Omgevingsanalyse kinderopvang in Antwerpen 2012

Omgevingsanalyse kinderopvang in Antwerpen 2012

Pieter Rotthier (BZ/SSO)

Datum: 23/05/2012 Verantwoordelijke uitgever:BZ/SSO

1 / 34

Grote Markt 1 – 2000 Antwerpen [email protected]

1 Inleiding .................................................................................................................................................... 3 2 Demografie en socio-economische schets ................................................................................................ 4 2.1 Demografie van de 0 tot 3-jarigen ..................................................................................................... 4 2.1.1 Algemeen: aantal en evolutie ...................................................................................................... 4 2.1.2 Geboorten .................................................................................................................................... 8 2.1.3 Demografisch profiel 0 tot 3-jarigen ......................................................................................... 10 2.1.4 Prognoses ................................................................................................................................... 12 2.2 Socio-economische situatie van de kinderen ................................................................................... 13 2.2.1 Algemene kansarmoedemaat ..................................................................................................... 13 2.2.2 Kansarmoede-index van Kind en Gezin .................................................................................... 16 2.3 Behoeftenstudie ................................................................................................................................ 19 2.4 Conclusie vraagzijde ........................................................................................................................ 20 3 Aanbod aan kinderopvang ...................................................................................................................... 21 3.1 Algemeen ......................................................................................................................................... 21 3.2 Financiële toegankelijkheid ............................................................................................................. 30 3.3 Conclusie aanbodzijde ..................................................................................................................... 33

2 / 34


1

Inleiding

Dit rapport schetst een beeld van het aanbod van de kinderopvang in de stad Antwerpen. De centrale vraag is of binnen de stad Antwerpen het aanbod aan kinderopvangplaatsen voldoende is afgestemd op de behoefte aan deze dienstverlening. De aandacht gaat hierbij ook uit naar de groep in de samenleving die beperkte financiële middelen heeft. We willen in de mate van het mogelijke bekijken in hoeverre het aanbod aan kinderopvang ook toegankelijk is voor deze groep. In een eerste deel bekijken we de demografische gegevens van de stad Antwerpen, waarbij we ons toespitsen op de 0 tot 3-jarigen, die toch het grootste deel van de doelgroep van kinderopvang uitmaken. We gaan kort in op de demografische achtergrondkenmerken van deze groep, we bekijken het aantal geboorten en kijken ook in welke mate de groep van jonge kinderen zal toenemen in de toekomst. Naast de algemene demografische schets, geven we ook een schets van de kansarmoedesituatie van deze groep en de kansarmoede algemeen in de stad. In een tweede deel nemen we het aanbod van de kinderopvang onder de loep: hoeveel voorzieningen zijn er, hoeveel plaatsen, hoe verhoudt zich dit t.o.v. de arbeidsmarkt en in hoeverre zijn voorzieningen financieel toegankelijk.

3 / 34


2

Demografie en socio-economische schets

2.1

2.1.1

Demografie van de 0 tot 3-jarigen

Algemeen: aantal en evolutie

Het aantal Antwerpenaren tussen 0 en 3 jaar bedraagt in januari 2012 22.228. Daarmee maakt deze groep meer dan 4% uit van de totale bevolking. Sinds 2000 is deze groep met meer dan 6.100 personen gestegen. Ook in aandeel van de bevolking nam deze groep met een 0,9 procentpunt toe sinds 2002. Grafiek 1: Evolutie aantal 0 tot 3-jarigen

Bron: Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking, 2000-2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

4 / 34


Grafiek 2: Evolutie aandeel 0 tot 3-jarigen in de totale bevolking


Het percentage kinderen tot 3 jaar op wijkniveau varieert van 2% tot 7%. De meeste wijken scoren vrij dicht tegen het stedelijk percentage. De buurten die een hoger percentage kinderen tellen zijn wijken gelegen in de 19e-eeuwse gordel, de kanaalzone (Oud Merksem en Deurne Noord), Haringrode, Zurenborg, Luchtbal en het Kiel. In absolute aantallen is het aantal kinderen het sterkst gegroeid in AmandusAtheneum, Borgerhout, Deurne Noord, Merksem Zuid, Kiel, de noordelijke wijken van Hoboken en het Valaar (Wilrijk).

5 / 34


´

Verhouding 0 tot 3-jarigen Stedelijk gemiddelde: 4,4%

BERENDRECHT_ZANDVLIET

District

EKEREN

Buurt

Wijken ingekleurd volgens het aandeel kinderen van 0 t.e.m. 2 jaar in de totale bevolking

MERKSEM

<=3% >3% - <=4%

ANTWERPEN DEURNE

>4% - <=5% >5% - <=6% >6%

BORGERHOUT BERCHEM

HOBOKEN

WILRIJK

Schaal: 1:120.000

6 / 34

Bron: Stad Antwerpen Districts- en loketwerking begin 2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie


´

Evolutie aantal 0 tot 3-jarigen

-7


-7 28

District

EKEREN 11

Buurt

-32

Grootte symbolen wijken volgens de evolutie van het aantal 0-3-jarigen tussen 2007 en 2012

46 15 44

<=-5 -4- +4

MERKSEM

43 66

67

ANTWERPEN

127

+5 - +30

23

35

76

DEURNE

221

+31 - +60 56

+61 - +90

37 176

9

151

56 80 24

17

-16 5

152 107

40 10

>+90

50

4

70 -20

140

122 86

68 70

9

68 245

HOBOKEN

-13

149 19 128

103

32

8

44

65

BORGERHOUT BERCHEM

-9 38 20

44

WILRIJK

Schaal: 1:120.000

7 / 34

Bron: Stad Antwerpen Districts- en loketwerking 2000-2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie


2.1.2

Geboorten

Anno 2009 worden 7.513 geboorten geregistreerd. De gegevens van 2010 zijn nog niet helemaal volledig. In de evolutie van het aantal geboorten zien we een duidelijke breuk tussen 2002 en 2004. Ook tussen 2005 en 2008 is er sprake van een stijging van het aantal geboorten. Grafiek 3: Aantal geboorten 2001-2010


Op wijkniveau zijn het vooral de wijken Borgerhout Intra Muros, Stuivenberg, Dam, Luchtbal, Haringrode, Zurenborg, Stadspark, Centraal Station, Kiel, Oud Merksem en Deurne Noord die een hoog aantal geboorten per 1000 inwoners kennen.

8 / 34


´

Geboorten / 1000 inwoners Stedelijk gemiddelde: 14,9


District

EKEREN

Buurt

Wijken ingekleurd volgens de verhouding geboorten per 1000 inwoners

MERKSEM

<=10 >10 - <=12,5

ANTWERPEN DEURNE

>12,5 - <=15 >15 - <=17,5 >17,5

BORGERHOUT BERCHEM

HOBOKEN

WILRIJK

Schaal: 1:120.000

9 / 34

Bron: Stad Antwerpen Districts- en loketwerking 2009 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie


2.1.3

Demografisch profiel 0 tot 3-jarigen

In dit gedeelte bekijken we de etnische achtergrond en de gezinssituatie van de kinderen. Wat betreft etnische achtergrond wordt rekening gehouden met de nationaliteit bij geboorte en met de nationaliteit bij geboorte van een van de ouders. In de totale bevolking is 42% van allochtone origine. Bij de 0 tot en met 2-jarigen loopt dit percentage op tot 68%. De meeste allochtone groepen zijn sterker vertegenwoordigd bij de kinderen dan bij de totale bevolking. Dit geldt zeer expliciet voor Noord-Afrikanen: bijna een kwart van de kinderen is van Noord-Afrikaanse oorsprong tegenover 12% bij de totale bevolking. Tot slot bekijken we de gezinspositie van het kind. Meer dan 80% van de 0 tot 3-jarigen woont bij een koppel. 2.514 kinderen leven in een éénoudergezin: dit is ongeveer 12% van alle kinderen.

Tabel 1: Kinderen (0 tot 3 jaar) volgens nationaliteit/etniciteit Totale bevolking 0 tem 2 jaar Categorie Aantal % Aantal % Totaal 506.225 100,0% 22.228 100,0% Onbekend 16 0,0% 0 0,0% Autochtoon 293.778 58,0% 7.037 31,7% Allochtoon 212.431 42,0% 15.191 68,3% Bron: Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking, Dienst Statistiek begin 2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

10 / 34


Tabel 2: Kinderen (0 tot 3 jaar) volgens etniciteit Totale bevolking 0 tem 2 jaar Categorie Aantal % Aantal % Totaal 506.225 100,0% 22.228 100,0% Onbekend 16 0,0% 0 0,0% Autochtoon 293.778 58,0% 7.037 31,7% Europa 79.106 15,6% 4.894 22,0% Noord-Europa 756 0,1% 41 0,2% West-Europa 32.037 6,3% 2.265 10,2% Zuid-Europa 10.236 2,0% 449 2,0% Oost-Europa 36.077 7,1% 2.139 9,6% Azië 45.652 9,0% 2.822 12,7% West Azië 30.574 6,0% 1.957 8,8% Centraal Azië 143 0,0% 10 0,0% Zuid Azië 7.983 1,6% 471 2,1% Oost-Azië 6.952 1,4% 384 1,7% Afrika 77.876 15,4% 6.762 30,4% Noord-Afrika 60.487 11,9% 5.141 23,1% West-Afrika 10.538 2,1% 1.098 4,9% Centraal-Afrika 5.203 1,0% 396 1,8% Zuid-Afrika 236 0,0% 11 0,0% Oost-Afrika 1.412 0,3% 116 0,5% Amerika 7.430 1,5% 500 2,2% Oceanië 154 0,0% 12 0,1% Onbekend van allochtone origine 2.213 0,4% 201 0,9% Bron: Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking, Dienst Statistiek begin 2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

Tabel 3: Kinderen (0 tot 3 jaar) volgens gezinspositie 0 tem 2 jaar Categorie Aantal % Totaal 22.228 100,0% Kind in huwelijk 12.500 56,2% Kind bij niet gehuwd koppel 5.603 25,2% Kind in een eenoudergezin 2.514 11,3% Andere 1.611 7,2% Bron: Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking, Dienst Statistiek begin 2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

11 / 34


2.1.4

Prognoses

De Studiedienst Stadsobservatie voerde in 2010 bevolkingsprognoses uit voor de periode 2009-2030. De nieuwe prognoses zijn opgebouwd op basis van de volgende scenario’s: -

Scenario 1: positief migratiesaldo met toegenomen vruchtbaarheidsgraad Scenario 2: positief migratiesaldo met gelijkgebleven vruchtbaarheidsgraad Scenario 3: migratiesaldo gaat naar 0 met gelijkgebleven vruchtbaarheidsgraad Scenario 4: migratiesaldo gaat naar 0 met afgenomen vruchtbaarheidsgraad

Op basis van de trends de laatste jaren is scenario 1 het meest plausibele. Er zijn echter mogelijke externe factoren zoals economische situatie, verandering in regelgeving, enz… die een invloed kunnen uitoefenen op vruchtbaarheid en migratiepatronen, die dichter aansluiten bij andere scenario’s. In de verschillende scenario’s is er sprake van een groei van het aantal kinderen tot 2015. Daarna stabiliseert of daalt het aantal in de scenario’s die uitgaan van verminderde migratie. In de 2 andere scenario’s blijft het aantal stijgen, zij het vanaf 2015 lichter in het tweede scenario. Grafiek 4: Prognoses 2009-2030, 0 tem 2-jarigen 35.000 33.000 31.000 29.000 Scenario 1

Aantal

27.000

Scenario 2

25.000

Scenario 3

23.000

Scenario 4

21.000 19.000 17.000

20 29

20 27

20 25

20 23

20 19 20 21

20 17

20 15

20 13

20 11

20 09

15.000

Jaar Bron: Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking, Dienst Statistiek 2009-2010 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

12 / 34


2.2

Socio-economische situatie van de kinderen

Wat betreft de socio-economische situatie van de kinderen, bekijken we eerst de algemene socioeconomische toestand van de Antwerpse wijken. Vervolgens gaan we in op het probleem van de kansarmoede bij pasgeborenen, die een deel van de (toekomstige) doelgroep uitmaken van de kinderopvang. 2.2.1

Algemene kansarmoedemaat

In eerste instantie bekijken we dus de algemene kansarmoedeindex op wijkniveau. Deze index is een bundeling van de volgende indicatoren: • • •

Percentage langdurige niet werkende werkzoekenden (>=1 jaar) t.o.v. de bevolking tussen 18 en 64 jaar (januari 2006) Percentage OCMW-steuntrekkers t.o.v. de bevolking tussen 18 en 64 jaar (januari 2006) Percentage fiscale aangiften met een netto-belastbaar inkomen van minder dan 10.000 euro per jaar t.o.v. het totaal aantal aangiften.

Door deze indicatoren te bundelen op wijkniveau komen we tot een maat van 1 tot 10, waarbij 10 de hoogste graad van kansarmoede is. De resultaten wijzen uit dat Dam, Stuivenberg, Amandus-Atheneum enBorgerhout Intra Muros Noord zeer hoog scoren op de index. Andere wijken waar mogelijk een substantiële graad van armoede heerst zijn de wijken in Borgerhout Intra Muros Zuid, Kiel, Luchtbal, Oud-Merksem, de stationsbuurt en de wijken in het stadscentrum.

13 / 34


´

Kansarmoede-index Stedelijk gemiddelde: 6


District

EKEREN

Buurt

Wijken ingekleurd volgens de kansarmoede-index (score van 1 tot 10, 10 is de hoogste graad van kansarmoede)

MERKSEM

1-2 3-4

ANTWERPEN DEURNE

5-6 7-8 9-10 Wijken met minder dan 100 inwoners zijn wit gelaten

BORGERHOUT BERCHEM

HOBOKEN

WILRIJK

Schaal: 1:120.000

14 / 34

Bron: Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie 2011


´

Verschil kansarmoede-index 2007-2011


District

EKEREN

Buurt

Wijken ingekleurd volgens de evolutie van de kansarmoede-index (score van 1 tot 10, 10 is de hoogste graad van kansarmoede) tussen 2007 en 2011 -2

MERKSEM

ANTWERPEN DEURNE

-1 0 +1 Wijken met minder dan 100 inwoners zijn wit gelaten

BORGERHOUT BERCHEM

HOBOKEN

WILRIJK

Schaal: 1:120.000

15 / 34

Bron: Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie 2007-2011


2.2.2

Kansarmoede-index van Kind en Gezin

Ook Kind en Gezin hanteert een maat die de graad van kansarmoede bij gezinnen met pasgeboren kinderen tracht te meten. Deze index is in het kader van kinderopvang zeer relevant. Iedere pasgeborene wordt in principe bezocht door Kind en Gezin. Alle pasgeborenen worden tijdens het bezoek gescreend op de 6 volgende indicatoren: • • • • • •

Arbeidsmarktsituatie van de ouders Inkomenssituatie van het gezin Onderwijssituatie van de ouders Huisvestingssituatie Gezondheid van het kind Ontwikkelingskansen van het kind

Per indicator zijn er criteria bepaald, die aangeven of het gezin in kwestie voor de betreffende indicator negatief of positief scoort. Wanneer een gezin op 3 van de 6 indicatoren negatief scoort, wordt het als kansarm beschouwd. Wanneer er op minder dan 3 indicatoren negatief wordt gescoord, kan Kind en Gezin mits een duidelijke argumentatie nog altijd bepalen dat een gezin als kansarm beschouwd kan worden. In 2008 bedraagt het aantal pasgeborenen in kansarme gezinnen 1.554. Wanneer we naar de evolutie van het aantal pasgeboren kinderen in kansarme gezinnen kijken, stellen we vast dat er een stijging plaatsvond van meer dan 500 kinderen. Het aandeel geboorten in kansarme gezinnen in het totaal aantal geboorten bedraagt 22,6% in de periode 2007-20091. Uit de stijging van het aandeel tussen 2002 en 2009 kan afgeleid worden dat het aantal geboorten in kansarme gezinnen relatief sterker stijgt dan de geboorten in niet kansarme gezinnen. Naar district zien we sterke verschillen, waarbij het aandeel in Borgerhout en Antwerpen zeer hoog ligt (rond 30%). Het is ook in deze districten dat we een stijging van het aandeel zien.

1

We beschikken nog niet over absolute aantallen voor 2009.

16 / 34


Grafiek 5: Evolutie aantal pasgeborenen in kansarme gezinnen

Bron: Kind en Gezin 2001-2008 Bewerkingen door Studiedienst van de Vlaamse Regering en Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

Grafiek 6: Evolutie aandeel pasgeborenen in kansarme gezinnen t.o.v. het totaal aantal geboorten


17 / 34


Grafiek 7: Aandeel pasgeborenen in kansarme gezinnen t.o.v. het totaal aantal geboorten naar district 2004-2006 / 2006-2009


18 / 34


2.3

Behoeftenstudie

In 2011 voerde de Stad Antwerpen een behoeftenstudie uit bij mensen met kinderen van 0 tot 3 jaar. Ongeveer 54% van de Antwerpenaren geeft aan kinderopvang te gebruiken en geen extra wensen te hebben. Ongeveer 24% heeft geen kinderopvang en heeft deze ook niet nodig. In 6% van de gevallen weten we dat men kinderopvang gebruikt, maar weten we niet in welke mate men extra behoeften heeft. De overige 16% heeft ofwel geen kinderopvang, maar wel nood hieraan of heeft extra noden bovenop de dienstverlening die ze al krijgt. Op basis van de gegevens uit deze enquête werd ook een raming gemaakt van het aantal kinderopvangplaatsen dat er idealiter nodig is per 100 kinderen. Volgens deze raming, die ook rekening houdt met het aantal dagen dat men effectief kinderopvang gebruikt of men wil gebruiken, wordt het aantal opvangplaatsen per 100 kinderen geschat op 39. Dit is 6 plaatsen hoger dan de Barcelonanorm, waar 33 plaatsen wordt vooropgesteld. Bij deze berekening wordt rekening gehouden met het aantal dagen dat men kinderopvang nodig heeft. Deze norm heeft als nadeel dat men van de hypothese uitgaat dat de nood gelijk verspreid is over alle dagen van de week. In werkelijkheid heeft men bijvoorbeeld minder nood aan opvang op woensdag. Maakt men hiervan abstractie en gaat men ervan uit dat iedereen nood heeft aan 5 dagen opvang per week, dan bedraagt de norm 50 plaatsen per 100 kinderen. Grafiek 8: Verdeling Antwerpenaren volgens gebruik en behoefte aan kinderopvang

19 / 34


2.4

Conclusie vraagzijde

De demografische trends die hierboven gepresenteerd werden, geven aan dat de nood aan kinderopvang vermoedelijk zal groeien in de toekomst. Momenteel zien we een stijgende evolutie van het aantal 0 t.e.m. 3-jarigen en een stijgend aantal geboorten in de laatste 3 jaren. Ook de prognoses voor de 0 t.e.m. 2-jarigen geven aan dat het aantal jonge kinderen in de nabije toekomst zal toenemen. Daarbij stellen we op basis van de gegevens van Kind en Gezin ook vast dat het aantal kinderen, dat geboren wordt in een kansarme situatie sterk groeit. Naast de nood aan een uitgebreid aanbod is er dus vermoedelijk ook nood aan een financieel toegankelijk aanbod. Tot slot geven we 2 normen mee die aangeven hoeveel opvangplaatsen er idealiter dienen te zijn om te voldoen aan de behoefte aan voorschoolse opvang: • •

De Barcelonanorm: 33 opvangplaatsen per 100 0-3-jarigen De norm op basis van de Antwerpse behoeftenstudie: 39 opvangplaatsen per 100 0-3-jarigen indien rekening gehouden wordt met het feit dat sommige ouders geen nood hebben aan opvang voor 5 dagen op 5. Indien hier geen rekening mee gehouden wordt ligt de norm op 50 opvangplaatsen per 100 kinderen.

20 / 34


3

Aanbod aan kinderopvang

In deze paragraaf gaan we in op het aanbod aan kinderopvang en proberen we het aanbod voor zover mogelijk af te zetten t.o.v. de vraag. We beschikken echter enkel over gegevens m.b.t. de erkende kinderopvang van Kind en Gezin en de kinderopvang met een attest van toezicht: erkende kinderdagverblijven, zelfstandige kinderdagverblijven, onthaalouders aangesloten bij een dienst voor onthaalouders en zelfstandige onthaalouders. De informele kinderopvang (bv door familie, vrienden) zit niet mee vervat in de analyse. We geven eerst een algemeen overzicht van de (erkende) kinderopvang. Vervolgens maken dan ook een afweging met de kansarmoedeniveau van de wijken. Wanneer we spreken over het vergelijken van vraag en aanbod, houden we geen rekening met de mogelijke vraag van mensen die buiten de stad wonen, maar die toch de kinderopvang in de stad gebruiken (bijvoorbeeld kinderopvang in de buurt van het werk). Omgekeerd brengen we ook enkel het aanbod op het grondgebied van de stad Antwerpen in beeld. Mogelijk kunnen voorzieningen in de rand of verder buiten Antwerpen ook mee inspelen op de vraag

3.1

Algemeen

Zoals gezegd proberen we het aanbod en de vraag naar kinderopvang tegen elkaar af te wegen. Voor het bepalen van de vraag richten we ons in eerste instantie op de zogenaamde Barcelonanorm en de norm die we zelf berekenden op basis van de behoeftentudie van de kinderopvang. Wanneer we de Barcelonanorm toepassen op de Antwerpse bevolkingscijfers, zouden er 7.335 kinderopvangplaatsen voorzien moeten zijn. Bij de 39%-norm gaat het dan om 8.669 plaatsen, bij de 50%norm om 11.114. Gezien het feit dat het aantal kinderen volgens de prognoses verder zal toenemen zal ook het aantal gewenste kinderopvangplaatsen in de toekomst hoger liggen. Tabel 4: Gewenst aantal kinderopvangplaatsen volgens Barcelonanorm, 43%- en 51%-norm Norm Waarde Aantal 0 tem 2-jarigen 22.228 Barcelonanorm 7.335 39%-norm 8.669 50%-norm 11.114 Bron: Kind en Gezin 2012, Actieve Stad 2012 Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking, Dienst Statistiek begin 2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

In totaal zijn er in Antwerpen 457 erkende voorzieningen, die reguliere kinderopvang organiseren. In totaal beschikken zij over 5.504 plaatsen, wat 1.289 plaatsen meer zijn dan in 2007. Per 100 kinderen onder 3 jaar betekent dit 25 plaatsen. Daarmee scoort Antwerpen onder de Barcelonanorm: in absolute aantallen komt dit neer op een tekort van 1.831 plaatsen. Als we de 39%-norm als basis nemen, dan loopt het tekort op tot 3.165 plaatsen. Bij de 50%-norm loopt het tekort op tot 5.610 plaatsen. We geven hieronder ook voor 2015 en 2020 aan wat de impact zal zijn van het voorspelde aantal kinderen op het aanbod van de voorzieningen.

21 / 34


Tabel 5: Aantal voorzieningen en plaatsen in de kinderopvang, afgewogen met Barcelonanorm, 39%-norm en 50%-norm Type Aantal Voorzieningen 457 Aantal plaatsen 5.504 Aantal plaatsen/100 kinderen 25 Barcelonanorm 7.335 Verschil met Barcelonanorm -1.831 39%-norm 8.669 Verschil met 39%-norm -3.165 50%-norm 11.114 Verschil met 50%-norm -5.610 Bron: Kind en Gezin 2012, Actieve Stad 2012 Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking, begin 2011 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

Tabel 6: Aantal voorzieningen en plaatsen in de kinderopvang, afgewogen met Barcelonanorm, 39%-norm en 50%-norm; 2015 Type Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4 Voorzieningen 457 457 457 457 Aantal plaatsen 5.504 5.504 5.504 5.504 Aantal plaatsen/100 kinderen 22 23 23 24 Barcelonanorm 8.079 7.759 7.752 7.596 Verschil met Barcelonanorm -2.575 -2.255 -2.248 -2.092 39%-norm 9.548 9.170 9.161 8.977 Verschil met 39%-norm -4.044 -3.666 -3.657 -3.473 50%-norm 12.242 11.757 11.746 11.510 Verschil met 50%-norm -6.738 -6.253 -6.242 -6.006 Bron: Kind en Gezin 2012, Actieve Stad 2012 Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking, begin 2011 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

22 / 34


Tabel 7: Aantal voorzieningen en plaatsen in de kinderopvang, afgewogen met Barcelonanorm, 39%-norm en 50%-norm; 2020 Type Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4 Voorzieningen 457 457 457 457 Aantal plaatsen 5.504 5.504 5.504 5.504 Aantal plaatsen/100 kinderen 21 23 23 24 Barcelonanorm 8.775 8.014 7.875 7.524 Verschil met Barcelonanorm -3.271 -2.510 -2.371 -2.020 39%-norm 10.370 9.471 9.307 8.892 Verschil met 39%-norm -4.866 -3.967 -3.803 -3.388 50%-norm 13.295 12.143 11.932 11.401 Verschil met 50%-norm -7.791 -6.639 -6.428 -5.897 Bron: Kind en Gezin 2012, Actieve Stad 2012 Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking, begin 2011 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

Ongeveer 56% van deze voorzieningen betreft onthaalouders, aangesloten bij een dienst voor onthaalouders. Zij beschikken over 17% van de plaatsen. De kinderdagverblijven zijn goed voor een 42% van de erkende plaatsen. Een derde van de plaatsen situeert zich in een zelfstandig kinderdagverblijf. Ten opzichte van 2007 zijn er 1.289 plaatsen bijgekomen. De meeste bijkomende plaatsen werden gerealiseerd binnen de zelfstandige kinderdagverblijven (+740). In de gesubsidieerde kinderdagverblijven is er een stijging van 358 plaatsen. Bij de gegevens van diensten voor onthaalouders moet een kanttekening gemaakt worden. Op basis van gegevens die de stad verzamelde bij deze diensten komen we op 960 plaatsen. Kind en Gezin komt op een aantal uit van 1.032. Dit brengt het totaal aantal plaatsen op 5.576. De verschillen hebben te maken met het verschillende tijdstip waarop de gegevens over DVO’s verzameld werden. We werken echter verder met de gegevens die we van de DVO’s zelf hebben gekregen, aangezien we deze verder kunnen verfijnen tot op wijkniveau. De getallen van Kind en Gezin kunnen in bijlage geraadpleegd worden. Tabel 8: Aantal voorzieningen kinderopvang Voorzieningen Soort Aantal % tov 2007 Eindtotaal 457 100,0% 55 Dienst voor onthaalouders Kinderdagverblijf Lokale dienst voorschoolse opvang Zelfstandig kinderdagverblijf Zelfstandige onthaalouder

255 58

55,8% 12,7%

15 6

6

1,3%

6

87 51

19,0% 11,2%

29 -1

Bron: Kind en Gezin 2012, Actieve Stad 2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

23 / 34


Tabel 9: Capaciteit kinderopvang Aantal plaatsen Soort Aantal % tov 2007 Eindtotaal 5.504 100,0% 1.289 Dienst voor onthaalouders 960 17,4% 72 Kinderdagverblijf 2.303 41,8% 358 Lokale dienst voorschoolse opvang 107 1,9% 107 Zelfstandig kinderdagverblijf 1.827 33,2% 740 Zelfstandige onthaalouder 307 5,6% 12 Bron: Kind en Gezin 2012, Actieve Stad 2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

De volgende 2 kaarten geven het aantal kinderopvangplaatsen en het aantal kinderopvangplaatsen per 100 kinderen van 0 tot 3 jaar per wijk weer. De volgende 3 kaarten geeft op wijkniveau het verschil weer tussen het werkelijk aantal kinderopvangplaatsen en het gewenste aantal volgens de Barcelonanorm. De 4e kaart geeft het verschil weer met de 43%-norm, de 5e met de 51%-norm. Uit de kaarten kunnen we concluderen dat in Wilrijk, de zuidelijke wijken van Deurne, het Zuid, SintAndries, Markgrave, Harmonie, de Universiteitsbuurt, Zurenborg, Luchtbal, Oud Berchem, Nieuw Kwartier Oost, Ekeren Donk en Ekeren Leugenberg de Barcelonanorm wordt gehaald. In alle andere wijken is er een tekort als we deze norm als criterium hanteren. De wijken met de grootste tekorten zijn de wijken van Borgerhout, Centraal Station, Stuivenberg, Amandus-Atheneumbuurt, Deurne Noord, het Kiel en Hoboken-Noord. Als we de 39%-norm hanteren hebben enkele wijken in Wilrijk, het Zuid, SintAndries, Harmonie, Ekeren Donk, Ekeren Leugenberg en Deurne Oost geen tekort.

24 / 34


´

Aantal kinderopvangplaatsen

90

0


0

37 24

District

EKEREN

Buurt

82 0

84

Grootte symbolen wijken volgens het aantal kinderopvangplaatsen

40

41

MERKSEM

151 18

0 - 50

60

69

ANTWERPEN

96

51 - 100

0

16

0

DEURNE

233

101 - 150 104

76

11

151 - 200

151

303

152

154

239 0

93

201 - 303

168 122

100

90

0

0

65 46

123

123

77

100

267 201

127 132

286

4 124

104

88

HOBOKEN

4 166

8

0

142

158

70

BORGERHOUT BERCHEM

16 189

40

40

WILRIJK

Schaal: 1:120.000

25 / 34

Bron: Kind en Gezin 2012, DVO 2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie


´

Aantal kinderopvangplaatsen per 100 0 tot 3-jarigen Stedelijk gemiddelde: 25


District

EKEREN

Buurt

Wijken ingekleurd volgens het aantal kinderopvangplaatsen per 100 0 tot 3-jarigen MERKSEM

<15 >=15 - <20 >=20 - <25

ANTWERPEN

>=25 - <33

DEURNE

>=33 Wijken met minder dan 100 inwoners zijn wit gelaten

BORGERHOUT BERCHEM

HOBOKEN

WILRIJK

Schaal: 1:120.000

26 / 34

Bron: Kind en Gezin 2012, DVO 2012 Stad Antwerpen Districts- en loketwerking begin 2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie


´

Verschil werkelijk aantal kinderopvangplaatsen en gewenst aantal kinderopvangplaatsen Barcelonanorm

-14

0


-1

23 -18

District

EKEREN

Buurt

-44 -1

23 -25

Grootte en kleur symbolen wijken volgens het verschil tussen het werkelijk aantal kinderopvangplaatsen en het gewenst aantal kinderopvangplaatsen volgens ANTWERPEN de Barcelonanorm

-5 29

-93

MERKSEM -78

-5 -70 -20

-14

-99

DEURNE

-118

-266 - -101

-91

-31

32

-162

-63

-40

-28

-95

-100 - -51

-46

36

-50 - -11 -10 - 10 123

11 - 50

-111 29

41

-81

-5

0

-85 -180

42

6

-114

31 80

-98 -23

55

-72

51 - 123

-266

8

-166

HOBOKEN

-24 7

-45

-60

84

-25

-26

BORGERHOUT BERCHEM

-29 89

4

2

WILRIJK

Schaal: 1:120.000

27 / 34



´

Verschil werkelijk aantal kinderopvangplaatsen en gewenst aantal kinderopvangplaatsen 39%-norm behoeftenstudie

-33

0


-1

21 -25

District

EKEREN

Buurt

-67 -1

12 -37

Grootte en kleur symbolen wijken volgens het verschil tussen het werkelijk aantal kinderopvangplaatsen en het gewenst aantal kinderopvangplaatsen volgens de 39%-norm behoeftenstudie ANTWERPEN

-13 7

-113

MERKSEM

-103

-19 -100 -24

-19

-117

DEURNE

-182

-337 - -101

-126

-39

25

-130

-219

-75

-61

-156

-100 - -51

-54

25

-50 - -11 -10 - 10

-6

11 - 50

-161 12

30

-112

123

0

-113 -221

27

-6

-153

-11 58

-139 -52

13

-85

51 - 123

-337

-9

-213

HOBOKEN

-29 -22

-55

-71

73

-58

-43

BORGERHOUT BERCHEM

-37 71

-3

-4

WILRIJK

Schaal: 1:120.000

28 / 34



´

Verschil werkelijk aantal kinderopvangplaatsen en gewenst aantal kinderopvangplaatsen 50%-norm behoeftenstudie

-68

0


-1

16 -39

District

EKEREN

Buurt

-110 -1

-8 -59

Grootte en kleur symbolen wijken volgens het verschil tussen het werkelijk aantal kinderopvangplaatsen en het gewenst aantal kinderopvangplaatsen volgens de 50%-norm behoeftenstudie ANTWERPEN

-29 -34

-150

MERKSEM

-150

-44 -156 -31

-30

-150

DEURNE

-299

-467 - -101

-191

-53

10

-252

-323

-139

-122

-268

-100 - -51

-70

6

-50 - -11 -10 - 10

-8

11 - 50

-254 -19

11

-169

123

0

-163 -297

1

-30

-224

-90 18

-214 -104

-65

-111

51 - 123

-467 -298

HOBOKEN

-39 -76

-73

-91

54

-119

-75

-41

BORGERHOUT BERCHEM

-52 38

-15

-17

WILRIJK

Schaal: 1:120.000

29 / 34



3.2

Financiële toegankelijkheid

We willen ook in beeld brengen hoeveel voorzieningen rekening houden met de inkomensgegevens van hun cliënten. De gesubsidieerde kinderopvangplaatsen, nl. de diensten voor onthaalouders en de kinderdagverblijven houden hier rekening mee. De andere organisaties bepalen in principe zelf de prijs. Voor een aantal particuliere initiatieven geldt de inkomensgerelateerde kinderopvang. Ook hier betalen de ouders een prijs volgens hun inkomen en betaalt Kind en Gezin een bijkomend bedrag zodat de initiatieven hun volledige dagprijs ontvangen. Voor 73% van de opvangplaatsen hangt de prijs voor de ouders samen met het inkomen. We bekijken het aantal kinderopvangplaatsen waarbij rekening wordt gehouden met het inkomensniveau per 100 kinderen tussen 0 en 3 jaar ook op het niveau van de wijken. Bij het voorstellen van de absolute aantallen zetten we ook de kansarmoede-index op wijkniveau op kaart, zodat we kunnen visualiseren of de grootte van het aanbod aan kinderopvang ruimtelijk verband houdt met de graad van kansarmoede. Wilrijk telt een aantal wijken met een relatief groot aanbod aan voorzieningen waar rekening gehouden wordt met het inkomen van de cliënten. Ook het Zuid, Sint-Andries, Deurne-Zuid, Zurenborg, Stuivenberg en de Universiteitsbuurt hebben een relatief groot aanbod. Tot slot heeft ook Luchtbal een vrij hoog aantal inkomensafhankelijke voorzieningen. Van deze wijken scoren Luchtbal en Stuivenberg hoog op de kansarmoede-index. De wijken in Wilrijk scoren dan weer vrij laag op deze index. Andere wijken met een hoge kansarmoedescore, scoren in vergelijking met de stad laag tot gemiddeld voor wat betreft het aantal kinderopvangplaatsen waar de prijs bepaald wordt door het inkomen van de cliënten. Borgerhout Intra Muros, Kiel, Amandus-Atheneum en Dam scoren eerder laag.

Tabel 10: Aantal voorzieningen en capaciteit kinderopvang volgens prijsbepaling Aantal plaatsen Inkomen Aantal % Totaal 5.504 100,0% afhankelijk van inkomen 4.039 73,4% bedrag bepaald door organisatie 1.465 26,6% Bron: Kind en Gezin 2012, DVO 2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

30 / 34


Tabel 11: Capaciteit kinderopvang volgens prijsbepaling en type organisatie

Soort Totaal Dienst voor onthaalouders Kinderdagverblijf Lokale dienst voorschoolse opvang Zelfstandig kinderdagverblijf Zelfstandige onthaalouder

bedrag afhankelijk bepaald van door inkomen organisatie 4.039 1.465

Totaal 5.504

960 2.303

0 0

960 2.303

107

0

107

673

1.154

1.827

0

307

307


31 / 34


´

Aantal inkomens afhankelijke kinderopvangplaatsen per 100 0 tot 3-jarigen Stedelijk gemiddelde: 18

Kansarmoede-index Stedelijk gemiddelde: 6 BERENDRECHT_ZANDVLIET

District Buurt

Grootte symbolen wijken volgens het aantal inkomensafhankelijke kinderopvangplaatsen per 100 kinderen van 0 tot 3 jaar

EKEREN

Wijken ingekleurd volgens de kansarmoede-index (score van 1 tot 10, 10 is de hoogste graad van kansarmoede) <10

MERKSEM

ANTWERPEN

>=10 - <15

DEURNE

>=15 - <20 >=20 - <25 >=25 1-2 3-4 5-6 7-8 9-10

BORGERHOUT BERCHEM

HOBOKEN

Wijken met minder dan 100 inwoners zijn wit gelaten

WILRIJK

Schaal: 1:120.000

32 / 34

Bron: Kind en Gezin 2012, DVO 2012 Stad Antwerpen Districts- en loketwerking begin 2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie


3.3

Conclusie aanbodzijde

In totaal zijn er 5.504 plaatsen in de kinderopvang. Dit betekent dat er in Antwerpen per 100 0 tot 3-jarigen 25 plaatsen beschikbaar zijn. De Barcelonanorm gaat uit van 33 plaatsen in de kinderopvang per 100 kinderen tot 3 jaar. In absolute termen zouden er in Antwerpen 7.335 plaatsen moeten zijn, gegeven de huidige bevolkingscijfers. Het verschil tussen het werkelijk aantal plaatsen en het gewenst aantal plaatsen komt neer op een tekort van een 1.831 plaatsen. We houden hierbij echter geen rekening met het feit dat ook mensen van buiten de stad gebruik kunnen maken van het aanbod in de stad. In Wilrijk, Berchem, de zuidelijke wijken van Deurne, het Zuid, Sint-Andries, Markgrave, Harmonie, Luchtbal, de Universiteitsbuurt, Zurenborg, Berchem Intra Muros, Nieuw Kwartier Oost, Ekeren Donk en Ekeren Leugenberg wordt de Barcelonanorm gehaald. In alle andere wijken is er een tekort als we deze norm als criterium hanteren. De wijken met de grootste tekorten zijn Borgerhout, Diamant-Stadspark, Stuivenberg, Amandus-Atheneumbuurt, Deurne Noord, het Kiel en Hoboken Noord. Op basis van de norm die we kunnen afleiden uit de behoeftenstudie ligt het tekort aan kinderopvangplaatsen op meer dan 3.100 (39%norm) of op meer dan 5.600 (50%-norm). De kinderdagverblijven en de onthaalouders, aangesloten bij een dienst voor onthaalouders, hanteren een prijs die afhankelijk is van het inkomen van de cliënt. Deze voorzieningen maken ± 73% van het totaal aanbod aan kinderopvangplaatsen uit. Er zijn anders gezegd 18 plaatsen, waarbij rekening gehouden met het inkomen, per 100 0 tot 3-jarigen. Wilrijk, Sint-Andries, de Universiteitsbuurt, Zurenborg, Deurne Zuid, Stuivenberg en Luchtbal kennen relatief gezien een vrij hoog aantal kinderopvangplaatsen. Luchtbal en Stuivenberg staan gecatalogeerd als zones met een hoge score op de kansarmoede-index. Andere kansarme wijken zoals Amandus-Atheneum, Kiel en Borgerhout Intra Muros scoren wat betreft het aantal inkomensafhankelijke opvangplaatsen niet hoger dan de stad.

33 / 34


4

Bijlage

Tabel 12: Capaciteit kinderopvang (volgens tellingen Kind en Gezin) Aantal plaatsen Soort Aantal % tov 2007 Eindtotaal 5.576 100,0% 5.576 Dienst voor onthaalouders 1.032 18,5% 1.032 Kinderdagverblijf 2.303 41,3% 2.303 Lokale dienst voorschoolse opvang 107 1,9% 107 Zelfstandig kinderdagverblijf 1.827 32,8% 1.827 Zelfstandige onthaalouder 307 5,5% 307 Bron: Kind en Gezin 2012, Actieve Stad 2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

Tabel 13: Tekorten kinderopvang volgens tellingen Kind en Gezin Tekort Saldo Verschil met Barcelonanorm -1.759 Verschil met 43%-norm -3.093 Verschil met 50%-norm -5.538 Bron: Kind en Gezin 2012, Actieve Stad 2012 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie

34 / 34


Omgevingsanalyse kinderopvang in Antwerpen 2012

Recommend Documents