer in beweging gebracht moet worden. Daarna (na twintig jaar) maakten we een reis naar de Lage Landen, ditmaal tezamen. Onze leraren brachten ons in contact met jongere collega´s. Met de nieuwe leerkrachten erbij kwamen we vaker samen, elke maand. Maar dat was niet voldoende, ertussendoor werd er flink gebeld, gefaxt en later ook ge-e-maild. Toen zei op een winteravond een van de veelbelovende neerlandici: “Als we nu eens een VERENIGING oprichten, ook voor anderen?” Dit idee werd als iets absoluut vanzelfsprekends aangenomen. Sinds dat moment kwamen we elke week voor enkele uren bijeen en bleven we permanent met elkaar in contact. Het regende ideeën, die onmiddellijk werden uitgewerkt. Vermoeidheid kende we niet. Er werden ook familieleden, vrienden en kennissen ingeschakeld, iedereen greep zijn taak. Met de naderende termijn van de eerste vergadering namen de zenuwachtigheid en vrees toe. Zou er wel iemand komen? Zou dat überhaupt voor iemand interessant kunnen zijn? In uiterste nood zouden we misschien nog die tante uit Holešovice of die neef uit Smíchov kunnen uitnodigen om de stoelen rond de tafel bezet te krijgen. Hoe dat afliep weet u al.

Petra Schürová Geschreven voor het eerste nummer van het bulletin NE-BE, mei 1999

31

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

Terugblik op de afgelopen jaren… -1999-

10 JAAR NE-BE

De engel van Amsterdam in Praag Eigenlijk had hij veel eerder moeten komen. In ieder geval was het onze bedoeling om Geert Mak al ter gelegenheid van de verschijning van de Tsjechische versie van Een kleine geschiedenis van Amsterdam naar Praag te halen. Maar de “razende reporter”, zoals hij zonder spot genoemd wordt, was in die tijd onbereikbaar. Later bleek dat hij dat niet alleen in mei was. Op zijn antwoordapparaat kondigde zijn stem aan dat Geert Mak op reis ging en wel voor een lange tijd en dat we geen boodschappen moesten achterlaten, maar in noodgevallen contact moesten opnemen met zijn uitgeverij. Dat deden we dus ook. Het leidde echter tot niets, want meer dan dat hij op een lange reis was, op dat ogenblik waarschijnlijk ergens in Rusland, kregen we niets te weten. Toentertijd wisten wij hier in Tsjechië nie, wat voor een reis het was. En hoe lang duurt eigenlijk een lange reis? Waren we in Nederland geweest, dan hadden we beter geweten. Want daar wist bijna iedereen dat de schrijver voor één jaar lang Nederland verliet, om elke dag van het laatste jaar van dit millennium een verslag te schrijven uit verschillende plekken in de wereld. Deze reportages verschenen dan op de voorpagina van NRC Handelsblad. Vanaf juni volgden we zijn sporen en al eind juli sloegen we alarm: Mak nadert Tsjechië!!! Gelukkig duurde het nog ruim één maand voordat hij met zijn Volkswagenbusje ons land binnenreed. We hebben geen seconde geaarzeld en hem onmiddellijk voor onze culturele doeleinden “misbruikt”. Zo kwam het dat op 1 september 1999 onze leden de kans kregen deze energieke man met stralende, nieuwsgierige ogen en een kinderlijke glimlach te zien en te horen. Geert Mak ging in het café G+G uit Een kleine geschiedenis van Amsterdam voorlezen en daarna konden we met hem over moderne geschiedschrijving, zijn manier van schrijven en zijn nieuwe boeken discussiëren. Het werd een gezellige avond en de ontmoeting is ook voor deze meest populaire non-fictieschrijver van Nederland niet helemaal onvruchtbaar geweest. Geert Mak heeft in zijn boeken altijd mensen heel belangrijk gevonden, levensverhalen, ondoordringbare wegen van het noodlot, wereldgeschiedenis die over individu’s heen rolt als een stoomwals... en die heeft hij in Praag kunnen vinden. We hopen dat er weer gauw een van zijn boeken in het Tsjechisch verschijnt en dat we deze schrijver in Praag kunnen weerzien. (Veronika Havlíková) NEDERLANDS-TSJECHISCH MUZIEKTHEATER 2000 Sinds bijna één jaar wordt een project Nederlands-Tsjechisch Muziektheater voorbereid, dat in het jaar 2000 plaats zal vinden. De leden van NE-BE werden op 24 juni 1999 uitgenodigd, om de actuele resultaten van dit werk te leren kennen – er vond een concert plaats in de romantische, gerestaureerde Wallensteintuin in Praag, georganiseerd door de projectleider, meneer Menze de Graaf, en door het Nederlands Historisch Dans- en Theaterensemble. Deze locatie is door de bronzen barokke beelden van Adriaan de Vries bekend. Als gasten hebben aan het concert enkele Tsjechische senatoren, de Nederlandse ambassadeur Robert van Houtum en vertegenwoordigers van Nederlandse, Belgische en Duitse kamers van koophandel en ambassades deelgenomen. Op deze avond kwamen wij in contact met medewerkers van de Nederlandse Monumentenzorg die ook in Tsjechië actief zijn. (Eva Giese)

32

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

-2000ARCIMBOLDO 2000 - Nederlands Dans Theater, 26 -28 mei, Praag De goddelijke Arcimboldo in Praag In het laatste weekend van mei werd Praag de plaats van handeling van een grote gebeurtenis en een groot feest. Naar het hof van Rudolf II is Arcimboldo teruggekeerd om met een machtige stroom van ideeën een originele vondsten de Burcht en ook het hofplein voor de Burcht vreugde te bereiden, te vermaken en tot nadenken te stemmen. Jiří Kyliáns Arcimboldo is jong en mooi, maar ook uitgelaten, doorkneed, ervaren en ontwikkeld, slim en sluw: vanaf het eerste ogenblik vangt hij de toeschouwer in zijn net en laat hem niet meer los. Reeds voor de voorstelling lokt hij hem achter de coulissen tot in de meest verborgen hoekjes, waar bizarre figuren zachtjes bewegend op hem wachten, figuren die zo weggelopen lijken uit Arcimboldo’s schilderijen. Dan onder het toneel door, het toneel op en over de bruggen – de cirkel sluit zich – de zaal in. Pantomime en dans wisselen elkaar af, gaan voortdurend in elkaar over in een fantastisch tempo en voeren de avond naar een indrukwekkende finale. In de slotscène staat het hele ensemble op het toneel. De danseressen in rode robes en de dansers in rode rokken vormen een perfecte compositie van beweging en ruimte. De voorstelling bereikt haar hoogtepunt, hier ontbreekt misschien alleen het vuurwerk nog, nee, het ontbreekt niet, daar is het... de toeschouwer vergeet even te ademen... donker, alles is weg, aan de tafel zitten omroepers die voorlezen hoeveel mensen vandaag weer in de oorlog in Tsjetsjenië gestorven zijn, een joodse moeder zingt haar lied. Je krijgt er kippenvel van en je rilt... Daverend applaus, ovatie, tranen in de ogen. Jiří Kyliáns concept van een verbinding van alle drie de groepen van het NDT schept een absolute harmonie op de reis door de tijd. De choreografische vondsten van Kylián en zijn collega-choreografen zijn bewonderenswaardig; de prestatie van het ensemble is een uitdaging aan de zwaartekracht en de tijd. Bedankt en tot een volgende keer, Arcimboldo. (Petra Schürová), 2000/2 DE WERELD VAN HET BOEK, 12 - 14 MEI 2000, PRAAG In het weekend van 12 tot 14 mei vond in het Industriepaleis op het Praagse Jaarbeursterrein de boekenbeurs “Wereld van het boek” plaats. Dit jaar was de officiële eregast van de boekenbeurs de Franstalige Belgische gemeenschap Délégation Wallonie-Bruxelles. Er ontstond een plan om de naar onze mening meest ervaren kenner van de cultuur in België en in het bijzonder van Brussel – namelijk Geert van Istendael – naar Praag te halen. Maar drie weken voor het begin van de boekenbeurs werd duidelijk dat wij niet de enigen zijn die graag in het gezelschap van de schrijver zouden willen verblijven, en dat degenen die verhalen over verstrooide intellectuelen vertellen, soms gelijk hebben. We kregen namelijk te horen dat Geert van Istendael per ongeluk beloofd had aan twee verschillende evenementen tegelijkertijd deel te nemen. Wij besloten vervolgens om niet een literair programma met, maar een literair programma over Geert van Istendael te organiseren. We konden beschikken over de Tsjechische vertaling van zijn boek Het Belgisch labyrint, waarin twee hoofdstukken over Brussel en Wallonië stonden. En err werd snel een verhaal van zijn laatst verschenen boek Nieuwe uitbarstingen vertaald. De schrijver zelf stuurde ons een gedicht van zijn nog ongepubliceerde bundel Politiek toe, die we als eersten op de boekenbeurs mochten voorlezen. Dat het geheel uiteindelijk toch een succes is geworden, hebben we voornamelijk te danken aan de twee professionele voorlezers, Rudolf Pellar en de DAMU-studente Lenka Hušková. Dankzij hun overweldigende stemmen konden we op die warme zondag van de 14e mei samen met de toeschouwers de hete jaarbeurshal in Praag verlaten om in een imaginair literair café in Brussel of in de donkere Ardenner bossen of in historische Waalse steden te belanden. (Jana Pellarová), 2000/2 Terugblik op de jaren 1999-2000 werd door Petra Schürová voorbereid.

33

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

De jaren onzes Heren 2001 en 2002 in het leven van NE-BE Het is een sombere oktoberdag van 2009, buiten valt iets tussen regen en sneeuw, de stemming doet denken aan Siberië – en het is niet alleen de stemming in de natuur. Je zou het liefst terug onder je donsdeken willen kruipen en nooit meer opstaan. Maar ik zal niet in mijn bed maar in de herinneringen onderduiken en de sterkste momenten van 2001 en 2002 uit het leven van NE-BE naar boven halen.

-2001Het is moeilijk om in verband met dit jaar niet aan de gruwelijke aanval op de Twin Towers te New York te denken en aan al die andere gruwelen, oorlogen, geweld en pijn, die uit deze gebeurtenis tot vandaag de dag voortvloeien. Maar ik zal het toch proberen. Voor NE-BE was dit jaar de gunstige gezindheid jegens ons kenmerkend van de kant van de Nederlandse ambassade en haar eerste twee vertegenwoordigers: de Ambassadeur Robert J. van Houtum en zijn culturele attaché Henk Heikamp. Onze activiteiten speelden zich vooral af in de aangename ruimte van de boekenwinkel annex café U Knihomola in de Mánes-straat in Praag 3. Meteen al in januari gaf Jaroslav Hutka hier zijn concert – hij is ons lid en een persoon die zoveel over Nederland weet dat hij zelfs een CD met deze naam uitbracht: Nederland. Ook liederen van deze CD klonken op deze avond. Het filmfestival Febiofest maakte de liefhebbers van de Nederlandse kinematografie dit jaar bijzonder blij met diverse Nederlandse films, maar waarschijnlijk de meest interessante film was deze keer de film van Erik de Bruyn Wilde Mossels. Dé gebeurtenis van het jaar waren ook twee zeer belangrijke jubilea: van mevrouw Olga Krijtová en van professor Přemysl Janota. Zoals altijd hebben we die met onze geliefde nestors gevierd in U Knihomola. Op deze bijzondere avond werd voor hen een projectie verzorgd over het werk van Vincent van Gogh en Johannes Vermeer. Er staan nog tranen in mijn ogen als ik eraan terugdenk dat we inmiddels van professor Janota voor altijd afscheid moesten nemen. We missen hem allemaal. Maar dan denk ik eraan hoe hij aan ons bijvoorbeeld het verhaal vertelde over de bijzondere gelaatstrekken van sommige Amsterdamse dames, die hij als student in de tram bestudeerd had, en ik moet weer lachen en ben dankbaar voor ieder moment met hem. De culturele storm in U Knihomola ging verder: begin september stelde Šárka Kohoutová de schrijfster Connie Palmen aan ons voor, in oktober kwam een literaire avond gewijd aan Harry Mulisch en vooral aan de schitterende vertaling van zijn roman De procedure, verzorgd door Veronika Havlíková. Rudolf Pellar las met zijn fascinerende stem de Tsjechische versie voor, de Nederlandse werd op een charmerende wijze voorgelezen door Anne-Marie Matthijsse. Intussen vond in de Vrtbovská zahrada op de Kleine Zijde een bijzondere tentoonstelling plaats van marionetten en andere poppen van het Theatre Tineola uit de werkplaats van mevrouw Bartoňová. In september konden we hier ook een toneelstuk met deze poppen zien, geïnspireerd op het schilderij van de Jeroen Bosch De Hooiwagen – weet u het nog? Het bulletin verscheen nog vier keer per jaar. Naast andere aangrijpende artikelen en berichten stond er in dit jaar bijvoorbeeld ook een uitgebreid portret in van uitgeverij Eman. 34

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

-2002Als we verder zouden willen gaan met het noemen van allerlei catastrofes, dan was er ook dit jaar veel te bieden. Ons land en ook onze hoofdstad werden getroffen door zware overstromingen, waarvan de gevolgen nog tot op heden te voelen zijn. Wij in NE-BE konden echter van de lente genieten, die in het teken stond van warme Arabische landen: Praag werd bezocht door de Nederlandse schrijver van Marokkaanse afkomst Hafid Bouazza, die in het Lucerna-paleis onder begeleiding van Joachim Dvořák, Tomáš Hanák en zijn vertaalster Veronika Havlíková zijn boek De voeten van Abdullah presenteerde. Een buitengewoon hete aangelegenheid werd dat! Maar ook de Tsjechische cultuur en literatuur werd in dit jaar aan Nederlands publiek voorgesteld: dat gebeurde tijdens een festival in Almere. Laten we tenminste drie auteurs noemen: Ludvík Vaculík, Eda Kriseová en Miloš Urban, uiteraard ook samen met hun vertalers. Het jaar 2002 bracht ook wezenlijke veranderingen op de beide ambassades mee. Zijne Excellenties Robert J. van Houtum en Bernard Pierre hebben van Praag en ook van ons afscheid genomen. Bernard Pierre zelfs op een indrukwekkende wijze: met een rockconcert van zijn eigen band. Gelukkig konden we vanuit de kant van de Vlaamse vertegenwoordiging op een blijvende steun van de heer van Walter Moens rekenen. Dankzij zijn onophoudende activiteiten op het gebied van kunst en cultuur vond bijvoorbeeld in november in het kader van het Praagse festival van het concertmelodrama een speciale Avond van de Vlaamse cultuur plaats. De “star” van deze avond was zonder twijfel de uitstekende Vlaamse pianiste Els Swinnen. Ze had echter een zware concurrentie: Praag werd tegelijkertijd bezocht door Jiří Kylián en zijn NDT III, die zich op het toneel van het Vinohradské divadlo presenteerden. De leden van NE-BE kwamen nog steeds regelmatig in U Knihomola samen om daar naar verschillende lezingen te luisteren. Eén daarvan was de voordracht van Ruben Pellar over het Schilderboek van Karel van Mander. Voor Ruben was dit zeker ook een succesvol jaar, omdat er in de uitgeverij Mladá fronta een vertaling van Douwe Draaisma Metaforenmachine van zijn hand verscheen. En het leven ging verder, ook bij NE-BE. Ik heb hier alleen maar een paar splinters kunnen verzamelen van alle gebeurtenissen van de afgelopen twee jaar. Hiermee wil ik me meteen bij iedereen verontschuldigen die ik niet genoemd heb. Uiteindelijk kom ik weer terug bij Jaroslav Hutka. In het bulletin van 2001 heb ik namelijk de volledige tekst van zijn lied “Hoog is het huis” gevonden. Bijna alle Tsjechen kennen het van buiten, maar ik las het op die treurige dag in oktober als voor het eerst – een openbaring bijna. Kent u dat gevoel? Mooi is de zee Mooier zijn de luchten Maar het allermooiste: Lachende gezichten (vertaling Gert Helmers)

Jaroslav Hutka en Jana Červenková, avond met NE-BE

Terugblik op de jaren 2001-2002 werd door Petra Jana Pellarová geschreven. 35

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

-2003In 2003 heeft het literaire maandblad Host een nummer aan enkele Nederlandse schrijfsters gewijd, zoals Veronika ter Harmsel-Havlíková in ons tijdschrift 1/2003 informeert. Het ging onder andere om Tessa de Loo en Hella S. Haasse (zie 4/2003), wier boeken we in de Tsjechische vertaling van Jana Pellarová en Petra Schürová kunnen lezen. Het tijdschrift NE-BE gaf in 2003 ruim plaats aan de beeldende kunst: in 2/2003 konden we over de lezing van dr. Handlová van de Nationale Galerie over Johannes Vermeer lezen, en in het volgend nummer maakten we dankzij Petra Schürová kennis met Pieter Breugel de Oude en waren we dus goed voorbereid op de lezing van prof. Jos Wilmots uit Hasselt over het schilderij van Breugel Spreekwoorden. Van de laatstgenoemde lezing hebben we in 4/2003 dankzij Zuzana Vittvarová het volgende kunnen lezen (ze heeft in haar artikel “Als je een ezel naar school stuurt, verwacht dan geen paard terug” ook de meest interessante spreekwoorden opgenomen – zie tijdschrift): Zo hadden we in Praag professor Wilmots. Ik moet bekennen dat zijn bezoek voor mij een ontdekking uit de wereld van sprookjes en wonderen voor volwassenen was. (...) De stampvolle zaal aan het Senovážné-plein luisterde met grote aandacht naar de vakkundige uitleg van de professor. (...) Als een razende noteerde ik de spreekwoorden. Ik verheug me echter op om de video-opnamet te lenen uit onze bibliotheek, zodat ik mijn geheugen wat op kan frissen, want er waren er ontzettend veel. Bovendien intrigeerde me de systematiek in de verdeling en de opvatting van de spreekwoorden me bijzonder. We konden zo vergelijken hoe belangrijk het milieu is bij de vorming van zowel materiële goederen als geestelijke waarden. Water is voor Nederland veel belangrijker dan voor ons. Maar domheid en gekte neemt op brutale wijze het recht op leven en overleven in alle landen op gelijke wijze, net zoals jaloezie, luiheid, schijnheiligheid en andere goede en slechte eigenschappen. (...) Jos Wilmots

Eén jaar na de overstroming werd in 2003 het Archa Theater heropend, waarmee een ruimte weer in Praag ter beschikking kwam waar de Tsjechische toeschouwer met de Vlaamse en Nederlandse moderne cultuur kennis kon maken (aldus 3/2003): Vooral van het Vlaamse ministerie van cultuur ontving Divadlo Archa grote financiële steun, evenals van het ministerie van cultuur van het Koninkrijk der Nederlanden en het Prins Bernhard Cultuurfonds. (...) Eén van de belangrijkste internationale gasten die in het kader van de opening van het Archa Theater optraden, was het bekende Nederlandse theaterensemble Dogtroep (...), het Vlaamse Ultima Vez en het Nederlands orkest De Volharding. In december presenteerde de Vlaamse acteur en regisseur Josse de Pauw in Archa zijn one-man-show. In 4/2003 heeft ons prof. Wilken Engelbrecht met genoegen meegedeeld dat de neerlandici in Olomouc van de universiteit hun eigen gebouw hebben gekregen, dat ze een zelfstandige leerstoel neerlandistiek opgericht hebben en dat ze ook een Centrum voor Taal en Cultuur van de Lage Landen “Erasmianum” hebben geopend. Aan prof. dr. Jos Wilmots werd een eredoctoraat uitgereikt (zijn feestrede konden we ook in 4/2003 lezen) en prof. dr. Marcel Janssens van de KU Leuven werd tot buitengewoon hoogleraar van de Nederlandse letterkunde benoemd. De vertegenwoordigers van NE-BE mochten deze vieringen niet missen. Het zeer rijke winternummer dat met steun van de Nederlandse ambassade te Praag werd uitgegeven, bevatte ook “Aanvullingen bij de publicatie Bibliografie van de vertalingen van het Nederlands naar het Tsjechisch en Slowaaks vanaf 1890 tot 1993”, samengesteld door Olga Krijtová, Ruben Pellar en Petra Schürová.

36

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

-2004In 2004 hebben wij het lustrum van de Vereniging NE-BE gevierd. Samen met dr. Handlová van de Nationale Galerie te Praag hebben we een lezing georganiseerd met als thema “Nederlands en Vlaams stilleven van de zeventiende eeuw” waarover Zuzana Vittvarová in 1/2004 heeft geschreven (zie ons tijdschrift voor een overzicht van werken): (...) Net zoals de overige beeldende kunsten kunnen stillevens ons veel vertellen over de maatschappij waarin ze ontstaan zijn en over de mensen die ze bestelden. Het is bijvoorbeeld duidelijk dat het stilleven met vis het meest populair was in Den Haag, waar de visserij een prominent vak was. Rijke burgers in Haarlem gaven de voorkeur aan gedekte tafels en schilders van bloemen ontbraken er vrijwel, hoewel de adel hier bloeide. Utrecht was een stad met een lange traditie met betrekking tot de stillevens met bloemen en in de universiteitsstad Leiden ontstond het stilleven van het type vanitas. (...)

In samenwerking met het Erasmianum in Olomouc verzorgden we een bezoek van de Nederlandse schrijfster Margriet de Moor (Eerst grijs, dan wit, dan blauw; Kreutzersonate). Lenka Strnadová schrijft in 3/2004: In oktober werd Praag enkele dagen verblijd met het bezoek van de Nederlandse schrijfster Margriet de Moor. De vrienden van NE-BE hadden de mogelijkheid om persoonlijk met de succesvolle auteur kennis te maken op 23 oktober in de juist geopende literaire club Bistro Šípek in de Valentinská-straat. Die herfstavond werd gekenmerkt door een werkelijk gezellige sfeer, waaraan in grote mate bijgedragen werd door de gespreksleider, de heer Petr Matoušek en de vertaalster mevrouw Magda de Bruin-Hüblová, die we hierbij hartelijk danken. Het aandachtig luisterende publiek kon het niet ontgaan dat Margriet zelf wel een van de figuren in haar boeken had kunnen zijn: ietwat etherisch, gevoelig, luisterend, nadenkend, eigenzinnig... Behalve het bijzonder interessante gesprek las de auteur voor uit de Kreutzersonate (het boek kon door geïnteresseerden ter plekke worden aangeschaft dankzij de welwillende medewerking van uitgeverij Paseka), werd op vragen van nieuwsgierige lezers antwoord gegeven en werden boeken gesigneerd. (...) Margriet de Moor behoort tot de belangrijke schrijvers van de hedendaagse Nederlandse literatuur. (...) Bij ons zijn vooralsnog twee werken van de auteur verschenen, beide in de vertaling van Magda de Bruin-Hüblová. Het eerste boek waarmee De Moor bekendheid verwierf onder de Tsjechische lezers, was de melodramatische roman Eerst grijs, dan wit, dan blauw (2000, Mladá fronta). De kern van het verhaal vormt de reis van de Tsjechische emigrante Magda vanuit haar geboortestreek in Moravië, via Canada naar Nederland. In Canada leert ze haar echtgenoot, de kunstenaar Robert kennen. (...) In 2003 verscheen bij ons de laatste roman van de Moor met de titel Kreutzersonate (Paseka). Bij het ontstaan van deze moderne variatie op het thema “liefde en passie” heeft de auteur zich laten inspireren door het gelijknamige strijkkwartet van Janáček. (...)

In 4/2004 zijn er ook zeer interessante artikelen van Peter C. A. Morée en Hanny Visser verschenen die op de moord op Theo van Gogh reageerden. Niet minder boeiend was ook de verhandeling van Piet Schepens over Jan van Eyck en zijn schilderij Madonna met kanselier Rolin (en ook over de contacten tussen Brabant en Praag), die op zoek ging naar dit antwoord: Stelt de stad op de achtergrond van Jan van Eycks Madonna met kanselier Rolin de stad Praag voor? Opvallend is in elk geval de gelijkenis van de afgebeelde brug met de Karelsbrug. Mogelijk zien we links een deel van de Nieuwe Stad met daarachter de wijngaarden van Vinohrady. En is de katedraal rechts van Jezus’ hoofd de SintVituskatedraal? Voor alle duidelijkheid: we hebben niet te maken met een fotografische weergave van een stad. Het is grotendeels een denkbare stad, maar een aantal elementen wijzen naar Praag. Indien de stad werkelijk verwijst naar Praag, dan is de vraag: waarom? Kende van Eyck Praag dan? Is hij er geweest of bezat hij een afbeelding van de stad? (...)

In 4/2004 is verder de vertaling van Ruben Pellar te lezen van een hoofdstuk over de gebroeders Van Eyck uit het Schilderboek van Karel van Mander. Terugblik op de jaren 2003-2004 werd door Andrea Bednářová voorbereid. 37

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

-2005Het jaar 2005 was buitengewoon vruchtbaar wat de cultuur betreft. Het seizoen werd gelijk in januari geopend met het concert van de Vlaamse zanger Raymond van het Groenewoud, die het Praagse theater Archa barstensvol wist te vullen en het publiek goed warm te krijgen. De Nederlandse liedjes werden simultaan in het Tsjechisch geprojecteerd. In februari volgde een rustiger evenement: de lezing van onze specialist op het gebied van kunstgeschiedenis, Piet Schepens, op het thema Madonna met kanselier Rolin, een verhaal over Van Eycks schilderij. De lezing was zoals altijd tweetalig en vond in de waardige ruimtes van de Associatie van tolken en vertalers op het Senovážné plein in Praag plaats. De lente bracht het filmfestival Febiofest met zich mee, waar de Nederlandse film altijd vertegenwoordigd is. Ditmaal kwam met de film Shouf Shouf Habibi! ook de regisseur Albert ter Heerdt mee en voerde een levendige discussie met het publiek. In juni raasde de Vlaamse Storm, een muziekfestival, over de Zuid-Moravische kastelen, kerken, theaters en synagogen heen. Jan van Eyck trok onze aandacht nog voor een tweede keer dat jaar. Ditmaals gingen we naar Dresden voor een daguitstap met bezichtiging van de tentoonstelling “Het Geheim van Jan van Eyck” en een rondleiding door de stad. Dal alles onder gefundeerde begeleiding van wederom Piet Schepens. De herfst behoort al traditioneel toe aan een bezoek van een Nederlandse of Vlaamse schrijver. NE-BE heeft deze keer Joost Zwagerman uitgenodigd, die in de tegenwoordig helaas opgeheven bistro-club van Bořek Šípek optrad en zijn juist in de Tsjechische vertaling verschenen roman Zes sterren introduceerde. Zijn tournee leidde hem vervolgens naar Brno en Olomouc. Zijn bezoek kreeg grote aandacht van literatuurliefhebbers én media. Voor december stond een lezing over Hugo Claus op het rooster. De Vlaamse hoogleraar van de Antwerpse universiteit, die de lezing had moeten houden, moest helaas op het laatste moment afzeggen. Zijn taak werd met veel bravoure door Olga Krijtová overgenomen, de vertaalster van Claus, die het thema van die avond uitbreidde tot de hele Vlaamse poëzie, waarvan ze de geschiedenis voor de enthousiaste toehoorders schetste. Een mooi punt achter dit succesvolle jaar.

-20062006 hebben we geopend met de februarilezing van Piet Schepens: “De Bouw van Kathedralen”, die veel aandacht trok en weer tweetalig plaatsvond in de zaal van de Tolkenassociatie. In maart was op het Febiofest de Nederlandse (kinder)film Polleke te zien, die een reflectie gaf op de multiculturele samenleving door de ogen van een eigenwijs en sympathiek meisje. Tijdens de Europese Filmdagen werd voor ons kort daarop de film Simon gepresenteerd. Eddy Terstall, een ster van de huidige Nederlandse film, was in Tsjechië al bekend uit vorige festivaljaren. Mede daardoor was de voorstelling helemaal uitverkocht. In juni gingen we naar Kuks, in de sporen van graaf Špork en vooral naar de werken van de beeldhouwer Matyáš Braun. Het daguitstapje met de bus stond onder de vakkundige leiding van Piet Schepens. De uitleg was zowel in het Nederlands als in het Tsjechisch en verschafte de deelnemers een hele reeks van nieuwe, interessante 38

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 wetenswaardigheden. Naast de educatieve kant betekende deze zonnige dag vooral gezelligheid en vriendelijke sfeer. In oktober mochten we met veel plezier Arthur Japin in Praag, Brno en Olomouc welkom heten. De Nederlandse auteur van succesvolle romans heeft het publiek in alle drie steden volledig betoverd. Uit de roman Een schitterend gebrek stond hij niet voor te lezen, maar voor te dragen. De discussie met de schrijver was deze keer naar de bar Mooie Verliezen verplaatst, die sindsdien ons vast toneel voor literaire activiteiten en algemene vergaderingen is geworden. Het novemberfestival Mezzanines besloot het bonte cultuuraanbod, waarbij NE-BE deelnam aan het programma over Jacob de Haan, dat des te merkwaardiger was, omdat zijn roman Pijpelijntjes uit 1904, wellicht de eerste homo-erotische roman in Nederland, behalve in het Tsjechisch in geen andere taal vertaald is. Terugblik op de jaren 2005-2006 werd door Veronika ter Harmsel Havlíková geschreven.

-2007Het jaar 2007 is geen ver verleden en daarom gaat het herinneren van wat er toen gebeurde, gemakkelijker. In het voorjaar vond er de ontmoeting in het Troja-kasteel plaats met de naam “Hemel boven Troja” en in de herfst de lezing van professor Wilmots. Dit evenement wordt in de volgende bijdrage beschreven:

Er is nog steeds leven in de brouwerij Op woensdag 19 september 2007 waren de leden van NE-BE uitgenodigd om te luisteren naar een voordracht van de Belgische hoogleraar Jos Wilmots over het Belgisch bierlandschap. Voor een Nederlander als ik, die al sinds lange jaren zeer frequent in Praag komt en ook nog eens graag bier drinkt (wat overigens goed te combineren valt), is dat een uitgelezen gelegenheid om eens wat meer te weten te komen over het bijzondere van ‘bier’. Maar bij de afweging of je een dergelijke voordracht ook daadwerkelijk bij zult wonen, spelen natuurlijk altijd een paar overwegingen mee. Bijvoorbeeld: is een theoretisch verhaal over bier een zinvolle en waardige vervanging van een avondje zelf bier drinken? Waardeer je een goed glas bier beter naarmate je iets meer van de biergeschiedenis weet en – vooral – smaakt een glas bier beter als je ook de etymologische herkomst van het woord ‘bier’ kent. Dit soort vragen leverde mij dan ook een levensgroot keuzeprobleem op, maar de organisatoren hadden dit probleem voor mij opgelost door niet alleen een spreker in te huren voor de theorie over bier, maar gelukkig ook door een gulschenkende tap klaar te zetten om de bier-theoretische kennis direct na de les in de praktijk te kunnen brengen. Uit het artikel hierover van A. van Unnik, (Tijdschrift NE-BE, 2007/3) De avond met Kristien Hemmerechts, die in het kader van de Praagse Perspectieven plaatsvond, kan ik in geen geval weglaten. De volgende bijdrage is van Jana Pellarová, die een gesprek met de schrijfster had en die avond tolkte.

Ontmoeting met Kristien Hemmerechts Voor aanvang van het optreden hadden we anderhalf uur om samen met de Vlaamse vertegenwoordiger, de heer Walter Moens, in de foyer van het Disk-Theater in de Karlova-straat kort te bespreken waar het podiumgesprek over zou moeten gaan. Het was een zeer aangenaam gesprek en ik moest daarbij aan al die kant-en-klare meningen denken die ik ooit in samenhang met haar gehoord had.

39

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 Numero een: zij is links. Jawel, Kristien Hemmerechts geeft blijkbaar voorkeur aan een maatschappij, waar ook de wat minder rijke, minder mooie, minder jonge, minder assertieve of minder blanke mensen een kans krijgen, wat waarschijnlijk nu, in het huidige, door zelfzuchtig nationalisme bewogen Vlaanderen niet echt gewaardeerd wordt. Numero twee: zij is een feministe. Jawel, Kristien Hemmerechts heeft zich altijd moeten weren in de concurrentie met vele mannen. Zij is sterk geïnteresseerd in het lot van de vrouw en pleit ook op dit gebied voor wederzijds respect en gelijkheid onder mensen. Numero drie: zij is een exhibitioniste. Jawel, aan Kristien Hemmerechts zie je duidelijk, dat ze graag optreedt, dat zij haar meningen graag met de anderen deelt. Dat geeft ze ook zelf toe. Maar genoeg van die vooroordelen! Wat mij betreft is Kristien Hemmerechts een pittige dame met lef, die dingen durft te zeggen en schrijven en doen waar andere alleen maar over dromen. Uit het artikel van J. Pellarová, (Tijdschrift NE-BE, 2007/3)

-2008Het jaar 2008 was heel rijk aan evenementen. Ik neem het daarom in telegramstijl door: in de winter brainstorming en de lezing van Jacobus Roos “Interculturele verschillen”, in het voorjaar de excursie, die in de volgende bijdrage wordt beschreven:

Het NE-BE-uitje naar Kladruby, Manětín en Plasy En toen was het weer zover. Op een ochtend die redelijk koud begon, maar hogere temperaturen beloofde, haastte ik me naar de trein van 5 uur 51 uit mijn woonplaats Libcice, om op tijd bij de bus te zijn, die vol zou lopen met NEBE-leden, hun familie en hun vrienden. Ietsje later vertrok de bus richting het westen. De reis ging voorspoedig en werd natuurlijk vanaf het begin begeleid door allerlei handige info (door Piet Schepens en Ruben Pellar), over de architect Santini, zijn vader, moeder, opa enz. Ik vind het altijd opvallend hoeveel fouten er in de geschiedenisboeken blijken te staan, om over wat er in kranten en tijdschriften geschreven wordt, helemaal maar te zwijgen,want daar klopt vaak niets van. Want als die arme Santini eigenlijk niet eens Santini blijkt te heten, waar blijf je dan!

Uit het artikel van S. Alderliesten, (Tijdschrift NE-BE, 2008/2) In het najaar organiseerde NE-BE de eerste Kinderdag en doopte het boek Mijn Nederland van G. van Istendael. Aan het einde van het jaar ondernam NE-BE nog een reisje naar Wenen i.v.m. de tentoonstelling van V. van Gogh.

De kinderdag van NE-BE Het ongelooflijke is waar geworden! Op de D-dag, 5 oktober, waaide het af en toe op z’n Nederlands, maar de lucht was helder. Precies het weer voor een gezellige wandeling door een park. De activiteit vond plaats in Havlíčkovy sady 40

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 oftewel Gröbovka. Deze locatie was voor wie er nog nooit geweest was, een aangename verrassing. Het adembenemende uitzicht vanuit het wijngaardpaviljoen was niet te overtreffen. Het paviljoen was tevens het eindpunt van het spel en een handige plek om Nederlandse lekkernijen uit te delen. Het begin van een soort natuurwandeling was in de buurt van de Gröbe-villa. Uit het artikel van S. Alderliesten, (Tijdschrift NE-BE, 2008/3)

Mijn Geert van Istendael “Bij schrijven is het zoals in een huwelijk – eindelijk besef ik dat ik mijn geliefde niet zo goed ken als ik dacht,” licht hij toe voor wat voor verrassingen hij kwam te staan om de opdracht van zijn uitgever te vervullen. Het Nederland van Geert van Istendael is weliswaar een Nederland vol tulpen, klompen en jenever, zoals het cliché luidt, maar ook een heel ander Nederland. “Ik dacht altijd dat Nederland een van de doorzichtigste landen van Europa was, en nu ontdekte ik dat het het meest exotische land van de EU was. Het eigenaardigste land zelfs... Nu verandert Nederland zienderogen. Voor de eerste keer heb ik Nederlanders ontmoet die niet zelfverzekerd waren, ze maakten zich zorgen over de toestand van hun land, iets wat ik altijd als iets typisch Belgisch beschouwde.” Uit het artikel van R. Smejkalová, (Tijdschrift NE-BE, 2008/3) Terugblik op de jaren 2007-2008 werd door Jana Červenková voorbereid.

Bibliotheek van NE-BE De bibliotheek van NE-BE bestaat dus reeds tien jaar en reeds enkele jaren zetelt zij dank zij de vriendelijkheid van de Nederlandse ambassade in de Nederlandse ambassade. De bibliotheek is twee keer per maand toegankelijk. De leden van NE-BE kunnen hier uit ongeveer 1100 boeken en tijdschriften kiezen. De boeken zijn verdeeld naar vakgebied, er zijn hier letterkunde, taalkunde, aardrijkskunde, geschiedenis, leerboeken, maar ook geluidsbandjes en films. Ongeveer één duizend boeken is gecatalogiseerd. Het fonds wordt aangevuld met aankopen, maar vooral door geschenken. Voor deze geschenken zijn we vele mensen en instellingen dankbaar, onder andere onze leden, de Nederlandse ambassade, de Vlaamse vertegenwoordiging, onze leden Frank Zwaan, Geert Andeweg, de Heer Miroslav Černý uit België, mevrouw Emmy Máčelová uit den Haag en anderen. De nadelen van de bibliotheek zijn: een kleine opslagcapaciteit, beperkte openingsuren, gebrek aan financiële middelen. De bibliotheek wordt door weinig lezers bezocht, het aantal mensen dat boeken leent, is echt klein. Toch denk ik dat de bibliotheek voor NE-BE, en niet alleen voor NE-BE een belangrijke functie heeft. Naast de bibliotheken van de universiteiten in Praag, Olomouc en Praag is dit een andere bibliotheek, die gericht is op neerlandistiek, specifiek op Nederlandse cultuur. Het is de enige bibliotheek van dit soort die ook, met al haar beperkingen, het publiek dient. Behalve het feit dat het een bibliotheek in gewone zin is, dat wil zeggen een boekenmagazijn, leeszaal(tje) en uitleenplaats, vervult zij – of zou kunnen vervullen – dankzij de kwalificatie van haar bibliothecarissen, nog de volgende functies: die van instelling die informatie op het gebied van de neerlandistiek verstrekt, bijvoorbeeld door het uitvoeren van zoekopdrachten. Wij zijn bijvoorbeeld in staat om de toegankelijkheid van een zekere publicatie met betrekking tot de Lage Landen in Tsjechië vast te stellen, een zoekopdracht met een gegeven onderwerp uit te voeren, bijvoorbeeld in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag, een kopie van een werk in onze bibliotheek te maken (in de bibliotheek bevindt zich sinds kort een scanner), een werk in het Nederlands in elektronische vorm te vinden en toe te sturen, als dat bestaat als tekst- of geluidsboek (bijvoorbeeld in de databanken dbnl, Gutenberg, librivox, free audiobooks). 41

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 Het nut van de bibliotheek of beter informatiewerkplaats in het kader van NE-BE zie ik juist in het aanvullen van de gewone klassieke bibliotheekfunctie door de mogelijkheden van het internet en de elektronische informatica. Dankzij internet kunnen wij bijvoorbeeld niet alleen van alle openbare bibliotheken in elke stad in Nederland en België gebruik maken, bijvoorbeeld de Koninklijke Bibliotheek in den Haag (www.kb.nl), de Koninklijke Bibliotheek van België (www.kbr.be), de Tsjechische Nationale Bibliotheek (www.nkp.cz.), maar ook bibliotheken over de hele wereld, bijv. de Amerikaanse Library of Congress (www.loc.gov), Deutsche Nationalbibliothek (www.d-nb.de), Bibliothèque Nationale Francaise (www.bnf.fr), of Russische bibliotheken Библиотеки России. Portal. (http://www.libs.ru), of misschien de Openbare Bibliotheek op Curaçao (www.curacaopubliclibrary.an). Andere verwijzingen, die misschien voor de leden van NE-BE interessant kunnen zijn: The European Library (TEL, De Europese Bibliotheek) is een dienst van de Conference of European National Librarians (CENL). Het geeft gratis toegang tot de digitale collecties en catalogi van 47 Europese nationale bibliotheken.Op dit moment maken 23 landen deel uit van dit bibliotheeknetwerk. Aan het einde van dit jaar komen er nog 9 bij. Vanaf dat moment geeft The European Library toegang tot alle nationale bibliotheken van de Europese Unie, plus een aantal van de EFTA.Alleen landen die lid zijn van de Raad van Europa komen in aanmerking voor lidmaatschap van CENL, en TEL.Naar verwachting zal The European Library uitgroeien tot de European Digital Library (EDL). Dit is een vlaggenschipproject van de Europese Commissie dat erop is gericht om gratis toegang te geven tot niet alleen de (digitale) bronnen van nationale bibliotheken, maar ook tot archieven, musea en andere culturele instellingen.Sinds kort is het ook mogelijk om een kleine variant van de zoekmachine te plaatsen op andere websites, de zogeheten 'mini library'. De staf van de The European Library is gehuisvest in de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag. (Voor meer informatie over The European Library zie bijvoorbeeld in de Wikipedia (www.wikipedia.org) in de Tsjechische, Engelse of Nederlandse versie ervan, of natuurlijk direct onder www.theeuropeanlibrary.org. WorldCat is de grootste bibliografische databank ter wereld. Meer dan 71 000 bibliotheken uit meer dan 90 landen werken samen aan één gemeenschappelijke online catalogus. OCLC WorldCat werd opgericht in 1971 en bevat in november 2007 ongeveer 90 miljoen verschillende records die verwijzen naar ongeveer 1,2 miljard fysieke en digitale objecten in meer dan 360 talen. Index Translationum De Index Translationum (International Bibliography of Translations) bevat bibliografische gegevens van vertaalde boeken in alle vakgebieden. De boeken zijn vertaald en uitgegeven in lidstaten van de UNESCO sinds 1979. Hier wat uitgebreide informatie in het Engels: “The Index Translationum is UNESCO's database of book translations. Books have been translated for thousands of years, with no central record of the fact. The League of Nations established a record of translations in 1932. In 1946, the United Nations superseded the League and UNESCO was assigned the Index. In 1979, the records were computerized. Since the Index counts translations of individual books, authors with many books with few translations can rank higher than authors with a few books with more translations. So, for example, while the Bible is the single most translated book in the world, it does not rank in the top ten of the index. The Index counts the Walt Disney Company, employing many writers, as a single writer. Authors with similar names are sometimes included as one entry, for example, the ranking for “Hergé” applies not only to the author of Tintin (Hergé), but also to B.R. Hergehahn, Elisabeth Herget, and Douglas Hergert. Hence, the top authors, as the Index presents them, are from a database query whose results require interpretation.” Als het laatste zou ik graag hartelijk alle instellingen en individuen dank willen zeggen die de bibliotheek op een of andere manier hebben geholpen en/of nog steeds helpen, vooral mijn collega’s Andrea Bednářová, Petra Panušová en last but not least Koos Roos. Ruben Pellar Geraadpleegde literatuur: www.wikipedia.org Košťálová, Karolína: Portály. Volně dostupné databáze a portály. Bulletin SKIP, 3, 2009 (na stránkách http://skip.nkp.cz/Bulletin/Bulletin.htm ) 42

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

Toekomst: HOE NU VERDER EN WAAR NAARTOE?

WAAROM EN VOOR WIE?

Deze principiële kwesties doken logisch ook in ons geval op en gaven al anderhalf jaar geleden aanleiding tot een zgn. brainstorming. Toen kwamen de meesten van het bestuur, samen met enkelen van onze leden, bijeen om een hele dag durende, intensieve en professioneel gevoerde discussie over de toekomstige richting van NE-BE te hebben. Hieruit bleek dat het merendeel van de aanwezigen tevreden was met de manier hoe onze vereniging zich ontwikkelde en dat ze deze trend graag zou willen voortzetten. Hieraan moeten we ons houden. We zijn ons ervan bewust hoe belangrijk het is hoe NE-BE zich naar buiten presenteert. We hebben onze website gemoderniseerd. Ook de verbetering van de lay-out van ons bulletin, ontworpen en gerealiseerd door Lenka Strnadová, stellen we op prijs. Dankzij onze bibliothecarissen, Ruben Pellar en zijn hulp Petra Panušová, wordt aan de

voltooiing van de nieuwe catalogus gewerkt, die nu al beschikbaar is via onze website. We zijn dankbaar voor het initiatief van Mirek Pavel om de vereniging nog verder open te stellen voor jongeren door middel van ontmoetingen in een passende omgeving. Ook in de toekomst zouden we graag de samenwerking voortzetten met verschillende instellingen bij de organisatie van talrijke (niet alleen) culturele evenementen. We streven ernaar projectgerichte subsidies te ontvangen om niet alleen van de ledenbijdragen afhankelijk te hoeven zijn. Deze bijdrage is al enkele jaren niet verhoogd. We zullen verder lezingen, uitstapjes, ontmoetingen met de auteurs en andere activiteiten organiseren. We hopen dat u met de werking van NE-BE ook in de toekomst tevreden zult zijn. We zullen daar met ons allen samen oprecht naar streven.

Eva Giese, Andrea Bednářová

Hugo Claus: ENVOI Mijn verzen staan nog wat te gapen. Ik word dit nooit gewoon. Zij hebben hier lang genoeg gewoond. Genoeg. Ik stuur ze 't huis uit. ik wil niet wachten tot hun tenen koud zijn. Ongehinderd door hun onhelder misbaar wil ik het gegons van de zon horen of dat van mijn hart, die verraderlijke spons die verhardt.

POEZIE

Mijn verzen neuken niet klassiek, zij brabbelen ordinair of brallen al te nobel. In de winter springen hun lippen, in de lente liggen zij plat bij de eerste warmte, zij verzieken mijn zomer en in de herfst ruiken zij naar vrouwen. Genoeg. Nog twaalf regels lang op dit blad hou ik ze de hand boven het hoofd en dan krijgen zij een schop in hun gat. Ga elders drammen, rijmen van een cent, elders beven voor twaalf lezers en een snurkende recensent. Ga nu, verzen, op jullie lichte voeten, jullie hebben niet hard getrapt op de oude aarde waar de graven lachen als zij hun gasten zien, het ene lijk gestapeld op het andere. Ga nu en wankel naar haar die ik niet ken.

43

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

Ilja Leonard Pfeiffer: HET IDEALE GEDICHT in een niet nader aangeduid seizoen schreef ik in de ik-vorm een tijdloos en meerduidig gedicht over het raadsel van het bestaan dat met weemoed en humor tot nadenken stemde en ontroerde het had geen strakke vorm er kwamen zeekoeien in voor en berekeningen van salonbèta’s die wel klopten maar niet van toepassing waren en woorden zoals houtekiet waarop je niet kunt rijmen alsmede koenraads kleefpastei en zeezoutwit dat altijd blauwer opdroogt dan je dacht en iemand die zei hebben jullie dat nou ook maar niemand had dat ook het was een ideaal gedicht en maar want toen ik jou toen ik jou zag zitten leunen en liggen in jouw weergaloze jij-vorm met het pronte volrijm van jouw deinend distichon op het dwingend strakke metrum van jouw maten in fracties van seconden volmaakt expliciet en eenduidig uitgelicht tot in de volta die een valkuil was van tranen in jouw golvende klinkdicht tussen jouw octaaf omarmend uit graniet gehouwen en terzinen die dansten als zinnen voor mijn ogen toen brak lente los van zingen en om nooit meer na te denken en vloog elke vogel op tot in zijn lied klopten alle vergelijkingen met jou als onbekende rijmde mijn bestaan op het raadsel van jouw lijf lijm van mijn lippen sap van mijn blauwende weemoed zee van mijn zweefduik zout van mijn loeiende wonden want zo was jij om nooit meer om te slaan ik heb je gezoend gelikt gezoend en uitgeknipt en opgeprikt waar ik jou dag en nacht kan lezen jij o mijn pure vorm mijn ideaal gedicht Uit: Dolores. Elegieën (2002).

________________________________ 44

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

KRONIEK: PŘEMYSL JANOTA IN MEMORIAM De vooraanstaande Tsjechische foneticus en taalkundige Přemysl Janota, hoogleraar aan de Letterenfaculteit van de Karelsuniversiteit, en internationaal erkend specialist in zijn vakgebied en een unieke persoonlijkheid, is na een korte, ernstige ziekte op 24 september 2008 overleden. Het bericht van zijn heengaan heeft zijn binnenen buitenlandse vakgenoten getroffen en eenieder diep bedroefd die het geluk had om door Přemysl Janota te worden onderwezen of met hem te mogen samenwerken aan wetenschappelijk onderzoek of een praktische taak. Přemysl Janota

Přemysl Janota werd geboren in Praag op 10 mei 1926. In Praag bezocht hij ook de middelbare school en in 1946 begon hij hier zijn studie aan de Letterenfaculteit van de Karelsuniversiteit. Hij studeerde vijf vakken: fonetiek, algemene taalwetenschap, filosofie, Nederlands en Engels. Hij voltooide zijn studie in 1950 met een doctoraat in de fonetiek, algemene taalwetenschap en filosofie. Een deel van zijn studie bracht hij door aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij zich bezighield met fonetiek en Nederlands onder leiding van de wereldberoemde fonetica professor Louise Kaiser (1891-1973). Uit deze tijd dateert ook zijn eerste studie over kwantiteit. De belangstelling voor het Nederlands en de vriendschap jegens dit land zouden een vast onderdeel van zijn leven blijven. Na de beëindiging van zijn studie in 1950 werkte Přemysl Janota eerst bij het Praags Logopedisch Instituut bij professor Jiří Sovák, en al heel snel werd hij hoofd van het Audiologisch Laboratorium. Tegelijkertijd breidde hij zijn kwalificaties uit met een studie logopedie aan de Pedagogische Faculteit van de Karelsuniversiteit, die hij in 1955 voltooide. In 1957 keerde hij terug naar de Letterenfaculteit van de Karelsuniversiteit. Hij accepteerde een aanbod van professor Bohuslav Hála en begon als onderzoeksassistent aan het Fonetisch Instituut. Daar is hij sindsdien gebleven ondanks alle organisatorische veranderingen die hier zouden plaatsvinden. Vorig jaar – in dit schooljaar – had hij er honderd universitaire semesters gewerkt... Vanzelfsprekend werden de wetenschappelijke activiteiten van Přemysl Janota gekenmerkt door de situatie zoals die was gedurende het grootste deel van zijn werkzame leven. In 1964 werd hij docent aan de Karelsuniversiteit. Tot professor kon hij pas benoemd worden na de verandering van het politieke klimaat, in 1990, en hij was een van de eerste pedagogen aan de Letterenfaculteit die op deze manier gerehabiliteerd werden. Met enthousiasme en met volledige inzet hielp hij toen mee het studievak en de vakgroep te vernieuwen. Einde 1995 werd hem de eretitel professor emeritus verleend. Ook daarna nam hij nog op actieve manier deel aan het wetenschappelijke en pedagogische werk van het instituut. De laatste wetenschappelijke tekst van zijn hand dateert nog uit juli 2008. Tijdens zijn leven werd Přemysl Janota enkele keren verzocht om de leiding van een buitenlandse fonetische vakgroep (in Amsterdam, Hamburg, Nijmegen) op zich te nemen, maar nooit kreeg hij toestemming van de overheid en hij wilde zijn land niet illegaal verlaten. Wij zullen nooit meer te weten komen of het hem misschien speet dat hij geen gebruik heeft kunnen maken van de mogelijkheden die hem geboden waren: zoiets liet hij niet blijken, zelfs niet toen er steeds minder mogelijkheden kwamen om op een behoorlijk niveau te werken. Voor de Tsjechische fonetiek was het echter een groot geluk dat hij niet vertrok. De vakspecialistische activiteiten van Přemysl Janota waren altijd omvangrijk en de resultaten van zijn wetenschappelijke werk hebben in belangrijke mate de ontwikkeling van enkele wetenschappelijke vakken beïnvloed, met name de fonetiek en de logopedie. Binnen de logopedie interesseerde hij zich altijd sterk voor de taal van mensen met gehoorstoornissen, wat hem bovendien de mogelijkheid bood om samen te werken met zijn vrouw Naděžda Janotová, een uitstekend specialiste in doventaal. Jarenlang doceerde hij ook fonetiek aan de Pedagogische Faculteit voor studenten logopedie. Hij werkte ook het eerste audiometrische systeem uit voor Tsjechische woorden, inclusief een aanpassing voor kleine kinderen (bijvoorbeeld in “Audiometrie řeči”, 1958; “Audiometrie řeči u dětí”, 45

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 1958). Hij creëerde het concept van heropleidingscursussen voor slechthorenden en bedacht technieken die een beter onderwijs voor kinderen met gehoorstoornissen mogelijk maken. Hij nam ook deel aan concreet onderzoek naar hun taal en zocht mogelijkheden voor objectieve audiometrische evaluatie (bijvoorbeeld “Auditory evaluation of the speech of the deaf children”, 1983; “Quality judgements of the speech of the deaf”, 1984). De interesse en inzet van Přemysl Janota gold vooral de fonetiek en het Fonetisch Instituut van de Letterenfaculteit. Hier was duidelijk sprake van tweerichtingsverkeer. De inhoud en de werksfeer op het instituut werden altijd in aanzienlijke mate beïnvloed door zijn aandeel in alles wat hier gebeurde. Wat de vooruitzichten van het vak betrof, had de universitaire fonetische vakgroep in Praag in de jaren vijftig van de twintigste eeuw het geluk van de traditie van Josef Chlumský en Bohuslav Hála met zijn nadruk op instrumenteel onderzoek; de traditie van Antonín Frinta met zijn belangstelling voor taalvariatie en uitspraakvarianten (in het huidige woordgebruik); en niet te vergeten het zwaartepunt: het sterke fonologische concept van de zogenoemde Praagse School, die later het sterkst vertegenwoordigd was in het werk van Milan Romportl. Door externe politieke omstandigheden ging deze gunstige basis langzamerhand teloor en uiteindelijk zag het ernaar uit dat de fonetiek als vak in de Tsjechische wetenschappelijke context helemaal zou verdwijnen. Dat dit toch niet is gebeurd en de universitaire fonetische vakgroep een niveau heeft behouden dat een nieuwe ontwikkeling mogelijk maakte, was voor een belangrijk deel te danken aan de sterke persoonlijkheid van Přemysl Janota. Fonetisch onderzoek is overwegend experimenteel van aard en kan niet worden verricht zonder analyse van het materiaal op een minimaal niveau van technische ontwikkeling. Přemysl Janota was altijd geïnteresseerd in de instrumentele methodiek en beschikte tegelijkertijd over een bijzondere kennis op het gebied van akoestiek, elektroakoestiek en later ook computertechniek. Allengs ontwierp en construeerde hij zelf talrijke gespecialiseerde installaties waarmee de geluidsanalyse van taal werd vergemakkelijkt. Dit maakte het mogelijk het onderzoek voort te zetten in een tijd toen het fonetisch instituut zijn technische achtergrond had verloren. Het bekendste was waarschijnlijk Janota’s segmentator, die met succes gebruikt werd in veel Europese laboratoria en die nagemaakt werd in verschillende variaties omdat zijn uitvinder niet alleen geen octrooi aanvroeg maar het principe ervan zelfs openbaar maakte. Wat de andere systemen betreft, willen wij de aandacht van de lezer vestigen op de installatie voor het opnemen van melodie of een eenvoudige synthetisator voor klinkers, waarmee Janota een groot deel van het materiaal vergaarde voor zijn uitstekende monografie Personal Characteristics of Speech (1967). Elk wetenschappelijk vak heeft voor zijn ontwikkeling een goede opleiding nodig voor jonge wetenschappers en ook een voldoende brede en permanente uitwisseling van ervaring. De Tsjechische fonetiek had het geluk dat het werk van Přemysl Janota in de jaren van isolatie en stagnatie inspirerende voorbeelden van principes bracht waarvan een goed niveau van wetenschappelijk onderzoek afhankelijk is: het thema kiezen dat essentieel is voor het gekozen aspect van een onderzoeksveld, het op de hoogte zijn van bestaande onderzoeksresultaten, het vinden van evenwicht tussen het doel en de mogelijkheden van de methode, het vermogen om modieuze interpretaties te vermijden, nuchterheid in het beoordelen van resultaten. Deze karakteristieke eigenschappen van de studies van Přemysl Janota vormden en vormen een leerschool van onschatbare waarde, en niet alleen voor beginners in het vak. Een zeer gewaardeerde eigenschap van Janota was ook zijn teamgeest waarvan de talrijke publicaties getuigen die ontstaan zijn in samenwerking met collega’s. Přemysl Janota was een internationaal gewaardeerde autoriteit, niet alleen dankzij zijn activiteiten in organisaties binnen zijn vakgebied, maar ook dankzij zijn uitstekende persoonlijke contacten met veel medewerkers van vooraanstaande fonetische laboratoria. Ook dit droeg ertoe bij dat de Praagse vakgroep niet vergeten werd binnen de internationale wetenschappelijke wereld en toen de politieke verhoudingen in de jaren negentig veranderd waren, kreeg deze vakgroep ook concrete steun van diverse kanten. Toen wij de verzamelband ter ere van Janota’s zeventigste verjaardag uitgaven (Phonetica Pragensia IX, 1996), stuurden 32 auteurs van 19 vakgroepen uit 10 landen van verschillende werelddelen hun bijdragen. Janota heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de beschrijving van de Tsjechische taal door de uitwerking van enkele belangrijke onderzoeksgebieden die ook in een vergelijkende context actueel blijven: met name het onderzoek naar de akoestische eigenschappen en de perceptuele evaluatie van Tsjechische vocalen. Dit onderwerp vormt de essentie van de nog steeds actuele monografie Personal Characteristics of Speech (1967), maar aan dit onderzoeksveld zijn ook zelfstandige deelstudies gewijd (bijvoorbeeld ’Zur Wahrnehmung synthetischer tschechischer Vokale”, 1964; “An investigation of Czech vowel quantity by means of listening tests”, 1970). Een 46

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 andere serie wordt gevormd door Janota's bijdragen op het gebied van prosodie, met name van het woordaccent, weer ondersteund door het onderzoek naar perceptie (bijvoorbeeld “Perception of stress by Czech listeners”, 1970; “Auditory evaluation of stress under the influence of context”, 1974; “Some observations on the perceptions of stress in Czech”, 1979). Van essentiële betekenis voor de beschrijving van de uitspraak van het hedendaagse gesproken Tsjechisch en zijn variabiliteit is de databank van geluidssamples, waartoe Janota al in de jaren tachtig de aanzet heeft gegeven (bijvoorbeeld “Auditory analysis of speech segments”, 1989, of “Contemporary Czech pronunciation: a database study”, 1991). In de jaren negentig keerde hij terug tot de problematiek van de spraaksynthese waarin hij ooit pionier was, en hij hielp mee programma's te creëren voor automatische omzetting van tekst in spraak voor het Tsjechisch (bijvoorbeeld “Text-to-speech synthesis of Czech and Slovak”, 1994; “The neutral vowel in Czech: its application in text-to-speech synthesis”, 1995). Ondertussen vergat hij het Nederlands niet, een van zijn liefdes, evenals het land zelf (van redelijk recente datum bijvoorbeeld Kapesní nizozemský slovník / Tsjechisch zakwoordenboek, 1996, en Nederlandse woorden in een Tsjechische mond, 2001). Přemysl Janota was ook een uitstekend universitair docent. Gezien de tijd die hij hieraan besteedde, was hij lange tijd vooral docent, in een periode toen het bestaan van de fonetiek afhankelijk was van het aantal lesuren in het studieprogramma voor sommige talen. Jarenlang gaf hij colleges fonetiek van het Engels, Tsjechisch, Duits, Nederlands, Nederlandse grammatica en gespecialiseerde colleges algemene fonetiek, akoestiek van de taal, taalontwikkeling en taalstoornissen en andere colleges. Hij is auteur van veel nog steeds actuele leerteksten, testen en onderwijsprogramma’s. Hij wijdde ook theoriestudies aan de problematiek van het onderwijs (bijvoorbeeld “Testing perceptive and productive skills in language learning”, 1976; “Ein Sprachperzeptiontest für den Ausspracheunterricht”, 1981; “Testing speech perception in noise”, 1995). Onder studenten was hij buitengewoon populair, wat niet verwonderlijk is: hij kende zijn onderwerp, hij had de gave van de taal, hij geloofde in zijn leerlingen en doceerde graag. Men zou nog veel andere zaken kunnen vermelden: Janota's activiteit als uitgever, zijn populairwetenschappelijke lezingen en seminaries buiten de faculteit, zijn werkzaamheden in verschillende vertegenwoordigende organen aan de faculteit en de universiteit. Professor Janota heeft tijdens zijn leven veel gepresteerd en velen beïnvloed. Eén ding moet echter nog gezegd worden, ook al kunnen woorden niet de diepste essentie weergeven: Přemysl Janota was een buitengewone persoonlijkheid, vooral door hoe hij was als mens. Een uitzonderlijk goed mens, royaal en door en door positief, met het vermogen aan anderen te denken en hen te helpen. Ook in ogenblikken van leed, die hem niet bespaard bleven, vond hij de moed tot vreugde. Mensen voelden zich goed bij hem. Zo’n welwillende houding tegenover de wereld heeft soms een hoge prijs voor een mens. Wij zijn ons hiervan terdege bewust. De Praagse fonetische vakgroep van de Karelsuniversiteit zal professor Přemysl Janota altijd dankbaar zijn dat hij die nooit heeft verlaten. Bedankt. Zdena Palková Fonetisch Instituut van de Filosofische Faculteit van de Karelsuniversiteit nám. Jana Palacha 2, 116 38 Praha 1 Vertaling: Ruben Pellar De tekst werd gecorrigeerd door Mevr. Martha Hofman Vertaald uit het Tsjechische origineel gepubliceerd in het tijdschrift Slovo a slovesnost, 2/2009, jaargang 70 Foto: Jesse Ultzen

☼

47

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

CULTUREEL EN SOCIAAL LEVEN

24 T/M 27 OCTOBER 2009

REIS NAAR VLAANDEREN Vrijdagmarkt met het beeld van de Vlaamse held Jacob van Artevelde, Gent

Het grote avontuur begon voor mij deze keer op 24 oktober ’s morgens om vijf voor vier. Waarom zo vroeg? Het vliegtuig richting Brussel vertrok namelijk om 7 uur precies en de informatie die ik samen met mijn ticket had uitgeprint, bevatte een duidelijk advies: “Twee uur van tevoren aanwezig zijn”. Achteraf bezien was anderhalf uur voor vertrek zat. Maar hoe moet de arme onervaren reiziger dit weten?! Tien jaar geleden of zoiets, toen ik voor het laatst vloog, mocht je nog de gekste dingen meenemen in het vliegtuig: een flesje water en zelfs een nagelschaartje! Anyway, ik kon na controles dus nog een volle drie kwartier genieten van het zitten in de hal en bekijken van een onvoorstelbaar grote groep Griekse toeristen die een weekendje Praag op hun programma hadden. Bij het instappen liep ik al een paar andere deelnemers tegen het lijf en na een probleemloze vlucht hebben we ook nog onze gids Piet Schepens zonder moeite gevonden bij een koffiepunt in Zaventem, het vliegveld van Brussel. Ik was nooit eerder op Zaventem geweest maar begreep al gauw dat het een zware taak was om ons als gehele groep naar het station te verplaatsen. Dat moest niet alleen via de wirwar van roltrappen, maar onderweg moesten ook nog de koffers worden opgehaald. Het is zonder verlies van NEBE- leden gelukt. En dus konden we onze reis naar Antwerpen aanvangen, in een broertje van de Tsjechische boemeltrein-panťák (en ongeveer ook van hetzelfde bouwjaar, vermoedden wij). Aangekomen bij ons buitengewoon gunstig gelegen Antwerpse hotel bleek dat de deelnemende NE-BEleden die niet op onze vlucht zaten, daar al waren gearriveerd. Het hotel was echter nog niet echt in ons geïnteresseerd. We hebben onze bagage maar achtergelaten in een soort bijkeukenachtige ruimte, onder een groot bord waarop duidelijk stond dat de directie nergens voor verantwoordelijk was. Met onze harten vol vertrouwen dat geen Antwerpse crimineel belangstelling zou hebben voor koffers vol Tsjechische kleding, volgden we Piet richting hartje Antwerpen. Het werd al snel duidelijk wat de vaakst voorkomende winkel in deze Belgische stad zou zijn. Dat is een chocolaterie, met de etalage die een kunstwerk op zich is en die natuurlijk de voorbijganger lokt om per se een aankoop te doen. Naarmate de dag vorderde, nam de mensenmassa steeds toe en de kwaliteit van het weer helaas steeds af. Toen het duidelijk werd dat we zonder een paraplu niet verder konden wandelen en het ook nog ging waaien, was de tijd gelukkig net rijp voor het eerste kathedraalbezoek van deze reis. De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal staat op de plek waar voor 1124 een Mariakapel stond. Die kapel werd daarna uitgebouwd tot een romaanse kerk. Tussen 1350 en 1520 verrees op die plaats de grootste gotische kerk van de Nederlanden. Toen Antwerpen in 1559 een bisdom werd, veranderde de status van de kerk in kathedraal. In haar lange geschiedenis heeft de kerk het zwaar te verduren gehad. Het gebouw werd 48

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 geteisterd door branden, beeldenstormen en Franse revolutionairen. In de kathedraal bevinden zich vier werken van de schilder Peter Paul Rubens, waarvan drie speciaal voor de kathedraal gemaakt zijn. Eenmaal weer buiten bleek het weer niet veel beter te zijn geworden. Maar onder de belofte van een cafébezoek heeft de groep het toch nog even gered om tot de Schelde te lopen (met onderweg een beeld van een niet bestaand iemand die iets deed wat nooit gebeurd was). De frisse wind aan de kade blies ons een nabijgelegen café in, naar warme soep, omelet, thee, Kriek, Leffe enz. Het middagprogramma was varieerde nogal per persoon, van snel naar het hotel gaan, het museum Plantin-Moretus tot gezellig slenteren door de stad. Het laatste resulteerde in interessante verrassingen zoals een plantentuin middenin de stad, een Antwerpse zaterdagmarkt, capuccino in een cafeetje vol Antwerpenaren en met worst, salades, kaas en… chocola in de aanbieding. De dag werd besloten met een groepsavondmaal, bestaande uit gebakken witlof met kaas en ham. Lekker en warm. De eerste nacht was nogal “opgevrolijkt” door dronken medegasten in het hotel en het eerste ontbijt leidde tot de ontdekking dat je nooit, maar dan ook echt nooit, in Hotel Billiard Palace zomaar een vork mag pakken. Dag twee bracht ons een bezoek aan Brussel met zich mee. Het station scheen aangenaam centraal gelegen te zijn. De stadswandeling werd deze keer gekenmerkt door marktbezoek . We hebben er in totaal drie gezien. Was er al vanaf de aankomst in het land duidelijk dat je hier met één taal nergens komt, in Brussel werden we gelijk in de realiteit van multi-culti gegooid, met als hoogtepunt de vreemdelingenmarkt. Het leek eerst volstrekt onmogelijk, maar het is ons ook nog gelukt om tussen de hordes mensen van uiteenlopend afkomst even een exotische lunch te nuttigen. Persoonlijk vond ik het een beetje te druk daar, met een rustige zondag had het niets te maken. Aan de andere kant, al die verse kruiden, muntthee, roze en paarse beha’s in maat XXL, van alles in het zuur, gebakken kip, mandarijnen met nog blaadjes eraan – probeer dat alles eens in eigen land op één plek te vinden! Op de Grote Markt wemelde het van brandweermensen en later op de dag was er nog een optreden van trommelaars. Dit was echter pas na de gezamenlijke koffie toen we op eigen houtje de stad mochten verkennen. Ik heb, samen met nog een gelijkgezinde medereizigster, gekozen om de Belgische checklist af te werken: friet eten, chocola drinken, een wafel proeven. Dat is in Brussel voor 66 % gelukt. De overige NE-BE-leden hielden zich meer of minder cultureel bezig, elk wat wils. De kathedraal van Brussel hebben we slechts als een trefpunt gebruikt – eerst was die ontoegankelijk vanwege de mis en later vanwege een concert. Gent was de derde stad in de rij. Omdat het treinkaartje het duurst was van alles, neem ik aan dat we die dag onze langste treinrit hebben gemaakt. Het station was een mooie wandeling van het centrum verwijderd, wat we vooral tijdens de terugkomst duidelijk aan onze langzaam nogal vermoeide voeten hadden gevoeld. De stad Gent is op dit moment met een grote reconstructie bezig wat op vele plaatsen in de binnenstad te zien was. Veel openliggende straten, een enorme gat op een van de pleinen en opgebroken tramsporen. De uitleg tijdens de stadswandeling werd dus af en toe overstemd door de geluiden van graafmachines e.d. Op een gegeven moment stopten we op de Vrijdagmarkt – en wie loopt daar: NE-BE-lid Jos! Net op tijd om met ons naar het volgende programmapunt te gaan. Dit was natuurlijk de kathedraal. De bekende Sint-Baafskathedraal is het resultaat van diverse uitbreidingen. Omstreeks 1150 is met de bouw begonnen. Het gedeelte dat toen als eerste stuk is gebouwd, is inmiddels verdwenen. Het oudste gedeelte van de huidige kathedraal stamt uit de eerste helft van de dertiende eeuw en het nieuwste uit de jaren 1533 – 1559. De grootste bezienswaardigheid van de kathedraal is het altaar met Het Lam Gods van Jan van Eijck. Dit bevindt zich in de Villakapel, een van de dertien kapellen van de kathedraal. De uitleg over Het Lam Gods kregen we reeds enkele weken geleden in Praag te horen. Wie niet goed had opgelet of er toen niet bij kon zijn, kon tegen een kleine vergoeding een beschrijving in veel talen (ook in het Slowaaks!) krijgen. Na een gemeenschappelijke lunch zijn we door Piet aan ons lot overgelaten wat uitliep op een poging de plaatselijke Leonidas leeg te kopen, op een onderzoek van de plaatselijke Carrefour (pas op, met twee uitgangen!), op een zoektocht naar Bart Smit, op het verder afwerken van de Belgische checklist en op een oriëntatieloop naar het station. Het was toch een soort wonder dat we nog later in de avond voldoende kracht gevonden hebben om een Antwerpse pizzeria te bezoeken. 49

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 Een van de uitdagingen van de laatste dag in Vlaanderen was het achterlaten van de koffers in de bagagekluizen van station Leuven. Nadat dit gelukt was, zijn we snel richting museum gegaan waar onze speciale gids al wachtte. We kregen uitleg over de tentoonstelling van Rogier van der Weyden, een groot schilder uit de vijftiende eeuw die ook de meester van de passie en de ingetogen expressie wordt genoemd. Tevens was dit een gelegenheid om het nieuwe stedelijke museum van Leuven te bezoeken. Dit is recent uitgebreid tot een groter museumcomplex, naar een ontwerp van Stéphane Beel. De veiligheidsmaatregelen daar waren vergelijkbaar met die op het vliegveld van Brussel, zoals later zou blijken. De rest van de dag bestond uit een lunch in een buitengewoon gezellige brasserie (de meeste reizigers hebben deze gelegenheid gebruikt om de laatste Vlaamse specialiteit te nuttigen, het koninginnehapje). Ook was er nog een aangename stadswandeling door deze universiteitsstad, met een kort bezoek aan de belangrijkste kerk en van het rustige begijnhof. En toen brak het tijdstip aan voor vertrek richting vliegveld… Tot de volgende keer! Sylva Alderliesten

Boven: Sint-Baafskathedraal, Gent Beneden: Graslei, Gent

Foto: Lenka Strnadová

50

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

DE BOODSCHAP VAN “DE GULDEN PASSER” Weten jullie dat er zich in Antwerpen een van de oudste boekdrukkerijen en uitgeverijen in Europa bevindt? Het is het Museum Plantin-Moretus, gelegen aan de Vrijdagmarkt 2022. Het oorspronkelijk renaisancistische burgerhuis met zijn weelderige barokgevel herbergt een unieke getuigenis: niet alleen van de ongelooflijke werkzaamheid, nijverheid en ambachtsbekwaamheid van de mensen die erin hebben gewoond en gewerkt, maar ook van de ontwikkeling van de boekdrukkunst, de verspreiding van het renaisancistische gedachtegoed en het begin van de moderne beschaving. De stichter van de bekende uitgeverij was Christoffel Plantijn (Christophe Plantin), afkomstig uit een arme familie in Frankrijk, die geleerd had voor boekbinder en leerbewerker. Na tobberige jaren in zijn geboorteland (zijn moeder was tijdens een pestepidemie overleden en zijn vader heeft zijn zeventienjarige zoon alleen achtergelaten), verhuisde Plantin samen met zijn vrouw tussen 1548-1549 van Parijs naar Antwerpen. De rijke stad aan de Schelde was tijdens het hoogtepunt van de Gouden Eeuw de ideale plaats om een drukkerij en een boekuitgeverij op te richten. De plaatselijke markt, voorzien van goederen uit de hele wereld, bood genoeg benodigd materiaal. Werkkrachten waren ook gemakkelijk beschikbaar. En sterker nog, zo’n economisch welvarende omgeving creëerde ideale condities voor de verspreiding van nieuwe – godsdienstige, filosofische en wetenschappelijke – denkbeelden. Na de vergaring van het nodige kapitaal opende Plantijn zijn droombedrijf Officina Plantiniana op hetzelfde adres als waar het huidige museum zich bevindt. De drukkerij presenteert zich met het symbool van een gouden passer (in de voorgevel van het huis) en wordt dan ook “De Gulden Passer” genoemd. Onderdeel ervan is Plantijns motto: “Labore et Constantia” (Arbeid en Volharding). Het allereerste boek werd hier in 1555 gedrukt. Ter informatie: het was een humanistisch georiënteerd werkje in het Latijn, een manuaal voor opvoeding van adellijke meisjes (Giovanni Michele Bruno, La institutione di una fanciulla nata nobilmente). Op meer dan bewonderingswaardige wijze gaf Plantijn invulling aan zijn levensmotto. Dankzij zijn ijver en geduld transformeerde hij zijn kleine bedrijf tot een wereldberoemde uitgeverij van humanistische en wetenschappelijke boekwerken, die uitblonken door de hoge kwaliteit en esthetische uitvoering van de drukkunst. In het lange bestaan van de drukkerij werden hier 2500 publicaties gedrukt op het gebied van theologie, wijsbegeerte, rechten, geschiedenis, klassieke en moderne filologie, literatuur en natuurwetenschappen. Daaronder kunt u zulke schatten vinden als een van de eerste Nederlandse woordenboeken Thesaurus Theutonicae linguae, Schat der Nederduytscher spraken (1573) of een vijftalige bijbel Biblia Polyglotta of Biblia Regia (1568-1573): in het Latijn, Grieks, Hebreeuws, Syrisch-Arabisch en Aramees. In de tijd van de grootste bloei in de tweede helft van de zestiende eeuw bood de uitgeverij van Plantijn werk aan ongeveer 80 mensen, onder hen 32 drukkers, 20 zetters, 3 correctoren en ook veel werknemers als lettersnijders en lettergieters, maar ook houtsnijders, boekbinders en illustratoren. Een middag zal nauwelijks genoeg zijn om alle 35 “magische kamers” grondig te bekijken, beginnend met de eigen drukkerij waarin de oudste boekdrukpersen ter wereld staan. Zelfs de goed uitgevoerde renovatie van de tentoongestelde objecten kon de geur van drukinkt, waarmee de grote leren tampons voor het aanbrengen van de inkt zijn doordrenkt, niet verdrijven. In de verzamelingen kunt u veel houten letterbakken vinden, die lettertekensets in verschillende stijlen voor bijna alle wereldtalen bevatten. Immers, de hedendaagse meest gebruikte tekstverwerker MS Word biedt steeds enkele lettertypen (fonts) aan die afgeleid zijn van een lokale verzameling, denk maar eens aan de populaire Garamond, die nog steeds bestaat. Hoeveel zorgvuldigheid, handigheid en gevoel was destijds vereist voor het zetten van één pagina, kunnen we ons nu nauwelijks indenken in onze tijd van computers. Stelt u zich eens voor dat u uw tekst teken voor teken met een pincet zou moeten opstellen in de drukvorm, bovendien achterstevoren, dan vastbinden met een touwtje, zodat de letterstaafjes bij elkaar blijven. Pas daarna zou u de gezette matrijs plechtig in de pers kunnen plaatsen. Ook geen snelle tekstcorrecties, geen stukjes even snel overschrijven! Elke gezette pagina moest eerst als proef gedrukt worden en overhandigd worden aan de “correcteur”, die er met een pen de nodige verbeteringen in aanbracht. Voor het correctiewerk werd een grote kamer naast de drukkerij gebruikt. De grootte en positionering ervan wijst op het belang van het correctorsvak. Het hoeft geen betoog dat een perfecte kennis van verschillende talen, waaronder klassieke en oriëntaalse talen, noodzakelijk was voor een goede uitvoering van deze verantwoordelijke baan. In overeenstemming met de correcties werd dan 51

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 het zetsel verbeterd, de bladzijde werd in de drukpers gedrukt, de hele matrijs werd gewassen en de gebruikte letterstaafjes werden weer teruggelegd in de houten letterbakken, zodat ze opnieuw konden worden gebruikt. Het laatste boek dat hier werd gedrukt, stamt uit de tweede helft van de negentiende eeuw, toen de industriële revolutie ingreep in het leven van de drukkerij en al haar bewoners en arbeiders. Maar waarom is het museum zo levendig? Dankzij de wijze stap van de laatste eigenaars, de afstammelingen van Plantin en Moretus, die na de stopzetting van de drukkerij besloten om de hele uitgeverij inclusief de privédelen van het huis aan hun stad te schenken. Daarom bleef bijna alles op de juiste plaats: de werkplaatsen waar letterstempels en lettermatrijzen werden gemaakt, waarmee de letterstaafjes werden gegoten, de drukpersen, de gedrukte werken en kostbare banden, luxe interieurs, gedecoreerd met renaissancistisch meubilair, kristalluchters, Vlaamse tapisserieën en veel schilderijen (o.a. van P. P. Rubens). De tentoongestelde objecten zijn in hun context gebleven, ze zijn geen dode voorwerpen geworden, omdat ze thuis zijn gebleven in hun natuurlijke omgeving. De tuin van de rustige binnenhof wordt goed verzorgd en daarom tiert deze nog altijd welig. Van het feit dat het huis PlantinMoretus nog steeds springlevend is, getuigt bijvoorbeeld ook de handzetsel workshops voor enthousiaste kinderen en volwassenen. Tijdens het redigeren van de laatste “reguliere” uitgave van ons tijdschrift NE-BE dwaalden mijn gedachten soms duizend kilometers ver weg, en wel naar de boekdrukkerij “De Gulden Passer” aan de Antwerpse Vrijdagmarkt. Blijkbaar heeft het allemaal enig verband. De vooruitgang was altijd onverbiddelijk. Dus moet ons tijdschrift buigen voor de snel overgebrachte informatie via internet... Of anders gezegd: internet en de elektronische media brengen vooruitgang in de versnelling van de overdracht van informatie en gedachtegoed. Ons tijdschrift zal voor iedereen verder leven op de website, in een nieuwe, snellere en toegankelijkere vorm. www.ne-be.cz Lenka Strnadová Vertaling: Martina Štrachová

http://museum.antwerpen.be/plantin_Moretus/index.html

52

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN De Katholieke Universiteit Leuven, oorspronkelijk gesticht in 1425, is de oudste universiteit van de Lage Landen en tevens de oudste nog bestaande katholieke universiteit ter wereld. Het zegel van de universiteit toont een zittende Maria als Sedes Sapientiae, Zetel der wijsheid. Aan de K.U. Leuven studeren meer dan 35.000 studenten wat deze de grootste Nederlandstalige universiteit maakt. De universiteit heeft veertien faculteiten waar 62 academische basisopleidingen en 104 voortgezette opleidingen worden aangeboden. Tegenwoordig is de universiteit ook bekend door het Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg.

eerste grote bloei en werd in de hele wereld bekend dankzij geleerden en professoren als Desiderius Erasmus, Adriaan van Utrecht (Paus Adrianus VI), Juan Luis Vives, Gerardus Mercator en Andreas Vesalius. In de zeventiende eeuw kende de Leuvense universiteit een periode van tegenspoed – vooral wetenschappelijk onderzoek en universitair onderwijs namen af in de Zuidelijke Nederlanden. In de achttiende eeuw stond ze onder druk van een toenemende staatsinmenging en in 1797 werd de universiteit opgeheven door de Franse Republiek. In 1816 werd de Leuvense universiteit als een Rijksuniversiteit geopend – opgericht door koning Willem I der Verenigde Nederlanden. In die tijd diende de universiteit alleen voor het opleiden van leraren, juristen en artsen, aan wetenschappelijke onderzoek werd niet gedaan. De eerste Belgische wet op het hoger onderwijs schafte de Rijksuniversiteit van Leuven weer af in 1835. De realiteit van de Belgische talenkwestie van Vlamingen en Walen, weerspiegelt zich ook in de voertaal van de universiteit in de negentiende en twintigste eeuw. Gedurende honderd jaar werd aan de Leuvense universiteit alleen het Frans gesproken. Pas vanaf 1936 werd het merendeel van de colleges parallel in het Nederlands en in het Frans gedoceerd. De universiteit werd in beide wereldoorlogen zwaar getroffen. In 1914 werd de hele stad geplunderd door de Duitse soldaten en de Lakenhal die de toenmalige universiteitsbibliotheek bevatte werd in brand gestoken. Tijdens het Interbellum werd een nieuwe bibliotheek gebouwd in Vlaamse neorenaissancestijl aan het Ladeuzeplein, maar werd in 1940 ook slachtoffer van Duitse vernieling. Na de oorlog werd de bibliotheek gerestaureerd en werd er een prachtige klokkenspel bijgebouwd met de hulp van Amerikaanse fondsen.

Fonske

De universiteit in Leuven werd gesticht in 1425 met de steun van Hertog Jan IV van Brabant. Met een pauselijke bul op 9 december 1425 werd de Leuvense universiteit als Studium Generale door Paus Martinus V gesticht. Ze was de allereerste en voor lange tijd ook de enige universiteit in de Nederlanden – pas in 1575 werd dan de Universiteit van Leiden opgericht. De voertaal van de universiteit werd het Latijn. Naar het model van toen bestaande universiteiten had de Leuvense universiteit aanvankelijk vier faculteiten – de Artes, Burgerlijk en Kerkelijk Recht en de Geneeskunde. In 1432 kwam de Faculteit Godgeleerdheid erbij, die eeuwenlang de meest eerbiedwaardige was van alle faculteiten. In die tijd stelde de stad Leuven de Lakenhal ter beschikking – dit gebouw is nu het universitair beleidscentrum. In de zestiende eeuw kende de Leuvense universiteit een

In 1954, toen Kongo nog een Belgische kolonie was, werd de Universiteit Lovanium te Leopoldstad (het huidige Kinshasa) opgericht door de Katholieke Universiteit Leuven. Vandaag de dag is deze universiteit bekend onder de naam Université de Kinshasa. Na de Tweede Wereldoorlog groeide de strijd tussen het Nederlands en het Frans als voertaal van de universiteit. In 1968 werd de splitsing van de Katholieke Universiteit Leuven een feit. De universiteit werd in twee onafhankelijke universiteiten gesplitst en beide verwierven in 1970 wettelijke zelfstandigheid. De Nederlandstalige Katholieke Universiteit Leuven bleef te Leuven en de Franstalige Université Catholique de Louvain verhuisde naar Louvain-la-Neuve in de provincie Waals-Brabant en is vandaag de dag de grootste Franstalige universiteit van België. In 2002 werd de “Associatie K.U. Leuven” opgericht die dertien Vlaamse instellingen voor hoger onderwijs bundelt. Zo krijgen ze een sterkere positie in het nieuwe Europese onderwijslandschap. De voertaal van de universiteit is sinds 1968 het Nederlands, maar omwille 53

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 van de internationale betekenis wordt ook het Engels belangrijker. Volgens het “Times Higher Education Supplement” van The Times is de Katholieke Universiteit Leuven de hoogst scorende Belgische universiteit. In Europa staat ze op de 23ste plaats, in de hele wereld op de 72ste plaats. De universiteit heeft invloed op de hele stad, daarom is Leuven ook bekend als dé studentenstad. De

faculteiten en verschillende universitaire instellingen zijn verspreid over de hele stad – met als bekendste gebouw de universiteitsbibliotheek en diens toren die door de hele stad zichtbaar is. Een andere bekende bezienswaardigheid is het standbeeld van Fonske, Fons Sapientiae, dat ter gelegenheid van de 550e verjaardag van de Katholieke Universiteit Leuven in 1975 aan de stad werd geschonken. Martina Štrachová

DAGUITSTAPJE NAAR NOORD-BOHEMEN

zondag 26 april 2009

Vroeger dan op andere zondagen begint de dag vol verwachting. Benieuwd naar wat we te zien krijgen in een omgeving met een overwegend negatief beeld. Alle medereizigers zijn tijdig aanwezig op de afgesproken plaats, zodat de bus zonder enige vertraging kan vertrekken. De groep van ruim veertig mensen wordt welkom geheten door de nieuwe voorzitter van NE-BE, mevr. Eva Giese. Zij stelt de reisleider voor, dhr. Piet Schepens en de tolk, dhr. Ruben Pellar. Een speciaal woord van welkom aan de voorzitter van “Vlamingen in de wereld” Bert Stiers en aan de Belgische ambassadeur, mevr. Renilde Loeckx. Het audiosysteem wordt uitgelegd en alle reizigers krijgen een ontvangertje met koptelefoon. Het belooft een fraaie dag te worden met een fijn gezelschap, een bekwame leiding en een aangename voorjaarstemperatuur. Onderweg weet Piet ons te boeien met gedetailleerde cultuurhistorische wetenswaardigheden van de omgeving en vooral van wat ons te wachten staat. Het maakt ons nieuwsgierig en onwillekeurig krijgen we een ongeduldig gevoel om zo gauw mogelijk die bijzonderheden in werkelijkheid te kunnen aanschouwen. Hoe is het mogelijk om het totale gewicht van een kerk ruim 800 m. te verplaatsen? We hebben het gezien; we hebben in de laatgotische Mariakerk gelopen; we zijn in de crypte geweest. Het is fantastisch dat dit bouwwerk voor de ondergang bespaard is gebleven. De rest van het centrum van Most is slechts in oude ansichtkaarten te bewonderen. De opengebleven wond is door de natuur geheeld. Bij het bezoek aan het barokke kasteel Jezeří blijkt dat niet alleen een oude stadskern aan de winning van bruinkool wordt opgeofferd, maar ook het grootste park van Europa met een zeldzame vegetatie. Het is onherkenbaar aangetast. Eens moet dit een bijzonder fraaie omgeving geweest zijn om als locatie voor een kasteel te kiezen; voldoende representatief om gasten als Beethoven en Goethe te ontvangen. Al tientallen jaren is de familie Lobkowicz niet thuis. Wij mochten via een achterdeur het door de tand destijds aangetaste kasteel bezoeken en hebben een indruk gekregen van wat eens een rijk bezit geweest moet zijn: ruim tweehonderd kamers, leeg, verveloos, beschadigd stucwerk en hier en daar brocante resten van een donateur uit de omgeving. Via de kelder met enkele spookachtig ingerichte vertrekken en loshangend textiel dat spinrag moet voorstellen, eindigde de rondleiding met een zicht op de hoofdentree. Het dorre hout van klimop, dat eens de voorgevel sierde, geeft het geheel een macaber beeld. Terwijl wij het kasteel bezochten, heeft de buschauffeur kans gezien de bus achteruit van het smalle bospad op de hoofdweg te manoeuvreren, richting Duchcov. Hier wachtte ons in restaurant Casanova een goed verzorgd middagmaal. Het kasteel is een groot complex, waarvan een zijvleugel geheel gewijd is aan het verblijf van Casanova. Dat deel van het kasteel hebben we bezocht en ons door de gids allerlei anekdotes laten vertellen over deze persoon, die een spreekwoordelijke bekendheid geniet als het over liefde en romantiek gaat. Later heeft Piet ons in de bus verteld dat hij behalve een charmeur ook een intellectueel persoon geweest moet zijn, die alle respect 54

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 en waardering verdient. Hoe dan ook heeft hij kans gezien zich een belangrijke positie te veroveren in het adellijk geslacht Waldstein en zijn sporen nagelaten in Duchcov en omgeving. Een bezoek aan het kasteel was niet mogelijk. Er was wel voldoende tijd om een indruk te krijgen van wat eens een fraaie tuin geweest moet zijn geweest. De meesten van ons ontmoetten elkaar in café Casanova, waar nog een drankje genuttigd werd alvorens op tijd bij de bus te zijn voor de terugreis. Bij het naderen van Praag bedankte Eva allen die hebben bijgedragen tot het welslagen van deze dag. De gids en de tolk verdienden ieder apart een applaus. Wat in de volksmond het zwarte gat van Europa wordt genoemd, was vandaag zonovergoten, met alle prachtige elementen van het voorjaar. Helaas zagen wij ook de sporen van het bloeddorstig ingrijpen in moederaarde en anderzijds het krampachtig strijden voor cultuurhistorische monumenten. Met dank aan de organisatie hebben we een leerzame, onvergetelijke dag beleefd en zien we met spanning uit waar wij het volgend jaar naartoe gaan. Foto Andrea Bednářová: www.ne-be.cz

Cees van Leuven

‘DE HAND GODS VALT WEL ZWAAR OP ONS HOOFD’ BERICHT UIT OOSTENDE______________________________ ‘Ik weet niet of we het over dezelfde Monica Devriese hebben’, probeerde ik schuchter, ‘maar mijn Monica Devriese was de moeder van Guido Gezelle’. De man keek me enkele seconden met open mond aan en sloeg vervolgens met z’n vuist zo hard op tafel, dat zelfs het glaswerk op mijn tafeltje rinkelde. ‘Dat heb ik nog nooit mee gemaakt! Dat een Ollander dat weet, geen ene Vlaming weet het!’ Toen stond hij op en schudde me de hand. Het werd nog een gezellige avond waar we om de beurt strofen uit Gezelles gedichten citeerden, met de linkerhand gebarend, met de rechter het wijnglas heffend. Of het allemaal tekstvast was durf ik niet meer te beweren.

Standbeeld van Eugeen van Oye in Gistel

In het restaurant In de Stad Kortrijk te Oostende maakte ik enkele maanden geleden kennis met een bourgondische Vlaming. Hij was een grote, zware man die gesticulerend en druk pratend aan een tafeltje naast me kwam zitten. Hij vroeg of ik daar bezwaar tegen had en wachtte mijn antwoord niet af. Hij stak gelijk van wal over z’n dochter, die in een Ferrari reed, over neven die ik weet niet meer wat allemaal hadden, en over zijn zwager die zelfs een vliegtuig bezat. ‘Maar’, zo besloot hij zijn inleiding, ‘ik ben van een voorname familie. Devriese is mijn naam. Weet u wie Monica Devriese was? Dat zal wel niet’.

Het toeval was me te hulp geschoten want ik was juist de briefwisseling Gezelle – Eugeen van Oye aan het lezen. In de inleiding en de toelichting op de brieven is veel wetenswaardig te vinden. Zoals u weet was Eugeen van Oye de favoriete leerling van Gezelle op het Klein Seminarie in Roeselare. Gezelle droeg verscheidene gedichten aan hem op, waaronder het bekende Dien Avond en die Rooze. Michel van der Plas noemt dat gedicht in zijn biografie Mijnheer Gezelle omonwonden een liefdesgedicht. Toen Eugeen na de kerstvakantie in 1958 onverwacht niet naar het seminarie terugkeerde begon, om verschillende redenen, een verwijdering tussen leraar en leerling te ontstaan. Ze bleven vrienden op afstand, zagen elkaar soms en correspondeerden met elkaar. De laatst bekende brief, die Van Oye naar Gezelle schreef, 55

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 is uit Oostende van 12 januari 1999, Mijn weerde Heer Gezelle. Guido Gezelle overleed op 27 november 1899. Na studies in Leuven en Gent vestigde Van Oye zich in 1871 als geneesheer in Oostende. Hij zou daar blijven wonen tot 1923 toen hij naar Gistel verhuisde. Hij overleed daar en werd er begraven in 1926. Gistel heeft hem vereerd met een standbeeld vanwege zijn literaire prestaties. Tijdens zijn studententijd in Leuven was hij lid van de studentenvereniging Met Tijd en Vlijt, een groep flaminganten. Het flamingantisme was oorspronkelijk een beweging voor erkenning van de Vlaamse taal. Geleidelijk breidde die zich uit naar andere terreinen, zoals cultuur en politiek. De aanhangers hadden een grote bewondering voor de Germaanse cultuur in het algemeen (Van Oye sprak o.a. Deens en – minder goed – Zweeds) en voor de Duitse in het bijzonder. Vooral Duitse romantici zoals Goethe, Schiller en Heine waren hun voorbeelden. Richard Wagner had vele bewonderaars in Vlaanderen. Na de Duitse overwinning op Frankrijk (1871) nam die bewondering verder toe. In de Frans-Duitse oorlog (1870-1871) werkte hij vrijwillig als arts aan het Franse front. Hij werd hiervoor onderscheiden door de Franse staat en door de stad Arras. In Oostende was hij de eerste arts die dokter in plaats van docteur op zijn naamplaatje vermeldde. Dat moet voor de bovenlaag van de bevolking, die Frans sprak, een kleine provocatie betekend hebben. Hij werkte als dokter voor het Armenbureel van Stene en Oostende en voor de “IJzeren weg”, de spoorwegen. Bovendien was hij als leraar verbonden aan de Nijverheidsschool. Daarnaast vond hij nog tijd om te schrijven en te dichten. In 1974 verscheen zijn eerste dichtbundel Morgenschemer, die ook naar Gezelle werd gezonden. Dat was aanleiding om de correspondentie, die vier jaar gestopt was, te hervatten. Gezelle was geen bewonderaar van de gedichten van Van Oye. Hij vond ze gezwollen en veel verzen waren niet relevant voor het gedicht. Hij vond ze ook te Nederlands. In een brief uit 1887 van Gezelle aan Van Oye, die de mening van Gezelle vroeg over een toegezonden gedicht, schrijft Guido korzelig: “Die rijmloze, gescandeerde, ellenlange reken aan ’t hoofd zijn mij onverdraaglijk. Hoezee 1300 twee! Dat schijnt mij nog erger”. Terwijl Gezelle als flamingant en conservatief priester steeds binnen de bisschoppelijke richtlijnen probeerde te blijven, hield Van Oye er meer liberale gedachten op na, wat destijds zo ongeveer hetzelfde was als van protestantse sympathieën verdacht te worden. Niettemin verbeterde

vanaf toen de verstandhouding weer, mogelijk ook omdat Gezelle gestaakt was met het werven van Van Oye voor het priesterschap. In 1876 trouwde Eugeen met een Duitse, Maria Rumschöttel. Tijdens het leven van Gezelle publiceerde Van Oye nog een dichtbundel: Vonken en Stralen. (1889). Alvorens terug te komen op enkele brieven uit de correspondentie volgt eerst een schets hoe het verder ging met Van Oye. In 1905 werd hij lid van de zeer gerespecteerde Vlaamsche Academie. Tijdens de “Grote Oorlog” van 1914-1918 bleef hij als enige arts op zijn post te Oostende. Zijn zoon Raphaël sneuvelde als legerarts in Frankrijk. Niettemin werd Van Oye na de oorlog beschuldigd van activisme en belandde hij korte tijd in de gevangenis. Hij schreef hierover: Mijn gevangenis. (1923). Vele Vlaamse kunstenaars en intellectuelen werden van activisme beschuldigd, velen vluchtten naar het buitenland. Paul van Ostayen is misschien wel de bekendste onder hen. Waar werd Van Oye precies van beschuldigd? Ik citeer een verslag uit De Duinengalm van 18 juni 1920: Te Oostende of elders in België, sedert dertienden April 1917, met een kwaad opzet ’s vijands politiek of plannen in de-hand te hebben gewerkt; deel te hebben genomen aan het vervormen voor den vijand van wettelijke instellingen of inrichtingen, de getrouwheid der burgers jegens den Koning en den Staat in oorlogstijd aan het wankelen te hebben gebracht. […] Ondervraging der betichten. [Er waren nog vier andere betichten. JW]. Van Oye Eugeen, geneesheer te Oostende, 80 jaar, niet aangehouden uit reden van ouderdom. Betichte, alhoewel de heer Voorzitter hem voorafgaandelijk had aangemaand geen meeting [krachtmeting. JW] te houden, is bij poozen zeer geweldig, en theatraal in stem en gebaar; de heer Voorzitter moet hem verscheidene malen tot de werkelijkheid terugroepen. Van Oye heeft niet anders te zeggen dan dat zijn geweten heel en al rein is, dat hij niets op zijn geweten heeft dat hem kan beschuldigen van verraad, van landverraad. Hij streefde gansch zijn leven voor ’t goede, deed nooit aan politiek, was daar schuw van, hij leefde enkel voor de wetenschap en de kunst. Hij was gekend als Flamingant, hij is het gansch zijn leven geweest. Van in ’t begin dat hij te Oostende was, werd 56

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 er kabaal tegen hem gemaakt. Men beschuldigt hem eene duitsche te hebben gehuwd. Voorzitter: Neen. Betichte loochent ooit propaganda te hebben gemaakt voor de Vlaamsche Hoogeschool, [Met steun van de Duitsers was in 1916 de universiteit van Gent vernederlandst en na de oorlog weer ongedaan gemaakt. JW] of er voor geweest te zijn. Hij miek [maakte. JW] nooit deel van den René De Clercq's Kring, noch was eerevoorzitter van het Jong Vlaams Kongres. Hij heeft wel de beruchte brief aan de Hollanders (waarin o.m. een grooter Germania wenschelijk wordt geacht) geteekend, maar dit handteeken werd hem bij bedrog ontfutseld door Dr. Dumon (ter dood veroordeeld voor landverraad), die hem in een strik deed vallen. Dr. Dumon wilde niet dat hij den brief las, Van Oye meende dat Dumon eerlijk was, nu is zijn gedacht veranderd. Betichte is wel naar het Osborn Hotel geweest, maar daar was geen banket, enkel eene kunstvoordracht door een vriend van voor den oorlog, de duitsche Dr. Wirth die hem uitnoodigde. Daar waren nog andere Oostendenaars. Na de voordracht stelde Dr. Wirth hem voor aan den Plaatskommandant, dien hij niet kende, deze laatste bood hem eene sigaar te rooken en, ja, daar werd wel iets gedronken. Betichte is eens naar Brugge geweest antwoordende op eene uitnoodiging van leeraars van duitsche Hoogescholen, die eene kunstvergadering inrichtten en geerne met hem kennis hadden gemaakt. Daar men hem, op de Kommandantur passen weigerde en hij geerne zijne familie, te Brugge verblijvende, wilde bezoeken, nam hij de kans waar. Dr. Dumon was op die vergadering, niet Dr. Wirth. Het is een infameleugen, zegt betichte dat hij een telegram stuurde naar den Kaiser. Wat de balconkwestie (Van Oye wordt beschuldigd op 27 Januari 1915 van op het balcon der stadsbibliotheek eene duitsche redevoering te hebben toegejuicht en duitschgezinde woorden te hebben uitgesproken), wat de balconkwestie betreft, het is eene belachelijke kabaal. Betichte kon die woorden niet uitspreken -zij zouden eene verloochening geweest zijn van gansch zijn verleden. Sedert 60 jaar streeft hij voor de Vlaamsche beweging, die voor leus heeft: “In Vlaanderen vlaamsch” en niet: “In Vlaanderen, duitsch!” Had betichte de hem ten laste gelegde woorden uitgesproken, hij zou 60 jaar komedie hebben gespeeld! Op het balcon stonden nog andere Oostendenaars. Betichte heeft niet toegejuicht, absoluut niets gedaan. De Frankfurter Zeitung heeft verzen, van den betichte opgenomen. Hij wist daar niets van, en kan daar ook niets aan doen, even min als tegen de aanvallen van Soir, Carillon, en andere bladen. Op

uitgedeelde propagandaboekjes stonden van zijn verzen, doch betichte beweert dat daarin absoluut niets in staat tegen België. Het propagandaboekje Waarom? van Claudius Severus, werd uitgegeven, o. a. namens Jong Vlaanderen en betichte’s naam staat daar op de eerste plaats doch zulks geschiedde buiten zijn kennis en zonder zijne toelating. Voorzitter: Het is kurieus dat alles geschiedde zonder uwe kennis of toelating! Gij had toch uwe memorie niet verloren?! En, bovendien, gij hebt nooit geprotesteerd tegen ’t misbruik maken van uw naam! Betichte: Maar aan wien? Voorzitter. Gij weet het wel! Mr. Geuens, advokaat van den betichte, houdt er aan te bestatigen dat enkel één persoon Van Oye begreep: Hugo Verriest. Voorzitter: Hij wordt als getuige gehoord. Verriest werd inderdaad als getuige gehoord. Van Oye werd vrijgesproken. Verriest pleitte ook voor Van Oye bij de Vlaamsche Academie, waar hij als lid geroyeerd was, maar zonder resultaat. In zijn plaats vroeg de Academie Cyriel Verschaeve, die weigerde. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog vroeg men hem nogmaals, maar ook ditmaal weigerde Verschaeve. Na de oorlog werd Verschaeve bij verstek ter dood veroordeeld wegens collaboratie. Ondanks de vrijspraak werd het leven van Van Oye er niet vrolijker op. Hij werd uit al zijn functies gezet. De ruiten van zijn woning werden ingegooid. Uiteindelijk verhuisde hij in 1923 naar Gistel. Op 13 juni 1882 schrijft Van Oye aan Gezelle over zijn dochtertje Elsa, dat een paar dagen daarvoor geboren was, “Nu schrijf ik UE. Met doodsangst in de ziele: mijn kindje is zwak, uiterst zwak, gezond ja, maar veel levenskracht ontbreekt haar, en ik vrees dat indien God ons niet genadig is, wij het zouden kunnen verliezen”. En negen dagen later: “ Ons kindje is gered! ” Maar op 13 juli van hetzelfde jaar schrijft hij: “Mijn dierbare Heer Gezelle, De hand Gods valt wel zwaar op ons hoofd. Ons eerstgeboren kind, onze Herman, geboren 22 januari 1878, al onze trots, onze hope, de krone mijner jeugd, onze schoone, lieve, goede jongen is ons gisteren, ten 7 ½ uren ’s morgens, ten gevolge eener hersenvliesontsteking, door den Heere ontrukt geworden. Zúlk een kind te moeten verliezen is wel hard!” 57

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 In 1895 overlijdt alsnog Elsa, 13 jaren jong. Hierover is geen correspondentie bekend. Voor mij was het een reden om het oude kerkhof van Oostende eens te bezoeken. Volgens een mededeling bij de ingang liggen er veel beroemde mensen begraven. Ik kende er geen van, wat ook niet veel zegt natuurlijk. In de laatste roman van Charlotte Mutsaers, Koetsier Herfst, speelt deze begraafplaats een cruciale rol en wordt hij lyrisch beschreven. Dat is fictie natuurlijk en bovendien is het kerkhof in de roman met een dikke laag sneeuw bedekt. De werkelijkheid is anders. Het is een troosteloze, grijze steenmassaa, zonder boom, struik of bloem. Maar de kindjes Van Oye liggen er inderdaad

begraven, in een eeuwigdurend graf nog wel. Hier dichtte vader Van Oye, ‘Op het kerkhof, 8 januari ’84’, Een graf in de duinen, waarvan de eerste strofe luidt: Beweegloos eeuwig, eeuwig zwijgend, aan den voet der stille duinen, ligt en slaapt en droomt gij, kind, in de armen van de dood. Voor eeuwig stil! En rond dien stillen droom, die zwijgende eenzaamheid, beweegt zich niets. Jos Wuijts

Belangrijkste bronnen: H. Dekeyser. Huldeboek Dokter Eugeen van Oye. Gistel, 1970. Briefwisseling Gezelle – Van Oye (Jubileum-editie). S.l., 1937. Romain Vanlandschoot. Albrecht Rodenbach. Biografie. Tielt, 2002. Romain Vanlandschoot. Kapelaan Verschaeve. Biografie. Tielt / Gent, 1998.

Het eeuwigdurend graf van Herman en Elsa van Oye te Oostende

________________________________

58

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009

“De boer van Zundert” heeft een eigen museum in zijn geboorteplaats:

Het VINCENT VAN GOGH huis

OP WEG

Sinds het jubileumjaar 2003, toen op grootse wijze werd gevierd dat Van Gogh 150 jaar geleden geboren werd, is de tijd in zijn geboortedorp Zundert (West-Brabant) niet stil blijven staan. Kon altijd informatie over Van Gogh verkregen worden in het plaatselijke VVV-kantoortje annex café, wat de grote kunstenaar niet geheel recht deed, met de opening op 12 september 2008 van het nieuwe Vincent van Gogh Huis veranderde dit drastisch. Het geboortehuis van Vincent van Gogh was al in 1903 afgebroken om plaats te maken voor een ander pand. In dit statige gebouw (links op de foto) is nu het gezellige café-restaurant Auberge Van Gogh gevestigd met aan de achterkant een mooi terras dat uitkijkt op de vroegere pastorietuin. Het enige originele van de oude pastorie uit Van Goghs tijd is de waterput, direct achter dit huis. In het pand ernaast bevindt zich het supermoderne museum: het Vincent van Gogh Huis.

Originele werken van Van Gogh vind je er niet, daarvoor moet je nog altijd naar Amsterdam of de Hoge Veluwe, hoe kan zo’n museum dan toch interessant zijn? De moderne techniek geeft vele mogelijkheden! Nee, niet met reproducties alleen, ook op andere wijze.

Je vindt er op de eerste verdieping een kamer waar je een idee krijgt van Vincents jeugd; je krijgt een audiotour mee en “Vincent zelf” vertelt je het verhaal

over zijn jeugd in Zundert. Op deze manier waart zijn geest rond in dit museum. Sensoren regelen dat er, wanneer je voor de tafel gaat staan, projecties gaan bewegen over het tafelblad. Elders in de kamer kun je via touchscreens in het familiealbum met de foto’s van ouders, broers en zussen bladeren en krijg je de bijbehorende verhalen te beluisteren, bijvoorbeeld over de moeizame relatie tussen Vincent en zijn vader. In zo’n kleine kamer komt dan een hele familie tot leven. De Brabantse jeugd van Vincent vormde een belangrijke grondsteen van zijn bestaan, waar hij later in zijn brieven nog regelmatig op terugkomt. In een brief aan Theo uit 1889 schrijft hij: “Tijdens mijn ziekte heb ik elke kamer van het huis in Zundert weer gezien, elk pad, elke plant in de tuin, de directe omgeving, de velden, de buren, het kerkhof, onze moestuin achter – tot zelfs het eksternest in een hoge acacia op het kerkhof”. Hij beschrijft zichzelf in een brief uit datzelfde jaar aan zijn moeder als een boer van Zundert: “Ofschoon ik Parijs, Londen en zoveel andere grote steden zag, ben ik er toch min of meer als een boer van Zundert, bijvoorbeeld Toon of Piet Prins, uit blijven zien.”

In een andere zaal wordt via beeldschermen werk getoond van de vele kunstenaars die door Van Gogh geïnspireerd zijn geraakt. Beelden en portretten van kunstenaars vloeien in elkaar over; het zijn er heel veel. Op de wanden eromheen hangt echt werk van niet de eerste de beste kunstenaars, zoals Marlene Dumas en Arnulf Rainer. 59

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 Daarnaast is er een zaal voor wisselende exposities. Hier wordt werk van de beeldhouwer Zadkine getoond, die ook het beeld van de gebroeders Van Gogh maakte dat op het plein voor het kerkje staat in Zundert. Op dit moment loopt er een tentoonstelling met werk van de Vlaamse kunstenaar Roger Raveel, die in Machelenaan-de-Leie een eigen museum heeft. Bekijk ook vooral de prachtige website www.vangoghhuis.com waarop veel foto’s en informatie. Mijn uitnodiging van 2002 om eens een bezoek te brengen aan de geboortestreek van Van Gogh blijft nog altijd overeind staan! De eerste Tsjechische bezoekers zijn geweest; ik hoop dat er nog meer volgen!

Zeker zal de interesse voor Van Gogh nog groeien door de vertaling van Petra Schürova van Leven en ziektegeschiedenis van Vincent van Gogh van Erwin van Meekeren; een visie van deze tijd van een psychiater op het ziektebeeld van Van Gogh. Hanny Visser augustus 2009 [email protected]

Wat verbindt PRAAG met het stadje HUARAZ in Peru? Huaraz ligt op 3100 m in het Andesgebergte, ongeveer 400 km ten noorden van de hoofdstad Lima.

leven van een aantal filosofen”. Bij alle lezingen blijkt het te gaan om het leren kennen van jezelf en je eigen ontwikkeling.

Voorafgaand aan het eigenlijke vrijwilligerswerk in twee eetlokalen in Huaraz, die financieel ondersteund worden door de Nederlandse Stichting “WeesKind”, gaat een cursus Spaans.

De naam van het gebouw waar de lezingen plaatsvonden, kwam me bekend voor: “Nueva Acropolis”. Waar kende ik die naam van? Het blijkt de naam van een internationale culturele organisatie, die ook in Praag bestaat! Zo voelde ik me weer verbonden met mijn vroegere woonplaats! (Van 1990 tot 2001 woonde ik in Praag.)

PILSEN EN BATA

Uiteraard moet je de Spaanse taal machtig zijn, wil je met de kinderen die naar de eetlokalen komen, activiteiten ondernemen. Vrijwilligers die vier maanden blijven, de meest gebruikelijke verblijfsduur, krijgen zestig uur les. Ik kon maar twee maanden blijven wegens andere verplichtingen in Nederland, bovendien had ik ooit Spaans geleerd, dus ik had genoeg aan dertig uur. Onze lerares Spaans is een jonge vrouw van begin dertig, die haar leerlingen ook graag introduceert in de wereld van de filosofie. Zij volgt zelf cursussen in “Praktische levensfilosofie”. De lezingen worden heel levendig gebracht, niemand leest iets van papier, je voelt je echt aangesproken. De onderwerpen variëren van “Emotionele intelligentie”, “De filosofie van de krijgsheld”, “De temperamenten” tot “Anekdotes uit het

Tot mijn verrassing kwam ik in Huaraz ook veel reclame van “Pilsen” tegen. Ik heb ook schoenenwinkels van de Bata gesignaleerd.

HET KINDJE JEZUS VAN PRAAG Ik heb al meer dan 30 jaar een band met Huaraz, want ik ben er in 1977 een maand geweest, toen ik een reis van een jaar door Zuid-Amerika maakte. Sinds dat jaar correspondeer ik met Blanca, een Peruaanse vrouw van mijn leeftijd, die ik toen heb leren kennen. Vanuit Praag had ik haar een klein beeldje van het Jezuskindje van Praag gestuurd, wat zij als overtuigd katholiek erg op prijs had gesteld. Het beeldje 60

www.ne-be.cz NE-BE y 2-2009 is bekend in dit land. Vandaar dat het geen al te grote verrassing was, toen ik een kliniek met de naam El

Niño de Praga tegenkwam!

Hanny Visser [email protected]

DIT JUBILEUMNUMMER WORDT UITGEGEVEN MET DE STEUN VAN DE VLAAMSE VERTEGENWOORDIGING IN DE TSJECHISCHE REPUBLIEK. TOTO JUBILEJNÍ ČÍSLO VYCHÁZÍ ZA PODPORY VLÁMSKÉHO ZASTOUPENÍ V ČESKÉ REPUBLICE. Belgische ambassade - Vlaamse vertegenwoordiging Belgické velvyslanectví – Vlámské zastoupení Valdštejnská 6, 118 01 Praha 1 Tel +420 257 532 484, fax +420 257 533 799 [email protected] www.flanders.be/prague

Wij danken de Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden en de Vlaamse Vertegenwoordiging voor de steun sinds de oprichting van onze vereniging. Dankzij deze samenwerking zijn vele interessante projecten tot stand gekomen en onze bibliotheek bevindt zich op een waardige en gezellige plaats. Wij hopen op een vruchtbare voortzetting! Děkujeme Velvyslanectví Nizozemského království a Vlámskému zastoupení za podporu od vzniku naší společnosti. Díky této spolupráci se uskutečnilo množství zajímavých projektů a naši knihovnu najdete na důstojném a příjemném místě. Věříme v plodné pokračování! ☼

61