SPOLEâNOST PRO Í ENÍ VLÁMSKÉ A NIZOZEMSKÉ KULTURY VERENIGING VOOR VLAAMSE EN NEDERLANDSE CULTUUR. Ne-Be

SPOLEâNOST PRO ·Í¤ENÍ VLÁMSKÉ A NIZOZEMSKÉ KULTURY VERENIGING VOOR VLAAMSE EN NEDERLANDSE CULTUUR

Ne-Be

roãník/jaargang: VII.

•

ãíslo/nummer: 2

•

rok/jaar: 2005

LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 Vydává:

Ne-Be Spoleãnost pro ‰ífiení nizozemské a vlámské kultury Radho‰Èská 1 130 00 Praha 3 âeská Republika Bankovní spojení: Komerãní banka, Praha 2 ãíslo úãtu: 19-2307530267/0100

V˘bor: âervenková Jana, [email protected] Giese Eva, [email protected] Havlíková Veronika, [email protected] Pellar Ruben, [email protected] Pellarová Jana, [email protected] Pittnerová Lucie, [email protected] ¤íha Ladislav, [email protected] Schürová Petra, [email protected] Strnadová Lenka, [email protected] Vittvarová Zuzana, [email protected]

Pfiedsedkynû: Petra Schürová ([email protected], tel/fax: +420 222 728 603)

Místopfiedsedkynû: Veronika Havlíková ([email protected], tel.: +420 286 890 111, mobil: 603 553 789) Jana Pellarová ([email protected], tel.: +420 371 728 400, mobil: +420 603 782 819)

Pokladník: Eva Giese ([email protected], tel.: +420 272 760 660)

Redakce bulletinu: Lenka Strnadová ([email protected], mobil: +420 602 224 948) Jesse Ultzen ([email protected])

Knihovna: Nizozemské velvyslanectví, Gotthardská 6, Praha 6 kaÏd˘ ãtvrtek od 14.30 do 15.30, (kromû ãervence a srpna a nizozemsk˘ch svátkÛ) Kontakt: Ruben Pellar ([email protected], tel: +420 261 263 486)

Internetové stránky: www.sweb.cz/ne-be

Obálka: Waddenzee II, foto Jesse Ultzen

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

-2-

LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005

S L OVO Ú VO D E M VáÏení ãlenové NE-BE, milí pfiátelé, v tomto ãísle se vám do rukou dostává informace o dal‰ím pohledu na Ïivot a svût: o zaloÏení nizozemské informaãní kanceláfie v Izraeli a jejím zámûru (od‰kodnit obûti 2. svûtové války). Na‰e ãlenka Veronika Kopáãková je na místû a podává zprávu. V Nizozemsku máme Andreu Havlíãkovou, knihovnici NE-BE, která informuje - jak jinak - o T˘dnu knihy v Nizozemsku. K na‰im nezbytn˘m aktivitám patfií jednou za dva roky valná hromada. Ten, kdo nemohl pfiijít, se dozví podrobnosti od Jany Pellarové. Leto‰ní valná hromada NE-BE se konala opût ve Vikadle, tentokrát v jeho novém pÛsobi‰ti. Je nám asi souzeno otevírat po Praze literární kluby a kavárny, v loÀském roce jsme mûli jako první pofiad v Kulturním klubu Bofika ·ípka. Do Valentinské ulice se vrátíme koncem fiíjna pfii náv‰tûvû nizozemského spisovatele Joosta Zwagermana v âeské republice, jehoÏ ver‰e si mÛÏete pfieãíst v tomto ãísle v pfiekladu Veroniky Havlíkové. Kromû nov˘ch klubÛ ale také objevujeme dal‰í moÏnosti - jednou z nich je cestování. Ve spolupráci s Ago-

ra Cultural Travels a na‰ím ãlenem Pietem Schepensem pro vás pfiipravujeme hned dva v˘lety - do Moravského Krumlova a Tfiebíãe a na podzim do DráÏìan za Janem van Eyckem. Pohled na v˘tvarné umûní vám v tomto ãísle také poskytuje Zuzana Vittvarová; hudba pfiichází z Moravy: informujeme o moravském cyklu koncertÛ, festivalu CONCENTUS MORAVIAE ve znamení VLÁMSKÉ BOU¤E, na nûmÏ vystoupí vlámské soubory staré hudby. Filmoví fandové si mohou pfieãíst zprávu o Febiofestu z pera Veroniky Havlíkové. Nechybí literární ãást - v pfiekladu Jany Pellarové vy‰la kniha âtvrtek odpoledne pÛl ãtvrté; informaci o knize a ukázku pfiiná‰íme. Do knihovny na nizozemské ambasádû vás zve Ruben Pellar a Lenka Hofmanová - na obálce si mÛÏete pfieãíst, kdy. Fotografickou ãást letního ãísla obstarala Zuzana Vittvarová (Den královny) a Jesse Ultzen (obálka), pravideln˘ pfiehled tiskovin Jana âervenková; pfiíspûvky od autorÛ vymámila a do letního ãtení sestavila Lenka Strnadová, o nizozem‰tinu peãoval Jesse Ultzen. Jak se vám líbí na‰e t˘mová práce? UÏijte si léto a na podzim pfiijìte, bude to stát za to. Srdeãnû zdraví Petra Schürová

DĚKUJEME SPONZORŮM Panu Ladislavu ¤íhovi a Cestovní kanceláfii Ri-Tours Bofiivojova 54, 130 00 Praha 3 Tel: 222 721 265, 222 719 256, Fax: 222 715 258 email: [email protected] Panu Pietu Schepensovi a cestovní kanceláfii Agora Cultural Travers Tel. & fax +420 283 890 536gsm +420 604 243 930, http://www.agoract.cz, mailto:[email protected]

INFORMACE PRO ČLENY Ne-Be Internetové stránky Ne-Be: www.sweb.cz/ne-be/ Stránky sestavila a spravuje Andrea Havlíãková. Kontakt: [email protected]

KNIHOVNA -

O prázdninách zavfieno.

O bliÏ‰í informace volejte: Ruben Pellar - mobil: +420 605 260 005, tel: +420 261 263 486, pfiípadnû pi‰te na adresu: [email protected] Adresa: Nizozemské velvyslanectví, Gotthardská 6, Praha 6


-3-


ZAJÍMAVÉ INTERNETOVÉ ADRESY www.flandry.cz

MLUVÍTE NIZOZEMSKY? Chcete se to nauãit? Máte jedineãnou ‰anci! Konverzace s rodil˘m mluvãím? Kurs pro zaãáteãníky se zku‰en˘m pedagogem? Neváhejte! Je‰tû jsou volná místa !!! Jazyková ‰kola hl. mûsta Prahy, ·kolská 15, kde vyuãují na‰i ãlenové Jesse Ultzen, Zdenka Hrnãífiová a Jana âervenková, otvírá v záfií 2005 opût své kurzy nizozem‰tiny! Zájemci se mohou informovat v zápisové kanceláfii (tel. 222 232 235) nebo na oddûlení germánsk˘ch jazykÛ (tel. 222 230 018), ·kolská 15.

NEVÁHEJTE A P¤IHLASTE SE CO NEJD¤ÍVE!

NENECHTE SI UJÍT V¯LET DO DRÁÎëAN 24. ZÁ¤Í V souvislosti s v˘stavou „Tajemství Jana van Eycka. Nizozemské umûní 15. století v DráÏìanech“ organizuje Ne-Be jednodenní v˘let do DráÏìan. Datum: sobota 24. záfií 2005 Cena: je‰tû není stanovena, bude zahrnovat cestu vlakem, 1 jídlo (dle zájmu), vstupenku na v˘stavu, skupinovou prohlídku Semperovy opery, prÛvodce. Maximální poãet úãastníkÛ: 30 V˘stava je projektem Obrazárny star˘ch mistrÛ a Grafického kabinetu a koná se v Rezidenãním zámku (Residenzschloss) a v prostorách Grafického kabinetu (Kufperstich-Kabinett) od 13. srpna do 31. fiíjna 2005. Z tiskové zprávy (pfieloÏeno z nûmãiny) Jan van Eyck je povaÏován za zakladatele nizozemského malífiství. Ústfiední místo v˘stavy zaujímá dráÏìansk˘ Oltáfi Panny Marie (1437) a portrét Niccola Albergatiho. V˘stava ukazuje poprvé souhrnû v‰echny obrazy a kresby raného nizozemského umûní, které se nacházejí v majetku Státních umûleck˘ch sbírek DráÏìany. Jedná se o patnáct deskov˘ch obrazÛ, mimo jiné retábly (kfiídlové oltáfie), obrazy pro soukromou zboÏnost a portréty, které stylisticky a ikonograficky navazují na dílo Jana van Eycka stejnû jako na jeho malífiskou techniku. Neobyãejnû velk˘ soubor Grafického kabinetu podává se sv˘mi témûfi padesáti kresbami z 15. a raného 16. století fascinující pfiehled o nejrÛznûj‰ích funkcích kresby, pfiedev‰ím jako studie k obrazu, malbû na skle a funerální plastice. Vystavené kresby a obrazy nabízejí nové pohledy na zpÛsob práce umûlcÛ v 15. století: od studie pfies pfiípravnou kresbu aÏ po dokonãen˘ obraz.

V TUTÉÎ DOBU SE V DRÁÎëANECH KONAJÍ JE·Tù DAL·Í V¯STAVY: Nákup a m˘tus Raffaelovy „Sixtinské madony“. Informace: http://www.skd-dresden.de/de/ausstellungen/vorschau2005/sixtina.html ·panûl‰tí mistfii El Greco, Velázquez a Goya Informace: http://www.skd-dresden.de/de/ausstellungen/vorschau2005/Spanische_Malerei.html

KONCERT 24. ZÁ¤Í Heinrich Schütz (Die lange Nacht der alten Musik) Informace: http://www.staendige-konferenz-mbm.de/veranstaltungen/2005schuetz.htm O Semperovû opefie najdete informace zde: http://www.semperoper.de/startpage.php

âLENOVÉ NE-BE OBDRÎÍ V âERVNU NA TENTO V¯LET POZVÁNKU. Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE

-4-


JOOST ZWAGERMAN V PRAZE Koncem fiíjna pfiijede do âeské republiky na pozvání NE-BE nizozemsk˘ spisovatel Joost Zwagerman, kterému zanedlouho vyjde kniha Zes sterren, ·est hvûzdiãek v pfiekladu Veroniky Havlíkové. Ve spolupráci nizozemskou ambasádou a Erasmianem Olomouc se Joost Zwagerman setká se ãleny NE-BE a studenty nizozem‰tiny v Praze, Brnû a Olomouci. Budeme vás informovat.

Z VùSTNÍKU VLÁMSKÉHO ZASTUPITELSTVÍ: FLANDRY V âESKÉ REPUBLICE

Festival CONCENTUS MORAVIAE ve znamení VLÁMSKÉ BOUŘE Ve spolupráci s Vlámsk˘m zastoupením a ze finanãní podpory Vlámské vlády probûhne v rámci Mezinárodního hudebního festivalu 13 mûst CONCENTUS MORAVIAE 2005 jedineãn˘ projekt nazvan˘ „Vlámská boufie“. Festivalovému publiku budou pfiedstaveny pfiední vlámské soubory staré hudby a franko-vlámská polyfonie zazní také v programech ãesk˘ch ansámblÛ. V takovém rozsahu bude vlámská hudební kultura v âeské republice prezentována poprvé. Pondûlí 13/6, Îdìár nad Sázavou konventní kostel Nanebevzetí Panny Marie, 19.30 hod Collegium Vocale Gent, Paul Hillier - umûleck˘ vedoucí H. Isaac, J. Obrecht, J. Desprez, A. Willaert Stfieda 22/6, Ti‰nov Pfiedklá‰tfií u Ti‰nova, Porta Coeli, 19.30 hod Capilla Flamenca, Dirk Snellings - umûleck˘ vedoucí J. Desprez, P. de la Rue âtvrtek 23/6, Rájec-Jestfiebí zámek - Slavnostní sál, 19.30 hod Jos Van Immerseel - kladívkov˘ klavír J. L. Dusík, L. van Beethoven Pátek 24/6, Telã zámek - nádvofií, 19.30 hod BLINDMAN, Eric Sleichim - umûleck˘ vedoucí „Multiple Voice“ Sobota 25/6, Riegersburg (Rakousko) zámek, 19.30 hod Jos Van Immerseel - kladívkov˘ klavír

Barbara Maria Willi - kladívkov˘ klavír M. Clementi, J. Chr. Bach Sobota 25/6, Námû‰t’ nad Oslavou zámek - nádvofií, 21hod BLINDMAN, Eric Sleichim - umûleck˘ vedoucí „Multiple Voice“ Nedûle 26/6, Hustopeãe Kostel sv. AneÏky âeské a sv. Václava, 19.30 hod Societas incognitorum, Eduard Toma‰tík - umûleck˘ vedoucí Ph. De Monte, O. Lassus, J. Regnart, J. Handl-Gallus Pondûlí 27/6, Lysice kostel sv. Petra a Pavla, 19.30 hod Capella Regia, Robert Hugo - umûleck˘ vedoucí Ph. De Monte, O. Lassus Úter˘ 28/6, Tfiebíã bazilika sv. Prokopa, 19.30 hod Huelgas Ensemble, Paul Van Nevel - umûleck˘ vedoucí „Chromatismus“

Letáky zdarma (v nizozem‰tinû, ãe‰tinû, nûmãinû nebo angliãtinû) mÛÏete na poÏádání obdrÏet na vlámském zastupitelství ([email protected]). Mezinárodní hudební festival 13 mûst CONCENTUS MORAVIAE 2005 nabízí vedle této Vlámské boufie je‰tû celou fiadu dal‰ích koncertÛ, a to v dobû od 4. ãervna do 2. ãervence! Bûhem setkání s novináfii v PraÏském domû v Bruselu byl projekt Vlámské boufie pfiedstaven v pfiítomnosti Jeho Excelence Jifiího Havlíka, velvyslance âeské republiky v Belgii. Rezervace na Concentus Moraviae jsou moÏné na adrese Mezinárodní centrum slovanské hudby Brno, Kapucinské nám. 14, 602 00 Brno, tel.: (+420) 542 210 713, e-mail: [email protected]


-5-


JE·Tù JEDNOU FLANDRY NA MORAVù Vedle tûchto koncertÛ se mÛÏete rovnûÏ zúãastnit exkluzivních prohlídek kolekcí vlámského umûní v moravsk˘ch zámcích a muzeích, aÈ uÏ v kombinaci s nûjak˘m koncertem v rámci „Vlámské boufie“, ãi nikoliv. Program naleznete v nejbliÏ‰ích dnech na webov˘ch stránkách. Prohlídky se budou konat v Jaromûfiicích nad Rokytnou, v Rájci-Jestfiebí, v Telãi, Námû‰ti nad Oslavou, Olomouci, Brnû a KromûfiíÏi.

VLÁMSKO-âESKÉ PROJEKTY V âASOPISE „FLANDERS“ V posledních ãíslech ãasopisu „Flanders“ vycházejí pravidelnû zprávy o vlámsk˘ch projektech v âeské republice. V nejnovûj‰ím ãísle si napfiíklad mÛÏete pfieãíst o úspû‰né prezentaci projektu spolupráce mezi Imec-KHBO-Oostende a BTIC pro fieditele technick˘ch ‰kol z Brna. âasopis „Flanders“ najdete na na‰ich webov˘ch stránkách.

PRAÎSKÉ PERSPEKTIVY SE ZAJÍMAV¯MI P¤ÍSPùVKY VLÁMSK¯CH PROFESORÒ V rámci kolokvia „PraÏské perspektivy" na Karlovû univerzitû, konaného ve dnech 17. a 18. bfiezna 2005, se uskuteãnily zajímavé pfiedná‰ky vlámsk˘ch profesorÛ. Kolokvium, jehoÏ tématem byly „Národní stereotypy", obohatil sv˘m pozoruhodn˘m pohledem na „Obraz domorodce v indonéské poezii“ doktor Kris Steyaert z luty‰ské univerzity. Prof. Dr. Lut Missinne (Univerzita Münster) se zab˘vala mûstem Oostende a pocitem, kter˘ v ãlovûku vyvolává mofiské pobfieÏí, jako aspektem tzv. „belgitidy“. K jazykovûdné ãásti kolokvia pfiispûl svou pfiedná‰kou „Formování národa ve sloÏitém a kontrastním jazykovém prostfiedí“ profesor Dr. Guy Janssens (Univerzita Lutych). Dal‰í informace v souvislosti s vlámsk˘mi aktualitami na adrese: Walter Moens Zástupce vlámské vlády v Rakousku, âeské republice a Maìarsku Belgické velvyslanectví - Vlámské zastoupení Mariahilfer Straße 121 b, A - 1060 Wien Tel.: +43/1/596 09 60 Fax: +43/1/596 09 69 E-mail: [email protected], website: www.flanders.be/vienna

T I S KOV I N Y A Č A S O P I S Y ONS ERFDEEL - 48. roãník - ãíslo 1 - Over een mislukte staat, zonder nostalgie. Het Verenigd Koninkrijk van Willem I en de scheiding van 1830, door Remieg Aerts - Bestaan. Maar. Ontbouwing van de wereld van Peter van Lier, door Piet Gerbrandy - Roy Villevoye en het leven op aarde, door José Boyens - „Er zijn heel tedere machines nodig“, Panamarenko’s P(oëtische) K(racht), door Kurt de Boodt - Het verloren fatsoen, door Wessel Krul - Boer op puntschoenen. Johan Simons, theatermaker, door Peter van Vlerken - Het vreemde nest van het Vlaamse proza. Een vlucht over de Vlaamse Bibliotheek, door Bart Vervaeck - Kunsten - Boeken - Taal en cultuur AHOJ (Vereniging Vrienden Nederland - Tsjechië en Slovakije) - bfiezen 2005 - EVENEMENTEN: Uitvoering van de kinderopera Brundibar door het jongenskoor uit Hradec Králové in het kader van de 60-jarige herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog; - NIEUWS VAN DE STEDENBANDEN: Brielle-HavlíãkÛv Brod; Waddinxveen-Pelhfiimov; Ede-Chrudim - VAN EN OVER TSJECHIË EN SLOWAKIJE, UIT DE KNIPSELMAP: Jifií Bûlohlávek benoemd als chef-dirigent van het BBC Symphony Orchestra - DIVERSEN: Jan Amos Comenius´ levensloop - BoÏena a Babiãka, een lezing verzorgd door Marijke van Dorst op de ledenvergadering van de VNTS, een verhaal over een bijzondere vrouw en een bijzonder boek - DUET - Tweetalige impressies over Nederland - Thinking in glass - Gemeentemuseum den Haag - 9 april tot 11 september, de eerste museale presentatie in Nederland van modern glas uit Tsjechië en Slowakije Zpracovala Jana âervenková


-6-


Grand Café Orient Moji milí, objevila se na hvûzdném nebi praÏsk˘ch kaváren jedna nová. A kdo máte tro‰iãku rádi kubismus, budete velmi pfiíjemnû pfiekvapeni. Okusila jsem tam roli hosta. Interiér je úÏasn˘, v‰echny ty maliãkosti, detaily, drobnosti, které pfiinesl s sebou tenhle styl s docela jepiãím Ïivotem, si ãlovûk mÛÏe vychutnávat. Okukovat, radovat se. Zatím v‰ak obsluhující personál nedorostl velikosti prostfiedí. A je‰tû jedna vada by se dala nalézt. Architekt Janák navrhl i stylov˘ porcelán. JenÏe. JenÏe lidé by asi rádi odcházeli i s ním, takÏe se stoluje na porcelánu nev˘razném. Holt na ten kubistick˘ se mÛÏeme podívat dole z chodníku za v˘lohou . Svûtovû unikátní kubistická kavárna Grand Café Orient v prvním patfie domu U âerné Matky BoÏí na rohu Celetné ulice byla opût uvedena do provozu a nyní slouÏí vefiejnosti. Stalo se tak po více neÏ osmdesáti letech. Kavárnu navrhl architekt celého objektu Josef Goãár. DÛm U âerné Matky BoÏí byl postaven v roce 1912. Aãkoliv se tehdy jednalo o ryze moderní stavbu, objekt se nenásilnû zaãlenil do okolní zástavby historick˘ch domÛ. Dnes je dÛm U âerné Matky BoÏí národní kulturní památkou. DÛm dostal své jméno podle barokní mariánské sochy, zvané âerná Matka BoÏí, která je umístûna na jeho nároÏí. PÛvodnû byl navrÏen pro komerãní úãely, kromû kavárny Grand Café Orient zde

byly obchody a kanceláfie. Konec „Orientu“ pfii‰el pfiekvapivû brzy. Kavárna pfiestala existovat krátce po první svûtové válce. Podle slov hlavního iniciátora jejího znovuotevfiení Rudolfa Bfiínka byly na vinû protirakouská nálada a pfieÏití kubistického stylu. JiÏ ve dvacát˘ch letech zde kavárenské elegány nahradili bankovní úfiedníci. Souãasn˘ stav kavárny je dílem spoleãnosti Baba v ãele s jiÏ zmiÀovan˘m Rudolfem Bfiínkem, která kavárnu také provozuje. Jedin˘m zdrojem, jenÏ slouÏil jako vzor pro rekonstrukci interiéru, bylo pût ãernobíl˘ch fotografií a dvû skicy. Vybavení kavárny vévodí ostré hrany, charakteristické pro kubistick˘ styl. Z nostalgie z dávno za‰l˘ch ãasÛ náv‰tûvníka vyvedou jen vymoÏenosti moderní techniky ãi hluãnû se projevující turisté. Z dÛstojného místa sleduje dobovou kavárnu s novodob˘mi náv‰tûvníky také busta Josefa Goãára. Zuzana Vittvarová


-7-


Z P R Á V Y Z E S V Ě TA

NIZOZEM·TÍ VETERÁNI VE SVATÉ ZEMI

Letos v lednu si cel˘ svût pfiipomnûl jedno obrovské, smutné a dûsivé v˘roãí. 27. ledna uplynulo pfiesnû ‰edesát let od osvobození snad nejproslulej‰ího koncentraãního tábora v Evropû, Osvûtimi. Byl to den uctûní památky obûtí holocaustu, den velk˘ch projevÛ a zapálen˘ch svíãek, ale také den pln˘ tich˘ch vzpomínek a pfiemítání. Pfiemítalo se jistû i v Nizozemsku. A to intenzivnû. VÏdyÈ tahle malá zemû ztratila bûhem druhé svûtové války témûfi 75 procent sv˘ch Ïidovsk˘ch obyvatel. V rámci Evropy tak rozhodnû zaujala jedno z pfiedních míst. Z pÛvodních zhruba 140 000 ÎidÛ, jeÏ Ïili na nizozemském území pfied vypuknutím války, se 102 000 jejího konce nikdy nedoÏilo. Nekoneãn˘ seznam obûtí dnes existuje i na internetu. Na webov˘ch stránkách Centra pro v˘zkum nizozemského Ïidovstva pfii Hebrejské univerzitû v Jeruzalémû (http://dutch jewry.huji.ac.il) lze podle jména, obce, data narození, ãi jin˘ch osobních údajÛ vyhledat informace o nizozemsk˘ch obûtech holocaustu. U vût‰iny je jako místo úmrtí uvedena právû Osvûtim. Ale Ïivot jde dál. Tak znûlo pováleãné krédo ve vût‰inû Evropy. Rychle se zaãalo s plánováním nové budoucnosti a obnovou zemû. Odhodlání zapomenout na ukrutnosti války a pokraãovat v normálním Ïivotû bylo obrovské, nicménû nemoÏné. K prvnímu velkému odhalení následkÛ potlaãovan˘ch vzpomínek, osobních traumat a psychick˘ch problémÛ do‰lo kupodivu aÏ v polovinû ‰edesát˘ch let. Nizozemsk˘ stát se tehdy zaãal problematikou obûtí války a jejich vyrovnávání se s minulostí intenzivnû zab˘vat a na poãátku sedmdesát˘ch let pfiijal fiadu zákonÛ na od‰kodnûní lidí, ktefií za války rÛzn˘m zpÛsobem trpûli. Jedním z v˘znamn˘ch rozhodnutí nizozemské vlády bylo i zaloÏení sítû speciálních informaãních stfiedisek, jejichÏ úkolem je ‰ífiit informace o nizo-

zemsk˘ch programech a fondech pro váleãné obûti. Stfiediska dnes existují v mnoha zemích od Austrálie pfies Indonésii aÏ po Spojené státy. Od roku 1974 existuje takové stfiedisko i v Izraeli. Název Nizozemská informaãní kanceláfi (NIK) sice mÛÏe b˘t tro‰ku matoucí, s cestovním ruchem kaÏdopádnû nemá nic spoleãného. Kanceláfi je oficiálnû souãástí nizozemského velvyslanectví v Izraeli, má v‰ak velmi zvlá‰tní status uÏ jen díky svému geografickému umístûní uprostfied Jeruzaléma. Na znamení nesouhlasu s anexí v˘chodního Jeruzaléma a jeho následném prohlá‰ení za hlavní mûsto Izraele se totiÏ témûfi v‰echna velvyslanectví pfiesunula v roce 1981 do Tel Avivu. Kanceláfii velí pan Dirk Wentink, kter˘ souãasnû pracuje jako kulturní ata‰é v Tel Avivu. Jeho t˘m tvofií osm spolupracovníkÛ ovládajících plynnû nizozem‰tinu. Není divu, vÏdyÈ v‰ichni jsou pÛvodem Nizozemci a do Svaté zemû se pfiistûhovali bûhem posledních ãtyfiiceti let. Kanceláfi má v souãasné dobû asi 1400 klientÛ, jimiÏ jsou Ïidov‰tí seniofii, ktefií mezi lety 1940 a 1945 kvÛli svému pÛvodu na nizozemském území trpûli a nyní trvale Ïijí v Izraeli. Vût‰ina z nich byla vûznûna v koncentraãních táborech ãi se musela skr˘vat. Práce kanceláfie se bezprostfiednû t˘kají dva zákony, zákon o od‰kodnûní obûtí pronásledování v letech 19401945 a zákon o od‰kodnûní civilních váleãn˘ch obûtí v letech 1940-1945. Oba texty pfiesnû definují potenciální recipienty (nejen) finanãní kompenza-


ce, jimiÏ jsou „osoby pronásledované bûhem nûmecké okupace z dÛvodu rasy, víry, Ïivotního pfiesvûdãení, homosexuality ãi vyhnutí se povinnému pracovnímu nasazení“ a „civilisté, ktefií se bûhem nûmecké ãi japonské okupace stali obûtí váleãného násilí, jako napfi. bombardování, stfielby, atd., anebo byli v dÛsledku vûznûní, povinného pracovního nasazení, nuceného skr˘vání, zneuÏívání, atd., postiÏeni fyzicky ãi psychicky natolik, Ïe mají trvalé následky.“* NIK se nicménû nezab˘vá pouze pravideln˘m vyplácením finanãních dávek. SluÏby kanceláfie jsou mnohem ‰ir‰í a zahrnují napfi. telefonické konzultace, lékafiské prohlídky, psychologické poradenství, poskytování informací o krajansk˘ch spolcích, kulturních aktivitách a institucích pro seniory. To v‰e s holandsk˘m nádechem. Je to neuvûfiitelné, ale v tak malé zemi jako Izrael existuje hned nûkolik organizací poskytujících sluÏby pfieváÏnû nizozemsky hovofiícím zájemcÛm. Patfií mezi nû spolek Irgoen Olei Holland, kter˘ se zamûfiuje na volnoãasové aktivity seniorÛ, Centrum pro psycho-sociální poradenství ELAH, jenÏ vydává ãtvrtletnû svou publikaci v nizozem‰tinû a v hebrej‰tinû, a napfiíklad i domov dÛchodcÛ nedaleko Haify, pokfitûn˘ jako vila Juliána. Podle pana Wentinka je‰tû Ïije mnoho NizozemcÛ, jeÏ zakusili váleãné útrapy, av‰ak nechtûjí o pomoci nizozemské vlády ani sly‰et. Jsou to lidé, ktefií se stále cití zrazeni svou zemí a kvÛli pocitu zrady a jisté hrdosti jakoukoli pomoc odmítají. Pro pfiípad Ïe by zmûnili názor, je tu kaÏdopádnû adresa, na niÏ se lze vÏdy obrátit: NIK. Poznámky * PrÛvodce zákony pro váleãné obûti (Wegwijzer wetten voor oorlogsgetroffenen). Pensioen- en Uitkeringsraad, Leiden 2002. Str. 10-11. Veronika Kopáãková

-8-


K U LT U R N Í A SPOLEČENSKÉ UDÁLOSTI VáÏení pfiátelé a ãlenové Ne-Be, 16. bfiezna 2005 probûhla v obnoven˘ch prostorách Vikadla v Bofiivojovû ulici na ÎiÏkovû dal‰í

VALNÁ HROMADA na‰í spoleãnosti. Byl to bohulib˘ veãer a já bych Vám tu nyní o nûm mûla nûco povyprávût. KdyÏ jsem si vzala do ruky bulletiny z minul˘ch let, abych si prohlédla své obdobné zpravodajství z pfiedcházejících valn˘ch hromad, hluboce jsem se zastydûla. Musela jsem si bohuÏel pfiiznat, Ïe jsem byla vût‰inou tak líná, Ïe jsem jen prostû pfietiskla svÛj jiÏ tradiãnû ponûkud rozvlekl˘ pfiíspûvek o vûcech minul˘ch a o v‰em ostatním nabubfiele mlãela. Letos se to pokusím napravit. A b˘t struãná, coÏ bude v mém pfiípadû moÏná nejvût‰í problém. Tak tedy: na‰e setkání zahájila pfiedsedkynû Petra Schürová informací o revizní zprávû, kterou vypracovaly Hana Zollmanová a Eva Giese. Revizorky shledaly v‰e v pofiádku a dokonce konstatovaly, Ïe se zlep‰ila platební morálka ãlenÛ. Hurá! Dále jsem se slova zmocnila já a povykládala o aktivitách Ne-Be bûhem minul˘ch dvou let. V roce 2003 to byla mimo jiného pfiedná‰ka pana profesora Wilmotse o nizozemsk˘ch pfiíslovích v díle Pietera Breugela Star‰ího a literární ãtení z románu Helly Haasse „Pánové ãajov˘ch plantáÏí“ v pfiekladu Petry Schürové. V roce 2004 slavilo Ne-Be pûtileté v˘roãí, Prahu a nás nav‰tívila Magriet de Moor a na závûr roku probûhly v Ostravû úÏasné Nizozemské dny za hojné úãasti na‰ich ãlenÛ. UÏ v roce 2005 zavítal do Prahy vlámsk˘ zpûvák Raymond van het Groenewoud a vyprodal Divadlo Archa. I tentokrát bylo m˘m mil˘m úkolem podûkovat - nizozemské ambasádû, ztûlesnûné paní Hildou Jansen, a vlámskému zastupitelství, v na‰em pfiípadû panu Walteru Moensovi, za jejich pfiízeÀ a podporu, ãlenÛm v˘boru, redakci bulletinu, dobrovolníkÛm v knihovnû a panu Ladislavu ¤íhovi. A v‰em nebe‰ÈanÛm. Na‰e fiady roz‰ífiili i dva noví ãestní ãlenové - pánové Ondfiej Hrab a Jaroslav Hutka. Howgh. Z minulosti do budoucnosti nás vyvedla Veronika Havlíková, kdyÏ nám poreferovala o chystané náv‰tûvû Joosta Zwagermana v Praze u pfiíleÏitosti vydání jejího pfiekladu Zwagermanovy knihy. Dal‰í autorkou, která by v roce 2006 mohla nav‰tívit na‰e zemû, je Kristien Hemmerechts. Veronika pfiipomnûla i postupnou profesionalizaci Ne-Be a skuteãnost, Ïe nás na kulturní scénû zaãínají „brát váÏnû“, coÏ se projevuje mimo jiné i v narÛstajícím poãtu pfiekladÛ nizozemsk˘ch a vlámsk˘ch autorÛ vydan˘ch u rÛzn˘ch

nakladatelství: Mladá fronta, Paseka, Lidové noviny, Eroika a dal‰í. Ov‰em nejen literaturou Ïiv jest ãlovûk, a proto se tû‰me i na hudební cyklus koncertÛ staré vlámské hudby, kter˘ se letos v ãervnu jako Vlámská boufie proÏene Moravou. Paní Havlíkovou posléze vystfiídal ná‰ knihovník Ruben Pellar, kter˘ se na chvíli témûfi filozoficky pozastavil nad smyslem, kter˘ pro ãlovûka-ãtenáfie knihovna má. Ne-Be se v tomto ohledu mÛÏe radovat hned dvakrát - na‰e knihovna v prostorách nizozemského velvyslanectví se stále rozrÛstá a na‰ly se i mladé posily, které jsou ochotné jí vûnovat svÛj ãas a energii. Za v‰echny jmenujme ty nejpilnûj‰í: Lenku Hofmanovou a Andreu Havlíãkovou. Lze tedy doufat, Ïe zájem ãlenÛ o v˘pÛjãky i nadále poroste. Neodmyslitelnou souãástí Ïivota na‰í spoleãnosti se staly náv‰tûvy a pfiedná‰ky v Národní galerii, s nimiÏ jsou spojena jména dvou dam: paní Zuzany Vittvarové a paní doktorky Jitky Handlové, lektorky Sbírky starého umûní NG v Praze. Zuzana Vittvarová nás seznámila s historií své i na‰í spolupráce s NG a paní Handlovou a pfiipomnûla nám v‰echna ta nádherná setkání nad obrazy star˘ch vlámsk˘ch a nizozemsk˘ch mistrÛ, kter˘ch jsme se jiÏ mohli zúãastnit. Nás naopak tû‰í, Ïe i Ne-Be samo je schopno pfiipravit pofiady, vûnované malífiskému umûní. O pfiedná‰ce profesora Wilmotse tu jiÏ byla fieã, dal‰ím nebesk˘m specialistou je pan Piet Schepens, kter˘ napfi. v únoru tohoto roku pro na‰e ãleny pfiedná‰el o Janu van Eyckovi. K malífiÛm, ãi vlastnû k malífii jsme se toho veãera ostatnû je‰tû vrátili, poté co jsme ve funkci hlasováním potvrdili stávající ãleny v˘boru a zvolili ãlena nového - pana Ladislava ¤íhu. Tím vyvolen˘m byl Rubens. Ruben Pellar, Piet Schepens a paní Helena Giordanová stfiídavû ãetli z jeho dopisÛ - a to v ãeském, nizozemském a italském jazyce. Ruben Pellar nám rovnûÏ povûdûl nûco o historii tûchto dopisÛ a zasadil je spolu se svou kolegyní-ital‰tináfikou do kontextu géniova Ïivota, dobov˘ch událostí i filologického rámce v˘voje nizozem‰tiny a ital‰tiny. (Teì si neodpustím osobní poznámku na okraj - ta pfiedná‰ka byla bájeãná, úchvatná, poutavá, bezprostfiední… a v‰ichni, kdo jste ji nesly‰eli, máte ãeho litovat. Rubene, paní Heleno, Piete, moc dûkuji!!!) Tak - a tím se dostávám na konec oficiální zprávy o oficiální ãásti valné hromady. Zda se mi podafiilo udrÏet svou uÏvanûnost na uzdû, posuìte sami. Veãer pokraãoval dál neoficiálnû, pochutnávali jsme si na obãerstvení, které nám zajistil pan ¤íha, dobfie jedli, dobfie pili, dobrou vÛli spolu mûli. Pfií‰tû nashledanou!


Jana Pellarová

-9-


KO U K E J , KO U K E J , B E J BY ! Leto‰ní FEBIOFEST byl mimofiádnû jiskfiivou a inspirující, dokonale zorganizovanou a nesmírnû pestrou pfiehlídkou svûtového filmu, na níÏ se jiÏ tradiãnû pfiedstavily nekomerãní snímky. Tento festival prezentuje kaÏdoroãnû, pfiedev‰ím díky Tereze Brdeãkové, také filmy nizozemské provenience. Aãkoli jejich poãet rok od roku klesá, jejich kvalita si stále udrÏuje velmi vysokou úroveÀ. Klesající zastoupení nizozemského filmu neznamená, Ïe není z ãeho vybírat, ale je spí‰e obecn˘m trendem posledních roãníkÛ festivalu, na nûmÏ zavedené evropské kinematografie uvolÀují místo nov˘m zemím, které se na filmovém poli teprve rozvíjejí (pfiedstavily se zde filmy gruzínsk˘, ázerbajdÏánsk˘, iráck˘ apod.), o to v‰ak jsou moÏná pro evropského diváka zajímavûj‰í. Poãet zástupcÛ nizozemského filmu tedy letos klesl na jednoho (a doufejme, Ïe se nebude jiÏ nadále sniÏovat ;-), zato v‰ak paní Brdeãková dovezla s filmem rovnou i jeho reÏiséra. Vyprodanému hledi‰ti nejvût‰ího kinosálu komplexu Village Cinemas Andûl na praÏském Smíchovû se pfiedstavil Albert ter Heerdt se sv˘m Shouf shouf habibi! ReÏisér Ter Heerdt napsal k filmu také scénáfi. Film vznikl vlastnû na popud herce Mimouna Oaïssy, kter˘ Ter Heerdta, známého do té doby pfiedev‰ím jako televizního tvÛrce, oslovil s návrhem na vytvofiení snímku, kter˘ se zab˘vá souÏitím rÛzn˘ch kultur v Nizozemí. Aneb, fieãeno ménû oficiálnû, Oaïssov˘mi slovy: „KdyÏ si chce v Holandsku Marokánec zahrát ve filmu, musí si ho nejdfiív sám vymyslet." ReÏiséra nápad oslovil mimo jiné i proto, Ïe sám Ïije v Amsterodamu ve ãtvrti z vût‰í ãásti ob˘vané marock˘m etnikem. To, co se podafiilo Ter Heerdtovy natoãit, v‰ak není Ïádné multikulturní drama, n˘brÏ vzletná komedie, která si s jemnou ironií utahuje ze v‰ech zabûhnut˘ch kli‰é, která ovládají pfiedstavy pÛvodních obyvatel Nizozemí o muslimsk˘ch pfiistûhovalcích, a naopak. Na prototypu marocké rodiny Ïijící v Nizozemí dokázal Ter Heerdt vtipnû postihnout v‰echny nuance takzvané muslimské problematiky. Rodiãe, ktefií se pfiistûhovali do Nizozemí v letech hospodáfiského rozmachu, kdy se tato zemû shánûla po levné pracovní síle, nemluví pochopitelnû holandsky. Otec zachází s matkou jako s onucí. Nejstar‰í syn Sam se úplnû integroval (v oãích sv˘ch soukmenovcÛ poholand‰tûl), za coÏ si od mlad‰ího Apa vyslouÏí nadávku „knuffelturk" (krásné slovíãko, které do holand‰tiny zavedla dvojice komikÛ Van Kooten & De Bie jako oznaãení vzornû integrovaného cizince; doslova to znamená „tureck˘ mazlík“, av‰ak do ãe‰tiny jsem ho pfievedla jako „vlezdoprdelka“). Zatímco tedy Sam pracuje jako policista, Ap se k fiádné práci nemá. Pracovní úfiad mu totiÏ ne a ne nabídnout nûco podle jeho pfiedstav: ãistou kanceláfi s poãítaãem na psacím stole, pfiípadnû roli v hollywoodském trháku. A tak Ap radûji s partiãkou kamarádÛ kouká, kde by co sebral. Sestra Leila se navzdory tlaku otce vymaní z tradiãní role marocké Ïeny (vdát se za muslima, mít dûti, zÛstat doma a nepracovat) a po maturitû na odûvní ‰kole chce zaãít dráhu návrháfiky. Nemine ji pochopitelnû zapuzení z domu. Nejmlad‰í Driss si zas na základní ‰kole pfiilep‰uje ke kapesnému vydíráním muslimsk˘ch spoluÏaãek, které vyfotí bez ‰átku na hlavû a nalíãené. Postavy jsou zasazeny do velmi zábavné a napínavé zápletky, která dodává celému filmu svûÏí tempo. Laskav˘ Ter HeerdtÛv humor vystihuje krásnû sekvence z úvodu filmu, v níÏ Ap vypráví svému str˘ci v Maroku vtip o holandsk˘ch Marokáncích: „Ví‰ jakej je rozdíl mezi E.T. a Marokáncem? 1. E.T. mûl vlastní kolo; 2. E.T. vypadal dobfie; 3. E.T. pfiijel sám; 4. E.T. se chtûl nauãit jazyk; 5. E.T. se chtûl vrátit tam, odkud pfii‰el.“ Str˘ci to v‰ak vtipné nepfiipadá. Neví, co to je E.T. Po promítání probûhla je‰tû asi hodinová diskuse s autorem pfiímo v kinosále. Film vzbudil nad‰ené reakce i u ãeského publika, které s touto problematikou konfrontováno není. To svûdãí o jeho kvalitách, neboÈ v sobû nese nûco univerzálního, co - jak se zdá z úspûchÛ, které film slaví po celém svûtû - oslovuje diváky nejen nizozemské a marocké. SvÛj dojem z tohoto snímku musím vyjádfiit slovy Terezy Brdeãkové: „Ten film je, stejnû jako jeho tvÛrce, takové sluníãko. Zahfieje a potû‰í.“ K tomu nemám co dodat. Veronika Havlíková

Program koncertÛ Jaroslava Hutky najdete na adrese: www.hutka.cz De concerten van Jaroslav Hutka - programma en informatie: www.hutka.cz ZÁ¤Í 2005 7. stfieda, 8. ãtvrtek, 9. pátek, 10. sobota, 17. sobota, 21. stfieda, 23. pátek, 26. pondûlí, 29. ãtvrtek,

Hutka, âESK¯ Tù·ÍN, Pizzeria Altro Verdi, Smetanova 9, 19:00 Hutka&Hladík, OLOMOUC, detaily budou upfiesnûny pozdûji Hutka, PRAHA 1, klub Por Favore, Tomá‰ská 14, 21:00 Hutka, Ú·TùK, Kalvárie na vrchu Ostrém, 14:00 Hutka, MOST, jevi‰tû u kostela, 13:30 Hutka, PRAHA 5, U Frgála, Staroko‰ífiská 9, 19:00, tel: 775 374 259 Hutka, LETOHRAD, detaily budou upfiesnûny pozdûji Hutka&Hladík, PRAHA 2, Balbínova lit. hospÛdka, Balbínova 6, 20:00 Hutka, PRAHA 2, Trafika Café&tabák, Slavíkova 16, 19:30, tel: 608 228 235


- 10 -


DEN KRÁLOVNY na Nizozemském velvyslanectví v Praze fotografovala Zuzana Vittvarová

Zleva: Jos Wuijts, Veronika Havlíková, manÏelé Paroubkovi

„Meisje“

Zleva: Jana Pellarová, Ruben Pellar, Veronika Havlíková, Jos Wuijts

NIZOZEMSK¯ T¯DEN KNIHY 2005 V bfieznu se kaÏdoroãnû koná desetidenní T˘den knihy na podporu nizozemsk˘ch knih. Pfii této pfiíleÏitosti vydává tzv. Spoleãná propagace nizozemsk˘ch knih kniÏní dárek, kter˘ pí‰e speciálnû pro T˘den knihy kaÏd˘ rok jin˘ spisovatel. Tématem sedmdesátého T˘dne knihy (9.-19. bfiezna) byl „Obraz Nizozemska knihy o národních dûjinách". KaÏd˘ den byl na programu jin˘ pohled na nizozemskou historii, napfi. historické romány, umûní a architektura, sedmnácté „zlaté“ století, Nizozemská Indie, vlastenecké ver‰e, atd. Autorem kniÏního dárku pro tento rok, kter˘m je Zomerhitte (Letní vedro; od ãervna dostupn˘ v na‰í knihovnû), je témûfi osmdesátilet˘ Jan Wolkers. Útlá kníÏka o 92 stranách, která se odehrává na jednom z Frísk˘ch ostrovÛ, je Wolkersov˘m prvním románem po dvaceti letech. „Letní vedro je typick˘ Wolkers, ve kterém se navrací v‰echny prvky jeho bohatého souborného díla: láska a smrt, umûní a náboÏenství, pfiíroda, osud a násilí. Pfiíbûh pln˘ napûtí a intrik v pfiekypujícím stylu“ (informace z pfiebalu knihy). Letní vedro získal kaÏd˘ pfii nákupu jak˘chkoliv knih v nizozem‰tinû v hodnotû minimálnû 11,50 Euro. Vrcholem T˘dne knihy byla nedûle 13. bfiezna, neboli Den Jana Wolkerse. Pod heslem: „Wolkers nejde za národem, národ jde za ním“, pfiedãítal dopoledne Wolkers v Královském divadle Carré v Amsterdamu pro více jak tisícovku diváku ze svého díla, ãemuÏ pfiedcházel vtipn˘ rozhovor s moderátorem Paulem Wittemanem. O pfiebalu knihy Letní vedro, na kterém se vyjímá nahá, zezadu vyfocená Wolkersova manÏelka Karina, poznamenal spisovatel bûhem interview, Ïe se mu „stra‰nû moc líbí“. Podle nûj jiÏ ãtenáfii doufají v druhou knihu s Karinou vyfocenou zpfiedu. Po interview následovalo vystoupení jeho syna Toma Wolkerse. Odpoledne bylo amsterdamské námûstí Spui, na kterém bylo organizováno mnoho akcí kolem díla Jana Wolkerse, pfiejmenováno na nûkolik hodin na námûstí Jana Wolkerse. Tento den mohl navíc kaÏd˘ pfii pfiedloÏení kniÏního dárku cestovat vlakem zdarma po celém Nizozemí. Tématem pfií‰tího T˘dne knihy (15. - 25. bfiezna 2006) bude „Spisovatelé a hudba“, kniÏní dárek pí‰e Arthur Japin (*1956). Andrea Havlíãková


- 11 -


V POZADÍ JSOU STA¤Í HOLANëANÉ A VLÁMOVÉ PETR BRANDL - MALÍ¤ NE¤ESTÍ POZEMSK¯CH V jakémsi ãlánku jsem si pfieãetla tatematikou se neodráÏí pouze osobnost to slova a ta mnû orámovala sobotní den tvÛrce jako malífie, ale i jako ãlovûka Ïi(osm˘ leden 2005, 14° C - teplotní rejícího bohémsk˘m Ïivotem, jemuÏ nekord dne v praÏském Klementinu): byly cizí mnohé z pozemsk˘ch nefiestí Pfiivonût k rÛÏi. UãiÀte nûco pro sevlastnû i rozko‰í, které sám okusil. Branbe na své cestû Ïivotem. Zpomalte a dl se tak pfied námi objevuje ve zcela udûlejte si ãas na to, abyste opravdu vinovém svûtle - prezentován byl totiÏ dûli. Udûlejte si ãas na to, abyste se vÏdy více jako malífi ve sluÏbách církve mohli rozhlédnout kolem sebe a uvidûoslavující svaté ve sféfie nebeské, ale nyli, co se dûje právû tam, kde jste. MoÏní jej NG pfiedvádí rovnûÏ jako umûlce ná pfiicházíte o nûco nádherného. zachycujícího okamÏiky ze Ïivota obyO takovém dni si mÛÏeme nechat jen ãejn˘ch smrtelníkÛ. I pfies nevelk˘ povyprávût. Pravda, média nás informují o ãet dochovan˘ch dûl s mravoliãnou temeteorologick˘ch zlovolnostech v Evromatikou je patrné, Ïe se Brandl dokázal pû, o záplavách v jiÏní Anglii, o vraÏdídotknout tûch nejzákladnûj‰ích „nefiescím orkánu kolem Severního mofie a tí“ barokní doby - tabáku, alkoholu a Baltu… Tady je den modr˘, ba co dím aprodejné lásky. Svûdãí o tom napfiíklad zurov˘, sluníãko rozsvítilo v‰echny zladva obrazy kufiákÛ - tématu velmi oblíté konce praÏsk˘ch vûÏí a vûÏiãek a my beného v holandské malbû 17. století se vydáváme s Tamarou do Národní ga(frekventovaného napfi. u Franse Halse). Podívejme se na gesto rukou. Poãítá? Diskutuje? lerie, tentokrát do Jifiského klá‰tera. Ve V˘jevy s podvodn˘mi felãary zkoumajídvû hodiny odpoledne se totiÏ zúãastníme pfiedná‰ky k nedáv- cími vzorek moãi dívek pfii‰l˘ch do jiného stavu bez manÏelno otevfiené Brandlovû v˘stavû. Téma je nosné: Kufiáci, felãafii a ského svazku nebo obraz mastiãkáfiky nabízející zákazníkÛm dívky nefiestné v obrazech Petra Brandla. rozmanité lektvary jsou pojaty jako Ïivé kompozice, které pouU vchodu se nás ujala samotná kurátorka v˘stavy Andrea ze zdánlivû vyhlíÏejí jako scény zachycující v‰ední Ïivot. Ve skuRousová a odvedla nás do komorního prostfiedí mezi Brandlovy teãnosti jde o promy‰lenû konstruovaná díla s mnohovrstevnaobrazy a obrazy jeho moÏn˘ch duchovních uãitelÛ ãi spfiíznûn- tou symbolikou upozorÀující diváka na nefiesti, kter˘ch se má cÛ nebo souputníkÛ. Dostalo se nám informací o umûlcovû Ïi- vyvarovat. V protûj‰kov˘ch obrazech MuÏe s d˘mkou a Dívky s votû - praÏsk˘ rodák Petr Brandl pob˘val také v Kuksu, Manûtí- ãí‰í Brandl nekonvenãním zpÛsobem zobrazil kufiáckou a pijácnû ãi Kutné Hofie, kde zemfiel a kde je pochován. Jeho nezkrot- kou rozko‰ zároveÀ jako alegorii ãichu a chuti a navíc díla oboná povaha mu komplikovala soukrom˘ i umûleck˘ Ïivot. Nûko- hatil o erotické likrát byl vûznûn a léta se soudil s b˘valou Ïenou o alimenty, in- symboly, kter˘mi vestoval do tûÏby drah˘ch kovÛ, byl oblíbencem bohat˘ch. Do- koncepãnû obû zvûdûli jsme se o pfievaÏujícím zamûfiení umûlcovy ãinnosti, o malby propojil. tom, Ïe se na‰emu nejv˘raznûj‰ímu baroknímu malífii ne právû Pfiínosem v˘dostateãnû vûnujeme. Petru Brandlovi uspofiádala Národní gale- stavy není jenom rie v Praze soubornou v˘stavu naposledy u pfiíleÏitosti 300 let fakt, Ïe v‰echna od narození, v roce 1968 v Jízdárnû PraÏského hradu. Brandlova díla s „Toto ponûkud smutné skóre se stalo jak˘msi alarmem a zá- Ïánrovou tematiroveÀ i podnûtem k uspofiádání komorní v˘stavy Brandlov˘ch kou jsou pospolu dûl s Ïánrovou tematikou. Îánrové malby sice tvofií v Brandlo- vystavena zcela vû tvorbû pouze zlomek námûtového rejstfiíku, ale o to více za- prvnû, ale i skujímavá je jejich námûtová interpretace, která by mûla v rámci teãnost, Ïe nûktev˘stavy pfiinést nûkterá nová zji‰tûní. ZároveÀ tak lze i pfiipo- ré dosud nevystamenout, Ïe se Ïánrov˘m námûtÛm v ãeském barokním umûní vené a nepublikobadatelsky doposud nevûnoval Ïádn˘ z historikÛ umûní. Brand- vané obrazy tak lovy Ïánry mají pfiedev‰ím mravoliãn˘ charakter a obsahují zaÏijí vÛbec svou mnoÏství symbolick˘ch asociací. Obsahovû souvisejí napfiíklad s premiéru. Na v˘divadelní produkcí (zejména s divadelní formou zv. commedia stavû jsou vystadell’arte), s literaturou (pfiedev‰ím emblematickou) nebo i s o- vena i díla zapÛjãená z Královské kanonie premonstrátÛ na Strabecnûj‰í symbolikou uÏívanou v barokním malífiství, jako je té- hovû, Národního památkového ústavu, Kanonie premonstrátÛ v ma memento mori ãi vanitas poukazující na marnivé lpûní ãlo- Nové ¤í‰i, Správy PraÏského hradu, Národního muzea v Praze, vûka na vûcech pozemsk˘ch. V Brandlov˘ch dílech s Ïánrovou UmûleckoprÛmyslového musea v Praze a Národního ústavu li-


- 12 -

LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 dové kultury ve StráÏnici. Vzhledem k námûtové souvislosti i návaznosti Brandlov˘ch ÏánrÛ na holandské malífiství bude pro diváka jistû pfiijatelná komparace a konfrontace vystaven˘ch dûl s tvorbou holandsk˘ch mistrÛ, ãímÏ dojde k vytvofiení jakési tematické paralely. (konec citátu, autorka Andrea Rousová)“ Pfiedná‰ka skonãila, uvûdomily jsme si jasnû s Tamarou, Ïe uÏ máme díky pfiedná‰kám dr. Handlové o holandském a vlámském umûní urãit˘ kunsthistorick˘ základ, takÏe se nám obrazy vnímají jednodu‰eji a máme pocit, Ïe z nich vyãteme mnohem víc neÏ v dobách pfiedchozích. Rozumíme nûkter˘m symbolÛm, nepfiekvapí nás témata. Zaujala mû také gesta, na nûÏ nás na pfiítomn˘ch obrazech lektorka upozornila. Brandl nás nadchl právû svou civilností ve vystaven˘ch dílech a podnítil nás k prohlídce jeho dal‰ích obrazÛ ve stálé expozici. V‰ímáme si dyna-

mické hry svûtel a stínÛ, na kterou nás upozornila paní pfiedná‰ející. Zastavujeme se u Jana Kupeckého, srovnáváme také se ·krétou. Brandlovi pí‰eme jedniãku. Máme radost, Ïe se nûkteré obrazy doãkaly vystavení a Ïe nûkteré byly restaurovány díky této v˘stavû. Sluníãko nás vytahuje ven. KdyÏ kráãíme tfietím nádvofiím Hradu, jsme úãastny úÏasného úkazu, vûÏ katedrály je osvícena z jihozápadní strany tak intenzivnû, Ïe mi je líto, Ïe jsem si tentokrát nevzala s sebou fotoaparát. ZaÏíváme magické okamÏiky. Kamenné krajkoví gotické stavby jsem dosud takto nemûla moÏnost spatfiit. „MoÏná pfiicházíte o nûco nádherného“ - my nikoli, my si uÏíváme pln˘ma oãima. Na sklonku dne sedíme nad ãajem a rekapitulujeme. Zuzana Vittvarová

N O V É K N I H Y A P Ř E K L A DY Kristien Hemmerechtsová - Čtvrtek odpoledne. Půl čtvrté PfieloÏila Jana Pellarová-Irmannová, vydalo nakladatelství Eroika, Praha 2004 Pfiítelkynû nejvzácnûj‰í, TvÛj poslední dopis mû pfiíli‰ nepotû‰il - zlomená noha není zrovna nejlep‰ím zahájením jara. Pí‰e‰, Ïe se ‰erednû nudí‰ a nemá‰ co ãíst. Snad se tedy neurazí‰, kdyÏ Ti po‰lu jednu kníÏku ze své pfiekladatelské dílny. Má dlouh˘ název „âtvrtek odpoledne. PÛl ãtvrté“ a napsala ji vlámská spisovatelka Kristien Hemmerechtsová. CoÏ je, mezi námi, Ïenská, která by se zrovna Tobû mohla velmi zamlouvat. Stejnû jako Ty vystudovala anglistiku, Ïila nûjak˘ ãas v Lond˘nû a psát zaãala aÏ nûkdy ve sv˘ch dvaceti ‰esti letech, a to anglicky. Tu‰ím, Ïe svou první povídku stvofiila cestou vlakem, ale nejsem si jistá, jestli si to náhodou nepletu s J. K. Rowlingovou. I kdyÏ ta vlastnû psala zase v kavárnû. Zaãalo to tedy povídkami a musím fiíct, Ïe právû povídky zÛstaly jejím nejsilnûj‰ím Ïánrem. Na malém prostoru dokáÏe podle mû ty nejvût‰í vûci. Jak se ostatnû pfiesvûdãí‰ i v pfiiloÏené knize. Pozdûji se její zábûr roz‰ífiil. Pustila se do novel a románÛ, spolupracuje s televizí, s divadlem, pí‰e odborné eseje, pfiedná‰í anglickou literaturu, pofiádá literární ãtení, je hvûzdou mnoh˘ch literárních festivalÛ - ve Flandrech i za belgick˘mi humny. O tom, Ïe se nebrání nekonveãním postupÛm pfii ‰ífiení slávy vlámské literatury, svûdãí i fakt, Ïe zapózovala v rou‰e Evinû na obálce literárního ãasopisu Nieuw Wereld Tijdschrift, ãímÏ zv˘‰ila jeho náklad na 8000 v˘tiskÛ. Prodaly se v‰echny. Kdybych Kristien Hemmerechtsovou musela srovnávat s nûk˘m z ãeské literatury, rozhodovala bych se mezi tfiemi autory - Michalem Vieweghem, Irenou Obermannovou a na‰í milovanou BoÏenou Nûmcovou. Viewegha mi pfiipomíná popularitou a kontroverzními kritikami (zkrátka lidé ji rádi ãtou a kritici rádi kritizují), Obermannovou tématy a stylem psaní a Nûmcovou osudem, kter˘ se ani s ní rozhodnû nemazlil. Stejnû jako na‰í paní BoÏenû i jí zemfiely dûti, dva chlapeãci. Svého milovaného básníka si sice nakonec Kristien Hemmerechtsová vzala (a rozhodnû stál za víc neÏ Nebesk˘ - i jako básník i jako ãlovûk), ale pfied pár lety jí ode‰el i on. Jeho smrt mûla sice nav˘sost literární charakter - zemfiel na zástavu srdce na ulici v Lisabonu, kde se úãastnil jakéhosi spisovatelského rokování - ale obávám se, Ïe ona v tu chvíli asi tuto symboliku nedocenila. Pozdûji o svém muÏi, jeho a svém Ïivotû pospolu a hlavnû o zrcadlení se tûchto ÏivotÛ v jeho básních napsala bájeãnou kníÏku (Taal zondej mij, ¤eã beze mne). Na té knize si nejvíce cením, Ïe v ní skuteãnû na prvním místû stojí Herman de Coninck a láskypln˘ literárnû lingvistick˘ komentáfi jeho tvorby a ne její bolest, jakkoliv velká. A na Kristien Hemmerechtsové si cením, Ïe si po manÏelovû smrti nezaãala hrát na vlámskou národní trpitelku a Mistrovu vdovu, ale ‰la si dál vlastní cestou. Ta cesta mimo jiné zahrnuje i nového pfiítele – mlad‰ího, pocházejícího ze zcela jin˘ch neÏ literárních kruhÛ. I o tom napsala kníÏku (Een jaar als (g)een ander, Rok jako (Ïádn˘) jin˘). Je‰tû jsem ji neãetla, ale musím si ji sehnat, protoÏe o ní v‰ichni mluví s takov˘m tím spravedliv˘m rozhofiãením kultivovan˘ch intelektuálÛ ve stylu „Jak mohla Kristien takhle klesnout?!“. A tu se ve mnû ozve uhonûná matka mal˘ch dûtí, která se sice po kaÏdodenních pfiízemnostech nedokáÏe brisknû vznést do v˘‰in hlubokomyslné, filozofující literatury,


- 13 -

LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 ale pfiesto by si taky ráda nûco pfieãetla a nebyla pfiitom odkázaná jen na pfiiblblé ãasopisy ãi sladkobolnou ãervenou knihovnu, a zvolá: „Sem s tím!“ Sem s Kristien Hemmerechtsovou a jejími ulítl˘mi nápady, s pfiíbûhy postaven˘mi na proÏitcích zpracovan˘ch jinak neÏ jen ãist˘m ráciem, s ãern˘m humorem, s nekomplikovan˘m jazykem a kvetoucí fantazií. Je mi jedno, Ïe o jejích knihách nûkdy s pohrdav˘m tónem mluví jako o „literatufie pro Ïeny“. Mám se pofiád stydût za to, Ïe nûkteré zku‰enosti, zpÛsob vnímání svûta, jak je vidí a popisuje ona, jsou mnû jako Ïenské asi bliÏ‰í a srozumitelnûj‰í neÏ chlapovi? Je skuteãnû tak nemístné, Ïe se ãtenáfiky u jejích knih prostû baví ãi dojímají? Na internetu jsem v souvislosti s její prací narazila na trefn˘ citát: „Její knihy jsou zrcadly pro Ïeny a okny pro muÏe.“ A co Ti povûdût o kníÏce samotné? Aby sis jí pfieãetla a nenechala se odradit, aÏ se na pfiedsádce doãte‰, Ïe tu umfie dvanáctiletá holãina. ProtoÏe ta kníÏka „o tom“ není, není o smrti dítûte, prostû se to v ní stane, jako se to stává v Ïivotû. A moÏná ãastûji, neÏ si myslíme. Jen o tom nechceme sly‰et, protoÏe se s tím dnes neumíme tak vyrovnat, jako to museli umût lidé dfiíve. Kdybychom se vrátili do dob tfieba zrovna té Nûmcové, bylo tehdy naprosto bûÏné, Ïe jim z pûti dûtí tfieba dvû zemfiely. Smrt patfiila do Ïivota. Nebolela je o nic ménû, ale umûli s ní „Ïít“. Rodilo i umíralo se doma. âlovûk mûl viditeln˘ poãátek i konec a ve svûtle obého snad i vût‰í pokoru - pfied ostatními i pfied sebou sam˘m. Ale o ãem tedy ta kniha je? Literární rozbor po mnû nechtûj, zná‰ mou nechuÈ k provozování tûchto cviãení v literární patologii, k tomuto pitvání. Ano, „pitvání“ je správné slovo, protoÏe kdyÏ chce‰ nûco pitvat, musí‰ to pfiedtím zabít. Nic rozebírat nebudu. Napí‰u Ti jen, co o své kníÏce fiekla Kristien Hemmerechtsová sama: „Toto je kniha o dûtech. O lidech, ktefií by dûti chtûli, ale nemohou je mít, nebo je mohou mít, ale nechtûjí je, nebo je mají, aniÏ by je chtûli, nebo je chtûjí a také je mají. A protoÏe je to kniha o dûtech chtûn˘ch i nechtûn˘ch, zrozen˘ch i nezrozen˘ch, je to zároveÀ i kniha o lásce a o dûlání tûch dûtí, které se nûkdy dûje s láskou a nûkdy také ne. Napsala jsem tuto knihu, neboÈ pomalu zaãínám vûfiit, Ïe nejdÛleÏitûj‰í vztah, kter˘ ãlovûka v Ïivotû mÛÏe potkat, je vztah s jeho dûtmi. A je jedno, zda se jedná o úspûch nebo propadák. Jsem stále více pfiesvûdãená, Ïe rodiãe musejí milovat své dûti bez podmínek, jakkoliv tûÏké to nûkdy mÛÏe b˘t. V‰ak je také tato kniha vûnovaná v‰em dûtem, a tedy i kaÏdému z nás.“ Má drahá, neklesej na mysli, odpoãívej, rychle srÛstej a pûknû si poãti. Tû‰ím se, Ïe aÏ se pfií‰tû setkáme, bude‰ uÏ zase stát obûma nohama pevnû na zemi. S láskou Jana P. S. MoÏná tû zarazí, proã se kniha na obálce jmenuje „âtvrtek odpoledne. PÛl páté“ a na první stránce „âtvrtek odpoledne. PÛl ãtvrté“. Prozradím ti tajemství - jedná se o tajnou soutûÏ mezi nakladatelstvími o nejzdafiilej‰í zásah tiskafiského ‰otka. Pokud Eroika vyhraje, zapijeme spolu vítûzství. Pokud ne, utopíme Ïal.

Karen Je‰tû se vidím, jak tam leÏím. Máma se musí pokaÏdé podobn˘m v˘razÛm smát. Jako bychom byly dvû bytosti. Jedna, která nûkde stojí nebo leÏí nebo sedí, a druhá, která se dívá. „MoÏná v sobû v‰ichni máme dvû bytosti,“ fiíká táta. „KdyÏ mÛÏe b˘t BÛh trojjedin˘, tak by snad ãlovûk mohl b˘t alespoÀ dvojjedin˘. Nebo dvojdíln˘. Haló, haló, s k˘m mluvím prosím? S Karen Jedna nebo s Karen Dvû? Táta Jedna potfiebuje naléhavû mluvit s Karen Dvû. Pfiepínám.“ „Tady Karen Jedna. Jak mû sly‰íte? Karen Dvû v tomto okamÏiku bohuÏel nemÛÏe pfiijít k aparátu. MÛÏete jí zanechat vzkaz.“ „Jsem nevinn˘, slavn˘ soude. Udûlal jsem v‰echno, abych tátu Dvû pfiimûl k pofiádku, ale on mû nechtûl poslechnout. Nech ten bonbón na pokoji, fiíkám mu. Ten není pro tebe. Ale on si ho musel vzít. Potrestejte jeho, slavn˘ soude, a mû u‰etfiete.“ Táta se jí vrhne jak dlouh˘, tak ‰irok˘ k nohám. „Ó, díky, laskav˘ Pane, za topení v podlaze. ÚÏasné, hfiejivé topení v podlaze pro mÛj bfiich i mou zadnici. Díky, BoÏe ãíslo dvû.“ JestliÏe je tátovi ãíslo jedna padesát jedna let, pak tátovi ãíslo dvû je pût. Nebo ãtyfii. Nûkdy vypráví Hassan o muÏi, kter˘ se dokáÏe zmûnit v bytost s pûti rukama a dvûma hlavami a ãtyfimi… A pak se zaãne smát. Hassanovy pfiíbûhy jsou jen o tom jednom. Pofiád jen o té jedné vûci. „S tím zaãala ·eherezáda,“ vymlouvá se. „Je to tradice a v té je tfieba pokraãovat.“ Hassan s dvûma hlavami. S krásn˘m svalnat˘m tûlem. Hassan se sv˘mi pfiíbûhy. Král, kvÛli kterému se ·eherezáda tolik nadfiela, se jmenoval ·ariar. Král ·ariar panoval v Samarkandu, perle V˘chodu. Dnes leÏí Samarkand v Uzbekistánu. ·ariar mûl pfiekrásnou Ïenu, kterou z du‰e miloval, ale ta Ïena mu byla nevûrná. Toho kde, kdy se na její nevûru pfii‰lo, tekla její krev po mramorovém schodi‰ti paláce aÏ do ulic Samarkandu, kde její stopu mÛÏeme najít dodne‰ka. Králova krvelaãnost v‰ak je‰tû nebyla ukojena. Z jeho pomstychtivosti se zrodil stra‰liv˘ plán. Chtûl obûtovat tfii tisíce panen. KaÏdou noc jednu. Nejprve by je pfiipravil o panenství, naãeÏ by vytáhl nÛÏ ostr˘ jako bfiit-


- 14 -

LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 va a vrazil jim ho prudce do srdce. V tom mu ov‰em vklouzne do postele ·eherezáda a zaãne vypravovat pfiíbûh. Vlastnû ho vypráví své sestfie, ale tak, aby král sly‰el kaÏdé slovo. ·eherezáda se musela postavit konkurenci tfií tisícÛ panen, ale ona je v‰echny slavnû porazila. KvÛli ní je nechal král ·ariar v‰echny b˘t. „Od té doby,“ fiíká Hassan, „ví kaÏd˘ muÏ a kaÏdá Ïena, co je nejvût‰ím umûním na zemi.“ Jako v‰echno podléhají i umûní pfiísné hierarchii. Úplnû dole na Ïebfiíãku se plácají malífiství a kreslífiství. VraÏte malému dítûti do ruky tuÏku a ono udûlá obrázek. Dejte pravûkému ãlovûku trochu barvy a on omatlá celou jeskyni. Hudba, vy‰ívání, tanec a herectví stojí uÏ o stupínek v˘‰e. Milování a vafiení jiÏ témûfi dosahují vrcholu, ale zcela na zenitu krásn˘ch umûní se v celé své slávû skvûje jen jedno jediné, a to je vzne‰ené, nepfiekonatelné umûní vyprávût. Ne ov‰em pfiíbûh, kter˘ stojí napsan˘ nûkde v kníÏce, ale pfiíbûh, kter˘ si vymyslíte, zatímco se díváte druhému do oãí, cítíte jeho dech a teplo jeho tûla. Skuteãné pfiíbûhy vym˘‰lí vypravûã spoleãnû s posluchaãem. Úsmûv, zamraãení, nepfiítomn˘ pohled nepozorovanû fiídí dráhu dûje, nutí vypravûãe, aby stále znovu pfiekonával sám sebe, snaÏil se zaujmout stále úÏasnûj‰ími zápletkami. I táta jí vyprávûl pfiíbûhy, které nenajdete v Ïádné kníÏce. Mûla sice v pokojíãku stovky kníÏek, ale táta vyprávûl radûji z hlavy. „Byl jednou jeden ãlovûk a ten mûl pofiád hlad,“ a oãi mu záfiily radostí, protoÏe za chvíli se uÏ s velkou chutí pustí do Karenina bfií‰ka. Nebo její post˘lka byla jako loì na divokém mofii, ve kterém se Ïraloci tak tû‰ili, jak se jí zakousnou do prstÛ u nohou, aÏ jim sliny tekly. „ÎralokÛm nemÛÏou téct sliny!“ - „Ale ano.“ Táta neumûl vyprávût jako Hassan, ale táta také nebyl Ïádn˘ Arab. „Máte tu moc kníÏek,“ fiíká Hassan. „Lidé pak zleniví. Jen si pfiedstav, Ïe by ·ariar ·eherezádû fiekl: Nenamáhej se, nechám si nûco donést z knihovny. Nebo ·eherezádu, jak sedí s br˘lemi na ‰piãce nosu jako uãitelka a pfiedãítá.“ Nikdo neuvûfií, Ïe byli za ‰kolou, jen aby poslouchali Hassanovo vyprávûní. A pfiitom to dûlají ãasto. Po polední pfiestávce se uÏ do ‰koly nevrátí. Nesmí se to. Samozfiejmû, Ïe se to nesmí. Nic se nesmí, dokud to neudûláte. KaÏd˘ pfiedpokládá, Ïe koufií nebo se líbají, takÏe uÏ pravdu ani nikomu nefiíkají. Lidé myslí pofiád jen na to jedno. Pofiád jen na tu jednu vûc. V poslední dobû chodí za ‰kolu témûfi kaÏd˘ den, protoÏe ve tfiídû je nesnesitelná nuda. Ona, Hassan, Leo, Tim, Rafael, Ken, Oswald, Joost. A ve ãtvrtek si vlezou vÏdycky do té rezavé dodávky, která stojí pfie ‰kolou a patfií tomu troubovi, co dává hodiny psaní na stroji. Sednou si na Ïínûnku na podlaze a Hassan vypráví. Holky se jí posmívají, Ïe se honí za klukama. „Tak pojìte s námi,“ nabízí jim, ale to ony nechtûjí. „Hassan je zamilovan˘ do tebe!“ pokfiikují. Hassan je jedin˘, kdo je zajímá, ostatní jsou smrkáãi s chm˘fiím pod nosem a ãerven˘ma u‰ima. Samozfiejmû, Ïe v‰echno popírá. Proto si s sebou bere v‰echny ty ostatní kluky. Je lep‰í bláznit za klukama, neÏ s jedním opravdu chodit. Tûch fieãí, co si pak ãlovûk musí vyslechnout! Toho ‰pitání a chichotání za va‰imi zády. Nedávno pfiistihli jednu holku s klukem na záchodû. Je‰tû toho dne mûli jít k fiediteli, ale ten zrovna nebyl ve ‰kole. Nebo byl opil˘. Teì si ti dva spolu nesmûjí povídat dokonce ani o polední pfiestávce. Také poslali dopis v‰em rodiãÛm. ·kola nebude trpût Ïádné muckání! ·kola poãítá se spoluprací rodiãÛ. „Co je jim do toho?“ fiekla na to máma. KaÏd˘ musel dát dopis doma podepsat. To dûlají pokaÏdé, kdyÏ si chtûjí b˘t jistí, Ïe dopisy nezÛstanou v aktovkách. Rodiãe musejí napsat: ãetl a schválil. A podepsat se. Máma se rozãilovala, ale táta jí fiekl: „Prostû to podepi‰, jinak bude mít Karen problémy.“ Zapovûzen˘m muckáním se rozumí: drÏet se za ruku, líbat se, sedût si na klínû. MÛÏou klidnû spát. Hassan a Karen se ve ‰kole nikdy nemuckají. A uÏ vÛbec ne na záchodû. To by rad‰i umfieli. Co asi fieknou teì, aÏ jí najdou leÏet pod dodávkou? Karen to dûlala se sedmi kluky! Proto vlezli do té dodávky. Zná pfiece lidi ze ‰koly, ti myslí jen na tu jednu vûc. A dodávka je nepochybnû mnohem hor‰í neÏ záchody. Ona s pfiihloupl˘m Leem, kter˘ jí nesahá ani k ramenÛm, se ‰ilhav˘m Timem nebo s Rafaelem, kter˘ se jí chlubil ãasopisem Playboy, nebo s Kenem, kter˘ si patlá do vlasÛ gel, aby byl dostateãnû hip. Je to jejich vina, Ïe tu teì leÏí s nohama na de‰ti. Mamlasové! NevydrÏí chvíli sedût v klidu. Lezou za volant a namlouvají si, Ïe umûjí fiídit. Hassan jim nemûl vûfiit. V Maroku je Hassan jméno pro krále. A ve svém srdci je Hassan skuteãnû král. Nebo alespoÀ princ. Adoptované princátko, neboÈ na jeho tátovi není nic u‰lechtilého a jeho máma chodí po ulici v ‰atech, ve kter˘ch chodila i doma v Maroku. Chudák Hassan. KaÏd˘ o nûm mluví jako o zámeãníkovû synu. I ona to ãasto fiíká, jako zrovna pfied chvílí, kdyÏ se bavili s mámin˘m architektem. Ale jeho ãas mûl teprve pfiijít. A také její ãas. Jejich ãas. V tom se tedy m˘lili. SvÛj ãas si uÏ proÏili. Promarnûn˘ ãas. NelÏe, kdyÏ popírá, Ïe by byl Hassan do ní zamilovan˘. Hassan není zamilovan˘. Zamilovanost je pro ostatní. Hassan ji doopravdy miluje. ¤íká jí to kaÏd˘ den. ¤íká jí to tak ãasto, Ïe jí to vlastnû aÏ vadí. Ale kdyÏ uplyne jeden den, aniÏ by jí vyznal lásku, sama se ho zeptá. Jestli ji je‰tû miluje. Hassanova láska je jako klec. Jako zlatá klec, jejíÏ dvífika jsou otevfiená. Zvlá‰tní, Ïe mÛÏete nûkoho uvûznit slovy. Miluju tû. Chci tû. Bude‰ mojí Ïenou. Jednou se vezmeme. Budeme mít dûti. Budeme Ïít v jednom domû. Ne v domû, ale v paláci. Nûkdy z klece vylétne, smûje se mile na Osvalda nebo Joosta, ktefií jediní z té bandy je‰tû jakÏ takÏ ujdou, ale ani ne za hodinu spûchá zase zpût. Má ráda svou klec, svou zlatou klec, jejíÏ dvífika jsou otevfiená. Teì uÏ chápe, co má máma na mysli, kdyÏ fiíká, Ïe potfiebuje b˘t obãas sama. Máma ji nikdy do klece nezavírala a ani tátova láska není klecí. „Dáváme ti svobodu,“ fiíkají, co jí pamûÈ sahá. „Má‰ pfied sebou otevfien˘ cel˘ svût.“ MoÏná je to tak, jak máma fiíká, a tohle je ta nejvût‰í láska. Jediná opravdová. „Láska není Ïádné vûzení,“ tvrdí máma a pfieãte hned nahlas nûco z novin, aby dokázala, Ïe má pravdu. O lidech, ktefií páchají vraÏdy, protoÏe bez sebe nedokáÏí b˘t ani vtefiinu. O prostoru, kter˘ by si lidé mûli navzájem dopfiát. Máma a její noviny. Nikdy se nesmí dozvûdût, Ïe se její dcera nechala chytit do klece. ¤ekla by: proto jsem tû vychovala? MoÏná, Ïe táta mámu nemiluje tolik, jako Hassan ji. MoÏná máma ani neví, co je láska. Nebo co láska mÛÏe b˘t. Proã by ãlovûk musel Ïít minimálnû dvacet nebo tfiicet let, aby to zjistil? Proã by opravdovou lásku nemohl poznat uÏ tfieba ve


- 15 -

LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 • LÉTO 2005 dvanácti letech? Za pût mûsícÛ jí bude tfiináct. Bylo by jí tfiináct. KdyÏ nûkdo fiekne „Miluju tû, Ïiju jen pro tebe,“ uÏ se nikdy nemusíte bát. UÏ nikdy nebudete sami. NemÛÏe se vám nic stát, nikdo vám nemÛÏe ublíÏit. UÏ vás nic nemÛÏe bolet. Dokonce ani kdyÏ umfiete. Jediné, co se mÛÏe stát, je, Ïe budete chtít b˘t pfiece jen obãas chvíli sami. ¤íkáte si: uÏ mû nebaví, Ïe mû pofiád miluje. Îe pr˘ blázní po klukách. Neblázní. Oni blázní po ní. A nejen kluci. Uãitel jí nikdy nedá trest. Staãí se na nûj mile usmívat. Po cel˘ rok odevzdávala domácí úkoly pozdû, a stejnû jí nedal trest. A ani Hassanovi nedá trest. MoÏná je uãitel pfiíli‰ lín˘, neÏ aby dával tresty. âasto je dokonce tak lín˘, Ïe se mu ani nechce uãit. To jim pak pustí video. „Takov˘ uãitel je taky jenom ãlovûk,“ fiíká táta, „a je‰tû k tomu prachmizernû placen˘.“ Táta ne. Táta a máma vydûlávají slu‰nû a taky HassanÛv táta, ale ne tak slu‰nû jako její táta a máma. V hierarchii prací a zamûstnání zaostává HassanÛv táta kilometry za Karenin˘mi rodiãi. A jeho máma nemá vÛbec Ïádné zamûstnání. V domácnosti, vyplÀuje Hassan do formuláfiÛ, ale domácnost není Ïádné skuteãné povolání, to ví kaÏd˘, i kdyÏ se lidé nûkdy tváfií, jako by byla. Dobr˘ fiemeslník si nûkdy vydûlá víc neÏ ãlovûk s diplomem. „Ale nejvíc ze v‰ech vydûlávají chirurgové,“ fiíká máma s v˘razem, kter˘ fiíká: a já vím, o ãem mluvím. Máma byla za jednoho chirurga vdaná, ale ten ji mûl rád je‰tû míÀ neÏ táta. Spal s pacientkami. Pfiedstavte si, Ïe jdete k doktoru, a on se chce s vámi vyspat, zatímco vy si myslíte, Ïe to moÏná patfií k vy‰etfiení. Karen povaÏuje muÏe, ktefií se potají tahají se Ïensk˘mi, za uboÏáky. Ale je‰tû uboÏej‰í je b˘t za takového chlapa provdaná. „Chirurgie je fiemeslo,“ fiíká máma, „ve skuteãnosti se chirurg zase aÏ tak moc neli‰í od instalatéra.“ A smûje se pfiitom. Instalatéfii jsou je‰tû míÀ neÏ zámeãníci. Instalatéfii musejí strkat ruce do záchodu. Hassan uÏ dne ví o zámcích víc neÏ jeho táta. KdyÏ si HassanÛv táta s nûjak˘m zámkem neví rady, zeptá se Hassana. Pfied nedávnem pfiemluvil na‰í mámu, aby nechala vymûnit v‰echny zámky. A samozfiejmû, Ïe je dodal a namontoval jeho táta. Celé dva dny u nás pracovali; celé dva dny byl Hassan v na‰em podivném, prázdném domû. A potom ani ne za t˘den vyprávûl pfiíbûh o klíãi. „Chápe‰ uÏ, proã jsem chtûl poznat v‰echny zámky v tomhle domû?“ zeptal se. Ten poslední zámek v domû v‰ak nevymûnil. Není nikdo, kdo by ho smûl otevfiít. Jenom on. Je‰tû pofiád se vidí, jak tam leÏí. Své dlouhé hubené nohy, na které pr‰í, bílé ponoÏky, pro které se je‰tû rychle vracela, protoÏe to vypadalo, Ïe bude krásn˘ den, své nové modré boty s páseãky, které se jí tolik líbí. Vidí ‰pinavou dodávku, rezav˘ v˘fuk, sotva ãitelnou poznávací znaãku, popraskan˘ nárazník, pfiimontovan˘ drátem. Vidí dé‰È, kter˘ ji bez milosti máãí a kter˘ na‰tûstí necítí. Necítí ani Ïádnou bolest. VÏdycky si myslela, Ïe smrt bolí. B˘t mrtv˘, fiíkala si, to není tak zlé, ale mûla strach z bolesti. Teì, kdyÏ je mrtvá, ukazuje se, Ïe to není pravda. Ona v‰ak pfiirozenû není je‰tû úplnû mrtvá. Nûco v ní je‰tû Ïije. Hrstka paliãat˘ch bunûk. Musí b˘t trpûlivá a zÛstat klidnû leÏet, dokud nebude mrtvá úplnû. Vidût to jediné je‰tû mÛÏe. Vidût nûco, co se vlastnû vidût nedá. Sebe samu.


- 16 -

ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005

E E N W O O R D VO O R A F Geachte leden van NE-BE, Beste vrienden, In dit nummer krijgt u o.a. informatie over een verder aspect van het leven en de wereld: over het oprichten van het Nederlands inlichtingenbureau in Israël en de bedoeling ervan (vergoeding van geleden oorlogsschade), ons lid Veronika Kopáãková is ter plaatse en doet er verslag van. In Nederland is Andrea Havlíãková, de bibliothecaresse van NE-BE, die ons op de hoogte brengt van - het kan niet anders - de Boekenweek in Nederland. Het hoort tot onze onvermijdelijke activiteiten om de twee jaren een ledenvergadering bijeen te roepen. Degenen, die niet komen konden, kunnen erover lezen dankzij het verslag van Jana Pellarová. Onze laatste ledenvergadering vond weer in Vikadlo plaats maar op het nieuwe adres. Het noodlot wil, dat wij in Praag nieuwe literaire clubs en café´s doen openen. Verleden jaar waren we de eerste organisatoren van de Culturele club van Bofiek ·ípek. Naar de Valentinská straat komen wij eind oktober terug om daar de Nederlandse schrijver Joost Zwagerman te ontmoeten tijdens zijn bezoek in de Tsjechische Republiek. Zijn gedichten kunt u in dit nummer in vertaling van Veronika Havlíková lezen. Buiten nieuwe clubs ontdekken wij ook een nieuwe mogelijkheid - een daarvan is reizen. In samenwerking met Agora Cultural Travels en ons lid Piet Schepens bereiden wij voor u twee uitstappen voor - naar Moravsk˘

Krumlov en Tfiebíã en in het najaar naar Dresden om de tentoostelling van Jan van Eyck te zien. De aanblik op schilderkunst biedt in dit nummer ook Zuzana Vittvarová aan; muziek komt uit Moravië: wij informeren over de Moravische cyclus van concerten, festival CONCENTUS MORAVIAE in het teken van de VLAAMSE STORM, waarop Vlaamse ensemble´s van oude muziek optreden. De filmfans kunnen het verslag over Febiofest door Veronika Havlíková lezen. Ook het literaire gedeelte is aanwezig: in vertaling van Jana Pellarová verscheen het boek „Donderdagmiddag. Halfvier.“ van Kristien Hemmerechts. Iets over het boek en een passage eruit brengen wij ook in dit nummer. Naar de bibliotheek aan de Nederlandse ambassade wordt u uitgenodigd door Ruben Pellar en Lenka Hofmanová - op de omslag kunt u lezen wanneer. Voor de foto´s van het zomernummer zorgden Zuzana Vittvarová (Koninginnedag) en Jesse Ultzen (omslag), het regelmatig persoverzicht stelde Jana âervenková samen, de stukjes van de auteurs werden ontfutseld en voor dit nummer gecombineerd tot een ontspannende zomerlectuur Lenka Strnadová, voor het Nederlands zorgde Jesse Ultzen. Hoe vindt u ons teamwerk? Geniet u van de zomer en in het najaar komt u maar naar ons, het zal de moeite waard zijn. Met vriendelijke groeten, Petra Schürová

WE DANKEN ONZE SPONSORS De heer Ladislav ¤íha en reisbureau Ri-Tours Bofiivojova 54, 130 00 Praha 3 Tel: 222 721 265, 222 719 256, Fax: 222 715 258 email: [email protected] De heer Piet Schepens en reisbureau Agora Cultural Travels Tel. & fax +420 283 890 536gsm +420 604 243 930, http://www.agoract.cz, mailto:[email protected]

I N F O R M AT I E A A N D E L E D E N De website van Ne-Be: www.sweb.cz/ne-be/ De site wordt gemaakt en onderhouden door Andrea Havlíãková: [email protected]

Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE

- 17 -


BIBLIOTHEEK Tijdens de vakantiemaanden zijn we gesloten. Adres: Nederlandse ambassade, Gotthardská 6, Praha 6 Belt u voor informatie: Ruben Pellar - mobiel: +420 605 260 005, tel: +420 261 263 486, of aan het adres: [email protected]

INTERESSANT INTERNET ADRESSEN www.flandry.cz

WAT M A G U N I E T M I S S E N UITSTAP NAAR DRESDEN OP 24 SEPTEMBER 2005 Naar aanleiding van de tentoonstelling „Das Geheimnis des Jan van Eyck. Niederländische Kunst des 15. Jahrhunderts in Dresden“ organiseert Ne-Be een daguitstap naar Dresden. Datum: zaterdag 24 september 2005 Prijs: nog niet gekend, maar de prijs bevat de treinreis, een maaltijd, het toegangskaartje voor de tentoonstelling, een groepsrondleiding, gids. Maximum aantal deelnemers: 30 De tentoonstelling is een projekt van de „Gemäldegalerie Alte Meister“ en het „Kupferstich-Kabinett“ en heeft plaats in het „Residenzschloss, Räume des Kupferstich-Kabinetts“ van 13 augustus tot 31 oktober 2005. Uit de persmededeling (vertaald uit het Duits) Jan van Eyck geldt als de grondlegger van de Nederlandse schilderkunst. Zijn Dresdener Mariaretabel (1437) en de portrettekening van Niccolò Albergati staan centraal in de tentoonstelling, die voor het eerst alle schilderijen en tekeningen van de vroegNederlandse kunst uit het bezit van de „Staatlichen Kunstsammlungen Dresden“ verenigt. Het gaat om vijftien paneelschilderingen, waaronder retabels, schilderijen voor privé devotie en portretten, die stilistisch, schildertechnisch en iconografisch aanknopen bij het werk van Jan van Eycks. Het uitzonderlijk groot bestand van het prentenkabinet met zijn bijna vijftig tekeningen uit de 15de en vroege 16de eeuw geeft een fascinerend overzicht van de functie van de tekening, vooral als ontwerp voor schilderijen, glasschilderkunst en grafmonumenten. De tentoongestelde tekeningen en schilderijen bieden ons nieuwe inzichten in de werkwijze van de kunstenaars in de 15de eeuw: van het ontwerp over de voortekening tot het afgewerkte schilderij.

TEGELIJK VINDEN IN DRESDEN NOG ANDERE TENTOONSTELLINGEN PLAATS: Over de aankoop en mythe van Raffaëls „Sixtijnse Madonna“. Informatie: http://www.skd-dresden.de/de/ausstellungen/vorschau2005/sixtina.html Over de Spaanse meesters El Greco, Velázquez en Goya Informatie: http://www.skd-dresden.de/de/ausstellungen/vorschau2005/Spanische_Malerei.html

KONCERT 24. ZÁ¤Í Heinrich Schütz (Die lange Nacht der alten Musik) Over de Semperoper vindt u hier informatie: http://www.semperoper.de/startpage.php

DE LEDEN VAN NE-BE ONTVANGEN IN DE MAAND JUNI EEN UITNODIGING VOOR DEZE EXCURSIE.

BEZOEK VAN JOOST ZWAGERMAN Eind oktober komt naar Tsjechië op uitnodiging van NE-BE Nederlandse schrijver Joost Zwagerman. Zijn boek Zes sterren zal dit jaar in de vertaling van Veronika Havlíková verschijnen. In samenwerking met de Nederlandse ambassade en Erasmianum in Olomouc zal Joost Zwagerman de leden van NE-BE a studenten van Neerlandistiek in Praag, Brno en Olomouc ontmoeten. Wij zullen u op de hoogte brengen.


- 18 -


VLAANDEREN IN DE TSJECHISCHE REPUBLIEK INFO VAN DE VLAAMSE VERTEGENWOORDIGING - MEI 2005

Het Festival CONCENTUS MORAVIAE in het teken van een VLAAMSE STORM t

In samenwerking met de Vlaamse Vertegenwoordiging en met financiële steun van de Vlaamse regering, vindt in het kader van het Internationaal Muziekfestival der 13 steden CONCENTUS MORAVIAE 2005, een buitengewoon project plaats met als titel „Vlaamse Storm“. Aan de festivalbezoekers worden toonaangevende Vlaamse specialisten van de oude muziek voorgesteld en de Vlaamse polyfonie staat ook op het programma van Tsjechische ensembles. In deze omvang wordt de Vlaamse muziekcultuur voor de eerste keer in de Tsjechische Republiek gepresenteerd. Maandag 13/6, Îìár nad Sázavou Kerk van Maria Hemelvaart, 19.30u Collegium Vocale Gent, Paul Hillier - artistieke leiding H. Isaac, J. Obrecht, J. Desprez, A. Willaert Woensdag 22/6, Ti‰nov Pfiedklá‰tefií u Ti‰nova, Porta Coeli, 19.30u Capilla Flamenca, Dirk Snellings - artistieke leiding J. Desprez, P. de la Rue Donderdag 23/6, Rájec-Jestfiebí Kasteel - Feestzaal, 19.30u Jos Van Immerseel - pianoforte J.L. Dusík, L. van Beethoven Vrijdag 24/6, Telã Kasteel - binnenhof, 19.30u BL!NDMAN, Eric Sleichim - artistieke leiding „Multiple Voice“ Zaterdag 25/6, Riegersburg (Oostenrijk) Kasteel, 19.30u Jos Van Immerseel - pianoforte

Barbara Maria Willi - pianoforte M. Clementi, J. Chr. Bach Zaterdag 25/6, Námû‰È nad Oslavou Kasteel - binnenhof, 21u BL!NDMAN, Eric Sleichim - artistieke leiding „Multiple Voice“ Zondag 26/6, Hustopeãe Sint-Wenceslas en Sint-Agneskerk, 19.30u Societas incognitorum, Eduard Toma‰tík - artistieke leiding Ph. De Monte, O. Lassus, J. Regnart, J. Handl-Gallus Maandag 27/6, Lysice Sint-Pieter-en-Paulkerk, 19.30u Capella Regia, Robert Hugo - artistieke leiding Ph. De Monte, O. Lassus Dinsdag 28/6, Tfiebíã Sint-Prokopiusbasilika, 19.30u Huelgas Ensemble, Paul Van Nevel - artistieke leiding „Chromatisme“

Gratis folder (in het Nederlands, Tsjechisch, Duits of Engels) te verkrijgen door aanvraag bij de Vlaamse Vertegenwoordiging ([email protected]). Het Internationaal Muziekfestival der 13 steden CONCENTUS MORAVIAE 2005, heeft, naast deze Vlaamse Storm, nog heel wat andere concerten te bieden van 4 juni tot 2 juli! Tijdens een persontmoeting in het Praags Huis te Brussel, is de Vlaamse Storm toegelicht in aanwezigheid van Z. Exc. Jifií Havlík, Ambassadeur van de Tsjechische Republiek in België. Reservaties bij Concentus Moraviae, Mezinárodní centrum slovanské hudby Brno, Kapucinské nám. 14, 602 00 Brno. Tel. +420 542 210 713 e-mail [email protected]

NOG MEER VLAANDEREN IN MORAVIË Naast deze concerten kan U ook exclusieve rondleidingen meemaken in de Vlaamse collecties van Moravische kastelen en musea, al dan niet gecombineerd met een van de ‚Vlaamse Storm’-concerten. Het programma vindt u eerstdaags op de website. Er komen rondleidingen in Jaromûfiice nad Rokytnou, Rájec-Jestfiebí, Telã, Námû‰È nad Oslavou, Olomouc, Brno, KromûfiíÏ.


- 19 -


VLAAMSE-TSJECHISCHE PROJECTEN IN „FLANDERS“ In de laatste nummers van „Flanders“ verschijnen regelmatig berichten over de Vlaamse projecten in de Tsjechische Republiek. Zo kan U in het nieuwe nummer lezen over de succesvolle voorstelling van het samenwerkingsproject van Imec-KHBO-Oostende met BTIC voor directeuren van technische scholen in Brno. U vindt „Flanders“ elders op deze website.

PRAAGSE PERSPECTIEVEN MET INTERESSANTE BIJDRAGEN VAN VLAAMSE PROFESSOREN Tijdens het colloquium „Praagse perspectieven“ van de Karelsuniversiteit, op donderdag 17 en 18 maart 2005 brachten Vlaamse professoren interessante lezingen naar voren. Het colloquium, met het thema ‚Nationale stereotypen’liet aan Dr. Kris Steyaert (Universiteit van Luik) een merkwaardige zienswijze toe over „Het beeld van de inlander in de Nederlands-Indische poëzie“. Prof. Dr. Lut Missinne (Universiteit van Münster) belichtte het kustgevoel en de stad Oostende als aspect van de belgitude. In het taalkundige luik van het colloquium kwam Prof. Dr. Guy Janssens (Universiteit van Luik) aan bod over „Natievorming in een complexe en contrasterende taalomgeving“. Info in verband met deze actualiteiten bij: Walter Moens Vertegenwoordiger van de Vlaamse Regering In Oostenrijk, de Tsjechische Republiek en Hongarije Ambassade van België - Vlaamse Vertegenwoordiging Mariahilfer Straße 121 b, A - 1060 Wien Tel.: +43/1/596.09.60 Fax: +43/1/596.09.69 E-mail: [email protected] Website: www.flanders.be/vienna

PERS EN TIJDSCHRIFTEN ONS ERFDEEL -

- 48ste jaargang - nummer1 Over een mislukte staat, zonder nostalgie. Het Verenigd Koninkrijk van Willem I en de scheiding van 1830, door Remieg Aerts Bestaan. Maar. Ontbouwing van de wereld van Peter van Lier, door Piet Gerbrandy Roy Villevoye en het leven op aarde, door José Boyens „Er zijn heel tedere machines nodig“, Panamarenko’s P(oëtische) K(racht), door Kurt de Boodt Het verloren fatsoen, door Wessel Krul Boer op puntschoenen. Johan Simons, theatermaker, door Peter van Vlerken Het vreemde nest van het Vlaamse proza. Een vlucht over de Vlaamse Bibliotheek, door Bart Vervaeck Kunsten Boeken Taal en cultuur

AHOJ (Vereniging Vrienden Nederland - Tsjechië en Slowakije) - maart 2005 - EVENEMENTEN: Uitvoering van de kinderopera Brundibár door het jongenskoor uit Hradec Králové in het kader van de 60jarige herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog; - NIEUWS VAN DE STEDENBANDEN: Brielle-HavlíãkÛv Brod; Waddinxveen-Pelhfiimov; Ede-Chrudim - VAN EN OVER TSJECHIË EN SLOWAKIJE, UIT DE KNIPSELMAP: Jifií Bûlohlávek benoemd als chef-dirigent van het BBC Symphony Orchestra - DIVERSEN: Jan Amos Comenius’ levensloop - BoÏena en Babiãka, een lezing verzorgd door Marijke van Dorst op de ledenvergadering van de VNTS, een verhaal over een bijzondere vrouw en een bijzonder boek - DUET - Tweetalige impressies over Nederland - Thinking in glass - Gemeentemuseum den Haag - 9 april tot 11 september, de eerste museale presentatie in Nederland van modern glas uit Tsjechië en Slowakije Bijgewerkt door Jana âervenková


- 20 -


Grand Café Oriënt Beste vrienden, aan het firmament der Praagse cafés is een nieuw verschenen. En als u van kubisme houdt, dan wacht u een zeer aangename verrassing. Ik heb daar de rol van gast vervuld. Het interieur is schitterend. Men kan genieten van alle details die deze stijl in zijn kort beschoren leven heeft voortgebracht. Kijken, genieten. Het bedienend personeel is echter tot nog toe niet met de omgeving meegegroeid. En er kan nog wel iets worden aangemerkt. Architect Janák heeft ook het stijlvolle porselein ontworpen. Maar helaas. De bezoekers zouden het wel eens mee kunnen nemen, dus pronkt op de tafels ongeïnspireerd porselein. Dat kubistische kunnen we alleen beneden ontwaren, vanaf de stoep in de etalage. Het unieke kubistische café Grand Café Oriënt op de eerste verdieping van het huis U âerné Matky BoÏí (Bij de Zwarte Moeder Gods) is opnieuw in gebruik genomen en staat open voor het publiek. Zo is dat na meer dan tachtig jaar een feit. Het café is ontworpen door Josef Goãár, de architect van het gehele object. Het huis U âerné Matky BoÏí is gebouwd in 1912. Hoewel het toentertijd om een zeer modern gebouw ging, kon het naadloos ingepast worden in de omliggende bebouwing van historische huizen. Tegenwoordig is het huis U âerné Matky BoÏí een nationaal cultureel monument. De naam van het huis is ontleend aan het barokke standbeeld van Maria, bijgenaamd de Zwarte Moeder Gods, die zich op de hoek bevindt. Oorspronkelijk diende het commerciële doelen. Behalve Grand Café Oriënt waren hier winkels en kantoren.

Het einde van „Orient“ kwam verbazingwekkend vroeg. Kort na de Eerste Wereldoorlog hield het café op te bestaan. Naar de woorden van de belangrijkste initiatiefnemer voor de heropening, Rudolf Bfiínek, was de anti-Oostenrijkse stemming daar schuldig aan, evenals het feit dat het kubisme verleden tijd was. Al in de jaren twintig maakten de elegante cafébezoekers plaats voor bankpersoneel. Het huidige café is het werk van de vennootschap Baba met aan het hoofd de reeds genoemde Rudolf Bfiínek, die het café tevens exploiteert. De enige bron van kennis voor de reconstructie van het interieur bestond uit vijf zwartwitfoto´s en twee schetsen. Het interieur van het café wordt gekenmerkt door scherpe hoeken, die karakteristiek zijn voor de kubistische stijl. Slechts de verworvenheden van de moderne techniek en de lawaaierige gasten verstoren de illusie van lang vervlogen tijden. Vanaf een waardige plaats observeert het borstbeeld van Josef Goãár het stijlvolle café met zijn hedendaagse bezoekers. Zuzana Vittvarová


- 21 -


WERELDBERICHTEN

NEDERLANDSE VETERANEN IN HET HEILIGE LAND

Afgelopen januari heeft de hele wereld een groot, tragisch en schrikbarend jubileum herdacht. 27 januari was het precies zestig jaar geleden dat het waarschijnlijk meest beroemde concentratiekamp in Europa bevrijd werd: Auschwitz. Het was een dag waarop de holocaustslachtoffers herdacht werden, een dag van grote toespraken en aangestoken kaarsjes, maar het was ook een dag vol stille herinneringen en overdenkingen. Ook in Nederland werd er zeker overdacht. En zeer intensief. Het was dit kleine land dat gedurende de Tweede Wereldoorlog bijna 75 procent van zijn Joodse bevolking verloor. In Europa heeft Nederland zo een van de topplaatsen ingenomen. Van de oorspronkelijke ruim 140.000 Joden die op het Nederlandse grondgebied woonden voor de uitbraak van de oorlog, hebben 102.000 het einde van de oorlog nooit meegemaakt. De eindeloze lijst van de slachtoffers kan vandaag de dag op het internet geraadpleegd worden. Op de webpagina van het Centrum voor onderzoek naar de geschiedenis der Nederlandse Joden verbonden aan de Hebreeuwse universiteit in Jeruzalem (http://dutchjewry.huji.ac.il) kan men aan de hand van de naam van de persoon, gemeente, geboortedatum, etc. informatie over de Nederlandse holocaustslachtoffers opzoeken. Bij de meesten staat bij de plaats van overlijden Auschwitz ingevuld. Maar het leven gaat door. Zo luidde het naoorlogse credo in de meeste Europese landen. Men was snel begonnen met het plannen van een nieuwe toekomst en de wederopbouw. De vastberadenheid de oorlogsgruwelijkheden te vergeten en met het gewone leven door te gaan was enorm groot, niettemin onmogelijk. Wonderlijk genoeg werden de gevolgen van de onderdrukte herinneringen, persoonlijke trauma´s en psychische problemen pas medio jaren zestig voor het eerst gesignaleerd. De Nederlandse regering begon zich toen intensief te buigen over de problematiek van de oorlogsslachtoffers en hun verwerking van het verleden, wat begin jaren zeventig leidde tot het aannemen van een aantal wetten op uitkeringen voor oorlogsslachtoffers. Een van de belangrijkste besluiten van de

Nederlandse regering was het oprichten van een netwerk van speciale informatiecentra met als doel kennis over de Nederlandse programma's en fondsen voor de oorlogsslachtoffers te verspreiden. De centra zijn vandaag te vinden in vele landen van Australië tot Indonesië en de Verenigde Staten. Vanaf 1974 bestaat zo'n centrum ook in Israël. De naam Nederlands Informatiekantoor (NIK) kan misschien een beetje verwarrend zijn, met het toerisme heeft het echter niets te maken. Het kantoor is officieel onderdeel van de Nederlandse ambassade in Israël, maar wegens zijn geografische ligging in het centrum van Jeruzalem heeft het een zeer bijzondere status. Immers, als teken van afkeuring van de annexatie van Oost-Jeruzalem door Israël en de daaropvolgende verklaring dat Jeruzalem de hoofdstad van het land is, verhuisden bijna alle ambassades in 1981 naar Tel Aviv. Het kantoor staat onder de leiding van de heer Dirk Wentink die tegelijkertijd als cultureel attaché in Tel Aviv werkt. Zijn team bestaat uit acht medewerkers die vlot de Nederlandse taal spreken. Geen wonder, want zij komen allemaal oorspronkelijk uit Nederland en zij zijn in de loop van de afgelopen veertig jaar naar het Heilige land gekomen. De clientéle van het kantoor telt op het moment ruim 1400 mensen. De klanten zijn Joodse ouderen die tussen 1940 en 1945 wegens hun Joods zijn op het Nederlandse grondgebied hebben geleden en nu permanent in Israël wonen. De meesten hebben in concentratiekampen gezeten of werden gedwongen onder te duiken. Het werk van het kantoor is direct gerelateerd aan twee wetten, nl. de Wet uitkeringen vervolgingsslachtoffers 1940-1945 (Wuv) en de Wet uitkeringen burger-oorlogsslachtoffers 1940-1945 (Wubo). In beide teksten treft men een precieze defi-


nitie aan van de potentiële uitkeringsgerechtigden die beschreven worden als volgt: „hen die tijdens de Duitse bezetting vervolging ondergingen wegens hun ras, geloof, wereldbeschouwing, homoseksualiteit of onttrekking aan verplichte tewerkstelling“ en „hen die tijdens de Duitse of Japanse bezetting als burger door oorlogsgeweld zoals bombardementen, beschietingen etc. of op andere wijze zoals door vrijheidsberoving, verplichte tewerkstelling, onderduik, mishandeling etc. lichamelijk of psychisch zodanig getroffen zijn dat zij blijvend letsel hebben opgelopen.“* Het NIK houdt zich echter niet slechts bezig met de regelmatige uitbetaling van de uitkeringen. Het kantoor biedt veel meer diensten aan, bijv. telefonisch advies, medische keuringen, psychologische begeleiding, het verstrekken van informatie over verenigingen van landgenoten, culturele activiteiten en de senioreninstellingen. Dat allemaal met een Nederlands tintje. Het is niet te geloven, maar in een klein land als Israël is een aantal organisaties te vinden die hun diensten voornamelijk aan Nederlandssprekenden verlenen. Om een paar te noemen, er is bijv. de vereniging Irgoen Olei Holland die zich op vrijetijdsbesteding van senioren richt, het centrum ELAH voor psycho-sociale begeleiding van uit Nederland afkomstigen en hun families, dat een kwartaalblad zowel in het Nederlands als in het Hebreeuws publiceert, en een bejaardentehuis vlakbij Haifa dat Villa Juliana gedoopt werd. Volgens de heer Wentink zijn er nog vele Nederlanders die tijdens de oorlog hebben geleden, maar die niets van de hulpverlening van de Nederlandse regering willen horen. Het zijn mensen die zich nog steeds door hun land verraden voelen en wegens deze gevoelens van verraad en eigen trots elke hulp afwijzen. Mochten zij van mening veranderen, dan is er in elk geval een adres waar zij beroep op kunnen doen: het NIK. Noten *Wegwijzer wetten voor oorlogsgetroffenen. Pensioen- en Uitkeringsraad, Leiden 2002. Blz. 10-11. Veronika Kopáãková

- 22 -


C U LT U U R EN SOCIAAL LEVEN Geachte leden van Ne-Be, Beste vrienden, 16 maart 2005 vond in de vernieuwde ruimtes van het café Vikadlo in de Bofiivojova straat op ÎiÏkov

DE ALGEMENE LEDENVERGADERING

van Ne-Be plaats. Het was een gezellige avond, waarover ik hier iets graag zou willen vertellen. Toen ik de bulletins van afgelopen jaren doorbladerde om te kijken hoe ik dit verslag vroeger deed, moest ik me diep schamen. Meestal was ik namelijk zo lui, dat ik gewoon mijn al traditioneel te lange bijdrage over activiteiten van Ne-Be herschreef, zonder maar een woord over de rest van de betreffende avond te vertellen. Deze keer zal ik het anders proberen: uitputtend en toch beknopt, wat in mijn geval misschien het grootste probleem zal zijn. Onze vergadering opende de voorzitter Petra Schürová met het financiële verslag, uitgewerkt door Hana Zollmanová en Eva Giese. Tijdens de controle hebben ze geconstateerd dat de boekhouding volledig in orde is en dat de betalingsmoraal van de leden zelfs verbeterd is. Hoera! Verder greep ik naar het woord en beschreef - zoals altijd wat we in de afgelopen twee jaar gedaan hebben. In 2003 organiseerde we o.a. de lezing van professor Wilmots over de Nederlandse spreekwoorden in het werk van Pieter Breugel de Oude en een literaire avond, waarbij uit het boek van Hella S. Haasse „Heren van de thee“ in de Tsjechische vertaling van Petra Schürová gelezen werd. In 2004 vierde Ne-Be 5 jaar bestaan, Tsjechië en wij werden bezocht door Margriet de Moor en in december vonden in Ostrava in het boekenhuis Librex schitterende Nederlandse dagen plaats, onder de rijke deelname van onze leden. Het was al in 2005, toen Raymond van het Groenewoud naar Praag kwam - het Archatheater was uitverkocht. Ook deze keer had ik de aangename plicht onze dankbaarheid te uiten: aan de Nederlandse ambassade, vertegenwoordigd door mevrouw Hilde Jansen, en de Vlaamse vertegenwoordiging in Wenen, in ons geval dus aan de heer Walter Moens, voor hun voortdurende steun, aan het bestuur, redactie van het bulletin, vrijwilligers in de bibliotheek en de speciaal aan de heer Ladislav ¤íha. En aan u allemaal! Tevens heb ik het genoegen gehad om te vermelden dat we twee nieuwe ereleden hebben benoemd: Ondfiej Hrab en Jaroslav Hutka. Veronika Havlíková leidde ons verder van het verleden naar de toekomst. Zij heeft gesproken over het geplande bezoek van Joost Zwagerman in Praag ter gelegenheid van het uitgeven van zijn boek in Veronika’s vertaling. Een andere auteur, die in 2006 onze landen zou kunnen bezoeken, is de Vlaamse schrijfster Kristien Hemmerechts. Veronika had het verder over de doorgaande professionalisering van Ne-Be en het feit, dat we op de culturele scéne serieus genomen beginnen te worden. Het is

ook verheugend dat er steeds meer uitgevers zijn die de vertalingen van de Nederlandstalige literatuur publiceren. Maar cultuur, het is niet alleen literatuur. Bent u eerder liefhebber van oude muziek? In juni barst in Moravië een Vlaamse Storm los - een cyclus concerten van oude Vlaamse muziek. Na mevrouw Havlíková kwam onze bibliothecaris Ruben Pellar met zijn bijna filosofische uiteenzetting over de betekenis, die voor de lezende mens een bibliotheek kan hebben. In dat opzicht mogen we rustig slapen - onze bibliotheek in het gebouw van de Nederlandse ambassade groeit aanzienlijk. Tegenwoordig werken er zelfs twee nieuwe vrijwilligers die bereid zijn hun tijd en energie op te offeren in de dienst van „Het Boek“ en „De Lezer“ - Lenka Hofmanová en Andrea Sedláãková. Laten we hopen dat ook de leesgierigheid van onze leden zal nog groeien. Het leven van onze vereniging is niet meer voor te stellen zonder de bezoeken en lezingen in de Nationale Galerie van Praag. Hiermee zijn namen van twee dames verbonden: Zuzana Vittvarová en Dr. Jitka Handlová, lector van de Verzameling van Oude kunsten van NG te Praag. Mevrouw Vittvarová maakte ons in haar verslag bekend met de geschiedenis van haar en onze samenwerking met de NG en mevrouw Handlová en heeft al die mooie ontmoetingen met Oude Vlaamse en Nederlandse meesters chronologisch op een rij gezet. Aan de andere kant zijn we als vereniging trots erop dat we ook in staat zijn programma´s voor te bereiden die op een originele wijze de schilderkunst benaderen. Over de lezing van professor Wilmots heb ik het hier al gehad. Een andere specialist op dit gebied is de heer Piet Schepens, die b.v. in februari van dit jaar een indrukwekkende lezing gaf over het werk van Jan van Eyck. En bij de schilderkunst zijn we die avond al gebleven, nadat we nog het huidige bestuur in zijn functies bevestigd en erbij nog een nieuw lid gekozen hebben: de heer Ladislav ¤íha. De uitverkorene schilder van die dag was Pieter Paulus Rubens. Ruben Pellar, Piet Schepens en mevrouw Giordanová lazen uit zijn brieven voor - in het Tsjechisch, Nederlands en Italiaans. Daarnaast vertelde Ruben Pellar iets over de geschiedenis van deze brieven en over de historische context waarin ze ontstaan zijn. Omdat de meeste ervan in het Italiaans geschreven werden, waardeerden we bijzonder de filologische uitleg van Helena Giordanová - kenner van het Oud-Italiaans. (Hier moet u mij een persoonlijke opmerking toestaan: die lezing was geweldig, boeiend, diepgaand…en iedereen, die er niet was, moet het betreuren. Ruben, Helena, Piet, nog een keer van harte bedankt!) En zo ben ik op het einde van het officiële verslag van het officiële gedeelte van de algemene ledenvergadering geland. Of ik inderdaad mijn praatzucht in toom kon houden, moet u zelf beoordelen. De avond was nog lang niet afgelopen, we hebben nog genoten van de heerlijke versnapering, verzorgd door de heer ¤íha en van het aangename gezelschap überhaupt. Daarom verheug ik me al op de volgende ontmoeting!


Jana Pellarová

- 23 -


K I J K , K I J K , S C H AT J E ! Het FEBIOFEST van dit jaar was een buitengewoon sprankelende en inspirerende, uitstekend georganiseerde en ongelooflijk bonte parade van de wereldfilm, waarop zoals gewoonlijk niet-commerciële producties voorgesteld werden. Dit filmfestival presenteert elk jaar, vooral dankzij Tereza Brdeãková, ook films van de Nederlandse makelij. Terwijl ze in aantal van jaar tot jaar dalen, blijft hun kwaliteit steeds op een hoog niveau. De dalende vertegenwoordiging van de Nederlandse film betekent niet, dat er weinig aanbod is, maar is veel eerder een algemene neiging van de laatste festivaljaren, wanneer de gerenommeerde Europese cinematografieën plaats maken voor nieuwe landen, die hun filmkunst pas ontwikkelen (ditmaal werden er films uit Georgië, Azerbeidzjan en Irak vertoond), des te interessanter ze voor de Europese toeschouwer schijnen te zijn. Het aantal vertegenwoordigers van de Nederlandse film is dit jaar met één gedaald (en laten we hopen dat dit getal niet nog verder daalt;-), ter compensatie heeft echter mevrouw Brdeãková samen met de film ook de regisseur ervan geïmporteerd. Voor de uitverkochte bioscoopzaal, de grootste in het Village Cinemas Andûl complex op de Praagse Smíchov, verscheen Albert ter Heerdt met zijn Shouf shouf habibi! De regisseur heeft ook het scenario voor de film geschreven. De film is eigenlijk uit initiatief van de acteur Mimoun Oaïssa ontstaan, die zich tot Ter Heerdt, tot nu toe bekend vooral door zijn werk voor televisie, wendde met het voorstel om een film te maken over de samenleving van verschillende culturen in Nederland. Oftewel, minder officieel gezegd, met Oaïssa´s eigen woorden: „Als een Marokkaan in Nederland in een film wil spelen, moet hij er eerst zelf voor zorgen dat de film ontstaat.“ De regisseur voelde zich door het idee aangesproken onder meer omdat hij zelf in een Amsterdamse wijk woont, die voor een groot deel door allochtonen wordt bewoond. Ter Heerdt is erin geslaagd om geen multicultureel drama te maken, maar een lichtvoetige komedie, die met een subtiele ironie alle vastgeroeste clichés uitlacht, waardoor het beeld van de moslims in de ogen van de Nederlandse autochtonen wordt vertekend, en andersom. Op een voorbeeldgezin van in Nederland wonende Marokkanen schilderde Ter Heerdt alle nuances van het zogenaamde moslimprobleem af. De ouders, naar Nederland gekomen in de gouden jaren van economisch groei, waarin goedkope arbeidskrachten uit andere landen naar Nederland worden gehaald, spreken natuurlijk geen enkel woord Nederlands. Vader gaat met moeder om als met een dweil. De oudste zoon Sam (Samir) is volledig geïntegreerd (in de ogen van zijn omgeving „vernederlandst“), waarvoor hij door de jongere Ap (Abdullah) voor „knuffelturk“ uitgescholden wordt. Terwijl Sam als agent werkt, loopt Ap niet echt warm voor een ordentelijk werk. Op het arbeidsbureau bieden ze hem namelijk geen werk naar zijn smaak aan: een baan met een bureau, computer en dat soort dingen, of desnoods een rol in een Hollywoodse kaskraker. Zo blijft Ap liever met een stel vrienden op straat rondhangen op de loer naar de gelegenheid om iets te jatten. Zusje Leila maakt zich ondanks de druk van de vaders kant los van de traditionele rol van de Marokkaanse vrouw (een moslim trouwen, kinderen krijgen, thuis blijven, niet werken) en na het eindexamen op een modeschool wil ze een carriére beginnen als ontwerpster. De verbanning van huis laat niet lang op zich wachten. De jongste Driss verbetert weer zijn zakgeld door moslimse schoolvriendinnetjes te chanteren met foto’s waarop ze zonder hoofddoek, maar wel met make up op staan. De personages zijn in een zeer amusante en spannende intrige gezet, die de hele film op een opgewekt tempo meegeeft. Ter Heerdts humor is niet wreed, eerder lief, wat mooi door een sequentie uit het begin van de film getoond wordt. Ap vertelt aan zijn oom in Marokko een mop over Nederlandse Marokkanen: „Wat zijn de vijf verschillen tussen ET en een Marokkaan: 1. ET had een eigen fiets. 2. ET zag er goed uit. 3. ET kwam alleen. 4. ET wilde de taal graag leren en 5. ET wilde terug naar waar die vandaan kwam.“ Oom moet niet erom lachen. Hij kent ET niet. Na afloop vond in de bioscoopzaal nog een discussie met de regisseur van wel een uur lang. De film wekte enthousiaste reacties op zelfs bij het Tsjechische publiek, dat niet met een Marokkaanse kwestie geconfronteerd is. Dat getuigt van de kwali-teiten van de film, hij heeft iets universeels, wat - zoals uit de successen die hij rond de hele wereld viert - niet alleen Nederlandse of Marokkaanse toeschouwers aanspreekt. Mijn indruk van deze film kan ik met de woorden van Tereza Brdeãková samenvatten: „Die film is, net zoals zijn maker, een zonnetje. Het warmt je op en maakt je blij.“ Daar is niets aan toe te voegen. Veronika


- 24 -


KONINGINNEDAG op de Nederlandse ambassade te Praag, gefotografeerd door Zuzana Vittvarová

Van links: Jos Wuijts, Veronika Havlíková, meneer en mevrouw Paroubek

„Meisje“

Van links: Jana Pellarová, Ruben Pellar, Veronika Havlíková, Jos Wuijts

BOEKENWEEK 2005 De Boekenweek is een jaarlijkse „week“ van tien dagen in maart ter bevordering van het Nederlandse boek. Door het Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek wordt het Boekenweekgeschenk uitgegeven dat ieder jaar door een andere schrijver speciaal voor de Boekenweek wordt geschreven. Het thema van de zeventigste Boekenweek (9-19 maart) was „Spiegel van de Lage Landen - Boeken over onze geschiedenis“. Op elke Boekenweekdag stond een ander aspect van de vaderlandse historie centraal, bijv. historische romans, kunst en architectuur, de Gouden Eeuw, Nederlands-Indië, vaderlandse verzen, enz. Het Boekenweekgeschenk Zomerhitte (sinds juni in onze bibliotheek beschikbaar) werd door de bijna tachtigjarige Jan Wolkers geschreven. Een boekje van 92 bladzijden dat zich op een Waddeneiland afspeelt, is Wolkers´ eerste roman sinds twintig jaar. „Zomerhitte is een Wolkers pur sang, waarin alle elementen uit zijn rijke oeuvre terugkeren: liefde en dood, kunst en religie, natuur, noodlot en geweld. Een verhaal vol suspense en intrige, in exuberante stijl“ (informatie uit de boekomslag). Zomerhitte kreeg iedereen bij aankoop van ten minste euro 11,50 aan Nederlandstalige boeken. Een hoogtepunt van de Boekenweek was zondag 13 maart, ofwel de Jan Wolkers-dag. Onder het motto „Wolkers gaat niet het land in, het land komt naar Wolkers“, las Wolkers ‘s ochtends in het Koninklijk Theater Carré in Amsterdam voor voor meer dan duizend toeschouwers uit eigen werk en daarnaast werd hij door Paul Witteman geïnterviewd. Over de omslag van Zomerhitte met de naakte achterkant van zijn Karina, zei Wolkers tijdens het interview dat hij ze „verschrikkelijk leuk vindt“. Volgens hem hoopt men al op een tweede boek, met de blote voorkant van zijn echtgenote. Na het interview was er een optreden van zijn zoon Tom Wolkers. ‘s Middags werd het Spui in Amsterdam, waar allerlei activiteiten rondom het werk van Wolkers werden georganiseerd, voor een paar uur tot Jan Wolkersplein omgedoopt. Bovendien, op die dag kon iedereen op vertoon van het Boekenweekgeschenk gratis met de trein reizen. Het thema van de Boekenweek 2006 (15 t/m 25 maart) zal „Schrijvers en muziek“ zijn, het geschenk schrijft Arthur Japin (*1956). Andrea Havlíãková


- 25 -


OP DE ACHTERGROND ZIJN DE OUDE HOLLANDERS EN VLAMINGEN PETR BRANDL - SCHILDER VAN DE AARDSE ZONDEN In een artikel las ik de volgende symbolische associaties. Ze hangen wat woorden en die typeerden deze zaterhun inhoud betreft bijvoorbeeld samen dag (acht januari 2005, 14° C - warmmet de theaterproductie (vooral met de terecord in het Praagse Clementinu) theatervorm van de zog. commedia Aan een roos ruiken. Doe iets voor dell’arte), met de literatuur (vooral met uzelf op uw levensreis. Vertraag, maak de emblematische), of meer in het algetijd om echt te kunnen zien. Maak tijd, meen met de symboliek die in de bakijk om u heen en zie naar wat gebeurt rokke schilderkunst gebruikt werd, op de plaats waar u juist bent. zoals het thema van het memento mori Misschien mist u iets schitterends. of de vanitas, die duidt op het menselijVan een dergelijke dag horen we ke en vergeefse vasthouden aan aardse slechts vertellen. De media informeren zaken. In de werken van Brandl met de ons weliswaar over meteorologische cagenrethematiek wordt niet slechts de tastrofes in Europa, overstromingen in persoon van de schepper als schilder Zuid-Engeland, een woedende orkaan afgebeeld, maar ook als mens, die een boven de Noordzee en de Baltische zee, bohémienachtig leven leidt en niet afkemaar hier is de hemel blauw, azuurrig is van allerlei aardse zonden - eigenblauw, de zon heeft alle gouden Praagse lijk van de wellust. Zo openbaart Brandl torens en torentjes in lichterlaaie gezet, zich in een geheel nieuw licht - tot nu en vandaag begeven Tamara en ik ons toe werd hij altijd gepresenteerd als Laten we naar het gebaar kijken. Telt hij? Discussieert hij? naar de Nationale Galerie, naar het St. schilder in de dienst van de kerk die heJorisklooster. Om twee uur ‘s middags nemen we namelijk deel iligen in een hemelse sfeer eerde, maar nu toont de NG hem teaan een lezing in het kader van de pas geopende tentoonstelling vens als kunstenaar, die ogenblikken uit het leven van gewone van Brandl. Het thema is de moeite waard: Rokers, chirurgijnen stervelingen weergeeft. Ondanks het beperkte aantal bewaard en meisjes van plezier op de schilderijen van Peter Brandl. gebleven werken met een ethische thematiek is duidelijk, dat Bij de ingang werden we door Andrea Rousová ontvangen, Brandl in staat was om de meest fundamentele „zonden“ van de curator van de tentoonstelling, die ons naar de knusse ruim- de baroktijd te behandelen: tabak, alcohol en de betaalde liefde. te voerde tussen de schilderijen van Brandl en de schilderijen Daarvan getuigen bijvoorbeeld twee schilderijen van rokers van zijn geestelijke leraren, aanhangers en gelijkgezinden. We een zeer geliefd thema in de Hollandse schilderkunst van de kregen informatie over het leven van de kunstenaar - de Prage- 17e eeuw (bijvoorbeeld bij Frans Hals). Aanblikken van bedrienaar Petr Brandl verbleef ook in Kuks, Manûtín en Kutná Hora, gende chirurgijwaar hij stierf en begraven werd. Zijn ontembare karakter com- nen die een uripliceerde zijn privé- en kunstenaarsleven. Hij werd enkele ma- nemonster van len gevangen gezet en heeft jarenlang met zijn ex processen ge- meisjes onderzovoerd om alimentatie. Hij investeerde in de winning van edele eken, die in vermetalen, was de oogappel van de rijken. We kwamen te weten wachting zijn gevan de belangrijkste intentie van de activiteiten van de kunste- raakt zonder getnaar en van het feit dat we veel te weinig aandacht besteden rouwd te zijn, of aan deze kunstenaar. Aan Petr Brandl wijdde de Nationale het schilderij van Galerie in Praag voor het laatst vijfendertig jaar geleden een een zalfverkoopsystematische tentoonstelling, in 1969 in de Manege van de ster die klanten Praagse Burcht. allerlei genees„Deze wat droevige score is een alarm en tevens de aanlei- middelen aanbiding tot de organisatie van een kleinschalige tentoonstelling van edt, zijn geconcide werken van Brandl met een genrethematiek. De genrestuk- pieerd als levenken vormen weliswaar slechts een fractie van het scala aan on- de composities, derwerpen, maar daarom is de interpretatie van de onderwer- die er slechts open ervan des te interessanter, die in het kader van de tentoon- genschijnlijk uitstelling tot enkele nieuwe inzichten zouden moeten leiden. Te- zien als scénes vens kan er zo aan herinnerd worden, dat tot nu toe geen en- die het alledaagse leven tonen. In werkelijkheid gaat het om inkele kunsthistoricus zich gewijd heeft aan genreonderwerpen genieuze werken met een veellagige symboliek die de aanin de Tsjechische barokkunst. De genrestukken van Brandl heb- schouwer wijzen op de ondeugden, waar men zich niet schulben vooral een ethisch karakter en bevatten een groot aantal dig aan mag maken. In de tegenovergestelde schilderijen als de


- 26 -

ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 Man met een pijp en Meisje met bokaal heeft Brandl op onconventionele wijze het rook- en drinkgenot tevens als allegorie voor de reuk en de smaak afgebeeld en bovendien het werk verrijkt met erotische symbolen, waarmee hij in conceptueel opzicht de beide werken verbonden heeft. De bijdrage van de tentoonstelling is vooral gelegen in het feit, dat alle werken van Brandl met de genrethematiek werkelijk voor de eerste maal tentoongesteld worden, maar ook het feit, dat enkele tot op heden niet tentoongestelde, noch gepubliceerde schilderijen zo hun premiére beleven. Op de tentoonstelling worden tevens delen tentoongesteld die geleend zijn van het Koninklijke Genootschap der Premonstatenzers in het Strahovklooster, het Nationaal Monumenteninstituut, het Genootschap der Premonstratenzers in het Nieuwe Rijk, het Bestuur van de Praagse Burcht, het Nationaal Museum te Praag, het Kunstnijverheidsmuseum te Praag en het Nationaal Instituut voor Volkscultuur in StráÏnice. Gezien de samenhang van de onderwerpen en de aansluiting van de genrestukken op de Hollandse schilderkunst zal voor de toeschouwer een vergelijking en een confrontatie van de tentoongestelde werken met de productie van de Hollandse meesters zeker acceptabel zijn, omdat dan sprake is van de mogelijkheid tot vorming van zekere thematische parallellen. (einde citaat, auteur: Andrea Rousová)" De lezing was geëindigd. Tamara en ik waren ons er terdege bewust van, dat we dankzij de lezingen van dr. Handlová over de Hollandse en Vlaamse kunst een zekere kunsthistorische ba-

sis verworven hadden. Daarom schijnen de schilderijen eenvoudiger en hebben we het gevoel dat we er veel meer uit op kunnen maken, dan de vorige keren. We begrijpen enkele symbolen en thema’s verbazen ons niet meer. Ook was ik geboeid door de gebaren, waarop de lectrice ons bij de aanwezige schilderijen attendeerde. Brandl maakte ons juist door de beschaving van de tentoongestelde delen enthousiast en hij nodigde ons uit om ook zijn andere schilderijen in de permanente expositie te bekijken. We merken het dynamische spel van licht en schaduw op, waarop de lectrice ons opmerkzaam maakte. We houden stil bij Jan Kupeck˘, en vergelijken ook met ·kréta. Brandl krijgt een tien van ons. We zijn blij dat enkele werken eindelijk tentoongesteld worden en dat andere juist vanwege deze tentoonstelling gerestaureerd werden. De zon verleidt ons om naar buiten te gaan. Als we over het derde binnenplein van de Burcht lopen, zijn we getuige van een fantastisch verschijnsel: de toren van de kathedraal is vanaf de zuidwestelijke zijde zo intensief verlicht, dat ik er spijt van heb geen fotocamera meegenomen te hebben. We beleven magische ogenblikken. De stenen versieringen van het gotische bouwwerk heb ik nog nooit zo mogen aanschouwen. „Misschien mist u iets schitterends“ - wij in geen geval, we genieten met volle ogen. Tegen het einde van de dag drinken we thee en recapituleren. Zuzana Vittvarová Vertaling: Jesse Ultzen

N I E U V E B O E K E N E N V E R TA L I N G E N Kristien Hemmerechts - Donderdagmiddag. Halfvier Vertaald door Jana Pellarová-Irmannová, uitgegeven door uitgeverij Eroika, Praag 2004 Carissima, Door je brief ben ik niet echt vrolijk geworden - een gebroken been is niet de beste manier om de lente tegemoet te gaan. Je schrijft dat je je vreselijk verveelt en dat je niets om te lezen hebt. Daarom hoop ik dat ik je niet zal beledigen met een door mij vertaald boek. Het heeft een lange naam - „Donderdagmiddag. Halfvier.“ - en het werd geschreven door een Vlaamse schrijfster, Kristien Hemmerechts. Ik ben ervan overtuigd dat dit een dame is die jou bijzonder zou bevallen. Zij heeft net als jij Engelse literatuur gestudeerd, ze woonde enige tijd in Londen en met het schrijven begon ze pas toen ze zes en twintig jaar oud was - in het Engels. Ik meen gelezen te hebben dat ze aan haar eerste verhaal tijdens een reis in de trein is begonnen, maar het kan ook zijn dat het over J. K. Rowling gezegd werd. Maar nee, hoor, die schreef toch in een café. Kristien Hemmerechts is dus met verhalen begonnen en als je naar mijn mening zou vragen, zou ik zeggen dat juist het verhaal haar sterkste genre is gebleven. Op een klein toneel kan ze het grootste theater spelen. Daarvan getuigt ook het boek, dat ik je stuur. Later werd haar repertoire breder: tegenwoordig schrijft ze romans, werkt samen met de televisie, toneel, publiceert essays, doceert Engelse literatuur, organiseert lezingen, is te gast op verschillende literaire festivals - in Vlaanderen, België en in de rest van de wereld. Zij is een vrouw die er blijkbaar geen moeite mee heeft om de roem van de Nederlandstalige literatuur op


- 27 -

ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 een zeer non-conforme manier te verspreiden. In 2000 poseerde ze naakt voor het Nieuwe Wereld Tijdschrift, waardoor de recordoplage van 8000 exemplaren onmiddellijk uitverkocht werd. Als ik Kristien Hemmerechts zou moeten vergelijken met iemand uit de Tsjechische literatuur zou ik twijfelen tussen drie auteurs - Michael Viewegh, Irena Obermannová en onze lieve BoÏena Nûmcová. Aan Viewegh doet ze mij denken door haar populariteit en uiteenvallende kritieken (kortom gezegd, ze wordt veel gelezen en veel bekritiseerd). Haar thema’s en stijl vallen met die van Obermannová te vergelijken en haar levenslot was net zo hard als die van Nûmcová. Ook zij heeft haar kinderen verloren - twee jongetjes. Met haar geliefde dichter is zij uiteindelijk toch wel getrouwd geweest, maar die is ook enkele jaren geleden gestorven. Zijn dood had een buitengewoon literaire karakter - hij stierf op een hartaanval op straat in Lisboa, waar hij deel nam aan een schrijversfestival. Ik vrees echter dat ze door deze symboliek niet echt bekoord werd. Later heeft ze een prachtig boek geschreven over haar man, zijn en haar leven samen en vooral over de weerspiegeling van dit samenleven in zijn gedichten (Taal zonder mij). Bij dit boek waardeer ik het meest dat er op de eerste plaats inderdaad Herman de Coninck en een liefdevol, literair en linguïstisch commentaar van zijn werk staat en niet zij met haar pijn, hoe groot die ook moest zijn. En bij Kristien Hemmerechts waardeer ik het meest, dat ze na de dood van haar man niet de Vlaamse nationale martelares en Meester zń weduwe begon te spelen, maar dat ze verder haar eigen weg is gegaan. Bij die weg hoorde blijkbaar ook een nieuwe, jongere vriend, niet afkomstig van de literaire kringen. Ook hierover heeft ze een boek geschreven (Een jaar als (g)een ander). Ik heb het nog niet gelezen, maar ik moet het doen, omdat iedereen er over praat met die oprechte verontwaardiging van gecultiveerde intellectuelen in de zin van: „Hoe kon Kristien zo diep gevallen zijn?!“ En dan laat die doodvermoeide moeder van twee kleine kinderen in mij haar stem horen, stem van een vrouw, die weliswaar na een hele dag vol met eentonig en onbenullig werk niet onmiddellijk in staat is om haar geest in de dieptes van diepgravende, filosoferende literatuur te laten zwerven, maar die toch wel graag een redelijk boek zou willen lezen zonder naar die oerdomme vrouwentijdschriften of de Harlekijnboeken te moeten grijpen, en roept: „Geef mij maar dat boek! Geef mij Kristien Hemmerechts met haar gekke ideeën, met haar verhalen gebaseerd op emotionele ervaringen, met haar zwarte humor, met haar makkelijke taalgebruik en bloeiende erotische fantasie! Het is me om het even, dat ze over haar werk soms spottend praten als over „vrouwenliteratuur“. Moet ik me altijd ervoor schamen, dat ik me als vrouw in haar personages, in de manier waarop zij de wereld en de menselijke verhoudingen waarneemt, beter kan vinden dan een man? Is het inderdaad zo misplaatst dat zich de lezers bij haar boeken gewoon vermaken of ontroerd worden?“ Op Internet heb ik in samenhang met haar werk een treffend citaat gevonden: Haar boeken zijn spiegels voor vrouwen en vensters voor mannen. Maar wat zou ik je moeten zeggen over het boek zelf? Je moet het gewoon lezen. Laat je je niet afschrikken door wat je op het kaft zal vinden - dat er een meisje van twaalf jaar dood gaat. Want het boek gaat niet over dood van een kind, het gebeurt er, zoals het ook in het leven gebeurt. En misschien vaker, dan we zouden denken. We willen er alleen niet over horen, omdat we het vandaag niet zo goed kunnen verwerken. Vroeger hebben het mensen beter gekund. Ze moesten wel. In de tijd van b.v. BoÏena Nûmcová gebeurde het vaak dat er van vijf geboren kinderen maar twee inderdaad ook volwassen zijn geworden. De dood hoorde bij het leven. Daardoor voelden de mensen toen nog niet minder pijn, maar ze konden ermee beter omgaan. De mens werd thuis geboren en ging thuis dood - zijn begin en einde waren zichtbaar en in het licht hiervan voelden de mensen misschien ook meer respect - tegenover de anderen, maar ook tegenover zichzelf. Waar gaat het boek dan wel over? Je mag geen literaire ontleding aan me vragen, jij weet wat ik vind van deze oefeningen in de literaire pathologie, van dit soort sectie. Ja, „sectie“ is misschien het juiste woord, want als je een sectie wil verrichten, moet je het subject ervan eerst doodslaan. Er zal hier niet ontleed worden. Ik zal je alleen citeren, wat Kristien Hemmerechts zelf over haar boek schreef: „Dit is een boek over kinderen. Over mensen die kinderen willen maar ze niet kunnen krijgen, of ze kunnen krijgen maar ze niet willen; of ze krijgen zonder ze te willen, of ze willen en ook krijgen. En omdat het een boek over het hebben en krijgen en willen van kinderen is, is het ook een boek over liefde, en over het maken van die kinderen, dat soms in liefde gebeurt, soms ook niet. Ik heb dit boek geschreven omdat ik stilaan geloof dat de belangrijkste relatie die een mens in zijn of haar leven kan hebben, die met zijn of haar kinderen is, ongeacht het succes of het falen ervan. Meer en meer geloof ik dat ouders onvoorwaardelijk van hun kinderen moeten houden, hoe moeilijk dat soms ook kan zijn. Dit boek is dan ook opgedragen aan alle kinderen, en dus aan ieder van ons.“ Allerliefste, treur niet, rust goed uit, genees snel en geniet van de lectuur. Ik verheug me, dat je bij onze volgende ontmoeting weer stevig in je schoenen zal staan. Liefs Jana P. S. Mocht je verbaasd zijn, waarom het boek op het kaft „Donderdagmiddag. Halfvijf“ heet en twee pagina’s verder „Donderdagmiddag. Halfvier“, zou ik je een geheim verklappen: de uitgevers organiseren onder elkaar een geheime wetstrijd, namelijk bij wie de meest geslaagde drukfout verschijnen zal. In het geval dat Eroika wint, gaan we samen vieren, in het andere geval mag je me troosten.


- 28 -


Karen Ik zie me daar nog liggen. Mama moet altijd om die uitdrukking lachen. Alsof je twee mensen bent. Iemand die ergens staat of ligt of zit, en iemand die toekijkt. „Misschien zijn we allemaal twee mensen,“ zegt papa. „Als God een drievuldigheid is, dan mag de mens op zijn minst tweeledig zijn. Of tweedelig. Hallo, Hallo, met wie spreek ik? Met Karen één of met Karen twee? Papa één wil dringend met Karen twee spreken. Over.“ „Hier Karen één. Hoort u mij? Karen twee is op dit ogenblik helaas niet bereikbaar. U kunt een boodschap voor haar achterlaten.“ „Meneer de rechter, ik pleit onschuldig. Ik heb alles gedaan om papa twee in toom te houden, maar hij wilde niet luisteren. Laat dat snoepje liggen, zei ik. Dat is niet voor jou. Maar hij moest en zou het nemen. Straf hém, meneer de rechter. Spaar mij!“ Papa werpt zich languit aan haar voeten. „Dank u, lieve Heer van de vloerverwarming. Lekkere warme vloerverwarming aan mijn buik en mijn kont. Dank u, God nummer twee!“ Als papa één eenenvijftig is, dan is papa twee vijf. Of vier. Soms vertelt Hassan over een man die zich kan omtoveren in een wezen met vijf armen en drie monden en vier… En dan lacht hij. Hassans verhalen gaan over één ding. Altijd hetzelfde ding. „Daar is Sheherazade mee begonnen,“ zegt hij. „Het is een traditie die moet worden voortgezet.“ Hassan met de monden. Met het mooie gespierde lijf. Hassan met de verhalen. De koning voor wie Sheherazade zich uitsloofde, heette Schariar. Koning Schariar regeerde over Samarkand, de parel van het Oosten. Vandaag ligt Samarkand in Uzbekistan. Schariar had een beeldschone vrouw van wie hij zielsveel hield, maar de vrouw was hem niet trouw. Op de dag dat haar bedrog werd ontdekt, stroomde haar bloed over de marmeren trappen van het paleis en door de straten van Samarkand, waar tot vandaag het spoor niet is weggesleten. Maar nog was de bloeddorst van de koning niet gestild. Zijn wraakzucht baarde een monsterlijk plan. Drie duizend maagden wenste hij te slachtofferen. Nacht na nacht zou er eentje moeten gaan. Eerst zou hij hen met zijn sabel ontmaagden, waarna hij een vlijmscherp mes zou trekken en met een krachtige stoot hun hart zou doorboren. Maar dan glipt Sheherazade bij hem in bed en vertelt een verhaal. Eigenlijk vertelt ze het aan haar zus, maar wel zo dat hij elk woord kan verstaan. Sheherazade moest het tegen drieduizend maagden opnemen, maar ze versloeg hen glansrijk. Voor haar liet koning Schariar ze met plezier alle drieduizend staan. „Sindsdien,“ zegt Hassan, „weet elke man en elke vrouw wat de hoogste kunst op aarde is.“ Zoals alles zijn ook de kunsten aan een strenge hiërarchie onderworpen. Helemaal onderaan bengelen schilderen en tekenen. Stop een kleuter een potlood in de hand en hij maakt een tekening. Geef een holbewoner wat verf en hij bekladt een grot. Musiceren, boetseren, dansen en acteren staan al een trapje hoger. Met beminnen en koken zit je bijna aan de top, maar in het zenit van de schone kunsten schittert er maar één in al haar glorie, en dat is de nobele, onovertroffen kunst van het verhaal, niet het verhaal dat in boeken opgeschreven staat, maar het verhaal dat je bedenkt terwijl je in iemands ogen kijkt, terwijl je zijn adem voelt en de warmte van zijn lijf. De echte verhalen worden door de luisteraar mee bedacht. Een glimlach, een frons, een afwezige blik stuurt ongemerkt de loop van het verhaal, dwingt de verteller om zichzelf telkens opnieuw te overtreffen, om met steeds wonderlijkere wendingen te verrassen. Tegen wie zeg je het. Ook papa had haar verhaaltjes verteld die in geen enkel boek waren gedrukt. Wel honderd boeken had ze in haar kamer, maar papa vertelde liever zelf. „Er was eens een man, die altijd honger had,“ en dan glinsterden zijn ogen van plezier want zo meteen zou hij grote happen uit haar buik nemen.Of haar bed was een boot op de wilde zee waarin haaien likkebaardend wachtten tot ze in haar tenen konden bijten. „Haaien kunnen niet likkebaarden!“ - „Toch wel!“ Papa kon niet vertellen zoals Hassan, maar papa was dan ook geen Arabier. „Er zijn hier te veel boeken,“ zegt Hassan. „Dat maakt mensen lui. Stel je voor dat Schariar tegen Sheherazade had gezegd: Laat maar zitten, ik haal wel iets uit de bibliotheek. Of dat Sheherazade met een leesbril op het puntje van haar neus als een schooljuf had zitten voorlezen.“ Niemand zal geloven dat ze uit de klas zijn gebleven om naar Hassan te luisteren. Ze doen het vaak. Na een speeltijd niet meer naar binnen gaan. Het is verboden. Natuurlijk is het verboden. Alles is verboden tot je het doet. Iedereen veronderstelt dat ze gaan roken of kussen, dus vertellen ze zelfs de waarheid niet. De wereld denkt maar aan één ding. Altijd hetzelfde ding. Bijna iedere dag doen ze het nu, want in de klas is het ondraaglijk saai. Zij, Hassan, Leo, Tim, Rafaël, Ken, Oswald, Joost. En op donderdag kruipen ze in de gammele camionette die daar dan staat, camionette van sukkel tikleraar. Dan zitten ze op de matras terwijl Hassan vertelt. „Jongenszot,“ zeggen de meisjes. „Kom dan mee!“ zegt ze, maar dat willen ze niet. „Hassan is verliefd op jóu!“roepen ze. Hassan is de enige die hen interesseert, de anderen zijn snotneuzen met dons op hun bovenlip en blozende kaken. Natuurlijk ontkent ze het. Daarom vraagt ze al die andere jongens mee. Beter een jongenszot dan iemand met een lief. Het commentaar dat je dan krijgt! Het gefezel en gegiechel achter je rug. Onlangs zijn een meisje en een jongen in de toiletten betrapt. Dezelfde dag nog moesten ze bij de directeur komen, maar de directeur was er niet. Of hij was zat. Nu mogen die twee zelfs tijdens de speeltijd niet meer met elkaar praten. En er zijn brieven naar alle ouders gestuurd. De school zal geen geflikflooi tolereren! De school rekent op de medewerking van de ouders. „Waar bemoeien die zich mee?“ heeft mama gezegd. Iedereen heeft die brief door zijn ouders moeten laten ondertekenen. Dat doen ze altijd als ze zeker willen zijn dat de brieven niet in de boekentassen blijven zitten. De ouders moeten dan schrijven: gelezen en goedgekeurd, en hun handtekening plaatsen. Mama bleef zich maar opwinden maar papa zei: „Teken hem nou gewoon, anders krijgt Karen problemen.“ Onder geflikflooi dat niet zal worden getolereerd wordt verstaan: elkaars hand vasthouden, kussen, op elkaars schoot zitten.


- 29 -

ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 Iedereen kan op beide oren slapen. Hassan en Karen hebben nooit op school geflikflooid. En zeker niet in de wc´s. Ze vallen liever dood. Wat zullen ze zeggen nu ze haar onder de camionette hebben zien liggen? Karen heeft het met alle zeven gedaan! Daarom zijn ze in de camionette gekropen! Ze kent de mensen van haar school, die denken maar aan één ding.Ongetwijfeld is een camionette veel erger dan de wc´s. Zij met onnozel Leoke die zelfs niet tot aan haar schouders komt, met Tim die zo scheel kijkt als een otter, of Rafaël die haar een Playboy heeft laten zien, of Ken die gel in zijn haar doet om hip te zijn! Het is hun fout dat ze hier nu ligt met haar benen in de regen. Lomperiken! Nooit kunnen ze rustig blijven zitten. Ze kruipen achter het stuur en beelden zich in dat ze kunnen rijden. Hassan had hen nooit mogen vertrouwen. In Marokko is Hassan een naam voor koningen. In zijn hart is Hassan ook een koning. Of minstens een prins. Maar dan een geadopteerd prinsje, want zijn papa heeft niets adellijks, en zijn mama sloft door de straten in de kleren die ze ginder droeg. Arme Hassan. Iedereen noemt hem de zoon van de slotenmaker. Ook zij doet het vaak, daarnet nog tegen mama´s architect. Maar zijn tijd zou komen. En ook haar tijd. Hun tijd. Daarin hebben ze zich dus vergist. Ze hebben hun tijd al gehad. Opgesoupeerde tijd. Ze liegt niet als ze ontkent dat Hassan verliefd op haar is. Hassan is niet verliefd op haar. Verliefd zijn is voor andere mensen. Hassan houdt van haar. Hij zegt het haar iedere dag. Hij zegt het zo dikwijls dat ze het eigenlijk beu is. Maar als er een dag voorbij gaat zonder dat hij het zegt, vraagt ze het hem. Of hij nog van haar houdt. Hassans liefde is een kooi. Een gouden kooi, waarvan het deurtje openstaat. Vreemd dat je iemand gevangen kunt zetten met woorden. Ik hou van jou. Ik wil jou. Jij wordt mijn vrouw. Ooit zullen jij en ik trouwen. Kinderen krijgen. In hetzelfde huis wonen. Niet een huis maar een paleis. Soms loopt ze weg uit de kooi, lacht lief naar Oswald en Joost die de minst idioten van de bende zijn, maar na een uur holt ze al terug. Ze houdt van haar kooi, haar gouden kooi waarvan het deurtje openstaat. Nu begrijpt ze ook wat mama bedoelt als ze zegt dat ze af en toe alleen moet zijn. Mama heeft haar nooit in een kooi gestopt en ook papa’s liefde is geen kooi. „Wij laten je vrij,“ zeggen ze. Zolang als ze zich kan herinneren hebben haar ouders haar dat gezegd. „De hele wereld ligt voor je open.“ Misschien is het waar wat mama zegt, en is dat de grootste liefde. De enige echte. „Liefde is geen gevangenis,“ zegt mama, en ze leest iets voor uit haar krant om het te bewijzen. Over mensen die moorden begaan omdat ze elkaar geen seconde vrij kunnen laten. Over de ruimte die je elkaar moet gunnen. Mama en haar krant. Ze mag nooit weten dat haar dochter zich heeft laten kooien. Ze zou zeggen: Heb ik jou daarvoor opgevoed? Misschien houdt papa niet zoveel van mama als Hassan van mij. Misschien weet mama niet wat liefde is. Of kan zijn. Waarom zou je twintig of dertig jaar moeten worden vooraleer je het weet? Waarom zou je het niet op je twaalfde kunnen weten? Over vijf maanden wordt ze dertien. Zou ze dertien zijn geworden. Als iemand zegt „Ik hou van jou, ik leef voor jou“, hoef je nooit meer bang te zijn. Je bent nooit meer alleen. Niets kan jou nog overkomen, niemand kan jou raken. Je kunt geen pijn meer hebben. Zelfs niet als je doodgaat. Het enige wat kan gebeuren, is dat je af en toe even alleen wilt zijn. Je denkt: ik ben het beu dat hij alsmaar van me houdt. Jongenszot. Ze is geen jongenszot. Jongens zijn zot van haar. En niet alleen jongens. De meester zal haar nooit straffen. Zolang ze lief naar hem lacht. Ze heeft het hele jaar haar taken te laat ingeleverd en nog straft hij haar niet. En ook Hassan straft hij niet. Misschien is de meester te lui om straffen uit te delen. Dikwijls is hij zelfs te lui om les te geven. Dan laat hij hen naar een video kijken. „Zo_n meester is ook maar een mens,“ zegt papa „en ze worden rotslecht betaald.“ Papa niet. Papa en mama verdienen goed hun brood, en ook Hassans vader verdient goed zijn brood, maar niet zoals mama en papa. In de hiërarchie van banen en beroepen spartelt Hassans vader mijlen onder de ouders van Karen. En zijn mama heeft helemaal geen beroep. Huisvrouw, vult Hassan in, maar huisvrouw is niet echt een beroep, dat weet iedereen, al doet men soms alsof. Een goede stielman kan meer verdienen dan iemand met een diploma. „Maar het meest van al verdienen de chirurgen,“ zegt mama, met een blik die zegt: ik weet wat ik zeg. Mama is met een chirurg getrouwd geweest, maar die hield nog minder van haar dan papa. Hij deed het met zijn patiënten. Stel je voor dat je naar de dokter gaat, en dat die het met jou wil doen. Je zou misschien denken dat het bij het onderzoek hoort. Ze vindt mannen die in het geniep aan een vrouw moeten zitten zielig, en nog zieliger is het om met zoń man getrouwd te zijn geweest. „Chirurgie is een stiel,“ zegt mama, „het verschilt niet echt van loodgieterij.“ En dan lacht ze. Loodgieters zijn lager gerangschikt dan slotenmakers. Loodgieters steken hun handen en armen in het toilet. Hassan weet nu al meer van sloten dan zijn vader. Als zijn vader met een slot problemen heeft, dan vraagt hij het aan Hassan. Onlangs nog heeft hij mama nieuwe sloten aangepraat. Door zijn vader geleverd en geplaatst, uiteraard. Twee volle dagen hebben ze bij ons gewerkt; twee volle dagen was Hassan in ons rare, lege huis. Nog geen week later heeft hij het verhaal van de sleutel verteld. „Begrijp je nu waarom ik alle sloten in dit huis wilde kennen?“ vroeg hij. Maar het laatste slot van het huis heeft hij niet vervangen. Er is niemand die het kan openen. Alleen hij. Nog altijd ziet ze zich liggen, haar lange dunne benen waarop de regen pletst, de witte sokjes die ze nog gauw is gaan aantrekken om het een prachtige dag beloofde te worden, haar nieuwe blauwe schoenen met die riempjes die ze zo schattig vindt. Ze ziet de vuile camionette, de roestige uitlaatpijp, de nummerplaat die nauwelijks leesbaar is, de gebluste bumper die met ijzerdraad is vastgemaakt. En de regen die genadeloos op haar neer striemt, die ze gelukkig niet voelt, en ze voelt ook geen pijn. Altijd heeft ze gedacht dat doodgaan pijn zou doen. Dood zijn, dacht ze, is niet erg, maar ze was bang voor de pijn. Nu ze dood is, blijkt het tegenovergestelde waar te zijn. Maar ze is natuurlijk nog niet helemaal dood. Iets in haar is nog in leven. Een handvol koppige cellen. Ze moet geduld hebben en rustig blijven liggen tot ze helemaal dood is. Zien is het enige wat ze nog kan. Iets zien wat ze eigenlijk niet kan zien. Zichzelf.


- 30 -

LITERÁRNÍ PŘÍLOHA LITERAIRE BIJL AGE Poëzie van Joost Zwagerman, vertaling: Veronika Havlíková Báseň Joosta Zwagermana přeložila Veronika Havlíková

AAN DE BEURT REFERÁT Ik ga het hebben over vriendschap. Vriendschap kwam voor het eerst voor in het holoceen. Dat is een soort krijt. Of jura. Maar dan dus na de dinosaurussen. Ze hadden toen nog geen licht niet elektrisch dus bedoel ik maar ik denk wel kaarsen. Of anders gewoon vuur. Daar heb ik een plaatje van. Kijk. Hier zie je hoe ze toen met vuur en dergelijke vriendschap maakten. Nee, rechts. Bij m’n vinger. Anders laat ik het wel even rondgaan. Tegenwoordig hebben wij natuurlijk heel andere soorten vriendschap want daar gaat het over. Ik heb er een meegenomen en die ga ik nu pakken. Nou, dit is hem dus. Ik kan hem niet te lang laten zien want hij kan niet tegen licht. Heeft iedereen het gezien? O ja, ik heb ook nog een lijst van vriendschappen die je in het wild kan aantreffen maar die lees ik nu niet op want dat duurt te lang. Hier wil ik het bij laten. Nou, als niemand een vraag heeft.

Budu mluvit o pfiátelství. Pfiátelství se poprvé vyskytlo v holocénu. To je druh Kfiídy. Nebo Jury. No ale aÏ po dinosaurech. Tehdy je‰tû nemûli svûtlo teda ne elektrické totiÏ myslím Ïe svíãky jo. Nebo prostû oheÀ. Mám to tu na obrázku. Kouknûte. Tady vidíte jak se s ohnûm a podobnû pfiátelili. Ne, vpravo. Kde mám prst. Rad‰i ho nechám kolovat. V souãasnosti máme samozfiejmû úplnû jiné druhy pfiátelství o to také jde. Jedno jsem vzal s sebou a to teì vyndám. Tak, tady je. NemÛÏu ho ukazovat moc dlouho protoÏe nesná‰í svûtlo. Vidûli jste ho v‰ichni? Abych nezapomnûl, mám taky seznam pfiátelství která se najdou volnû v pfiírodû ale ten tady pfiedãítat nebudu protoÏe by to trvalo moc dlouho. Tak to je v‰echno. No, jestli nikdo nemá Ïádné otázky.

ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 • ZOMER 2005 Uitgever:

Ne-Be Vereniging voor Nederlandse en Vlaamse cultuur Radho‰Èská 1 130 00 Praha 3 Tsjechië Bank: Komerãní banka, Praha 2 Rekeningnummer: 19-2307530267/0100

Bestuur: âervenková Jana, jana@[email protected] Giese Eva, [email protected] Havlíková Veronika, [email protected] Pellar Ruben, [email protected] Pellarová Jana, [email protected] Pittnerová Lucie, [email protected] ¤íha Ladislav, [email protected] Schürová Petra, [email protected] Strnadová lenka, [email protected] Vittvarová Zuzana [email protected]

Voorzitter: Petra Schürová ([email protected], tel/fax: +420 222 728 603)

Vice-voorzitters: Veronika Havlíková ([email protected], tel.: +420 286 890 111, mobil: +420 603 553 789) Jana Pellarová ([email protected], tel.: +420 371 728 400, mobil: +420 603 782 819)

Penningmeester: Eva Giese ([email protected], tel.:+ 420 272 760 660)

Redactie van het bulletin: Lenka Strnadová ([email protected], tel.: +420 602 224 948) Jesse Ultzen ([email protected])

Bibliotheek: Nederlandse ambassade, Gothardská 6, Praha 6 Elke donderdag 14.30-15-30, (buiten juli en augustus en Nederlandse nationale feestdagen) Informatie: Ruben Pellar ([email protected], tel: +420 261 263 486)

Onze web-site: www.sweb.cz/ne-be

Titelblad: Waddenzee II, foto Jesse Ultzen


- 32 -

SPOLEâNOST PRO Í ENÍ VLÁMSKÉ A NIZOZEMSKÉ KULTURY VERENIGING VOOR VLAAMSE EN NEDERLANDSE CULTUUR. Ne-Be

Recommend Documents