Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur. Ne Be

Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur

Ne – Be

Ročník / Jaargang: X. • Číslo / Nummer: 2 • Rok / Jaar: 2008

Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008

Vydává / Uitgever (MK ČR E 17882): NE-BE Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury Verening voor Vlaamse en Nederlandse cultuur Radhošťská 1 130 00 Praha 3 Česká Republika Bankovní spojení/Bank: Komerční banka, Praha 2 Číslo účtu/Rekeningnummer: 19-2307530267/0100 IBAN: CZ6101000000192307530267 SWIFT (BIC): KOMBCZPPXXX Výbor / Bestuur: Jana Červenková: [email protected], Eva Giese: [email protected], Andrea Havlíčková: [email protected], Veronika Havlíková: [email protected], Ruben Pellar: [email protected], Jana Pellarová: [email protected], Lucie Pittnerová: [email protected], Ladislav Říha: [email protected], Piet Schepens: [email protected], Petra Schürová: [email protected], Lenka Strnadová: [email protected], Zuzana Vittvarová: [email protected] Čestná předsedkyně / Erevoorzitster: Petra Schürová, [email protected], tel./fax: +420 222 728 603 Předsedkyně / Voorzitster: Jana Červenková, [email protected] Místopředsedkyně / Vice-voorzitters: Veronika Havlíková, [email protected], tel.: +420 286 890 111, mobil: +420 603 553 789 Jana Pellarová, [email protected], tel.: +420 371 728 400, mobil: +420 603 782 819 Eva Giese, [email protected] Pokladník / Penningmeester: Eva Giese, [email protected] Redakce bulletinu / Redactie van het bulletin: Lenka Strnadová, [email protected], mobil: +420 724 280 947 Jesse Ultzen, [email protected] Knihovna / Bibliotheek: O prázdninách zavřeno / Tijdens vakantie gesloten Adresa / Adres: Nizozemské velvyslanectví / Nederlandse Ambassade, Gotthardská 6, Praha 6 Kontakt: Ruben Pellar, [email protected], mobil: +420 605 260 005 Internetové stránky / Onze web-site: www.sweb.cz/ne-be Obálka / Titelblad: Kašna / De fontein, zámek Manětín / het kasteel Manětín, foto Boris Poláček

Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~2~


SLOVO ÚVODEM

Vážení členové NE-BE, milí přátelé, Přicházíme s dalším číslem našeho časopisu. Co zde tentokrát najdete? • • •

•

• •

•

27. dubna jsme byli na krásném výletě v západních Čechách. Více se dočtete v příspěvku Sylvy Alderliesten. Místa, která jsme navštívili, si můžete navíc prohlédnout ve fotoreportáži s fotkami Borise Poláčka. V dubnu se uskutečnilo další setkání členů, tentokrát v café amsterdam. Večer úspěšně zorganizoval náš člen Mirek Pavel a zájemců se sešlo opravdu hodně. Na podzim se můžete těšit na další setkání. V květnu opět přijeli studenti ze školy Coenecoop College z Waddinxveenu, Nejdříve byli v Pelhřimově a potom strávili několik dní v Praze, kde prožili jeden večer opět v rodinách. Letos jsme takových hostitelů měli jedenáct. Někteří z nich nám o svých dojmech napsali do časopisu. 11. června uspořádalo velvyslanectví Nizozemského království a divadlo Archa kolokvium u příležitosti 40. výročí Pražského jara na téma integrace v nové vlasti. Diskuse s nizozemskými Čechy a českými Nizozemci se zúčastnil mimo jiné i státní ministr Max van der Stoel a ministr pro evropské záležitosti Frans Timmermans. Byl to příjemný večer se spoustou zajímavých osobností. Více se dočtete v tomto čísle. České a vlámské dějiny mají mnoho společného. V obou zemích například dominovala po určitou dobu jiná řeč, než byl jazyk domácího obyvatelstva. Podrobnosti se můžete dozvědět v příspěvku Andrey Havlíčkové Vlámské hnutí a České národní obrození. Co nás čeká na podzim? 18. října přijede na pozvání Nebe, Nizozemské ambasády a Vlámského literárního fondu do České republiky známý novinář a spisovatel Geert van Istendael. Bohatý program zahájíme 18. října večerem v kavárně Krásné ztráty, na který Vás srdečně zveme. Pro účastníky zde bude připraven dárek: český překlad knihy Belgický labyrint. V dalších dnech pak autor navštíví ještě Brno a Olomouc. V tomto čísle bulletinu najdete ukázky z překladu autorovy další knihy Moje Nizozemsko. V tomto čísle jsou dále dva inzeráty s nabídkou práce a výzva k zaplacení členského příspěvku za rok 2008. Příspěvek se nezvyšuje. Prosím sdělte nám, pokud chcete členství zrušit, nebo pokud máte novou e-mailovou adresu.

Těšíme se na vaše názory a ohlasy! Hezké léto a podzim Vám přeje Jana Červenková



INFORMACE PRO ČLENY Milí členové Ne-Be, !!! SPLATNOST ČLENSKÉHO PŘÍSPĚVKU!!! Upozorňujeme naše členy, že členský příspěvek na rok 2008, který činí stále 450,- Kč (200,- Kč pro studenty a důchodce) pro členy z České republiky a 19,- EURO pro členy v Nizozemí a Belgii, je splatný nejpozději k 31. 8. 2008. Platbu lze provést bankovním převodem na účet společnosti číslo 19-2307530267/0100 vedený u Komerční banky Praha - náměstí Míru, Italská 2, 120 00 Praha 2, SWIFT: KOMBCZPPXXX. Kód IBAN: CZ6101000000192307530267. Ve zprávě pro příjemce uveďte prosím vaše příjmení. Dárek Jako dárek obdržíte od sdružení Ne-Be český překlad knihy Belgický labyrint od Geerta van Istendaela. Knihu si můžete vyzvednout buď od září v knihovně Ne-Be, nebo na říjnové přednášce Geerta van Istendaela v kavárně Krásný ztráty. Pozor: Prosím sdělte nám, pokud chcete členství zrušit, nebo pokud máte novou e-mailovou adresu. Velmi nám tak usnadníte práci. Adresa pro toto sdělení: [email protected] S pozdravem, Eva Giese, pokladní

Knihovna – otevřeno opět od září Pro individuální konzultace a výpůjčky během prázdnin kontaktujte Rubena Pellara:

[email protected] mobil: +420 605 260 005



CO SE CHYSTÁ V ŘÍJNU 2008: Návštěva spisovatele a novináře GEERTA VAN ISTENDAELA v České republice Sobota 18. října, 18.00: Praha - vystoupení v kavárně Krásný ztráty Úterý 21. října: Olomouc - přednáška na Univerzitě Palackého Středa 22. října: Brno - přednáška na Masarykově univerzitě Ukázku z autorovy knihy Moje Nizozemsko najdete v Literární příloze.

Vážení přátelé, Jak se již stalo tradicí, usiluje Ne-Be i tento rok o zprostředkování setkání se současným nizozemsky píšícím autorem. Letos za laskavé podpory nizozemské ambasády a vlámského literárního fondu a ve spolupráci s univerzitami v ČR, kde se vyučuje nizozemština, a s Nakladatelstvím Lidové noviny plánujeme návštěvu Geerta van Istendaela. V Praze se s ním budeme moci setkat v baru Krásný ztráty v neděli 18. října 2008, v dalších dnech pak navštíví Brno a Olomouc. Tento poslední Belgičan se českým čtenářům představil v roce 1998, když jeho Belgický labyrint vydalo nakladatelství Cinemax. Další jeho práci vydalo ke konci roku 2007 Nakladatelství Lidové noviny. Jedná se o knihu fejetonů Mé Nizozemsko, kde Van Istendael svým nezaměnitelným stylem představuje svým krajanům a každému, kdo má zájem, Nizozemsko tak, jak ho ještě neznáme, případně v souvislostech, které by nás hned tak nenapadly, ani kdybychom byli ochotni dát si tu mravenčí práci s dohledáváním všech souvislostí. V Istendaelových úvahách protíná historie sociologii, jazykověda poezii, narazíte na hudbu, malířství i teologii, dozvíte se i něco z botaniky a koho by nic z toho nelákalo, může si alespoň vychutnat pravou nizozemskou žitnou či likér Beerenburg nebo si uvařit nizozemskou hrachovou specialitu. V Literární příloze najdete jen malý závdavek, ilustrující jak autorovu nelibost vůči všemu obecně bezvýhradně obdivovanému, tak jeho lásku k poezii a rodnému jazyku. Těšíme se, že o dalších tématech budeme moci s tímto nemilosrdným kritikem a zároveň skvělým, erudovaným a zábavným společníkem diskutovat osobně při jeho návštěvě v naší zemi. Jste srdečně zváni!!!! Za Ne-Be Jana Pellarová



TISKOVINY A ČASOPISY/ PERS EN TIJDSCHRIFTEN Zijn ter beschikking in de bibliotheek van Ne-Be./Jsou k dispozici v knihovně Ne-Be. ONS ERFDEEL – 1/2008 - Dichten voor eigen parochie (Stadsdichters in Nederland en Vlaanderen) - Het Nederlands als een Islamitische taal? - Op de Antillen en Aruba is het Nederlands een vreemde taal - Vlaamse en Hollandse meesters in Transylvanië - De kracht van het beeld (Een nieuwe geschiedenis van Amsterdam) ONS ERFDEEL – 2/2008 -

Ontzuiling in de Lage Landen (Veertig jaar na 1968) Wat te doen (Het Brusselse model model opnieuw bekeken) Het Nationale Ballet Willem Elschot – een politiek schrijver?

AHOJ – januari-april / 2008 -

Tsjechische les in Tsjechië Stedenbanden

ORDE VAN DEN PRINCE 27/3 -

Het Huis der Nederlanden in Kaapstad Institut Neérlandais in Parijs bestaat 50 jaar Europa leeft als wij het willen Universitaire verengelsing vooral Nederlands fenomeen

Zpracovala/Bijgewerkt door: Petra Schürová

KULTURNÍ A SPOLEČENSKÉ UDÁLOSTI VÝLET S NEBEM DO KLADRUB, MANĚTÍNA A PLAS Rok se sešel s rokem, a já už zas pospíchám na vlak v 5.51, ačkoli je neděle. Je dosti frišno, ale zdá se, že se později výrazně oteplí. Po zralé úvaze si dávám rychlé kafe na Masaryčce (menší hala, méně míst k sezení, tedy méně bezdomovců) a ubírám se zvolna směr hlavní nádraží (větší hala, více míst k sezení, tudíž…). Lehce zmateně procházím nádražím a těším se, až bude vylepšeno do reprezentativní podoby. Konečně se mi podaří najít cestu na parkoviště, kam by měl za chvíli přijet autobus pro členy NEBE, jejich rodinné příslušníky a přátele.


Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 O něco později, než se plánovalo, se autobus vydává směrem na západ. Cesta proběhla hladce, od počátku se nám dostává všelikých informací ohledně Santiniho (vypráví Piet Schepens a tlumočí Ruben Pellar), jeho matky, otce, dědečka atd. Je s podivem, kolik obecně zažitých nepravd se dostalo do učebnic dějepisu, o novinách a časopisech ani nemluvě, ty snad ani nestojí za to číst! Chudák Santini se snad ani Santini nejmenoval. Cesta uběhla jako v pohádce a byli jsme vysazeni přímo před branami kláštera Kladruby. Byl to kdysi klášter benediktinů a založil jej kníže Vladislav v roce 1115. Rozkvět kláštera byl ve 14. století nevídaný, patřilo k němu 120 vesnic a 3 městečka. Nezanedbatelný nebyl ani politický význam, přičemž klášter sehrál určitou úlohu v kauze generálního vikáře Jana z Pomuku neboli z Nepomuku, jak si kdo přeje. Husitské války a válka třicetiletá klášteru nijak nepomohly, kdo by to ostatně čekal. Samé ničení, rabování a požáry. Naštěstí vždy následovalo opětovné vystavení. V roce 1785 přišel čas josefínských reforem a využití budov k různým jiným účelům. Postupně zde byla nemocnice, kasárna, útulek pro invalidy, skladiště prachu. Zdálo by se, že už to nemohlo jít s klášterem více z kopce, ale později, když byl majitelem jistý Windischgrätz, byl v klášteře dokonce pivovar a za komunistů tam sídlilo JZD. V roce 1967 se klášter stal majetkem Státního památkového ústavu Plzeň. Skutečně důkladná rekonstukce ovšem začala až po roce 1989. Zcela plna dojmů z prohlížení uměleckých pokladů si přesto dovoluji určitou poznámku na okraj, nebo spíš radu pro příště: Už nikdy do kláštera bez zimní bundy! Venku naštěstí svítilo sluníčko, a to přímo na pár laviček, kde bylo lze rozmrznout. Někteří dokonce navrhovali završit umělecký zážitek panákem čehokoli. Vše za nás ovšem vyřešila paní z restaurace, která se toho dne prostě nedostavila. Autobus pokračoval po plánované trase, pěkně malebnou západočeskou krajinou, směr zámek Manětín. Zde bylo nejprve učiněno zadost základním potřebám cestovatelů, vůně řízků nás uvítala snad už na náměstí. Autobus se naštěstí podařilo na náměstíčko zaparkovat, ale bylo to o fous. Město Manětín a zámek jsou velmi staré a slavné. Do historie zámku se nesmazatelně zapsala rodina Lažanských, která se přímo podílela na rozkvětu městečka. Zámek a panství Lažanští získali v rámci pobělohorských konfiskací a obojí měli v držení přes 300 let. Poté, co město a zámek v roce 1712 vyhořelo, pokusili se zámek změnit v reprezentativní šlechtické sídlo. Pozvali si řadu předních umělců, například sochaře Stefana Borowetze a Josefa Herrschera, malíře Petra Brandla, Filipa Kristiána Benthuma a Václava Dvořáka. Momentálně je zámek zařízen jako muzeum přibližující podobu sídla z doby, kdy tam bydleli Lažanští. Naštěstí se podařilo uchovat nebo opravit řadu původních cenných prvků. Nepochybně se za tím skrývá dost práce restaurátorů, zámek byl totiž po řadu let proměněn v byty zaměstananců lesní správy, kteří v zámecké zahradě pěstovali zeleninupro vlastní potřebu. Většinu návštěvníků nejvíce zaujme Velký sál s nepřehlédnutelnými rokokovými freskami. Na zámku je unikátní sbírka 13 obrazů služebnictva a úřednictva manětínské šlechty. Osobně mě dost zaujala zastřešená chodba do oratoře, která vede nad místní komunikací. A také jehelníček na dřevěném podstavci, v tak velkém domě musí být všechno jaksi nadměrné, že. Po prohlídce jsme si individuálně prošli zámecké zahrady a ocitli se zpět na manětínském náměstí a potvrdili si, že se v Manětíně v neděli opravdu nic neděje a není nic dalšího k vidění, kromě zámku, zahrad a pěkných domů na náměstí. Co by člověk chtěl, dnes už tu žije jen pár stovek obyvatel. Pokračovalo se do Plas, což byla pro dnešek poslední zastávka. Čekala nás tam už jen barokní sýpka s věží a dvojitou gotickou kaplí. Přístupná je ovšem jen horní kaple, protože proniknutí venkovního vzduchu by mohlo být fatální pro cenné fresky z roku 1280, které se nacházejí v kapli spodní. Úplně nahoře ve věži se skrývá technické překvapení, velmi složitě a špinavě vypadající hodinový stroj, který uvádí do chodu místní zvony. Když odbíjelo pět, zrovna jsme byli nahoře a prohlédli si ten proces zblízka. A tím byl velmi symbolicky ukončen výlet NEBE. Rychlou návštěvou klášterní chodby jsem si ještě ověřila, že průměrná klášterní teplota je všude stejná a pak už hurá do autobusu. Díky Piete a Rubene a příště nashledanou Sylva Alderliesten



VÝLET "ZA BAROKNÍ ARCHITEKTUROU ZÁPADNÍCH ČECH" DAGUITSTAP "BAROKKE BOUWKUNST IN WEST-BOHEMEN" 27-4-2008

KLADRUBY Nový konvent, potřebuje však „obnovit“ Nieuw Konvent, maar aan „vernieuwing“ toe

KLADRUBY Interiér impozantního klášterního kostela navržený Janem Santinim-Aichlem Interieur van de indrukwekkende abdijkerk, ontworpen door Jan Santin-Aichl

KLADRUBY Starý konvent a chór klášterního kostela Oud Konvent en koor van de abdijkerk

KLADRUBY Klášterní kostel Panny Marie De Maria-abdijkerk



MANĚTÍN Centrální část protáhlé budovy zámku od zahrady Het centrale deel van het langgerekte kasteel vanuit de tuin

MANĚTÍN Zámecká brána Het poortgebouw van het kasteel

PLASY Konventní kostel v havarijním stavu De abdijkerk in een zeer slechte toestand

PLASY Kdo by v této sýpce čekal raně gotickou patrovou kapli? Wie vermoedt in deze schuur een vroeggotische dubbelkapel? PLASY Raně gotická horní kaple De vroeggotische bovenkapel

Foto: Boris Poláček, sestavili/samengesteld door Piet Schepens, Andrea Havlíčková



Kolokvium u příležitosti 40. výročí Pražského jara „Proč ses mě nikdy nezeptal, jaké to bylo emigrovat?”

Velvyslanectví Nizozemského království a Divadlo Archa uspořádaly 11. června kolokvium u příležitosti 40. výročí Pražského jara. Od odpoledních hodin jsme měli možnost být svědky debat a rozhovorů na téma integrace v nové vlasti. Diskuse s nizozemskými Čechy a českými Nizozemci se zúčastnil mimo jiné i státní ministr Max van der Stoel a ministr pro evropské záležitosti Frans Timmermans. Program měl tři části. První část moderoval Tomáš Vrba (mimo jiné založil roku 1993 českou sekci Asociace evropských novinářů AEJ). Moderoval debatu o emigraci z osobního a existenčního hlediska. K diskusi si pozval Borise Dittricha, historika Hanse Rennera, rozhlasového moderátora Martina Šimka a architekta Zdeňka Zavřela. S mnohými z těchto českých Nizozemců jsem se setkala poprvé, a tak se u některých blíže zastavím. Boris Dittrich patří již ke druhé generaci českých Nizozemců. Narodil se v roce 1955 v Utrechtu. (Jeho otec, který byl také hostem kolokvia, opustil Československo v roce 1948.) Studoval kriminalistiku, psychologii, dějiny umění a výtvarné umění v USA a práva na Univerzitě v Leidenu. Je předsedou strany D66. Patří již ke zcela integrované druhé generaci, česky nehovoří. Martin Šimek opustil Československo v roce 1968 a žije v Nizozemsku. V současné době se každou noc ze soboty na neděli mezi půlnocí a jednou hodinou vysílá pořad Šimek ´s Nachts, jehož poslechovost je obdivuhodná (poslouchá ho i ministr Frans Timmermans, jak prozradil). Martin je mladším bratrem Miloslava Šimka. Na otázku Martina Slávkovi, proč se ho nikdy nezeptal, jaké to bylo emigrovat, odpověděl Slávek stejnou otázkou: „A proč ty ses nikdy nezeptal, jaké to bylo zůstat?” Tím bylo všechno řečeno i odpuštěno. Hans Renner se narodil 1946. Působí v Nizozemsku jako profesor dějin střední Evropy na univerzitě v Groningenu. Zdeněk Zavřel se narodil roku 1943 v Praze. Do Nizozemska emigroval roku 1978 a požádal zde o nostrifikaci diplomu ČVUT. Podmínkou bylo vypracování nové diplomové práce. Zdeněk Zavřel ji vypracoval („Užití sluneční energie v architektuře“) a byl odměněn první cenou v kategorii solární architektury. Mimo jiné vydal publikaci „Holandský model bydlení“. Po roce 1989 je činný jak v Nizozemsku, tak v Česku. Roku 2006 byl například jmenován děkanem FA ČVUT. Druhou část programu na téma umělecká tvorba v emigraci moderoval Martin Šimek. Ptal se Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 10 ~


zpěváka Jaroslava Hutky, architekta Bořka Šípka, spisovatele Jana Stavinohy a překladatele Keese Merckse. Poslední část programu již byla plně v duchu současnosti. Jan Urban moderoval diskusi na téma integrace v dnešní Evropě. V této části také vystoupila známá spisovatelka Margriet de Moor. Program uzavřel mimořádný host státní ministr Nizozemska Max van der Stoel. O krásná hudební intermezza se postaral Pavel Steidel z Rakovníka, v současnosti jeden z osmi nejvýznačnějších světových kytaristů. Byl to příjemný večer se spoustou zajímavých osobností. Organizátorům i všem účastníkům patří za přípravu velmi zajímavé a přínosné akce srdečný dík. Jana Červenková

20. VÝROČÍ SPOLUPRÁCE SE ŠKOLOU VE WADDINXVEENU Již po dvacáté v Pelhřimově a po deváté se členy Ne-Be … Nevěříte? Ale ano, je to tak, spolupráce mezi gymnáziem v Pelhřimově a školou z Waddinxveenu začala již v roce 1988! Letos se tedy v Pelhřimově slavilo, a to již dvacáté výročí! Studenti školy Coenecoop College z Waddinxveenu přijíždějí v rámci studijního projektu na několik dní do České republiky, kde pobývají nejdříve v rodinách v Pelhřimově. Potom stráví několik dní v Praze, kde prožijí jeden večer opět v rodinách. Letos jsme takových nadšených dobrovolníků, většinou z řad členů Ne-Be, měli jedenáct. Někteří z nich nám o svých dojmech napsali krátký příspěvek.

Jako doma Návštěva studentů z Waddinxveenu, 14. květen 2008. Tak jen doufám, že zůstanu v seznamu i na příští rok. Už jsem si totiž na každoroční setkání se studenty z Waddinxveenu zvykl. (Nizozemským) hostitelem skupinky studentů z Waddinxveenu jsem se stal poprvé vloni. Buď se nedostávalo českých hostitelských rodin, nebo do Česka přijelo moc studentů. Letos mě docela překvapilo, když jsem byl opět osloven a požádán o spolupráci, domníval jsem se totiž, že jsem jen na seznamu náhradníků. A také jsem předpokládal, že na mne byly stížnosti. Na tomto místě ovšem mluvím pouze za sebe, studenti se k návštěvě vyslovují samostatně.

Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 11 ~

Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 Role hostitele spočívá v přijetí návštěvy několika děvčat a chlapců; žádná děvčata to vlastně ale nejsou, spíš sebevědomé mladé ženy ve věku asi tak 15 let. Většina chlapců skutečně ještě nejsou mladí muži, ale celkem přátelští puberťáci, což ovšem neznamená, že se nedokážou postarat o bezpečnost přítomných dam. Letošní studenti se cítili hned jako doma, alespoň mi to tak připadalo. Snad k tomu přispělo téměř okamžité servírování bramboračky a svižné dodání lahví na stůl. Jako hostitel jsem velmi ocenil a užil si, že jsem nemusel neustále jít příkladem. Čistě ze zdvořilosti jsem se zeptal, zda někdo náhodou netrpí astmatem či bronchitidou, protože jsem si chtěl zakouřit. „Kdepak,“ odvětili studenti jako jeden muž, „my všichni kouříme taky.“ A vyložili si na stůl své krabičky. Výborně, pomyslel jsem si, tak to s Nizozemskem snad nejde zas tak z kopce. Čas nám u stolu jen letěl. Posléze jsme se dohodli, že na sraz na Náměstí Republiky půjdeme pěšky, abychom se trochu protáhli a případně si dali ještě jednu konzumaci cestou pod kaštany na Letné. Do cíle dorazili mí studenti přesně na čas, tedy v půl jedenácté. Tak jen doufám, že na mne zas nebudou stížnosti a že zůstanu v seznamu na příští rok. Už jsem si na každoroční setkání se studenty z Waddinxveenu totiž zvykl, obě návštěvy byly příjemné a poučné. Jos Wuijts Přeložila: Sylva Alderliesten

„Host do domu, Bůh do domu …“ Ve středu 14. května jsme pozvali na návštěvu 4 studenty z Coenecoop College z Waddinxveenu v Nizozemsku. Představili se nám předem e-mailem: Vážená Ivono, Chtěli bychom se nejdříve představit. Jsme Kees Mathot, Boris Bosselaar, Mariëlle v. Leeuwen & Colette Brouwers. Je nám všem 15 let a chodíme do 4. ročníku HAVO ve škole Coenecoop College ve Waddinxveenu. Jedeme společně do České republiky. Nejdříve strávíme dva dny v Pelhřimově a potom tři dny v Praze. Kees už byl v České republice jednou se svým fotbalovým klubem a strávil tehdy také půl dne v Praze. Praha se mu moc líbila. Byl v Čechách také jednou se svými rodiči a moc si to užil. Boris zde byl třikrát za zimním sportem. Také se mu to moc líbilo. Rádi bychom se s Vámi setkali. Jsme moc zvědaví, co nám řeknete o Praze a České republice. Těšíme se na setkání a doufáme, že o Vás brzy uslyšíme. S pozdravy Kees, Mariëlle, Boris a Colette. A tak jsme připravili kotel guláše s knedlíky, napekli meruňkový koláč s drobenkou a čekali. Studenti přišli se zpožděním a omluvou, že Praha je velké město a oni trochu bloudili. Kees nám odevzdal, kromě dárků od školy, i holandské písničky na CD za sebe a ostatní studenty, aby se mi jejich mateřština lépe učila. Usadili jsme se kolem stolu a pustili se do večeře a představování. Colette by chtěla být malířkou, Marielle ekonomkou, chlapci měli technické ambice. Téma jejich pražského projektu bylo „architektura v Praze“. Každý z nich měl jiné období: gotiku, baroko, secesi a kubizmus. Velmi důležitou roli při domlouvání sehrála moje švagrová, Olga Sybesma, která žije v Doornu a právě u nás byla na návštěvě. Moje slovní zásoba a ani kuráž zatím na zajímavé rozmluvy nestačí. Porozumění mluvenému slovu však stačilo, abych pochopila, že studenti vidí hlavní rozdíl mezi Čechy a Nizozemci v tom, že Češi většinu času sedí u stolu a konzumují, a když zrovna nekonzumují, konzumaci připravují. Snažili jsme se jim vysvětlit, že u nás stále platí přísloví „Host do domu, Bůh do domu“ a že je tedy očekávání návštěvy spojeno s jakousi sváteční náladou, k níž u nás patří i příprava Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 12 ~

Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 něčeho dobrého. Abych je přesvědčila o tom, že vaření není nic vyčerpávajícího, navrhla jsem jim, že jestli chtějí, mohou si u nás sami během 10 minut připravit ke snídani jablkový štrúdl. Chtěli. Přesunuli jsme se tedy do kuchyně, kde studenti jeden po druhém - začal kurážný Boris - na pomoučeném vále rozváleli listové těsto a naplnili ho jablky, od podzimu nakrouhanými a zmrazenými, do nichž přidali podle chuti cukr, skořici a ořechy. Za 10 minut se už studenty připravené 2 štrúdly nesly do trouby. Než se snídaně upekla, učil můj manžel studenty hrát karty. Jediná karbanice Marielle identifikovala hru, kterou je učil, jako „boeren bridge“. Colette se zpočátku hrát nechtělo, bála se prohry, ale pak začala vyhrávat a hrála se stejným zápalem jako její kamarádi. Čas utekl jako voda, každý student si odnášel ½ štrúdlu ke snídani a karty, aby si tu hru mohli někdy dohrát. Možná si přitom vzpomenou na návštěvu u nás. Ivona Malijevská

Pantofle? Letos poprvé jsem se zúčastnila organizace malé části programu čtyř studentů z Waddinxveenu. Pro ty, kdo o akci ještě neslyšeli, vysvětlím, o co jde. Každoročně vyjíždí skupina studentů čtvrtého ročníku gymnázia z Waddinxveenu do družebního města Pelhřimov. Jsou tam ubytováni u vrstevníků a samozřejmě je pro ně připraven bohatý společný program. Závěr pobytu v Čechách tráví studenti v Praze, kde jsou jeden večer opět v rodinách, aby se ještě seznámili se životem v Praze a okolí. Úkolem každého pražského dobrovolníka je tedy studenty někde vyzvednout nebo nechat dojet k sobě domů, postarat se o večeři a zajistit, aby se mládež zase dopravila do hotelu. Vlastně to bylo docela napínavé. Jestlipak se to celé povede, podaří se nám „srazit“ se na smluveném místě? Půjde vše pěkně jako po másle, stihneme si vyměnit informace, navečeřet se a budou studenti včas v hotelu? Akce se ovšem vydařila stoprocentně. Počasí a veřejná doprava nám přály, byl pěkný teplý večer. Na místo se obě strany dostavily včas a bylo pořád o čem mluvit. Vlastně se prohovořilo leccos. Jen ty dramatické kulturní rozdíly se moc nekonaly. Vlastně došlo jen na známou přezouvací ceremonii v českých domácnostech. Já jsem si nemohla odpustit známý systém jedna sušenka a dost, jak si jej pamatuji z Nizozemska, návštěva oponovala, že to tak není všude. Vlastně ano, na něco se narazilo. Na nadměrné jezení v Česku, to studenty opravdu překvapilo. Třeba to bylo cosi typického pro Vysočinu, která pracující matka v Praze by podnikala výrobu dvou teplých jídel denně a řízku na svačinu? A celkový dojem z této akce NE-BE? Vřele doporučuji případným zájemcům! Troška práce a organizace navíc a dostanete výměnou jedinečnou šanci vybočit z věčného kolotoče domov-práce-domov-spánek. Tak já se tedy hlásím na příští rok zas, přidá se někdo nový? Sylva Alderliesten

Už se těším na další „ročník“! Letos jsem se podruhé zúčastnila akce s holandskými studenty, letos podruhé jsem byla velmi mile překvapena. Podle zkušenosti z minulého roku jsem si s Julií, Robin, Nielsem a Sabrinou domluvila sraz na stanici metra Budějovická, spoléhala jsem na jejich schopnost vyznat se v cizím městě. Ačkoli bylo setkání zpočátku nejisté, dovedla jsem skupinku v pořádku domů. Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 13 ~

Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 Cestou se nadšeně vyptávali na rodinu a nechtěli věřit, že se učím holandsky. Když jsem z angličtiny přešla do jejich rodného jazyka, nezbývalo, než uznat, že někteří Češi opravdu věnují čas studiu holandštiny☺ Mezitím doma vrcholila příprava večeře, mamka uvařila „typicky českou“ čínu, táta nalil domácí bezové víno. Při jídle se povídalo a smálo, studenti překonali únavu z celodenního procházení Prahou a ochotně odpovídali na naše všetečné otázky. Na oplátku se pak zajímali o tajemství výroby vína (zdá se, že jim zachutnalo) a princip fungováni tzv. pijícího ptáka (drinking bird) – dokonce si nechali nakreslit plánek, kde se dá toto malé skleněné perpetum mobile v Praze koupit. Když jsme pak přinesli našeho domácího mazlíčka – činčilu – nadšeně si ji předávali a kroutili hlavami, že „takového divného králíka ještě nikdy neviděli“. Dvě hodinky u jídla utekly jako voda, pak se návštěva přesunula k počítači, kde se zabrala do psaní mailů a vyřizování vzkazů. Já jsem mezitím obdivovala dárečky – spousta česneku, levandulové mýdlo, med, marmeláda a salám s lískovými oříšky. Jen škoda, že nešlo o holandské produkty, dárky prý byly „centrální“ – tedy od učitelů. Julia byla smutná, že jsme nedostali nic holandského, a pro příští rok přislíbila, že hostitelům nabídne alespoň ty stroopwafels☺ Když se čas odchodu nachýlil, rozloučili se s rodiči a činčilou a následovali mě na metro, kde jsem je vypustila do víru pražské noci. Setkání bylo moc příjemné, řekla bych, že vřelejší než to loňské – studenti opravdu své nadšení neskrývali. Už se těším na další „ročník“! Petra Panušová

Do Prahy se určitě vrátím Po dvou dnech strávených u rodiny v Pelhřimově, odjíždíme ve středu 14. května společně s 45 spolužáky směr Praha. Po rychlé cestě a příjezdu do hotelu Pivovar vyrážíme všichni směr metro. Seznamujeme se s fungováním metra v Praze. Úžasně jednoduché! Všichni to hned chápeme. V Holandsku je systém metra trochu jiný! Rozdělujeme se do skupinek a každá skupina jde se svým doprovodem někam jinam. Já jdu na Hrad. Okamžitě jsem se to Prahy zamilovala. Je to nádherné město! Člověk vidí celé město jako na dlani. Úplně mi to vzalo dech. Myslím, že na nás všechny zapůsobilo kulturní bohatství Prahy hodně silně. A jak se všechno zachovalo! Všude vidíme překrásné budovy, to ani nemluvím o Karlově mostu! Večer jsme šli na večeři k paní C., se kterou jsme se již předem domlouvali mailem. Myslím, že Češi jsou úžasně pohostinní. Moje rodina v Pelhřimově mě přijala s otevřenou náručí a starala se o mne moc dobře. Paní C. v Praze a její manžel byli také moc pohostinní. Výborně jsme se najedli a pak jsme se společně prošli po nočním Vyšehradě. Zcela určitě vím, že se jednou do Prahy vrátím. Svým vyprávěním jsem mamku tak nadchla, že mi slíbila, že až udělám zkoušky, pojedeme spolu na víkend do Prahy. Takže přibližně za rok to krásné město zase uvidím. Carmen Přeložila: Jana Červenková

☼ Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 14 ~


NOVÉ PŘEKLADY A KNIHY OLGA KRIJTOVÁ, JANA ČERVENKOVÁ, Učebnice nizozemštiny s 2 CD Nedávno se na českém trhu objevila dlouho očekávaná učebnice nizozemštiny. Jedná se o doplněné a přepracované vydání učebnice Olgy Krijtové (Karolinum 1995). Nově zde najdete doplňkové texty, další cvičení, klíč ke cvičením, nizozemsko-český abecední slovník. Rozsah gramatické části je zachován, je však nově zpracován. Součástí učebnice je zvuková nahrávka v rozsahu dvou CD, která vychází s finanční podporou Nizozemské jazykové unie. Nahrávka obsahuje úvodní texty A, 2 až 3 cvičení, doplňkové texty B, a je namluvena rodilými mluvčími jak z Nizozemska, tak z Flander. Učebnice má třicet lekcí. Každá lekce se skládá z textu A, dále následuje gramatika, cvičení, slovní zásoba a doplňkový text B, který tvoří v první části učebnice jednoduché rozhovory s cílem co nejdříve komunikovat. Ve druhé části učebnice se jedná o krátké autentické texty. Nové doplněné vydání se snaží rozšířit gramaticko – překladovou metodu původní učebnice o aspekt komunikativní. Díky českému výkladu gramatiky, slovníku, nahrávce a klíči ke cvičením je učebnice vhodná jak pro jazykové kurzy pod vedením učitele, tak pro samostudium. Z předmluvy k učebnici.

Anna Enquist, Návrat domů Návrat domů je poutavý příběh ženy čekající na svého muže, který podniká objevitelské cesty po světě. Elizabeth Cooková se snaží zvyknout si na manželovu nepřítomnost, a když se James Cook vrátí, zvyká si na jeho přítomnost. Pečuje o dům, zahradu, děti, a když jí děti jedno po druhém umírají, pokouší se přežít. James Cook – a jeho žena také – jsou představiteli osvícenství, jež Anna Enquistová do své knihy mistrovsky vkomponovala. Kniha je velmi podařená po historické, psychologické i literární stránce. Střety dvou světů probíhají ve více vrstvách – ženský a mužský svět 18. století, život na pevnině a na moři, život šlechty a obyčejných lidí, svět civilizace v Londýně a divochů v Jižním moři atd. Přestože je kniha převážně vyprávěná z hlediska ženy, nelze hovořit o „ženské literatuře“. Můžeme ji nazvat „románem v myšlenkách“ „románem o životě a smrti“, „románem o velkém mořeplavci J. C.“ nebo „románem faktu o dvou neobyčejných lidech v době osvícenství“. Český překlad Petra Schürová, nakl. Mladá fronta

Černá kniha, podle filmu Paula Verhoevena Černá kniha je úspěšný film režiséra nizozemského původu Paula Verhoevena (Soldaat van Oranje, De vierde man, RoboCop, Basic instinkt). Verhoeven se tímto filmem vrací do nizozemské historie, do doby 2. světové války. Ráchel, židovská dívka a později nadějná zpěvačka, se s rodiči a bratrem Maxem přestěhuje do Nizozemska, a když Němci Nizozemsko obsadí, celá rodina se ukrývá. Ráchel je jinde než ostatní členové rodiny a setká se s nimi v okamžiku, kdy se na radu kohosi z odboje rozhodne utéct a přejít na osvobozené území. Při plavbě je jejich člun objeven německou hlídkou a všichni pasažéři, kromě Ráchel, jsou zavražděni. Ráchel se dostane do odboje a dostane Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 15 ~


za úkol proniknout k vysokému důstojníkovi SD a svést ho. Hlavním tématem filmu je motto, že „byli i dobří Němci a špatní Nizozemci“. Kvalitní obsazení, hudba, osvětlení i speciální efekty. Český překlad Petra Schürová, nakl. Albatros

Fik Meijer, Císaři neumírají v posteli Po Gladiátorech vychází v češtině další Meijerova kniha Císaři neumírají v posteli. Sahá od Julia Caesara po Romula Augustula, líčí poslední dny římských císařů. Český překlad Petra Schürová, nakl. Aurora

TROCHA HISTORIE Vlámské hnutí a České národní obrození České a vlámské dějiny mají mnoho společného: v obou zemích například dominovala po určitou dobu jiná řeč, než byl jazyk domácího obyvatelstva. Čeština v českých zemích byla stejně jako nizozemština ve Flandrech jazykem prostého lidu. Ti statní – elita, šlechta, zámožné měšťanstvo – používali němčinu, respektive francouzštinu. České národní hnutí se začalo formovat v období reforem císaře Josefa II. (1780 – 1790). Díky zrušení nevolnictví se mohli vesničané od roku 1781 stěhovat bez svolení svého pána; jejich děti mohly studovat. V poněmčených městech, kam často odcházeli za prací, díky nim opět zaznívala čeština. Národnostní charakter měst se měnil. Na vznik první fáze českého národního hnutí měly tedy v Království českém rozhodující vliv josefínské reformy. Ve vlámských provinciích tomu bylo jinak. Nizozemsky mluvící obyvatelé, což byla většina Belgičanů, se po belgickém povstání ocitli v podřadném postavení. Hnutí podporující národní jazyk tak nastoupilo, stejně jako proces pofrancouzštění, ihned po převratu (1830). Zpočátku se projevovalo činnostmi literárních spolků. Čeština i nizozemština ve svém vývoji stagnovaly. Kromě toho znamenala germanizace pro Čechy stejně jako pofrancouzštění pro Vlámy i sociální diskriminaci. Z těchto důvodů musely být národní jazyky “obrozeny”, měly dosáhnout stejné úrovně jako němčina/francouzština. K tomu byl nutný spisovný jazyk: Národní hnutí však nejdříve stálo před otázkou, jaký jazyk vlastně kodifikovat – tehdejší mluvený jazyk, dialekt, nebo starší, tištěný, např. středověký jazyk? Tento proces bývá nazýván selekcí. Někdy se dokonce objevily snahy o vytvoření umělého jazyka (například pokus o “moravštinu” na počátku třicátých let devatenáctého století nebo konstrukt jedné společné řeči pro Čechy a Slováky). Kodifikace byla vleklým procesem s mnoha rozdílnými názory a učenými diskusemi. Jak probíhala v praxi? Pojďme si popsat kodifikaci češtiny. Po bitvě na Bílé hoře vznikla ve vývoji českého jazyka propast. Čeština tedy musela být “obrozena” a postavena na roveň němčině. Nejvýznamnější postavou této fáze byl Josef Dobrovský (1753 – 1829), který se stal zakladatelem n ové spisovné normy češtiny. Tehdy byla největším problémem její rozkolísanost, neexistovala žádná obecná mluvnice, spisovná forma. Vedle toho nabíraly v osmnáctém století “obludných” Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 16 ~


rozměrů puristické tendence. Puristé se obecně snažili očistit jazyk od slov, která nebyla dostatečně česká nebo nizozemská, a vymýšleli pro ně nové, ryze české, respektive nizozemské ekvivalenty. V českých zemích se v této činnosti vyznamenal mimo jiné Jan Václav Pohl, ve Flandrech pak Guido Gezelle. Vynikající filolog a vědec Josef Dobrovský se zabýval studiem češtiny a dějinami české literatury. Za ideální základ češtiny považoval jazyk druhé poloviny šestnáctého století, tzv. veleslavínskou češtinu (Daniel Adam z Veleslavína, 1546 – 1599). Provedl v ní však řadu změn, které odpovídaly tehdejšímu trendu ve vývoji jazyka. Rázně odmítal návrhy diletantských puristů a přijímal pouze ta slova, která utvořili básníci a lingvisté podle jazykových pravidel. Rovněž Vlámské hnutí se zpočátku zabývalo pouze jazykovědou (a také literaturou). Navzdory významné jazykové politice krále Willema “neovládali Vlámové jazyk natolik dostatečně, aby ho mohli používat v různých situacích”, jak se dočteme v knize Willemynse a Daniëlse. Stejně jako v Čechách musela být především učiněna přítrž nejednotnostem v gramatice a pravopise. Iniciativu převzala Maetschappy tot bevordering der Nederduitsche Tael- en Letterkunde, neboli Společnost na podporu nizozemského jazyka a literatury, založena Janem-Baptistem Davidem en Janem F. Willemsem v roce 1836. Otázka, jaký jazyk se má stát základem pro kodifikaci, vedla ve Flandrech k dlouholetému jazykovému konfliktu ukončenému až roku 1844. Nizozemsky smýšlející „integracionalisté“ (Willems) stáli proti partikularistické skupince Vlámů ze Západních Flander (Pieter Behaegel a Leo de Foere, ale také vlivný básník Guido Gezelle). Willems a spol byli pro jazykovou jednotu se severním Nizozemskem, na rozdíl od partikularistů, kteří si přáli národní svébytnost vůči Nizozemsku zdůraznit i z hlediska jazyka a obhajovali proto vlastní jižní nizozemštinu. V případě “jihonizozemštiny” však nastal problém: který dialekt z které oblasti má být pokládán za směrodatný? Západovlámští partikularisté pro základ vlámštiny samozřejmě zvolili západovlámskou variantu. „Integracionalisté“ však zvítězili: v roce 1844 byl zaveden oficiální pravopis, který se téměř plně shodoval se severonizozemským. Obě hnutí si zpočátku kladla za cíl podporu a výzkum národního jazyka, kultury a literatury. Vlastenci svůj jazyk a národ nejprve bránili, později přešli do ofenzívy a snažili se pro ně získat více práv. Stejně jako z vlámského, tak i z českého vlasteneckého jazykově-kulturního hnutí se po roce 1918, respektive 1848, stalo masové lidové hnutí s politickými požadavky. Hlavní prameny: Beheydt, Ludo: Taal en culturele identiteit. Čornej, Petr: Vše podstatné z českých dějin. Encyclopedie van de Vlaamse Beweging. Hroch, Miroslav: Evropská národní hnutí v 19. století; V národním zájmu. Janssens, Guy – Marynissen, Ann: Het Nederlands vroeger en nu. Kočí, Josef: České národní obrození. Willemyns, Roland – Daniëls, Wim (red.): Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden. Andrea Havlíčková (z diplomové práce "De Vlaamse Beweging en de Tsjechische Nationale Wedergeboorte", Nederlandistika Praha)



LITERÁRNÍ PŘÍLOHA - LITERAIRE BIJLAGE Geert van Istendael, Moje Nizozemsko, přeložila Jana Pellarová, nakladatelství Lidové noviny, 2007, (ukázky: Tulipány, Knihovnička) Geert van Istendael, Mijn Nederland, naar het Tsjechisch vertaald door Jana Pellarová, uitgeverij Lidové noviny, 2007, (fragmenten: Tulpen, Boekenkast)

Tulipány

Tulpen

Nemám rád tulipány. Jsou na můj vkus příliš Ik heb een hekel aan tulpen. Ze zijn me te glad. Te dokonalé. Příliš hladké. Příliš umělohmotné. A glad. Te plastic. Te plomp ook. De verleiding om také příliš humpolácké. Existuje tu silné pokušení de tulp als metafoor van Nederland te gebruiken is používat tulipán jako metaforu pro Nizozemsko. groot. Maar ik heb géén hekel aan Nederland, Nizozemsko ale rád mám, takže vade retro, integendeel. Vade retro, verleiding. Verdwijn. pokušení. Zmiz! De tulp komt, dat is overbekend, uit het toch niet Je všeobecně známo, že tulipán pochází z přece zo Nabije Oosten. Ook dat andere embleem van jen ne tak Blízkého Východu. I další holandský Holland, de windmolen, komt uit het Oosten, en emblém, větrný mlýn, pochází z Východu, a het nationale symbool dat ten onrechte wat in národní symbol, který je neprávem opomíjen, totiž diskrediet is geraakt, de sigaar, komt van ver, van doutník, pochází také z daleka, až z Ameriky. Amerika. Zelfs Willem van Oranje is niet Dokonce ani Vilém Oranžský není nizozemský. Nederlands. Hij werd geboren in Duitsland en zijn Narodil se v Německu a své přízvisko má po achternaam heeft bij van een Zuid-Franse stad. jednom jihofrancouzském městě. Tak snad jen ta Slechts de jajem is een product van eigen modder. jalovcová je produktem vlastní bahnité země. De tulp dus. Uit de bergen van Pamir, uit Iran, Ale zpátky k tulipánům. Odvezena z hor Pamíru, Azerbeidzjan en Armenië weggevoerd, kon de bol z Iránu, z Ázerbájdžánu a Arménie, nemohla se bij Haarlem niet verder westwaarts. Achter de tulipánová cibulka dostat dále na západ než Kennemerduinen lag de zee. Maar de bloem die k Haarlemu. Za Kennemerskými dunami už leželo genoemd was naar de Turkse tulband vond tussen moře. Avšak květina, pojmenovaná po tureckém Bloemendaal en Lisse een tweede vaderland. De turbanu, nalezla mezi Bloemendaalem a Lisse winters waren er koel, de nachten koud, op een svůj druhý domov. Zimy tu byly chladné, noci warmere breedtegraad zou hij weggekwijnd zijn. studené, v teplejší zeměpisné šířce by zahynula. Het gebeurde in de late zestiende eeuw, omstreeks Stalo se v pozdním šestnáctém století, někdy het prille begin der Republiek, dat de ambassadeur kolem samého počátku Republiky, že si vyslanec van de Oostenrijkse keizer bij de Verheven Porte rakouského císaře v Osmanské říši přivezl enkele tulpenbollen naar Europa bracht uit z Konstantinopole do Evropy několik Constantinopel. Ze zouden zijn beland bij de man tulipánových cibulí. Prý skončily až u muže, který die in Wenen aangesteld was om voor de byl ve Vídni pověřen péčí o císařskou zahradu. keizerlijke plantentuin te zorgen. Hij heette Jmenoval se Carolus Clusius, a nebo vlastně Carolus Cluslus, eigenlijk Charles de I'Escluse. Hij Charles de l´Escluse. Pocházel z pikardského was afkomstig uit de Picardische stad Atrecht, had města Atrechtu, studoval v Lovani a v Montpellier in Leuven en Montpellier gestudeerd en gold als a platil za jednoho z největších učenců své doby. een van de grootste geleerden van zijn tijd. Maar Clusius byl však protestant a tahle víra nebyla u Clusius was een protestant en dat geloof lag Habsburků zrovna oblíbená. Odstěhoval se proto moeilijk bij de Habsburgers. Hij verhuisde naar do Leidenu. Tady zasadil v botanické zahradě Leiden. Daar heeft hij in de hortus botanicus voor poprvé tulipánové cibulky do nizozemské půdy, het eerst bollen in Nederlandse grond gestopt, alespoň pokud pomineme dřívější pěstování tenminste, als we afzien van vroegere kweek in de Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 18 ~

Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 v jižním, bohužel Španěly dobytém Nizozemí, kde se tulipány již vyskytovaly v Antverpách, Bruselu a Mechelenu. Clusius se snažil vypěstovat všemožné barvy a formáty, což mělo nepřehlédnutelné následky. Dnes tvoří pětinu celkového nizozemského vývozu zemědělské produkty a z nich nejdůležitější jsou výrobky okrasného pěstitelství, 14 procent z celkového obratu, zboží za téměř sedm miliard euro. V roce 2003 vyrábělo okrasné cibuloviny téměř dva tisíce pět set pěstitelských závodů. Květinová burza v Aalsmeeru je největší obchodní budovou na světě. Nabízejí zde své zboží pěstitelé z celého světa. Každý den tu dvacet milionů květin změní majitele. V roce 2003 se v Aalsmeeru prodalo více než šest set milionů tulipánů. Lépe se prodávají už jen růže. Vyberte si nějaký jarní den, ať už slunečný nebo deštivý, to nehraje příliš velkou roli, pokud možno něco mezi tím, slunce, které náhle vykoukne z mraků, a sedněte na vlak z Leidenu do Den Helderu, přes Hillegom a Heiloo a Anna Paulowna. Široké pruhy ohnivé červeně, sírové žluti a temné fialové se táhnou až k obzoru. Toto není tlumená šeď bambulek na dveřích, vlhká čerň holých stromů, skromná zeleň pastvin, tohle není Kalvínova bradka, toto je hodující záliba v nádheře osmanských kalifů. A tím vším se mohou mé oči kochat, protože kdysi mírumilovný botanik z Pikardie svěřil v Leidenu zemi pár cibulek. Ovšem neuplynulo ani pár desítek let od jeho prvních pěstitelských pokusů, a už vyvolal tulipán v mladém nizozemském národě poprask. Historici nazývají tento jev tulipánovým šílenstvím nebo tulipománií nebo také tulipánovou horečkou. Ve dvacátých a třicátých letech sedmnáctého století se stejně masově jako horečně spekulovalo při obchodu s tulipánovými cibulemi. A jestliže se zprvu obchodovalo pouze s cibulemi, začali brzy pěstitelé prodávat i výhonky, neboť poptávka rostla rychlostí blesku. Kolem roku 1634 zašla situace tak daleko, že se začaly prodávat cibule v předstihu. Doba mezi nákupem a dodávkou se stále prodlužovala a nedalo se zabránit tomu, že se začaly na cibule prodávat opce, a to ne ednou, ale dvakrát, třikrát nebo i vícekrát. Postupem doby se staly cibule zcela fiktivními a mezi lidmi sem tam putovaly cáry papírů se sliby. Ceny rostly závratnou rychlostí, někdy o více než sto procent během jednoho roku. Pěstitelé i obchodníci přicházeli na buben, lidé se vzdávali i posledních kusů oblečení pro cibule, které ještě ani

zuidelijke, helaas door de Spanjaard heroverde Nederlanden, waar de tulp al gesignaleerd was in Antwerpen, Brussel en Mechelen. Clusius deed proeven om allerlei kleuren en formaten te verkrijgen. De gevolgen waren niet te overzien. Vandaag bestaat een vijfde van de totale Nederlandse export uit landbouwproducten en daarvan zijn de sierteeltproducten de belangrijkste, 14 procent van het totaal, goed voor bijna zeven miljard euro. In 2003 waren er bijna tweeduizendvijfhonderd teeltbedrijven bloembollen aan het kweken. De bloemenveiling van Aalsmeer is het grootste handelsgebouw ter wereld. Kwekers uit de hele wereld bieden er hun waar aan. Iedere dag wisselen twintig miljoen bloemen van eigenaar. In 2003 werden in Aalsmeer meer dan zeshonderd miljoen tulpen verkocht. Alleen rozen doen het beter. Neem op een voorjaarsdag, mooi of regenachtig, dat heeft weinig belang, liefst iets tussen de twee in, zon die plots door wolken breekt, neem de trein van Leiden naar Den Helder, via Hillegom en Heiloo en Anna Paulowna. Brede banden vuurrood, helgeel en pimpelpaars strekken zich uit tot aan de horizon. Dit is niet het gedempte grijs van de treksloten, het natte zwart van kale bomen, het bescheiden groen van de wei, dit is niet de baard van Calvijn, dit is de feestende prachtlievendheid van Ottomaanse kaliefen. Op dat alles kan mijn oog zich verheugen omdat ooit de serene botanicus uit Picardië in Leiden bollen aan de aarde toevertrouwd heeft. Maar nauwelijks enkele jaren na zijn eerste kweek al slaat de tulp de jonge Nederlandse natie met waanzin. Historici noemen het verschijnsel tulpengekte of tulipomanie of ook tulpenkoorts. In de jaren twintig en dertig van de zeventiende eeuw werd even massaal als koortsachtig gespeculeerd in tulpenbollen. Werden eerst alleen bollen verhandeld, al gauw begonnen de kwekers uitlopers te verkopen, want de vraag steeg pijlsnel. Omstreeks 1634 was het zover dat bollen op termijn werden verkocht. De tijd tussen aankoop en levering werd steeds langer en het was niet te vermijden dat opties op bollen werden doorverkocht, niet één keer, maar twee keer of drie keer of meer. Op den duur waren de bollen fictief en werden stukken papier met beloftes doorgeschoven. De prijzen klommen als vuurpijlen, soms meer dan 100 procent in één jaar. Kwekers en kooplui werden geruïneerd, mensen gaven de kleren van hun lijf voor bollen die niet eens bestonden. In februari 1636 raakten de prijzen


Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 neexistovaly. V únoru 1636 se ceny zhroutily. Za týden byly akcie neprodejné. Šílený obchod s větrnými zámky zastavila nakonec až státní správa. Platné kontrakty šlo odkoupit za hubičku, pěstitelé nemuseli nic dodávat, ale ponechali si své cibule, a koho to zruinovalo, mohl si v příkopu u cesty počkat, až přijdou lepší časy. Státní správa zasáhla rychle, drasticky a očistně. Tulipánová horečka vykazuje značnou podobnost s elektronickou bublinou, která měla prasknout o tři a půl století později, tedy nedávno. Ovšem co si holandští regenti v té době uvědomovali jasně a co si naši dnešní regenti uvědomit tvrdohlavě omítají, je věc následující: volný trh je jako vzteklý pes. Vypusťte ho ze řetězu a sežere vás i s chlupama. To však není ten důvod, proč nemám rád tulipány. Příliš mi připomínají řetězce typu Blokker, Zeeman nebo Hema. Pěstitelé se mohou snažit, jak chtějí, korunní lístky zkroucené, znepokojivé zářivé barvy, mě neobměkčí. Tulipán snesu pouze ve stádiu, kdy už je skoro odkvetlý, kalich se mu odevzdaně rozvíjí a první okvětní plátky opadávají. To se raději spokojím se zimolezem mnohoprstým.

in vrije val. Na een week waren de effecten onverkoopbaar geworden. De waanzinnige windhandel werd gestopt door de overheid. Vigerende contracten konden voor een schijntje worden afgekocht, de kwekers hoefden niets te leveren, maar behielden hun bollen en wie geruïneerd was, kon in de goot gaan zitten wachten op betere tijden. De overheid had snel, drastisch en afdoende ingegrepen. De tulpengekte vertoont veel gelijkenis met de elektronicaluchtbel die drie en een halve eeuw later, onlangs dus, uit elkaar zou spatten. Maar wat de Hollandse regenten toen zeer duidelijk beseften en wat ons aller regenten nu hardnekkig weigeren voor ogen te zien is dit: de vrije markt is een razende hond. Laat de vrije markt uit haar kooi en ze vreet je op, met huid en haar. Niet daarom echter heb ik een hekel aan tulpen. Ze zijn me te Blokker, te Zeeman, te Hema. De kwekers mogen proberen wat ze willen, de kroonbladeren laten rafelen, verontrustende kleuren laten opvlammen, het kan me niet vermurwen. Ik vind een tulp alleen draaglijk als zijn bloei bijna voorbij is, als zijn kelk krachteloos open begint te vallen en hij een eerste blad verliest. Geef mij maar de veelvingerige kamperfoelie.

Viz také: Dřeváky; Mlýny Zie ook: Klompen; Molens

Knihovnička

Boekenkast

Regál mrtvých Nizozemců

Plank dode Nederlanders

Gerrit Achterberg: Potencionál

Gerrit Achterberg, 'Potentieel'

Přes nenasytnou času rovinu Rotuje dálka za starou odměnu. Studených front v noci měla by ses bát.

Over de hongervlakte van de tijd roteert de verte om een oud profijt. Uw koudefronten naderen vannacht.

Ledový déšť ve špendlících dolů sněží. Hluboko v domě stráž prvočísla drží A síla hlouposti základnou se může stát

De ijzel buiten laat zijn spelden vallen. Diep in het huis waken de priemgetallen en heeft het fundament zijn dommekracht.

Hans Andreus: Poslední báseň … kde jsem já i s tím světlem mým i tvým, když počíná se pád v nepokrytě nepojmenovatelné?

Hans Andreus, 'Laatste gedicht' waar blijf ik met dat licht van mij, van jou, wanneer het vallen, weg in het onverhoeds onnoemelijke begint?



J.C. Bloem: Listopad … Stále listopad, stále lijavec, Stále mé prázdné srdce, stále.

J. C. Bloem, 'November'

Gerard den Brabander

Gerard den Brabander

Ó malé duše plné skrývaného smutku, Kde každý příběh nechal stopu po zármutku, Zde žádný lidský hlas již více nepromluví, Aniž by hodinový strojek srdce nezlomil svými slovy;

O kleine zielen vol gedempt verdriet, waar elk verhaal zijn kommer achterliet, er kan geen menselijke stem meer spreken zonder 't klein uurwerk van een hart te breken; …

Gerbrand Adriaenszoon Bredero: Píseň

Gerbrand Adriaensz. Bredero, 'Lied'

Řekni mi, řekni, přítelko má, Proč stále ukrýváš se? Snad proto, že tě v lásce chovám, Jsi tolik plachá v tomto čase?

Zegt mij, zegt mij, vriendinne, Waarom verbergt gij u? Omdat ik u beminne, Zijt gij daarom zo schuw?

Cees Buddingh : Modrobřich

Cees Buddingh', 'De blauwbilgorgel'

Já jsem malý modrobřich A jednou zajdu na svůj hřích A vyschnu jako v létě pramen A bude ze mě modrý kámen. Amen! Amen! Amen!

Ik ben de blauwbilgorgel, Eens sterf ik aan de schorgel En schrompel als een kriks ineen En word een blauwe kiezelsteen. Ga heen! Ga heen! Ga heen!

J.B. Charles: Umělohmotné sluneční brýle

J. B. Charles, 'De zonnebril van plastic'

Střechy starých domů na náš pokyn Zahoří červení zrajících jahod…

De daken van de oude huizen gaan op onze wenk zacht aarbeienrood gloeien...

Jan Engelman

Jan Engelman

Já stál na horách vysokých, nad údolím jak padlý sníh, však v čelo měl jsem vpálené znamení hříchů staletých.

Ik stond op hooge bergen, het dal was wit als sneeuw, maar op mijn voorhoofd droeg ik de zonde van de eeuw.

Hans Faverey

Hans Faverey

Jakmile sněžnou sovu spatřím v letu, O štěstí mohu mluvit, že stále jsem tu.

Zodra ik een sneeuwuil zie in het echt, mag ik van geluk spreken dat ik leef

Altijd november, altijd regen, Altijd dit lege hart, altijd.



Chr. J. van Geel

Chr. J. van Geel

Jednoduše, duny, jednoduše

Eenvoudig, de duinen, eenvoudig

Ida Gerhardt

Ida Gerhardt

Kdo sám uvykl vody širokému toku, Druhého mlčky v jeho živlu nechá bez útoku. Zdraví se pouze očima. V Děravé zátoce Já jako dítě vídala vydru u potoků.

Wie zelfde wijde wateren is gewend laat zwijgend de ander in zijn element. Men groet elkaar met de ogen. In de Lekbocht heb ik als kind een visotter gekend.

Herman Gorter

Herman Gorter

Dělnická třída tančí velký kolový tanec u oceánu světa, jako malé děti, které večer na plážové zídce u moře za žlutavé záře luceren a v bílém světle slunce vidíme skotačit při hudbě…

De arbeidersklasse danst een grote reidans aan de oceaan der wereld, zoals kinderen die men 's avonds op strandmuur bij de zee, bij het geel der lantarens en 't licht der zon, ziet huppelen op muziek...

Jakob Israël de Haan: Stesk

Jacob Israël de Haan, 'Heimwee'

Kéž bych zas mohl zvečera toulat se kolem vody, holandské vody pod holandským nebem, kde klidné bárky plují bez nehody a ptáci křižují nad kvetoucím břehem.

Kon ik vanavond dwalen langs een vaart, Een Hollandsche vaart onder Hollands luchten Waar kalme tjalken varen breedbedaard, En vogels strijken hunne laatste vluchten. …

Jan Hanlo: Ztracené ticho

Jan Hanlo, 'Nooit meer stil'

Však ještě dočkáme se, že ticho navždy pomine A v noci neustále a celé dny prokleté motory Nám budou bušit do hlavy …

Men zal nog krijgen dat het nooit meer stil is en dat voortdurend 's nachts en altijd de verdoemde rotmotoren om je kop ronken

W.Hussem

W. Hussem

Déšť Dříve než stromy Ožívá asfalt

regen eerder dan de bomen leeft het asfalt op

Pierre Kemp: Měsíční světlo

Pierre Kemp, 'Maanlicht'

Toto je krajina modrého gongu, do které tichými údery bije měsíční světlo.

Het is dit landschap van de blauwe gong, waarop het maanlicht zachte slagen slaat.



Freek van Leeuwen

Freek van Leeuwen … Jsem žebrák – dejte mi zbytky chleba, Dejte mi vodu, co jinému netřeba, Lásku, co bohatšímu přebývá.

Ik ben de beedlaar - Geef mij dan de korsten, Geef mij het water, dat de andren morsten, De liefde, die een rijkre overlaat.

J. H. Leopold: V rozhovoru

J. H. Leopold, 'Dialogisch'

Dlouhé linky večera složily se za okraj země, skanuly a přistály měkce za šera až v hloubi nebes nedohledné.

De lange lijnen van den avond zijn om den aardrand stilgelegd, vervloeiende en zacht gehavend in hemeldiepte ongezegd.

Hans Lodeizen

Hans Lodeizen

…a byl večer a z terasy zněl veselý smích cinkot vinných sklínek a šoupání židlí pak ticho, když někdo vyprávěl a Ernin hlas ve větru

... en het was avond en van het terras klonk vrolijk lachen het klinken van wijnglazen, het verschuiven van een stoel dan stilte als iemand iets vertelde en de stem van Erna op de wind

Lucebert

Lucebert

Všechno je na světě je všechno Šílený šakalí smích hladu Strach z ježibaby-bolesti a Velký sup a supí velcí Staří těžcí slavíci Všechno je na světě je všechno

er is alles in de wereld het is alles de dolle hondenglimlach van de honger de heksenangsten van de pijn en de grote gier en zucht de grote oude zware nachtegalen het is alles in de wereld er is alles

H. Marsman: Sněhová bouře

H. Marsman, 'Sneeuwstorm'

Pak skočili jsme náhle s mladými děvčaty do saní, které jak šíp teď nocí uhání –

Toen sprongen wij plotseling met jonge vrouwen in sleden, die pijlsnel den nacht in gleden -

Adriaan Morriën: Předehra

Adriaan Morriën, 'Voorspel'

Viděl, jak zlehka vysvléká se, Jak nahé tělo prorůstá šaty v celé kráse

Hij zag hoe zij zich licht ontkleedde En hoe haar naaktheid groeide door haar kleren

Lennaert Nijgh

Lennaert Nijgh

Však tam za vysokými horami leží Země širokých řek

want daar achter de hoge bergen ligt het Land van Maas en Waal.



Martinus Nijhoff: Mraky Přeložila Olga Krijtová

Martinus Nijhoff, 'De wolken' …

Ležel jsem, ještě oblečen co děcko Na teplém vřesu a maminka taky, Nad námi do dálky plynuly mraky Máti se ptala, co v nich vidím všecko.

Ik droeg nog kleine kleeren, en ik lag Lang-uit met moeder in de warme hei, De wolken schoven boven ons voorbij En moeder vroeg wat 'k in de wolken zag

Piet Paaltjens

Piet Paaltjens

Na kraji kapsy Jeho vesty seděl šnek, Strašlivě slizký šnek, a tiše chroustal.

Op den rand van een zak Van zijn vest zat een slak, Een erg slijmerige slak, stil te knagen.

Jacobus Revius: On nesl naše břímě

Jacobus- Revius, 'Hij droech onse smerten'

Toť Židé nebyli, můj Pane, kdo žádal tvého kříže Ni ten, kdo zrádně před soudce tě vláčel, Ni ten, kdo posměšně slinami ti tváře smáčel, Ni ten, kdo spoutal tě a tupil až k nevíře, …

T'en zijn de joden niet, Heer Jesu, die u cruysten Noch die verraderlijk u togen voort gericht, Noch die versmadelijck u spogen int gesicht Noch die u knevelden, en stieten u vol puysten,

Paul Rodenko: Letní soumrak a příjezd dětí …

Paul Rodenko, 'Zomeravondval en intocht der kinderen'

A naráz jsou ulice staré dětmi

En eensklaps zijn de straten oud van kinderen

A. Roland Holst: Dva mrtví … Jejich hlasy i stopy překryl větru plášť; Navzájem zradili sny své šťastné, Dědictvím byla jim jen závist a zášť; Pusté jsou duny, liduprázdné: A moře oni nespatřili, spolu ani zvlášť. …

A. Roland Holst, 'Twee doden'

Henriëtte Roland Holst: Internacionála

Henriëtte Roland Holst, 'De Internationale'

Svět podpírají nové síly A touha nás se dotýká.

De wereld steunt op nieuwe krachten Begeerte heeft ons aangeraakt.

Jan Slauerhoff: O engeitado … „Nemám nic pro útěchu než svůj žal...“

Jan Slauerhoff, 'O engeitado'

De wind deed hun stem en hun, spoor vergaan; zij hebben elkanders droom verraden' zij lieten elkander den wrok en de w de lege duinen zijn zonder paden: zij kwamen nooit bij de golven aan.

'Ik heb niets tot troost dan mijn klacht...'



Vasalis: Starý

Vasalis, 'Oud'

…Mlč a jdi tam a běž sám jak starý vlk a pij poslední kapky ze suchých louží…

... Zwijg en ga heen en loop alleen zoals een oude wolf en lik de laatste druppels uit de droge plassen... Joost van den Vondel, „Klinckert“

Joost van den Vondel: Znělka Chvěli se bázní; prchali, div že nelétali, Hned sem, hned tam, tak prudce oči jeho plály, Šel v jejich kročejích a krev řinula se, kam jen šláp; … …

Sy zidderden van schrick; sy vlooden niet, sy vloogen, Dan ginder, dan weer hier, voor 't branden sijner oogen, Hy stapte hen na, en liet een' bloedvleck waer hy trad; …

Daan Zonderland: Mariánskolázeňský kuchař stojící před těžkou volbou se nemůže rozhodnout …

Daan Zonderland, 'De kok van Marienbad geplaatst voor een moeilijke keuze, kan niet tot een besluit komen'

A jak tak kuchař na mořskou pannu hledí, Srdce mu buší o závod, v tváři je celý bledý, Srdce mu buší, však v žaludku mu kručí, Vždyť neodbytná otázky mysl mu stále mučí (ta otázka, kvůli níž oběd ještě nevaří): „Mám pannu hodit na pekáč či vést ji k oltáři?“

En als de kok naar de meermin keek, Dan klopte zijn hart en werd hij bleek, Dan klopte zijn hart en knorde zijn maag Benieuwd naar het antwoord op de vraag (Een antwoord dat de kok bleef schuwen): 'Zal hij haar stoven of zal hij haar huwen?'

Viz také: Boudewijn de Groot & Lennaert Nijgh; Nizozemština

Zie ook: Boudewijn de Groot & Lennaert Nijgh; Nederlands

☼



EEN WOORD VOORAF Geachte leden van NE-BE, Beste vrienden, Hieronder som ik de inhoud van deze aflevering van ons tijdschrift op. • •

•

•

•

•

•

Op 27 april hebben we een prachtig uitstapje naar West-Bohemen gemaakt. Meer kunt u in de bijdrage van Sylva Alderliesten lezen. De plaatsen die wij bezochten kunt u bovendien in de fotoreportage met foto´s van Boris Poláček zien. In april vond een ontmoeting van onze leden plaats, deze keer in het café amsterdam in Praag. De avond heeft ons lid Mirek Pavel met succes georganiseerd en er kwamen inderdaad vele belangstellenden . U bent in de herfst weer bij de volgende ontmoeting hartelijk welkom. In mei kwamen de studenten van het Coenecoop College in Waddinxveen weer naar Praag. Eerst verbleven ze in gastgezinnen in Pelhřimov. Daarna verbleven ze een paar dagen in Praag , waar ze o.a. een avond doorbrachten bij een gezin om een indruk te krijgen van het leven in Praag. Dit jaar hadden we elf enthousiaste gastgezinnen. Sommige van hen hebben voor ons tijdschrift een korte bijdrage over hun indrukken geschreven. Op 11 juni organiseerden de ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden en het Archa Theater een Colloquium ter gelegenheid van 40 jaar Praagse Lente met als thema integratie in een nieuw vestigingsland. Aan de discussies met Nederlandse Tsjechen en Tsjechische Nederlanders hebben ook Minister van Staat Max van der Stoel en Staatssecretaris voor Europese Zaken Frans Timmermans deelgenomen. Het was een aangename avond met vele interessante persoonlijkheden. Meer kunt u in dit nummer lezen. Vlaanderen en Tsjechië vertonen in hun geschiedenis treffende overeenkomsten. In beide landen bijvoorbeeld was de dominante taal in een bepaalde periode een andere taal dan die van de autochtone inwoners. Details vindt u in de bijdrage van Andrea Havlíčková De Vlaamse Beweging en de Tsjechische Nationale Wedergeboorte. Wat brengt de herfst? In oktober komt naar de Tsjechische Republiek op uitnodiging van Nebe, de Nederlandse ambassade en het Vlaamse litterair fonds de bekende journalist en schrijver Geert van Istendael. Het rijke programma beginnen we op 18 oktober in het café Krásné ztráty. U bent hartelijk welkom. De deelnemers krijgen als cadeau de Tsjechische vertaling van het boek Het Belgische labyrint. De volgende dagen bezoekt de auteur verder nog Brno en Olomouc. In dit nummer vindt u een fragment uit de vertaling van het boek Mijn Nederland. In deze aflevering vindt u verder advertenties betreffende werkgelegenheid en informatie over de betalingstermijn van de ledenbijdrage voor 2008. Het lidgeld blijft 450 CZK. Als u uw lidmaatschap wilt opzeggen of als u een ander e-mailadres hebt, laat dat ons alstublieft weten.

We kijken uit naar uw opinies en reacties! Gezellige momenten bij het lezen en een prachtige zomer en herfst worden u toegewenst door Jana Červenková Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 26 ~


INFORMATIE VOOR DE LEDEN Beste leden van Ne-Be, !!! BETALINGSTERMIJN VAN DE LEDENCONTRIBUTIE 2008!!! De ledencontributie voor 2008, die altijd 450,- CZK (200,- CZK voor studenten en gepensioneerden) voor leden uit Tsjechië en 19,- EURO voor leden in Nederland en België bedraagt, is voor 31 augustus 2008 te voldoen. Wij willen U daarom vragen de contributie naar onze bankrekening over te maken. (nummer 192307530267/0100, IBAN: CZ6101000000192307530267, bij de Komerční banka Praha - náměstí Míru, Italská 2, 120 00 Praha 2, SWIFT: KOMBCZPPXXX. U dient uw achternaam steeds duidelijk aan te geven. Cadeau U krijgt van de vereniging Ne-Be als cadeau de Tsjechische vertaling van het boek Belgisch labyrint van Geert van Istendael. U kunt het boek ophalen of in september in de bibliotheek van NeBe of bij de lezing van Geert van Istendael in oktober in het café Krásné ztráty. Let op:

Als u uw lidmaatschap wilt opzeggen of als u een ander e-mailadres hebt, laat dat ons in ieder geval weten. Zo helpt u ons bijzonder met de administratie. E-mailadres voor deze informatie: [email protected] Groeten, Eva Giese, penningmeester

Bibliotheek – open weer vanaf september Voor persoonlijke consultatie tijdens vakantie kunt u een contact met Ruben Pellar opnemen:

[email protected] mobil: +420 605 260 005



WAT KOMT IN OKTOBER 2008: Bezoek van de schrijver en journalist GEERT VAN ISTENDAEL in Tsjechie zaterdag 18 october, 18.00: Praag - optreden in café Krásný ztráty dinsdag 21 october: Olomouc - lezing aan de Universiteit Palackého woensdag 22 october: Brno - lezing aan de Masaryk universiteit Fragmenten van zijn boek Mijn Nederland vindt u in de Literaire bijlage.

Geachte dames en heren, beste vrienden, Zoals al een traditie is geworden, probeert Ne-Be ook dit jaar een ontmoeting met een hedendaagse Nederlandstalige auteur te bemiddelen. Deze keer plannen we met de steun van de Nederlandse ambassade en de Vlaamse Fonds voor Letteren en in de samenwerking met de uitgeverij Lidové noviny en de universiteiten, waar in Tsjechië Nederlands gedoceerd wordt, het bezoek van Geert van Istendael. In Praag zult u de gelegenheid hebben om hem te ontmoeten in het café Krásný ztráty op zondag 18 oktober 2008 – de uitnodiging zult u nog op tijd krijgen – en in de week daarna zal hij ook Olomouc en Brno bezoeken. Deze laatste Belg – zoals hij zichzelf noemt – hebben de Tsjechische lezers al in het jaar 1998 leren kennen, toen de uitgeverij Cinemax de vertaling van zijn Belgische labyrint presenteerde. Een ander werk van hem is eind 2007 bij de uitgeverij Lidové noviny verschenen. Het gaat om zijn boek Mijn Nederland, een alfabetische samenstelling van zijn feuilletons, waarin Van Istendael met zijn onverwisselbare stijl Nederland voorstelt aan zijn landgenoten en iedereen, die interesse heeft. Hij doet dat in zeer verrassende samenhangen, die voor ons nooit zo evident zouden zijn, ook al zouden we ons bemoeien om al de nodige achtergrond informatie hiervoor op te zoeken. In de uiteenzettingen en verhalen van Van Istendael kruisen elkaar de geschiedenis en de sociologie, de taalwetenschap en de poëzie, muziek, schilderkunst, theologie en botanica. En wie dit allemaal niet boeiend genoeg zou vinden, kan nog altijd genieten van echte Hollandse jenever of Beerenburg of kan proberen een specialiteit van de Hollandse keuken te koken. In de volgende twee hoofdstukken vindt u alleen maar een kleine proef, die aan de ene kant het wantrouwen van Van Istendael tegenover alles, wat algemeen geprezen wordt, bewijst en aan de andere kant zijn liefde voor poëzie en taal laat zien. We verheugen ons, dat u de andere thema´s van zijn boek met deze meedogenloze criticus , maar ook fantastische, hoog opgeleide en geestige gesprekspartner persoonlijk zou kunnen bespreken tijdens zijn bezoek naar ons land. U bent van harte welkom!!! Namens Ne-Be Jana Pellarová Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 28 ~


CULTUUR EN SOCIAAL LEVEN Het NEBE uitje naar Kladruby, Manětín en Plasy En toen het was weer zover. Op een ochtend die redelijk koud begon, maar hogere temperaturen beloofde haaste ik me naar de trein van 5 uur 51 uit mijn woonplaats Libcice, om op tijd bij de bus te zijn, die vol zou lopen met NEBE leden, hun familie en hun vrienden. Eerst nog een snelle koffie op het station Masarykovo (minder oppervlakte, dus minder plaats om te zitten, dus minder daklozen) en op naar het representatieve Centraal Station (meer oppervlakte, dus meer zitplaats, en dus…). Na enig geloop door het station dat hopelijk snel veel representatiever wordt, vond ik de juiste weg naar de parkeerplaats waar het NEBE busje zou staan. En inderdaad, die kwam zo. Ietsje later vertrok de bus richting het westen. De reis ging voorspoedig en werd natuurlijk vanaf het begin begeleid door allerlei handige info (door Piet Schepens en Ruben Pellar), over ene Santini, zijn vader, moeder, opa enz. Ik vind het altijd opvallend hoeveel fouten er in de geschiedenisboeken blijken te staan, om over wat er in kranten en tijdschriften geschreven wordt helemaal maar te zwijgen,want daar klopt vaak niets van. Want als die arme Santini eigenlijk niet eens Santini blijkt te heten, waar blijf je dan! De heenreis was zo om en we mochten recht voor het poort van het klooster Kladruby de bus uit. Het was een Benediktijnerklooster, gesticht in 1115 door hertog Vladislav. In de 14e eeuw ging het zo goed met het klooster, dat er 120 dorpen en 3 stadjes bij hoorden. De politieke invloed van het klooster was zeer groot en het heeft een rol gespeeld in de zaak met de bekende vicaris-generaal Jan van Pomuk ook bekend als Nepomuk. De hussietenoorlogen en de Dertigjarige Oorlog hebben natuurlijk geen gunstige invloed gehad op het klooster, maar dat zou denk ik haast niemand verwachten. Maar de beschadigingen, plunderingen en branden werden gelukkig gevolgd door herbouw. In 1785 kwam Jozef II met zijn reformen en de klooster-gebouwen werden daarna voor uiteenlopende doeleinden gebruikt: ziekenhuis, kazerne, tehuis voor invaliden en kruithuis voor opslag van buskruit Je zou bijna denken dat het niet erger kon, maar nadien werd het klooster ook nog een brouwerij (toen veldmaarschalk Windischgrätz eigenaar was) en hebben de communisten er ook nog een landbouwcoöperatie in gezet. Vanaf 1967 was het wel in eigendom van de Monumentenzorg in Pilsen, maar een echte renovatie begon pas na 1989. Hoewel ik, net als de rest van de groep, natuurlijk zeer onder de indruk was van de zeldzame kunstschatten, moet ik (voor de volgende keer) toch een opmerking maken of een advies geven: Vanaf nu betreed ik geen kloosters meer zonder mijn winterjas, dus........! Gelukkig scheen buiten de zon en waren er bankjes, waarop we even konden ontdooien. Sommigen waren van plan de overvloed aan kunstzinnige ervaringen te laten bezinken via een borreltje, maar om een onverklaarbare reden was het restaurant net die dag niet open gegaan. Onze reis ging verder door het lieflijke Westboheemse landschap, naar het kasteel in Manětín. Hier werd eerst aan de basale behoeften van de reizigers voldaan. De geur van schnitzels was al aanwezig op het hoofdplein van Manětín, waar de bus maar net op paste. De stad Manětín en het kasteel hebben een lange en rijke geschiedenis. De belangrijkste eigenaar van het kasteel die ook van zeer grote invloed was op de welvaart van het stadje, was de familie Lažanský. Ze zijn eigenaar geworden door confiscaties na de Slag bij de Witte Berg in 1622 en ze bleven meer dan 300 jaar in Manětín. Na een grote brand in 1712 probeerde de familie van hun Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 29 ~


kasteel een centrum van adellijke representatieve hofcultuur te maken. Belangrijke kunstenaars verkregen opdrachten, zoals de beeldhouwers Stephan Borowetz en Joseph Herrscher, de schilders Peter Brandl, Filip Kristian Benthum en Václav Dvořák. Het kasteel is nu als museum ingericht, met voorbeelden hoe de familie Lažansky er leefde. Gelukkig zijn er wat oorspronkelijke elementen bewaard gebleven. Daar was ongetwijfeld nogal wat inspanning van de restaurateurs voor nodig omdat het kasteel ook een tijdje verdeeld is geweest in woningen van werknemers van de Dienst voor Staatsbossen en Velden. En deze mensen hadden natuurlijk verse groente nodig en die verbouwden ze in de kasteeltuin. De meeste bezoekers van het kasteel vinden de Grote zaal het mooist . Het is een indrukwekkende ruimte met rococo fresco´s. Zeer ongewoon zijn de 13 schilderijen van het huispersoneel van de familie Lažansky. Ik vond de overdekte gang naar het oratorium nogal ongewoon, vooral omdat het boven een weg loopt. Ook bijzonder vond ik het speldenkussetje bevestigd op een houten poot ; maar zo hoort dat ook, want bij een kasteel is alles net ietsje groter en adellijker en opvallender. Na een korte wandeling door het kasteeltuin is bijna iedereen tot de ontdekking gekomen dat er in Manětín op zondag echt niets te doen en te zien is, behalve het kasteel annex tuin en het aparte plein met mooie huizen. Maar wat zou je eigenlijk willen, er wonen vandaag-de-dag maar een paar honderd mensen. De bus reed verder richting Plasy, onze laatste tussen-stop voor vandaag. We kwamen er uitsluitend om de barokke schuur met toren en gotische dubbelkapel te bekijken. Van de kapellen is uitsluitend de bovenkapel te bewonderen. De onderste kapel mag door het publiek niet betreden worden omdat dit voor de waardevolle muurschilderingen uit 1280 niet goed zou zijn. Helemaal boven in de toren is een technisch monument, een zeer ingewikkeld (en smerig) uitziende mechanische constructie die het luiden van de klokken regelt. We konden dus van dichtbij meemaken wat er in de toren allemaal gebeurt als het vijf uur is. Dat was een symbolische afsluiting van het geslaagde NEBE uitje. Nog even snel binnen het klooster voelen dat de gemiddelde kloostertemperatuur overal hetzelfde is en dan op naar huis. Bedankt Piet en Ruben en tot de volgende keer Sylva Alderliesten

Colloquium ter gelegenheid van 40 jaar Praagse Lente “Waarom heb je me nooit gevraagd hoe het was te ontvluchten?”

De ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden en het Archa Theater organiseerden op 11 juli een colloquium ter gelegenheid van 40 jaar Praagse Lente. Vanaf 16.30u hadden we de mogelijkheid om debatten en interviews over het thema integratie in een nieuw vestigingsland bij te wonen. Aan de discussies met Nederlandse Tsjechen en Tsjechische Nederlanders hebben ook Minister van Staat Max van der Stoel en Staatssecretaris voor Europese Zaken Frans Timmermans deelgenomen. Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 30 ~


Het programma bestond uit drie gedeelten. Het eerste gedeelte heeft Tomáš Vrba gemodereerd (o.a. richtte hij in 1993 de AEJ - Vereniging van Europese Journalisten/Tsjechische afdeling op). Hij heeft het debat vanuit het persoonlijke en existentiële perspectief van de migranten gemodereerd. Tot de discussie heeft hij politicus Boris Dittrich, historicus Hans Renner, radiopresentator Martin Šimek en architect Zdeněk Zavřel uitgenodigd. Ik heb deze Tsjechische Nederlanders voor de eerste keer persoonlijk ontmoet en daarom zal ik over hen iets meer vertellen. Boris Dittrich behoort al tot de tweede generatie van Tsjechische Nederlanders. Hij werd geboren in 1955 te Utrecht. (Zijn vader, die ook gast van het colloquium was, verliet Tsjechoslowakije in 1948.) Hij studeerde criminologie, psychologie, kunstgeschiedenis en beeldende kunst aan de Denison University in de USA en rechten aan de universiteit van Leiden. Hij is o.a. vanaf 2003 leider van D66. Martin Šimek ontvluchtte het toenmalige Tsjechoslowakije in 1968. Momenteel presenteert hij elke nacht van zaterdag op zondag tussen twaalf en één het programma Šimek ´s Nachts. Zijn luistercijfers zijn opmerkelijk (ook minister Frans Timmermans is een enthousiaste luisteraar, vertelde hij). Martin is de jongere broer van Miloslav Šimek. Op de vraag van Martin aan Miloslav: “Waarom heb je me nooit gevraagd hoe het was te ontvluchten?”, heeft Miloslav met dezelfde vraag geantwoord: “Waarom heb je me nooit gevraagd, hoe het was te blijven?” Daarmee was alles gezegd en vergeven, zei hij. Hans Renner is geboren in 1946. Hij is tegenwoordig bijzonder hoogleraar geschiedenis van Midden-Europa verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zdeněk Zavřel werd in 1943 te Praag geboren. Naar Nederland emigreerde hij in 1978 en verzocht er om erkenning van zijn ČVUT-diploma. Éen van de voorwaarden van de erkenning was een nieuwe doctorale studie. Het thema van de studie was “Zonne-energie in architectuur” en hij won ermee de eerste prijs in de categorie Zonne-architectuur in de EU-competitie. Hij gaf o.a. de publicatie “Nederlands Woningsbouwmodel” uit. Na 1989 is hij actief zowel in Nederlands als ook in Tsjechië. In 2006 werd hij benoemd tot deken van de Faculteit van Architectuur. Het tweede gedeelte heeft Martin Šimek gemodereerd vanuit de artistieke dimensie van de migranten. Hij interviewde zanger Jaroslav Hutka, architect Bořek Šípek, schrijver en musicus Jan Stavinoha en vertaler Kees Mercks. Het derde en laatste gedeelte was volledig gericht op de actualiteit. De discussie met het thema integratiebeleid in het Europa van vandaag werd door Jan Urban gemodereerd. In dit gedeelte trad ook de bekende schrijfster Margriet de Moor op.



Het programma heeft de eregast Minister van Staat Max van der Stoel met een slotwoord afgesloten. Voor prachtige intermezzo´s zorgde Pavel Steidel uit Rakovník, een van de acht beroemdste gitaristen ter wereld. Het was een aangenaam evenement en de moeite waard. Heel veel dank aan de organisatoren en alle betrokkenen die deze interessante en leerzame ontmoeting hebben voorbereid. Jana Červenková

HET TWINTIGSTE JUBILEUM Voor de twintigste keer in Pelhřimov en voor de negende keer met de leden van Ne-Be … U gelooft het niet? Het is echt waar. De samenwerking en het partnerschap tussen de scholen in Pelhřimov en Waddinxveen zijn al in 1988 begonnen! Men heeft dit jaar dus in Pelhřimov feest gevierd, en wel al het twintigste jubileum! De studenten van Coenecoop College uit Waddinxveen komen in het kader van een project voor een paar dagen naar de Tsjechische Republiek, waar ze eerst in gastgezinnen in Pelhřimov verblijven. Daarna brengen ze een paar dagen in Praag door, waar ze een avond doorbrengen in een gezin om een indruk te krijgen van het leven in Praag. Dit jaar beschikten we weer over elf enthousiaste vrijwilligers, meestal Ne-Be leden. Sommige van hen hebben voor ons tijdschrift een korte bijdrage over hun indrukken geschreven.

Vanaf het eerste moment thuis. Leerlingen Waddingxveen op bezoek, 14 mei 2008. Ik ben ondertussen gehecht geraakt aan de jaarlijkse ontmoeting met de leerlingen uit Waddinkxveen. Beide keren was het prettig en leerzaam. Vorig jaar werd me gevraagd om als (Nederlandse) gastheer te fungeren voor een Waddingxveense leerlingengroep. Kennelijk had men te weinig Tsjechische gastgezinnen, of waren er veel leerlingen die voor Tsjechië hadden gekozen. Ik was enigszins verrast, weliswaar aangenaam, toen me dit jaar weer dat verzoek bereikte. Ik dacht als reserveadres op de lijst te staan. Ook had ik er rekening mee gehouden dat er klachten over me waren binnengekomen. Dit is mijn verhaal(tje), de leerlingen spreken voor zichzelf. Men verzoekt je dus om enkele jongens en meisjes op te vangen. Er komen geen meisjes, maar zelfbewuste jonge vrouwen van ongeveer 15 jaar. De jongens zijn in het algemeen nog geen jonge mannen, maar op een prettige manier nog pubers. Desondanks waken zij als echte ridders over de veiligheid van hun dames. Dit jaar voelde het groepje zich vanaf het eerste moment thuis, althans dat was mijn indruk. Mogelijk speelde daarbij een rol dat de aardappelsoep al snel werd opgediend en ook de flessen meteen op tafel kwamen. Heerlijk voor een gastheer, en zijn voorrecht, dat hij niet voortdurend educatief of pedagogisch bezig hoeft te zijn. Beleefdheidshalve vroeg Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 32 ~

Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 ik of iemand misschien last had van astma of bronchitis, want ik wilde een sigaretje roken. 'Nee', zeiden ze allen tegelijk, 'we roken alle vier'. Onmiddellijk kwamen vier pakjes sigaretten op tafel. God zij dank, dacht ik, er is nog hoop voor Nederland. De tijd vloog tijdens het tafelen. We besloten daarna te voet naar het Nám. republiky -het herenigingspunt van leerlingen en begeleiders- te gaan, om wat beweging te hebben en om onderweg, onder de oude kastanjebomen van het Letnápark, nog een afzakkertje te nemen. Hierna bereikten de leerlingen net op tijd, half elf als uiterste limiet, de finish. Het is te hopen dat er weer geen klachten binnenkomen en dat ik volgend jaar nog op de lijst sta. Want ik ben ondertussen gehecht geraakt aan de jaarlijkse ontmoeting met de leerlingen uit Waddinkxveen. Beide keren was het prettig en leerzaam. Jos Wuijts

„Gast in huis, God in huis” ... Op woensdag 14 mei hebben wij 4 studenten van de Coenecoop College in Waddinxveen uit Nederland uitgenodigd om bij ons op bezoek te komen. Zij stelden zich met een email voor: Geachte Ivonna, Wij zullen ons even voorstellen, wij zijn: Kees Mathot, Boris Bosselaar, Mariëlle v. Leeuwen & Colette Brouwers. We zijn allemaal 15 jaar oud en zitten in 4 HAVO op het Coenecoop College in Waddinxveen. We gaan met zijn allen naar Tsjechië. Dan brengen we eerst 2 dagen door in Pelhrimov en gaan vervolgens 3 dagen naar Praag. Kees is een keer met zijn voetbalclub naar Tsjechië geweest en heeft toen ook een halve dag in Praag doorgebracht. Hij vond het daar erg mooi en een leuke stad. Kees is ook een keer met zijn familie naar Tsjechië geweest om te survivallen, hij heeft hier ook van genoten. Boris is 3 keer op wintersport geweest. Dat beviel ook erg goed. Wij zouden u graag ontmoeten. We zijn benieuwd wat u ons zou kunnen vertellen over Praag en Tsjechië. Wij kijken uit naar de ontmoeting en hopen nog van u te horen. Groeten van Kees, Mariëlle, Boris en Colette. En zo maakten wij, mijn man en ik, een ketel goulash met knoedels klaar, bakten een abrikozentaart met kruim en wachtten op ons Nederlands bezoek. De studenten kwamen wat later met als excuus: Praag is een grote stad en wij verdwaalden een beetje. Behalve cadeautjes die het schoolbestuur voor ons als gastgezin stuurde, overhandigde Kees ons een CD met Nederlandse liedjes van Frank Bauer. Het cadeau was van de studenten zelf, met de bedoeling hun moedertaal beter te leren kennen. Al snel gingen wij aan tafel en begonnen met diner en stelden elkaar wat beter voor. Colette zou schilderes willen worden, Marielle econome. Kees en Boris hadden technische ambities. Het thema van hun Praagse project was „Architectuur van Praag“. Ieder van hen had een andere tijdperk: gotiek, barok, Jugendstil of kubisme. Wij zijn er even kort op ingegaan. Het kwam goed uit, dat mijn schoonzusje Olga uit Nederland net bij ons op bezoek was. Zij hielp een handje mee en hield de conversatie gaande en zo stagneerden de gesprekken niet, want mijn beperkte woordenschat en ook courage om Nederlands te spreken is voorlopig niet toereikend voor een boeiend gesprek...Ondanks dat, begreep ik dat de studenten meenden dat een van de grote verschillen tussen Nederland en Tsjechië is, dat de Tsjechen aldoor aan tafel zitten en eten en waneer ze dat niet doen, dan zijn zij aan het koken. Wij streefden er naar om een passende uitleg te vinden, voor deze kennelijk zo opvallende gewoonte, en legden uit dat bij ons steeds een oud gezegde telt „Gast in huis, God in huis“ en dat gasten ontvangen een feestelijk gebeurtenis is en bij feesten hoort nu eenmaal een rijk bedekte tafel. Om de jongelui te overtuigen dat het koken geenszins een zenuwslopend werk is stelde ik voor dat zij zelf in 10 minuten een apfelstrudel konden proberen klaar te maken, die ze voor het ontbijt van de volgende dag Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 33 ~

Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 al konden voorbereiden. Zij wilden het proberen... Wij verplaatsten ons van de eetkamer naar de keuken. Daar lag al een met meel bestrooide deegrol en een plak bladerdeeg. Boris begon als eerste het deeg uit te rollen en te vullen met een mengsel van appels, rozijnen, noten, suiker en kaneel. Na 10 minuten in de oven waren 2 apfelstrudels klaar. Wij verdeelden ze in vier gelijke delen. Ondertussen, leerde mijn man de jongelui een kaartspelletje. Marielle, als ”ervaren” kaartspeelster herkende het spelletje als ”Boeren bridge”. Colette was in het begin niet van plan om mee te doen. Ze was bang dat ze verliezen zou, maar toen ze eenmaal begon te spelen en won, ontwaakte in haar een ”gepassioneerde speler” en ze speelde net zo fanatiek als haar vrienden. De tijd vervloog snel en Marielle, Colette, Kees en Boris namen afscheid van ons. Ieder nam een deel van zijn eigen gemaakte strudel mee en kaarten. Zo kunnen ze het spelletje ieder moment afspelen. Daarbij zullen ze zich misschien hun Praagse schoolreis en het bezoek bij ons herinneren. Ivona Malijevska Vertaling: Olga Sybesma

Schoenen uit en pantoffels aan? Dit jaar heb ik voor het eerst deelgenomen aan het verzorgen van een klein deel van het programma van vier studenten uit Waddinxveen. Voor diegene die het systeem nog niet kent, wil ik het kort uitleggen. Het gaat om een groep vwo/havo 4 studenten uit Waddinxveen die altijd in het voorjaar een bezoek aan hun zustergemeente Pelhřimov brengen. Ze logeren dan in gastgezinnen en doen overdag allerlei interessante activiteiten. Aansluitend zijn ze nog even in Praag. Een van de avonden brengen ze dan weer in gezinnen door, met de bedoeling dat ze nog iets over het leven in Praag te weten komen. Mijn taak was dus de studenten op te halen, hen bij ons thuis eten aan te bieden en te zorgen dat ze op tijd in hun hotel zijn. Ik vond het best spannend eigenlijk. Zal alles goed gaan, vinden we elkaar op de afgesproken plaats? En zal alles een beetje „lopen“ dat er in die paar uurtjes tijd de nodige info uitgewisseld wordt, gegeten kan worden en de studenten weer op tijd in hun hotel zijn? Achteraf moet ik zeggen dat alles gelukt is! Het weer en openbaar vervoer werkten perfect mee, het was een prachtige avond. Allebei partijen waren op tijd op de afgesproken plaats, het gesprek liep praktisch voortdurend door. Er werd van alles besproken. Of er echt grote cultuurverschillen ontdekt zijn dat weet ik niet. Eigenlijk zijn we, wat verschillen betreft, niet echt verder gekomen dan schoenen uit en pantoffels aan, als je op bezoek bent in een Tsjechisch huis. Ik heb verder natuurlijk het bekende één koekje per persoon in Nederland genoemd maar dat schijnt minder algemeen te zijn dan ik dacht. O ja, en de hoeveelheid eten in Tsjechië. Maar dat was denk ik iets wat ze vooral in de zusterstad hebben kunnen zien, warm eten én tussen de middag én ´s avonds en nog een schnitzel als snack mee naar school, welke werkende moeder in Praag zou dat tegenwoordig nog haar kind mee kunnen geven? En de algemene indruk van dit bezoek /NE-BE activiteit? Ik zou het echt iedereen kunnen aanbevelen. Het is maar ietsje extra werk en in ruil daarvoor krijg je de kans om een keer het stereotype huis-werk-huis-slapen te doorbreken. Ik doe dus volgend jaar weer mee, melden zich nog nieuwe mensen aan? Sylva Alderliesten



Ik verheug me al op de volgende „jaargang“! Dit jaar heb ik voor de tweede keer deelgenomen aan de activiteit met de Nederlandse studenten en deze tweede keer was ik zeer aangenaam verrast. Uitgaande van de ervaring van vorig jaar, heb ik de afspraak met de studenten Julia, Robin, Niels en Sabrina gemaakt op het metro station Budějovická. Ik heb dus op hun oriëntatievermogen in een vreemde stad gerekend. Het begin was nogal onzeker maar het is ons toch goed gelukt mijn huis te bereiken. Al onderweg hadden de studenten allerlei vragen over mijn gezin. Eigenlijk geloofden ze niet dat ik Nederlands aan het leren ben. Toen ik uit het Engels naar hun moedertaal ben overgegaan, moesten ze wel toegeven dat sommige Tsjechen echt de tijd nemen om Nederlands te leren.☺ Thuis werd inmiddels al druk gewerkt aan de voorbereidingen van het diner. Moeder heeft „typisch Tsjechisch“ Chinees gekookt, vader schonk thuisgemaakte vlierbessenwijn in. Er is nogal wat gepraat en gelachen tijdens het eten. De studenten hebben de vermoeidheid van de hele dag wandelen door Praag te boven kunnen komen en ze beantwoordden graag onze nieuwsgierige vragen. Op hun beurt toonden ze interesse in het geheim van thuiswijnproductie (ze vonden onze wijn blijkbaar lekker). Ook het principe waarop de zogenaamde drinkende vogel werkt, trok hun aandacht. Ze vroegen zelfs om een plattegrondje van het gebied in Praag waar dit kleine glazen perpetuum mobile te koop is. Toen we daarna nog ons troeteldier hebben gehaald, de chinchilla, ging die van schoot tot schoot. De studenten zeiden wel verbaasd dat „ze nog nooit zo´n vreemd konijn hadden gezien“. De twee uur bij het diner zijn als een sprookje voorbijgegaan. Daarna is het bezoek even naar de computer verhuisd, om e-mails te schrijven en berichten door te geven. Ik heb inmiddels mijn cadeautjes bewonderd – een heleboel knoflook, lavendelzeep, honing, jam en worst met hazelnoten. Jammer dat het geen Nederlandse producten waren. Ik heb begrepen dat de cadeaus „centraal“ zijn geregeld, dus via de leraren. Julia vond het wel zielig dat we geen Hollandse spullen gekregen hebben en heeft beloofd dat er volgend jaar minimaal wat stroopwafels meekomen. ☺ Toen het tijd werd om afscheid te nemen, hebben de studenten gedag gezegd tegen mijn ouders en de chinchilla. Ik ben met hen naar de metro gelopen en daar heb ik ze in de Praagse nacht losgelaten. De ontmoeting was zeer aangenaam. Ik zou zelfs zeggen wat hartelijker dan vorig jaar; de studenten waren echt enthousiast. Ik verheug me al vast op de volgende „jaargang“! Petra Panušová Vertaald door: Sylva Alderliesten

Ik weet wel zeker dat ik een keer terugkom in Praag Na twee dagen logeren bij een gastgezin in Pelhrimov, vertrekken we op woensdag 14 mei met zo’n 45 leerlingen richting Praag. Als we na een flinke rit bij hotel Pivovar aankomen, gaan we meteen richting de metro. Daar krijgen we uitgelegd hoe het metro systeem in Praag werkt. Erg makkelijk! Iedereen begreep het, dat is in Nederland wel even anders! We werden opgesplitst in groepjes en ieder groepje ging met zijn begeleider ergens heen. Ik ging meteen naar de burcht. Ik was al meteen verliefd op Praag. Wat een schitterende stad! Vanaf een viewing point kon ik de hele stad overzien, adembenemend. Ik denk dat iedereen erg onder de indruk was van de rijkdommen van Praag. Wat is alles mooi bewaard gebleven! Er zijn prachtige gebouwen, om nog maar niet te spreken over de Karelsbrug! ’s Avonds gingen we eten bij mevrouw C., met wie we al hadden gemaild. Ik vind de mensen in Tsjechië ook erg gastvrij. Mijn gastgezin ontving me met open armen en heeft Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 35 ~

Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 erg goed voor mij gezorgd. Mevrouw C. en haar man waren ook erg gastvrij. We hebben heerlijk gegeten en ze heeft ons een rondleiding gegeven langs Vysehrad. Ik weet wel zeker dat ik nog een keer terugkom in Praag. Ik heb mijn moeder zelfs zo enthousiast gekregen met mijn verhalen, dat ze na mijn examens een weekendje met mij naar Praag toe wilt. Dus over ongeveer een jaar zie ik deze mooie stad weer terug! Carmen

EEN STUKJE GESCHIEDENIS De Vlaamse Beweging en de Tsjechische Nationale Wedergeboorte Vlaanderen en Tsjechië vertonen in hun geschiedenis treffende overeenkomsten. In beide landen bijvoorbeeld was de dominante taal in een bepaalde periode een andere taal dan die van de autochtone inwoners. Het Tsjechisch in de Tsjechische landen was net als het Nederlands in Vlaanderen alleen de taal van de gewone bevolking; anderen – elite, adel, gegoede burgerij – gebruikten Duits, dan wel Frans. De Tsjechische nationale beweging begon zich in de periode van de hervormingen van keizer Jozef II (1780 – 1790) te vormen. Dankzij de afschaffing van de lijfeigenschap mochten de dorpelingen sinds 1781 zonder toestemming van de heer verhuizen en hun kinderen mochten studeren. In de verduitste steden waar ze vaak wegens het werk naartoe kwamen, was door hun komst weer het Tsjechisch te horen; het nationale karakter van deze steden veranderde. In het Koninkrijk Bohemen waren dus de hervormingen van keizer Jozef II voor het ontstaan van de eerste fase van de Tsjechische beweging bepalend, in de Vlaamse provinciën was dat anders. De Nederlandstaligen, de meerderheid van de Belgen, werden na het Belgisch opstand in een achtergestelde positie gedrongen. De beweging ten voordele van de volkstaal kwam er, evenals het verfransingproces, onmiddellijk na de omwenteling (1830) op gang. De beweging manifesteerde zich aanvankelijk in de activiteiten van de letterkundige genootschappen. Het Tsjechisch en het Nederlands stagneerden in hun ontwikkeling. Bovendien betekende germanisatie zowel voor de Tsjechen als verfransing voor de Vlamingen ook sociale discriminatie. Wegens al deze aspecten moesten deze talen “hersteld” worden om tot hetzelfde niveau te komen als het Duits/Frans. Er ontstond grote behoefte aan een algemene beschaafde taal: De nationale beweging stond echter eerst voor de vraag, welke taal voor de codificatie te gebruiken – de actueel gesproken taal, een dialect of een “gedrukte” oudere, bv. de middeleeuwse, taal? Dit proces wordt de zgn. selectie genoemd. Soms poogde men zelfs een kunstmatige taal te bedenken (bijvoorbeeld een poging tot de schepping van de Moravische taal van begin van de jaren dertig van de negentiende eeuw of de constructie van één taal voor Tsjechen en Slowaken). De codificatie was een langdurig proces met veel verschillende opvattingen en veel geleerde discussies. Hoe was het in praktijk? Laten wij de codificatie van het Tsjechisch beschrijven. Na de slag op Witte Berg ontstond er een kloof in de ontwikkeling van de Tsjechische taal. De taal moest nu “hersteld” worden en “hetzelfde niveau” bereiken als het Duits. De belangrijkste figuur van deze fase was Josef Dobrovský (1753 – 1829), die de grondlegger werd van de nieuwe beschaafde norm van de Tsjechische taal. Toen was de instabiliteit van het Tsjechisch het grootste probleem, er bestond geen algemene spraakkunst, geen algemene beschaafde taal. Bovendien namen in de achttiende eeuw de puristische tendensen “enorme proporties” aan. Puristen trachtten in het Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 36 ~


algemeen de taal te zuiveren van woorden die niet Tsjechisch of Nederlands genoeg waren en bedachten daarvoor in de plaats nieuwe “echte” Tsjechische of Nederlandse equivalenten. In de Tsjechische landen was onder andere Jan Václav Pohl er meester in, in Vlaanderen Guido Gezelle. De uitstekende filoloog en wetenschapper Josef Dobrovský hield zich met de studie van de Tsjechische taal en de geschiedenis van de Tsjechische letterkunde bezig. Ideaal als basis voor het Tsjechisch achtte hij de taal van de tweede helft van de zestiende eeuw, de zgn. taal van Veleslavín (Daniel Adam z Veleslavína, 1546 – 1599). Hij bracht er een reeks veranderingen in aan die aan de toenmalige trend in de ontwikkeling van de taal beantwoordden. Hij wees de voorstellen van de dilettantische “neologisten” sterk af en accepteerde enkel de woorden die volgens de taalregels door dichters en linguïsten werden gevormd. Ook de Vlaamse Beweging richtte zich aanvankelijk enkel op taal- (en letter)kunde. Ondanks de belangrijke taalpolitiek van koning Willem beheersten de Vlamingen het “Nederlands onvoldoende om het in de verschillende functies te kunnen gebruiken”, aldus Willemyns-Daniëls. Vooral moest er een einde worden gemaakt aan de verdeeldheid in spraakkunst en spelling, zoals in Bohemen. De initiatiefnemer was de Maetschappy tot bevordering der Nederduitsche Tael- en Letterkunde, opgericht door Jan-Baptist David en Jan F. Willems in 1836. De vraag welke taal de basis voor de codificatie moest worden, leidde in Vlaanderen tot een jarenlange taalstrijd die pas in 1844 eindigde. Integrationistische Nederlandsgezinden (Willems) stonden tegenover een particularistisch groepje West-Vlamingen (Pieter Behaegel en Leo de Foere, maar ook de invloedrijke dichter Guido Gezelle). Willems en de zijnen pleitten voor taaleenheid met Noord-Nederland, dit in tegenstelling tot de particularisten die de nationale eigenheid ten opzichte van Nederland ook in de taal wilden uitdrukken en pleitten daarom voor een eigen ZuidNederlands. In het geval van het “Zuid-Nederlands” ontstond er echter een probleem: welk dialect uit welke streek moest men als toonaangevend beschouwen? De West-Vlaamse particularisten kozen natuurlijk voor het West-Vlaams als basis voor het Vlaams. De Integrationisten hebben echter gewonnen: in 1844 werd een officiële spelling ingevoerd die bijna volledig met die van Noord-Nederland overeenstemde. Beide bewegingen hadden aanvankelijk tot doel de volkstaal, de cultuur en de letterkunde te bevorderen en te onderzoeken. De patriotten verdedigden eigen taal en natie, later waren ze meer offensief en trachtten meer rechten voor hun taal en natie te krijgen. Zowel de Vlaamse als de Tsjechische vaderlandse taal- en culturele beweging veranderde na 1918, respectievelijk na 1848, in een volksbeweging, met politieke eisen. Belangrijkste bronnen: Beheydt, Ludo: Taal en culturele identiteit. Čornej, Petr: Vše podstatné z českých dějin. Encyclopedie van de Vlaamse Beweging. Hroch, Miroslav: Evropská národní hnutí v 19. století; V národním zájmu. Janssens, Guy – Marynissen, Ann: Het Nederlands vroeger en nu. Kočí, Josef: České národní obrození. Willemyns, Roland – Daniëls, Wim (red.): Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden. Andrea Havlíčková (uit de scriptie "De Vlaamse Beweging en de Tsjechische Nationale Wedergeboorte", Neerlandistiek Praag) Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 37 ~


NIEUWE BOEKEN EN VERTALINGEN OLGA KRIJTOVÁ, JANA ČERVENKOVÁ, Leerboek Nederlands voor Tsjechischtaligen, met 2 cd´s Op de Tsjechische markt is onlangs een leerboek Nederlands verschenen, dat een herziene versie van het leerboek van Olga Krijtová (Karolinum 1995) is. Nieuw zijn de aanvullende teksten, meer oefeningen, de sleutel bij de oefeningen en het Nederlands-Tsjechisch alfabetisch woordenboek. De omvang van de grammatica is behouden maar de vorm is in tabellen en schema’s opgemaakt. Een bestanddeel van het leerboek maken nu twee cd´s uit die dankzij een bijdrage van de Nederlandse Taalunie mede mogelijk zijn gemaakt. Op de cd´s zijn de inleidingsteksten, oefeningen en aanvullende teksten opgenomen. De cd´s zijn ingesproken door moedertaalsprekers zowel uit Nederland als ook uit Vlaanderen. Het leerboek heeft dertig lessen. Elke les bestaat uit tekst A, grammatica, oefeningen, woordenschat en aanvullende teksten. Tot les 15 zijn dat eenvoudige gesprekken, van les 15 tot 30 korte authentieke teksten. De nieuwe herziene uitgave legt de nadruk naast de grammatica ook op communicatieve vaardigheden. Dankzij de Tsjechische uitleg, het woordenboek, de cd-opname en de sleutel bij de oefeningen kan het leerboek zowel in taalcursussen onder leiding van een leraar als ook bij zelfstandige studie gebruikt worden. Uit het voorwoord van het leerboek.

Anna Enquist, De thuiskomst De thuiskomst is het boeiende verhaal over een vrouw die op haar man wacht terwijl hij de ontdekingsreizen over de wereld maakt. Elizabeth Cook probeert aan de afwezigheid van haar man te wennen en als hij komt dan weer aan zijn aanweziggheid. Zij zorgt voor hun huis, tuin, kinderen en probeert te overleven als haar kinderen een van een sterven. James Cook – en zijn vrouw ook – zijn de exponenten van de Verlichting, die Anna Enquist meesterhaft en diepgaand in haar boek componeerde. Psychlogisch, historisch en literarisch is dat een heel gelukt boek. De botsing van twee werelden verloopt in meerdere lagen – de vrouwelijke en mannelijke wereld in de 18de eeuw, Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 38 ~


het leven op het vasteland en op de zee, het leven van de adel en van gewone mensen, de wereld van de civilisatie in Londen en de wilden in de Zuidzee etc. Ofschoon het boek van het oogpunt van een vrouw verteld wordt, gaat het in geen geval over „vrouwelijke literatuur“. Het boek kan genoemd worden „roman in gedachten“ „roman over leven en dood“, „roman over de grote zeevaarder J. C.“ of „non-fictie-roman over twee buitengewone mensen in de tijden van Verlichting“. Tsjechische vertaling Petra Schürová, uitgeverij Mladá fronta

Zwartboek, naar de film van Paul Verhoeven Zwartboek is de succesvolle film van de regisseur van de Nederlandse afkomst Paul Verhoeven (Soldaat van Oranje, De vierde Man, RoboCop, Basic instinct). Hij keert in deze film naar de Nederlandse geschiedenis in de tijd van de Tweede Wereldoorlog terug. Rachel, een joods meisje, later een veelbelovende zangeres, komt met haar ouders en broer Max uit Duitsland naar Nederland en als Nederland door de Duitsers bezet wordt, gaat het gezin onderduiken. Rachel heeft een selfstandig onderduikadres en ziet haar ouders en broer pas ze – naar aanraden van iemand uit het verzet – crossen willen. Tijdens de vaart wordt hun boot door de Duitsers ontdekt en alle passagiers, buiten Rachel, worden vermoord. Rachel geraakt dan in het verzet, haar taak is tot de hoge officier van Sd door te dringen en hem te verleiden. Het belangrijkste thema in de film is dat er „goede Duitsers waren en slechte Nederlanders“. Goede spelers, muziek, licht en speciale effecten. Tsjechische vertaling Petra Schürová, uitgeverij Albatros

Fik Meijer, De keizers sterven niet in bed Na het Meijers boek De gladiatoren komt nu in de Tsjechische vertaling zijn tweede boek De keizers sterven niet in bed. Vanaf Julius Caesar tot Romulus Augustulus. De laatste dagen van de Roomse keizers. Tsjechische vertaling Petra Schürová, uitgeverij Aurora



ADVERTENTIE

Vertaalbureau Translavic B.V. specialist in Midden- en Oost-Europese vertalingen zoekt ervaren Freelance vertalers NL-CZ v.v. Vertaalbureau Translavic B.V. is een marktleider in vertaaloplossingen die gespecialiseerd is in de Midden- en Oost-Europese talen. Wij leveren vertalingen in verschillende vakgebieden, maar richten ons hoofdzakelijk op het vertalen van technische documentatie, juridische correspondentie, EU-communicatie en de arbeidsinspectie. Vanwege de toegenomen werkzaamheden willen wij ons vertalerbestand graag uitbreiden met ervaren en professionele vertalers en revisoren. Wij zijn gecertificeerd volgens de Europese kwaliteitsnorm NEN 15038. Onze standaard procedure is dat wij elke tekst laten vertalen door een moedertaal vertaler en de vertaling daarna laten reviseren door een andere moedertaal vertaler. U zult afwisselend voor beide taken ingezet worden. Vereisten: Linguïstische opleiding op academisch niveau. Uitstekende vaardigheden in het Nederlands en Tsjechisch. Eén van beide talen is uw moedertaal. Bewezen ervaring in vertalen. Kennis van Trados is een pré. Als u geïnteresseerd bent in deze vorm van samenwerken, dan zouden wij graag uw CV willen ontvangen. Vervolgens zullen wij u uitnodigen voor het doen van een kleine testvertaling die nagekeken zal worden door een van onze revisoren. Voor meer informatie verwijs ik u graag naar onze website: www.translavic.com Contactpersoon: Mrs. Rianke Lubberding, Human Resource Manager, [email protected]. Translavic B.V., Rijssenseweg 60, 7475 VC Markelo, The Netherlands



WERKGELEGENHEID Internationale opererende machine fabriek zoekt medewerkers voor de verkoop afdeling. Het werk heeft een internationaal karakter. Wij hebben klanten over de gehele wereld. Wij zoeken een collega die in staat is om zelfstandig te werken. Wij hebben een open structuur binnen de firma gebaseerd op wederzijds respect en samenwerking. Alles is mogelijk en alleen gebonden aan je eigen initiatief. Werkzaamheden: - Contact met klanten - Volgen van voortgang in het verkoop traject - Zoeken van nieuwe klanten - Organiseren van beurzen - Reclame materiaal organiseren Verder alles wat met de verkoop te maken heeft. Vaardigheden: - Engels - Computer werkzaamheden - Een gezellige instelling Omgeving variabelen: - Wij hebben katten en het is dus noodzakelijk daar niet allergisch voor te zijn. Onze vestiging is in Hlizov op 5 minuten van Kolin. Aanstelling kan per direct hoewel de school start pas in enige weken zal beginnen. Vergoeding is in overleg vast te stellen. Ook de secundaire arbeidsvoorwaarden kunnen besproken worden. Bob Best (+420-608-235 526) BMD Bohemia Spol. s r.o., Hlizov 230, 28532 Hlizov, Czech Republic Tel. +420-321-711 514, Fax +420-321-711 568 Internet: [email protected] www.bmd.nl

LEERKRACHT Ik zoek een leerkracht voor mijn kinderen. 9-11 jaar basis school. Lesmateriaal komt via de www.wereldschool.nl . De jongens zijn slim en kunnen veel zaken zelfstandig afhandelen maar het is prettig om een coach beschikbaar te hebben. Dit hoeft geen gecertificeerd met alles erop en eraan voor alle vakken te zijn. Het is voornamelijk een taak als vraagbaak. Verder zullen er dag of meerdere dagen trips in en om de CZ georganiseerd worden voor de algemene ontwikkeling en specifieke studie projecten. Wat ik zoek is een leuke kracht met gezellige instelling. Het is voor mij belangrijk om een goede atmosfeer te hebben. Leren kan ook leuk zijn vooral als er meer te doen is. Wij wonen binnenkort in Pasinka. Dit is een voormalige watermolen en bakkerij. Het is evt mogelijk om de studie werkzaamheden in Kolin te verrichten. Aanstelling kan per direct hoewel de school start par in enige weken zal beginnen. Vergoeding is in overleg vast te stellen. Ook de secundaire arbeidsvoorwaarden kunnen besproken worden. Bob Best [email protected] +420-321-711 514 +420-608-235 526


Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur. Ne Be

Recommend Documents