Spoleãnost pro ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

II/1 - 2000

VYDÁVÁ:

UITGEVER:

NE-BE, Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury Bofiivojova 54 130 00 Praha 3 âeská republika

NE-BE, Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur Bofiivojova 54 130 00 Praha 3 Tsjechie¨

Tel. 02-22721265 Fax 02-22715258 e-mail: [email protected]

Tel. 00420-2-22721265 Fax 00420-2-22715258 e-mail: [email protected]

P¤EDSEDKYNù:

VOORZITTER:

Petra Schürová

Petra Schürová

MÍSTOP¤EDSEDKYNù:

VICE-VOORZITTERS:

Veronika Havlíková Jana Pellarová (sekretariát)

Veronika Havlíková Jana Pellarová (secretaris)

POKLADNÍK:

POKLADNÍK:

Eva Giese

Eva Giese

REDAKCE BULLETINU:

REDACTIE VAN HET BULLETIN:

Veronika Havlíková

Veronika Havlíková

KNIHOVNA:

BIBLIOTHEEK:

Ruben Pellar Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

Ruben Pellar

NE-BE

•2•

SLOVO ÚVODEM VáÏení ãlenové NE-BE, milí pfiátelé, mám pro vás dobré zprávy - je jaro a ãlenÛ pfiib˘vá, jiÏ brzy nás bude sto. Co se pfiihodilo za poslední tfii mûsíce? V prosinci jsme se vidûli na literárním veãeru s Rituály Ceese Nootebooma. Kniha vy‰la v ãeském pfiekladu Veroniky Havlíkové, ukázku z ãeské verze nám pfiednesl pan Rudolf Pellar, z holandské student bohemistiky v Amsterdamu Tjerd Wierda. V lednu jsme se se‰li na kfitu CD Jaroslava Hutky Nederland. Pfiestûhovali jsme knihovnu a tím i sídlo spoleãnosti - novou adresu uÏ vût‰inou znáte z na‰ich e-mailÛ, faxÛ nebo telefonátÛ, ale radûji se je‰tû podívejte na stránku, kde uvádíme dÛleÏité zmûny. Najdete tam také zmûnu provozu knihovny - místo v G+G mÛÏete pfiijít kaÏdé první úter˘ do knihovny. Díky laskavosti kolegy a ãlena na‰í spoleãnosti - pana Ladislava ¤íhy - teì má-

me k dispozici vût‰í místnost na klidném, ale dobfie dosaÏitelném místû v Praze 3. Zaãátkem dubna se sejdeme na valné hromadû, na níÏ bychom vás rádi informovali o nezbytn˘ch záleÏitostech, jako je napfi. hospodafiení. Ménû zábavnou, leã nezbytnou ãást doplníme ãtením z dal‰ího pfiekladu nizozemské kníÏky, tentokrát to bude Dopis pro krále od Tonke Dragtové. Pfiipravujeme internetovou stránku spoleãnosti NEBE. V bfieznu probíhá festival Evropské dny filmu, kde jsou i nizozemské a belgické filmy, v kvûtnu bude v Praze balet Jifiího Kyliána, konají se v˘stavy, pfiipravuje se PraÏské jaro - pfiehled vám pfiiná‰íme na jiném místû. Hezké jaro s nizozemskou kulturou pfieje a na setkání se tû‰í Petra Schürová

POZVÁNKA NA VALNOU HROMADU Zveme vás na valnou hromadu členů společnosti NE-BE:

7. dubna - v pátek - v 19 hod.

v Knihomolově literární kavárně, Mánesova 79, Praha 2

PROGRAM: - zpráva o činnosti a hospodaření - čtení z knihy Dopis pro krále Tonke Dragtové - lehké občerstvení

Nová adresa společnosti: Bořivojova 54, Praha 3 - v CK RI-TOURS tramvaj 5,9,26, stanice Lipanská, kolem kostela nahoru, první ulice doleva, třetí dům vlevo.

Každé první úterý v měsíci od 14 do 17 hod. - tel.: 02/22 72 12 65, ostatní dny: 02/627 68 19

Č •3•

L E N S K Á R U B R I KA Do zaãátku roku 2000 vstupuje na‰e spoleãnost s témûfi stovkou ãlenÛ. Pfiekvapil nás nárÛst poãtu mimopraÏsk˘ch pfiíznivcÛ, kter˘ je ãasto dÛkazem toho, do jak maliãk˘ch míst to u nás Nizozemce a Vlámy zaválo.Vzhledem k této skuteãnosti jsme se rozhodli v budoucnu plánovat co nejvíce akcí na páteãní veãery. Z nov˘ch ãlenÛ bychom rádi zmínili pana Sparebooma, zástupce firmy ASPI Publishing, která nám laskavû nabídla jednorázové sponzorství. Eva Giese

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

CO SE CHYSTÁ • 7. dubna 2000, 19 hod. VALNÁ HROMADA + ãtení z knihy Tonke Drachtové: kavárna U Knihomola, Mánesova ul. 79, Praha 2 • 9. - 19. bfiezna/Praha + 20. - 29. bfiezna/Brno: Dny evropského filmu. V rámci tohoto festivalu uvedou praÏská kina Lucerna, U Hradeb a Hvûzda a brnûnsk˘ kinosál B. Bakaly tyto nizozemské filmy: WINTER ‘89 NO TRAINS, NO PLANES LEFT LUGGAGE • 29. bfiezna - 18. dubna: v˘stava Leny Aardse a Alana Zaruby SPACE & HUMANITY v praÏské v˘stavní síni Delugo-LIXI Architetti Associati • 13. dubna - 4. ãervna: THE SECOND - nová multimediální prezentace ve VeletrÏním paláci • 1. kvûtna: zahájení v˘stavy Paula Panhuysena v Klatovech • 26. - 28. kvûtna: Nizozemské taneãní divadlo v choreografii Jifiího Kyliána ve Státní opefie v Praze uvádí balet ARCHIMBOLDO • 27. kvûtna: v rámci festivalu PraÏské jaro vystoupí MondriaanÛv smyãcov˘ kvartet ve ·panûlském sále PraÏského hradu • 28. kvûtna: v rámci festivalu PraÏské jaro vystoupí Bernard Winsemius v kostele sv. ·imona a Judy v Praze

GEERT VAN ISTENDAEL ZNOVU V PRAZE V rámci veletrhu „Svět knihy“ by měl s největší pravděpodobností Prahu navštívit známý belgický spisovatel a novinář Geert van Istendael. 13. května se zúčastní diskuse spisovatelů, píšících o určitých evropských městech, a 14. května vystoupí ve vlastním pořadu nazvaném „Evropský labyrint - ráj srdce?“

K U LT U R N Í A S P O L E â E N S K É UDÁLOSTI POVÍDÁNÍ S HUTKOU G+G, 21. ledna 2000 Jsem ãlenkou sdruÏení NE-BE, ale ãlenkou spí‰e línou a málo aktivní. Je‰tû se mi nepodafiilo zúãastnit se pravideln˘ch schÛzek sdruÏení a bulletin ãtu s pocitem, Ïe bych do nûj sama nikdy nebyla schopna niãím pfiispût. Na 21. ledna tohoto roku jsem se ale velmi tû‰ila a abych tu událost nepropásla, mûla jsem bulletin doma stále na oãích. Jaroslava Hutku, respektive jeho písniãky, texty, hudbu a projev jsem mûla ráda uÏ na gymnáziu, kdy jsem ho mohla poslouchat jen z pokoutnû nahran˘ch páskÛ pochybn˘ch kvalit. On sám byl právû v Holandsku a zdálo se, Ïe je to tak navÏdy. Ani jsem nevûdûla, jak vypadá. TakÏe jsem tedy 21. ledna dorazila na setkání na‰eho sdruÏení s ním v kavárnû G & G. To jsem ale netu‰ila, Ïe budu poÏádána, abych o tomto veãeru napsala, takÏe to mé psaní jsou spí‰ pfiíjemné dojmy z onoho veãera. Zpoãátku mû zklamalo, Ïe to není koncert, ale „jen“ povídání. Ale ukázalo se, Ïe není ãeho litovat. Hutka si mû hned získal sv˘m velice mil˘m, upfiímn˘m projevem. Je na nûm znát, Ïe umí vystupovat pfied lidmi a mluvit spatra a to povídání usnadnilo a polid‰tilo. Snad se ten veãer pÛvodnû naz˘val kfitem jeho alba nizozemsk˘ch písniãek (nazpívan˘ch pochopitelnû v nizozem‰tinû), ale podle mû to bylo nakonec hlavnû milé povídání o jeho „holandské zku‰enosti“. V první ãásti veãera padaly i formální otázky, na které nebylo lehké objektivnû odpovídat. Po pfiíjemné pfiestávce, pfii níÏ bylo moÏné si koupit rÛzná jeho alba a taky se napít dobrého vína, se diskuse oÏivila. Hutka si bûhem hovoru nenucenû balil cigarety, aãkoliv právû tohle se pr˘ nenauãil v Holandsku, ale uÏ dávno pfiedtím doma. Na dobrou otázku Petry Schürové, které kladné vlastnosti by z Holandska pfienesl do âech, kdyby mûl tu moc, Hutka odpovûdûl, Ïe Holanìani jsou spolehliví a slíbené slovo dodrÏují, Ïe jsou tolerantnûj‰í jako spoleãnost a také velmi pracovití. Pracovitost mají pr˘ vepsánu v ãarách dlanû, kde je moÏno vidût (u kaÏdého?) nûco jako písmeno M a W, coÏ znaãí slova „men werkt“, neboli: „âlovûk je stvofien k práci“. Hutka dodal, Ïe to â v dlani nûjak nenachází. Smáli jsme se v‰ichni a upfiímnû. Ano, my âe‰i si ze sebe snad umíme dûlat legraci a ironizovat se. BohuÏel bychom ale asi v˘‰e jmenované ctnosti HolanìanÛ dosti naléhavû potfiebovali. Kromû toho Hutka také chválil spoleãnost, v níÏ úfiady fungují pro ãlovûka a ne spí‰ proti nûmu a kde se snadné vûci dají fie‰it snadno. Jinak se ov‰em netajil sv˘mi negativními pocity a zku‰enostmi. On, pokud vím, emigrovat vÛbec nechtûl, coÏ mûlo na vûc asi také vliv. Nizozemí bylo jeho desetilet˘m osudem snad spí‰ náhodou, jeho jazyk ani kulturu pfiedem neznal. Byl zklamán a jako písniãkáfi nemûl moc ‰ancí se prosadit. Velmi kriticky se také vyjadfioval o tehdej‰í moÏnosti nauãit se jako imigrant dobfie holandsky. âesko-nizozemsk˘ slovník tehdy je‰tû neexistoval, o jeho kapesním vydání není tfieba mluvit. Ve ‰kole uãitelÛm pr˘ staãilo, Ïe se nûkdo vÛbec chtûl nûjak (i s chybami) vyjádfiit. Legraãní bylo, Ïe chodil zrovna do ‰koly S. Alliendeho, kde se setkal také s levicov˘mi emigranty z Chile, pro nûÏ byl nepochopitelnou zápornou postavou, on - emigrant ze socialistického âeskoslovenska. Velmi zajímavou informací pro mû bylo také, Ïe Franti-

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

•4•

‰ek ·kroup je pohfiben v Rotterdamu, coÏ jsem bohuÏel nevûdûla. Jak tam tak stál a mluvil o ãesk˘ch dûjinách a o tom, jak se ‰el podívat na ·kroupÛv hrob a hrobník vûdûl, Ïe je to autor ãeské hymny, pfiipadal mi sv˘m zjevem stále více jako dvojník Bedfiicha Smetany. Jako taková obÏivlá ãeská socha. Z tohoto pocitu mû ale vÏdycky vyvedl sv˘m typick˘m, nenapodobiteln˘m, vysok˘m smíchem. Veãer plynul velmi rychle a ãím dál více spontánnû a kdyby nebyly pfii‰ly jeho malé dcery a nedaly tak decentnû najevo, Ïe uÏ je ãas jít spát, byli bychom tam moÏná je‰tû dodnes. Katefiina Charvátová

FEBIOFEST - DNY VLÁMSKÉHO FILMU FILMOVÉ UMĚNÍ FLANDER Febiofest, 21. a 23. ledna 2000 KdyÏ se âechovi zmíníte o vlámském umûní, je‰tû si tak vybaví umûní v˘tvarné sedmnáctého století. Ale film? Na rozdíl od nizozemské kinematografie, která pomalu pronikla i na plátna na‰ich kin, je vlámsk˘ film u nás zcela neznám˘. Proto je poãin leto‰ního roãníku Febiofestu, kter˘ zafiadil do svého programu i sekci filmového umûní Flander, nepochybnû poãinem velice pfiínosn˘m. Na pfiehlídce byly uvedeny nejzajímavûj‰í filmy Flander za posledních patnáct let: DAENS - historick˘ snímek o „rudém abbé“ Daensovi, kter˘ jen o vlásek minul oscarové ocenûní za neanglicky mluven˘ film. ROSIE - temn˘ komorní pfiíbûh dospívající dívky zajaté do svûta vlastní obrazotvornosti z roku 1998 STÁT PSÒ - film v belgicko-mongolské koprodukci TAXANDRIA - originální pohádka pro dospûlé. CRAZY LOVE - tfiináct let star˘ film Dominiqua Deruddereho natoãen˘ na motivy povídek Charlese Bukowského naplnil v sobotu 22. 1. velk˘ sál Mûstké knihovny k prasknutí. Film sestaven˘ ze tfií takzvanû milostn˘ch povídek sleduje Ïivotní pouÈ Henryho Vosse od malého ho‰íka, získávajícího bizarním zpÛsobem první sexuální zku‰enosti, pfies dospívajícího mladíka zohaveného stra‰livou formou akné, aÏ na dno lidské spoleãnosti, kde Henry zavr‰uje svou cestu nekrofilním svazkem s mrtvou Ïenou. Snímek, kter˘ byl uveden krátk˘m av‰ak neménû morbidním pfiedfilmem Bloody Olive mladého vlámského tvÛrce Vincenta Bala, otfiásl sv˘m sarkastick˘m pohledem na lidsk˘ osud, zároveÀ v‰ak nabídl zajímavou, neotfielou a hollywoodsk˘mi happyendy nepoznamenanou alternativu. A po závûreãném potlesku v sále by se jeho vlámsk˘ reÏisér mohl mozartovsky zaradovat: „Mí âe‰i mi rozumûjí.“ Veronika Havlíková

SOUâASNÉ NIZOZEMSKÉ DIVADLO PraÏsk˘ divadelní ústav se prÛbûÏnû snaÏí podporovat souãasnou domácí i zahraniãní dramatiku. AÈ uÏ formou editorskou - viz edice Souãasná divadelní hra nebo pfiímou prezentací dramatick˘ch umûní - viz loÀské dny rakouského dramatu. V rámci leto‰ního roãníku mezinárodního festivalu DIVADLO ’00 v Plzni (19. - 22. 10. 2000) se ãeskému publiku koncentrovanû pfiedstaví souãasné nizozemské divadlo. Do Plznû pfiijede renomovaná Toneelgroep Amsterdam, nejvût‰í nizozemská divadelní spoleãnost. Od svého zaloÏení v roce 1987 je jejím umûleck˘m fieditelem dramatik a reÏisér Gerardjan Rijnders, od roku 1992 spoleãnû s Titusem Muizelaarem. Toneelgroep Amsterdam hraje v souãasné dobû na tfiech scénách: Stadsschouwburg, Bellevue a od roku 1994 také v tzv. Transformatorhuis, b˘valé továrnû a dnes velmi adaptabilním divadelním prostoru. V Plzni bude hostovat Toneelgroep Amsterdam s hrou G. Rijnderse Liefhebber z roku 1992. Tato úspû‰ná inscenace se hraje jiÏ nevídan˘ch osm let a objela jiÏ takfika cel˘ svût. Monologick˘ text-v˘lev znechuceného divadelního kritika je proná‰en na scénû paralelnû s odehrávající se tragédií dal‰ích ãlenÛ rodiny: matky a syna - a ta zÛstává otcem nepov‰imnuta. âeskou verzi hry Liefhebber nastuduje pro plzeÀsk˘ festival formou scénického ãtení Vladimír Morávek s herci Klicperova divadla Hradce Králové. Prezentaci nizozemského divadla doplní beseda u kulatého stolu, pfiedná‰ka (s videoprojekcí) v˘znamné nizozemské divadelní kritiãky ãeského pÛvodu Hany Bobkové a vydání tfií nizozemsk˘ch divadelních her v ãeském pfiekladu (Liefhebber; Een zwarte Pool od Karsta Woudstry; 2SKIN od Roba de Graefa). Konkrétní jména zvan˘ch hostÛ jsou zatím pfiedmûtem jednání. Monika Loderová

JIŘÍ KYLIÁN V PRAZE Ve dnech 26., 27. a 28. kvûtna se ve Státní opefie v Praze koná premiéra evropského turné NDT/Nizozemského taneãního divadla ARCHIMBOLDO. V choreografii fenoména souãasného baletu, hvûzdy svûtového formátu Jifiího Kyliána, o nûmÏ jsme vás podrobnû informovali v minulém ãísle, se divákÛm pfiedstaví v‰echny tfii skupiny NDT, coÏ je zcela ojedinûlá a v˘jimeãná událost. Pfiedstavení zaãíná vstupem do divadla, kde ãeká na náv‰tûvníky pfiekvapení. Nenechte si ujít neopakovatelnou událost! Pfiedstavení bylo zafiazeno do projektu „Praha - evropské mûsto kultury 2000“. Vstupenky si mÛÏete koupit jiÏ od 1. bfiezna v BTI na tûchto prodejních místech: BTI, Praha 1, Malé námûstí 13 BTI, Praha 1, Na Pfiíkopû 16 Státní opera, Praha 1, Legerova 75 Nedûlní odpolední pfiedstavení je o 30% levnûj‰í.

•5•

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

JAK MOJŽÍŠ PŘIŠEL K HOŘE aneb

KEESE MERCKSOVA CESTA DO ZEMĚ ZASLÍBENÉ Pohled zpût do minulosti má v sobû vÏdy nûco kompromitujícího, ãlovûk totiÏ narazí na vûci, které buì uÏ nechce mít na oãích, nebo je nechce vytahovat na vefiejnost. KoneckoncÛ tu ale nejde o literární zpovûì, aãkoli úplnû bez doznání by to také pûkné nebylo. TakÏe vzhÛru do toho! Narodil jsem se v roce 1944 - coÏ mi je‰tû stále sk˘tá zadostiuãinûní, Ïe mohu fiíkat, Ïe jsem zaÏil válku - a byly mi (témûfi) ãtyfii roky, kdyÏ se v âeskoslovensku komunisté chopili moci. Pozdûji jsem se na to díval do nizozemsk˘ch novin, abych zjistil jak bylo tehdy Nizozemsko ‰okované, ale hofice jsem se zklamal ve srovnání s krokod˘lími slzami, které ronili nizozem‰tí Ïurnalisté po vpádu vojsk v srpnu 1968 ãi ve srovnání se slzami radosti z listopadu 1989. Mezitím jsem vyrÛstal, mám matné vzpomínky na Maìarsko roku 1956. Sedûli jsme doma pfiilepení k rádiu, nevzhlednému kusu nábytku ve spodní ãásti s reproduktorem, kter˘ se dal nahmatat pfies zatuchlou, hnûdou látku jako Ïebra vychrtlého zvífiete. Mysleli jsme si tenkrát, Ïe bude válka. Oz˘valy se tam v˘stfiely, bylo sly‰et tanky, reportérÛv hlas znûl rozãilenû a opakovanû se ztrácel. Nagy se stal na‰ím muãedníkem. Imre Nagy. O skuteãn˘ch politick˘ch pomûrech jsme nemûli ponûtí, byl tu jen nejasn˘ strach, Ïe bude válka. SkfiíÀ s rádiem byla tehdy to, co dnes televizní obrazovka. Shlukli jsme se kolem ní, dûti vût‰inou nataÏené na pol‰táfiích na zemi. âasto jsem tiskl ucho k ÏebrÛm, abych si poslechl, jestli zvífie je‰tû Ïije. V nedûli odpoledne sport s Adem van Emmenesem a Bobem Spaakem. UÏ pfii zahajovacím mar‰i jsme zaãali b˘t nesví. Nesmûli jsme promluvit, aby tatínek nepfieslechl v˘sledek. DWS, Blauw-Wit, to jsou amsterodamské kluby, které dnes uÏ neexistují. Tak ãi onak si vysílání rozhlasu spojuji se zeleninovou polévkou, siln˘m v˘varem s masov˘mi knedlíãky... Nebo jsme v kruhu rodinném poslouchali rozhlasové hry. A pak pochopitelnû silvestrovsk˘ program. AÈ uÏ jsme pfiíchod nového roku slavili kdekoli, museli jsme ho poslouchat. Studium na stfiední ‰kole probíhalo po dobrém zaãátku obtíÏnû. Víc neÏ domácí úkoly mû zajímaly ‰achy a divadlo, fotbal a ostatní sporty. A pfiedev‰ím ‰kolní noviny, pro které nejen Ïe jsem vymyslel jméno, ale nûkolik let jsem byl i v redakci a zaÏíval tam v‰elijaké peripetie. Tam u mû propukl zájem o literaturu a zároveÀ i o pfiekládání ( získal jsem dokonce první ocenûní, od francouzského velvyslanectví). Ve ‰kole se mi pfiíãily pfiedev‰ím exaktní vûdy. Nijak mi nevadily, nebyl jsem ov‰em s to vyfie‰it jedin˘ pfiíklad, kter˘ se li‰il do vzoru v uãebnici. Kromû toho jsem byl také pomûrnû ne‰Èastn˘ v lásce: dívka, do níÏ jsem byl tajnû zamilován, byla uÏ „obsazená“. Mûla dva copánky a pû‰inku uprostfied. Kromû toho byla (nepokrytû!) komunistkou. Pfii diskusích ve tfiídû pod vedením na‰eho konzervativního uãitele dûjepisu to dostávala schytat. Kdo tehdy nûco vûdûl o komunismu? Pro vût‰inu byl spojen s neSpoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

urãit˘m strachem z války. Zastávali se jí jen dva kluci. Van O. a já. Jednou na brigádû jsme my tfii celé hodiny courali po lesích, nejspí‰ v soustfiedn˘ch kruzích, a pfiísáhám, povídali jsme si jen o politice. I na‰e my‰lenky se pohybovaly stejn˘m zpÛsobem, v kruzích kolem horké ka‰e... Po maturitû jsem musel na vojnu. K mému velkému pfiekvapení a nelibosti mû vzali. Doufal jsem, Ïe budu sluÏby zpro‰tûn kvÛli oãím, ale na to bych musel b˘t slep˘ jako patrona. Nakonec jsem skonãil - aã nerad - v západonûmeckém Rheine, kde se nacházela nizozemská základna NATO. Vafiil jsem tam kávu a prodával v‰e potfiebné pro posádku, která tam jakoby raketami ostfielovala nepfiítele. Rakety byly pochopitelnû namífiené na v˘chod. KaÏd˘, kdo tvrdil, Ïe je to omylem, byl okamÏitû pfievelen do Nizozemska (do kuchynû). V té proamerické atmosféfie, která tam vládla, jsem se rozhodl na náklady státu absolvovat písemn˘ kurz ru‰tiny. Nejdfiív jsem si myslel, Ïe mi to nepovolí, ale tak to nebylo. Pfied odjezdem jsem si na nádraÏí koupil Pravdu nebo Izvestije a provokativnû si je strãil do batohu. Ale nebylo z toho nic neÏ trocha obleãení páchnoucího rusk˘mi novinami. Potom jsem noviny demonstrativnû vytáhl pfii poplachu. JenÏe opût neúspû‰nû. Aã to je‰tû nebylo v té umírnûné dobû dlouh˘ch vlasÛ a náhradní vojenské sluÏby. Vojenskou sluÏbu bylo moÏné zkrátit, kdyÏ se ãlovûk rozhodl, Ïe potom pÛjde studovat. Po „intenzivním“ kurzu ru‰tiny ve sluÏbû bylo jen logické, Ïe budu pokraãovat, a tak jsem se dostal na katedru slavistiky. Chtûl jsem studovat jazyky, jenÏe ne ty obvykle vyuãované. Vzhledem k zájmu o politické a kulturní pozadí v zemích V˘chodního bloku nebylo divu, Ïe jsem skonãil u slovansk˘ch jazykÛ. Ke své radosti jsem se dozvûdûl, Ïe tam studuje i ta copatá dívka. Jak se ukázalo, byla je‰tû stále „obsazená“. V Amsterodamu se konaly semináfie i v sobotu dopoledne. Pûtidenní pracovní t˘den na univerzitu je‰tû nepronikl. První lekce ru‰tiny jsem dostával od profesora Ebelinga v sobotu ráno. Vzpomínám si, Ïe mi to moc ne‰lo. PoÏádal mû, abych vyskloÀoval slovíãko drug v mnoÏném ãísle. Já nic netu‰e spustil: drugí, drugóv atd., dávaje tak podvûdomû najevo pfiednost západoslovanskému pfiízvuku. CoÏ bude pfiízvuk ãesk˘. V té dobû jsme mûli povinnû jako druh˘ obor dal‰í slovanskou fieã. Na zaãátku druhého roãníku byl poprvé otevfien kurz ãe‰tiny. Lektofii pol‰tiny a srbochorvat‰tiny se zjevnû je‰tû nevrátili z dovolené. Tak jsem se dostal k paní Van Dam-Havelkové, která u nás vyuãovala ãe‰tinu. Oblékala se jako dáma, silnû nalíãená a s mnoha ‰perky (ãesk˘mi granáty). Jakmile jsem se doslechl, Ïe se dá jet do âeskoslovenska na dovolenou za babku, kdyÏ se ãlovûk zúãastní mezinárodního pracovního tábora, ihned jsem toho vyuÏil a pfiijel do pohraniãí poblíÏ Teplic, kde jsem pomáhal stavût kravín, tlaãil koleãka s cementem a zápasil se sbíjeãkou. V kufru jsem mûl tlustou Sovovu gramatiku ãeského jazyka, kde se ve cviãebních textech také

•6•

mluvilo o práci proletáfiÛ a turbinách. Poprvé jsem vidûl skuteãné dûlníky a snaÏil se s nimi dokonce diskutovat, ale oni se nedali vyvést z míry. Buì byla moje ãe‰tina pfiíli‰ slabá, nebo jejich víra pfiíli‰ silná. S jednou ze studentsk˘ch vedoucích jsem je‰tû nûjakou dobu udrÏoval kontakty. Popíjeli jsme u ní doma v Praze tureckou kávu o „ãern˘ch hodinkách“ a donekoneãna diskutovali o politice. Po dvaceti letech jsem ji potkal a ukázalo se, Ïe se z ní stala ultrakonzervativní politiãka typu Thatcherové. Rok 1968, tak dÛleÏit˘ pro mou definitivní volbu ãe‰tiny, jsem strávil v Dánsku, beznadûjnû zamilován do jedné Dánky, se kterou jsem se seznámil na zmínûném studentském tábofie.

S hrabalovsky posunutou perspektivou jsem sledoval v˘voj v âeskoslovensku. KdyÏ jsem od ní dostal ko‰em a poraÏenû pfiijel do Nizozemska, je‰tû téhoÏ dne jsem se dozvûdûl o vpádu var‰avsk˘ch vojsk do âeskoslovenska. To byl dal‰í otfies a moje volba byla urãena: pryã s ru‰tinou, teì uÏ jenom ãe‰tinu! V záfií roku 1969 jsem poprvé vstoupil do svého pokojíku na kolejích Vûtrník-Jih (nebo to byl Sever?). Bydleli tam tehdy pouze muÏi. Hodnû ArabÛ a plochá dráha Rudé hvûzdy. Tramvají ãíslo 1, s tramvajenkou v tvrdém plastovém obalu, jsem jezdil do mûsta. Jeden a pÛl roku. Tak tak to pfii‰lo. Kees Mercks

SPOLUPRÁCE

OLOMOUCE S PARTNERSK¯M NIZOZEMSK¯M MùSTEM

VEENENDAAL V âeské republice má více neÏ ãtyfiicet mûst své partnerské protûj‰ky v Nizozemí. Jedním z nich je i hanácká metropole Olomouc, která od roku 1993 spolupracuje se zhruba ‰edesátitisícov˘m Veenendaalem, moderním, dynamicky se rozvíjejícím mûstem leÏícím asi 30 km jihov˘chodnû od Utrechtu. Za uplynul˘ch 6 let obyvatele obou mûst stmelila celá fiada spoleãn˘ch akcí a projektÛ. Znamená to, Ïe nedochází pouze k pravideln˘m v˘mûnám oficiálních delegací – zástupcÛ samosprávy, ale tohoto vztahu vyuÏívají pfiedev‰ím nejrÛznûj‰í zájmové organizace, kluby, sportovní svazy, ‰koly, církve atd. Zatímco Holanìany lákají do Olomouce poãetné historické památky a sv˘m zpÛsobem romantická atmosféra mûsta (mnozí se sem právû proto vracejí i v rámci své dovolené), âe‰i naopak obdivují a mají ‰anci se pouãit, jak by mûlo vypadat moderní sídli‰tû, vefiejná zeleÀ a ekologie, jak pfiilákat do mûsta investory (ve Veenendaalu je na dva tisíce poboãek nejrÛznûj‰ích firem), jak nakládat s komunálním odpadem ãi seznamovat se s alternativními systémy v˘uky (Montessori). Jednou z bezesporu nejinspirativnûj‰ích oblastí jsou pro nás sociální sluÏby, jako napfiíklad práce s handicapovan˘mi, star˘mi lidmi a národnostními men‰inami. O tom, Ïe se pfiátelství zapsalo do povûdomí obyvatel, svûdãí také akt nesmírné solidarity v souvislosti s povodnûmi, které Olomouc postihly v létû 1997. NejenÏe pfiímo radnice uvolnila promptnû na olomoucké povodÀové konto vût‰í ãástku, ale zároveÀ probûhla mezi lidmi a organi-

•7•

zacemi ve Veenendaalu celá fiada humanitárních akcí, jako tfieba sbûr nábytku, poskytnutí vozidla pro potfieby povodÀového ‰tábu ãi finanãní sbírky z brigád dûtí i z prodeje zmrzlinov˘ch pohárÛ „Help Olomouc.“ I na samé místo pohromy pfiijíÏdûli jiÏ od prvních dnÛ lidé nabízející pomoc. Perliãkou mÛÏe b˘t ‰kolení pro olomoucké psychology a sociální pracovníky, které zaji‰Èovala specialistka na povodÀová traumata, jeÏ sama v osmém mûsíci tûhotenství neváhala tuto kampaÀ absolvovat. Vzájemn˘ch akcí je tolik, Ïe jen namátkou lze uvést ty nejuÏiteãnûj‰í a nejpfiínosnûj‰í. Jedná se o pravidelné kaÏdoroãní stáÏe podobnû zamûfien˘ch firem a institucí ve Veenendaalu hrazené vesmûs z prostfiedkÛ Platformy Olomouc - Veenendaal, která spolupráci obou mûst zastfie‰uje a fiídí. Olomoucké ústavy sociální péãe zase mají to ‰tûstí, Ïe jiÏ nûkolikrát obdrÏely na své projekty z Veenendaalu ‰tûdrou finanãní ãástku. K vzájemnému poznávání pfiispûla fiada v˘stav fotografÛ a v˘tvarn˘ch umûlcÛ i vystoupení hudebních souborÛ. V tomto smûru je Olomouc díky svému bohatému kulturnímu Ïivotu víc neÏ rovnocenn˘m partnerem. V lednu 1999 probûhla v místním divadle De Lampegiet velkolepá oslava pûtiletého v˘roãí na‰eho partnerství za úãasti Velvyslanectví âR v Nizozemí, která jen potvrdila rostoucí zájem o dal‰í kontakty. Nemalou roli v tomto svazku hraje i skuteãnost, Ïe Olomouc je po Praze teprve druhé mûsto, kterému se povedlo otevfiít magisterské studium nizozem‰tiny na zdej‰í Filozofické fakultû Univerzity Palackého. Aãkoliv

témûfi kaÏd˘ Holanìan ovládá nejménû jeden svûtov˘ jazyk, jistû ho pfiekvapí a potû‰í, osloví-li jej nûkdo v rodném jazyce. Ani Veenendaalci v‰ak nezÛstali pozadu a pro zájemce zorganizovali kurs ãe‰tiny. I na rok 2000 se pfiipravuje fiada spoleãn˘ch projektÛ. Hlavní pozornost veenendaalské Platformy i vefiejnosti se soustfieìuje na projekt v˘sadby tzv. Veenendaalské aleje. Jedná se o v˘sadbu stromÛ v areálu Stfiediska ekologické v˘chovy SluÀákov v Horce nad Moravou u Olomouce, která bude po svém dokonãení tvofiit vstupní bránu do Chránûné krajinné oblasti Litovelské Pomoraví a kde náv‰tûvníci budou moci formou herních prvkÛ získávat informace o pfiírodû a ãásteãnû i o na‰em partnerském mûstû. Holandská strana se nabídla k financování tohoto projektu a v tomto smyslu podnikla ve Veenendaalu rozsáhlou mediální kampaÀ. Vedení mûsta, obyvatelé, instituce a firmy byli vyzváni k úãasti formou sponzorsk˘ch pfiíspûvkÛ, které by mûly dosáhnout celkové ãástky 75 000,- guldenÛ (cca 1,200,000,-Kã). Poãítá se s tím, Ïe v fiíjnu 2000 se ãást tûchto sponzorÛ do Olomouce vypraví vãetnû vedení radnice, aby se 28.10. osobnû podíleli na vysazování stromÛ. Kromû vlastní v˘sadby bude pro holandské úãastníky pfiipraven doplÀující kulturní program. Vedle jednoznaãné prospû‰nosti tohoto zámûru dává tento projekt dal‰í ‰anci, jak sblíÏit obyvatele obou mûst. SoÀa Horká Silvie Malinovská pracovnice zahraniãního oddûlení Úfiadu mûsta Olomouce

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

V¯ST¤IÎKOV¯ ARCHIV NOVÁ EVROPSKÁ „KULTURA EUTANAZIE“ Autor: Melvyn Krauss, autor pÛsobí v Hooverovû institutu Stanfordské university, Project Syndicate Strana: 6, 4. 1. 2000 Moderní technologie pfiinesly nevídané moÏnosti, jak dramaticky prodlouÏit lidsk˘ Ïivot, ale rovnûÏ spoustu zcela nov˘ch profesních i morálních problémÛ. ProdluÏování Ïivota je drahé, protoÏe jednak technologie sama mÛÏe b˘t nákladná, a jednak jde ãasto o programy extrémnû nároãné na pracovní sílu, a to v zemích, kde lidská práce není levná. V kapitalistick˘ch spoleãnostech v‰ak platí, Ïe vysoké ceny nov˘ch zpÛsobÛ, jak prodlouÏit lidsk˘ Ïivot, znamenají, Ïe chudí lidé, a ãasto i zástupci stfiední tfiídy, z tûchto v˘dobytkÛ lidstva nemohou nijak profitovat. Humanitární a morální zájmy si v‰ak Ïádají, aby byl tento problém fie‰en. Kritikové svobodn˘ch trhÛ, tolik citliví na problémy ochuzování lidí o moÏnost Ïít déle jenom kvÛli pfiíjmÛm, pohlíÏejí na bohaté sociální státy severní Evropy a tam hledají pomoc a radu, protoÏe tyto státy nevyuÏívají cenového systému k alokaci zdravotní péãe. Ale zku‰enosti tûchto sociálnû orientovan˘ch státÛ s prodluÏováním Ïivota pfiiná‰ejí etické problémy, jeÏ mohou b˘t je‰tû váÏnûj‰í neÏ ty, které trápí trÏnûji orientované spoleãnosti. Vzhledem k neustále rostoucím daÀov˘m deficitÛm se i v tûchto zemích probudila nová uvûdomûlost k vyrovnan˘m rozpoãtÛm. I tyto sociální státy se snaÏí u‰etfiit na vyuÏívání finanãnû nároãn˘ch, Ïivot prodluÏujících technologií. Zasáhla je „kultura eutanazie“. Spojení v‰emoÏn˘ch hospodáfisk˘ch zájmÛ a kultury eutanazie není nikde tak viditelné jako v Holandsku. Lidé se mohou li‰it v názorech na etickou stránku eutanazie samé. Je ale evidentní, Ïe vedlej‰ím nechtûn˘m produktem této politiky, která dovoluje lékafiÛm eutanazii praktikovat, je to, Ïe tabu spojené s ukonãením lidského Ïivota podstatnû ochablo. V˘sledkem pak je mnohem men‰í rezistence k ukonãování ÏivotÛ pacientÛ „pro jejich vlastní dobro“. Místo souhlasu pacienta postaãuje pouze souhlas rodiny, a nûkdy není k dispozici ani ten. Podle renomovan˘ch holandsk˘ch novin NRC Handelsblad je v této zemi témûfi 10 000 ÏivotÛ ukonãeno lékafiem. Holand‰tí lékafii nechávají své pacienty prostû jen tak postaru umírat, místo toho, aby se snaÏili vyuÏívat nové drahé technologie, které by pomohly jejich Ïivoty prodlouÏit. Ekonomické zájmy celou „kulturu eutanazie“ jen utuÏují. Holanìané odÀali sv˘m lékafiÛm hospodáfiské stimuly k prodluÏování ÏivotÛ. Na rozdíl od kolegÛ fungujících ve zdravotním systému zaloÏeném na zisku holand‰tí lékafii nemohou na prodluÏování Ïivota „vydûlat peníze“; a stejnû tak nemohou „vydûlat peníze“ na tom, Ïe by své pacienty a jejich rodiny informovali o variantách záchrany Ïivota. ProtoÏe prodluÏování ÏivotÛ star˘ch nemocn˘ch lidí je nákladné, hospodáfiské tlaky pÛsobí v sociálnû orientovan˘ch státech opaãn˘m smûrem. Lékafii z vefiejn˘ch sanatorií a nemocnic se dostávají pod nelítostn˘ tlak na omezování v‰ech moÏn˘ch nákladÛ. Hospodáfiské zájmy hrají velice dÛleÏitou roli v rozhodnutích o Ïivotû a smrti. To si lékafii jen neradi pfiiznávají. Momentem, kter˘m se medicína sociálních státÛ nejvíce li‰í od toho, které funguje v trÏnû orientovan˘ch zemích, je skuteãnost, Ïe pacienti a jejich rodiny mají zaãasto jen minimální, anebo vÛbec Ïádné slovo v rozhodnutích, jeÏ mohou nakonec hluboce ovlivnit jejich Ïivoty. V Holandsku jsou paciSpoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

enti proti nové „kultufie eutanazie“ prakticky bezmocní. Lékafii nejsou bohy, ale stále ãastûji si na bohy hrají, kdyÏ sv˘m pacientÛm a jejich rodinám odmítají vyuÏít Ïivot prodluÏující techniky, i kdyÏ je pacienti chtûjí, a jsou dokonce ochotni za nû zaplatit. V Holandsku totiÏ neexistuje soukromé lékafiství. Jedin˘m v˘chodiskem nespokojen˘ch pacientÛ je potom odchod ze zemû, anebo podání Ïaloby u soudu. Evropské sociální státy tak ãelí váÏnému dilematu. Není pochyb o tom, Ïe Holandsko vydává vysoké ãástky na péãi o své staré. Kdyby se v‰ak na tyto lidi mûlo plnû vyuÏít v‰ech existujících Ïivot prodluÏujících technologií, znamenalo by to obrovské dodateãné zatíÏení zdravotního rozpoãtu. Na druhé stranû v‰ak nedostateãné vyuÏívání technologií, které prodluÏují lidsk˘ Ïivot, vytváfií novou morální krizi, protoÏe mnozí nemocní pacienti opou‰tûjí tento svût pfiedãasnû. Z vÛle lékafiÛ, ktefií získali pfiíli‰ mnoho moci nad jejich Ïivotem a smrtí. Jedno fie‰ení tohoto dilematu je velmi prosté. Holanìané by mûli, tak jako Britové, umoÏnit vznik soukromého lékafiského sektoru, kter˘ by koexistoval se státním. V tomto „spojeném systému“ by pacienti získali více a lékafii ménû - moci nad rozhodnutími o Ïivotû a smrti. Kritikové systému zdravotnictví, zaloÏeného na zisku, vÏdy fiíkají, Ïe takové zmûny vedou spoleãnost zpût do star˘ch zl˘ch ãasÛ nerovného pfiístupu ke zdravotní péãi na v‰ech úrovních, nejen k tûm nejmodernûj‰ím technologiím, které lidsk˘ Ïivot prodluÏují. Tito kritici v‰ak zapomínají, Ïe zdravotní systém sociálního státu sám praktikuje záludnou formu nerovnosti, jeÏ je skryta v nûm samém. Existují osobní známosti, které jsou jedinou cestou, jak se domoci nejvhodnûj‰í léãby. Ti, co mají své známé „uvnitfi“, dostanou to nejlep‰í, ti ostatní se dostanou jen do pofiadníku. A kdyÏ pak stojíte pfied vlastní volbou mezi Ïivotem a smrtí, zdá se, Ïe správná volba je zcela jasná. (Mladá fronta DNES) O EUTANAZII V NIZOZEMSKU Autor: Robert J. van Houtum, autor je velvyslancem Nizozemska v âeské republice Strana: 9, 21. 1. 2000 Je tfieba vyjádfiit politování nad tím, Ïe MF DNES 4. ledna publikovala pfiíspûvek vyjadfiující názor Melvyna Krausse o nizozemské politice t˘kající se eutanazie. âlánek situaci v Nizozemsku zcela zkresluje a staví tuto zemi do nepfiíznivého svûtla. Cítím se proto nucen struãnû popsat situaci v Nizozemsku takovou, jaká skuteãnû je. V Nizozemsku skuteãnû platí v‰eobecná povinnost platby zdravotního poji‰tûní. To v‰ak neznamená, jak Krauss tvrdí, Ïe proto stát nevynakládá peníze na nové technologie, ale naopak to, Ïe kaÏd˘ obãan má pfiístup k nejmodernûj‰í lékafiské péãi. To má fiadu v˘hod ve srovnání se systémy, kdy jsou chudí obãané skuteãnû z urãité péãe vylouãeni. Takov˘to systém má samozfiejmû i nev˘hody, jako napfiíklad tu, Ïe existují seznamy ãekatelÛ, ale nemá v Ïádném pfiípadû dÛsledky, které popisuje Krauss. Krauss zjevnû není o situaci v Nizozemsku informován. ProtoÏe dÛvodem, proã pacienti Ïádají o eutanazii, není nedostatek péãe prodluÏující Ïivot, n˘brÏ pfiání ukonãit umûlé prodluÏování Ïivota. Je také tfieba jasnû fiíci, Ïe eutanazie nepatfií ke kaÏdodenní praxi, ale Ïe se aplikuje ve v˘jimeãn˘ch pfiípadech. Platí velice pfiísné podmínky: 1) o eutanazii musí poÏádat sám pacient, a to z vlastní vÛle a po zralé úvaze, a Ïádost

•8•

musí b˘t opakována; 2) pacient musí podle nejmodernûj‰ích lékafisk˘ch poznatkÛ beznadûjnû a nesnesitelnû trpût; 3) lékafi, kter˘ má eutanazii aplikovat, to musí konzultovat alespoÀ s jedním nezávisl˘m lékafiem; 4) lékafi musí pfii jednání ukonãujícím Ïivot splnit urãité lékafiské poÏadavky. Není to tedy v Ïádném pfiípadû tak, Ïe o osudu pacienta smí rozhodnout lékafi nebo rodina. Nejv˘znamnûj‰ími dÛvody, proã pacienti o eutanazii Ïádají, jsou bolest, vûdomé ztráty kvality Ïivota a touha dÛstojnû zemfiít. Zvy‰ování poãtu Ïádostí o eutanazii souvisí se zvy‰ování relativního podílu pacientÛ s rakovinou a nárÛstem poãtu lékafisk˘ch technologií prodluÏujících Ïivot. V Nizozemsku je otázka, zda a jak je tfieba omezit trestnost eutanazie, jiÏ déle neÏ dvacet let tématem spoleãenské diskuse. K eutanazii se nepfiistupuje lehkomyslnû. (Mladá fronta DNES)

ãekávají zesílen˘ pfiíliv turistÛ. „Zájem slibují uÏ jenom ty davy lidí, co za námi chodily. KaÏdopádnû jsme se opût zapsali do zahraniãního podvûdomí,“ konstatovala Jeni‰tová. „Vûfiíme, Ïe se nám budou více vûnovat také cestovní kanceláfie. Pro ty prozatím existovala pouze Praha,“ doplnila za Turnov Biãíková. Pfiedstavení sv˘ch krás na burze, kterou nav‰tívilo kolem sto tfiiceti tisíc lidí, vy‰lo mûsta pfiibliÏnû po sto tisících korunách. (Mladá fronta DNES) Eli‰ka Boková

NIZOZEMSKO POMÒÎE NA CESTù DO EU Autor: (âTK) Strana: 12, 25. 1. 2000 H a a g - Pomoc pfii pfiípravû ãeské státní správy na ãlenství v Evropské unii (EU) je hlavním smyslem „memoranda o partnerství“, které v rámci oficiální náv‰tûvy premiéra Milo‰e Zemana v Nizozemsku podepsali první námûstek ministra zahraniãí Pavel Teliãka a státní tajemník nizozemského ministerstva zahraniãí Dick Benschop. Dokument poãítá s ‰irok˘m dialogem a konzultacemi na v‰ech úrovních, od politické po praktickou. (Mladá fronta DNES)

Od ‰kolního roku 2001-2002 bude souãasné tfiíleté bakaláfiské studium nahrazeno studiem magistersk˘m. âesk˘ titul magistr se shoduje s nizozemsk˘m doctorandus nebo belgick˘m licentiaat. Nizozem‰tina bude volnû kombinovateln˘m hlavním oborem. Dá se oãekávat, Ïe díky tomuto zhodnocení studia silnû stoupne poãet studentÛ v roce 2001-2002. Spolupráce s jin˘mi univerzitami Brnûnská nederlandistika si velice váÏí spolupráce s ostatními univerzitami. V zimním semestru se realizovaly tyto konkrétní formy spolupráce: • úãast Nele Rampart na semináfii „Curriculum Neerlandistiek“ ve dnech 12. a 13. listopadu ve Vídni. • v rámci smlouvy o spolupráci mezi Bratislavou, Brnem a Vídní probûhla v˘mûna pfiedná‰ejících mezi Brnem a Bratislavou. Personální sloÏení Vedoucí oboru: lic. Nele Rampart Asistent: Mgr. Alexandra Andreasová - kvÛli dizertaãní práci po cel˘ ‰kolní rok v Münsteru Mgr. Katefiina Lepková - na stipendijním pobytu DAAD po cel˘ ‰kolní rok v Amsterdamu Spolupracovníci: paní E. Máãelová, Dr. Z. Mareãek, Mgr. D. Pirochtá, Dr. J. Skopal, P. Trnková Studenti a v˘uka V záfií 1999 zaãalo 16 studentÛ bakaláfiské studium nizozem‰tiny jako druh˘ obor. Kromû toho jsou zde je‰tû tfii studenti tfietího roãníku, ktefií studují nizozem‰tinu jako tfietí obor. (Do fiíjna 1999 bylo bakaláfiské studium nizozem‰tiny moÏné pouze jako tfietí obor). Druh˘ roãník v souãasné dobû nemáme, vzhledem k nedostatku finanãních prostfiedkÛ a tudíÏ i nedostatku vyuãujících se pfiijímá pouze kaÏd˘ druh˘ rok omezen˘ poãet studentÛ. V zimním semestru 1999 se konaly tyto semináfie: První roãník: Jazyk (6 hod. t˘dnû: Máãelová, Skopal, Rampart), Úvod do jazykovûdy (2hod. t˘dnû: Pirochtá), Úvod do techniky vûdecké práce (2 hod. t˘dnû: Mareãek, Rampart) Tfietí roãník: Historická gramatika (2 hod t˘dnû: Pirotchá), Dûjiny nizozemské literatury - stfiedovûk (2 hod. t˘dnû: Rampart), Souãasná literatura, od roku 1950 dodnes (2 hod. t˘dnû: Rampart), Konzultace bakaláfiské práce (2 hod. t˘dnû: Rampart), Pfiekladová cviãení (1 hod. t˘dnû: Mareãek) Hostující docenti v zimním semestru v Brnû pfiedná‰eli: paní Marlies Philippa z Amsterdamu úvod do etymologie a pan Adam BÏoch z Bratislavy literární pfieklad v praxi. Plánujeme pfiedná‰ku Jerzyho Kocha z Wroclawi o Multatuliho Maxu Havelaarovi.

V BELGII POVOLENO „LEGÁLNÍ SOUÎITÍ“ Autor: (âTK) Strana: 8, 5. 1. 2000 B r u s e l -Belgické homosexuální páry vãera poprvé mohly uzavfiít smlouvy o „legálním souÏití“. MoÏnost získat tento status je homosexuálním dvojicím v Belgii pfiiznána od poãátku roku na základû zákona, kter˘ se loni podafiilo prosadit i pfies odpor kfiesÈansko-sociálních stran. (Mladá fronta DNES) Libereãtí a Turnov‰tí lákali v Utrechtu holandské turisty Autor: DAVID ·TVERKA Strana: 2, 19. 1. 2000 L i b e r e c - Pfiilákat do Jizersk˘ch hor a âeského ráje více turistÛ se na burze cestovního ruchu v nizozemském Utrechtu snaÏil libereck˘ okresní úfiad spoleãnû s Mûstsk˘m informaãním centrem v Turnovû. Podle jejich prvních informací byl o severov˘chodní âechy mezi Holanìany velk˘ zájem. „Nበstánek byl v neustálém obleÏení a my mûli pofiád co dûlat. Lidi zajímalo hlavnû ubytování. Zejména kempy. Ty HolanìanÛm pro rekreaci vyhovují nejvíce,“ uvedla Adéla Jeni‰tová z libereckého referátu dopravy. Hory pfiitahovaly nizozemské turisty spí‰e v létû. „Hodnû se ptali na cyklotrasy a pû‰í turistiku. Lákali jsme je také na zimu, ale tu mají spojenu spí‰e s Krkono‰emi,“ fiekla Jeni‰tová. „Pfiedstavili jsme jim ov‰em také jizerskohorskou magistrálu a zdej‰í sjezdovky, takÏe se snad u nás ukáÏí i v zimû.“ Velkou pozornost budil mezi náv‰tûvníky rovnûÏ âesk˘ ráj. „¤ada HolanìanÛ uÏ do âech pfiijela, a tak je zajímaly nové vûci. Pro usnadnûní jsme jim fiadu materiálÛ vydali v holand‰tinû ,“ sdûlila Pavla Biãíková z turnovského centra. „V Nizozemí hory nemají, takÏe na nû rádi jezdí. Nás potû‰ilo, Ïe se ptali pfiímo po âeském ráji.“ Od úãasti na burze Libereãtí i Turnov‰tí o-

•9•

AKADEMICK¯ KOUTEK Lic. Nele Rampart

V¯VOJ NEDERLANDISTIKY V BRNù

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

NOVÉ P¤EKLADY A KNIHY Tonke Dragtová: DOPIS PRO KRÁLE Albatros, Praha 2000. PfieloÏila Jana Pellarová. 3?? stran, cena 000,- Kã Johan Huizinga: PODZIM ST¤EDOVùKU Z autorizovaného nûmeckého pfiekladu pfieloÏily Gabriela Veselá a ·árka Belisová. H+H, Praha 1999. 676 stran, náklad a cena neuvedeny Podzim stfiedovûku jako podobenství o podzimu Evropy Autor: MARTIN C. PUTNA, autor je literární historik Strana: 14, 31. 1. 2000 Nakladatelství H+H vydalo Podzim stfiedovûku od Johana Huizingy a nedodalo o autorovi ani slÛvko. Zda se mu spoléhání na dostateãn˘ vûhlas Huizingova jména i samého titulu vyplatí, nebo vymstí, to je jeho vûc. Pro ãtenáfiÛv uÏitek z knihy je v‰ak ‰koda, Ïe nebyla alespoÀ zmínûna ani dvû jiÏ zãe‰tûná a ne ménû neÏ Podzim stfiedovûku slavná Huizingova díla: zarmoucená, na zlopovûstného Oswalda Spenglera navazující anal˘za duchovní krize Evropy 20. století s názvem Ve stínech zítfika (ãesky 1938 a znovu 1970), a Homo ludens (ãesky 1971), jen zdánlivû provokativní vyvození v‰í lidské kultury, politiky i náboÏenství z „pouhé“ muÏské hry. Ne Ïe by ãtenáfi nenabyl i z bezkontextového ãtení Podzimu stfiedovûku mnoho dobrého. Byl by v‰ak b˘val nabyl více. Pochopil by snáze, Ïe Huizinga se od Jacquesa Le Goffa a tolika jin˘ch, u nás dnes hojnû pfiekládan˘ch historikÛ stfiedovûku neli‰il jen metodou (fieãeno s krajním zjednodu‰ením: tím, Ïe nepokládal umûlecké v˘tvory doby a projevy její religiozity za cosi, co má b˘t „vylu‰tûno“ jako odraz skuteãností „opravdov˘ch“, rozumûj skuteãností sociálních a materiálních). Li‰il se také sv˘m chápáním otázky, k ãemu vÛbec studium historie jest. Kniha Podzim stfiedovûku totiÏ vpadá in medias res. „Podzim“ ani pfiedem nevymezuje, ani na závûr souhrnnû necharakterizuje. Huizinga rozvíjí pfied ãtenáfiem nekoneãn˘ fietûzec pfiíkladÛ, historek a citátÛ z literatury 14. a 15. století, váÏících se postupnû k „pozdní“ podobû rytífiství, k ritualizovan˘m formám erotiky, k zobrazování smrti (cenná partie o oblíben˘ch Tancích smrti), k vlámskému malífiství a k francouzsky psané literatufie. Autor sám v‰ak hodnotí sebran˘ materiál jen sporadicky, ba vnucuje ãtenáfii s tokem knihy stále více pocit, Ïe „to hlavní“ mu ani sdûlit nehodlá. „To hlavní“ je moÏno pochopit teprve v kontextu Huizingova díla. „To hlavní“ není „historie o sobû“, n˘brÏ historie jako zdroj paralel a podobenství k souãasnosti. Huizinga je tolik zaujat sklonkem stfiedního vûku proto, Ïe svou vlastní epochu - hlavní díla napsal a svá nejv˘znamnûj‰í profesorská léta na univerzitû v Leidenu proÏil mezi svûtov˘mi válkami - vnímal jako epochu analogické krize a rozpadu „pfiestárlé“ kulturní formace. Kniha Podzim stfiedovûku z roku 1919 je nejen odborn˘m (byÈ dnes v mnoha jednotlivostech pfiekonan˘m) kulturnû historick˘m dílem a nejen ãtivou, aÏ strhující literaturou (beznadûjní stylistiãtí suchopárové oznaãují díla podobného typu JEN za beletrii, odmítajíce uznat, Ïe jsou DOKONCE TAKÉ beletrií). Je i vytvofiením zázemí pro dílo syntetizující, jeÏ pfii‰lo v roce 1935 pod názvem Ve stínech zítfika. Je‰tû z jednoho dÛvodu je dobré vûdût co nejvíce o Ïivotních osudech a názorech autora Podzimu stfiedovûku. Huizinga není jednodu‰e „holandsk˘ historik“. Je ten, kdo se jako jeden z posledních - spolu s E. R. Curtiem - cítí dûdicem jednoho prakticky zaniklého kulturního pásma Evropy. Mezi Francií a Nûmeckem se od rozdûlení fií‰e Karla Velikého táhl pás „je‰tû jiné Evropy“, Evropy nedefinovatelné národnostnû, zato geograficky a duchovnû. Úzké pásmo od Severního ke Stfiedozemnímu mofii, jehoÏ pátefií byl R˘n, v nûmÏ vznikly a zanikly státy jako Burgundsko a Lotrinsko (a z nûhoÏ dodne‰ka zbyla diskontinuita zemí Beneluxu a ·v˘carska), bylo pásmem pfiirozené internacionality, smífilivosti a humanismu, „pásmem stfiedu“, vyvaÏujícím imperiální tendence sv˘ch sousedÛ na západû i v˘chodû. Toto „Por˘nsko“ rozkvetlo právû za podzimu stfiedovûku, kdy dalo Evropû bratry van Eycky a Tomá‰e Kempenského - a posléze ErasmaRotterdamského, kterému Huizinga vûnoval své ãtvrté, do ãe‰tiny zatím nepfieloÏené dílo (1923) a kter˘ byl pro nûj celoÏivotním vzorem „Por˘Àana“, Evropana, vûdce a humanisty, silou ducha vzdorujícího vlnám zkázy a blbství. (Mladá fronta DNES

INZERCE Koupím âesko-nizozemsk˘ slovník. G. Cavents Tel.: 0428-372149

NAŠI SPONZOŘI ASPI Publishing s.r.o. Ondfiej Pellar Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

• 10 •

EEN WOORD VOORAF Geachte leden van NE-BE, beste vrienden, Ik heb goed nieuws voor u: het is lente en wij hebben weer meer leden - rond de honderd. Wat is er in de afgelopen drie maanden gebeurd? In december hebben wij elkaar op een literaire avond ontmoet - in het teken van de roman Rituelen van Cees Nooteboom. Het boek verscheen in de vertaling van Veronika Havlíková en uit de Tsjechische versie las de bekende acteur en chansonier Rudolf Pellar voor, uit de Nederlandse Tjeerd Wierda, student bohemistiek in Amsterdam. In januari hebben wij een nieuwe CD van Jaroslav Hutka ten doop gehouden, met liedjes uit zijn Nederlandse periode. Wij hebben onze bibliotheek en het kantoor van de vereniging verhuisd - het nieuwe adres kent u al van onze emails, faxen of telefoontjes, maar kijkt u liever nog maar eens op de bladzijde, waar wij over deze veranderingen informeren. U treft daar ook een wijziging van de openingstijden van de bibliotheek aan. In plaats van naar G+G kunt u elke eerste dinsdag van de maand naar de bibliotheek komen. We hebben nu een grotere ruimte ter be-

schikking - dankzij onze collega en verenigingslid, dhr. Ladislav ¤íha - in Praag 3, op een rustige, maar goed bereikbare plek. Begin april zal onze ledenvergadering plaatsvinden. Wij zouden u graag informeren over belangrijke aangelegenheden - bijv. over onze financiele¨ situatie - en vervolgens wordt er uit het boek van Tonke Dragt De brief voor de koning voorgelezen, dat onlangs in de Tsjechische vertaling van Jana Pellarová verscheen. Een website van de vereniging NE-BE is in voorbereiding. In maart vinden in Praag en Brno de Europese Filmdagen plaats, waar u ook Nederlandse en Belgische films kunt zien. In mei zal in Praag het Nederlands Dans Theater van Jifií Kylián optreden. Er zullen tentoonstellingen plaatsvinden, de Praagse Lente is in voorbereiding - een overzicht vindt u elders in dit bulletin. Een mooie lente met Nederlandse cultuur toegewenst en ik hoop u binnenkort te zien, Petra Schürová

UITNODIGING VOOR DE LEDENVERGADERING Wij nodigen u uit voor de ledenvergadering van NE-BE,

op vrijdag 7 april om 19 uur in het literaire café U Knihomola, Mánesova 79, Praag 2

PROGRAMMA: - overzicht van activiteiten en financien - voorlezen uit het boek De brief voor de koning van Tonke Dragt, in het Tsjechisch en Nederlands - lichte versnapering

Nieuw adres van de vereniging: Praag 3, Bořivojova 54, bij het reisbureau RI-TOURS, met tram 5, 9, 26 naar de halte Lipanská, langs de kerk naar boven, linksaf, het derde huis links

Elke eerste dinsdag in de maand 14 - 17 uur: 02/22 71 52 58, op andere dagen: 02/627 68 19

L • 11 •

EDENRUBRIEK We zijn het jaar 2000 ingegaan met al bijna 100 leden.Wij waren verrast over het aantal nieuwe enthousiastelingen van buiten Praag. Zo konden wij ook zien, tot in welke kleine plaatsen Nederlanders en Vlamingen bij ons verstrooid wonen. Daarom hebben wij besloten om in de toekomst de meeste activiteiten op vrijdagavond te laten plaatsvinden. Van de nieuwe leden zouden wij graag de heer Spareboom willen noemen, vertegenwoordiger van de firma ASPI Publishing, die ons een eenmalige sponsoring heeft aangeboden. Eva Giese

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

WAT KOMT? • 7 april PLENAIRE VERGADERING + lezing uit het pas vertaalde boek van Tonke Dragt: in literair café U Knihomola, Mánesova 79, Praag 2 • 9/19 maart Praag + 20/29 maart Brno: Europese filmdagen de Praagse bioscopen Lucerna, U Hradeb en Hvûzda en de bioscoop B. Bakaly in Brno draaien de volgende Nederlandse films: WINTER ‘89 NO TRAINS, NO PLANES LEFT LUGGAGE • 29 maart/18 april: SPACE & HUMANITY, tentoonstelling van Leny Aardse en Alan Zaruba bij Delugo-LIXi Architetti Associati in Praag • 13 april/4juni: THE SECOND, een nieuwe multimedia-presentatie in VeletrÏní palác in Praag vanaf 1 mei. tentoonstelling van Paul Panhuysen in Galerie Klatovy • 26/27/28 mei: Nederlands Dans Theater in de Staatsopera in Praag danst ARCHIMBOLDO, in een choreografie van Jifií Kylián • 27 mei: Praags Lente Festival - Mondriaan Strijkkwartet in de Spaanse Zaal op de Praagse Burcht • 28 mei: Praags Lente Festival - Bernard Winsemius op het orgel van de St. Simon en st. Judaskerk in Praag

GEERT VAN ISTENDAEL WEER IN PRAAG!

Volgens onze informatie zal de bekende Belgische schrijver en journalist Geert van Istendael in het kader van de boekenbeurs „Svět knihy“ (12 - 14 mei 2000) Praag bezoeken. 13 mei zal hij deel nemen aan een discussie van schrijvers, die over een bepaalde Europese stad schrijven. 14 mei treedt hij met zijn eigen programma met de naam „Europees labyrint - paradijs van het hart?“ op.

K U LT U R E N E N S O C I A A L LEVEN PRATEN MET HUTKA

G & G, 21. ledna 2000 Ik ben lid van de vereniging NE-BE, maar geen aktief lid. Het is mij nog nooit gelukt om aan de ledenavonden deel te nemen en ik lees het bulletin met het gevoel dat ik zelf nooit in staat zou zijn een bijdrage te leveren. Ik verheugde me heel erg op 21 januari, en om het niet te missen had ik het bulletin thuis altijd binnen handbereik. Op het gymnasium hield ik al van Jaroslav Hutka, respectievelijk van zijn liedjes, teksten, muziek en uitstraling (expressie). In die tijd kon ik slechts luisteren naar „in achterkamertjes“ opgenomen bandjes van slechte kwaliteit. Hijzelf was juist toen in Nederland en het leek alsof dat voorgoed zou zijn. Ik wist niet eens hoe hij eruit zag. Dus ben ik naar café G&G gegaan, waar onze vereniging een avond met Hutka organiseerde. Ik had niet gedacht, dat mij zou worden gevraagd iets over deze avond te schrijven. Mijn stukje bevat dus meer mijn mooie indrukken van deze avond. In het begin was ik teleurgesteld dat het geen concert was, maar „slechts“ een discussie. Maar later bleek, dat dat niet erg was. Hutka won me meteen voor zich door zijn lieve, uitermate openhartige uitstraling. Het was te zien dat hij het gewend is om voor een publiek en uit de losse pols te praten. Daardoor was het makkelijker praten en ook gezelliger. De bedoeling van de avond was oorspronkelijk misschien de doop van zijn album met Nederlandse liedjes (natuurlijk gezongen in het Nederlands), maar het was volgens mij uiteindelijk vooral een praatje over zijn „hollandse ervaringen“. Tijdens het eerste deel van de avond stelde men ook formele vragen, waarop een makkelijk objektief antwoord niet te geven was. Na een aangename pauze, waar diverse van zijn CD s te koop waren en wijn kon worden gedronken, werd de discussie zelf ook aangenaam levendiger. Hutka draaide tijdens de discussie ongedwongen sigaretten, hoewel hij juist dit niet in Nederland had geleerd, maar al vroeger, thuis. Op de goede vraag van Petra Schırová, welke positieve eigenschappen hij uit Nederland mee naar Tsjechie zou nemen als hij dat zou kunnen, antwoordde Hutka, dat de Nederlanders betrouwbaar zijn, ze houden zich aan een belofte, de samenleving is toleranter en heel hardwerkend. Vlijt zou in de lijnen van hun handpalm ingekerfd staan, waar (bij ieder mens?) de letters M en W te zien zijn. Deze letters betekenen: „men werkt“ of anders: „ de mens is geschapen om te werken“. Hutka voegde daaraan toe, dat hij de letter â (voor het Tsjechische woord ;ãlovûk; =mens) niet kon vinden in de handpalm. We moesten allemaal oprecht lachen. Ja, wij Tsjechen kunnen misschien wel grappen over onszelf maken en met onszelf de spot drijven, maar helaas zouden wij de bovengenoemde Nederlandse deugden dringend kunnen gebruiken. Daarnaast had Hutka ook lof voor een samenleving, waar instanties er zijn voor de mens en niet tégen hem en waar eenvoudige zaken op eenvoudige wijzen op te lossen zijn. Anderzijds maakte hij ook geen geheim van zijn negatieve gevoelens en ervaringen. Voorzover ik weet, wilde hij helemaal niet emigreren en dat had waarschijnlijk ook zo zijn invloed. Nederland was misschien meer een toevallig lot van tien jaar, taal en cultuur kende hij niet. Hij was teleurgesteld en als liedjesschrijver maakte hij niet veel kans zich een plaats te verwerven. Hij sprak ook zijn kritiek uit over de mogelijkheid die hij als immigrant destijds had om goed Nederlands te leren. Een Tsjechisch-Nederlands woordenboek bestond toen nog niet, laat staan in pocketvorm. De leraren op school vonden het schijnbaar al genoeg, als iemand ıberhaupt iets wilde zeggen (zij het met fouten). Grappig was dat hij naar de S. Alliendeschool ging, waar hij ook linkse emigranten uit Chile ontmoette. Voor hen was hij een negatieve onbegrijpelijke figuur, hij - een emigrant uit het socialistische Tsjechoslowakije. Interessant voor mij was om te horen dat Franti‰ek ·kroup in Rotterdam begraven ligt. Dit wist ik

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

• 12 •

jammer genoeg niet. Zoals hij daar stond en praatte over de Tsjechische geschiedenis en over hoe hij ·kroup z’n graf bezocht en de beheerder wist dat ·kroup de auteur was van het Tsjechische volkslied, vond ik meer en meer dat hij (Hutka) op een dubbelganger van Bedfiich Smetana ging lijken. Hij stond daar als een tot leven komend Tsjechisch standbeeld. Maar hij bracht me steeds weer terug tot de werkelijkheid met zijn typische, niet te imiteren, hoge lach. De avond verliep snel en werd steeds spontaner, en als zijn kleine dochtertjes niet waren gekomen en daarmee op beleefde wijze hadden laten weten dat het tijd was om te gaan slapen, zouden we er misschien nu nog zitten. Katefiina Charvátová

FEBIOFEST - VLAAMCE FILMDAGEN FILMKUNST UIT VLAANDEREN Febiofest, 21. - 23. JANUARI 2000 Als je het met een Tsjech over Vlaamse kunst hebt, zal hij waarschijnlijk het eerst denken aan 17de-eeuwse beeldende kunst. Maar film? In tegenstelling tot de Nederlandse film, die langzamerhand ook tot ons witte doek doorgedrongen is, is de Vlaamse film bij ons totaal onbekend. Daarom is de bijdrage van Febiofest, dat in zijn programma ook filmkunst uit Vlaanderen had opgenomen, zeker heel nuttig. Op het filmfestival werden de meest interessante Vlaamse films van de laatste vijftien jaar vertoond: DAENS - een historische film over de „rode dominee“ Daens, die de Oscar voor de beste niet-Engeltalige film op het laatste moment heeft misgelopen. ROSIE - een duister intiem verhaal over een opgroeiend meisje, dat gevangen zit in de wereld van haar eigen verbeelding. STATE OF DOGS - een Belgisch-Mongoolse co-productie. TAXANDRIA - een origineel sprookje voor volwassenen. CRAZY LOVE - een dertien jaar oude film van Dominique Deruddere gemaakt op basis van verhalen van Charles Bukowski, heeft op zaterdag 22 januari de grote zaal van de Stedelijke Bibliotheek stampvol gekregen. De uit drie zogenaamde liefdesverhalen samengestelde film volgt de levensweg van Henry Voss op de voet, van klein jongetje dat op een bizarre manier zijn eerste sexuele ervaringen opdoet, over een opgroeiende jongeman, die door een vreselijke vorm van puistigheid verminkt blijkt te zijn, tot op de bodem van de maatschappij, waar Henry zijn weg beindigt met een necrofiele verbintenis met een dode vrouw. Crazy love, die door de korte, maar niet minder morbide film Bloody Olive van de jonge Vlaamse filmmaker Vincent Bal werd voorafgegaan, veroorzaakte opschudding door zijn sarcastische blik op het menselijk noodlot, maar bood tegelijkertijd een interessant en door Hollywoodse happy ends onaangetast alternatief. Bij het slotapplaus na afloop van de film zou de Vlaamse regiseur op zijn Mozarts hebVeronika Havlíková ben kunnen glunderen: „Mijn Tsjechen begrijpen me.“

NEDERLANDS HEDENDAAGS TONEEL Het Praagse theaterinstituut doet zijn best zowel binnenlands als buitenlands hedendaags drama te ondersteunen. Of dit nu is als uitgever - zie de editie Het hedendaagse toneelstuk of door een directe presentatie van dramatische kunst - zie de dagen van het Oostenrijkse drama, vorig jaar. In het kader van het internationale theaterfestival DIVADLO ’OO in Pilsen (19. - 22. 10. 2000) zal aan het Tsjechische publiek het Nederlandse hedendaags toneel in geconcentreerder vorm worden gepresenteerd. In Pilsen zal de gerenommeerde Toneelgroep Amsterdam een gastvoorstelling geven. Toneelgroe Amsterdam is Nederlands grootste toneelgezelschap. Sinds de oprichting in 1987 is dramaturg en regisseur Gerardjan Rijnders artistiek leider, sinds 1992 is hij dit samen met Titus Muizelaar. Toneelgroep Amsterdam speelt momenteel in 3 theaters: de Stadsschouwburg, theater Bellevue en sinds 1994 ook in het zgn. Transformatorhuis, een voormalige fabriek en nu een flexibele toneelruimte. In Pilsen zal Toneelgroep Amsterdam met het toneelstuk Liefhebber (1992) van Gerardjan Rijnders te gast zijn. Deze succesvolle enscenering wordt al gedurende een ongelofelijke periode van 8 jaar gespeeld, en is al zo’n beetje de hele wereld doorgereisd. Het is een monoloog van een theatercriticus, die vol afkeer zit van theater, en die op het toneel parallel verloopt aan een tragedie van andere familieleden: de moeder en de zoon - en de vader merkt niets. De Tsjechische versie zal voor het festival in Pilsen Vladimír Morávek met de toneelspelers van Klicperovo divadlo Hradec Králové in vorm van een scenische lezing voorbereiden. Een onderdeel van de Nederlandse presentatie in Pilsen zal ook een ronde-tafelgesprek zijn, een lezing (met video-beelden) van de gerenommeerde Nederlandse theatercritica van Tsjechische afkomst, Hana Bobková, en de uitgave van drie Nederlandse toneelstukken in Tsjechische vertaling (Liefhebber; Een zwarte Pool van Karst Woudstra; 2SKIN van Rob de Graef). De concrete namen van de genodigden zijn nog niet definitief bekend. Monika Loderová

JIŘÍ KYLIÁN IN PRAAG Op 26, 27 en 28 mei vindt in de Staatsopera in Praag de premiére van de Europese tournee van het NDT / Nederlands Dans Theater plaats. In een choreografie van een fenomeen binnen de moderne dans, een ster van wereldformaat, en van Tsjechische afkomst Jifií Kylián, worden aan de toeschouwer alle drie de groepen van NDT voorgesteld, wat een unieke en bijzondere gebeurtenis is. De voorstelling begint al bij de ingang van het theater, waar de bezoeker een verrassing wacht. Laat u deze buitengewone gebeurtenis niet ontgaan! De voorstelling is opgenomen in het project Praag - Europese cultuurstad 2000“. Kaarten zijn vanaf 1 maart te koop bij BTI (Bohemia Ticket International)“ en bij de kassa van de Staatsopera: BTI, Praha 1, Malé námûstí 13 BTI, Praha 1, Na Pfiíkopû 16 Státní opera, Praha 1, Legerova 75 De voorstelling op zondag middag is 30% goedkoper.

• 13 •

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

HOE MOZES DE BERG VOND ofte wel

KEES MERCKS' REIS NAAR HET BELOOFDE LAND Terugblikken in het verleden heeft altijd iets compromitterends, want je komt dan dingen tegen die je of nu niet meer onder ogen wilt zien of niet aan de openbaarheid prijs wilt geven. Uiteindelijk gaat het hier niet om bekentenisliteratuur, maar een stukje zonder bekentenissen, zou ook niet leuk zijn. Vooruit dan maar met de geit! Geboren in 1944 - wat me altijd nog de genoegdoening geeft te kunnen zeggen dat ik ‘de oorlog’ nog heb meegemaakt - was ik (bijna) vier toen toen in Tsjechoslowakije de communisten de Grote Greep naar de Macht deden. Later heb ik er weleens Nederlandse kranten op nageslagen om te zien hoe geschokt men toen in Nederland was, maar dat viel bitter tegen, vergeleken met de krokodillentranen die er in Augustus 1968 na de inval door de Nederlandse journalisten werden geplengd, of vergeleken met de vreugdetranen van November 1989. In de tussentijd groeide ik op, heb vage herinneringen aan Hongarije 1956. We zaten thuis allemaal aan de radio gekluisterd, een wanstaltig meubel met in de onderhelft een luidspreken die je door de muf ruikende, bruine bekleding kon voelen als de ribben van een uitgeteerd beest. We dachten dat het nu wel oorlog zou worden. Er klonken schoten, je hoorde tanks, de stem van de verslaggever was opgewonden en viel herhaaldelijk weg. Nagy werd onze martelaar. Imre Nagy. Van de werkelijke politieke verhoudingen hadden we geen idee, alleen die vage angst was er dat er weer oorlog zou komen. Die radiokast was toen wat tegenwoordig de tv-buis is. We zaten eromheen geschaard, de kinderen meestal languit liggend op kussens op de grond. Ik hield vaak mijn oor tegen die ribben om te horen of het dier nog leefde. Sport op zondagmiddag met Ad van Emmenes en Bob Spaak. Alleen al als je de aanvangsmars hoorde, kreeg je de kriebels. We mochten niets zeggen, anders zou papa een uitslag missen. DWS, Blauw-Wit, het zijn Amsterdamse clubs die allang verdwenen zijn. Op een of andere manier associeer ik die radiouitzendingen altijd met groentesoep, krachtige bouillon met gehaktballetjes… Of we luisterden ‘en famille’ naar hoorspelen. En dan natuurlijk de oudejaarsconferences. Waar we de jaarwisseling ook vierden, er moest naar geluisterd worden. De middelbare school verliep na een goed begin moeizaam. Ik had meer belangstelling voor schaken en toneelspelen, of voor voetballen en andere sporten, dan voor mijn huiswerk. En bovenal de schoolkrant, waar ik niet alleen de naam voor had verzonnen, maar waarbij ik ook enkele jaren in de redactie heb gezeten, met alle perikelen vandien. Daar begon de literaire interesse door te breken, alsmede die voor vertalen (ik kreeg zelfs mijn allereerste prijs, van de Franse ambassade). Op school braken me vooral de exacte vakken op. Ik vond ze best leuk, maar was nooit in staat ook maar één som op te lossen, die van het voorbeeld in het lesboek afweek. Verder was ik ook in de liefde vrij ongelukkig: het meisje waar ik stilletjes verliefd op was, bleek al ‘bezet’. Ze had twee vlechtjes en een scheiding in het midden. Bovendien was ze (openlijk!) communiste. In de klassediscussies onder leiding van onze liberale geschiedenisleraar kreeg ze het zwaar te verduren. Wie wist er nou iets van communisme, voor de meesten was het verbonden met een vage angst voor oorlog. Alleen twee jongetjes namen het voor Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

haar op. Van O. en ik. Op een keer hebben we tijdens een ‘werkweek’ gedrien urenlang door de bossen gezworven, waarschijnlijk in concentrische cirkels, en hebben we - ik zweer het - alleen over politiek gesproken… Ook onze gedachtegangen zullen dat patroon wel hebben gevolgd, heftig om de hete brij heen draaiend… Na het eindexamen moest ik in militaire dienst. Tot mijn grote verbazing en ergernis was ik goedgekeurd. Ik had gedacht afgekeurd te zullen worden op mijn ogen, maar daarvoor moest je stekeblind zijn. Uiteindelijk belandde ik - balend en wel - in het Westduitse plaatsje Rheine, waar zich een Nederlandse NAVO-basis bevond. Ik zette er koffie en verkocht marsen en nutsen voor de manschappen, die daar zogenaamd raketten afschoten op de vijand. Uiteraard stonden die raketten op het oosten gericht. Iemand die beweerde dat dat een vergissing was, werd meteen naar Nederland overgeplaatst (naar de keuken). In de daar heersende pro-Amerikaanse sfeer besloot ik op kosten van de staat een schriftelijke cursus Russisch te doen. Eerst dacht ik dat dat niet zou worden toegestaan, maar dat bleek niet eens het geval. Toen kocht ik voor het vertrek op het station een Pravda of Izvestija en stopte die als provocatie in mijn plunjebaal. Maar meer dan wat naar Russische krant stinkende kleren hield ik er niet aan over. Daarna haalde ik demonstratief de krant te voorschijn wanneer we ‘alarm’ hadden. Maar andermaal zonder succes. Toch was het toen nog niet eens de ‘softe’ periode van lange haren of vervangende dienstplicht. De militaire dienst kon je wel bekorten wanneer je besloot erna te gaan studeren. Na mijn ‘intensieve’ cursus Russisch onder dienst was het niet meer dan logisch dat ik daarmee zou doorgaan en zo kwam ik op het Slavisch Seminarium terecht. Ik wilde talen studeren, maar geen schooltaal. Gezien mijn belangstelling voor de politieke en culturele achtergronden in de Oostbloklanden was het geen wonder dat ik bij de Slavische talen belandde. Tot mijn vreugde ervoer ik dat het meisje met de vlechtjes daar ook studeerde. Ze bleek nog steeds bezet. In Amsterdam waren er zelfs colleges op zaterdagmorgen. De vijfdaagse werkweek was nog niet tot de universiteit doorgedrongen. Ik kreeg mijn eerste lessen Russisch van professor Ebeling op die zaterdagochtenden. Ik bakte er niet veel van, herinner ik me. Hij vroeg me het Russische woord ‘drug’ in het meervoud te vervoegen. Van de prins geen kwaad wetend dreunde ik op: ‘drugí’, ‘drugóv’ enz., waarschijnlijk daarmee al onbewust mijn voorkeur voor het Westslavisch te kennen gevend. Dat zou dus Tsjechisch. worden. In die tijd deden we nog als verplicht bijvak een tweede Slavische taal. Aan het begin van het tweede jaar was het de cursus Tsjechisch die het eerst van start ging. De docenten Pools of Servokroatisch waren kennelijk nog niet terug van vakantie. Zo kwam ik bij mevrouw Van Dam-Havelková terecht, die toen bij ons Tsjechisch gaf. Die kleedde zich altijd als een grande dame, met veel make-up en veel sieraden (Tsjechische granaten). Zodra ik hoorde dat je in Tsjechoslowakije voor een prikje met vakantie kon gaan wanneer je deelnam aan een internationaal werkkamp, heb ik daar gelijk gebruik van gemaakt en belandde ik in een grensplaatsje bij Teplice, alwaar ik een koestal heb helpen meebouwen, sjouwend met kruiwagens vol cement en in de weer met een pneumatische boormachine. In mijn koffer zat de dikke grammatica Tsjechisch

• 14 •

(Sova), waar het in de leesteksten ook al over proletarische arbeid en turbines ging. Voor het eerst zag ik echte arbeiders en probeerde ik er zelfs mee te discussiren, maar ze waren niet van hun stuk te brengen. Of mijn Tsjechisch was te ontoereikend of hun geloof te volhardend. Met een van de (liberalere) studenten-’leidsters’ onderhield ik nog enige tijd contact. We dronken bij haar thuis in Praag Turkse koffie in de ‘zwarte uurtjes’ en discussieerden eindeloos over politiek. Na twintig jaar ben ik haar weer tegengekomen en bleek ze een oerconservatieve politica van het type Thatcher te zijn geworden… Het jaar 1968, zo belangrijk voor mijn definitieve keuze voor het Tsjechisch, heb ik… in Denemarken doorgebracht, hopeloos verliefd op een Deense, die ik tijdens het genoemde studenten-

kamp had ontmoet. Met dat hrabaliaans verschoven perspectief heb ik de ontwikkelingen in Tsjechoslowakije op de voet gevolgd. Toen ik van haar de bons had gekregen en verslagen in Nederland aankwam, hoorde ik daar diezelfde dag van de inval van de Warschaupactlegers in Tsjechoslwakije. Een nieuwe dreun volgde en mijn studiekeuze was bepaald: weg met Russisch en nu alleen nog maar Tsjechisch! In september 1969 betrad ik voor het eerst mijn kamertje op Vûtrník-Jih (of was het toch Sever?) Daar woonden toen alleen mannelijke studenten. Er waren veel Arabieren op de afdeling en er was een speedwaybaan (De rode ster) voor de deur. Met tramlijn 1 en een ‘tramvajenka’ in hardplastic reed je naar de stad. Dat heb ik toen anderhalf jaar gedaan. En zo is het gekomen. Kees Mercks

SAMENWERKING TUSSEN

OLOMOUC EN HAAR NEDERLANDSE ZUSTERSTAD

VEENENDAAL Meer dan veertig steden in de Tsjechische Republiek hebben een zusterstad in Nederland. Een daarvan is ook de Moravische metropool Olomouc, die sinds 1993 met Veendendaal samenwerkt, een moderne, dynamische stad met ruim zestig duizend inwoners, 30 km ten zuidoosten van Utrecht. Gedurende de afgelopen zes jaar werden inwoners van beide steden door een reeks gezamenlijke ondernemingen en projecten met elkaar verbonden. Dat wil zeggen dat er niet alleen officile delegatieuitwisselingen plaatsvinden, maar dat van deze verbintenis vooral allerlei organisaties, clubs, sportverenigingen, scholen, kerkgenootschappen en dergelijke gebruik maken. Terwijl Nederlanders zich door talrijke historische bezienswaardigheden en de romantische sfeer van de stad aangetrokken voelen (veel van hen komen hier daarom met vacantie terug), Tsjechen bewonderen de moderne woonwijken, plantsoenen en milieuzorg en trekken er een les uit, ze leren investeerders te trekken (in Veenendaal hebben meer dan tweeduizend afdelingen van verschillende bedrijven een kantoor), hoe afval te verwerken of ze maken kennis met alternatieve onderwijssystemen (Montessorischolen). Het voor ons meest inspiratieve gebied zijn ongetwijfeld de sociale diensten, zoals bijv. het werk met gehandicapten, ouderen en minderheden. Dat de inwoners zich van de vriendschap bewust zijn, bewijst ook de enorme solidariteit tijdens de overstromingen, waardoor Olomouc in de zomer van 1997 getroffen werd. Niet alleen stortte het gemeentebestuur prompt een flink bedrag op de bankrekening van Olomouc, maar ook onder de mensen en organisaties in Veenendaal werd een hele reeks humanitaire acties gehouden, zoals een meubelsinzameling, het ter be-

• 15 •

schikking stellen van een auto voor het waterstaatbestuur en geldinzameling van kinderwerkweken of door de verkoop van „Help Olomouc-ijsjes“, om een voorbeeld te noemen. Er werd zelfs ter plaatse hulp aangeboden door mensen die al in de eerste dagen van de overstroming naar Olomouc kwamen. Een pareltje was een scholing voor psychologen en maatschappelijk werkers uit Olomouc, verzorgd door een specialiste in overstromingstrauma’s, die deze campagne in de achtste maand van haar zwangerschap ondernam. Er zijn zoveel acties, dat we hier alleen de meest nuttige kunnen noemen. Het gaat om telkens terugkerende stages die door gelijk geaarde firma’s en instellingen elk jaar in Veenendaal gelopen worden en betaald worden van de middelen uit het Platform Olomouc - Veenendaal, dat de samenwerking tussen beide steden bestuurt. Sociale-zorg instellingen in Olomouc hebben tot hun blijschap al diverse keren voor hun projecten een gulle financile ondersteuning uit Veenendaal ontvangen. Tot wederzijdse kennismaking droegen ook een aantal tentoonstellingen van fotografen en beeldend kunstenaars, even als optredens van muziekkorpsen bij. In dat opzicht is Olomouc dankzij haar rijke culturele leven meer dan een gelijkwaardige partner. In januari 1999 werd in het Veenendaalse theater De Lampegiet een groots feest ter gelegenheid van het vijfde jubileum van onze stedenband georganiseerd bij aanwezigheid van de Vertegenwoordiging van de Tsjechische Republiek in Nederland, wat de groeiende belangstelling voor verdere contacten alleen maar bevestigde. Een niet te onderschatten rol speelt hierbij ook het feit, dat Olomouc na Praag pas de tweede stad is, waar het gelukt is om het studievak Nederlands aan de uni-

versiteit op te richten. Hoewel vrijwel elke Nederlander tenminste één vreemde taal spreekt, zal hij zeker aangenaam verbaasd zijn, als hij in zijn moedertaal aangesproken wordt. Maar ook Veenendaalers bleven niet achter en begonnen met cursussen Tsjechisch. Tevens voor het jaar 2000 is er een aantal gezamenlijke projecten in voorbereiding. De meeste aandacht van het Veenendaalse Platform gaat uit naar de oprichting van de Veenendaalse laan. Het gaat om boomaanplanting op het terrein van het Centrum voor Milieuopleiding SluÀákov in Horká nad Moravou vlak bij Olomouc, die later een entree naar het beschermde natuurgebied Litovelské Pomoraví zal vormen, en waar bezoekers op een speelse manier informatie over de natuur en gedeeltelijk ook over onze zusterstad zullen krijgen. Van Nederlandse zijde is financiring van dit project aangeboden, en in dit verband is ook een breedschalige media-campagne in Veenendaal gevoerd. Het gemeentebestuur, de inwoners, instellingen en bedrijven werden opgeroepen tot een bijdrage in de vorm van sponsoring, die in totaal het bedrag van 75.000 gulden zou moeten bereiken. Naar verwachting zal een aantal sponsoren samen met het gemeentebestuur in oktober 2000 naar Olomouc komen, om op 28 oktober persoonlijk aan de boomaanplanting deel te nemen. Daarnaast zal er een cultureel programma voor de Nederlandse deelnemers zijn. Afgezien van het onomstreden nut van dit project, geeft het weer een kans om de inwoners van beide steden nader tot elkaar te brengen SoÀa Horká Silvie Malinovská medewerkers van de Afdeling Buitenland van het Stadhuis van Olomouc

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

KNIPSELARCHIEF BELGEN REGEREN OP DE DIAMANTENMARKT Antwerpen blijft het Mekka van de diamantenhandel. Bijna 60% van de handel viel Belgie¨ en vooral Antwerpen ten deel. Vorig jaar van januari tot en met september stelde de import van diamanten naar Belgie¨ 8,602 miljard USD voor en de export 8,599 miljard USD. De wereldhandel in diamanten bereikte over de eerste drie kwartalen van 1999 ongeveer 29,3 miljard dollar, wat 14% meer is dan in dezelfde periode twee jaar geleden. (Lidové noviny, januari 2000) BELGIE¨ HEEFT NA VELE JAREN DE PERSOONSCONTROLES AAN DE GRENS HERVAT om het verblijf van duizenden immigranten die illegaal of half legaal op Belgisch grondgebied leven te kunnen legaliseren. De Europese Commissie heeft opgemerkt, dat Belgie¨ volgens het Verdrag van Schengen het recht heeft om zo’n tijdelijke maatregel te treffen. Op de snelwegen richting Belgie¨ ontstonden grote files. Ongewoon is het vooral bij de grensovergangen naar Luxemburg en Nederland, de andere twee Benelux-landen, waar vaak niet eens meer grensposten bestaan, of al lang niet meer gebruikt worden. De Belgische regering-Verhofstad heeft een nieuwe houding tegenover immigranten bekendgemaakt. Aan de ene kant zullen zij veel strenger worden gecontroleerd, de asielaanvragen zullen sneller worden afgehandeld en de afgewezen asielzoekers onmiddellijk worden uitgewezen. Aan de andere kant wordt aan hen, die zich al geruimere tijd in het land bevinden, het recht toegekend om onder strikte voorwaarden een verblijfsvergunning te krijgen en later eventueel ook het staatsburgerschap. Dit betreft illegale immigranten, die bewijsbaar zes jaar in het land woonachtig zijn, eventueel vijf jaar, indien zij kleine kinderen hebben; verder asielzoekers, die na vier jaar nog geen definitief antwoord hebben gekregen. (Mladá fronta DNES, januari 2000)

derland door Pavel Teliãka (de Tsjechische vice-minister van Buitenlandse Zaken) en Dick Benschop (staatssecretaris van Buitenlandse Zaken,) werd ondertekend. Het document voorziet een brede dialoog en met consultaties op alle niveaus - van het politieke tot het praktische. (Mladá fronta DNES, 25 januari 2000) BELGISCHE HOMOSEXUELE STELLEN KONDEN Bron: (âTK) Pagina: 8, 5. 1. 2000

op 4 januari voor het eerst een legaal samenlevingscontract sluiten. De mogelijkheid om deze status te verwerven is homofiele paren in Belgie¨ sinds begin 2000 toegekend op grond van een wet, die vorig jaar werd doorgezet ondanks tegenstand van de christelijksociale partijen. Na registratie in de woonplaats zijn er rechten en plichten: gezamelijke aansprakelijkheid voor schulden, de mogelijkheid om na het overlijden van de partner de woning te behouden, het beheer van gezamenlijk verworven bezit. (Mladá fronta DNES, januari 2000)

NEDERLAND HELPT OP DE WEG NAAR DE EU Bron: (âTK) Pagina: 12, 25. 1. 2000

Hulp bij de voorbereiding van de Tsjechische overheid op het EU-lidmaatschap, dat is de betekenis van het „memorandum inzake partnerschap“, dat in het kader van het officiele bezoek van Milo‰ Zeman aan Ne-

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

• 16 •

EVEN ACADEMISCH Lic. Nele Rampart

VERSLAG VAN DE ONTWIKKELINGEN VAN DE NEERLANDISTIEK AAN DE MASARYKOVA UNIVERZITA IN BRNO Status van het vak Vanaf het academiejaar 2001-2002 wordt de bestaande driejarige baccalaureaatsstudie vervangen door een vijfjarige magisterstudie. De tsjechische magistertitel komt overeen met de Nederlandse doctorandus- of de Belgische licentiaatstitel. Nederlands wordt dan een vrij combineerbaar hoofdvak. Het is te verwachten dat door deze opwaardering van de studie het aantal studenten Nederlands vanaf 2001-2002 sterk zal stijgen. Samenwerking met andere universiteiten De sectie Nederlands te Brno hecht grote waarde aan de samenwerking met andere universiteiten. In de maanden september-december werden volgende concrete vormen van samenwerking gerealiseerd: • deelname van Nele Rampart aan het colloquium „Curriculum Neerlandisteik“ op 12 en 13 november in Wenen. • Binnen het samenwerkingsakkoord Bratislava-BrnoWenen vond er een docentenuitwisseling tussen Brno en Bratislava plaaats. Personeel Hoofd van de vakgroep: Lic. Nele Rampart Assistente met promotiebaan: Mgr. Alexandra Andreasová - verblijft vanwege haar proefschrift het hele academiejaar in Muenster Studie-assistente: Mgr. Katefiina Lepková - verblijft dankzij een beurs van de DAAD het hele academiejaar in Amsterdam Huidige medewerkers: mw. E. Máãelová, Dr. Z. Mareãek, Mgr. D. Pirochtá, Dr. J. Skopal, P. Trnoková Studenten en onderwijs

In september 1999 zijn er 16 studenten met de baccalaureaatsstudie Nederlands (als tweede vak) begonnen. Daarnaast zijn er nog vijf derdejaars die Nederlands als derde vak studeren. (Tot oktober 1999 was Nederlands een baccalaureaatsstudie als derde vak). Tweedejaars zijn er op het moment niet, aangezien er door het gebrek aan financie¨le middelen en dus aan onderwijzend personeel slechts om de twee jaar een (beperkt) aantal nieuwe studenten kan toegelaten worden. In het wintersemester 1999 werden de volgende colleges aangeboden: In het eerste jaar: Taalverwerving (6 uur per week, docenten: Máãelová, Skopal, Rampart), Inleiding in de taalwetenschap en de Nederlandse taal (2 uur per week, docent: Pirochtá), Inleiding in de techniek van het wetenschappelijk werk (2 uur per week, docenten: Mareãek, Rampart) In het derde jaar: Historische grammatica (2 uur per week, docent: Pirotchá), Geschiedenis van de Nederlandse literatuur, de Middeleeuwen (2 uur per week, docente Rampart), Hedendaagse literatuur, van 1950 - nu (2 uur per week, docente Rampart), begeleiding afstudeerscriptie baccalaureaatsstudie (2 uur per week, docente Rampart), Vertaaloefeningen Nederlands-Tsjechisch (1 uur per week, docent: Mareãek) Gastsprekers In de periode september-december waren volgende sprekers te gast in Brno: Marlies Philippa (Amsterdam): inleiding in de etymologie Adam BÏoch (Bratislava): over praktijk van het literaire vertalen Gepland is een lezing van Jerzy Koch (Wroclaw) in april, over Mulatatuli’s Max Havelaar

N I E U W E B O E K E N E N V E RTA L I N G E N Tonke Dragt: Dopis pro krále. Albatros, vertaald door Jana Pellarová Johan Huizinga: Podzim stfiedovûku. Uit de Duitse vertaling vertaald door Gabriela Veselá en ·árka Belisová. H+H, Praha 1999

ONZE SPONSOREN ASPI Publishing s.r.o. Ondfiej Pellar • 17 •

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury

NE-BE

WOLTERS KLUWER

BYLL SOFTWARE s.r.o.

P u b l i s h i n g s . r. o .

AUTOMATIZOVAN¯ SYSTÉM PRÁVNÍCH INFORMACÍ

Co je systém ASPI?

Kdo je uÏivatelem ASPI?

Autorizovan˘ systém právních informací mapující dvû století právní kultury v âeské a Slovenské republice. Systém ASPI je zpracován v moderní elektronické podobû na CD ROMu a Internetu, která uÏivateli zaji‰Èuje rychlou a pfiesnou orientaci v mnoÏství právních informací.

Informaãní systém poskytuje pravidelnû sluÏby desetitisícÛm uÏivatelÛ, mezi které patfií napfiíklad: státní správa, samospráva, soudech, státní zastupitelství, právnické a advokátní kanceláfie, úfiady práce, katastrální úfiady, kanceláfie daÀov˘ch poradcÛ. ZároveÀ slouÏí jako zdroj informací podnikatelÛm a firmám v jejich ãinnosti. Elektronick˘ právní systém ASPI je souãástí poãítaãové sítû Parlamentu âR a standardním vybavením notebookÛ v‰ech poslancÛ a senátorÛ.

Co získáte s ASPI?

Technické poÏadavky ASPI? Systém ASPI je moÏno provozovat v rÛzn˘ch poãítaãov˘ch systémech od serverÛ na bázi UNIX nebo WINDOWS NT pfies bûÏné osobní poãítaãe kompatibilní s IBM PC a notebooky s operaãním systémem MS-DOS, WINDOWS 3.11/95/98/NT. ASPI lze pouÏít jak na samostatn˘ch poãítaãích, tak v sítích LAN, WAN a klientserver, intranet.

• texty právních pfiedpisÛ v aktualizovan˘ch a dfiívûj‰ích znûních s moÏností porovnání zmûn • desetitisíce souãasn˘ch a prvorepublikov˘ch judikátÛ • publikovaná i nepublikovaná právnická literatura, komentáfie, stanoviska • doplÀové aplikace jako Vybrané pfiedpisy Evropsk˘ch spoleãenství, Celní sazebník, Kodex kanonického práva atd. • souãástí ASPI je informaãní, prezentaãní katalog sluÏeb, v˘robkÛ a firem Zlat˘ disk

Jaké jsou v˘hody ASPI? • voliteln˘ systém aktualizací v jedno, dvou, tfiímûsíãních cyklech • pfiesné a rychlé vyhledávání informací pomocí libovoln˘ch pojmÛ ve v‰ech textech pfiedpisÛ • vkládání vlastních záznamÛ uÏivatele s pln˘m vyuÏitím technologie vyhledávání v plném textu • textová ãást právních pfiedpisÛ je trvale v aktuálním znûní se zachováním jednotliv˘ch ãasov˘ch znûní textu aÏ po jeho pÛvodní podobu • snadné a intuitivní ovládání programu

Byll Software, s.r.o., U nákladového nádraÏí 6, 130 00, Praha 3 Tel.: (02) 228 63 410, (02) 228 63 411, fax: (02) 228 63 414, http://www.aspi.cz, e-mail: [email protected]