Provinciale omgevingsanalyse. Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie

Provinciale omgevingsanalyse

Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie 30 | 09 | 2014

Provinciale omgevingsanalyse Samenlevingsopbouw Antwerpen Provincie 30 september 2014

Inleiding.................................................................................................................................................. 5 1. Feiten en cijfers over de provincie Antwerpen .................................................................................. 7 1.1. 70 steden of gemeenten ............................................................................................................ 7 1.2. Stad en platteland ...................................................................................................................... 7 1.3. De Antwerpse bevolking .......................................................................................................... 12 1.3.1. Leeftijdsverdeling ............................................................................................................. 12 1.3.2. Herkomst .......................................................................................................................... 14 1.3.3. Huishoudensgrootte / aantal huishoudens ...................................................................... 16 2. Armoede in de provincie Antwerpen. ............................................................................................. 19 2.1. Financiële armoede .................................................................................................................. 19 2.2. Kinderarmoede ........................................................................................................................ 20 2.2.1. Kinderarmoede ................................................................................................................. 20 2.2.2. Armoede bij jongeren ....................................................................................................... 23 2.2.3. Samenvattend .................................................................................................................. 25 2.3. Armoede bij ouderen ............................................................................................................... 27 3. Thematische Cijfers over armoede in de provincie Antwerpen ...................................................... 29 3.1. Wonen ...................................................................................................................................... 29 3.1.1. Sociale huisvesting in de provincie Antwerpen ................................................................ 31 3.1.2. Private eigendom ............................................................................................................. 35 3.1.3. De Private huurmarkt ....................................................................................................... 36 3.1.4. Woonkwaliteit .................................................................................................................. 36 3.1.5. Woonwagenbewoners ..................................................................................................... 37 3.2. Energie ..................................................................................................................................... 40 3.3. Maatschappelijke dienstverlening ........................................................................................... 40 3.3.1. Brede dienstverlening ...................................................................................................... 41 3.3.2. Sociale bijstandsuitkeringen ............................................................................................. 43 3.4. Gezondheid .............................................................................................................................. 46 3.5. Onderwijs ................................................................................................................................. 51 3.6. Arbeid ....................................................................................................................................... 56 3.6.1. Werkloosheid ................................................................................................................... 56 3.6.2. Tewerkstellingsmaatregelen ............................................................................................ 58 4. Aandachtsgebieden ......................................................................................................................... 60 4.1. Armoede op het platteland ...................................................................................................... 60 4.2. Aandachtswijken ...................................................................................................................... 62

Provinciale omgevingsanalyse | 30 september 2014

3|78


4|78

VOORWOORD

Voor jou ligt de provinciale omgevingsanalyse. die moet ons inspireren voor de opmaak van het meerjarenplan. We willen met deze cijferreeksen, vaak gepresenteerd als kaarten, een blik werpen op (kansarmoede in) onze provincie. Deze kwantitatieve omgevingsanalyse is een lijvig document geworden. Logisch, armoede en sociale uitsluiting kunnen we immers op tal van manieren benaderen. In een eerste stuk geven we enkele algemene kencijfers over de provincie weer. Daarna zoomen we in op diverse armoede-indicatoren en specifieke armoedegroepen. In een derde deel houden we diverse grondrechten tegen het licht om tenslotte te kijken naar aandachtgebieden: plattelandsgebieden en stedelijk achtergestelde buurten. We eindigen bewust niet met een conclusie in de stijl van ‘deze gemeente is het meest problematisch want …’, of ‘we moeten inzetten op dit thema, want …’. We laten de cijfers voor zich spreken en nodigen eenieder uit om zijn/haar analyse te maken door cijfers te combineren. De som van ieders creativiteit moet kunnen leiden tot goede thematische en territoriale keuzes voor de komende periode. Ik Wil Rudy Marynissen en Guido Bottu (beiden werknemer van de provincie Antwerpen) uitdrukkelijk danken voor hun medewerking. Zij leverden het merendeel van het bronmateriaal en hun kritische reflectie duwde de kwaliteit omhoog. Ik hoop dat je veel inspiratie haalt uit dit document en dat die terug te zien zal zijn in een sterk meerjarenplan.

Ben Van Havere


5|78


6|78

1. FEITEN EN CIJFERS OVER DE PROVINCIE ANTWERPEN 1.1. 70 STEDEN OF GEMEENTEN De 1.802.719 inwoners in de provincie Antwerpen (2014, provincie Antwerpen) leven verspreid over 70 steden en gemeentes. Antwerpen is met 510.610 inwoners veruit de grootste stad. De stad Antwerpen behoort tot het werkingsgebied van Samenlevingsopbouw Antwerpen Stad. De andere 69 gemeenten behoren tot Samenlevingsopbouw Antwerpen Provincie (1.292.109 inwoners). Samenlevingsopbouw Antwerpen Provincie is momenteel actief in Mechelen, Turnhout, Geel, Lier en Boom, samen goed voor 215.524 inwoners. Wanneer we de gemeenten Niel en Rumst (behoren ook tot het werkingsgebied van het project in Boom) en Heist-op-den-berg, Dessel, Retie en Hoogstraten (daar lopen experimenten vanuit het project ‘energie en woonkwaliteit’) meetellen, dan werken we in gemeenten met samen 322.861 inwoners (=18 % van de provincie, 25 % van ons werkingsgebied). (zie Figuur 1 inwonersaantal v/d Antwerpse steden en gemeenten per 1/1/2011). De projecten ‘armoede en energie’ en ‘water en armoede’ hebben een Vlaamse opdracht en worden bijgevolg niet toegewezen aan een gemeente. (zie ook bijlage 1)

Figuur 1: Inwonersaantal v/d Antwerpse steden en gemeenten per 1/1/2014 bron: Provant


7|78

1.2. STAD EN PLATTELAND Het verschil in densiteit vormt wezenlijk verschil tussen stad en platteland. De bevolkingsdichtheid is zeer variabel in de provincie Antwerpen. Mortsel, Borsbeek Antwerpen,, Edegem, Boom, Hemiksem en Niel zijn de dichtst bevolkte gemeenten uit de provincie (in die volgorde). Ravels, Merksplas, Hoogstraten, Wuustwezel, Retie, Arendonk, Rijkevorsel, Kasterlee, Herselt, Lille, Meerhout, Vorselaar, Malle en Balen hebben allen een bevolkingsdichtheid van beneden de 300 inwoners per km. De densiteit zoals hier brekend houdt geen rekening met de verschillen binnen een stad / gemeente. Zo zal een stad die het resultaat is van een fusie met meerdere dorpen (bv. Geel) een kleinere densiteit hebben dan een stad die die fusie niet onderging (bv Turnhout). Figuur 2: Bevolkingsdichtheid Antwerpse Steden en Gemeenten per 1/1/2014 Bron: Provant

De bevolkingsdichtheid is het hoofdcriterium voor het afbakenen van het platteland. Meestal wordt hiervoor het internationale OECD-criterium van 150 inwoners per km² gebruikt. Volgens dit criterium is er echter amper platteland in Vlaanderen. In de provincie Antwerpen beperkt het platteland zich volgens deze definitie tot de gemeente Ravels (Lenders e.a. 2006, volgens eigen 2 berekeningen (2014) komen ze met 154 inwoners per km net boven die grens). Lenders e.a. pleiten in datzelfde onderzoek voor het optrekken van de grenzen tot 600 inwoners per km² voor Vlaanderen en 300 per km² voor Wallonië. Dit zou betekenen dat de provincie Antwerpen voor meer dan de helft plattelandsgemeenten telt.


8|78

Leader omschrijft 32 gemeentes als ‘gemeentes met platteland’ 1

LEADER , een Europees subsidieprogramma voor plattelandsontwikkeling bakende voor de periode 2015-2020 drie zones af (zie kaart hieronder) met in totaal 32 gemeenten. Voor de afbakening werd rekening gehouden met een bebouwingspercentage van max 15% en een bevolkingsdichtheid van max 300 inwoners/km². Figuur 3: Plattelandsgebied in de provincie Antwerpen volgens Leader Bron: Rurant

Bijna in het hele noordoosten van de provincie (met uitzondering van de stad Turnhout) is platteland terug te vinden.

1

LEADER staat voor Liasion Entre Action de Développement de l’ Economie


9|78

(Centrum)-steden Drie van de dertien Vlaamse centrumsteden liggen in de provincie Antwerpen: Turnhout, Mechelen en Antwerpen. Daarnaast mogen Geel, Mortsel, Lier, Herentals en Hoogstraten zich stad noemen. Figuur 4: Steden in de provincie Antwerpen


10|78

De mate van stedelijkheid en de verbanden tussen de regio en de stad worden weergegeven in onderstaand kaartje. Als basis voor deze indeling hanteerden Sarah Luyten, Etienne Van Hecke gegevens uit de sociaal economische enquête van 2001. De provincie Antwerpen heeft kent drie 2 stedelijke gebieden met telkens een aanpalende forensenwoonzone . Figuur 5: De Belgische stadsgewesten (2001) Bron: Sociaaleconomische enquête 2001

2

De forensenwoonzone is de zone die aansluit bij het stadsgewest door een sterke ontwikkeling van de autochtone pendel. Deze zone is voor een belangrijk deel van de werkgelegenheid op het stadsgewest aangewezen.


11|78

1.3. DE ANTWERPSE BEVOLKING 1.3.1. Leeftijdsverdeling 22,33 % van de bevolking in de provincie Antwerpen is jonger dan 20 jaar. In heel Vlaanderen is dit met 21,95% net iets minder. Het aandeel jongeren is met 24,61 % het grootst in Lint. Naast Lint heeft enkel Boom nog een aandeel boven de 24%. Opvallend is dat we meer jongeren vinden in de noordelijke gemeenten en in de Rupelstreek, Willebroek en Mechelen. In de Zuiderkempen en Lier en omgeving is het aandeel jongeren lager dan gemiddeld. Beerse kent met 3,13 % het laagste aandeel 80-plussers, terwijl dit aandeel in Edegem met 7,11 % ruim het dubbele is. Bijna alle gemeenten met een hoger dan gemiddeld aandeel ouderen zijn terug te vinden in de arrondissementen Antwerpen en Mechelen. Edegem heeft met 29,74% 65-plussers ook het grootse aandeel ouderen in de gemeente wonen. Om een zicht te hebben op de toekomstige veroudering kunnen we kijken naar de 60-plussers. De steden Antwerpen en Mechelen die wel een hoog aandeel 80-plussers kennen, tellen minder dan gemiddeld 60-plussers. De Kempische steden Turnhout en vooral Oud Turnhout komen met een meer dan gemiddeld aandeel 60-plussers in beeld. Figuur 6: Aandeel 0 tot 19 - jarigen in de provincie Antwerpen per 1/1/2011 Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 22,89

Essen 23,73

Baarle-Hertog 23,75

Wuustwezel 23,93

Kalmthout 23,57

Ravels 22,77

Merksplas 23,42 Rijkevorsel 23,81

Mediaan provincie Antwerpen: 21,88 Vlaanderen: 21,95

Stabroek 22,3

19,57 - 20,00

Brasschaat 20,84

Antwerpen 23,37

20,07 - 21,00

21,89 - 21,95 22,04 - 23,00 23,11 - 24,00 24,06 - 24,61

Bornem 21,74

Sint-Amands 22,89

Schoten 21,84

Zoersel 21,89

Schilde 21,33

Lille 22,1

Zandhoven 20,86 Ranst 22,24

Mechelen 23,8

Arendonk 23,84

Mol 20,68

Kasterlee 21,88

Dessel 22,04

Vorselaar 21,46

Grobbendonk 21,75 Nijlen 21,36

Herentals 19,57

Olen 21,74

Geel 20,6

Herenthout 20,24 Lier 20,97

Sint-Katelijne-Waver 22,68

Willebroek 23,7

Turnhout 20,45 Oud-Turnhout 21,35 Vosselaar 22,25

Retie 22,62

Wommelgem 21,86 Borsbeek 20,47 Mortsel Boechout 22,4 23,2 Edegem Hemiksem 20,07 Hove 23,79 23,36 Aartselaar Schelle 19,89 Kontich Lint 23,6 23,11 24,61 Niel 23,95 Boom Rumst Duffel 21,71 24,06 22,38 Puurs 22,49

Beerse 23,92

Malle 23,16

Wijnegem 20,69

Zwijndrecht 20,59

21,04 - 21,88

Brecht 23,11

Kapellen 21,3

Berlaar 21,04

Putte 20,43

Balen 21,18 Meerhout 19,64

Heist-op-den-Berg 20,54 Hulshout 21,14

Westerlo 21,21 Laakdal 20,17

Herselt 19,94

Bonheiden 21,51

0-19 jarigen: in procent van de inwoners (1 jan 2011)


12|78

Figuur 7: Aandeel 80-plussers in de provincie Antwerpen per 1/1/2011 Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 3,43

Essen 3,99

Baarle-Hertog 3,39

Wuustwezel 3,36

Kalmthout 4,9

Ravels 3,93



Stabroek 3,26

3,13 - 3,50

Brasschaat 5,68

4,76 - 5,16 5,21 - 5,50 5,55 - 6,00 6,26 - 7,11

Bornem 4,84

Sint-Amands 5,7

Zoersel 4,3

Schilde 5,78

Ranst 4,58

Mechelen 5,37

Kasterlee 3,88

Dessel 4,03

Vorselaar 3,96


Herentals 5,11

Geel 4,59

Olen 3,5



Willebroek 5,37

Mol 4,81

Lille 3,76

Zandhoven 5,02

Wommelgem 5,66 Borsbeek 4,78 Mortsel Boechout 6,79 5,21 Edegem Hemiksem 7,11 Hove 5,15 6,26 Aartselaar Schelle 4,76 Kontich Lint 4,48 3,67 4,7 Niel 5,69 Duffel Boom Rumst 5,21 5,41 5,55 Puurs 5,11

Arendonk 4,08

Vosselaar 3,38 Retie 3,49

Wijnegem 6,96

Zwijndrecht 5,56

4,03 - 4,74

Turnhout Oud-Turnhout 4,72 3,81

Beerse 3,13

Malle 4,69

Schoten 5,64

Antwerpen 5,62

3,52 - 4,00

Brecht 3,52

Kapellen 5,93

Berlaar 5,39

Meerhout 4,46 Westerlo 4,12

Heist-op-den-Berg 5

Laakdal 4,59

Hulshout 4,31

Putte 5,3

Balen 4,22

Herselt 5,48

Bonheiden 6,8

80+ jarigen: in procent van de inwoners (1 jan 2011)

Figuur 8: Aandeel 60-plussers in de provincie Antwerpen per 1/1/2012 Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 21,91

Essen 22,42

Baarle-Hertog 23,65

Wuustwezel 20,1

Kalmthout 24,76

Ravels 22,96


Mediaan provincie Antwerpen: 24,18 Stabroek 21,43

Brasschaat 27,39

Antwerpen 22,13

19,58 - 21,43

23,27 - 24,18 24,19 - 24,97 25,00 - 25,69 26,10 - 29,94

Bornem 25,29

Sint-Amands 25,09

Schoten 26,24

Zoersel 26,1

Schilde 29,7

Lille 21,27

Zandhoven 25 Ranst 24

Mechelen 22,23

Arendonk 21,64

Mol 24,44

Kasterlee 22,74

Dessel 23,55

Vorselaar 22,32


Herentals 24,35

Olen 21,85

Geel 23,65



Willebroek 23,36


Retie 22,48


Beerse 21,03

Malle 23,27

Wijnegem 26,45

Zwijndrecht 25,06

21,64 - 23,00

Brecht 21,7

Kapellen 27,45

Berlaar 24,93

Putte 25,69




Herselt 25,2

Bonheiden 28,47

>=60 jarigen, in procent van alle inwoners (1 jan 2012)


13|78

1.3.2. Herkomst De provincie Antwerpen telt 22,05 % inwoners van vreemde herkomst. 21,6% van deze inwoners komt uit Nederland. Zij wonen veelal in de meest noordelijke grensgemeenten. Ze worden door mensen niet als vreemdeling gezien. Daarom zullen we in de verdere bespreking deze inwoners als Belgen beschouwen. Antwerpen is met 38,52 % inwoners van vreemde herkomst (1/1/2012) koploper, gevolgd door Mechelen (25,75 %), Boom (23,57 %) en Willebroek (20,20 %). wat betreft het aandeel Turnhout, Borsbeek, Mortsel, Lier, Edegem, Hemiksem, Zwijndrecht, Mol en Niel zijn (in deze volgorde) de andere gemeenten met meer dan 10 % inwoners van vreemde herkomst. Figuur 9: inwoners met een vreemde herkomst in % van de bevolking Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 36,48

Essen 32,18

Baarle-Hertog 65,66

Wuustwezel 15,76

Kalmthout 19,46

Ravels 40,6



Brasschaat 15,98

Antwerpen 42,64

4,92 - 6,00

8,36 - 10,57 10,60 - 15,00 15,02 - 25,00 25,89 - 65,66

Bornem 7,49

Sint-Amands 10,71

Schoten 14,26

Zoersel 8,89

Schilde 15,36

Lille 6,42


Mechelen 27,46

Arendonk 24,32

Mol 15,82

Kasterlee 7,67

Dessel 10,1

Vorselaar 4,96


Herentals 9,96

Olen 7,14

Geel 10,32



Willebroek 21,58

Turnhout Oud-Turnhout 22,9 18,57 Vosselaar 10,78

Retie 12,77

Wommelgem 11,71 Borsbeek 17,13 Mortsel Boechout 15,38 8,74 Edegem Hemiksem 15,02 Hove 12,86 7,97 Aartselaar Schelle 10,55 Kontich Lint 9 8,89 10,06 Niel 12,13 Boom Rumst Duffel 8,57 9,47 25,89 Puurs 6,66

Beerse 10,6

Malle 9,4

Wijnegem 11,52

Zwijndrecht 13,52

6,08 - 8,00

Brecht 11,46

Kapellen 17,66

Berlaar 6,36

Putte 5,53




Herselt 5

Bonheiden 7,48

Inwoners met vreemde herkomst, in % van inwoners (1 jan 2012)


14|78

Figuur 10: inwoners met een vreemde herkomst (exclusief Nederlanders) in % van de bevolking Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 7,09

Essen 5,57

Baarle-Hertog 5,56

Wuustwezel 5,08

Kalmthout 5,54

Ravels 4,02



Brasschaat 8,71

Antwerpen 38,52

3,22 - 4,00

Brecht 5,21

Kapellen 8,81

5,08 - 6,01 6,04 - 10,00 10,08 - 15,00 15,57 - 38,52

Bornem 6,04

Sint-Amands 9,27

Zoersel 4,92

Schilde 6,85

Lille 3,37

Wijnegem 8,44

Wommelgem 9,5 Borsbeek 14,61 Mortsel Boechout 13 6,15 Edegem Hemiksem 12,1 Hove 11,28 5,98 Aartselaar Schelle 8,61 Kontich Lint 7,16 7,47 7,92 Niel 10,08 Boom Rumst Duffel 7,05 7,41 23,57 Puurs 5,4


Mechelen 25,72

Arendonk 8,78

Mol 10,85

Kasterlee 4,09

Dessel 5,4

Vorselaar 3,22


Herentals 7,95

Olen 5,33

Geel 8,03



Willebroek 20,2


Retie 4,56

Schoten 9,43

Zwijndrecht 11,04

4,02 - 5,00

Beerse 4,64

Malle 4,98

Berlaar 5,15

Meerhout 4,05

Heist-op-den-Berg 4,16

Putte 4,65

Balen 4,67

Hulshout 4,41


Herselt 3,69

Bonheiden 5,43

Inwoners met vreemde herkomst, excl. Nederland, in % van inwoners (1 jan 2012)

De grootste groep van mensen van vreemde herkomst zijn de mensen uit het noorden en het westen van de EU (15,63 %), gevolgd door de andere landen van Azië (14,32 %), niet-EU Oost Europeanen (12,87 %), personen uit de Maghreb (12,7 %) en Oost-Europese EU-burgers(12,01%). Gemiddeld 1,39 % van de inwoners uit de provincie is afkomstig van de Maghreblanden. Dit percentage is echter zeer variabel. Mechelen (12,49% van de inwoners), Antwerpen (11,89 %) en Boom (10,80 %) kennen het hoogste aandeel inwoners van Maghrebafkomst. In Mechelen en Boom maken inwoners met Maghrebachtergrond respectievelijk 49 % en 46 % van de bevolking van vreemde afkomst uit. In de gemeenten rond Antwerpen en Mechelen en in beide steden zelf zijn inwoners afkomstig uit Maghreblanden de grootste groep van vreemde afkomst, evenals in de steden Turnhout en Geel. Mensen van Turkse herkomst maken slechts 9 % van het aantal inwoners met vreemde herkomst uit. 24.780 van de 28.950 inwoners van Turkse herkomst zijn echter terug te vinden in 5 gemeentes: Antwerpen (19.452 = 10 % van het aantal mensen met vreemde herkomst), Mechelen (1,897 – 8,9 % ), Willebroek (1.288 – 25,7 %), Lier (1.204 – 28,6) en Mol (939 – 24,8 %). Mensen met een migratieachtergrond zijn beduidend jonger dan autochtonen. Onderstaand kaartje geeft de verhouding van het aandeel jongeren (0-19 jaar) van vreemde herkomst (met uitzondering van Nederlanders) aan t.o.v. de totale bevolking. Opvallend zijn de hoge percentages in Antwerpen (59,21 %), Mechelen (43,32 %) en Boom (40,8 %), gevolgd door Willebroek (34,84 %), Turnhout (28,25 %), Borsbeek (26,24 %), Mortsel (22,54 %), Lier (22,15 %), Edegem (22,15 %) en Zwijndrecht


15|78

(20,91 %). In Mechelen (22,66 %), Antwerpen (21,18 %), en Boom (20,21 %) is telkens meer dan 20 % van Marokkaanse herkomst. Figuur 11: aandeel 0-19 jarigen met vreemde herkomst (excl. Nederlanders), in % van de 0-19-jarigen (1/1/2012) Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 9,82

Essen 8,79

Baarle-Hertog 9,59

Wuustwezel 7,53

Kalmthout 9,69

Ravels 6,44



Brasschaat 15,84

Antwerpen 59,21

5,11 - 7,00

9,14 - 10,29 10,34 - 15,00 15,35 - 20,00 20,91 - 59,21

Bornem 11,34

Sint-Amands 16,56

Schoten 17,13

Zoersel 9,14

Schilde 12,82

Lille 5,87


Mechelen 43,32

Arendonk 15,35

Mol 18,89

Kasterlee 7,81

Dessel 9,66

Vorselaar 5,11


Herentals 14,36

Olen 9,17

Geel 14,53



Willebroek 34,84


Retie 7,43


Beerse 7,02

Malle 8,54

Wijnegem 14,9

Zwijndrecht 20,91

7,02 - 9,00

Brecht 8,51

Kapellen 16,14

Berlaar 9,67

Meerhout 7,92

Heist-op-den-Berg 8

Putte 9,16

Balen 8,77

Hulshout 8,42


Herselt 6,62

Bonheiden 11,31

0-19 jarigen met vreemde herkomst, excl. Nederland, in % van 0-19 jarigen (1 jan 2012)

1.3.3. Huishoudensgrootte / aantal huishoudens de gemiddelde gezinsgrootte is het kleinst in de steden Antwerpen, Turnhout, Borsbeek, Lier, Mortsel, Edegem, Herentals en Zwijndrecht. Daar vinden we ook het grootste aandeel eenoudergezinnen. De gemiddeld grootste huishoudens vinden we in het noorden van de provincie.


16|78

Figuur 12: gemiddeld aantal personen per privaat huishoudens (1/14/*2012) Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 2,52

Essen 2,52

Ravels 2,51

Baarle-Hertog 2,49

Wuustwezel 2,57

Kalmthout 2,53



2,13

Brasschaat 2,36

2,41 - 2,43 2,44 - 2,50 2,51 - 2,55 2,56 - 2,64

Bornem 2,4

Sint-Amands 2,54

Zoersel 2,53

Schilde 2,47


Lille 2,51

Mechelen 2,34

Mol 2,35

Kasterlee 2,52

Dessel 2,46

Vorselaar 2,42



Herentals 2,29

Geel 2,34

Olen 2,43



Willebroek 2,42

Arendonk 2,47

Vosselaar 2,55 Retie 2,51

Wijnegem 2,35

Zwijndrecht 2,32

2,32 - 2,40

Turnhout 2,21 Oud-Turnhout 2,52

Beerse 2,56

Malle 2,49

Schoten 2,37

Antwerpen 2,13

2,21 - 2,30

Brecht 2,53

Kapellen 2,4

Berlaar 2,44


Westerlo 2,43


Laakdal 2,39

Hulshout 2,36

Putte 2,4

Herselt 2,41

Bonheiden 2,5

Gemiddeld aantal personen per privaat huishouden (1 jan 2012)

Figuur 13: alleenstaande mannen en vrouwen ,alleenstaande vaders en moeders in % v/d particuliere huishoudens (1/1/2012) Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 22,8

Essen 24,07

Baarle-Hertog 30,34

Wuustwezel 22,89

Kalmthout 23,68

Ravels 21,86



Brasschaat 29,6

Antwerpen 47,96

19,27 - 21,00

23,10 - 24,57 24,75 - 27,00 28,11 - 35,00 35,83 - 47,96

Bornem 25,09

Sint-Amands 23,1

Schoten 29,49

Zoersel 20,49

Schilde 24,77

Lille 21,86


Mechelen 37,93

Arendonk 22,26

Mol 26,98

Kasterlee 22,43

Dessel 21,85

Vorselaar 25,29


Herentals 30,13

Olen 22,91

Geel 28,11



Willebroek 30,3


Retie 21,28


Beerse 21,44

Malle 24,05

Wijnegem 29,18

Zwijndrecht 30,53

21,01 - 23,00

Brecht 21,34

Kapellen 26,53

Berlaar 23,82

Putte 24,75




Herselt 25,72

Bonheiden 23,67

Alleenstaande mannen en vrouwen, alleenstaande vaders en moeders, in procent van de particuliere huishoudens (1 jan 2012)


17|78

De evolutie van het aantal huishoudens geeft een indicatie van de te verwachten druk op de woonmarkt. De groei is zowel het gevolg van de gezinsverdunning als van migratie. De verwachte procentuele groei is het kleinst in het grootstedelijk gebied. In absoute cijfers wordt er een toename met 83.000 huishoudens verwacht voor de provincie Antwerpen (2007-2022). Figuur 14: evolutie van het aantal huishoudens (2007-2022) per gemeente volgens de open bevolkingsprognose.


18|78

2. ARMOEDE IN DE PROVINCIE ANTWERPEN 2.1. FINANCIËLE ARMOEDE Het aantal mensen dat moet rondkomen met een laag inkomen kan afgeleid worden van het aantal personen dat recht heeft op een voorkeurregeling ziekteverzekering. Het aandeel mensen dat met een laag inkomen moet zien rond te komen is het grootst in de steden Antwerpen (22,4 %) en Mechelen (17,6 %), maar ook Boom (16,3 %), Turnhout (15 %), Lier (13,6 %) en Heist-op-den-Berg (13,5 %) scoren boven het Vlaams gemiddelde. Figuur 15: verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering in % van het aantal inwoners (2013) Bron: Sociaal Kompas

Wanneer we kijken naar wie beroep doet op een gegarandeerd minimuminkomen krijgen we een veranderd beeld. Antwerpen (2,89 %) , Mechelen (2,33 %), en Turnhout (2,12 %) blijven hoog scoren. Sint-Katelijne-Waver (2,64 %), Geel (2,41 %), Duffel (2,3 %), Heist-op-den-Berg (2.3 %) en Malle (2,14%). Boom verdwijnt uit beeld.


19|78

Figuur 16: Gemiddeld aantal leefloners + inkomensvervangende tegemoetkoming PMEH + gewaarborgd inkomen bejaarden + inkomensgarantie ouderen, in procent van inwoners (2009...2011) Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 1,4

Essen 1,42

Baarle-Hertog 1,13

Wuustwezel 1,47

Kalmthout 1,17

Ravels 1,05



Stabroek 0,92

Brecht 1,37

Kapellen 0,99 Brasschaat 1,38

Beerse 1,05

Malle 2,14


Arendonk 1,12

Mol 1,31

0,76 - 1,00 1,04 - 1,20

Antwerpen 2,89

1,22 - 1,35

2,12 - 2,20 2,30 - 2,50 2,64 - 2,89

Bornem 1,44

Puurs 1,51

Zoersel 1,75

Schilde 1,09

Wommelgem 1,26 Borsbeek 1,62 Mortsel Boechout 1,92 1,68 Edegem Hemiksem 1,23 Hove 1,51 0,93 Aartselaar Schelle 1 Kontich Lint 1,16 0,76 1,22 Niel 1,18 Duffel Boom Rumst 2,3 1,24 1,67

1,62 - 1,98

Sint-Amands 1,62

Schoten 1,17

Lille 1,63

Wijnegem 1,32

Zwijndrecht 1,39

1,37 - 1,52

Retie 1,09

Zandhoven 0,91 Ranst 1

Mechelen 2,33

Dessel 0,99

Vorselaar 1,48


Herentals 1,65

Olen 1,2

Geel 2,41



Willebroek 1,84

Kasterlee 1,18

Berlaar 1,69

Putte 1,98




Herselt 1,52

Bonheiden 1,47

Gemiddeld aantal leefloners + inkomensvervangende tegemoetkoming PMEH + gewaarborgd inkomen bejaarden + inkomensgarantie ouderen, in procent van inwoners (2009...2011)

2.2. KINDERARMOEDE 2.2.1. Kinderarmoede Om kinderarmoede in beeld te brengen kunnen we drie indicatoren hanteren: geboorten in kansarme gezinnen, het aandeel 0 tot 19-jarigen dat in aanmerking komt (als titularis of ten laste) voor de voorkeurregeling met de ziekteverzekering en het aantal kinderen dat opgroeit in een eenoudergezin. Een eerste – veel gebruikte – is die van het aantal geboorten in kansarme gezinnen. Deze gegevens zijn afkomstig van de regioteams van Kind en Gezin. Wanneer een gezin aan drie of meer van deze zes criteria beantwoordt wordt het als kansarm beschouwd. De criteria zijn: • het maandinkomen van het gezin, • de arbeidssituatie van de ouders, • de opleiding van de ouders, • de huisvesting, • de ontwikkeling van de kinderen en • de gezondheid.


20|78

Hoewel we de cijfers moeten relativeren door het kleine aantal geboorten waarover uitspraak gedaan wordt, zien we toch dat Antwerpen (22,27 %), Mechelen (14,2 %) en Arendonk (14,76 %) er bovenuit steken, gevolgd door Turnhout met 9,89 %. Figuur 17: Geboorten in kansarme gezinnen, in procent van de geboorten (2009...2011) Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 1,19

Essen 1,65

Baarle-Hertog 2,41

Wuustwezel 2,32

Kalmthout 1,45

Ravels 3,21



Stabroek 3,52

Brecht 2,19


Beerse 2,65

Malle 3,37


Arendonk 14,76

Mol 2,94

0,75 - 1,45 1,58 - 2,00

Antwerpen 22,27

2,01 - 2,85

4,12 - 6,10 7,48 - 8,50 9,89 - 10,00 14,20 - 22,27

Bornem 1

Sint-Amands 1,17

Schoten 8,37

Wommelgem 3,9 Borsbeek 7,57 Mortsel Boechout 4,67 2,33 Edegem Hemiksem 2,55 Hove 3,1 1,01 Aartselaar Schelle 0,75 Kontich Lint 1,01 4,75 3,33 Niel 2,93 Duffel Rumst Boom 2,35 4,14 8,35 Puurs 1,58

Zoersel 1,42

Schilde 2,67

Lille 3,53

Wijnegem 4,12

Zwijndrecht 5,55

2,86 - 4,00

Retie 2,47


Mechelen 14,2


Dessel 2,84

Herentals 7,48

Olen 3,72

Geel 2,78



Willebroek 5,19

Kasterlee 3,25

Vorselaar 3,65

Berlaar 2,13

Putte 1,69




Herselt 2,86

Bonheiden 1,39

Geboorten in kansarme gezinnen, in procent van de geboorten (2002…2011)

Het aandeel 0 tot 19-jarigen dat in aanmerking komt (als titularis of ten laste) voor de voorkeurregeling met de ziekteverzekering, biedt een betrouwbaarder beeld. Antwerpen blijft met (29,5 %) koploper, gevolgd door Mechelen (22,48 %), Boom (16,85 %) en Turnhout (15,09 %). Arendonk (zie kinderen in kansarmen gezinnen) scoort hier met 5,69 % laag.


21|78

Figuur 18: 0-19 jarigen titularis of ten laste voorkeurregeling ziekteverzekering, in % van 0-19 jarigen (2012) Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 4,81

Essen 5,81

Baarle-Hertog 4,64

Wuustwezel 6,73

Kalmthout 6,25

Ravels 5,7



Stabroek 6,3

Brecht 5,19


Beerse 6,64

Malle 6,05


Arendonk 5,69

Mol 8,95

3,34 - 4,00 4,29 - 5,00

Antwerpen 29,5

5,09 - 6,14

7,61 - 10,78 11,22 - 13,00 15,09 - 17,00 22,48 - 29,50

Bornem 6,04

Sint-Amands 7,27

Schoten 6,95


Zoersel 4,58

Schilde 3,96

Lille 5,44

Wijnegem 6,39

Zwijndrecht 10,45

6,16 - 7,50

Retie 5,09


Mechelen 22,48

Dessel 5,9

Vorselaar 7,61


Herentals 8,51

Olen 6,16

Geel 8,86



Willebroek 12,58

Kasterlee 5,87

Berlaar 6,11

Putte 5,29




Herselt 7,43

Bonheiden 4,29

0-19 jarigen titularis of ten laste voorkeurregeling ziekteverzekering, in % van 0-19 jarigen (2012)

Vooral Antwerpen (250), Mechelen (196) en Boom (183) en Willebroek (143) scoren hoog, gevolgd door Turnhout, Zwijndrecht, Hemiksem en Niel. Een derde invalshoek kan het aandeel kinderen dat opgroeit in een eenoudergezin zijn. Dit aandeel varieert van 13,01 voor Antwerpen, Mortsel (11,29), Brasschaat (10,42), Zwijndrecht (10,26) Borsbeek (10,57), Lier (10,52) tot 3,74 voor Oud –Turnhout.


22|78

Figuur 19: 0-5 jarigen wonend in een eenoudergezin, in procent van 0-5 jarigen (1 jan 2012) Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 5,99

Essen 6,24

Baarle-Hertog 5,94

Wuustwezel 6,6

Kalmthout 5,44

Ravels 5,76



Brasschaat 10,42

Antwerpen 13,01

3,74 - 5,00

7,52 - 9,00 9,16 - 10,00 10,26 - 13,01

Bornem 8,08

Sint-Amands 6,96

Puurs 7,57

Schoten 8,52

Zoersel 7,46

Schilde 8,68

Lille 4,61


Mechelen 9,25

Arendonk 8,22

Mol 7,87

Kasterlee 6,56

Dessel 4,35

Vorselaar 7,34


Herentals 8,33

Olen 7,96

Geel 7,71



Willebroek 8,55


Retie 5,78

Wommelgem 8,96 Borsbeek 10,57 Mortsel Boechout 11,29 7,32 Edegem Hemiksem 7,84 Hove 9,71 5,82 Aartselaar Schelle 8,35 Kontich Lint 7,59 7,52 5,47 Niel 9,95 Duffel Boom Rumst 6,46 7,76 8,62

6,01 - 7,49

Beerse 6,5

Malle 8,01

Wijnegem 9,16

Zwijndrecht 10,26

5,04 - 6,00

Brecht 6,14

Kapellen 7,98

Berlaar 4,62

Putte 6,48




Herselt 6,59

Bonheiden 5,12

0-5 jarigen wonend in een eenoudergezin, in procent van 0-5 jarigen (2012)

2.2.2. Armoede bij jongeren Om armoede bij jongeren in beeld te brengen hanteren we ook twee indicatoren: De onderwijs kansarmoede indicator brengt kansarmoede bij leerlingen in kaart. Het cijfer is de som van 4 elementen waar elke leerling 0 (neen) of 1 (ja) op scoort. De onderwijs kans-armoede indicator is de som van de vier aparte indicatoren per leerling, of het gemiddelde van alle leerlingen in een gemeente of regio. De vier criteria zijn: • het opleidingsniveau van de moeder is hoogstens lager secundair onderwijs, • tweede gezinstaal verschilt van de onderwijstaal, • de leerling woont in een buurt met zeer hoog percentage 15-jarigen met 2 jaar schoolse

vertraging, • de leerling komt in aanmerking voor een schooltoelage.


23|78

Figuur 20: Leerlingen gewoon secundair onderwijs: onderwijs kansarmoede-indicator (2010-2011) Bron : Sociaal Kompas

Hoogstraten 0,52

Essen 0,57

Baarle-Hertog 0,78

Wuustwezel 0,53

Kalmthout 0,47

Ravels 0,52



Stabroek 0,69

Brecht 0,48


Beerse 0,48

Malle 0,58


Arendonk 0,54

Vosselaar 0,44

Mol 0,73

0,27 - 0,39 0,42 - 0,45

Antwerpen 2,04

0,46 - 0,52

0,61 - 0,78 0,86 - 0,97 1,11 - 1,45 1,60 - 2,04

Bornem 0,39

Sint-Amands 0,76

Schoten 0,71


Zoersel 0,33

Schilde 0,43

Lille 0,47

Wijnegem 0,62

Zwijndrecht 1,24

0,53 - 0,60

Retie 0,49


Mechelen 1,6


Dessel 0,55

Herentals 0,75

Olen 0,61

Geel 0,68



Willebroek 1,11

Kasterlee 0,38

Vorselaar 0,52

Berlaar 0,45

Meerhout 0,6


Putte 0,49

Balen 0,51

Hulshout 0,44


Herselt 0,51

Bonheiden 0,27

Leerlingen gewoon secundair onderwijs: onderwijs kansarmoede-indicator (2010-2011)

Een ander beeld op kansarmoede bij jongeren kan gegeven worden door het bekijken van het aandeel leefloontrekkende jongeren (18-25 jaar). Dat levert volgend beeld op: een hoge score op beide indicatoren voor Antwerpen (2,04 OKI en 2,09 % jongeren met een leefloon), Mechelen (1,6 en 2,15 %), Boom (1,45 en 1,41 %), Turnhout (1,15 en 1,87 %) en Willebroek (1,11 en 2,67 %). Zwijndrecht scoort enkel hoog op de OKI (1,24 en 1,3 %). Geel (0,68 en 2,44 %) en Lier (0,87 en 1,66 %) op het aandeel jonge leefloontrekkers. De verschillen tussen de twee zijn vooral te wijten aan een lager dan gemiddelde (voor de provincie Antwerpen) score voor de buurtgebonden indicator bij de OKI.


24|78

Figuur 21: Gemiddeld aantal 18-24 jarige leefloontrekkers, in % van gemiddeld aantal 18-24 jarigen (2009-2011) Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 0,72

Essen 1,06

Baarle-Hertog 0,07

Wuustwezel 0,9

Kalmthout 1

Ravels 0,35



Stabroek 0,61

Brecht 0,4


Beerse 0,31

Malle 0,49


Arendonk 0,62

Vosselaar 0,43

Mol 0,91

0,07 - 0,27 0,31 - 0,49

Antwerpen 2,09

0,51 - 0,60

0,90 - 1,16 1,29 - 1,52 1,61 - 1,87 2,09 - 2,67

Bornem 0,53

Sint-Amands 0,52

Schoten 0,65


Zoersel 0,36

Schilde 0,1

Lille 0,59

Wijnegem 0,38

Zwijndrecht 1,3

0,61 - 0,84

Retie 0,48


Mechelen 2,15


Dessel 0,61

Herentals 0,77

Olen 1,52

Geel 2,44



Willebroek 2,67

Kasterlee 0,73

Vorselaar 0,64

Berlaar 0,78

Putte 0,52




Herselt 0,95

Bonheiden 0,46

Gemiddeld aantal 18-24 jarige leefloontrekkers,in % van gemiddeld aantal 18-24 jarigen (2009-2011)

2.2.3. Samenvattend In het rapport van de provincie Antwerpen combineren Bottu en Maynissen vier indicatoren tot één synthese. Het percentage 0-19 jarigen dat leeft in een gezin met een inkomen onder de grens voor een verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering telt voor 50 % van de waarde. De ander 50% is het gewogen gemiddelde van: de ‘onderwijs kansen-indicator’, de index voor ‘jongvolwassen werkzoekenden met lage scholing’, en van de index voor ‘geboortes in kansarme gezinnen’. Antwerpen (259), Mechelen (192), Boom (167) en Turnhout (139) zijn ‘koplopers’ in de provincie wat betreft kinderarmoede. Willebroek (128), Borsbeek (113), Zwijndrecht (106), Lier (104), Hemiksem (103) en Niel (102) zijn de overige gemeenten die hoger scoren dan Vlaanderen. De meeste donkerrode gebieden zijn gelegen in een (regionale) stad. Kinderarmoede is dus hoofdzakelijk een stedelijk fenomeen. Negen Antwerpse steden / gemeenten scoren meer dan gemiddeld op de gegroepeerde indicator.


25|78

Figuur 22: syntheseindicator kinderen in armoede (Antwerpen) Bron: Bottu en Maynissen

Synthese kinderen en armoede

Essen Hoogstraten Ravels Baarle-Hertog Kalmthout

index 100 voor Vlaanderen

Wuustwezel Merksplas Rijkevorsel

Stabroek

Na de bovengrens van elke klasse is vermeld hoeveel procent van de VLAAMSE gemeenten lager scoren.

Brecht

Kapellen

Arendonk

Turnhout Oud-Turnhout

Beerse

Brasschaat

Vosselaar

Malle

Mol

< 50 (p30) 50 ... < 60 (p50) 60 ... < 70 (p67) 76 ... < 78 (p75) 78 ... < 100 (p85) 100 ... < 133 (p95) > 133

Retie Schoten

Antwerpen

Lille Kasterlee

Zwijndrecht

Zandhoven

Wommelgem Ranst

Borsbeek

Grobbendonk

Mortsel

Herentals

Boechout Edegem

Boom

Balen

Herenthout Meerhout

Lier Westerlo

Berlaar Duffel

Rumst

Heist-op-den-Berg

Laakdal

Hulshout

Willebroek

Puurs

Geel

Olen

Nijlen

Niel Bornem

Dessel

Vorselaar

Hove Hemiksem Aartselaar Kontich Lint Schelle

Antwerpen 259 Mechelen 192 Boom 167 Turnhout 139

Zoersel

Schilde Wijnegem

Sint-Katelijne-Waver

Sint-Amands

Putte

Herselt

Mechelen Bonheiden

Figuur 23: synthese-indicator kinderen in armoede (Vlaanderen) Bron: Bottu en Maynissen

Synthese kinderen en armoede (Vlaamse gemeenten)

! !

!

!

! !

!

!

!

!

!

! !

! !

!

!

!

!

!

!

! !

!

!

!

! !

!

!

!

! !

!

! !

!

!

!

! !

!

!

! !

!

!

!

!

! ! !

!

!

!

! !

!

! ! !

!

!

!

! !

!

! !

!

!

! !

! ! !

!

!

!

!

!

!

! !

!

!

!

!

!

! !

!

!

!

!

!

!

!

! ! !

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

! !

!

!

!

!

! !

!

!

!

!

! !

!

! ! !

!

!

!

!

!

!

!

!

! !

!

!

!

! !

!

!

! !

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

! !

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

! !

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

! !

! !

! ! ! !

!

! !

!

!

!

!

!

!

!

!

! !

!

! ! ! !

! !

!

!

!

!

! ! !

!

! !

!

!

!

!

!

! !

!

! !

! ! !

!

! !

!

!

!

! !

!

!

! ! !

!

!

!

!

! !

! !

!

!

!

!

!

! !

!

!

!

!

!

!

!

!

! ! !

!

!

!

!

!

!

!

!

! !

!

!

!

!

! !

!

!

!

! !

! !

!

! !

! !

! ! !

!

!

index (Vlaanderen = 100) Na elke klasse is vermeld hoeveel procent van de Vlaamse gemeenten hoger scoren

< 50 (p30)

60 ... < 70 (p67)

78 ... < 100 (p85)

50 ... < 60 (p50)

70 ... < 78 (p75)

100 ... < 133 (p95)

> 167: Antwerpen 259, Ronse 219, Mechelen 192, Genk 184, Oostende 175, Gent 174, Boom 167


> 133

Provinciegrens !

!

ondersteunend centrum

!

regionale stad

26|78

2.3. ARMOEDE BIJ OUDEREN Ook hier hanteren we twee indicatoren: Het aandeel plus 60-jarigen dat in aanmerking komt voor de voorkeurregeling met de ziekteverzekering en het gemiddeld aandeel van de plus 65-jarigen met gewaarborgd inkomen bejaarden of inkomensgarantie ouderen. Beiden geven een zeer uiteenlopend beeld: Wat betreft het aandeel plus 60-jarigen dat in aanmerking komt voor de voorkeurregeling met de ziekteverzekering is er een hoge score voor de gemeenten Herenthout (36,5 %), Berlaar (35,5 %), Vorselaar (35 %), Hulshout (33,7 %), Nijlen (33,6 %), Heist-op-den-Berg (33,9 %, ), Putte (33,5 %), Sint-Amands (31,9 %), Lille (31,7 %), Sint-Katelijne-Waver (30,5 %) Rijkevorsel (29,9), Herselt (29,7 %), Meerhout (29,5), Balen (27,9), Hoogstraten (27,6), Merksplas (28,7), Geel (28,6), Herentals (27,7) Retie (27,2) en Grobbendonk (26,8)(hoger dan het Vlaams gemiddelde). Figuur 24: verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering 60 jaar of ouder, in % van de 60-plussers (1/1/2013) Bron: Provant

Voor deze indicator zin het niet de steden die hoog oplichten, wel zien we een concentratie rond Heist-op-den Bergh en (minder uitgesproken) in de Kempen. Guido Bottu en Rudy Marynissen verklaren vier elementen die het verschil verklaren: • vroegere of latere salariëring (geringere pensioenrechten van zelfstandigen), • loonverschillen tussen tewerkstellingssectoren, • hoger of lager aandeel dat tewerkgesteld was in de overheidssector, • vroegere of latere verspreiding van het tweeverdienersmodel.


27|78

Putte (6,6 %) telt het hoogste aandeel plus 65-jarigen met gewaarborgd inkomen bejaarden of inkomensgarantie ouderen, gevolgd door Sint-Katelijne-Waver (6,56 %), Antwerpen (6,46 %), Heistop-den-Berg (6,42 %) en Malle (6,32 %). Hier zien we een mix tussen stedelijke en regionale verklaringen. Figuur 25: Gemiddeld aantal +65 jarigen met gewaarborgd inkomen bejaarden of inkomensgarantie ouderen Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 4,46

Essen 2,63

Baarle-Hertog 2,93

Wuustwezel 4,13

Kalmthout 2,19

Ravels 3,11



Stabroek 1,98

1,82 - 2,00

Brasschaat 2,76

Antwerpen 6,46

2,19 - 2,75

3,37 - 4,00 4,03 - 4,86 5,18 - 6,00 6,32 - 6,60

Bornem 3,9

Sint-Amands 5,18

Schoten 2,2

Zoersel 2,39

Schilde 2,39

Lille 4,78


Mechelen 5,71

Arendonk 3,38

Mol 2,68

Kasterlee 3,58

Dessel 2,2

Vorselaar 4,53


Herentals 4,78

Olen 2,75

Geel 4,13



Willebroek 3,73


Retie 2,45


Beerse 2,87

Malle 6,32

Wijnegem 3,25

Zwijndrecht 2,67

2,76 - 3,31

Brecht 3,71

Kapellen 1,83

Berlaar 5,52

Putte 6,6



Westerlo 3,37

Hulshout 3,44

Laakdal 3,64

Herselt 4,2

Bonheiden 4,03

Gemiddeld aantal >=65 jarigen met gewaarborgd inkomen bejaarden of inkomensgarantie ouderen, in % van gemiddeld aantal >=65 jarigen (2010...2012)


28|78

3. THEMATISCHE CIJFERS OVER ARMOEDE IN DE PROVINCIE ANTWERPEN Naast cijfergegevens over (armoede in) de provincie benoemen we zes ‘grondrechten’ waarop Samenlevingsopbouw zou kunnen inzetten: wonen, energie, maatschappelijke dienstverlening, gezondheid, onderwijs en arbeid.

3.1. WONEN De woonmarkt kan grosso modo verdeeld worden in drie segmenten: private eigendom, sociale huur en private huur (we maken hier abstractie van minder aanwezige vormen van wonen zoals wooncoöperaties, noopdopvang, huisjesmelkerij … en van vormen van collectief wonen (RVT e.a.)). De woningmarkt ziet er in Europa overal anders uit (zie figuur 26). Vlaanderen is een regio met zeer veel eigenaars. In 2009 was 75,6 % van de Vlamingen eigenaar van de woning die ze bewoonden, waarvan 34,5% zonder afbetaling. Dit percentage is de laatste decennia steeds toegenomen. Ditzelfde geldt voor de provincie Antwerpen, waar het aandeel steeg van 59,6% in 1981 tot 74 % in 2005. Het aandeel sociale huurders bleef min of meer stabiel (7,9 %) voor Vlaanderen. De private huurmarkt is goed voor de resterende 14,8 %. Figuur 26: Verdeling van de totale bevolking naar bewonerstitel (in %), Belgische gewesten en EU 27-landen (2009) Bron: Vlaamse overheid

Drie kaartjes die de situatie in Vlaanderen illustreren geven een duidelijk beeld van de ongelijke verhoudingen tussen de drie ‘woonmarkten’.


29|78

Figuur 27: Percentage woningen bewoond door de eigenaar Bron: Kenniscentrum Vlaamse Steden

Figuur 28: Percentage woningen gehuurd van particulieren of vennootschappen Bron: kenniscentrum Vlaamse Steden

Figuur 29: Percentage woningen gehuurd van SHM's of andere openbare instellingen Bron: Kenniscentrum Vlaamse Steden


30|78

3.1.1. Sociale huisvesting in de provincie Antwerpen Het aandeel sociale woningen in de provincie Antwerpen is de laatste jaren licht gedaald. (zie figuur 30). Figuur 30: Het aandeel sociale woningen in de provincie Antwerpen Bron: VMSW

5,80% 5,75% 5,70% 5,65% 5,60% 5,55% 5,50% 1

2

3

4

5

6

7

8

9 10 11

Het aandeel sociale woningen (SHM en SVK samen) is zeer variabel. In Ranst, Schilde, Aartselaar, Wijnegem, Wommelgem, Kapellen, Borsbeek en Zoersel woont minder dan 1 % van de huishoudens in een sociale huurwoning. Duffel (10,36 %), Boom (10,86 %), Schelle (13,33 %) en Willebroek (15,18 %) staan aan de top van de provincie wat betreft het aandeel sociale woningen. Figuur 31: Aandeel sociale huisvesting in % van de huishoudens Bron: VMSW – Sociaal Kompas

Dit aandeel is niet stabiel. Sommige gemeenten bouwden de laatste jaren bij, andere gemeenten verkleinden hun sociaal patrimonium ( zie ook bijlage 3):


31|78

Figuur 32: evolutie van het aantal sociale huurwoningen (2007 – 2013) Bron: VMSW

Het aantal sociale woningen is ver van toereikend. Drie cijfers illustreren dit: a. Het Grond- en Pandendecreet Het decreet Grond- en Pandenbeleid (27 maart 2009) legt elke gemeente een bindend sociaal objectief op dat betrekking heeft op de realisatie van bijkomende sociale huur- en koopwoningen en sociale kavels. Het bindend sociaal objectief is een gemeentelijke omschrijving van het sociaal woonaanbod dat ten minste moet worden verwezenlijkt tegen 31 december 2020. In dit objectief houdt men rekening met het bestaande aanbod en een realistisch groeipad. Negen procent wordt aanzien als een goede norm waarboven geen uitbreiding meer nodig is.


32|78

Figuur 33: Aantal bijkomend te realiseren sociaal huuraanbod tegen 2020 igv het decreet grond- en pandenbeleid van 27/03/2009 Bron: VMSW

Turnhout (294), Herentals (270) en Brasschaat (255) hebben de grootste achterstand in te halen en moeten de meeste sociale woningen bijbouwen. Antwerpen, Schelle, Boom, Willebroek, Mechelen en Duffel bereikten hun sociaal objectief

b. Het aandeel sociale woningen in verhouding tot recht heeft op de voorkeurregeling in de ziekteverzekering. Deze berekening houdt meer rekening met de huidige samenstelling van de bevolking in de gemeente. Schelle, Willebroek en Lint hebben meer sociale woningen dan rechthebbenden. In Ranst (166,71 keer), Schilde (29,11), Wijnegem (23,37), Aartselaar (22,10), Wommelgem (16,68), Borsbeek (16,38) en Kapellen (11,89 keer) moet het aantal sociale woningen meer dan vertienvoudigd worden om alle rechthebbenden op de voorkeurregeling te bedienen.


33|78

Figuur 34: het aandeel sociale woningen in verhouding tot het aandeel rechthebbenden op de voorkeurregeling in de ziekteverzekering. Bron: VMSW, Provant

c. De wachtlijsten Meer dan 30.000 inwoners uit de provincie Antwerpen staan ingeschreven op de wachtlijst van de sociale huisvesting. Net als in de rest van Blegië is dit aantal stijgend (zie ook bijlage 4). Figuur 35: Evolutie van het aantal mensen op de wachtlijsten Bron VMSW

150,00 100,00

Antwerpen

50,00

België

0,00 1

2

3

4

5

6

7

8

Het aantal en aandeel (t.o.v. het aantal huishoudens) wachtenden is zeer ongelijk verdeeld over de gemeenten van de provincie. Antwerpen telt zowel het grootste aantal wachtenden (15.829) als het grootste aandeel (6,76 % van de huishoudens wacht op een sociale woning). Turnhout en Mechelen volgen met respectievelijk 2.110 (6,61%) en 1232 personen op de wachtlijst (6,03 %). Opvallend is het lage aandeel wachtenden in de gemeenten met weinig tot geen sociale woningen. In Ranst (0,49 %), Schilde (0,56 %) en in Kapellen (0,87 %) is telkens minder dan 1 % van de huishoudens ingeschreven. Het gebrek aan aanbod zit hier ongetwijfeld voor iets tussen. (bijlage 5)


34|78

Figuur 36: Aandeel ingeschreven op de wachtlijst van de sociale huisvesting t.o.v. het aantal huishoudens (2011) Bron: VMSW, Sociaal Kompas

3.1.2. Private eigendom Een woning in eigendom is de ambitie van veel Vlamingen. Voor 76 % van de Vlamingen (2009) is dit ook het geval. Voor de overige blijft dit vaak een na te streven droom. De hoge (stijgende) kostprijs is de belangrijkste hinderpaal. De kostprijs van woningen is de laatste jaren enorm toegenomen. Dit geldt voor alle types woningen. Figuur 37: Kostprijs van woningen in de provincie Antwerpen Bron: aps Vlaanderen.

250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0

appartementen, flats en studio's

1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011

algemeen

De kostprijs van een woning verschilt sterk van gemeente tot gemeente (zie figuur 38). Met een gemiddelde kwartielprijs van 160.000 Euro is de provincie Antwerpen merkelijk duurder dan het Vlaamse gemiddelde van 146.000 Euro. Niel, Hemiksem, Wuustwezel, Boom, Mol, Balen, Herselt, Turnhout en Bornem kennen prijzen onder het Vlaamse gemiddelde. In Aartselaar, Kontich, Mortsel, Brasschaat, Edegem, Boechout, Hove, Zoersel en Schilde betaal je meer dan 200.000 Euro als eerste kwartielprijs.


35|78

Figuur 38: eerste kwartielprijs van woningen (= de kostprijs van duurste woning uit het eerste kwartiel ) (2011) Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 192000

Essen 166500

Kalmthout 185000

Baarle-Hertog 165000

Wuustwezel 135000

Ravels 180000

Merksplas 180000 Rijkevorsel 188000

Mediaan provincie Antwerpen: 165.750 € Vlaanderen: 146.000 €

Stabroek 191500

Brecht 190000

Kapellen 178750 Brasschaat 210000

Turnhout 145000 Oud-Turnhout Beerse 175000 170000 Vosselaar 175000

Malle 185000

Arendonk 176000

Mol 138250

125.000 - 130.000 135.000 - 140.000

Antwerpen 157500

142.538 - 146.000

Wommelgem 180000 Ranst Borsbeek 175000 188500 Mortsel Boechout 200000 212500 Edegem Hemiksem 212000 Hove 127000 213000 Aartselaar Schelle 200000 Lier Kontich Lint 155000 152000 200000 160000 Niel 125000 Boom Rumst Duffel 137000 159000 160000

157.500 - 165.750 166.500 - 180.000 185.000 - 200.000 210.000 - 240.000

Bornem 146000

Sint-Amands 167500

Schilde 240000

Puurs 170000

Zoersel 213000

Lille 188000

Wijnegem 180000

Zwijndrecht 155000

150.000 - 155.000

Schoten 180000

Retie 160000

Sint-Katelijne-Waver 158000

Willebroek 150000 Mechelen 150000

Zandhoven 192000

Grobbendonk 175000 Nijlen 177500

Berlaar 155000

Putte 160000

Kasterlee 188000

Dessel 150000

Vorselaar 153000

Herentals 150000

Olen 162000

Geel 160000

Herenthout 165000

Balen 140000 Meerhout 152500

Heist-op-den-Berg 155000 Hulshout 150000

Westerlo 160000 Laakdal 150000

Herselt 142538

Bonheiden 165000

Verkochte gewone woonhuizen: eerste kwartielprijs (2011)

3.1.3. De Private huurmarkt De derde ‘markt’ is de private huurmarkt. Hierover zijn bijzonder weinig cijfergegevens bekend en al zeker niet tot op het niveau van de gemeenten. Vlaams onderzoek toont aan dat de private huurmarkt een sterk krimpende deelmarkt is. Het krimpende aanbod, gecombineerd met een grote vraag naar huurwoningen, zorgt ervoor dat kandidaat-huurders steeds moeilijker een geschikte woning vinden. Die zoektocht is vooral moeilijk voor kandidaat-huurders met een zwak sociaaleconomisch profiel. De betaalbaarheid is één aspect (zowel de huurprijs als de huurwaarborg). ‘Risicoselectie en uitsluiting’ spelen ook een rol. Huiseigenaren zijn vaak niet bereid zijn om woningen aan allochtonen of leefloongerechtigden te verhuren (Vlaamse Woonraad, 2011).

3.1.4. Woonkwaliteit Ook over woningkwaliteit zijn weinig recente cijfers beschikbaar. Volgens recent Vlaams onderzoek kan 71% van de eigendomswoningen als ‘goed’ worden beschouwd, tegenover 46% van de private huurwoningen en 56% van de sociale huurwoningen (Vlaamse Woonraad, 2011). Een interessante indicator die al een beeld kan geven over de woonkwaliteit is de leeftijd van de woning. De meest recente cijfers dateren echter van de Sociaaleconomische enquête van 2001. Ondertussen is er veel gebeurd op de woningmarkt waardoor de cijfers met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd moeten worden.


36|78

Figuur 39: aandeel woningen van voor 1960 in het totale woningbestand (2001) Bron Sociaaleconomische enquête

3.1.5. Woonwagenbewoners Woonwagenbewoners vormen een relatief kleine maar zeer specifieke doelgroep. Voor een concrete omschrijving van de groep grijpen we terug naar het Integratiedecreet van 22 april 2009. Het gaat om ‘personen die legaal in België verblijven en die wonen of woonden in een woonwagen als vermeld in artikel 2, 33°, van het decreet van 15 juli 1997 houdende de Vlaamse Wooncode, of waarvan de ouders dat deden, met uitzondering van bewoners van campings of gebieden met weekendverblijven’. Woonwagenbewoners hebben enkele gemeenschappelijke kenmerken zoals de rol van de woonwagen in de identiteit van woonwagenbewoners, de rol van de familie en de groep … Ze leven veelal aan de rand van de samenleving. Toch is de groep intern erg gedifferentieerd. Naast de etnisch-culturele diversiteit als Voyageurs, Manoesjen en Roms, zijn er grote socio-economische verschillen. Het Vlaamse integratiebeleid richt zich naar Roms, Manoesjen en Voyageurs die traditioneel wonen of woonden in een woonwagen en geconfronteerd worden met een zekere mate van achterstand. Kenmerkend is de lage werkzaamheidsgraad, een grote afhankelijkheid van vervangingsuitkeringen, de lage scholing (in een beperkte steekproef had 44% geen diploma, 33% een diploma lager onderwijs, 10% een diploma lager secundair onderwijs, 12% een diploma hoger secundair onderwijs en 1% een diploma hoger onderwijs) ... Schattingen (exacte cijfers zijn hier moeilijk te geven) geven aan dat in Vlaanderen in 2011, 967 gezinnen in een woonwagen woonden. 234 daarvan woonden in de provincie Antwerpen. De meesten wonen residentieel. Daarnaast trekken jaarlijks nog (naar schatting) een duizendtal woonwagenbewoners rond in Vlaanderen. De terreinen voorzien voor woonwagenbewoners worden in drie groepen onderverdeeld: residentiële terreinen, doortrekkersterreinen en pleisterplaatsen.


37|78

a. Residentiële terreinen Residentiële terreinen zijn die terreinen waar woonwagenbewoners overwinteren of permanent verblijven. De officiële residentiële woonwagenterreinen zijn meestal een gemeentelijk initiatief. Daarnaast zijn er nog private –veelal kleinschalige – terreinen. Soms gaat het over niet meer dan enkele woonwagens aan de kant van de weg. Ons werkingsgebied telt negen gemeentelijke residentiële woonwagenterreinen verspreid over acht gemeenten. Herentals heeft twee woonwagenterreinen op haar grondgebied. In Mechelen is er nog een privé-woonwagenterrein met acht standplaatsen, uitgebaat door Bond Zonder Naam. In totaal tellen we 131 gemeentelijke en acht privé-standplaatsen voor woonwagens in het gehele werkingsgebied. Onderstaande tabel geeft inzicht in het aantal standplaatsen en het aantal woonwagengezinnen in de betrokken gemeenten. Tabel 1: Gemeenten met een woonwagenterrein, aantal standplaatsen en aantal gezinnen (2011) Bron: Prisma Aantal standplaatsen Antwerpen Grobbendonk Heist-op-den-Berg Herentals Mechelen Mortsel Oud-Turnhout Puurs Sint-Katelijne-Waver

38 10 10 20 + 17 (twee terreinen) 20 + 8 (twee terreinen) 26 8 8 12

aantal woonwagengezinnen ? 14 10 37 30 34 8 13 15

Totaal

173

161 + Antwerpen

Er zijn in de provincie in totaal 173 staanplaatsen voor 234 woonwagengezinnen (schatting zie boven). Dit betekent dat 60 gezinnen niet op een gemeentelijk residentieel woonwagenterrein terechtkunnen. Heel wat gezinnen zijn op zoek naar een standplaats, elk gemeentelijk residentieel woonwagenterrein heeft een wachtlijst met daarop verschillende aanvragen. Een aantal Voyageursgezinnen die in huizen wonen wil terugkeren naar een woonwagen. Privé-initiatief biedt een antwoord op het tekort aan gemeentelijke terreinen. Prisma telde (in 2011) 20 privéterreinen in de provincie Antwerpen zonder de stad, verspreid over 14 gemeenten. Een 40tal gezinnen bewoonde deze privéterreinen. Vaak waren de bewoners er niet in regel, of was het terrein of de woonconstructie niet vergund. De houding van de gemeenten op dit terrein en de overtredingen was zeer divers: van zoeken naar oplossingen en gedogen tot een sanctionerende houding. We vinden privéterreinen terug in Berlaar, Heist-op-den-Berg, Herselt, Mechelen, Puurs, Sint-Katelijne-Waver, Vorselaar , Willebroek, en Wommelgem. We hebben geen zicht op de aanwezigheid van privéterreinen in de stad Antwerpen.


38|78

b. Doortrekkersterreinen Er is één doortrekkersterrein in de stad Antwerpen. Doortrekkers worden als ‘bovenlokaal’ beschouwd, het zijn immers geen inwoners van een bepaalde gemeente. Om die reden volgt de provincie het aantal terreinen en de spreiding op. Er is nood aan minstens één bijkomend terrein in de provincie. De huidige provinciale deputatie is van oordeel dat de provincie hiervoor best initiatief neemt en is bereid het beheer in eigen handen te nemen. In de beleidsbrief zegt de provincie het als volgt: ‘zolang er geen extra doortrekkersterreinen zijn, organiseren we in samenwerking met de gouverneur jaarlijks één sensibilisatieactie. Hiermee willen we gemeentebesturen wijzen op hun plicht om rondtrekkende personen op te vangen op pleisterplaatsen’. Gemeenten zijn geen vragende partij om een doortrekkersterrein op hun grondgebied te installeren.

c. Pleisterplaatsen Een pleisterplaats is niet ingericht voor permanent gebruik. Er moet wel toegang tot water en sanitair aanwezig zijn, zij het niet verplicht als vaste voorziening. Zo volstaat bijvoorbeeld een waterkraan in de buurt, of kunnen werftoiletten als sanitair dienen. Zolang er geen extra doortrekkersterreinen zijn zal de provisie jaarlijks 1 actie organiseren om gemeentebesturen te wijzen op hun plicht rondtrekkenden op te vangen op pleisterplaatsen.(uit beleidsnota)

Onderstaand kaartje geeft zich op de spreiding van de terreinen in de provincie Antwerpen. Figuur 40: woonwagenterreinen in de provincie Antwerpen (2011) Bron: Prisma vzw

Prisma signaleerde in haar memorandum de nood aan initiatieven die werken aan de precaire leefsituatie van deze doelgroep en pleit voor de inzet van een opbouwwerker. Die kan in eerste instantie aan wonen werken, en later aan de bredere thematiek van sociale uitsluiting.


39|78

3.2. ENERGIE Energiearmoede is een thema dat Samenlevingsopbouw Antwerpen Provincie al lang behartigt. We doen dit voornamelijk op Vlaams niveau via Vlaamse beleidsbeïnvloeding. Recent stelde de VREG cijfers over het aantal budgetmeters elektriciteit per gemeente ter beschikking. Op 1/1/2013 waren er in de provincie Antwerpen 766.037 huishoudelijke elektriciteit afnemers aangesloten op het distributienet. Bij 13.044,00 of 1,14 % is er een ingeschakelde budgetmeters actief. In Antwerpen (2,81), Boom (2,77), Willebroek (2,71), Turnhout (2,45), Hemiksem (2,05), Mechelen (2,05) en Niel (2,01) hebben meer dan 2 % van de huishoudelijke elektriciteit afnemers een budgetmeter. In Vosselaar, Zoersel, Hove en Merksplas heeft minder dan 0.5 % van de huishoudelijke elektriciteit afnemers een actieve budgetmeter. Figuur 41: Totale aantal geplaatste ingeschakelde (actieve) budgetmeters op 1/1/2013 / Aantal huishoudelijke elektriciteit afnemers aangesloten op het distributienet op 31/12/2013 Bron: Vlaanderen – afdeling planning en statistiek

3.3. MAATSCHAPPELIJKE DIENSTVERLENING De term ‘maatschappelijke dienstverlening’ kunnen we op verschillende manieren interpreteren: • In een enge betekenis vallen we terug op het gebruik in artikel 1 van de organieke wet

betreffende de OCMW’s van 1976. Hierin omschrijft de wetgever het recht op maatschappelijke dienstverlening als volgt: ‘Maatschappelijke dienstverlening heeft tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid’. Het OCMW is verplicht dit recht te garanderen. Hiertoe zullen ze twee prestaties bieden: 

het bieden van tewerkstelling of een leefloon


40|78



materiële hulp, immateriële (bv. juridisch advies, budgetbegeleiding, etc.) hulp

• Maatschappelijke dienstverlening kan ook breed benaderd worden als ‘de basisdienstverlening

die de samenleving voorziet / moet voorzien voor haar burgers’. Dan komen verschillende domeinen zoals onderwijs, arbeid, welzijn, gezondheid, wonen … in het vizier. • Nog andere auteurs pleiten voor een tussenvorm en verwijzen naar de hulp- en dienstverlening

van welzijnsvoorzieningen. In deze omgevingsanalyse kiezen we voor de brede definitie door diverse vormen van ‘basisdienstverlening’ in beeld te brengen. Dienstverlening die past onder een grondrecht brengen we daar onder. Hier bespreken we de themaoverstijgende vormen van dienstverlening.

3.3.1. Brede dienstverlening Basiswerkingen In de provincie Antwerpen (zonder Antwerpen stad) zijn er 9 erkende verenigingen waar armen het woord nemen: telkens één in Turnhout, Geel, Mol, Heist-op-den-Berg, Herentals, Schriek, Lier en Puurs. In Mechelen zijn er twee verenigingen. Er zijn ook 27 welzijnsschakels verspreid over de provincie (zonder Antwerpen stad). Op een totaal van 69 gemeentes betekent dat dat iets meer dan 1 op 3 gemeentes een welzijnsschakel hebben. De specifieke locaties van deze welzijnsschakels kan men vinden in bijlage 6.

Algemeen welzijnswerk Er is een dienst Maatschappelijk Werk bij de verschillende ziekenfondsen in Mechelen, Lier en Turnhout. In de provincie zijn 3 CAW’s actief, georganiseerd per zorgregio: CAW Antwerpen, CAW Kempen en CAW Boom-Mechelen-Lier. Op onderstaande kaart is het werkingsgebied van de drie CAW’s aangeduid. CAW Boom-Mechelen-Lier organiseert onthaalpunten in Boom, Mechelen, Lier, Willebroek en Heistop-den-Berg. De eigenlijke werking zit geconcentreerd in Mechelen. Dat betekent voor heel wat mensen een moeilijk te overbruggen afstand. CAW De Kempen heeft onthaalpunten in Herentals, Geel, Mol en Turnhout. De eigenlijke werking situeert zich in Turnhout. Ook CAW Antwerpen bedient gemeenten die in ons werkingsgebied liggen met onthaalpunten in Brasschaat, Kalmthout, Mortsel en Schoten. De werking concentreert zich voornamelijk in Antwerpen stad.


41|78

Figuur 42: werkingsgebied en onthaalpunten van de 11 CAW’s Bron: http://www.caw.be/organisatie

Sociale kruideniers Sociale kruideniers vinden we in Essen, Brasschaat, Lier en Mechelen.

Kringloopwinkels Kringloopwinkels zijn er in wel 28 gemeenten. Een lijst vind je in bijlage 7.

Samenvatting Als we al deze voorzieningen samen op een kaart plaatsen, blijkt daaruit dat bepaalde regio’s erg weinig tot geen aanbod hebben: • de Rupelstreek • Bornem, Sint-Amands, Puurs • Berlaar, Nijlen, Grobbendonk, Herenthout, Vorselaar • Lille, Vosselaar, Kasterlee, Retie, Arendonk, Ravels, Oud-Turnhout • Hulshout, Herselt, Laakdal, Meerhout


42|78

Figuur 43: Voorzieningen in de provincie Antwerpen Diverse bronnen

Hoogstraten

Essen

Ravels Baarle-Hertog

Wuustwezel

Kalmthout

Merksplas Rijkevorsel Turnhout

Arendonk

Brecht

Kapellen

Stabroek

OudTurnhout

Beerse

Brasschaat

Malle

Vosselaar

Retie Schoten

Antwerpen

Zoersel

Schilde

Lille Kasterlee

Dessel

Wijnegem

Zwijndrecht

Zandhoven

Wommelgem

Mol

Vorselaar

Ranst

Hemiksem

Grobbendonk

Borsbeek Boechout Mortsel Edegem Hove

Herentals Nijlen

Niel Bornem

Boom

Geel Balen

Herenthout

Aartselaar Schelle

Olen

Meerhout

Lint Kontich Rumst

Berlaar Duffel

Heist-op-den-Berg

Lier

Westerlo Laakdal

Puurs

Hulshout

Sint-Katelijne-Waver Sint-Amands Willebroek

Mechelen

Putte

Herselt

Bonheiden

3.3.2. Sociale bijstandsuitkeringen Sinds oktober 2002 is het Recht op Maatschappelijke Integratie (RMI) van kracht, in de vorm van een uitkering (het leefloon) of tewerkstelling (activering). De regeling 'leefloon' vormt samen met het 'vervangingsinkomen voor personen met een handicap' en de 'inkomensgarantie voor ouderen' de waarborg van een basisinkomen . "Door de wet van 26 mei 2002 werd op 1 oktober 2002 het Recht op Maatschappelijke Integratie ingevoerd ter vervanging van het bestaansminimum. Elk OCMW heeft de opdracht dit recht te waarborgen voor wie over onvoldoende bestaansmiddelen beschikt en de voorwaarden vervult. Hiervoor beschikt het OCMW over drie belangrijke instrumenten: tewerkstelling, een leefloon en een geïndividualiseerd project maatschappelijke integratie, al dan niet gecombineerd. In alle gevallen beschikt de betrokkene over een inkomen. Wanneer een tewerkstelling niet of nog niet mogelijk is, heeft hij recht op een financiële tussenkomst, leefloon genaamd." Focussen we zuiver op het aandeel leefloontrekkers bij de actieve bevolking, dan zien we Antwerpen (1,55 %), Mechelen (1,187 %), Willebroek (1,08 %) en Turnhout (0,97 %) rood kleuren, op de voet gevolgd door Mortsel (0,86 %), Geel (0,83 %), Borsbeek (0,78 %), Lier (0,72 %) en Essen (0,7 %).


43|78

Figuur 44: Gemiddeld aantal leefloners per maand, in procent van 18-64 jarigen (2009...2011) Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 0,42

Essen 0,7

Baarle-Hertog 0,19

Wuustwezel 0,51

Kalmthout 0,44

Ravels 0,16



Stabroek 0,19

Brecht 0,21


Beerse 0,15

Malle 0,29

Turnhout Oud-Turnhout 0,97 0,11

Arendonk 0,19

Vosselaar 0,18

Mol 0,38

0,10 - 0,15 0,16 - 0,20

Antwerpen 1,55

0,21 - 0,27

0,42 - 0,64 0,70 - 0,86 0,97 - 1,18 1,55

Bornem 0,27

Sint-Amands 0,18

Schoten 0,32


Zoersel 0,21

Schilde 0,13

Lille 0,28

Wijnegem 0,16

Zwijndrecht 0,61

0,28 - 0,40

Retie 0,18


Mechelen 1,18


Dessel 0,18

Herentals 0,38

Olen 0,51

Geel 0,83



Willebroek 1,08

Kasterlee 0,25

Vorselaar 0,36

Berlaar 0,33


Putte 0,22


Hulshout 0,23


Herselt 0,43

Bonheiden 0,19

Gemiddeld aantal leefloners per maand, in procent van 18-64 jarigen (2009...2011)

De inkomensvervangende tegemoetkoming De inkomensvervangende tegemoetkoming (IVT) wordt toegekend aan de persoon met een handicap van wie is vastgesteld dat zijn/haar lichamelijke of psychische toestand het verdienvermogen heeft verminderd tot een derde of minder van wat een gezonde persoon door het uitoefenen van een beroep op de algemene arbeidsmarkt kan verdienen. Bij de berekening van de tegemoetkoming wordt er rekening gehouden met de inkomsten van de persoon met een handicap, alsook van de persoon met wie hij/zij een huishouden vormt."

De inkomensgarantie voor ouderen De regeling 'inkomensgarantie voor ouderen' (eerder 'gewaarborgd inkomen bejaarden') vormt samen met de 'inkomensvervangende tegemoetkoming voor personen met een handicap' en het 'leefloon' (eerder 'bestaansminimum') de waarborg van een basisinkomen. Om verworven rechten niet aan te tasten blijft de reglementering 'gewaarborgd inkomen bejaarden' uitdovend bestaan naast de nieuwe regeling 'Inkomensgarantie voor Ouderen'. Tussen 2010 en 2011 daalde het aantal RMI-ontvangers in Vlaanderen met 6%. In alle provincies daalde dit aantal. Een groot deel van de RMI-ontvangers bevindt zich in de grootsteden. Het aantal RMI-ontvangers per 1000 inwoners was in 2011 het hoogst in de steden Gent (18,2%), Antwerpen (10,4%) en Oostende (10,2%).


44|78

Tabel 2: Aantal RMI-ontvangers in verhouding tot het totaal aantal RMI-ontvangers in de provincie en per 1.000 inwoners, Vlaams Gewest (absolute cijfers en percentages)

Aantal RMI-ontvangers

Percentage t.o.v. het totaal aantal RMI-ontvangers in de provincie

Aantal RMI-ontvangers per 1.000 inwoners

2010

2011

2010

2011

2010

2011

Vlaams Gewest

29.483

27.622

nvt

nvt

4,7

4,4

Provincie Antwerpen:

9.625

9.028

100,0

100,0

5,5

5,1

Antwerpen

5.606

5.146

58,2

57,0

11,6

10,4

Mechelen

662

628

6,9

7,0

8,2

7,7

Turnhout

276

255

2,9

2,8

6,8

6,2

Willebroek

185

158

1,9

1,8

7,7

6,4

Uit onderstaande kaart mag blijken dat het aantal ontvangers van een basisinkomen procentueel het hoogst is in de Antwerpen, Sint-Katelijne-Waver en Geel, op de voet gevolgd door Mechelen. Maar ook Duffel, Heist-op-den-Berg, Turnhout, Malle en Merksplas scoren hoog.


45|78

Figuur 45: Gemiddeld aantal leefloners + inkomensvervangende tegemoetkoming PMEH + gewaarborgd inkomen bejaarden + inkomensgarantie ouderen, in procent van inwoners (2009...2011) (herhaling van figuur 16) Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 1,4

Essen 1,42

Baarle-Hertog 1,13

Wuustwezel 1,47

Kalmthout 1,17

Ravels 1,05



Stabroek 0,92

Brecht 1,37


Beerse 1,05

Malle 2,14


Arendonk 1,12

Mol 1,31

0,76 - 1,00 1,04 - 1,20

Antwerpen 2,89

1,22 - 1,35

Schoten 1,17

1,62 - 1,98 2,12 - 2,20 2,30 - 2,50 2,64 - 2,89

Bornem 1,44

Sint-Amands 1,62

Wommelgem 1,26 Borsbeek 1,62 Mortsel Boechout 1,92 1,68 Edegem Hemiksem 1,23 Hove 1,51 0,93 Aartselaar Schelle 1 Kontich Lint 1,16 0,76 1,22 Niel 1,18 Duffel Boom Rumst 2,3 1,24 1,67 Puurs 1,51

Zoersel 1,75

Schilde 1,09

Lille 1,63

Wijnegem 1,32

Zwijndrecht 1,39

1,37 - 1,52

Retie 1,09

Zandhoven 0,91 Ranst 1

Mechelen 2,33


Dessel 0,99

Herentals 1,65

Olen 1,2

Geel 2,41



Willebroek 1,84

Kasterlee 1,18

Vorselaar 1,48

Berlaar 1,69

Meerhout 1,49


Putte 1,98

Balen 1,16

Hulshout 1,32


Herselt 1,52

Bonheiden 1,47

Gemiddeld aantal leefloners + inkomensvervangende tegemoetkoming PMEH + gewaarborgd inkomen bejaarden + inkomensgarantie ouderen, in procent van inwoners (2009...2011)

3.4. GEZONDHEID Onderzoek toont aan dat de socio-economische klasse waartoe mensen behoren bepalend is voor hun gezondheid. Mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie hebben een kortere gezonde levensverwachting. Enkele cijfers tonen dit aan: • Een laaggeschoolde sterft gemiddeld 7,5 jaar vroeger dan een hooggeschoolde. • Wie enkel lager onderwijs volgde, leeft 11 jaar minder in goede gezondheid, en wie geen

onderwijs genoot leeft 18 jaar minder in goede gezondheid. • In 2004 stelden 10,1 procent van de huishoudens gezondheidszorg systematisch uit wegens

financiële redenen. In 2008 betrof het 13,6 procent van de huishoudens. • Voor alleenstaanden met kinderen stijgt dit percentage tot 29,2 procent, voor koppels met

kinderen daalt dit 11,2 procent.

De derdebetalersregeling De derdebetalersregeling en het OMNIO-statuut proberen een antwoord te bieden op de financiële drempels van gezondheidszorg. De derdebetalersregeling houdt in dat de patiënt enkel het remgeld voor de consultatie betaalt, terwijl de arts de voorziene tegemoetkoming van de sociale zekerheid rechtstreeks int bij het ziekenfonds. De derdebetalersregeling is echter verre van veralgemeend. Geconventioneerde huisartsen moeten in principe – op vraag van de patiënt – de derdebetalersregeling toepassen indien de patiënt een verhoogde tegemoetkoming heeft. Maar:


46|78

niet alle huisartsen zijn geconventioneerd, niet elke rechthebbende heeft het OMNIO-statuut, niet elk arts is hier toe bereid ... Cijfers over het gebruik ervan ontbreken.

Wijkgezondheidscentra In de strijd tegen armoede en gezondheidskloof pleit Samenlevingsopbouw voor de oprichting van Wijkgezondheidscentra (WGC) en de invoering van het systeem van forfaitaire geneeskunde. Per ingeschreven patiënt ontvangt het WGC een forfaitair bedrag van het RIZIV. Het forfait is gebaseerd op een aantal kenmerken van de patiënt die de zorgnood bepalen: leeftijd, geslacht, sociale status, aanwezigheid van handicap, aanwezigheid van belangrijke chronische ziekten, aanwezigheid van medische condities die veel zorg vragen … De ingeschreven patiënt hoeft in een aantal WGC’s helemaal niets te betalen of betaalt slechts een symbolisch bedrag per jaar en hij kan daarvoor een beroep doen op het totaalpakket van zorg. In de provincie Antwerpen zijn in drie steden wijkgezondheidscentra actief: WGC Wel en Wee in Mechelen, WGC De Regent, WGC Zuidrand en WGC ’t Spoor in Antwerpen en WGC De Zilveren Knoop in Lier (een initiatief van Samenlevingsopbouw Antwerpen Provincie). Daarnaast werken ook Geneeskunde voor het Volk (Hoboken en Deurne (De Bres)) en Medisch Huis Colin vzw met het forfaitair systeem. Figuur 46: WGC en andere forfaitaire eerstelijnsgezondheidszorg in de provincie Antwerpen

Hoogstraten

Essen

Ravels

Baarle-Hertog

Wuustwezel

Kalmthout


Arendonk

Brecht

Kapellen Stabroek

Brasschaat

Beerse

Malle

OudTurnhout

Vosselaar

Retie Schoten

Antwerpen

Zoersel

Schilde

Lille Kasterlee

Dessel

Wijnegem

Zwijndrecht

Zandhoven

Wommelgem

Mol

Vorselaar

Ranst Borsbeek Boechout Mortsel Edegem Hove

Hemiksem

Grobbendonk

Balen

Lint Kontich

Niel

Geel

Olen

Herenthout

Aartselaar Schelle Rumst Boom

Bornem

Herentals

Nijlen

Meerhout

Berlaar Duffel

Heist-op-den-Berg

Lier

Westerlo Laakdal

Puurs Hulshout


Mechelen

Putte

Herselt

Bonheiden


47|78

Huisartsentekort: De huisarts is een fundamentele schakel in de eerstelijnsgezondheidszorg. Ongeveer de helft van de gemeenten in de provincie Antwerpen wordt geconfronteerd met een huisartsentekort. Figuur 47: Antwerpse gemeenten met een huisartsentekort (2014) Bron: Riziv

In de Atlas van Achtergestelde Buurten in Brussel en Vlaanderen gebruiken de onderzoekers een ‘gestandaardiseerde gezondheidsindex’. Die vertrekt van de vraag ‘Hoe is uw algemene gezondheidstoestand?’ zoals gesteld in de sociaaleconomische enquête van 2001. Deze gegevens corrigeren ze door het effect van verschillen in de leeftijd- en geslacht weg te werken. Zo krijg je een beeld van de gezondheidstoestand (van 2001) in een bepaald gebied.


48|78

Gezondheidsindex Figuur 48: Gestandaardiseerde gezondheidsindex Vlaanderen en Brussel Bron: Atlas van Achtergestelde Buurten in Vlaanderen en Brussel

Figuur 49: Gestandaardiseerde gezondheidsindex Antwerpen Bron: Atlas van Achtergestelde Buurten in Vlaanderen en Brussel


49|78

Gezondheidsvoorzieningen De gezondheidsvoorzieningen zijn niet gelijk gespreid over de provincie / Vlaanderen. De grotere steden zijn beter voorzien. Onderstaande kaartjes geven een spreiding van het aantal ziekenhuizen / ziekenhuisbedden en van de voorzieningen in de Geestelijke Gezondheidszorg. Figuur 50: Spreiding van het aantal ziekenhuizen en de mate waarin het aantal erkende bedden overeenkomt met de theoretisch programmatie over 38 zorgregio's van het Vlaams Gewest (11/2010) Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid

Figuur 51: Spreiding van het aanbod voor residentiële en ambulante geestelijke gezondheidszorg in de provincie Antwerpen per zorgregio, op basis van erkenningen op 1/1/2011 en naar aantal inwoners per gemeente op 1/1/2010 Bron: www.zorg-en-gezondheid.be


50|78

Dringende Medische hulp Een laatste gezondheidsindicator die we weergeven is de dringende medische hulp aan mensen zonder wettig verblijf. We verhouden dit tot het aantal inwoners per gemeente. (zie ook bijlage 8) De grote schommelingen hebben diverse oorzaken: • Het aantal mensen zonder wettig verblijf in de gemeente • Hun zorgbehoefte • De strategie die de het OCMW hanteert om al dan niet soepel op te gaan met de

‘behoeftigheid’ van de persoon en van het ‘dringende’ karakter van de hulp.

Figuur 52: Gemiddeld aandeel mensen zonder wettig verblijf voor wie de POD terugbetaling verleende voor hun dringende medische hulp per gemeente t.o.v. het inwonersaantal (2008- 2012) Bron: POD Maatschappelijke integratie, Provant

3.5. ONDERWIJS De indicator voor kansarmoede van het Vlaams ministerie van Onderwijs en Vorming steunt op de som van vier percentages betreffende de in de gemeente wonende ‘leerlingen’: • diploma van moeder is maximaal lager secundair, • de gezinstaal is niet Nederlands , • er is een schooltoelage (eventueel geschorst),


51|78

• woont in een buurt met veel leerlingen met minimum 2 jaar schoolse vertraging.

3

De synthese geeft geen percentage van het aantal inwoners of kinderen. Men kan dus niet zeggen dat een bepaald kenmerk bijvoorbeeld in gemeente A relatief twee maal meer voorkomt dan in gemeente B. De indicator wordt afzonderlijk berekend voor kleuter- en lager onderwijs enerzijds en voor secundair onderwijs anderzijds. Hier zien we het gemiddelde van die twee indicatoren. Dit wordt uitgedrukt in verhouding tot de waarde voor Vlaanderen (= index 100). De indicator is zeer hoog voor Antwerpen (250) en verder voor Mechelen (196) en Boom (183). • Hoger dan Vlaanderen scoren nog: in de eerste plaats Willebroek (143) en verder in dalende

orde Turnhout, Zwijndrecht, Hemiksem en Niel. • Tot de 1 op 4 hoogst scorende gemeenten in Vlaanderen behoren nog: Lier, Baarle-Hertog,

Borsbeek, Mol, Herentals en Schoten. Figuur 53: OKI indicator voor de provincie Antwerpen (2010 – 2011) Bron: Sociaal kompas

Onderwijs Kansarmoede Indicator index voor som van percentages voor 4 kenmerken (2010-2011) gemiddelde kleuter-lager & secundair onderwijs Essen Hoogstraten Ravels Baarle-Hertog Kalmthout

index 100 voor Vlaanderen


Stabroek

Naast de bovengrens van elke klasse is vermeld hoeveel procent van de VLAAMSE gemeenten hoger scoort

Brecht

Kapellen

Arendonk


Beerse

Brasschaat

Vosselaar

Malle

Mol

30 ... < 50 (p31) 50 ... < 58 (p50) 58 ... < 69 (p67) 69 ... < 80 (p75) 80 ... < 100 (p84) 100 ... < 133 (p93) > 133

Retie Schoten

Antwerpen

Schilde

Lille Kasterlee

Zwijndrecht

Zandhoven

Wommelgem Ranst

Borsbeek

Grobbendonk

Mortsel

Herentals

Boechout

Rumst

Balen

Meerhout

Lier Westerlo

Berlaar Boom

Geel

Herenthout

Niel

Puurs

Olen

Nijlen


Bornem

Dessel

Vorselaar

Edegem

Antwerpen 250 Mechelen 196 Boom 183 Willebroek 143

Zoersel

Wijnegem

Duffel Heist-op-den-Berg

Laakdal

Hulshout

Willebroek


Sint-Amands

Putte

Herselt

Mechelen Bonheiden

Gelijkaardige gemeenten duiken op, wanneer we de cijfers m.b.t. leerlingen in het lager onderwijs of buitengewoon lager onderwijs met schoolse vertraging in kaart brengen.

3

Zie Ministerie Onderwijs en Vorming, Leerlingenkenmerken naar gemeente woonplaats schooljaar 2010-2011 (website: www.ond.vlaanderen.be/onderwijsstatistieken/ ) De buurten betreffen de ‘statistische sectoren’ bepaald door ADSEI (Algemene Directie Sociale en Economische Informatie). Gemiddelde tellen de Vlaamse gemeenten 30 sectoren. Een sector heeft gemiddeld 692 inwoners. De buurten worden gerangschikt op basis van het percentage leerlingen met 2 jaar schoolse vertraging. De leerlingen met vertraging worden opgeteld tot men komt aan 1 op 4 van die leerlingen in Vlaanderen. Het percentage schoolse vertraging dat men dan bereikt vormt de grens voor buurten met veel vertraging.


52|78

Opnieuw scoren Mechelen (29.39%) en Antwerpen (34.09%) zeer hoog. Ook Boom (23.35%), Niel (24.15%) , Hemiksem (23.20%), Lier (23.50%), Borsbeek (23.13%) en Zwijndrecht (26.20%) hebben veel leerlingen wiens loopbaan al in de lagere school vertraagd is. Willebroek (20.02%), Wommelgem (21.05%), Stabroek (20.90%) en Turnhout (22.11%) doen het niet veel beter. Figuur 54: leerlingen buitengewoon onderwijs of lager onderwijs met schoolse vertraging (2004-2006) Bron: Provant

In het secundair onderwijs kan het aantal leerlingen in het deeltijds beroeps onderwijs een indicator bieden van zwakke schoolloopbanen. Het gaat dan in de eerste plaats opnieuw om Mechelen (3.32%), Boom (3.24%) en Antwerpen (5.62%). Vervolgens Schelle (2.02%), Hemiksem (2.38%), Stabroek (2.20%), Heist-op-den-Berg (2.14%), Meerhout, Arendonk (2.68%) en Turnhout (2.21%).


53|78

Figuur 55: Leerlingen deeltijds beroeps secundair onderwijs: percentage (2004-2005) Bron: Provant

Een ander beeld van de jongeren met zwakke schoolloopbaan wordt gegeven door de werkzoekende jongvolwassenen (18-24 jaar) zonder diploma secundair onderwijs in procent van de leeftijdsgroep. In 2012 was in Vlaanderen 8,0 % van de 18-24 jarigen werkzoekend. Hiervan had de helft (48 %) geen diploma van secundair onderwijs. Gecombineerd geeft dit 3,8 % werkzoekenden met lage scholing. Volgende kaart geeft voor de Antwerpse gemeenten een indeling in klassen (met als basis index 100 voor Vlaanderen). • De indicator ligt minstens de helft hoger dan voor Vlaanderen voor de regionale steden

Antwerpen, Mechelen en Turnhout en voor enkele gemeenten aan de Rupel, namelijk: Boom, Hemiksem, Niel en Willebroek. • Tot de 1 op 5 Vlaamse gemeenten die hoger scoren dan Vlaanderen behoren in dalende orde

nog: Borsbeek, Zwijndrecht, Lier, Hulshout, Herentals, Mortsel, Olen en Merksplas. • Opvallend is ook dat zeer weinig gemeenten lager scoren dan de helft van de waarde voor

Vlaanderen (in donkerder blauw op kaart, 3 op 70 gemeenten in de provincie, tegenover bijna een kwart van de Vlaamse gemeenten).


54|78

Figuur 56: Werkzoekende jongvolwassenen met lage scholing Bron: Provant

Werkzoekend jongvolwassen met lage scholing

Essen Hoogstraten Ravels Baarle-Hertog

index 100 voor Vlaanderen (3,8 %)

Kalmthout


Stabroek

Na de bovengrens van elke klasse is vermeld hoeveel procent van de VLAAMSE gemeenten lager scoren

Brecht

Kapellen

Arendonk


Beerse

Brasschaat

Vosselaar

Malle

Mol

< 50 (p23) 50 ... < 69 (p50) 69 ... < 84 (p67) 84 ... < 90 (p75) 90 ... < 100 (p80) 100 ... < 133 (p92) > 133

Retie Schoten

Antwerpen

Schilde

Lille Kasterlee Vorselaar

Zandhoven

Wommelgem Ranst

Borsbeek

Grobbendonk

Mortsel

Herentals

Boechout

Rumst

Balen

Meerhout

Lier Westerlo

Berlaar Boom

Geel

Herenthout

Niel

Puurs

Olen

Nijlen


Bornem

Dessel

Wijnegem

Zwijndrecht

Edegem

Antwerpen 220 Boom 210 Hemiksem 178 Niel 165 Willebroek 162 Mechelen 151 Turnhout 151 Borsbeek 140

Zoersel

Duffel Heist-op-den-Berg

Laakdal

Hulshout

Willebroek


Sint-Amands

Putte

Herselt

Mechelen Bonheiden


55|78

3.6. ARBEID Arbeid is een belangrijke hefboom voor maatschappelijke integratie en armoedebestrijding. Betaald werk verrichten is echter niet voor iedereen evident. Allerlei drempels staan tussen de werkzoekenden en de arbeidsmarkt. In dit stuk over arbeid zoemen we eerst in op de werkloosheid (en de spreiding in de provincie) en nadien om twee maatregelen om de tewerkstellingsgraad te bevorderen.

3.6.1. Werkloosheid Het aandeel niet werkende werkzoekende n is ongelijk verdeeld. Vooral in de verstedelijkte gebieden vinden we een hogere werkloosheidsgraad.

Figuur 57: percentage niet werkende werkzoekenden bij de 18-64 jarigen (juni 2012) Bron: sociaal Kompas

Hoogstraten 4,47

Essen 4,1

Baarle-Hertog 4,37

Wuustwezel 3,5

Kalmthout 3,28

Ravels 3,84



Stabroek 4,21

Brecht 3,69


Beerse 4,06

Malle 3,52


Arendonk 4,28

Vosselaar 3,75

Mol 4,85

3,01 - 3,50 3,52 - 3,75

Antwerpen 10,18

3,76 - 4,03

4,35 - 4,82 4,85 - 6,00 6,40 - 8,00 10,18

Bornem 3,9

Sint-Amands 3,5

Schoten 4,93


Zoersel 3,17

Schilde 3,56

Lille 4,01

Wijnegem 4,36

Zwijndrecht 4,86

4,04 - 4,30

Retie 3,74


Mechelen 6,4


Dessel 3,88

Herentals 5,08

Olen 4,4

Geel 4,61



Willebroek 5,99

Kasterlee 3,6

Vorselaar 4,37

Berlaar 4,02

Putte 3,32




Herselt 4,94

Bonheiden 3,22

Niet werkende werkzoekenden, in procent van 18-64 jarigen (juni 2012)

Wanneer we de groep beperken tot diegenen die langer dan één jaar werkloos zijn, komen naast de steden ook een aantal andere gemeenten in het vizier.


56|78

Figuur 58: percentage niet werkende werkzoekenden die meer dan één jaar werkloos is (juni 2012) Bron: sociaal Kompas

Hoogstraten 2,32

Essen 2,64

Ravels 2,3

Baarle-Hertog 2,98

Wuustwezel 2,08

Kalmthout 2,11



Stabroek 2,81

Brecht 2,48


Beerse 2,45

Malle 1,84

Arendonk 2,65


Mol 3

1,63 - 1,80 1,83 - 2,20

Schoten 3,12

Antwerpen 6,86

2,21 - 2,41

2,64 - 2,82 2,85 - 4,00 4,08 - 5,00 6,86

Bornem 1,96

Sint-Amands 1,87


Zoersel 1,9

Schilde 2,13

Lille 2,3

Wijnegem 2,28

Zwijndrecht 2,73

2,43 - 2,60

Retie 2,5


Mechelen 3,65

Grobbendonk 2,74

Herentals 3,26

Nijlen 2,38

Dessel 2,3

Geel 2,55

Olen 2,7

Balen 2,73


Berlaar 2,28


Willebroek 3,51

Kasterlee 2,26

Vorselaar 3,27

Meerhout 2,47 Westerlo 3,09


Laakdal 2,47

Hulshout 3,48

Putte 1,92

Herselt 3,09

Bonheiden 1,74

Niet werkende werkzoekenden duur >1 jaar, in procent van beroepsbevolking (werkloosheidsgraad) (juni 2012)

Wanneer we bovenstaande cijfers combineren met de beschikbare jobs wordt de mismatch op de arbeidsmarkt overduidelijk. De regio’ smet de grootste werkloosheid (de grote steden) zijn ook de plaatsen met de meest positieve werkbalans (het aantal jobs in verhouding tot de beroepsbevolking) . Figuur 59: Werkbalans: werkgelegenheid in procent van de beroepsbevolking (2010) Bron: Sociaal Kompas

Hoogstraten 102,94

Essen 61,37

Baarle-Hertog 57

Wuustwezel 51,86

Kalmthout 71,99

Ravels 60,59



Stabroek 38,71

34,47 - 45,00

Brasschaat 84,28

Antwerpen 147,75

50,93 - 60,00

73,26 - 94,73 94,80 - 120,00 120,85 - 150,00 153,63 - 167,80

Bornem 98,63

Sint-Amands 41,61

Zoersel 60,78

Schilde 80,77

Lille 52,78


Mechelen 138,61

Arendonk 81,87

Mol 88,51

Kasterlee 60,22

Dessel 92,62

Vorselaar 44,31


Herentals 143,43

Olen 112,98

Geel 121,53



Willebroek 78,86


Retie 37,43

Schoten 82,66


Beerse 120,85

Malle 119,35

Wijnegem 167,8

Zwijndrecht 153,63

60,22 - 73,16

Brecht 60,61

Kapellen 73,05

Berlaar 58,69

Putte 50,93




Herselt 44,44

Bonheiden 73,26

Werkbalans: werkgelegenheid in procent van de beroepsbevolking (2010)


57|78

3.6.2. Tewerkstellingsmaatregelen Sociale en beschutte werkplaatsen Zowel lokaal als Vlaams worden zijn er initiatieven om langdurig werklozen activeren naar de arbeidsmarkt. Vlaanderen kent een sterke uitbouw van beschutte en sociale werkplaatsen en lokale diensteneconomie. De voorzieningen zin echter niet gelijk verspreid. Onderstaande figuur geeft de spreiding weer: Figuur 60: Ruimtelijke spreiding beschutte werkplaatsen, sociale werkplaatsen en lokale diensteconomie Bron: Een monitor voor de sociale inschakelingseconomie in Vlaanderen

Hoogstraten

Essen

Ravels

Baarle-Hertog

Wuustwezel

Kalmthout


Arendonk

Brecht

Kapellen Stabroek

Brasschaat

Beerse

Malle

OudTurnhout

Vosselaar

Retie Schoten

Antwerpen

Zoersel

Schilde

Lille Kasterlee

Dessel

Wijnegem

Zwijndrecht

Zandhoven

Wommelgem

Mol

Vorselaar

Ranst Borsbeek Boechout Mortsel Edegem Hove

Hemiksem

Grobbendonk

Balen

Lint Kontich

Niel

Geel

Olen

Herenthout

Aartselaar Schelle Rumst Boom

Bornem

Herentals

Nijlen

Meerhout

Berlaar Duffel

Heist-op-den-Berg

Lier

Westerlo Laakdal

Puurs Hulshout


Mechelen

Putte

Herselt

Bonheiden


58|78

Artikel 60 § 7 ‘Tewerkstelling overeenkomstig artikel 60 §7 is een vorm van maatschappelijke dienstverlening waarbij het OCMW een baan bezorgt aan iemand die uit de arbeidsmarkt is gestapt of gevallen, met als doel deze terug in te schakelen in het stelsel van de sociale zekerheid en in het arbeidsproces. ‘ (POD Maatschappelijke integratie). Onderstaand kaartje geeft het gemiddeld aantal tewerkgestelden volgens artikel 60 §7. De grote verschillen hebben meerdere oorzaken: • Het aantal beschikbare werkkrachten (aantal – waarbij het bevolkingsaantal een rol speelt – en

aard) • Het aantal beschikbare werkplaatsen • De politieke keuze van het lokale OCMW om hier meer of minder arbeidstijd in te investeren.

Voorzichtigheid is dus geboden bij de interpretatie van de cijfers. Figuur 61: Gemiddeld aantal werknemers tewerkgesteld volgens het statuut ‘Artikel 60’ (2008-2013) Bron: POD Maatschappelijke Integratie


59|78

4. AANDACHTSGEBIEDEN 4.1. ARMOEDE OP HET PLATTELAND In de atlas van achtergestelde buurten wijden de onderzoekers een hoofdstuk aan plattelandsarmoede. Ze hanteren een dubbele benadering. In een eerste ‘principale component’ tonen ze de algemene (stedelijk-achtige) sociaaleconomische achterstelling. Het gaat hier over indicatoren m.b.t. onderwijs, economie, bevolking, huishoudensstructuur, woningen en uitrusting. Niet verwonderlijk komen hier het stedelijk gebeid, en in plattelandsgemeenten vooral de kleinstedelijke gebieden, in beeld. De achterstelling hier is echter niet alarmerend in vergelijking met de scores die dezelfde maat in de grote steden oplevert. Figuur 62: Eerste principale component (2001) Bron: KUL

Een tweede ‘principale component’ groepeert variabelen die meer specifiek te maken hebben met plattelandsarmoede, met name het aandeel landbouwers, ouderen, slechte woningen, slechte bereikbaarheid en onvoldoende faciliteiten. Die vertoont een heel ander spreiding.


60|78

Figuur 63: Tweede principale component (2001) Bron KUL

Om de sociale problematiek op het platteland te beschrijven hanteren we beide principale componenten. Dit is nodig om enerzijds het doorsijpelen van stedelijke achterstelling op het platteland in beeld te brengen en anderzijds de specifiek kenmerken van plattelandsarmoede te benoemen. Pierre Marissal, Xavier May en Dayana Mesa Lombillov ontwikkelden een alternatieve manier om armoede te meten en zo de verhouding tussen armoede op het platteland en in stedelijke gebieden te becijferen. Ze vielen hiervoor terug op een korf van vragen uit de EU Silc enquête van 2009. Ze stelden een gewogen index samen, die ze toepasten op vier ruimtelijke typologieën. Het hoogste percentage armen woont in ‘dichtbebouwde stedelijke gebieden’, vervolgens in het ‘platteland’ (samengevoegd met afgelegen platteland), dan in stedelijke gebieden en tenslotte in de ‘tussenliggende gebieden’ (samengevoegd met platteland met dure huisvesting). Onderstaand schema geeft de zes typologieën weer. Hieruit kan afgeleid worden waar armoede het sterkst aanwezig is.


61|78

Figuur 64: Rurale typologie (2001) Bron: KUL

4.2. AANDACHTSWIJKEN De intussen bekende atlas van achtergestelde buurten werd in 2008 geactualiseerd op basis van gegevens van de socio-economische enquête van 2001. De onderzoekers hanteerden dezelfde zeven indicatoren (eenpersoonshuishoudens, arbeiders, woningen zonder basiscomfort, Turken en Marokkanen, huishoudens met telefoon, inkomen per inwoner en werkzoekenden) als in 1991. De drempelwaarden werden geactualiseerd en op basis daarvan maakten de onderzoekers een nieuw kaartje met ‘aandachtswijken’. Tabel 3: Oude en nieuwe gemiddelden en drempelwaarden Bron: KUL


62|78

Figuur 65: Achtergestelde buurten in Vlaanderen en Brussel Bron: KUL

Binnen de provincie Antwerpen komt vooral de stad Antwerpen het sterkst naar voor. Meer dan 150.000 Antwerpenaars (stad) wonen in een buurt waar vier of meer indicatoren overschreden zijn. Datzelfde geldt voor ongeveer 10.000 Mechelaars en nog 10.000 inwoners uit Willebroek en Herentals. Door een combinatie van de vier hoofdindicatoren (percentage eenpersoonshuishoudens, arbeiders, woningen zonder klein comfort en Turken en Marokkanen) te bekijken, krijgt men zicht op de regionale spreiding van de betrokken problematiek. Figuur 66: Combinatie van achterstellingindicatoren Bron: KUL


63|78

BIJLAGE 1: AANTAL INWONERS VOOR DE STEDEN EN GEMEENTEN IN DE PROVINCIE ANTWERPEN (1/1/2011). WERKINGSGEBIED SAMENLEVINGSOPBOUW ANTWERPEN PROVINCIE Antwerpen

493.517

Wuustwezel

19.371

Wommelgem

12.373

Mechelen

81.927

Zwijndrecht

18.656

Olen

11.784

Turnhout

41.266

Ranst

18.424

Rijkevorsel

11.271

Heist-op-den-Berg

40.236

Kasterlee

18.138

Grobbendonk

11.051

Geel

37.483

Stabroek

17.961

Berlaar

10.891

Brasschaat

37.189

Kalmthout

17.952

Retie

10.806

Mol

34.446

Essen

17.919

Vosselaar

10.475

Lier

34.123

Beerse

17.035

Hemiksem

10.318

Schoten

33.600

Boom

16.989

Borsbeek

10.207

Brecht

27.801

Duffel

16.770

Hulshout

9.968

Herentals

27.124

Puurs

16.600

Meerhout

9.803

Kapellen

26.437

Putte

16.557

Niel

9.387

Mortsel

24.804

Lille

16.391

Dessel

9.177

Willebroek

24.527

Laakdal

15.430

Wijnegem

9.039

Westerlo

24.200

Rumst

14.756

Herenthout

8.724

Nijlen

21.824

Bonheiden

14.656

Merksplas

8.557

Zoersel

21.415

Malle

14.616

Lint

8.522

Balen

21.305

Ravels

14.442

Hove

8.190

Edegem

21.103

Herselt

14.386

Sint-Amands

8.144

Bornem

20.727

Aartselaar

14.311

Schelle

8.080

Kontich

20.584

Oud-Turnhout

12.915

Vorselaar

7.559


20.341

Arendonk

12.855

Baarle-hertog

2.594

Hoogstraten

20.054

Boechout

12.728

Schilde

19.429

Zandhoven

12.533


64|78

BIJLAGE 2: AANTAL SOCIALE WONINGEN IN VERHOUDING TOT HET AANTAL HUISHOUDENS. Aantal huurwoningen SHM

Aantal huurwoningen SVK

Aantal sociale huurwoningen (eigen berekeningen

Aantal huishoudens (Sociaal kompas)

Aandeel Sociale woningen (eigen berekeningen)

Ranst

0

Schilde

13

4

4

7303

0,05%

4

17

7805

0,22%

Aartselaar Wijnegem

12

7

19

5849

0,32%

8

7

15

3759

0,40%

Wommelgem

18

7

25

5000

0,50%

Kapellen

40

22

62

10906

0,57%

Borsbeek

25

5

30

4561

0,66%

Zoersel

50

28

78

8308

0,94%

Kalmthout

70

11

81

7083

1,14%

Oud-Turnhout

61

2

63

5048

1,25%

Bonheiden

92

4

96

5784

1,66%

Schoten

216

25

241

14108

1,71%

Boechout

86

12

98

4980

1,97%

Brasschaat

286

38

324

15644

2,07%

Balen

186

13

199

8853

2,25%

Hove

68

4

72

3150

2,29%

Retie

102

0

102

4328

2,36%

Kontich

184

16

200

8368

2,39%

Vosselaar

98

2

100

4159

2,40%

Berlaar

87

20

107

4445

2,41%

Stabroek

171

17

188

7467

2,52%

Mortsel

257

19

276

10906

2,53%

Brecht

263

18

281

10922

2,57%

Nijlen

211

21

232

8976

2,58%

Lille

169

6

175

6467

2,71%

Grobbendonk

118

9

127

4467

2,84%


214

10

224

7877

2,84%

Putte

177

23

200

6932

2,89%

Malle

158

11

169

5780

2,92%

Essen

160

53

213

7116

2,99%

Meerhout

119

4

123

4076

3,02%

Hoogstraten

253

0

253

7973

3,17%

Dessel

117

3

120

3739

3,21%

Herselt

217

0

217

5918

3,67%

Edegem

334

12

346

9181

3,77%

Vorselaar

126

0

126

3112

4,05%

Merksplas

129

4

133

3123

4,26%

Zandhoven

3

9

12

280

4,29%

Arendonk

233

4

237

5356

4,42%

Geel

668

41

709

15803

4,49%

Rumst

267

4

271

5994

4,52%

Ravels

262

1

263

5763

4,56%


65|78

Aantal huurwoningen SHM

Aantal huurwoningen SVK

Aantal sociale huurwoningen (eigen berekeningen

Aantal huishoudens (Sociaal kompas)

Aandeel Sociale woningen (eigen berekeningen)

Kasterlee

325

3

328

7174

4,57%

Mol

681

21

702

14654

4,79%

Hemiksem

213

7

220

4426

4,97%

Rijkevorsel

220

1

221

4429

4,99%

Westerlo

504

8

512

9972

5,13%

Beerse

339

8

347

6659

5,21%

Niel

230

9

239

3959

6,04%

Wuustwezel

432

32

464

7580

6,12%

Lier

870

56

926

15049

6,15%

Hulshout

266

0

266

4255

6,25%

Lint

220

5

225

3295

6,83%

Puurs

457

20

477

6784

7,03%

Heist-op-den-Berg

1.170

49

1219

16958

7,19%

Herentals

864

16

880

11866

7,42%

Laakdal

471

7

478

6438

7,42%

Turnhout

1.311

98

1409

18632

7,56%

Bornem

691

4

695

8613

8,07%

2.837

59

2896

34969

8,28%

Olen

408

0

408

4897

8,33%

Zwijndrecht

661

0

661

7923

8,34%

Herenthout

296

6

302

3619

8,34%

Mechelen

Sint-Amands Antwerpen

283

8

291

3138

9,27%

22.564

431

22995

234101

9,82%

Baarle-Hertog

103

0

103

1048

9,83%

Duffel

705

16

721

6960

10,36%

Boom

785

6

791

7283

10,86%

Schelle Willebroek

439

0

439

3294

13,33%

1.527

14

1541

10154

15,18%


66|78

BIJLAGE 3: AANTAL EN AANGROEI SOCIALE WONINGEN Aantal sociale huurwoningen 2007 (Bron VMSW)

Aantal sociale huurwoningen 2013 (Bron VMSW)

Evolutie 2007-2013 (Eigen berekening)

Aartselaar

3

12

9

Antwerpen

22.258

22.476

218

Arendonk

204

239

35

Baarle-Hertog

99

104

5

Balen

97

213

116

Beerse

319

351

32

Berlaar

84

107

23

Boechout

78

86

8

Bonheiden

78

92

14

Boom

848

713

-135

Bornem

679

693

14

Borsbeek

20

28

8

Brasschaat

246

285

39

Brecht

253

261

8

Dessel

118

123

5

Duffel

677

704

27

Edegem

312

336

24

Essen

154

160

6

Geel

667

692

25

Grobbendonk

64

118

54

1.127

1.239

112

Hemiksem

182

222

40

Herentals

812

892

80

Herenthout

301

295

-6

Herselt

212

231

19

Hoogstraten

253

276

23

Hove

66

68

2

Hulshout

243

264

21

Kalmthout

29

70

41

Kapellen

35

40

5

Kasterlee

310

359

49

Kontich

134

182

48

Laakdal

424

469

45

Lier

821

870

49

Lille

171

169

-2

Lint

182

227

45

Heist-op-den-Berg

Malle

136

158

22

3.170

2.849

-321

Meerhout

88

119

31

Merksplas

136

131

-5

Mol

587

703

116

Mortsel

234

260

26

Niel

222

230

8

Nijlen

145

211

66

Mechelen


67|78



Evolutie 2007-2013 (Eigen berekening)

Olen

372

421

49

Oud-Turnhout

62

100

38

Putte

160

177

17

Puurs

471

452

-19

Ravels

245

263

18

Retie

103

117

14

Rijkevorsel

201

220

19

Rumst

268

262

-6

Schelle

437

432

-5

Schilde

2

13

11

Schoten

211

252

41

Sint-Amands

284

279

-5


217

215

-2

Stabroek

147

171

24

Turnhout

1.244

1.348

104

Vorselaar

100

133

33

Vosselaar

85

117

32

Westerlo

469

504

35

Wijnegem

9

8

-1

Willebroek

1.548

1.523

-25

Wommelgem

7

19

12

Wuustwezel

412

431

19

Zandhoven

3

3

Zoersel

36

54

18

Zwijndrecht

581

700

119

44.952

46.541

1.589


68|78

BIJLAGE 4: HET AANDEEL SOCIALE WONINGEN, VERGELEKEN MET HET AAN DEEL BEWONERS DAT IN AANMERKING KOMT VOOR VERHOOGDE TEGEMOETKOMING IN DE ZIEKTEVERZEKERING. aandeel sociale woningen

aandeel verhoogde tegemoetkoming

% SW/% VT

Benodigde groei om iedereen te bedienen

Schelle

0,1333

8,33

1,587302

0,63

Willebroek

0,1518

12,87

1,176471

0,85

Lint

0,0683

6,46

1,052632

0,95

Baarle-Hertog

0,0983

9,88

1

1

Olen

0,0833

9,25

0,900901

1,11

Zwijndrecht

0,0834

9,64

0,862069

1,16

Duffel

0,1036

12,16

0,854701

1,17

Bornem

0,0807

10,06

0,8

1,25

Sint-Amands

0,0927

12,52

0,740741

1,35

Boom

0,1086

15,53

0,699301

1,43

Laakdal

0,0742

11,36

0,653595

1,53

Wuustwezel

0,0612

9,39

0,653595

1,53

Puurs

0,0703

10,8

0,649351

1,54

Herentals

0,0742

12,2

0,609756

1,64

Herenthout

0,0834

13,74

0,606061

1,65

Niel

0,0604

10,71

0,564972

1,77

Rumst

0,0452

8,05

0,561798

1,78

Beerse

0,0521

9,39

0,555556

1,8

Heist-op-den-Berg

0,0719

13,43

0,534759

1,87

Turnhout

0,0756

14,64

0,515464

1,94

Hemiksem

0,0497

9,84

0,505051

1,98

Westerlo

0,0513

10,14

0,505051

1,98

Hulshout

0,0625

12,81

0,487805

2,05

Ravels

0,0456

9,54

0,478469

2,09

Arendonk

0,0442

9,29

0,47619

2,1

Edegem

0,0377

7,91

0,47619

2,1

Rijkevorsel

0,0499

10,5

0,47619

2,1

Kasterlee

0,0457

9,74

0,469484

2,13

Mechelen

0,0828

17,61

0,469484

2,13

Lier

0,0615

13,35

0,460829

2,17

Antwerpen

0,0982

21,92

0,44843

2,23

Zandhoven

0,0429

9,67

0,444444

2,25

Mol

0,0479

11,3

0,423729

2,36

Merksplas

0,0426

10,16

0,420168

2,38

Hove

0,0229

5,62

0,406504

2,46

Stabroek

0,0252

6,77

0,371747

2,69

Geel

0,0449

12,79

0,350877

2,85

Essen

0,0299

8,89

0,3367

2,97

Hoogstraten

0,0317

9,41

0,3367

2,97

Vosselaar

0,024

7,53

0,318471

3,14

Vorselaar

0,0405

13,01

0,311526

3,21

Dessel

0,0321

10,32

0,310559

3,22

Kontich

0,0239

7,84

0,304878

3,28


69|78

aandeel sociale woningen

aandeel verhoogde tegemoetkoming

% SW/% VT

Benodigde groei om iedereen te bedienen

Herselt

0,0367

12,24

0,299401

3,34

Brecht

0,0257

8,75

0,293255

3,41

Malle

0,0292

10,29

0,284091

3,52

Grobbendonk

0,0284

10,34

0,274725

3,64

Brasschaat

0,0207

8,2

0,252525

3,96

Lille

0,0271

10,74

0,252525

3,96

Meerhout

0,0302

12

0,251889

3,97

Retie

0,0236

9,6

0,2457

4,07


0,0284

11,63

0,244499

4,09

Putte

0,0289

12,33

0,234192

4,27

Boechout

0,0197

8,65

0,22779

4,39

Mortsel

0,0253

11,12

0,227273

4,4

Nijlen

0,0258

12,47

0,207039

4,83

Schoten

0,0171

8,34

0,204918

4,88

Balen

0,0225

11,1

0,20284

4,93

Bonheiden

0,0166

8,95

0,185529

5,39

Berlaar

0,0241

13,01

0,185185

5,4

Oud-Turnhout

0,0125

7,63

0,163666

6,11

Kalmthout

0,0114

8,28

0,137741

7,26

Zoersel

0,0094

9,01

0,104275

9,59

Kapellen

0,0057

6,78

0,084104

11,89

Borsbeek

0,0066

10,81

0,06105

16,38

Wommelgem

0,005

8,34

0,059952

16,68

Aartselaar

0,0032

7,07

0,045249

22,1

Wijnegem

0,004

9,35

0,04279

23,37

Schilde

0,0022

6,4

0,034352

29,11

Ranst

0,0005

8,34

0,005998

166,71


70|78

BIJLAGE 5: WACHTLIJSTEN T.O.V. HET AANTAL HUISHOUDENS EN HET AANDEEL SOCIALE WONINGEN. Aantal op wachtlijst 2011

aandeel sociale woningen (2012)

Aantal huishoudens

(VMSW)

(Lokale statistieken)

(Sociaal kompas)

Aandeel huishoudens op de wachtlijst (Eigen berekening)

Ranst

36

0,0005

7303

0,49%

Schilde

44

0,0022

7805

0,56%

Kapellen

95

0,0057

10906

0,87%

Aartselaar

75

0,0032

5849

1,28%

Bonheiden

78

0,0166

5784

1,35%

Hove

44

0,0229

3150

1,40%

Dessel

54

0,0321

3739

1,44%

Oud-Turnhout

73

0,0125

5048

1,45%

Zandhoven

74

0,0429

4972

1,49%

Nijlen

134

0,0258

8976

1,49%

Stabroek

112

0,0252

7467

1,50%

Zoersel

128

0,0094

8308

1,54%

Schoten

221

0,0171

14108

1,57%

Kalmthout

112

0,0114

7083

1,58%

Wommelgem

80

0,005

5000

1,60%

Malle

98

0,0292

5780

1,70%

Grobbendonk

77

0,0284

4467

1,72%

Brecht

190

0,0257

10922

1,74%

Hulshout

75

0,0625

4255

1,76%

Boechout

88

0,0197

4980

1,77%

Rumst

106

0,0452

5994

1,77%

Wijnegem

68

0,004

3759

1,81%

Lille

120

0,0271

6467

1,86%

Ravels

107

0,0456

5763

1,86%

Herselt

113

0,0367

5918

1,91%

Retie

83

0,0236

4328

1,92%


162

0,0284

7877

2,06%

Balen

185

0,0225

8853

2,09%

Kasterlee

151

0,0457

7174

2,10%

Rijkevorsel

96

0,0499

4429

2,17%

Westerlo

217

0,0513

9972

2,18%

Edegem

200

0,0377

9181

2,18%

Arendonk

117

0,0442

5356

2,18%

Vosselaar

92

0,024

4159

2,21%

Vorselaar

69

0,0405

3112

2,22%

Essen

159

0,0299

7116

2,23%

Herenthout

81

0,0834

3619

2,24%

Wuustwezel

179

0,0612

7580

2,36%

Lint

78

0,0683

3295

2,37%

Mol

352

0,0479

14654

2,40%

Putte

170

0,0289

6932

2,45%

Kontich

209

0,0239

8368

2,50%


71|78

Aantal op wachtlijst 2011

aandeel sociale woningen (2012)

Aantal huishoudens

(VMSW)

(Lokale statistieken)

(Sociaal kompas)

Aandeel huishoudens op de wachtlijst (Eigen berekening)

Beerse

169

0,0521

6659

2,54%

Laakdal

165

0,0742

6438

2,56%

Puurs

178

0,0703

6784

2,62%

Niel

104

0,0604

3959

2,63%

Berlaar

118

0,0241

4445

2,65%

Merksplas

84

0,0426

3123

2,69%

Mortsel

296

0,0253

10906

2,71%

Meerhout

111

0,0302

4076

2,72%

Heist-op-den-Berg

486

0,0719

16958

2,87%

Borsbeek

131

0,0066

4561

2,87%

Sint-Amands

91

0,0927

3138

2,90%

Hoogstraten

233

0,0317

7973

2,92%

Olen

153

0,0833

4897

3,12%

Schelle

103

0,1333

3294

3,13%

Bornem

292

0,0807

8613

3,39%

Brasschaat

563

0,0207

15644

3,60%

Baarle-Hertog

41

0,0983

1048

3,91%

Lier

611

0,0615

15049

4,06%

Geel

642

0,0449

15803

4,06%

Boom

297

0,1086

7283

4,08%

Herentals

487

0,0742

11866

4,10%

Willebroek

421

0,1518

10154

4,15%

Hemiksem

188

0,0497

4426

4,25%

Zwijndrecht

350

0,0834

7923

4,42%

Duffel

324

0,1036

6960

4,66%

2.110

0,0828

34969

6,03%

Turnhout

1.232

0,0756

18632

6,61%

Antwerpen

15.829

0,0982

234101

6,76%

Mechelen


72|78

BIJLAGE 6: GEMEENTEN MET WELZIJNSSCHAKELS IN DE PROVINCIE ANTWERPEN • Balen

• Kapellen

• Ranst

• Beerse

• Kontich

• Rijkevorsel

• Borsbeek

• Lint

• Stabroek

• Brecht

• Malle

• Westerlo

• Essen

• Merksplas

• Wijnegem

• Geel

• Mol

• Wuustwezel

• Herentals

• Mortsel

• Zandhoven

• Kalmthout

• Olen

• Zoersel

BIJLAGE 7: GEMEENTEN MET KRINGLOOPWINKELS IN DE PROVINCIE ANTWERPEN • Balen

• Kasterlee

• Retie

• Bornem

• Kontich

• Rumst

• Brecht

• Laakdal

• Schelle

• Duffel

• Lier

• Schoten

• Geel

• Malle

• Turnhout

• Heist-op-den-Berg

• Mechelen

• Willebroek

• Herentals

• Mol

• Wuustwezel

• Herselt

• Mortsel

• Zandhoven

• Hoogstraten

• Niel

• Kapellen

• Puurs


73|78

BIJLAGE 8: AANTAL PERSONEN DIE DRINGEND MEDISCHE HULP KREGEN dringende medische hulp

2009

2010

2011

2012

2013

Antwerpen Mechelen Turnhout Herentals Mortsel Rumst Geel Lier Edegem Willebroek Brasschaat Mol Boom Zwijndrecht Schoten Wuustwezel Zoersel Brecht Retie Schelle Kontich Balen Duffel Hoogstraten Kalmthout Puurs Rijkevorsel Nijlen Ravels Sint-Katelijne-Waver Borsbeek Boechout Putte Ranst Bornem Hulshout Laakdal Heist-op-den-Berg Malle Arendonk Herenthout Baarle-Hertog Meerhout Olen Wijnegem Beerse Kapellen Berlaar Bonheiden Dessel Vosselaar

3073 247 129 115 34 6 23 15 16 28 8 7 14 10 6 14 4 6 1 7 6 5 4 0 4 4 1 3 3 3 5 2 5 0 1 1 5 0 3 2 4 0 0 0 3 4 1 0 4 0 3

2708 213 123 96 31 9 32 22 15 11 9 16 22 13 11 15 5 9 4 7 6 4 4 1 6 7 7 5 4 5 6 2 5 0 1 1 4 2 1 2 6 4 1 0 5 3 1 1 0 2 3

1886 158 87 67 24 18 23 20 23 13 17 9 9 11 5 2 16 5 4 5 4 9 3 6 6 2 2 2 0 0 3 6 1 4 5 3 1 1 2 3 0 1 3 3 1 1 2 1 0 0 0

1055 154 54 26 25 50 15 27 15 11 16 13 12 13 13 7 7 1 3 2 5 3 4 7 2 1 5 5 2 2 2 3 2 10 2 5 1 2 4 2 0 1 4 4 0 0 3 3 2 1 0

810 167 41 36 25 46 17 25 13 19 23 23 9 15 24 10 6 8 16


5 3 7 7 2 6 5 4 8 7 0 2 2 0 4 2 1 6 1 1 0 3 1 2 0 0 1 2 1 4 1

gemiddelde (2009 -2013 ) 1906,4 187,8 86,8 68 27,8 25,8 22 21,8 16,4 16,4 14,6 13,6 13,2 12,4 11,8 9,6 7,6 5,8 5,6 5,25 5,2 4,8 4,4 4,2 4 4 4 3,8 3,4 3,4 3,2 3 3 2,8 2,6 2,4 2,4 2,2 2,2 2 2 1,8 1,8 1,8 1,8 1,6 1,6 1,4 1,4 1,4 1,4

74|78

dringende medische hulp Essen Kasterlee Grobbendonk Hemiksem Hove Aartselaar Lint Sint-Amands Zandhoven Merksplas Lille Niel Stabroek

2009

2010

2011

2012

2013

1 3 0 0 1 1 0 1 1 0 0 0 0

0 1 1 0 1 1 0 0 2 1 0 0 1

0 1 0 2 0 0 0 1 0 1 0 1 0

3 1 3 1 0 0 1 0 0 0 1 0 0

2 0 0 1 2 1 2 1 0 0 0 0 0


gemiddelde (2009 -2013 ) 1,2 1,2 0,8 0,8 0,8 0,6 0,6 0,6 0,6 0,4 0,2 0,2 0,2

75|78

LIJST MET FIGUREN Figuur 1: Inwonersaantal v/d Antwerpse steden en gemeenten per 1/1/2011 bron: sociaal kompas ........................................ 7 Figuur 2: Bevolkingsdichtheid Antwerpse Steden en Gemeenten per 1/1/2014 Bron: Provant .................................................. 8 Figuur 3: Plattelandsgebied in de provincie Antwerpen volgens Leader Bron: Rurant ................................................................ 9 Figuur 4: Steden in de provincie Antwerpen Bron: .................................................................................................................... 10 Figuur 5: De Belgische stadsgewesten (2001) Bron: Sociaaleconomische enquête 2001 .......................................................... 11 Figuur 6: Aandeel 0 tot19 - jarigen in de provincie Antwerpen per 1/1/2011 Bron: Sociaal Kompas ........................................ 12 Figuur 7: Aandeel 80-plussers in de provincie Antwerpen per 1/1/2011 Bron: Sociaal Kompas ............................................... 13 Figuur 8: Aandeel 60-plussers in de provincie Antwerpen per 1/1/2012 Bron: Sociaal Kompas ............................................... 13 Figuur 9: inwoners met een vreemde herkomst in % van de bevolking Bron: Sociaal Kompas ................................................. 14 Figuur 10: inwoners met een vreemde herkomst (exclusief Nederlanders) in % van de bevolking Bron: Sociaal Kompas ........ 15 Figuur 11: aandeel 0-19 jarigen met vreemde herkomst (excl. Nederlanders), in % van de 0-19-jarigen (1/1/2012) Bron: Sociaal Kompas......................................................................................................................................................... 16 Figuur 12: gemiddeld aantal personen per privaat huishoudens (1/14/*2012) Bron: Sociaal Kompas..................................... 17 Figuur 13: alleenstaande mannen en vrouwen ,alleenstaande vaders en moeders in % v/d particuliere huishoudens (1/1/2012) Bron: Sociaal Kompas ............................................................................................................................. 17 Figuur 14: evolutie van het aantal huishoudens (2007-2022) per gemeente volgens de open bevolkingsprognose. ............... 18 Figuur 15: verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering in % van het aantal inwoners (2013) Bron: Sociaal Kompas........... 19 Figuur 16: Gemiddeld aantal leefloners + inkomensvervangende tegemoetkoming PMEH + gewaarborgd inkomen bejaarden + inkomensgarantie ouderen, in procent van inwoners (2009...2011) Bron: Sociaal Kompas ................................. 20 Figuur 17: Geboorten in kansarme gezinnen, in procent van de geboorten (2009...2011) Bron: Sociaal Kompas .................... 21 Figuur 18: 0-19 jarigen titularis of ten laste voorkeurregeling ziekteverzekering, in % van 0-19 jarigen (2012) Bron: Sociaal Kompas..................................................................................................................................................................... 22 Figuur 19: 0-5 jarigen wonend in een eenoudergezin, in procent van 0-5 jarigen (1 jan 2012) Bron: Sociaal Kompas ............. 23 Figuur 20: Leerlingen gewoon secundair onderwijs: onderwijs kansarmoede-indicator (2010-2011) Bron : Sociaal Kompas... 24 Figuur 21: Gemiddeld aantal 18-24 jarige leefloontrekkers, in % van gemiddeld aantal 18-24 jarigen (2009-2011) Bron: Sociaal Kompas..................................................................................................................................................................... 25 Figuur 22: syntheseindicator kinderen in armoede (Antwerpen) Bron: Bottu en Maynissen .................................................... 26 Figuur 23: synthese-indicator kinderen in armoede (Vlaanderen) Bron: Bottu en Maynissen .................................................. 26 Figuur 24: verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering 60 jaar of ouder, in % van de 60-plussers (1/1/2013) Bron: Provant ................................................................................................................................................................................. 27 Figuur 25: Gemiddeld aantal +65 jarigen met gewaarborgd inkomen bejaarden of inkomensgarantie ouderen Bron: Sociaal Kompas..................................................................................................................................................................... 28 Figuur 26: Verdeling van de totale bevolking naar bewonerstitel (in %), Belgische gewesten en EU 27-landen (2009) Bron: Vlaamse overheid ..................................................................................................................................................... 29 Figuur 27: Percentage woningen bewoond door de eigenaar Bron: Kenniscentrum Vlaamse Steden ...................................... 30 Figuur 28: Percentage woningen gehuurd van particulieren of vennootschappen Bron: kenniscentrum Vlaamse Steden ..... 30 Figuur 29: Percentage woningen gehuurd van SHM's of andere openbare instellingen Bron: Kenniscentrum Vlaamse Steden30 Figuur 30: Het aandeel sociale woningen in de provincie Antwerpen Bron: VMSW .................................................................. 31 Figuur 31: Aandeel sociale huisvesting in % van de huishoudens Bron: VMSW – Sociaal Kompas ............................................ 31 Figuur 32: evolutie van het aantal sociale huurwoningen (2007 – 2013) Bron: VMSW ............................................................ 32 Figuur 33: Aantal bijkomend te realiseren sociaal huuraanbod tegen 2020 igv het decreet grond- en pandenbeleid van 27/03/2009 Bron: VMSW ......................................................................................................................................... 33 Figuur 34: het aandeel sociale woningen in verhouding tot het aandeel rechthebbenden op de voorkeurregeling in de ziekteverzekering. Bron: VMSW, Provant ................................................................................................................. 34 Figuur 35: Evolutie van het aantal mensen op de wachtlijsten Bron VMSW ............................................................................ 34 Figuur 36: Aandeel ingeschreven op de wachtlijst van de sociale huisvesting t.o.v. het aantal huishoudens (2011) Bron: VMSW, Sociaal Kompas ............................................................................................................................................ 35 Figuur 37: Kostprijs van woningen in de provincie Antwerpen Bron: aps Vlaanderen. ............................................................. 35 Figuur 38: eerste kwartielprijs van woningen (= de kostprijs van duurste woning uit het eerste kwartiel ) (2011) Bron: Sociaal Kompas..................................................................................................................................................................... 36 Figuur 39: aandeel woningen van voor 1960 in het totale woningbestand (2001) Bron Sociaaleconomische enquête ............ 37 Figuur 40: woonwagenterreinen in de provincie Antwerpen (2011) Bron: Prisma vzw ............................................................. 39 Figuur 41: Totale aantal geplaatste ingeschakelde (actieve) budgetmeters op 1/1/2013 / Aantal huishoudelijke elektriciteit afnemers aangesloten op het distributienet op 31/12/2013 Bron: Vlaanderen – afdeling planning en statistiek ... 40 Figuur 42: werkingsgebied en onthaalpunten van de 11 CAW’s Bron: http://www.caw.be/organisatie .................................. 42 Figuur 43: Voorzieningen in de provincie Antwerpen Diverse bronnen .................................................................................... 43 Figuur 44: Gemiddeld aantal leefloners per maand, in procent van 18-64 jarigen (2009...2011) Bron: Sociaal Kompas ........... 44 Figuur 45: Gemiddeld aantal leefloners + inkomensvervangende tegemoetkoming PMEH + gewaarborgd inkomen bejaarden + inkomensgarantie ouderen, in procent van inwoners (2009...2011) (herhaling van figuur 16) Bron: Sociaal Kompas..................................................................................................................................................................... 46 Figuur 46: WGC en ander forfaitaire eerstelijnsgezondheidszorg in de provincie Antwerpen .................................................. 47 Figuur 47: Antwerpse gemeenten met een huisartsentekort (2014) Bron: Riziv ....................................................................... 48


76|78

Figuur 48: Gestandaardiseerde gezondheidsindex Vlaanderen en Brussel Bron: Atlas van Achtergestelde Buurten in Vlaanderen en Brussel .............................................................................................................................................. 49 Figuur 49: Gestandaardiseerde gezondheidsindex Antwerpen Bron: Atlas van Achtergestelde Buurten in Vlaanderen en Brussel ...................................................................................................................................................................... 49 Figuur 50: Spreiding van het aantal ziekenhuizen en de mate waarin het aantal erkende bedden overeenkomt met de theoretisch programmatie over 38 zorgregio's van het Vlaams Gewest (11/2010) Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid .............................................................................................................................................................. 50 Figuur 51: Spreiding van het aanbod voor residentiële en ambulante geestelijke gezondheidszorg in de provincie Antwerpen per zorgregio, op basis van erkenningen op 1/1/2011 en naar aantal inwoners per gemeente op 1/1/2010 Bron: www.zorg-en-gezondheid.be ................................................................................................................................... 50 Figuur 52: Gemiddeld aandeel mensen die dringende medische hulp verkregen per gemeente t.o.v. het inwonersaantal (2009- 2013) Bron: POD Maatschappelijke integratie, Provant ................................................................................ 51 Figuur 53: OKI indicator voor de provincie Antwerpen (2010 – 2011) Bron: Sociaal kompas .................................................... 52 Figuur 54: leerlingen buitengewoon onderwijs of lager onderwijs met schoolse vertraging (2004-2006) Bron: Provant ......... 53 Figuur 55: Leerlingen deeltijds beroeps secundair onderwijs: percentage (2004-2005) Bron: Provant..................................... 54 Figuur 56: Werkzoekende jongvolwassenen met lage scholing Bron: Provant .......................................................................... 55 Figuur 57: percentage niet werkende werkzoekenden bij de 18-64 jarigen (juni 2012) Bron: sociaal Kompas ......................... 56 Figuur 58: percentage niet werkende werkzoekenden die meer dan één jaar werkloos is (juni 2012) Bron: sociaal Kompas .. 57 Figuur 59: Werkbalans: werkgelegenheid in procent van de beroepsbevolking (2010) Bron: Sociaal Kompas ......................... 57 Figuur 60: Ruimtelijke spreiding beschutte werkplaatsen, sociale werkplaatsen en lokale diensteconomie Bron: Een monitor voor de sociale inschakelingseconomie in Vlaanderen............................................................................................. 58 Figuur 61: Gemiddeld aantal werknemers tewerkgesteld volgens het statuut ‘Artikel 60’ (2008-2013) Bron: POD Maatschappelijke Integratie ..................................................................................................................................... 59 Figuur 62: Eerste principale component (2001) Bron: KUL ........................................................................................................ 60 Figuur 63: Tweede principale component (2001) Bron KUL....................................................................................................... 61 Figuur 64: Rurale typologie (2001) Bron: KUL ............................................................................................................................ 62 Figuur 65: Achtergestelde buurten in Vlaanderen en Brussel Bron: KUL ................................................................................... 63 Figuur 66: Combinatie van achterstellingindicatoren Bron: KUL ............................................................................................... 63

LIJST MET TABELLEN Tabel 1: Gemeenten met een woonwagenterrein, aantal standplaatsen en aantal gezinnen (2011) Bron: Prisma ................. 38 Tabel 2: Aantal RMI-ontvangers in verhouding tot het totaal aantal RMI-ontvangers in de provincie en per 1.000 inwoners, Vlaams Gewest (absolute cijfers en percentages) .................................................................................................... 45 Tabel 3: Oude en nieuwe gemiddelden en drempelwaarden Bron: KUL ................................................................................... 62

LIJST MET BIJLAGEN Bijlage 1: aantal inwoners voor de steden en gemeenten in de provincie antwerpen (1/1/2011). Werkingsgebied samenlevingsopbouw antwerpen provincie ............................................................................................................. 64 Bijlage 2: aantal sociale woningen in verhouding tot het aantal huishoudens. ......................................................................... 65 Bijlage 3:aantal en aangroei sociale woningen .......................................................................................................................... 67 Bijlage 4: het aandeel sociale woningen, vergeleken met het aan deel bewoners dat in aanmerking komt voor verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering. ............................................................................................................... 69 Bijlage 5: wachtlijsten t.o.v. Het aantal huishoudens en het aandeel sociale woningen. .......................................................... 71 Bijlage 6: welzijnsschakels in de provincie antwerpen ............................................................................................................... 73 Bijlage 7: kringloopwinkels in de provincie antwerpen .............................................................................................................. 73 Bijlage 8: aantal personen die dringend medische hulp kregen................................................................................................. 74

BRONNEN » Lenders, S., Lauwers, L., Vervloet, D. en Kerselaer, E, 2006 , Afbakening van het Vlaamse platteland, een statistische analyse. » Bottu G., Marynissen R., 2014, Lage , inkomens en leeftijd, lokale verschillen » PRISMA vzw, Planning Woonwagenwerk, 2013, 27 blz. » Vlaamse overheid, agentschap voor binnenlands bestuur, Strategisch plan woonwagenbewoners (2012 – 2015), » https://riziv.be/care/nl/doctors/specific-information/impulseo/impulseo8.asp » Luyten, S. en Van Hecke, E., de Belgische stadsgewesten 2001, Instituut voor Sociale en Economische Geografie, K.U.Leuven » Studiedienst van de Vlaamse Regering, De sociale staat van Vlaanderen, 2011


77|78

Provinciale omgevingsanalyse. Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie

Recommend Documents