pedagogisch werken met plezier
’s Speel- & Leerbrief juni 2011
Verstoppen is alvast wennen aan eventjes weg zijn Verstoppertje spelen, lijkt een simpel spelletje, maar het zit vol met grote ervaringen: verrassing, schrik, communicatie en fantasie. Door verstoppertje te spelen, leren peuters afscheid nemen en erop vertrouwen dat iets wat weg is, ook weer terugkomt. In de PIPPO van deze maand kunnen de kinderen aapje Pippo zoeken die zich verstopt in het gras. Er is een doe-verhaaltje met een olifant die verborgen zit achter de wc-deur. Peuter Max speelt verstoppertje met zijn papa en mama en kuiken PIP verstopt zich achter het zeepsop. Ziet het hondje hem? In deze Speel- & Leerbrief vind je voorlees- en speltips om via de PIPPO-verhaaltjes het thema verstoppen samen met de kinderen op een speelse manier te verkennen. Ik hoop dat deze Speel- & Leerbrief zorgt voor pedagogisch werken met nóg meer plezier. Marja Baeten Redactie PIPPO Kijk ook op www.pippoplus.nl of op www.pippoplus.be
Afscheid nemen In het kindercentrum beginnen de kinderen iedere dag met afscheid van hun ouders nemen. Vooral aan kinderen die nieuw zijn, stelt dit hoge eisen. Ouders en pedagogisch medewerkers helpen de kinderen bij het ‘dag zeggen’. Het vormt een onderdeel van het verzorg-leergebied over veiligheid en welbevinden. Het gaat over het opbouwen van vertrouwde relaties en het verwerven van emotionele competenties. Het pedagogisch doel is: KIJK, IK MAG ER ZIJN! Uit: Pedagogisch Kader Kindercentra 0-4 jaar.
Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar De Speel- en Leerbrief verwijst regelmatig naar het Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar. Dat boek is bedoeld als een naslagwerk en inspiratiebron voor pedagogisch medewerkers in de kinderopvang. De verwijzingen naar het Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar willen laten zien waarom je bepaalde dingen doet of hoe je iets kunt aanpakken. Meer informatie vind je op www.stichtingbkk.nl.
Speel- & Leerbrief juni 2011
1
Pippo verstopt zich Kinderen vanaf een maand of zeven tot een jaar of drie hebben de meeste moeite om afscheid te nemen. Pedagogisch medewerkers moeten heel gevoelig zijn voor wat deze kinderen nodig hebben en samen met de ouders afscheids- en begroetingsrituelen ontwikkelen. Een beetje moeite hebben met afscheid nemen en blij zijn als de ouders hem komen ophalen, zijn tekenen dat het kind een hechte band met zijn of haar ouders heeft ontwikkeld. Verstoppertje spelen, leert kinderen om te wennen aan het even weg zijn. Het verhaaltje van aapje Pippo gaat over verstoppen. Lees het verhaaltje voor. Bekijk de foto’s en laat de kinderen aapje Pippo zoeken. Het verhaaltje is een mooie aanleiding om over verstoppen te praten met elkaar. Wat is verstoppen? Vinden de kinderen het leuk om zich te verstoppen? Of om iets te verstoppen?
Kiekeboe-tekening Laat kinderen op een wit vel papier tekenen met witte kaarsen. Je ziet de getrokken lijnen nauwelijk of niet. Maar... je kunt ze tevoorschijn toveren. Laat de kinderen met kwasten en waterverf over de kaarsentekening gaan. Door deze kiekeboe-variant krijgen de getrokken lijnen meer nadruk en zullen kinderen met waterverf nadrukkelijker over de kaarsvetlijnen schilderen. Op deze manier sturen ze hun handen geconcentreerd. Uit: Doeboek. Speelideeën voor 0 tot 4 jaar door Marianne de Valck.
Verstopspelletjes met baby’s Ook met baby’s kun je al verstoppertje ‘in het klein’ spelen. Een paar voorbeelden: • Leg voorzichtig een doekje over het gezicht van de baby als het op de commode ligt voor een schone luier en trek het met ‘kiekeboe’ weg. • Leg een doekje over een speeltje heen als het kind ermee speelt en kijk wat het ermee doet. • Doe overdag de gordijnen dicht of ga met de kleintjes een paar minuten in de slaapkamer zitten zodat je kunt spelen met het licht: iets verdwijnt, je ziet het niet meer. Maar als je het licht aandoet, is het er weer. • Speel kiekeboe achter de box, de bank, de handen, onder de tafel enz.
2
Afscheidsritueel Dreumesen vanaf een jaar beginnen de volgorde van gebeurtenissen die zich regelmatig herhalen te herkennen. Ze ontwikkelen scriptkennis. Ze snappen dat mama of papa weggaat als ze in het dagverblijf zijn. Ze weten dat ze na de lunch gaan slapen. Ze verwachten hun papa of mama snel nadat het eerste kind uit de groep is opgehaald. Herhalende gebeurtenissen geven kinderen greep op hun leven. Vanaf twee jaar beginnen ze ook foto’s van thuis te gebruiken als troost of contact bij afwezigheid. Uit: Pedagogisch Kader Kindercentra 0- 4 jaar
Speel- & Leerbrief juni 2011
Eerst de handjes-klap klap klap... Kiekeboeversjes zijn heel korte verstopspelletjes om met dreumesen en peuters te spelen. Het versje in PIPPO (blz. 10) speel je met een dreumes op schoot. Als je met een paar peuters bent, ga je in een kleine kring staan. Jij zegt het versje woord voor woord op. Samen doe je de bewegingen die erbij horen. Bij ‘en nu draaien wij ons om’ draait iedereen zich stapje voor stapje, woord voor woord, langzaam om. Hoe langzamer je de zin zegt, hoe trager je omdraait. Doe tijdens het draaien ook allemaal de handen voor de ogen. Na het laatste woord is iedereen om zijn as gedraaid. Tegelijkertijd roep je: KIEKEBOE! Een heel bruikbaar versje om bijvoorbeeld na het slapen met elkaar te doen: even lekker bewegen en goed wakker worden.
Versje of liedje als ritueel Afscheid nemen van ouders en kennismaken met nieuwe kindjes in de groep kost jonge kinderen vaak moeite. En niet alleen de nieuwkomer moet wennen aan de groep. De groep moet ook de nieuwkomer leren kennen. Pedagogische middelen voor het opbouwen van vertrouwde relaties tussen kinderen zijn: • Vaak noemen van namen van de kinderen. Bijvoorbeeld bij het uitdelen van de bordjes en bekertjes bij de lunch.
• Praten met kinderen over thuis. Bijvoorbeeld door in kleine groepjes familiefoto’s van de kinderen te bekijken en erover te laten vertellen. • Terugkerende rituelen. Zoals een versje of liedje zingen op een vast moment van de dag: bij het slapen of eten. Rituelen helpen kinderen een situatie te herkennen. Daardoor gaan ze zich steeds meer thuis voelen in de groep. Er ontstaat een wij-gevoel. Uit: Pedagogisch Kader Kindercentra 0-4 jaar.
Kiekboe-eetversje Op de volgende bladzijde staat een Kiekeboeeetversje. Het is een bewegingsversje voor tijdens het voeren. Peuters kunnen het ook tijdens het zelf eten opzeggen met elkaar. Dit versje kun je printen voor elk kind en meegeven naar huis. Zo kunnen de ouders het thuis ook gebruiken. Het is belangrijk dat ouders en pedagogisch medewerkers partners zijn in de opvoeding. Een ontspannen relatie tussen ouder en groepsleiding, helpt het kind om van de een naar de ander te gaan. Thuis iets doen, wat op het dagverblijf ook gebeurt, helpt daarbij.
Speel- & Leerbrief juni 2011
3
Kiekeboe-eetversje En het mondje roept meteen: ‘Ik wil eten, hap, hap, hap, van die lekkere, warme pap.’ Mondje open, mondje toe. Kiekeboe!
Uit: Hop, hop, paardje, door Truusje Vröland Lob. Uitgeverij Ploegsma.
Kiekeboe! Handjes open, handjes toe. Oogjes groot, oogjes klein, gluren door de vingers heen.
Dit bord met eten is van:
4
Speel- & Leerbrief juni 2011
De avonturen van Max: Max speelt verstoppertje met papa en mama Max zoekt zijn papa en mama. Ze spelen verstoppertje. Waar Max ook zoekt, hij vindt van alles: een vlinder, een beertje en een kat. Maar zijn papa en mama vindt hij niet. Na een poosje wil Max niet meer zoeken. Hij wil NU zijn papa en mama vinden! En ja hoor, daar springen ze tevoorschijn vanachter de tv! Verstoppertje spelen moet je voor jonge kinderen niet te lang laten duren. Afhankelijk in welke ontwikkelingsfase kinderen zijn, kunnen ze meer of minder goed bevatten dat iemand die je niet ziet, er ook daadwerkelijk niet is. Of iemand die er nu niet is, ook nooit meer komt. In de bijlage midden in PIPPO lees je meer over die verschillende ontwikkelingsfasen. Informatie daarover is belangrijk als je met jonge kinderen verstop- of kiekeboespelletjes speelt.
Waardevolle familiemuur Als kinderen moeite hebben met het afscheid nemen van papa en mama, kan een familiemuur troost brengen. Op die muur, op een rustige plek liefst waar kinderen ook kunnen zitten, hangen foto’s op ooghoogte. De foto’s zijn kopieën of geplastificeerde foto’s. Soms zitten ze in een plastic hoes en hangen ze zó aan de muur. Het voordeel daarvan is, dat een kind de foto zelf kan pakken en ermee in een hoekje gaat zitten. Met de ‘familiemuur’ breng je heel concreet de leefwerelden van thuis meer ‘in beeld’. De foto’s geven kinderen een vertrouwd gevoel, waardoor het wennen van nieuwe kinderen makkelijker kan gaan. De ervaring is dat foto’s ook een heel positief effect heeft op de baby’s. Het geeft ze een gevoel van veiligheid. Het vertrouwde beeld van mama of papa biedt rust en herkenning. Dreumesen herkennen hun eigen foto en willen deze dolgraag aan de groepsleiding en aan de andere kinderen laten zien. Voor de ouders is het ook heel fijn om te zien dat hun kinderen troost halen uit de foto’s.
De eerste ‘stenen’ van de muur Een goede eerste stap bij het ‘bouwen’ van een ‘familiemuur’ is om er een te maken met het team. Zo ontdek je samen met je collega’s hoe het voelt om privé-foto’s mee te nemen en ze openbaar te maken. Bij het bouwen van de familiemuur in de groep is aan te raden om te beginnen bij de ouders die waarschijnlijk positief zullen reageren. Als de eerste foto’s hangen, kun je andere ouders wijzen op de foto’s, uitleggen waar de ‘familiemuur’ toe dient en vragen of zij ook iets mee willen nemen. Bij nieuwe ouders kun je dit bij het intakegesprek al ter sprake brengen. Het leukste is om verschillende foto’s te vragen: van familieleden, van het huis, van huisdieren of van andere belangrijke mensen of voorwerpen uit het leven van het kind. Een artikel over dit onderwerp vind je op: www.kiddo.net/100527
Teksten: Marja Baeten. Adviezen voorlezen: Sardes. Adviezen activiteiten baby’s en dreumesen: Kjille Soeting.
Speel- & Leerbrief juni 2011
5
