Visieatelier Industriële Symbiose 26/6/2012 – Antwerpen Verslag – Samenvatting Feedback Visieatelier
ALGEMENE SAMENVATTING VISIEATELIER Zowel bedrijven als kennisinstituten en overheidsorganen maakten kennis met de Blue Gate Antwerp richtlijnen. De door Blue Gate Antwerp geformuleerde criteria worden wel als haalbaar ervaren. Uiteraard met de kanttekening dat er op details moet worden gewijzigd in de definities en eisen of dat enige versoepeling van de definitie nodig is op het niveau van percentages, of bijvoorbeeld wat eco-bedrijvigheid is. Ook geeft men aan dat het simpelweg doen van een invuloefening en het leveren van de gevraagde documenten, niet zal leiden tot het gewenste resultaat. In hoofdlijnen raad men aan om bedrijven zelf een plan te laten maken, passend binnen hun eigen bedrijfsplan, met concreet geformuleerde doelen voor het bedrijf, waarbinnen de in de richtlijnen benoemde criteria een plek krijgen. Het plan zal dan moeten gekeurd door een comité op ambitieniveau waarbij de criteria en puntentelling van de richtlijn als meetmethode kunnen werken. Het is van belang dat het comité kennis heeft van benchmarks en de juiste expertise heeft om te zien of het plan ook iets ambitieus voorstelt. Het plan moet onderdeel zijn van de initiële vestigingsvoorwaarden en aantoonbaar evolueren, een gradueel verbeteringstraject met een nulmeting en een einddoel. Ook de sancties bij het niet opvolgen van het zelf geformuleerde en door Blue Gate Antwerp nv goedgekeurde plan worden door de bedrijven zelf vooraf voorgesteld en door het comité beoordeeld op redelijkheid. Blue Gate Antwerp nv stelt vooraf een aantal mogelijkheden voor waarbinnen de bedrijven hun eigen combinatie of formule mogen definiëren. Men ziet het meest brood in een stimulerende maatregel zoals bijvoorbeeld het retourneren van een percentage van de concessie prijs bij het initiëren van een duurzame innovatie. Daarnaast vindt men dat de sanctie onderhandelbaar moet zijn. Een alternatieve toepassing voor stimulering die naar voren kwam was het initiëren van een innovatieprijs of een eigen keurmerk waarbij men een steeds hoger niveau kan halen als men meer duurzaam innoveert.
LUIK 1 : De Blue Gate Antwerp Richtlijnen
1. ECO-BEDRIJVIGHEID Is Eco-bedrijvigheid als toelatingscriterium haalbaar? Wij vragen de bedrijven die zich op Blue Gate willen vestigen aan te tonen dat: -
Minimaal 50% van uw omzet komt van een product/halffabricaat/buildingblock, activiteit, welke zorgt voor bovengemiddelde co2 reductie, het sluiten van kringlopen, procesintencificatie, gesloten watercyclus, toepassing van meer bio-based materialen of bio-afvalstromen
1.1. Conclusie
Eco-bedrijvigheid is als toelatingscriterium is haalbaar onder voorwaarden dat er niet met een percentage wordt gewerkt en de omschrijving specifieker wordt geformuleerd. Men ziet meer waarde in de koppeling van de formulering aan bedrijfsbeleid en vindt dat bedrijven met een zeer hoge duurzaamheidstandaard (best practice in de sector) ook moet worden toegelaten. Er is weinig onderscheid tussen de visie van de bedrijven, kennisinstellingen en overheidsinstanties over dit onderwerp. De deelnemers vinden overigens dat een kerncentrale zich zeker niet op het terrein mag vestigen, maar een bierbrouwer en een datacenter wel. Met dien verstande dat deze bedrijven zich in hun sector op hoogwaardig niveau onderscheiden in duurzaamheid.
1.2. Voorkeuren in percentages weergegeven
Eco-bedrijvigheid 60 40
Ja
20
Ja, mits Nee, omdat
0 Ja
Ja, Nee, Nee, mits omdat tenzij
Nee, tenzij
1.3. Uitleg per onderdeel Samenvatting respons JA van de bedrijven o
Ja, de formulering biedt voldoende ruimte om binnen het criterium te vallen. Ecobedrijvigheid moet nu worden ingezet omdat het nodig is.
Samenvatting respons JA, mits van de bedrijven o o o o o o o o o o
Mits, het percentage van omzet niet als indicator wordt gebruikt. Mits de best of sector wordt toegepast, wel aantoonbaar bewijzen dat hun product of proces beter presteert. Mits maximaal wordt gekeken naar logistieke clusterwerking Mits er voldoende synergie tussen de bedrijven op het terrein is voorzien Mits de concrete formulering iets minder ambitieus wordt geformuleerd Mits het als streefdoel wordt gebruikt, of er slechts een deel van het terrein voor wordt gereserveerd Mits de industrie de financiële weerslag economisch de baas kan Mits het totaalplaatje weldoordacht is en de procedures bij weigering geen problemen opleveren Mits dit objectief te meten is Mits eco-bedrijvigheid een bredere omschrijving krijgt naar bedrijfsbeleid toe
Samenvatting respons NEE, omdat van de bedrijven o Nee, omdat er geen bedrijven bestaan binnen deze definitie o Nee, omdat dit veel te moeilijk definieerbaar is
2. INNOVATIE Zijn de criteria die Blue Gate Antwerp stelt rond innovatie een haalbare kaart voor mijn bedrijf? Wij vragen bedrijven die zich willen vestigen op Blue Gate Antwerp te rapporteren over: -
Een R&D visie voor de gehele organisatie
-
Aansluiten profiel van de werknemers actief in R&D projecten bij de visie
-
Een ontwikkelplan ter stimulering van open innovatie activiteiten heeft
-
Lidmaatschappen van, of activiteiten in ‘peer-netwerken’ ( 1 of meer)
-
Aanwezigheid van een internationaal netwerk (van 5 tot 20 contacten)
-
Innovatie samenwerking met externe bedrijven/instellingen (van 1 tot 7 organisaties)
-
Omzet verkregen uit nieuwe producten (van 2% tot 20% per jaar)
2.1. Conclusie
Innovatiecriteria zijn haalbaar onder voorwaarde dat het onderdeel ´omzet verkregen uit nieuwe producten´ op een andere manier wordt gemeten. Men vindt de criteria haalbaar, maar ziet dat het niet per se tot innovatie komt met deze voorwaarden omdat dit verankerd zit in minder meetbare elementen als bedrijfscultuur en open attitude. Ook vverwacht men steun in dit traject van Blue Gate Antwerp voor met name de kleinere bedrijven die zich op het terrein willen vestigen. De bedrijven geven wel aan de opdracht als complexer te ervaren dan de deelnemers van kennisinstellingen en overheid.
2.2. Voorkeuren in percentages weergegeven
Innovatie 60 40
Ja
20
Ja, mits Nee, omdat
0 Ja
Ja, Nee, Nee, mits omdat tenzij
Nee, tenzij
2.3. Uitleg per onderdeel Samenvatting respons JA van de bedrijven o o o o
Ja, maar e ROI op innovatie is moeilijk meetbaar Ja, openheid is een vast gegeven bij behoefte tot groei Ja, omdat investering in innovatie rendeert Ja, de criteria garanderen dat we er zekerwerk van maken
Samenvatting respons JA, mits van de bedrijven o o
Ja, mits, er ondersteuning voor kleinere bedrijven wordt voorzien Ja, mits er ook sociale innovatie wordt toegevoegd
Samenvatting respons NEE, omdat van de bedrijven o Nee, omdat de omzet gemeten uit nieuwe producten niet haalbaar/aantoonbaar is, maar wel als het anders gemeten wordt (HBR) o Nee, omdat alleen het instellen van een percentage van omzet wordt gevraagd, dit is onvoldoende o Nee, omdat innovatie alleen gestimuleerd wordt wanneer bedrijven de roi van hun inspanningen zien. o Nee, omdat innovatie voort komt uit bedrijfscultuur en open attitude o Nee, omdat de criteria weinig resultaat gericht zijn, maar wel haalbaar
3. SLUITEN KRINGLOPEN Zijn de criteria die Blue Gate Antwerp stelt rond het sluiten van de kringlopen een haalbare kaart voor mijn bedrijf? De criteria: Wij vragen bedrijven die zich willen vestigen op Blue Gate Antwerp te rapporteren over: -
Een ketenplan
-
Producentenverantwoordelijkheid (bewijs dat u hier actief mee bezig bent, d.m.v. herstelarbeid, terugname of afbreekbare productonderdelen)
-
Business Model Innovatie (u onderzoekt actief reorganisatie-mogelijkheden om de ketens te sluiten)
3.1. Conclusie De criteria voor het sluiten van de kringlopen zijn haalbaar, mits er wordt gestart met een inspanning: het realiseren van een ketenplan en pas later in stappen tot resultaat hoeft te worden gekomen. Van Blue Gate Antwerp wordt verwacht dat zij ondersteuning biedt bij het formuleren van het plan, het delen van kennis en het faciliteren van samenwerking om tot een gezamenlijk innovatieplan te komen die de diverse ketenplannen naar realisatiekan brengen. Ook moet in het traject de confidentialiteit van de bedrijven gegarandeerd blijven. De bedrijven zijn meer dan de niet-bedrijven bereid om dit traject te onderzoeken, maar een groot percentage van de deelnemers ervaart dit als een
3.2. Voorkeuren in percentages weergegeven
Sluiten kringlopen 60 40
Ja
20
Ja, mits Nee, omdat
0 Ja
Ja, Nee, Nee, mits omdat tenzij
Nee, tenzij
3.3. Uitleg per onderdeel Samenvatting respons JA van de bedrijven o o o o o o
Ja, het is logisch dat elk bedrijf dat rond duurzaamheid werkt een ketenplan heeft Ja, het kan een kwaliteitsverbetering opleveren en het is een inspanningsverplichting, geen resultaatsverplichting Ja, hierdoor kan de site zeer actief faciliterend optreden Bedrijven die op de site willen komen zullen hier toch al mee bezig zijn Ja het leidt tot actieve samenwerking met leveranciers en klanten Ja, omdat het ruimte laat voor bedrijfsindividuele invulling
Samenvatting respons JA, mits van de bedrijven o o o o o o o o o o
Ja, mits, de criteria SMART worden geformuleerd, het maken van een ketenplan leidt nog niet tot het sluiten van de kringlopen Ja, mits we creatief om mogen gaan met de beschrijvingen Ja, mits een dynamische invulling van het begrip ´kringlopen sluiten´wordt toegepast Ja, mits ondersteuning wordt geboden in de kennisvergaring en samenwerking met andere bedrijven op Blue Gate Antwerp Ja, mits ondersteuning wordt geboden in het opzetten van het plan Ja, mits een bundeling van logistieke stromen en terugname-systemen worden opgezet Ja, mits het aansluit bij de bedrijfsactiviteiten Het ketenplan niet per bedrijf wordt vereist maar gezamenlijk wordt gewerkt aan keteninnovatie Ja, mits men i Ja, mits confidentialiteit voor bedrijven gegarandeerd is.
Samenvatting respons NEE, omdat van de bedrijven o Nee, omdat het niet per se relevant is voor eco-industrie of innovatie o Nee, omdat de randvoorwaarden snel kunnen wijzigen o Nee, omdat onze klanten hier geen boodschap aan hebben o Nee, het proces is te dynamisch, wat als partijen in de schakel verdwijnen of de Europese regelgeving verandert? o Nee, omdat het voor ons bedrijf niet van toepassing is (diensten) en wij er niet mee bezig zijn.
Samenvatting respons NEE, tenzij van de bedrijven o Nee, tenzij Blue Gate Antwerp de toegevoegde waarde ervan demonstreert o
LUIK 2 : Plan C Visieatelier In dit onderdeel werd de geografische focus weer wat breder gemaakt dan het ambitieuze project Blue Gate Antwerp. Tegelijk werd ook toegelaten om qua thema wat meer te focussen op duurzaam materialenbeheer, in het kader van Industriële Symbiose. Dit 2e luik werd ingezet met een algemene introductie over de noodzaak tot hergebruik van eindige en kostbare materialen door economie en maatschappij. Onze Europese open economie is voor haar import en export afhankelijk en dus zeer kwetsbaar voor toekomstige schaarste, prijsschokken of andere gebeurtenissen die de globale materialenstroom kunnen beïnvloeden. Uit onderzoek bleek al herhaaldelijk dat aan huidige groei van consumptie en productie, gekoppeld aan globale demografische trends vele grondstoffen in de komende decennia uitgeput of zeer schaars zullen zijn. Grondstoffen en voorraden die op dit ogenblik al meer worden aangesproken dan het ecosysteem jaarlijks kan regenereren. Het is duidelijk dat dit lineaire model van materialenverbruik moet worden omgebogen tot een materialen gebruik. Industriële symbiose is een principe waarin materialen en energie tussen actoren op hoogwaardige wijze worden hergebruikt. De output van de ene is de input voor de andere en vice versa. Hoe dit concreet in de praktijk kan worden gebracht werd aan de hand van 2 sprekers gepresenteerd : Kim Denturck – CREAX – gaf een presentatie over hun methode om bestaande, innovatieve processen en materialen cross-sector te gaan identificeren en inzetten. Aan de hand van concrete cases bleek dat het snijden van een rubberband voor wagens en het een bol smeuïge kaas veel meer met elkaar gemeen hebben dan men zou kunnen vermoeden. Meg Scheppers – OVAM – gaf een overzicht van het instrumenten landschap in Vlaanderen voor een duurzamer beheer van materialen. Bedrijven, klein of groot, kunnen beroep doen op tal van instrumenten of processen om vanuit strategie, design of afval kostencalculatie het beheer van materialen te optimaliseren. Ook werd een nieuw project “Symbiose” voorgesteld. Een project getrokken door Essenscia in samenwerking met o.a. de OVAM en Plan C. “Symbiose” wil een platform opzetten in Vlaanderen om vraag en aanbod van reststromen binnen de industrie aan elkaar te koppelen en zo synergieën te realiseren. Na deze sprekers lag de bal terug in het kamp van de deelnemers om concrete invulling te geven aan oa. “belonen of bestraffen” op bedrijventerreinen, de “rol van Park Management organisaties” en ook hoe een “reststromen platform” concreet kan worden opgestart.
Parallelle sessie 1 : Belonen of Bestraffen zie samenvatting in de introductie van Blue Gate Antwerp Richtlijnen.
Parallelle sessie 2: Parkmanagement, rol en taken : Vraagstelling 1/2: Wat kan er gebeuren op een bedrijventerrein rond Industriële Symbiose, met een focus op materialen en energie? De deelnemers werden gevraagd ze te clusteren, door gelijkaardige acties samen te hangen. Groep 1 & 2 METEN IS WETEN Grondstoffen behoefte in kaart brengen Grondstoffen collectief aankopen Inventarisatie vraag & aanbod Linken met Universiteit (Studiewerk) Parkmanager moet prestatie (oa energieverbruik, restwarmte..) voor het ganse terrein meten, opvolgen, rapporteren + ook evalueren Kostprijs / voor & nadelen aangeven
INFRASTRUCTUUR Ruimte voorzien : Stockage / verplaatsen van stromen logistiek gezamenlijk benutten carpoolen
ACTIES Afvalwater collectief zuiveren Proceswater uitruilen Energie collectief opwekken / aankopen Efficiënt Energieverbruik Restwarmte uitruilen Reststoffen uitruilen - materialenstromen uitwisselen
SYNERGIE Opportuniteiten zoeken – energie / afval ./ materiaal / mobiliteit in kaart brengen om samen te gebruiken / uit te wisselen. Bedrijven in contact brengen – workshop materialen + energie (vraag en aanbod) + stad (restwarmte, water…) Parkmanagement dient op (minstens) kwartaalbasis centrale netwerking te organiseren, met afvaardiging van 1 persoon / bedrijf. gemeenschappelijke projecten opzetten (bv groepsaankoop) – kennis delen bv qua wetgeving, innovaties,… Opvolging – interviews => kijken wat er nodig is, vraag en aanbod in kaart brengen. Externe (buiten het terrein) linken zoeken Ondersteunende diensten en ruimte : cafetaria, restaurant, kinderopvang, bureauruimte, onthaal, machines,(werk)plaats
Vraagstelling 2/2: Neem de clusters over in de template, en bespreek de concrete rol die is weggelegd voor het parkmanagement (en eventueel voor andere actoren). notulist : Ive Vandereydt
Rol voor het parkmanagement Noteer hier de clusters, één per rij
Beschrijf de rol van het parkmanagement zo concreet mogelijk
1) Workshop organiseren
fysiek samenbrengen van mensen / bedrijven
2) database – stromen in kaart brengen : Materiaalenergie- afvalstromen + algemene performantie BGA over energie, afval, grondstoffen, transport,… 3) Stromen uitwisselen
Stimuleren – coördineren – in kaart brengen (V&A) – opvolgen – extern communiceren
4)- Diensten delen (cafetaria, - Beheer zodra operationeel restaurant, kinderopvang, onthaal, warmtenetwerk, - wetgeving, innovaties, subsidies carpoolen -Kennis delen - werkplek delen
Rol voor andere actoren Welke taken zijn weggelegd voor de bedrijven zelf, voor ontwikkelaars, voor overheden,… Actief deelnemen aan gegevensuitwisseling Gegevens aanleveren
-Vooraf keuzes maken / afbakenen wat ze (overheid+bedrijven) willen
Parallelle sessie 3 : Reststromen-platform vraagstelling 1/2 : Hoe kunnen bedrijven een ‘sense of urgency’ bijgebracht worden voor het gebruiken van een reststromen-platform? ? De deelnemers werden gevraagd ze te clusteren, door gelijkaardige acties samen te hangen + aan te geven wie deze zouden kunnen / moeten uitvoeren. Groep 1 & 2 Boodschap : zorg voor onze eindige planeet Visualiseren (bv via bar-chart/grafiek): hoeveel % is al recyclage Informeren over grondstoffenschaarste : het raakt ook u visualiseren : hoeveel % is nog over – hoeveel is al “op” (door kennisinstelling (VITO-OVAM) welke (kleine) inspanningen mogelijk Situaties/scenario’s in de toekomst – noodzaak via overzichtelijk cijferwerk aantonen Strategische grondstof voorziening stijgende grondstofprijzen -> secundaire grondstof als input nemen vanuit economisch/ecologischs standpunt verminderen CO2 footprint imago bevorderen Communiceren & inspireren Een SPOC : Single Point Of Contact – communicatie & feet on the street “Promotiedienst” voor ludieke campagnes & infoverstrekking Projecties prijs evoluties grondstoffen BREED verspreiden (Voka – unizo – Federaties) succes stories verspreiden bv “interfaceFLOR” – “Desso” – “Modulyss”(zelfde businessmodel) – successtories van Mambo-tool Voorbeelden van en door andere ondernemers, wat zijn de mogelijkheden -
directe communicatie rond nieuwe ideeën en combinaties / mogelijkheden Ambassadeurs (per sector) spotten good practices van deur tot deur (cf stofzuiger verkoper) tupperware avond ! geen zender – ontvanger communicatie – Sociale media om de nood te versterken netwerkevent met internationaal karakter – ook duurzame voorbeelden uit het buitenland. Gebruik bestaande platformen – bv platform rond chemie - goede praktijkvoorbeelden uit zelfde sector Faciliteren en stimuleren (tools) draaiboek voor KMO’s : hoe gebruik maken van een reststromen-platform. Handling van restromen vergemakkelijken - faciliteren & ondersteunen Nabijheid van afvalplatform (fysisch) en vlot bereikbaar – gebruiksgemak van softwaretool maximale inzet van multimodaliteit gezamenlijke ophaaldienst – eenvoud van inventarisatie Industriële symbiose certificaat / label -> op basis van internationale norm scorekaart : waar sta ik als bedrijf, waar zitten de gaten? opleiding
kosten baten tastbaar / zichtbaar maken Laten zien (voorbeelden) dat het geld oplevert: grondstoffen zijn duur ./ je afval kan geld opleveren / je kunt goedkoper inkopen - aantonen / voorcijferen wat het resultaat kan zijn. besparingen zichtbaar maken die korte ketens kunnen opleveren - haalbare en begrijpbare cases Externaliteiten zichtbaar maken en kosten expliciteren (cf MAMBO -> begeleiding van bedrijven, partner met FOST PLUS etc) - financieel voordeel inzichtelijk maken ! voor de centen ! kosten reductie duiden van kostenbesparing per soort reststroom
Fiscale stimuli : Europees + lokaal (btw). structureel via fiscaliteit (belonen = korting / straffen = belasten & retributies. Prijs model : vervuiler betaalt Fiscale stimuli : extra belasting op INVOER van grondstof + stimulus voor aankoop in lokale ketens. Actoren : federaties WG organisaties logistieke partners milieuorganisaties administraties neutrale matchmaker (poolen volume)
vraagstelling 2/2 : Stel dat iedereen overtuigd is van het nut en de dringendheid van een reststromen-platform. Vul in de template in wat de drempels en stimuli zijn voor bedrijven om tot concrete actie over te gaan.
Voor KMO’s
STOP!
GO!
Wat zijn de drempels om een reststromen-platform effectief te gaan gebruiken?
Wat kunnen stimuli zijn om een reststromen-platform effectief te gaan gebruiken? (Probeer hier ook antwoorden te vinden op de drempels in de kolom hiernaast) 1) bestaande gegevens kunnen gebruikt worden 2) gratis maken 3) quick wins 4) imago (beetje) promotie 5) wie doet er al mee? -> best Practices 6) fysieke nabijheid 7) fiscale maatregelen 8) consulent / draaiboek, begeleiding 9) afnemers / leveranciers doen het ook – ketenbenadering netwerkmomenten & input vanuit kenniscentra of andere actoren (afvalverwerkende bedrijven) inzicht in (werkelijke) kosten financieel ? 1) - 8) idem als KMO’s 9) Risco’s afdekken – zekerheid Strategische keuzes die grote spelers maken Ter beschikking van innovatieve niches
1) 2) 3) 4)
vertrouwelijkheid kwaliteit, is die wel gegarandeerd ? gebrek aan tijd / capaciteit / geld beschikbare gegevens niet in de juiste format (kwaliteit) 5) kosten voor praktische implementatie (volume / productie aanpassen ) 6) geen quick win, moet maar afwachten of je er iets aan hebt 7) is de “toevoer” wel constant? Wel overtuigd om tijd & geld te investeren
Voor grote(re) bedrijven
Voor anderen Kennisinstellingen Overheid
1) - 7) idem als KMO’s 8) meerdere mensen moeten hetzelfde willen Doen ze dit al met …?... actoren?
.. Geen geld voor stimuli
Om er onderzoek naar te doen / gegevens uit te halen Afdekken risico’s, niet meer afhankelijk van grondstoffen Regelmatige terugkoppeling (bv reminders etc)
Mogelijkheden voor het vervolg van deze sessie 1. De input van deze sessie wordt meegenomen bij de verdere uitwerking van het Blue Gate Antwerp project. Plan C draagt in de toekomst ook hier graag haar steentje aan bij. 2. Plan C identificeerde enkele concrete uitdagingen voor zowel : a. het stimuleren van synergie en kennistransfer tussen Parkmanagement actoren, zowel in Vlaanderen als Internationaal. b. het Reststromen platform, al dan niet ikv Symbiose project, heeft tal van uitdagingen voor de boeg op het vlak van sensibilisatie, betrokkenheid en actieve deelname van alle geledingen van de maatschappij.
Indien u of uw organisatie hier graag aan meewerkt, aarzel niet om de respectievelijke contactpersonen hiervan op de hoogte te stellen : Blue Gate Antwerp :
[email protected] Plan C :
[email protected] We kijken er alvast naar uit om u te mogen verwelkomen op een volgende sessie! Vriendelijke groeten
