Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen Werkjaar 2012

Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen Werkjaar 2012

Eindrapport terreinorganisatie

Tessa Windelinckx Werner Bosschaerts Zoubeïr Khaldi Spuitenruil Provincie Antwerpen Schijnpoortweg 14 2060 Antwerpen

Omkadering

Projectcoördinator op het MSOC-Antwerpen: Tino Ruyters: Directeur, Free Clinic vzw Cathy Matheï: Doctor Arts MSOC Antwerpen, Free Clinic vzw,professor KULeuven Personeel in dienst van het project spuitenruil provincie Antwerpen -2012-: Tessa Windelinckx : HT(19/38) Werner Bosschaerts : HT(19/38) Zoubeïr Khaldi : HT(19/38) 1.

Inleiding

Het eindrapport is opgemaakt aan de hand van de indicatoren zoals beschreven in de beheersovereenkomst rond spuitenruil afgesloten met de Vlaamse Gemeenschap voor 2012-2016 Binnen deze hoofdstukken worden de ondernomen stappen en de huidige evoluties m.b.t. het project Spuitenruil toegelicht. Per opdracht wordt er beschreven welke stappen zijn ondernomen en wat de eventuele knelpunten zijn. Het eindrapport voor de provincie Antwerpen kan worden ingedeeld in vier hoofdstukken: - Inleiding. - Inhoudelijke doelstellingen en opdrachten binnen de convenant spuitenruil 2012-2016. - Besluit, signalen en aandachtspunten.

Terreinorganisatie spuitenruil, werkjaar 2012

2

2.Inhoudelijke doelstellingen en opdrachten binnen de convenant spuitenruil 2012-2016.

De beheersovereenkomst heeft betrekking op het volgende beleidsthema, doelgroep en geografisch werkgebied: * beleidsthema: beperken van gezondheidsschade door middelengebruik, door het aanbieden van spuitenruil bij injecterende druggebruikers (IDG’s) ; * doelgroep: injecterende druggebruikers (IDG’s), intermediairen die in contact komen met injecterende druggebruikers, diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten; *geografisch werkgebied: provincie Antwerpen Met de methodiek spuitenruil worden de volgende algemene doelstellingen nagestreefd: 1° het aanbieden van steriel spuitenmateriaal aan injecterende druggebruikers en het recupereren en vernietigen van gebruikt spuitenmateriaal; 2° het aanbieden van gezondheidsbevorderende boodschappen en het aanleren van schadebeperkende vaardigheden aan de injecterende druggebruikers; 3° het doorverwijzen van de injecterende druggebruikers naar organisaties die relevante infectieziekten opsporen en gepaste hulp bieden waaronder (maar niet uitsluitend) drughulpverlening; 4° het aanbieden van informatie, advies en vorming aan professionals die in contact komen met injecterende druggebruikers of bij hun werk geconfronteerd worden met zwerfspuiten.

Resultaatgebieden Art. 5. De resultaatgebieden van deze beheersovereenkomst zijn: 1° het verstrekken van informatie en advies; 2° het implementeren van methodieken.

Activiteiten onder resultaatsgebied 1: 1. verstrekken van informatie en advies over spuitenruil aan drughulpverleners,straathoekwerkers, apothekers; 2. verstrekken van informatie en advies over veiligheidsmaatregelen aan diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten (stadswachters, politiediensten, buurtopzichters,reinigingsdiensten…) Indicatoren: Verzamelen van informatie over: - het aantal vragen naar informatie, advies en vorming over veiligheidsmaatregelen van diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten; - de tevredenheid van de vraagstellers (op basis van steekproef). Evaluatiecriteria: - voldoende relevante intermediairen partciperen aan het netwerk - intermediairen die deelnemen aan het netwerk zijn tevreden over de ondersteuning


3

1. Verstrekken van informatie en advies over spuitenruil aan drughulpverleners, straathoekwerkers, apothekers; Het project spuitenruil wil alle deelnemende partners, drughulpverleners, straathoekwerkers, apothekers, huisartsen , beleidsmakers, andere professionelen en gebruikers blijven informeren via een ruim aanbod van publicaties en vormingen over het aanbod van spuitenruil, de doelstellingen, de aanpak, werkwijze,…. (actief aanbod). Daarnaast willen we ingaan op vragen van organisaties die contact hebben met de doelgroep en zich willen informeren over druggebruik/methodieken. (reactief aanbod) Het blijven vernieuwen en up to date houden van dit preventie aanbod is een constante in de werking. Overzicht van het verdeelde preventiemateriaal: Het preventiemateriaal focust op injecterend druggebruik, harm reduction en het voorkomen van bloedoverdraagbare aandoeningen. Het aanbod bestaat in hoofdzaak uit brochures, posters en film. Dit materiaal is ook digitaal verkrijgbaar. Handboek spuitenruil; elektronische versie Preventiefolders o Hepatitis B o Hepatitis C o HIV/AIDS o TBC o Hep C & Het injecteren van drugs… of Hugo: de man met de sprekende lever. Ter ondersteuning van ‘Hepatitis C awareness’ werd de reeds bestaande folder “Hugo; the man with the talking liver” van LIFELINE vertaald en aangepast aan de Vlaamse context (met dank aan Lifeline uk). o Syfilis (2012) Een Free Clinic VZW publicatie. Syfilis - Een blow job is niet veilig – Bescherm jezelf tegen syfilis en andere ziekten. o o o o o o o

Veiliger spuiten Chinezen Overdosispreventie Spuitabcessen Vrouwen en drugs Adressenfolder Handen wassen

Cocaïne Heroïne Speed Methadon Snowball / Speedball /Bruin-wit (2012) ‘Speed- of Snowballing’ is het gecombineerde gebruik van heroïne en cocaïne, meestal in één injectie. Deze Nieuwe folder focust op de specifieke risico’s van ‘cocktail’ gebruik en geeft gezondheidstips. Affiches o “Beestjes-psychose” o " Water" o “ Zwerfspuiten” o “Spoon” o “deel je injectiemateriaal niet” o o o o o


4

Luciferboekjes met openingsuren en – plaats Preventiefilms o Cocaïne – base cocaïne – DVD o Hepatitis C is behandelbaar Ter ondersteuning van de ‘Hepatitis C awareness’ werd deze film gemaakt in samenspraak met Dr. Bourgeois (hepatoloog, ZNA Stuivenberg) Om tegemoet te komen aan de groep anderstalige gebruikers maakt spuitenruil regelmatig gebruik van buitenlandse ‘harm reduction’ publicaties en films ( www.lifelinepublications.org www.exchangesuplies.org ). o o o o o o

‘exchange suplies’ Engelstalige DVD Hepatitis C How much citric Going over (OD) Recovery The injecting proces : femoral injecting

Vanuit het project spuitenruil wordt snel gereageerd op acute risicosituaties. Meldingen van het early warning systeem (EWS) en de gebruikersgroep kunnen aanleiding geven tot het ontwikkelen van een flyer/affiche. Om een boodschap snel te verspreiden onder de gebruikers en spuitenruil partners. – early warning: speed overdosissen – feed back aan de gebruikers Het verder differentiëren van het preventie aanbod via nieuwe methodieken – DVD, posters, internet –interactief-, film, anderstalige publicaties… blijft een uitdaging. Voor de ontwikkeling van nieuw en actueel preventiemateriaal wordt actief samengewerkt met de andere terreinorganisaties en de partnerorganisatie spuitenruil. (2012- snowball folder) Overzicht vormingsaanbod : o Spuitenruil: doelstellingen, wettelijk kader: Overzicht van de wettelijke omkadering van de spuitenruil, wie mag meewerken aan spuitenruil en wat zijn de voorwaarden? o Spuitenruil: preventieboodschappen: Welke risico’s zijn verbonden aan het intraveneus injecteren van drugs, welke schadebeperkende preventieboodschappen moet je geven? o Besmettelijke aandoeningen (HIV, HBV, HCV, TBC): Overzicht van besmettelijke aandoeningen – bloed overdraagbare, seksueel overdraagbare en TBC. Hoe worden ze overgedragen en hoe kan je jezelf preventief beschermen? o Overdosispreventie: Wat maakt dat er een overdosis plaats vindt, hoe moet je reageren, wat mag je zeker niet doen? o Spuitabcessen: Welke boodschappen moet je geven om spuitabcessen te vermijden, wat is een spuitabces, hoe moet je dit verzorgen? o Cocaïne: o Algemeen: Wat is cocaïne, wat doet het met je lichaam en hersenen, algemene informatie over het gebruik van cocaïne o Zelfcontroletechnieken bij base-cocaïne gebruik: Hoe kan je gebruikers een aantal schadebeperkende technieken aanleren. In het kader van de switch campagne vanuit spuitenruil.


5

o Chinezen: Een alternatieve, minder schadelijke manier van gebruiken. Wat is chinezen, hoe kan je dit het best doen, wat zijn de voor – en nadelen van chinezen en injecteren. In het kader van de switch campagne vanuit spuitenruil (overstap van injecteren naar roken). o Heroïne: Wat is heroïne, wat zijn de effecten, hoe wordt het gebruikt en welke schadebeperkende preventieboodschappen moet je geven (vanuit spuitenruil)? o Speed: Wat is speed, wat zijn de effecten, hoe wordt het gebruikt en welke schadebeperkende preventieboodschappen moet je geven (vanuit spuitenruil) o Harm reduction en gebruik: Wat is harm reduction, welke harm reduction boodschappen kan je geven,…. o Productinformatie (algemeen): Overzicht van alle producten, gebruikswijzen, risico’s,… o Liesinjectie: Belangrijkste risico’s , aangepast injectiemateriaal, … o Overdosispreventie naar gebruikers: Samen met gebruikers in dialoog gaan rond het thema overdosis; wat maakt dat er een overdosis plaats vindt, hoe moet je reageren, wat mag je zeker niet doen, wat als ik 112 bel ? Training reanimatietechnieken. o Gebruiksruimtes (2012) Op vraag van het Gebruikers Overleg Antwerpen werd een vorming over schade beperking en gebruiksruimte uitgewerkt. Naast het implementeren van nieuw ontwikkeld preventiemateriaal, folders en vormingen binnen drughulpverlening en andere partners van spuitenruil worden er, op vraag van organisaties en diensten, vormingen op maat gemaakt. Zo werd er eind 2012 de vraag gesteld om prikongevallenpreventie te geven aan leerlingen van het 4de en 5de leerjaar basisschool. In samenspraak met de directie en de CLB medewerkers wordt er een vorming op maat voor deze jongeren gemaakt die begin 2013 gegeven worden Info, advies en sensibiliseren van het netwerk; In meer dan 10 jaar bouwde het project spuitenruil een ruim netwerk op. Maar ook nu nog blijft het promoten van spuitenruil naar een ‘brede’ doelgroep noodzakelijk. Door een verruiming van het netwerk en het vergroten van de bekendheid van het project willen we het maatschappelijk draagvlak verbreden. Het project spuitenruil participeert in verschillende overlegorganen rond o.a. druggebruik en drugbeleid. persoonlijke contacten hulpverlening deelname aan verschillende Antwerpse studiedagen advies aan deelnemende partners via een vlotte bereikbaarheid (helpdesk functie) . door deelname aan verschillende overlegstructuren wordt er ad hoc advies gegeven over verschillende thema’s. Turnhout:  Ad hoc deelname aan stuurgroep MSOC De Kempen Antwerpen:  LIDO (Lokaal intersectoraal overleg stad Antwerpen ) viermaal per jaar overleg met alle mogelijke partners die op één, of andere manier betrokken zijn bij druggebruik (zowel politie, parket, OCMW, drughulpverlening,….) Jaarlijkse terugkoppeling van de resultaten van de bevraging spuitenruil op het LIDO.  Ad hoc werkgroepen SODA (stedelijk overleg drugs Antwerpen)


6

 





    



Breakline (peer support project voor jonge druggebruikers in de party scene) actieve betrokkenheid van spuitenruilcoördinatie Astrov (Antwerps straathoekwerk overleg: koepelorganisatie straathoekwerk provincie Antwerpen): deelname aan raad van beheer, sinds juni 2006 voorzitter. Het straathoekwerk is een belangrijke partner voor het project spuitenruil. Zij kunnen IDG’s bereiken die nog geen contact hebben met hulpverlening en/of spuitenruil. Activeringsproject: Het spuitenruil project maakt deel uit van de kerngroep (stuurgroep) van het project ‘activering van harde kern druggebruik’ in Antwerpen Noord. SPAT – Bureau actief : Het spuitenruil project engageert zich al geruime tijd als lid van de kerngroep. Daarnaast geeft de spuitenruil ook vorming aan de vrijwilligers van de SPAT Opvolging overleg convenant Schijnpoort : multidisciplinaire werkgroep in functie van overlastbestrijding in de omgeving van Schijnpoort. Adviesraad MSOC Antwerpen Werkgroepen binnen Free Clinic Ghapro ‘gezondheidszorg en hulpverlening aan prostituees’ Plug inn ‘no-nonsense info en ondersteuning rond drugs’ (2012) Spuitenruil Antwerpen en Vlaanderen geven reeds verschillende jaren het signaal dat er weinig tot geen jonge injecteerders bereikt worden – hoewel we signalen krijgen dat er minderjarige en jonge injecteerders zijn. Eén van de provinciale coördinatoren – Tessa Windelinckx – volgt dit project inhoudelijk mee op en ondersteunt de werkers in het harm reduction werken met jonge druggebruikers. Er is enerzijds een permanentiesysteem waar jonge gebruikers anoniem terecht kunnen bij een medewerker en/of een arts op maandag, woensdag en vrijdagnamiddag. Daarnaast is outreach-werk voorzien om jongeren in hun eigen leefwereld te contacteren. Ad hoc overleg…

Vragen naar info, advies en vorming over spuitenruil vanuit organisaties. Via dit netwerk, persoonlijke contacten en deelname aan verschillende overlegstructuren blijft spuitenruil aanspreekbaar. Vragen naar informatie en advies worden opgevolgd tijdens teammomenten, informele momenten, ad hoc overleg en vormingen Diensten die vragen hebben gesteld rond info en advies rond injecterend druggebruik en/of spuitenruil; o o o o o o o o o

Buurttoezicht Buurtregie Opbouwwerk Antwerpen Straathoekwerk CAW metropool ZNA PZ Stuivenberg School – Van Maerlandstraat RVA Antwerpen De lijn

Bijna op elke vraag is ingegaan, er is één doorverwijzing geweest naar de collega’s van Vagga verslavingspreventie - een vraag van de RVA om een beleid rond druggebruik op te stellen


7

In 2012 namen 195 personen deel aan een vorming over spuitenruil en harm reduction gerelateerde thema’s. De deelnemers zijn vooral professionele werkers die contact hebben met injecterende gebruikers maar ook via studenten investeren we in de toekomst. Op elke vraag naar vorming werd ingegaan indien ze paste binnen onze werkopdracht. Vaak worden vormingen op maat gemaakt.

20/jan 2/mrt 16/mrt 30/apr 10/mei 1/jun 4/jun 6/jun 1/okt 19/okt 16/nov 11/dec

vorming algemeen 2012 productinfo : buurtoverleg De Wijk sensibilisering zwerfspuiten : Cliënteel MSOC -spuitenruil productinfo : arsen kinderziekenhuis Paola spuitenruil en Harm Reduction : Cité Antwerpen productinfo en Harm Reduction : ghapro spuitenruil en Harm Reduction : orthopedagogie batchelor productinfo : OCMW Vorselaar jonge injecteerders : CAW Metropoolpraatcafé spuitenruil : Het Aalternatief spuitenruil : ontvangen Iraanse delegatie drughulpverleners spuitenruil : Buurt aan de beurt , infomoment Spuitenruil en harm reduction : studenten huisartsenopleiding

# 20 40 35 5 5 5 20 20 5 10 10 20 195

Algemeen is er steeds een positieve reactie op de gegeven vormingen en wordt de expertise hoog ingeschat. Jaarlijks blijven organisaties de vraag naar vorming, opfrissing van de kennis of het trainen van nieuwe collega’s hernieuwen. Info, advies en sensibiliseren van injecterende druggebruikers; Ook het geven van advies en informatie tijdens persoonlijke contacten met IDG’s blijft een belangrijk instrument om aan sensibilisering en preventie te doen. GebruikersOverleg Antwerpen, of kortweg GOA, is een samenwerking tussen verschillende Antwerpse gebruikers en gebruikersorganisaties, die willen meedenken rond en meewerken aan een degelijk Antwerps drugbeleid. Hun stem laten horen, standpunten formuleren, overleg organiseren, deelnemen aan overlegorganen, enz. zijn opdrachten die zij zich toe-eigenen. Voorlopig wordt GOA mee ondersteund door een schare van professionele vertegenwoordigers van een aantal geïnteresseerde drugcentra. Spuitenruil werkt actief me aan de uitbouw van dit project maar het is de bedoeling dat we ons na een tijd terugtrekken uit het overleg. De klemtoon ligt bij de gebruiker zelf. Op vraag van GOA werd er een vorming op maat gemaakt over gebruiksruimtes. Deze werd gepresenteerd op de eerste gebuikersdag. Spuitenruil werd gevraagd de gebruikers mee te ondersteunen bij de organisatie van deze dag. Op deze dag waren een 80 tal mensen aanwezig waaronder heel wat gebruikers. De bedoeling van de presentatie over gebruiksruimtes was om een dialoog/debat op gang te brengen tussen gebruikers en vertegenwoordigers van politieke partijen. De dialoog was aanwezig , besluit was dat er op dat moment (net voor de verkiezingen) een negatief antwoord kwam, maar dat de dialoog in 2013 nog maar eens gevoerd moest worden. Een kleine opening naar verder werken aan het installeren van een gebruiksruimte


8

Om de opgebouwde expertise te bestendigen blijft het noodzakelijk om nieuwe trends en evoluties binnen het werkveld van spuitenruil, druggebruik en harm reduction op te volgen. het volgen van de nodige opleidingen en studiedagen. volgen van congressen gerelateerd aan het onderwerp spuitenruil / harm reduction. (binnen- en buitenland) informatie up to date houden via het doornemen van vakliteratuur bevragen van deelnemende projecten i.v.m. signalen via persoonlijke contacten met injecterende gebruikers nieuwe evoluties en trends in druggebruik en de noden/behoeften van gebruikers blijven bevragen via dialoog met de gebruikers en het organiseren van een jaarlijkse enquête.


9

2.Verstrekken van informatie en advies over veiligheidsmaatregelen aan diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten (stadswachters, politiediensten, buurtopzichters, reinigingsdiensten,…) Het ruilprincipe van spuitenruil en het preventief blijven aanspreken van gebruikers op hun gedrag i.v.m. het veilig opbergen van gebruikte spuiten is een constante in onze dagelijkse werking. Desondanks blijven zwerfpuiten een actueel thema. Spuitenruil ontwikkelde een ruim aanbod ‘prikongevallen preventie’. Deze wordt jaarlijks aangeboden aan de deelnemende partners en andere organisaties of particulieren die zich willen informeren rond dit thema. Het basis-preventieaanbod naar burgers en diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten bestaat uit: Een folder prikongevallen. De folder prikongevallen bestaat in het Nederlands, Russisch, Frans, Engels, Berbers en Turks. Een vormingsmoment ‘prikongevallen voorkomen’. Het aanbod focust op: risico’s bij prikongevallen /prikongevallen voorkomen/ praktische tips rond het verwijderen van zwerfspuiten/wat moet je doen na een prikongeval/ hoe respectvol/correct omgaan met injecterende gebruikers basis info spuitenruil – harm reduction De vorming is gericht naar diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten en aangepast aan de noden en behoeften van de diensten. o Het spel ‘spel-de-prik’. Een informatief spel om kinderen te wijzen op het risico van zwerfspuiten. Spel-de-prik is een vormingspakket geschikt voor leerlingen van het (einde)eerste en tweede leerjaar. o Informatie-advies . Het project spuitenruil heeft sinds jaren een uitgebreid netwerk van partners met betrekking tot de problematiek van zwerfspuiten. Deze contacten worden regelmatig onderhouden en we herhalen jaarlijks ons preventieaanbod. Door de jaren heen volgden veel mensen de vorming prikongevallen, momenteel merken we stilaan een daling in het aantal vormingsaanvragen. Desondanks blijven verschillende organisaties spontaan hun vormingsaanvraag, voor nieuwe personeelsleden hernieuwen. Overzicht van deelnemende partners: Activeringsproject – Spuitenpatrouille (SPAT)- Bureau actief IDG’s Stedelijk Overleg Drugs Antwerpen (SODA) buurttoezicht politie buurt beheerbedrijf te Antwerpen stadsambtenaren groendienst stad Antwerpen reinigingsdiensten stad Antwerpen Manus (tewerkstellingsproject in Antwerpen) Levanto verschillende privé parkings in de stad Antwerpen buurtregisseurs buurtbewoners drughulpverlening De Sleutel MSOC Free Clinic Terreinorganisatie spuitenruil, werkjaar 2012

10

Spuitenruil project Turnhout Spuitenruilproject Mechelen Verschillende apothekers CAW Metropool: verschillende werkingen en clusters medewerkers van De Lijn – NMBS De Sleutel - Weerwerk … Overzicht van vragen naar info, advies en vorming over veiligheidsmaatregelen van diensten die te maken krijgen met zwerfspuiten.

16/feb 17/feb 24/feb 20/apr 21/jun 10/aug 25/sep 4/okt 5/okt 19/okt 23/okt 9/nov 14/dec

Vorming prikongevallen 2012 prikongevallen - nachtopvang Biekorf prikongevallen - SPAT prikongevallen - SPAT prikongevallen - SPAT prikongevallen - nachtopvang Biekorf prikongevallen - SPAT prikongevallen - CAW metropool prikongevallen - Posthof poetsdienst prikongevallen - SPAT prikongevallen - De Sleutel - werkplaats prikongevallen - woonhaven prikongevallen - de lijn prikongevallen - ABS cleaning

6 4 3 5 1 4 15 9 2 30 24 12 13 128

De vorming ‘prikongevallen’ van het project spuitenruil behoort tot het standaard informatiepakket voor nieuwe personeelsleden van de stadsreinigingsdiensten van de stad Antwerpen. De vorming wordt sinds enkele jaren gegeven door de coördinator welzijn, preventie en veiligheid op het werk in samenspraak met het project spuitenruil volgens het train de trainer principe. In 2012 volgden ongeveer 275 personeelsleden van de stadsreinigingsdiensten van Antwerpen een vorming ‘prikongevallen’ In 2012 volgden 403 gebruikers, hulpverleners en stadspersoneel… een opleiding ‘prikongevallen’ . Op elke vormingsvraag werd ingegaan. Concrete signalen en vragen rond zwerfspuiten komen voornamelijk via De Blauwe lijn, buurttoezicht, buurtregie , De lijn, parkeerbedrijven… en buurtbewoners. De Spuitenpatrouille(SPAT) heeft een belangrijke plaats verworven in het Antwerpse. Bijna alle signalen en vragen rond het verwijderen van zwerfspuiten komen rechtstreeks bij de spuitenpatrouille terecht. Tijdens de SPAT gaan (ex)gebruikers met medewerkers van het activeringsproject op pad om in de Antwerpse binnenstad zwerfspuiten te zoeken en te verwijderen in het kader van sociale activering. Het spuitenruil project verzorgt het vormingsaanbod prikongevallen aan de vrijwilligersploeg en maak deel uit van de stuurgroep van het activeringsproject. Gezien de aard en de doelgroep van het project blijft de samenwerking een boeiende kruisbestuiving. In 2012 verwijderde de spuitenpatrouille 5969 zwerfspuiten. Door de SPAT verwijderde spuiten zijn niet als recuperatie opgenomen in de spuitenruil registratie.


11

Activiteiten onder resultaatsgebied 2: 1. aanmoedigen en ondersteunen van (organisaties van) drughulpverleners, apothekers, straathoekwerkers en huisartsen om de spuitenruil op te nemen in hun werking; 2. deskundigheidsbevordering organiseren voor intermediairen; 3. intermediairen die meewerken aan spuitenruil voorzien van materiaal (spuitenmateriaal, containers, folders…); 4. zelf verdelen en recupereren van materiaal bij injecterende druggebruikers via aparte spuitenruilmomenten, wanneer het aanbod van het netwerk onvoldoende is; 5. doorverwijzen naar opsporing van infectieziekten en naar gepaste vormen van hulpverlening. Indicatoren: Verzamelen van informatie over: - het aantal organisaties van drughulpverleners, straathoekwerkers, apothekers dat meewerkt, en aard van de samenwerking; - de tevredenheid van de organisaties en personen die participeren aan het netwerk over de geboden ondersteuning (op basis van steekproef); - verdeling van het aantal verdeelde en gerecupereerde spuiten en contacten over de verschillende manieren van aanbieden; - de hoeveelheden materiaal die werden verdeeld en gerecupereerd; - de ratio gerecupereerd materiaal/verdeeld materiaal; - het aantal contacten met injecterende druggebruikers; - het aantal en de aard van de doorverwijzingen naar andere vormen van hulpverlening en zorg (op basis van een steekproef); - het profiel van de injecterende druggebruikers die gebruik maken van het aanbod (op basis van een steekproef); Evaluatiecriteria -IDG’s maken gebruik van het aanbod -IDG’s zijn tevreden over het aanbod

Beschrijving volgens jaarplanning 2012 1. aanmoedigen en ondersteunen van (organisaties van) drughulpverleners, apothekers, straathoekwerkers en huisartsen om de spuitenruil op te nemen in hunwerking; Spuitenruil blijft intermediairs die in aanmerking komen om spuitenruil in hun werking op te nemen motiveren, ondersteunen en aanmoedigen om in het project te stappen. Algemeen kunnen we stellen dat de niet harm reduction georiënteerde drughulpverlening niet kiest om spuitenruil op te nemen in het takenpakket. Tijdens overleg komt vaak de complexiteit van spuitenruil naar boven. Hulpverleners ondersteunen het project spuitenruil maar zien het vaak moeilijk te combineren met hun activiteiten… mogelijke vormen van samenwerking: - Spuitenruil organiseren in antennelocaties – Spuitenruil gebruikt de bestaande infrastructuur van een andere organisatie/instelling; - Partners die zelf spuiten ruilen (drughulpverlening, straathoekwerk, Spuitenruil en artsen); - Partners die enkel recupereren en zelf gericht doorverwijzen; - Partners die enkel depanneren voor eigen cliënteel , recupereren en doorverwijzen. - Partners maken gebruik van het preventiemateriaal en verwijzen door - … Terreinorganisatie spuitenruil, werkjaar 2012

12

Mogelijke nieuwe partners binnen de stad Antwerpen zijn: o Apothekers o Artsen o Wijkgezondheidscentra o ADIC drughulpverlening o Straathoekwerkers o VAGGA verslavingszorg o Drughulpverlening binnen psychiatrie o … ‘One hit verwijskit’. We merken sinds jaren dat het niet eenvoudig is om diensten te overtuigen om effectief aan spuitenruil te doen, daarnaast valt op dat de meeste diensten wel willen samenwerken als doorverwijzer. In het kader van de gerichte doorverwijzing verdeelt spuitenruil de ‘One hit verwijskit’ onder de verwijzers. Deze kit bevat alle nodige parafernalia om te injecteren (1x) met informatie over de spuitenruilpunten in de stad. Door gebruik te maken van de ‘one hit verwijskit’ zijn gebruikers uit de nood geholpen en wordt hen de weg gewezen naar de bestaande spuitenruil. Door het gebruiken van de one hit verwijskit zetten hulpverleners hun eerste stappen in effectieve spuitenruil… (Ghapro, Outreach Plug inn 2012) Tot 2010 werd actief ingezet op het informeren en bevragen van Apothekers in Antwerpen, Mechelen, Herentals en Mol. Ondanks de positieve respons van enkele apothekers konden we geen ‘effectieve ruil’ samenwerking realiseren. Apothekers blijven echter een gewaardeerde partner als aanbieders van steriel injectiemateriaal en als verwijzer. Uit de jaarlijkse bevraging blijkt dat ongeveer 69% van het spuitenruilcliënteel soms of regelmatig spuiten koopt bij de apotheek. Vermoedelijk zijn vooral de geografische spreiding en de ruime openingsuren een extra troef. In 2012 werden geen nieuwe specifieke acties ondernomen naar de apothekers toe. Twee hulpverleningsorganisaties stapten in 2012 in het spuitenruilproject o Ghapro (spuitenruil voor eigen cliënteel) o Plug-INN – jongerenwerking-

Organisaties van drughulpverleners, straathoekwerkers, apothekers Die meewerken, en aard van de samenwerking; * Volledige deelname aan spuitenruil; verstrekking en recuperatie, het geven van advies en preventiebrochures Stad Antwerpen (1) o MSOC Antwerpen Free Clinic (1) o Apart ruilpunt woensdagnamiddag in Free Clinic (1) o Apart ruilpunt vrijdagavond in Free Clinic (1) o Apart ruilpunt Donderdagnamiddag De Vaart (2)

o o o o o o o

ODD CAW Metropool (3) Plug inn – jongerenwerking- (2012) (4) Het Project – vrouwenwerking- (spuitenruil voor eigen cliënteel) (5) Dagcentrum de Sleutel (spuitenruil voor eigen cliënteel) (6) Ghapro (spuitenruil voor eigen cliënteel) 2012) (7) Het Alternatief CAW Metropool (spuitenruil voor eigen cliënteel) (8) ADIC zorgproject (spuitenruil voor eigen cliënteel) (9)


13

Mobiel o Straathoekwerk Free Clinic o Activeringsproject o Outreach en mobiel werk Free Clinic o Straathoekwerk CAW Metropool

Stad Mechelen (5) o Dagcentrum De Sleutel (enkel voor eigen cliënteel) Regio De Kempen (2,3,4) o Spuitenruilproject ism MSOC De Kempen Turnhout/Herentals/Mol


14

* enkel recuperatie en het geven van advies en preventiebrochures, het doorverwijzen naar spuitenruilprojecten o Nachtopvang De Biekorf o Spuitenpatrouille- vrijwilligers * enkel doorverwijsfunctie en geven van advies en brochures o Verschillende apothekers in de provincie Antwerpen o Straathoekwerk Turnhout o Straathoekwerk Lier o Drughulpverlening, CAW hulpverlening … * enkel recuperatie van gebruikte spuiten of zwerfmateriaal o Verschillende apothekers in de provincie Antwerpen o Buurttoezicht stad Antwerpen o Politie stad Antwerpen o Reinigingsdiensten o Groendiensten o SPAT ism activeringsproject o Verschillende buurtcomités en buurtbewoners o Stadswachten stad Geel o Reinigingsdienst stad Geel o Stadswachten stad Turnhout o Politie stad Turnhout o Verschillende buurtbewoners

2. deskundigheidsbevordering organiseren voor intermediairen; Uit ervaring blijkt dat spuitenruil ondertussen een gekende speler is. Heel wat werkers van verschillende organisaties volgden de laatste jaren een opleiding van het project. Momenteel plukken we hiervan de vruchten Hierdoor wordt er regelmatig advies ingewonnen via telefoon of mail rond thema’s die gelinkt worden aan het injecterend druggebruik.

3. intermediairen die meewerken aan spuitenruil voorzien van materiaal (spuitenmateriaal, containers, folders…); Door de jaren heen werd het gamma van parafernalia aanzienlijk uitgebreid. Zo werden aluminiumfolie, filters, spuiten met filter en ‘one hit kits’ toegevoegd aan het aanbod. De verruiming van het aanbod werd erg gesmaakt door de klanten van spuitenruil. De procedures rond de levering en het ophalen van injectiematerialen zijn opgenomen in de samenwerkingsovereenkomsten. De spuitenruilmedewerkers staan zelf in voor de levering van het materiaal en het ophalen van het gerecupereerde materiaal. Wekelijks worden spuitenruil materialen aangevuld en gerecupereerde injectiematerialen opgepikt. Via deze leveringen blijven de coördinatoren persoonlijk betrokken bij de partnerorganisaties en kunnen ze snel inspelen op vragen of behoeften. Naast het aanbod van wekelijkse leveringen maken vooral straathoekwerkers gebruik van het vaste spuitenruil punt. Hulpverleners komen langs op de spuitenruil en ruilen daar de nodigde materialen voor hun cliënteel.


15

4. zelf verdelen en recupereren van materiaal bij injecterende druggebruikers via aparte spuitenruilmomenten, wanneer het aanbod van het netwerk onvoldoende is; In 2009 verhuisde het MSOC Antwerpen van het Antwerpse (gebruikers) centrum naar de stadsrand. Sinds de verhuis stelden we een daling vast van het aantal contacten en het aantal verdeelde spuiten. In 2011 zagen we een lichte opflakkering maar ook dit jaar zette de daling zich door. De verschuiving van het MSOC spuitenruilpunt naar de stadsrand blijft een teer punt. We veronderstellen dat gebruikers niet altijd de weg vinden naar de stadsrand. De spuitenruil via ODD CAW Metropool, in het stadscentrum, kon het dalende cijfer enigszins compenseren. In een poging om het aanbod te verbreden werd eind 2012 een nieuw spuitenruilpunt opgestart in de lokalen van inloopcentrum De Vaart. Tot op heden moeten we stellen dat gebruikers eerder sporadisch gebruik maken van het nieuwe aanbod. ‘Spuitenruil hoort dan ook ‘dicht’ bij de injecterende gebruikers te zijn om tegemoet te komen aan hun acute noden. Het creëren van een verbreding van het aanbod van spuitenruil in de stad Antwerpen wordt dan ook een prangende uitdaging. Het zoeken van een nieuwe locatie in de stadskern staat voorop’ (2009). Ook dit jaar werd gezocht naar een nieuwe onafhankelijke spuitenruillocatie in het centrum van Antwerpen in samenwerking met het project activering VZW Free Clinic. Zonder concreet resultaat. Tot op heden blijft het aanbod van aparte spuitenruilpunten een noodzaak, aangezien de spreiding van het spuitenruilaanbod in de stad Antwerpen en de rest van de provincie momenteel nog te beperkt is. We blijven werken aan een verbreding van het aanbod; o meer verschillende locaties o verruiming van de openingsuren o differentiatie in het aanbod – spuitenruil via: hulpverlening, apotheek, autonome spuitenruil, straathoekwerk, spuitenruil automaat, huisarts, wijkgezondheidscentra, … met de betrachting om meer tegemoet te komen aan de noden van ‘alle’ injecterende gebruikers in de provincie. (lange termijn planning) o Het recupereren van injectiemateriaal via gepantserde naaldcontainers in de publieke ruimte: Sinds 2011 plaatste spuitenruil 4 gepantserde naaldcontainers in de publieke ruimte. In het kader van een pilootproject werden samenwerkingsverbanden aangegaan met vervoermaatschappij De Lijn en CAW Metropool. De containers zijn bereikbaar voor het publiek maar bevinden zich op privéterrein of tegen de gevel van een private eigendom. Door het plaatsen van gewapende containers in de publieke ruimte krijgen gebruikers de mogelijkheid om hun gebruikt injectiemateriaal veilig op te bergen ook op die momenten wanneer spuitenruil niet bereikbaar is. Aangezien de containers 24/24u bereikbaar zijn kunnen gebruikers dag en nacht hun verantwoordelijkheid opnemen. -

MSOC Free Clinic Metro halte Schijnpoort Nachtopvang De Biekorf Inloop De Vaart (2012 ) Deze container is enkel tijdens de openingsuren van De Vaart bereikbaar


16

De containers werden voorzien van duidelijke ‘pictogram’-signalisatie.

In 2012 werden bijna 13000 spuiten gerecupereerd via de buiten naaldcontainers. Dit is een verdubbeling sinds 2011! Gezien het succes blijft regionale uitbreiding van het bestaande aanbod van ‘buiten’ naaldcontainers aangewezen. Gebruikers nemen blijkbaar graag hun verantwoordelijkheid als ze hiertoe de kans krijgen. Ook uit de resultaten van de jaarlijkse bevraging blijkt dat injecterende gebruikers vrij zorgzaam omgaan met hun gebruikt injectiemateriaal. In 72.5% van de antwoorden brengen gebruikers hun materiaal naar een officiële instantie. 21.5% kiest voor ‘ik steek ze in een plastic fles/blikje en gooi die in de vuilbak’ of ik breek de naald af, steek ze achter in de spuit en gooi ze dan in de vuilbak’ dit is een minder veilige doch vrij respectvolle manier van opbergen (Deze methodes werden voor het bestaan van spuitenruil gepromoot als ‘good practices’). Anderzijds blijft 6% zorgen voor hoog risico via zwerfspuiten met kans op prikongevallen.


17

Wat met gebruikte spuiten? spuitenruil apotheek shw drughulpv aan dokter buitencontainer plastic fles meegeven aan vrienden naald af , achterin spuit los in vuilbak op straat ander

N=108

% 92 7 5 16 1 3 21 1 12 7 1 1

85,19 6,48 4,63 14,81 0,93 2,78 19,44 0,93 11,11 6,48 0,93 0,93

5. doorverwijzen naar opsporing van infectieziekten en naar gepaste vormen van hulpverlening. TBC en Bloedoverdraagbare aandoeningen zijn belangrijke topics op een spuitenruil. Aangezien spuitenruil nauw verbonden is met het medisch team van het MSOC is doorverwijzing naar screening op bloedoverdraagbare aandoeningen vlot realiseerbaar. Uit de resultaten van de jaarlijkse bevraging (zelfrapportage) mag blijken dat meer dan de helft van de ondervraagde IDG’s zich het afgelopen jaar liet testen op infectieziekten.

“Ken je de resultaten van de screening ?” result hbv resultaat hiv

n=104

nooit besmet besmet en drager

3

weet het niet

result hcv

18

n=111

%

ooit besmet en genezen

25

besmet en drager

41

nooit

32

weet het niet

13

% 24

28,24

79,81 nooit 2,88 besmet en drager

56

65,88

5

5,88

17,31 weet niet

14

16,47

% 83

n=85

ooit besmet en genezen

result TB 22,52 ooit besmet en genezen 36,94 besmet 28,83 nooit 11,71 weet het niet

n=102

% 7

6,86

78

76,47

17

16,67

In ‘de resultaten van de screening’ geven de bevraagden via zelfrapportage hun testresultaten weer. Het percentage besmet en drager van het HIV virus, HBV en TBC zijn redelijk valabel.


18

Het resultaat HCV ‘besmet en drager’ (37%) blijft zeer laag. De onwetendheid over hun status en de kennis over hep C blijven groot. TBC -screening- bus. Doorverwijzing naar TBC screening verloopt traditiegetrouw met behulp van de VRGT ‘TBC bus’. Op 11 februari 2012 werden ongeveer 34 mensen door het VRGT gescreend (Vlaamse vereniging voor respiratoire gezondheidszorg en tuberculosebestrijding vzw). Steekproef - het aantal en de aard van de doorverwijzingen naar andere vormen van hulpverlening en zorg. Tijdens de maand november werd het aantal doorverwijzingen geturfd tijdens de spuitenruilmomenten op de lokatie MSOC. doorverwijzingen november 2012 Daklozenopvang/inloop/anti fabrick nachtopvang info voedselbedelingen/maaltijden kleding ODD straathoekwerk activeringsproject buro aktief / SPAT Ziekenhuis ADIC - zorgprogramma MSOC arts MSOC verpleging (wondzorg) plug in De Sleutel HIV- hepatitis screening

aantal 11 5 4 1 3 1 2 3 1 1 2 5 1 1 3 44

Algemeen kunnen we stellen dat de bed/bad/brood behoeften primeren. Verder zijn het vooral medische, soms acute problemen die om een doorverwijzing vragen. Vragen en suggesties aangaande drughulpverlening blijven vaak voorkomen. Daarnaast zijn doorverwijzingen –of het suggereren/promoten- van dagbesteding (activering/buro aktief/SPAT) zinvol. Het onder hetzelfde dak wonen met het MSOC loont. In de praktijk zien we dat er een vlotte doorstroming is naar het MSOC .


19

Registratiegegevens spuitenruil: - verdeling van het aantal verdeelde en gerecupereerde spuiten en contacten over de verschillende manieren van aanbieden; - de hoeveelheden materiaal die werden verdeeld en gerecupereerd; - de ratio gerecupereerd materiaal/verdeeld materiaal; - het aantal contacten met injecterende druggebruikers; Er zijn aparte ruilmomenten op woensdagnamiddag, donderdagnamiddag en vrijdagavond in vzw Free Clinic. Daarnaast wordt door verschillende instanties spuitenruil opgepakt; MSOC Kempen, CAW metropool, ADIC, straathoekwerk… Alle betrokkenen registreren het aantal verdeelde/gerecupereerde spuiten en het aantal contacten. Registratiegegevens spuitenruilmoment locatie ’MSOC Free Clinic’: Het zwaartepunt van de Antwerpse spuitenruil ligt op de locatie MSOC Free Clinic. Zowel de spuitenruil via de hulpverlening van het MSOC als aparte ruilmomenten vinden er plaats. Alle IDG’s zijn er welkom tijdens de openingsuren.

Aparte spuitenruil woensdagmiddag van 15u tot 17u: locatie MSOC Free Clinic. totaal woensdagnammiddag Free Clinic 2012 verdeeld recup contacten percentage jan 1673 2060 41 123,13 feb 305 540 22 177,05 maart 855 421 26 49,24 april 1715 1407 37 82,04 mei 1880 1495 37 79,52 juni 1598 1112 56 69,59 juli 1730 1827 41 105,61 aug 2601 3235 62 124,38 sept 1625 1343 53 82,65 okt 2069 1347 48 65,10 nov 1542 1690 45 109,60 dec 640 654 27 102,19 totaal

18233

17131

495

93,96


20

Aparte spuitenruil vrijdagavond van 18u tot 21u: locatie MSOC Free Clinic .

Totaal vrijdagavond 2012 verdeeld recup 1 2880 2 2050 3 4670 4 2400 5 3222 6 1185 7 2988 8 3893 9 2371 10 963 11 1335 12 2923 Totaal

30880

1915 4358 6455 1466 3043 1204 2821 2697 1714 1740 3364 2983

contacten 34 33 62 44 54 37 43 81 28 25 37 47

percentage 66,49 212,59 138,22 61,08 94,44 101,60 94,41 69,28 72,29 180,69 251,99 102,05

33760

525

109,33

Aparte spuitenruil donderdag van 15u tot 16u (2012): locatie MSOC inloop De Vaart. Sinds eind 2012 werd een spuitenruilpunt opgestart op donderdag in inloop De Vaart, met de bedoeling om het aanbod te verbreden. Tot op heden kunnen we stellen dat de gebruikers de weg nog niet gevonden hebben. Gemiddeld registreerden we 1 contact per sessie. Registratiegegevens spuitenruil hulpverlening MSOC Free Clinic. De straathoekwerkers en outreach werkers van Free Clinic doen aan spuitenruil. De registratie hiervan werd opgenomen in de registratie van het MSOC Free Clinic.

Totaal hulpverleningFC 2012 verdeeld recup contacten percentage 1 18798 16340 383 86,92 2 13286 16117 343 121,31 3 14875 14847 313 99,81 4 16886 17412 359 103,12 5 17077 14699 404 86,07 6 14008 12314 482 87,91 7 13059 13595 468 104,10 8 14353 16669 444 116,14 9 15860 14524 428 91,58 10 17687 16606 500 93,89 11 15948 16410 427 102,90 12 14722 13676 406 92,89 Totaal

186559

183209

4957

98,20


21

Het MSOC heeft gemiddeld 413 contacten per maand waarbij spuiten worden meegegeven. Daarnaast bezoeken maandelijks ongeveer 135 mensen (32% van alle contacten) de spuitenruil zonder spuiten te vragen. Gebruikers vinden de weg naar spuitenruil voor andere produkten zoals condooms en aluminiumfolie en informatieve ‘harm reduction’ vragen. In 2012 was 32.7 Evolutie 2003-2012 locatie MSOC Free Clinic vzw Fc verdeling recup contacten

2003 150474 156020 2228

2004 192030 190866 2735

2005 237723 237353 3663

2006 271582 272609 4640

2007 290025 296927 6928

2008 313575 314706 8755

2009 295328 290953 7289

2010 267903 287740 5835

2011 274627 292449 6334

2012 235672 234100 5977

% return

103,69

99,39

99,84

100,38

102,38

100,36

98,52

107,40

106,49

99,33

Tot en met 2008 zagen we een constante groei van het project spuitenruil. In september 2009 verhuisde MSOC Free Clinic van het Antwerpse(gebruikers)centrum naar de stadsrand. In die periode zagen we een terugval van het aantal verdeelde spuiten en contacten. Na een lichte stijging in 2011 zien we ook dit jaar een daling van het aantal verdeelde materialen Registratiegegevens ‘buitencontainers’ stad Antwerpen: locatie MSOC – metrostation Schijnpoort – nachtopvang Biekorf – inloop De Vaart. Sinds 2011 werden er in de stad Antwerpen gepantserde naaldcontainers geplaatst. Via deze naaldcontainers kunnen IDG’s 24u per dag hun verantwoordelijkheid opnemen en hun injectiemateriaal veilig opbergen. In totaal werden 12795 spuiten gerecupereerd.


22

Buitencontainers

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Totaal

recuperatie 1150 550 450 600 515 1000 1430 1450 1450 1850 1650 700 12795

Registratiegegevens spuitenruil CAW Metropool: Het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk Metropool is vanuit verschillende deelwerkingen betrokken bij het project spuitenruil. Straathoekwerk Onthaal dakloze druggebruikers (ODD) Het Alternatief Nachtopvang De Biekorf (recuperatie) Inloopcentrum De Vaart (recuperatie)

Totaal metropool2012 verdeeld recup contacten percentage 1 1679 360 241 21,44 2 2071 3800 298 183,49 3 1534 3224 187 210,17 4 2106 2052 204 97,44 5 2148 1980 272 92,18 6 1671 3554 196 212,69 7 2007 6546 230 326,16 8 2677 5840 299 218,15 9 2002 2110 204 105,39 10 2840 1765 266 62,15 11 1790 1130 178 63,13 12 1318 1930 125 146,43 Totaal

23843

34291

2700

Spuitenruil Metropool gestart mei 2003 2003 2004 2005 verdeling 2735 2229 2186 recuperatie 897 3300 2300 contacten 536 572 334

143,82

2006 4110 11652 472


2007 8050 22104 1338

2008 7057 5592 1483

2009 5822 9096 891

2010 8805 13116 1628

2011 23173 27420 3145

2012 23843 34291 2700

23

Sinds 2009, verhuis MSOC Free Clinic naar de stadsrand, zien we een jaarlijkse toename van het aantal verdeelde spuiten en contacten door CAW metropool. Spuitenruil hoort dan ook ‘dicht’ bij de injecterende gebruikers wil het tegemoetkomen aan hun acute noden. De verschillende locaties van CAW metropool in het centrum van de stad Antwerpen zijn een oplossing voor de ‘hier en nu’ impulsieve gebruikers die moeilijk de weg vinden naar de spuitenruil/MSOC aan de stadsrand. Daarnaast zien we een sterke recuperatie 143% van het gebruikt injectiemateriaal. Registratiegegevens spuitenruil ADIC zorgprogramma: Het zorgprogramma verdeelde 57 spuiten en noteerde 18 contacten. Registratiegegevens spuitenruil Dagcentrum De Sleutel Antwerpen en Mechelen: Dagcentrum De Sleutel Antwerpen verdeelde 95 spuiten, in Mechelen werden 150 spuiten verdeeld. Registratiegegevens spuitenruil De Kempen : MSOC De Kempen Turnhout/Herentals/Mol In 2012 werden door het MSOC de Kempen 7500 spuiten verdeeld en 8700 gerecupereerd aan 48 contacten. kempen verdeling recuperatie contacten

2007 9850 8944 37

2008 14310 14930 53

2009 8450 9480 40

2010 9605 7560 144


2011 6110 6480 33

2012 7500 8700 48

24

Overzicht provincie Antwerpen 2012:

Totaal PROVINCIE ANTWERPEN2012 verdeeld 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Totaal

recup 25714 18337 22618 23732 24981 19087 20468 24149 22542 24184 21247 20258

22650 26090 24698 21700 22457 19909 24938 27776 21966 24033 24969 20768

267317

281954

contacten percentage 710 88,08 700 142,28 599 109,20 648 91,44 777 89,90 775 104,31 791 121,84 890 115,02 722 97,44 843 99,38 693 117,52 610 102,52 8758

105,48

Overzicht provincie Antwerpen spuitenruil van 2002 tot 2012:

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

provincie Antwerpen verdeling recuperatie returnrate % 156932 140093 89,27 180683 185147 102,47 218687 216829 99,15 278722 275018 98,67 318691 329003 103,24 324982 342106 105,27 334962 335293 100,10 303778 300433 98,90 276708 287740 103,99 304690 331999 108,96 267317 281954 105,48


25

In 2012 zien we een verdere daling van het aantal verdeelde en gerecupereerde spuiten. Zoals eerder beschreven valt de verhuis van Free Clinic naar de stadsrand samen met de start van de neerwaartse trend van een dalende verdeling en recuperatie van spuiten. De verhuis lijkt een belangrijke factor in dit gegeven al blijft het en veronderstelling. Is een deel van de doelgroep afgehaakt ? Vinden ze de weg naar spuitenruil niet meer ? Of spelen er andere factoren een rol ? Terreinorganisatie spuitenruil, werkjaar 2012

26

Verzamelen en analyseren van gegevens over de verdeling van het aantal verdeelde en gerecupereerde spuiten en contacten over de verschillende manieren van aanbieden. De combinatie aparte spuitenruil en MSOC blijft het leeuwendeel van de verdeling op zich nemen. Tot op heden is er geen spuitenruil via de apotheek in de provincie Antwerpen. De straathoekwerkers en outreach werkers van Free Clinic en CAW metropool doen aan spuitenruil. De registratie hiervan werd opgenomen in de registratie van het MSOC Free Clinic en andere drughulpverlening. Bij de recuperatie valt dit jaar vooral het aandeel van de buitencontainers op.


27

Het profiel van de injecterende druggebruikers die in 2012 gebruik maakten van het aanbod van spuitenruil (op basis van een steekproef) De verzamelde gegevens over het profiel van de injecterende druggebruikers zijn afkomstig uit de jaarlijkse bevraging. De bevraging gebeurde in de periode november – december 2012 tijdens de aparte spuitenruilmomenten in het MSOC Antwerpen. De bevraging is anoniem en verloopt via zelfrapportage. Elke respondent kreeg 6 € betaald voor zijn/haar bijdrage aan het onderzoek. De vragenlijst werd aangeboden in het Nederlands, Frans, Engels en het Russisch. Hierdoor konden we aanzienlijk meer anderstalige gebruikers bereiken. Het hoge aantal Russischtalige deelnemers valt op. In provincie Antwerpen werden 114 enquêtes afgenomen waarvan : Nederlands 95 Engels 3 Frans 5 Russisch 11 1. Demografische gegevens: 1.1

sekse N=114

%

man

98

85,96

vrouw

16

14,04

Vorig jaar bereikten we nog 23% vrouwen. 1.2. Leeftijd

N=120 16-20

% 0

0,00

21-25

3

2,50

26-30

24

20,00

31-35

20

16,67

36-40

28

23,33

41-45

22

18,33

46-50

19

15,83

51-55

2

1,67

56-60

1

0,83

>60

1

0,83

gemiddelde lft

38,11


28

1.3 leefsituatie

leefsituatie

N= 114

%

alleen

55

48,25

met partner

26

22,81

partner en kinderen

12

10,53

met andere familie

3

2,63

ouders

7

6,14

in kraakpand

4

3,51

12

10,53

nachtopvang

8

7,02

met vrienden

7

6,14

dakloos

In 23% van de antwoorden worden niet/minder stabiele leefsituatie (kraakpand/dakloos/vrienden/nachtopvang/andere)vermeld ! 2. Druggebruik 2.1. voorkeur soort drugs

Sinds een aantal jaren blijft het percentage van opwekkende middelen stabiel rond 32%. In de verhouding tussen opiaat en cocktail gebruik merkten we de laatste jaren ook een stabilisering waarbij ‘cocktail’ gebruik blijvend aan belang heeft gewonnen.


29

2.2 gebruik Gebruik

N=114

%

heroine

93

81,58

cocaine

81

71,05

methadone/temgesic

59

51,75

alcohol

58

50,88

cannabis

53

46,49

amfetamine

41

35,96

cocktail

40

35,09

kalmeer/slaapmiddelen

39

34,21

tripmiddelen

22

19,30

4

3,51

ander

Spuitenruil ontmoet de meeste gebruikers op de locatie Free Clinic-MSOC. Aangezien Het MSOC programma focust op opiaatafhankelijkheid -methadon programma- is het niet verwonderlijk dat heroïne en methadon hoog scoren. Polydruggebruik is eerder norm dan uitzondering, gebruikers gebruiken gemiddeld 4 producten. 2.3 injecterend druggebruik IV gebruik

N=100

%

heroine

78

78,00

cocaine

69

69,00

cocktail

40

40,00

amfetamine

34

34,00

methadone/temgesic

11

11,00

kalmeer/slaapmiddelen

4

4,00

cannabis

3

3,00

tripmiddelen

3

3,00

alcohol

0

0,00

Gebruikers injecteren gemiddeld 2 verschillende producten. Heroïne is het meest geïnjecteerde product al dan niet in combinatie met een opwekkend product (cocktail). Opmerkelijk blijft de stabilisering van het hoge percentage ‘injecteren van cocaïne’ – 69%. (40% in 2010) ! Ook de ‘legale’ Kalmeer/slaapmiddelen en methadon worden meer geïnjecteerd. Drie respondenten maken melding van het injecteren van cannabis. Dit lijkt eerder onwaarschijnlijk. Mogelijks is dit het gevolg van de ‘zelfrapportage’ methode , waarbij we niet de kans hebben om de vraag de verduidelijken of het gegeven antwoord te bevragen. Of zou het over de synthetische cannabis gaan die sinds 2012 aanwezig is in de scene? Het injecteren van alcohol komt vaker voor bij gebrek aan drugs en het verlangen te injecteren. Ook dit jaar was er geen melding van het injecteren van steroïde.


30

Leeftijd bij eerste injectie startleeftijd Iv gebruik Antwerpen N=106

Startleeftijd <=15 16-18 19-20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 45-50 >50 Aantal ; N respondenten 10 29 11 31 12 8 3 1 1 0 Percentage 9,43 27,36 10,38 29,25 11,32 7,55 2,83 0,94 0,94 0,00 cummulatief percentage 9,43 36,79 47,17 76,42 87,74 95,28 98,11 99,06 100,00 100,00

De gemiddelde leeftijd van het spuitenruil cliënteel is momenteel 38 jaar en het percentage gebruikers die jonger zijn dan 25 jaar is minimaal. Daartegenover staat dat meer dan 75% van de bevraagden begon te injecteren voor de leeftijd van 25 jaar. Het bereiken van jongere gebruikers blijft een uitdaging. 3. Behandeling 3.1. ooit gevolgde behandelingen Een aanzienlijk deel van de cliënten doorliep door de jaren heen een gevarieerd hulpverleningstraject met verschillende hulpverleningsmodellen en visies: psychiatrie, abstinentie gericht, Harm Reduction… Daarnaast valt vooral de groep gebruikers op die nooit in behandeling was. 18% van de respondenten geeft aan nooit in behandeling te zijn geweest! Het blijft een verdienste van het project spuitenruil en de kracht van harm reduction om deze groep te bereiken.

Ooit in hulpverlening

n=108

%

nooit

19

17,59

MSOC

44

40,74

huisarts

19

17,59

M-progr

31

28,70

psych ziekenh

23

21,30

paaz

18

16,67

tg

15

13,89

cic

25

23,15

1

0,93

ander


31

3.2. huidige behandeling

huidige hulpverlening

n=111

%

neen

23

20,72

MSOC

58

52,25

methadon

45

40,54

huisarts

12

10,81

Op het moment van bevraging was niemand residentieel in behandeling. Naast de ‘huisarts’ pieken vooral de ambulante laagdrempelige drughulpverlening -MSOC en methadonprogramma- . Dit is niet vreemd gezien de huidige locatie van het project. Ook dit jaar valt het hoge percentage ‘23% niet in behandeling’ op. 4.Tevredenheid van IDG’s over het project spuitenruil: weet je dat je info kan krijgen

n=99

ja nee tevredenheid

ja

nee

% 94

94,95

5

5,05

kan me niet schelen N=

% ja

%nee

% kan me niet schelen

openingsuren

94

9

1

103

91,26

8,74

0,97

spr in drughulp

87

3

0

90

96,67

3,33

0,00

plaats spr

85

4

0

89

95,51

4,49

0,00

bereikbaarheid spr

83

5

2

90

92,22

5,56

2,22

info en advies

87

2

2

91

95,60

2,20

2,20

folders

88

3

1

92

95,65

3,26

1,09

materiaal

92

0

2

94

97,87

0,00

2,13

anonimiteit

90

2

1

93

95,74

2,15

1,08

Algemeen kunnen we stellen dat de IDG’s het project spuitenruil positief beoordelen. Tot onze tevredenheid scoren anonimiteit en vertrouwelijkheid net als voorgaande jaren zeer hoog; ‘Plaats en bereikbaarheid’ van de spuitenruil blijven iets lager.

Spuitenruil blijft jaarlijks nieuwe injecterende gebruikers bereiken. 22% van de IDG’s komt minder dan één jaar op spuitenruil. Terreinorganisatie spuitenruil, werkjaar 2012

32

3. Besluit, signalen en aandachtspunten

# Kort jaaroverzicht in cijfers…

In 2012 verdeelden we 267317 spuiten in de provincie Antwerpen en recupereerden er 281954, met een recuperatie percentage van 105% We noteerden 8758 contacten. Het succes van de buitencontainers resulteerde dit jaar in een recuperatie van 12795 spuiten. Uit de jaarlijkse bevraging (steekproef – zelfrapportage- N=114) weten we dat de gemiddelde leeftijd van onze klanten 38 jaar is (86% mannelijk). Slechts 2%van de respondenten is 25 jaar of jonger. In 23 % heeft een niet/minder stabiele leefsituatie (kraakpand/dakloos/nachtopvang). Polydruggebruik blijft de absolute norm. De deelnemers gebruiken gemiddeld vier verschillende producten en injecteren er twee. Heroïne is het meest gebruikte en geïnjecteerde product, al dan niet in combinatie met een opwekkend product (cocktail). 18% van de respondenten geeft aan nooit in behandeling te zijn geweest en 21% is niet in behandeling op het moment van de bevraging. Het blijft een verdienste van het project spuitenruil en de kracht van harm reduction om deze groep te bereiken. 60% van de bezoekers komt al meer dan 3 jaar naar spuitenruil en 22% werd het afgelopen jaar klant. Tevredenheid? Anonimiteit en vertrouwelijkheid worden traditioneel hoog gewaardeerd. De ‘plaats en bereikbaarheid’ van de spuitenruil scoren iets minder. In 2012 namen bijna 600 personen deel aan een vorming waarbij de inhoud gefocust was op prikongevallen, spuitenruil en harm reduction gerelateerde thema’s. # In 2012 zien we een verdere daling van het aantal verdeelde spuiten. Zoals eerder beschreven valt de verhuis van Free Clinic naar de stadsrand samen met de start van de neerwaartse trend van een dalende verdeling en recuperatie van spuiten. Ook bij de collega’s van Oost Vlaanderen en Vlaams Brabant zien we gelijkaardige evoluties. De verhuis lijkt een belangrijke factor in dit gegeven al blijft het en veronderstelling. Is een deel van de doelgroep afgehaakt ? Vinden ze de weg naar spuitenruil niet meer ? Daarnaast merken we een stijging (tot 30%!) van het aantal klanten die spuitenruil bezoeken voor aluminium folie, condooms, info…. Mogelijks wint het roken van drugs aan populariteit en is er sprake van een dalend injecterend druggebruik in de regio ? Willen we hierop meer antwoorden krijgen dan zal spuitenruil extra moeten inzetten op veldwerk – outreachend werken - en onderzoek. # We blijven actief streven naar een verruiming en differentiatie van het aanbod van spuitenruil in de provincie Antwerpen. Rond de mogelijkheden van verruiming van het aanbod wordt samengewerkt met de partnerorganisatie – waar onder andere de wetmatigheden worden onderzocht.

Spuitenruil hoort ‘dicht’ bij de injecterende gebruikers te zijn om tegemoet te komen aan hun acute noden’ Er is nood aan een nieuwe spuitenruil locatie in het centrum van

Antwerpen. Er is nood aan een autonoom spuitenruilpunt in het centrum van de stad Antwerpen. De vaste spuitenruilpunten zijn momenteel ingebed binnen de drughulpverlening. Het opstarten van een autonoom verdeelpunt kan een belangrijke differentiatie in het aanbod betekenen, waardoor meer IV gebruikers de weg vinden. Een regionale verruiming van het aanbod in de provincie Antwerpen om meer gebruikers te kunnen bedienen. Naast Mechelen, Turnhout, Herentals en Mol blijft de behoefte aan verruiming in de provincie actueel.


33

Het aanbod van spuiten(ruil)-automaten ? Een aantrekkelijke piste bij het differentiëren van het aanbod –naar jongere/nieuwe injecteeerders en dag en nacht bereikbaar. Een aanbod van spuitenruil via het internet opzetten ? –wetgeving ?-. Aangezien er in de regio Antwerpen tot op heden geen actieve deelname is van apothekers willen we in de loop van de beheersovereenkomst hier extra aandacht aan besteden. Hoewel apothekers in het verleden een moeilijk te bereiken partner bleek, blijven we ervan overtuigd dat ze een zeer belangrijke partner zijn. We willen vanuit het project spuitenruil apothekers als potentiële partners niet opgeven en blijven hen sensibiliseren. # We blijven de noodzaak voor het installeren van een gebruiksruimte vanuit gezondheidsperspectief herhalen. Heel wat leden van onze doelgroep leven en gebruiken in zeer onstabiele – en mogelijks zeer onhygiënische omstandigheden. 22% zegt regelmatig op straat te gebruiken.

Uit de bevraging 2012 mag blijken dat de ‘nood aan een gebruiksruimte’ leeft bij de injecterende gebruikers van de stad Antwerpen. 76% wil gebruik maken van een gebruiksruimte.


34

# Uit de resultaten van de bevraging blijkt dat 15% van de deelnemers het afgelopen jaar één tot meerdere overdosissen overleefden.

Jammer genoeg verliezen jaarlijks gebruikers het leven door overdosis. Ook dit jaar was dit spijtig genoeg niet anders. Spuitenruil blijft ‘overdosispreventie’ met en voor gebruikers promoten. Aangezien het injecteren van heroïne (gebruik van opiaten) een hoog risico op overdosis met zich meebrengt wil spuitenruil de verdeling van Naloxon bespreekbaar maken en promoten. Naloxon is een geneesmiddel dat wordt gebruikt om de effecten van een overdosering met een opiaat, bijv. heroïne, morfine, tegen te gaan. In het buitenland is ‘overdosis preventie met Naloxon training en verdeling’ een sinds jaren toegepaste en positief geëvalueerde harm reduction strategie. Momenteel onderzoeken we de mogelijkheid tot het introduceren van de Naloxon in nasale toedieningsvorm. # De resultaten van de recuperatie van injectiemateriaal via ‘Gepantserde naaldcontainers in de publieke ruimte’ blijft erg succesvol. Dit jaar telden we een verdubbeling van het aantal gerecupereerde spuiten. Het territoriaal uitbreiden van dit aanbod in de stad Antwerpen en de rest van de provincie is aangewezen. # Spuitenruil bereikt jonge /startende injecteerders niet of zeer weinig. Het vroegtijdig bereiken van nieuwe injecteerders blijft een prioriteit. Spuitenruil wil in dialoog gaan, over spuitenruil en harm reduction, met organisaties die werken met risicojongeren en/of kwetsbare jongeren om samen een strategie uit bouwen naar deze doelgroep. Spuitenruil Antwerpen en Vlaanderen geven reeds verschillende jaren het signaal dat er weinig tot geen jonge injecteerders bereikt worden – hoewel we signalen krijgen dat er minderjarige en jonge injecteerders zijn. In 2012 is vzw Free Clinic gestart met Plug-inn, een laagdremelig harm reduction initiatief naar gebruikers van 16 tot 25jaar. Eén van de provinciale coördinatoren – Tessa Windelinckx – volgt dit project inhoudelijk mee op en ondersteunt de werkers in het harm reduction werken met jonge druggebruikers. Er is enerzijds een permanentiesysteem waar jonge gebruikers anoniem terecht kunnen bij een medewerker en/of een arts op maandag, woensdag en vrijdagnamiddag. Daarnaast is outreach-werk voorzien om jongeren in hun eigen leefwereld te contacteren.


35

# Vertrekkende vanuit de visie harm reduction willen we streven naar een zo groot mogelijke participatie van injecterende druggebruikers bij spuitenruil. We geloven in emancipatorisch werken en empowerment van mensen en willen erkennen dat ze een actieve partner kunnen zijn. Gebruikers moeten routine partners worden en betrokken worden bij het identificeren, ontwikkelen en promoten van HR strategieën. • Het opzetten en aanbieden van vormingen en Peer Supportactiviteiten aan en met IDG’s. Momenteel beperkt zich dat voornamelijk tot vormingen binnen de SPAT en Buro Actief. Er is één studie-uitstap georganiseerd waar de vrijwilligers van spuitenruil aan deelnamen : een bezoek aan enkele Brusselse werkingen : Transit, Modus Vivendi en Dune. Momenteel ondersteunt spuitenruil het Gebruikers Overleg Antwerpen, afgekort GOA. Via dit overlegorgaan krijgen gebruikers een stem in dialoog met de stad Antwerpen. IDG’s zijn ‘informeel’ actief als spuitenruiler en preventiewerker . Het formaliseren en inschakelen van gebruikers in spuitenruil – outreacher is zinvol. Spuitenruil werkt sinds de start (in 2001) op vrijdagavond met gemotiveerde ervaringsdeskundigen. Hun inzet en levenservaring blijft een verrijking van het vrijdagavond spuitenruil aanbod. Langs deze weg willen we graag Carina en Yves bedanken voor hun bijdrage aan het project. Verder, dank aan alle gebruikers die zorg droegen voor elkaar door het verschaffen van steriel injectiemateriaal aan gebruikers die er nood aan hadden op momenten dat spuitenruil/hulpverlening en apotheek gesloten waren. Zij maken vaak het verschil en blijven de beste promotoren van het project.

Werner Bosschaerts Tessa Windelinckx Zou Khaldi Maart 2013


36

Terreinorganisatie Spuitenruil Provincie Antwerpen Werkjaar 2012

Recommend Documents