07 pagina 2
pagina 4
pagina 8
Leergang
Fatsoen als
Sociale
bve editie
basis voor
controle in
2012
veiligheid
positieve zin
nummer 7 december 2011
]
Leergang bve 2012
]
Vooraf
* ]
Column
Camera’s
Om de twee jaar monitort ecbo de sociale veiligheid in het
De eigenaresse van de zwemschool van mijn kinderen is een
mbo. Medewerkers en deelnemers van de scholen vullen
echte maatschappelijke ondernemer. In het gebouw wordt
vragen in over objectieve veiligheid, bijvoorbeeld over
niet alleen zwemles gegeven, maar ook aquagymnastiek en
ongewenst gedrag dat ze meemaken en over subjectieve
er is een sportschool. Er hangt een ronduit plezierige sfeer
veiligheid: hun gevoel van veiligheid. Daarnaast wordt met
met allerlei activiteiten voor gehandicapten en buurtgenoten
Een van de wel aanwezige ouders, een Turkse moeder, stelde
beleidsmakers in de scholen gesproken over het veiligheids-
uit vele etnische richtingen.
op zo’n avond de vraag of er in het bad ook camera’s zijn?
beleid in de scholen: hoe komen de veiligheidsplannen tot
Onder water wel te verstaan. Net zoals in supermarkten, op
stand, hoe wordt het veiligheidsbeleid uitgevoerd, welke
Bij de zwemafdeling staat de tijd niet stil. Op de webomgeving
risicopleinen, in openbare ruimten, in het openbaar vervoer.
ontwikkelingen zijn er? En wat blijkt: het gaat steeds beter met
kan je de vorderingen van de kinderen in de school- en rugslag
Er zijn overal in het land immers tragische misstanden aan
de veiligheid in het mbo. Over vrijwel de hele linie, met als
volgen. Alle kinderen dragen wetsuites die, anders dan reguliere
het licht gekomen over het gedrag van badmeesters, net
uitzondering diefstal van elektronische media en pesten,
armbandjes, de kinderen helpen recht in het water te liggen.
zoals van voetbaltrainers, in de kinderopvang, en rotjochies
wordt er minder ongewenst gedrag (vandalisme, wapenbezit,
De investering van de uitrusting wordt direct terugverdiend
in het algemeen.
spijbelen e.d.) gerapporteerd. En is het veiligheidsgevoel
met minder lessen.
ten opzichte van de vorige jaren verder gestegen. Hoewel
Maar hoe gaan de camera’s ons hier helpen? Schijnveiligheid
daarmee ook een zeker plafond in de resultaten bereikt lijkt,
In de zwemschool worden ook ouderavonden georganiseerd.
is geen oplossing, ouders die de badmeesters in de school
blijft er werk aan de winkel voor de instellingen.
Een sympathieke gedachte. Net als op een reguliere school,
steunen wel. En als je niet leert zwemmen, dan verdrink je
kunnen ouders ervaringen uitwisselen en informatie verkrijgen
in het diepe.
De monitor wordt dit jaar voor de vijfde maal afgenomen.
over de zwemdidactiek. Nu is het op een school soms al
Begin volgend jaar zijn de resultaten uit de Veiligheidsmonitor
lastig een behoorlijke opkomst te krijgen, de opkomst op een
Marc van der Meer
2011/2012 beschikbaar. Een voorlopige conclusie luidt:
ouderavond van de zwemschool is allesbehalve grandioos.
Directeur Expertisecentrum Beroepsonderwijs
alleen het nemen van fysieke maatregelen (denk aan het plaatsen van detectiepoortjes) versterkt de sociale veiligheid Op 24 januari 2012 start ecbo een nieuwe editie van
in de scholen niet voldoende. De crux is om vooral via
Disseminatie is beweging
Twee opdrachten
de Leergang bve. De dertiende leergang van deze succes-
gedragsbeïnvloeding van deelnemers en medewerkers zorg
Innovatieontwikkeling in de praktijk van het Nederlandse middel-
Om de vraag ‘Hoe kunnen disseminaties van innovaties in het
volle jaarlijkse reeks biedt de deelnemers wederom een
te dragen voor een goed sociaal klimaat en daarmee voor een
bare beroepsonderwijs kreeg een sterke financiële impuls met
beroepsonderwijs gestimuleerd worden?’ te beantwoorden,
dieper inzicht in de complexiteit van en de actuele
veilige school. Ongewenst gedrag is echter nooit helemaal
de BVE-2000 regeling. Daarna volgden vele andere regelingen
bekeek Mulder verschillende theorieën en modellen. Ook sprak
ontwikkelingen in het beroepsonderwijs en de volwassenen-
te voorkomen. Een goede regeling voor de afhandeling van
en impulsen. Dit heeft tot een grote hoeveelheid innovaties
ze met experts uit het beroepsonderwijs. Op basis hiervan geeft
educatie.
incidenten moet daarom ook onderdeel zijn van een goed
in het beroepsonderwijs geleid.
Mulder organisaties in het beroepsonderwijs twee grote
veiligheidsbeleid. In zeven seminars werken de deelnemers aan verdieping van
opdrachten mee: Gemiste kans
1 Ontwikkel een profiel van de innovatie die in de
hun kennis via (praktijk)opdrachten en onderling debat. Een
Vooruitlopend op de resultaten uit de laatste monitor gaan
Systematische evaluaties van deze innovaties zijn – wegens
greep uit de onderwerpen: sociale opbrengsten van het beroeps-
we in deze dimensies met twee scholen in gesprek over hun
gebrek aan financiële middelen – niet of nauwelijks uitgevoerd.
2 Analyseer de innovatie die gedissemineerd moet
onderwijs, sturen op onderwijskwaliteit en bestel & beleid.
veiligheidsbeleid: ROC Friese Poort en ROC Mondriaan. Om
Ook worden de ontwikkelde innovaties en de ervaringen van de
worden.
Tijdens ieder seminar staat een ander onderwerp centraal,
te laten zien hoe een integrale aanpak achter de cijfers van
mensen die die innovaties hebben ontwikkeld en toegepast,
belicht door een of twee sprekers.
de monitor eruitziet en hoe men, met het oog op diezelfde
zelden gebruikt bij andere opleidingen binnen dezelfde school
De review Bevorderen van disseminatie van innovaties in
veiligheid, vanuit verschillende overwegingen tot andere
of binnen een andere onderwijsinstelling. Vanuit economisch
het beroepsonderwijs is aan te vragen of te downloaden
interventies komt.
perspectief is dat een gemiste kans, aldus prof. dr. Regina Mulder.
via www.ecbo.nl
Meer informatie? Ga naar www.ecbo.nl
organisatie tot stand komt.
3
2
”Als je niet leert zwemmen, verdrink je in het diepe.”
]
Beleid sociale veiligheid continu onder de aandacht brengen
‘Fatsoen staat hier hoog in het vaandel’
als de samenleving, een grote sociale organisatie met
Raad gereduceerd te worden tot een registratiebeleid waarbij
verschillende clubs (afdelingen of opleidingen) en een grote
doel en middel onvoldoende van elkaar onderscheiden
diversiteit. Daarover leggen wij een cultuur van gezamenlijkheid:
worden. En deze registratieverplichting komt bovenop het
normaal fatsoen en respect, gekoppeld aan een paar
eigen registratie- en veiligheidsbeleid van de scholen en voegt
gedragsregels. Daar doen we niet overdreven over, maar ook
aan de veiligheid binnen school niets toe. Van der Mark, ook
niet mistig.”
lid van de stuurgroep van het Platform Sociale Veiligheid van de MBO Raad (zie kader Platform Sociale Veiligheid op
De gedragsregels zijn gevat in een handig latje, dat iedereen
pagina 7), deelt die mening: “Het registreren van feitelijke
kan meenemen in zijn schooltas (zie foto op pagina 7).
incidenten is prima, maar niet meer dan een middel. De
Dat is misschien een leuke nieuwigheid, de nadruk op de
definitie van incident is niet goed afgebakend, gevoelens kun
regels zijn dat niet. “Dat doen we al zolang als de school
je niet vatten in normen. Daarvoor is consequent en constant
bestaat. Ik zit bijna 35 jaar in het onderwijs en toen ik in
beleid en adequaat handelen nodig.”
1977 begon als gymjuf hadden we het ook al over fatsoen. Daarin is niets veranderd, maar het lijkt nu meer aandacht
Alarmpistool
te krijgen door het expliciet als sociale veiligheid te benoemen.
ROC Mondriaan, met meer dan twintig vestigingen in de
Dat komt voort uit de vele fusies in onderwijsland, de grote
regio Haaglanden, heeft recent wel ervaring opgedaan met
scholen die zijn ontstaan en de gedachte dat die onveiliger
vervelende incidenten. Bij de vestiging Brasserskade in Delft
zijn. Vanaf 2000 is het mbo-werkveld echt gestructureerd
werd afgelopen september een student aangetroffen met een
bezig met veiligheid, met de oprichting van het Platform en
alarmpistool in zijn auto. Buurtbewoners alarmeerden de
de uitvoering van de Monitor Sociale Veiligheid. Ik heb daar
politie die in groten getale uitrukten naar de school. Van der
altijd wel de noodzaak van ingezien, alleen leven we nu in
Mark: “De politie heeft goed gereageerd, het calamiteitenplan
een verantwoordingscultuur en heb je als publiek gefinancierde
van de school heeft correct gewerkt en de zaak is snel
instelling de plicht om expliciet te laten zien dat je alles
afgehandeld. Een vervelende kwestie die even voor veel
hebt gedaan aan de sociale veiligheid van studenten en
– ook negatieve – publiciteit zorgde, maar we moeten niet
medewerkers.”
”De mooiste school is er eentje zonder poortjes en beveiliging.”
Benchmark voor beleid ROC Mondriaan is een van de 22 roc’s die meedoen aan de Monitor Sociale Veiligheid. De reden is de goede benchmark die de monitor vormt. “Het gevoel van veiligheid is moeilijk te vatten in normen en codes. Bovendien heersen er veel
Buiten rokende en pratende jongeren, binnen een strakke
definitie van geven. Het gaat namelijk niet alleen over feitelijk-
vergeten dat dit soort incidenten bijna nooit voorkomt.
vooronderstellingen: Groningen is veiliger dan Venlo, de grote
inrichting, ruim van opzet met felle maar toch warme kleuren.
heden, maar vooral over ‘het gevoel van’. Het gevoel of je
In negen van de tien gevallen gaat het om kleinschalige
stad is crimineler dan het platteland. Samen met alle roc’s
Boven de driehoekige balie hangt wandbekleding geïnspireerd
veilig bent. En dat zit vooral tussen je oren. Maar je kan
vergrijpen, zoals een knokpartijtje. Daarbij geldt wel: wat
hebben we met de Monitor een goede benchmark om te
door een bekend werk van Mondriaan in primaire kleuren.
zeggen dat sociale veiligheid op een school gaat over een
buiten de school geldt als (vermoeden van) een strafbaar
kijken hoe je het doet en waar je staat. In vergelijking met
Aan de linkerkant van de balie de lift voor medewerkers
goed pedagogisch-didactisch leer- en werkklimaat, voor
feit, is dat binnen ook. We schakelen in zulke gevallen wel
jezelf in de tijd of per locatie, en in vergelijking met andere
naar de verschillende verdiepingen. De brede trap aan de
studenten en voor medewerkers.”
de politie in. Alle campusdirecteuren hebben goede contacten
instellingen. We houden sinds een aantal jaren ook een eigen
met de wijkagenten en de politie komt meestal via een zij-
veiligheidsenquête en als we daaruit of uit de Monitor
rechterkant biedt toegang naar de eerste verdieping en de leergebieden. Via toegangspoortjes en een paar gemoedelijk
Monitor Sociale Veiligheid
ingang of de parkeergarage binnen, zodat er geen onnodige
opmaken dat een locatie het slechter doet dan gemiddeld,
ogende bewakers, voor het merendeel studenten van de
De reden voor de huidige aandacht is meervoudig. Het gesprek
ophef onder studenten en werknemers ontstaat.”
passen we het beleid daarop aan. Het gaat ons niet om
opleiding veiligheid, die stage lopen bij het Mondriaan
met Van der Mark dient ondermeer als input voor het beleids-
leerbedrijf. We zijn hier voor een gesprek over veiligheid,
deel van de nieuwe Monitor Sociale Veiligheid (zie kader Monitor
Normale fatsoenscultuur
sociale veiligheid.
Sociale Veiligheid op pagina 7). Daarnaast heeft minister
Van der Mark kan het niet vaak genoeg benadrukken:
Gewoon normaal met elkaar omgaan, dat is een belangrijke
Van Bijsterveldt onlangs het wetsvoorstel over de verplichting
binnen is niet anders dan buiten. “ROC Mondriaan gaat uit
basis van het veiligheidsbeleid van ROC Mondriaan. Maar
Waarom deze aandacht voor sociale veiligheid? En misschien
van een landelijk uniforme incidentenregistratie op alle po-,
van een paar basisstandaarden. Onze gedragscode is een
hoe organiseer je dat? Hoe zorg je dat de hele organisatie
nog wel belangrijker: wat is sociale veiligheid? Over dat laatste
vo- en mbo-scholen naar de Tweede Kamer gestuurd.
normale fatsoenscultuur: respect hebben voor elkaar, er voor
doordesemd is van het bewustzijn over de regels? Van der
is Alice van der Mark stellig: “Daar kan ik geen duidelijke
Een voorstel waar de MBO Raad zich niet helemaal in kan
elkaar zijn en elkaar proberen te helpen. De school is net
Mark: “Per locatie hebben we een campusdirecteur. Die
bepaalde speerpunten, maar om consistent beleid.”
5
4
“Binnen de school gelden dezelfde regels als daarbuiten.” Met deze woorden van Alice van der Mark (centraal coördinator sociale veiligheid en integriteit van ROC Mondriaan) in het achterhoofd kijken we nog eens naar de ‘gezellige drukte’ voor de deur van de afdeling van ROC Mondriaan aan het Leeghwaterplein in Den Haag. De moderne gebouwen naast station Hollands Spoor herbergen ondermeer de Haagse Hogeschool en het grootste overdekte winkelcentrum van Nederland, Megastores. Aan het Leeghwaterplein geven diverse ingangen Hagenaars toegang naar leerbedrijven die door studenten worden gerund, zoals een lunchroom, een kapsalon, een schoonheidssalon, een boutique en een giftshop.
vinden: het veiligheidsbeleid dreigt in de woorden van de
geeft leiding aan het dagelijkse leven op de school en is
Monitor Sociale Veiligheid
verantwoordelijk voor alles behalve de onderwijsinhoud. Dus
De Monitor Sociale Veiligheid in de mbo-sector wordt sinds
ook voor de fysieke veiligheid. Naast de campusdirecteur
2002 iedere twee jaar uitgevoerd in opdracht van het Platform
hebben we ook per opleiding onderwijsmanagers. Die zijn
Veiligheid van de MBO Raad. In 2008 verscheen de laatste,
verantwoordelijk voor het onderwijs en de sociale veiligheid
begin 2012 verschijnt de nieuwe editie. Ecbo is verantwoordelijk
en moeten hier hun teams op wijzen. De kunst is om die
voor de voorbereiding en uitvoering van de monitor. De uit-
fysieke veiligheid (poortjes, beveiligers, et cetera) in een goede
komsten ervan kunnen mbo-instellingen gebruiken om de
samenhang te brengen met het onderwijs en de sociale
nodige beleidsmaatregelen te nemen. Ook dient de monitor als
veiligheid. Dat is niet eenvoudig, maar als je dat voor elkaar
publieke verantwoording van het veiligheidsbeleid van het mbo.
krijgt, is het integraal veilig op school.” Sleutel tot succes
De Monitor Sociale Veiligheid bestaat uit drie delen: deelnemers,
“De belangrijkste sleutel tot succes is het continu onder de
personeel en beleidsmakers. Van iedere groep wordt aan de
aandacht brengen van sociale veiligheid. Dat is 60% van
hand van een aantal indicatoren de objectieve (ongewenst
mijn werk. Ik noem het wel eens jehovawerk. Ik heb geregeld
gedrag) en subjectieve veiligheid (veiligheidsgevoel) vastgesteld.
overleg met de campusdirecteuren en ook met de onderwijs-
Dit interview met Alice van der Mark dient ondermeer als
coördinatoren. Daarbij vraag ik continu: heb je de gedragscode
input voor het deel over beleidsmakers. Enkele conclusies
uitgedeeld en behandeld, hoe is het met de veiligheid, zitten
uit de monitor van 2008:
jullie met elkaar om de tafel? Inventariseren hoe het ermee
1 Instellingen in de mbo-sector hebben de afgelopen jaren
staat en faciliteren als er hulp nodig is. Een kwestie van
verdere voortgang gemaakt met het ontwikkelen van een sociaal
constant onderhoud, anders wordt het sleets.”
veiligheidsbeleid. Die voortgang vloeit voort uit de onderkenning dat een instellingsbrede implementatie van het beleid alleen
“Dat blijkt wel uit een truc die ik dit jaar heb uitgehaald.
mogelijk is als daar organisatorisch een adequate (verant-
Normaal bel ik ieder jaar in mei alle onderwijsmanagers
woordelijkheids)structuur voor wordt neergezet.
hoeveel latjes met de gedragscode ze willen hebben (zie
2 Tussen instellingen zijn er duidelijke en opmerkelijke ver-
fotobijschrift hiernaast). Nu heb ik afgewacht en slechts één
schillen in de verantwoordelijkheidsstructuur. Welke structuur
van hen belde uit zichzelf. In september heb ik iedereen
het meest effectief is als het gaat om het instellingsbreed
nagebeld en na de nodige verontschuldigingen bleek dat
implementeren van het beleid, valt echter nog niet te zeggen.
men nog wel wat latjes had liggen van vorige jaren. Toen
3 Het onderwijs zélf lijkt in veel instellingen niet echt deel
wist ik: er is werk aan de winkel. Ik laat nu studenten van
Gedragscode Mondriaan
de Universiteit Leiden uitzoeken of de gedragscode anders
De gedragscode van ROC Mondriaan is gevat in tien gedragsregels, die in simpele en
uit te maken van een integraal veiligheidsbeleid. Gezien de duidelijke taal op een latje staan dat aan iedereen binnen de school wordt uitgedeeld.
gevonden verbanden tussen binding aan en betrokkenheid
gecommuniceerd moet worden, bijvoorbeeld met een app
bij de opleiding en het vertonen van ongewenst gedrag, zou
of andere vormen van sociale media. Het is één van mijn
het goed zijn om de problemen en mogelijkheden van het
taken om iedereen wakker te houden.”
onderwijs in te brengen bij het zoeken naar oplossingen Platform Veiligheid
voor een prettige en veilige leer- en werkomgeving.
Fysiek versus sociaal?
Veiligheid, voor zowel studenten als werknemers, is voor elk
medewerkers op het gebied van sociale veiligheid. Het project
4 Ondanks dat er op diverse punten beleidsmatig nog het
Een heet hangijzer ten slotte: de toegangspoortjes, de
roc een belangrijk aandachtspunt. Het Platform Veiligheid
‘Hard of Hart’ maakt medewerkers en studenten bewust van
nodige valt te doen en een brede implementatie van het
beveiligers, op sommige locaties ook camera’s. Is het nodig?
van de MBO Raad ondersteunt roc’s bij het ontwikkelen en
dit thema met een serie gedragstrainingen over sociale
beleid (tot op de werkvloer) nog moet plaatsvinden, is er een
“Fysieke maatregelen zijn eenvoudig te nemen: je beslist,
uitvoeren van veiligheidsbeleid.Sociaal veiligheidsbeleid is
veiligheid (zie www.hardofhart.nl). De verschillende
ruime waardering bij deelnemers en medewerkers over het
betaalt en voert uit. Sociale veiligheid, een veilig gevoel, is
volgens het Platform gestoeld op vier pijlers: het sociale
activiteiten van het Platform maken het uitwisselen van voor
tot nu toe gevoerde veiligheidsbeleid en voelen verreweg de
moeilijker te bewerkstelligen. Maar het een kan niet altijd
klimaat, het onderwijs, de registratie en afhandeling van
het mbo-veld relevante informatie, expertise, instrumenten,
meeste deelnemers zich thuis op school. Dat laatste valt af
zonder het ander. Een school trekt soms mensen aan die er
incidenten en (fysieke) maatregelen.
materialen en good practices mogelijk. Alice van der Mark:
te leiden uit de percentages deelnemers en medewerkers
“De stuurgroep van het Platform verzamelt alle handvatten,
die tevreden zijn over de sfeer op school, met name over de sfeer in hun groep, respectievelijk team.
niets te zoeken hebben. Door toegangspoortjes voelen veel mensen zich veiliger én je houdt ongewenste gasten buiten
Kennis delen
instructies en andere middelen aangaande sociale veiligheid
de deur. Vooropgesteld: de mooiste school is er eentje
De activiteiten van het Platform, zoals een jaarlijkse
van alle deelnemende roc’s. We maken deze toegankelijk
zonder poortjes en beveiliging. Je kunt er van alles van
conferentie en de tweejaarlijkse Monitor Sociale Veiligheid,
via onze website en leveren zo een bijdrage aan een veiliger
De Monitor Sociale Veiligheid is te downloaden via
vinden, maar soms is het gewoon nodig.”
dragen bij aan de deskundigheid van bestuurders en
gevoel onder studenten en medewerkers.”
www.ecbo.nl of www.mboraad.nl.
7
6
Uitkomsten
]
In gesprek Jaap van Bruggen en Diana Steen
Van papier naar gewenst gedrag uit de verschillende opleidingen zelf. Aangekleed met veel
afstemming met het midden- en kleinbedrijf is in Dokkum
eigen ervaringen en foto’s, om zo vanuit het perspectief van
bijvoorbeeld wezenlijk anders dan in de polder. “Die
leerlingen een doorkijkje te bieden op het reilen en zeilen in
afstemming kun je alleen maar goed doen als het dus daar
een bepaalde opleiding.
georganiseerd is en als er een gezicht is.” Het model van centraal vaststellen en in de vestiging nader invullen en uit-
Ook in de organisatiestructuur wordt ervoor gezorgd dat de
voeren, waarmee ROC Friese Poort zich lange tijd onder-
leerling zich gekend voelt. De lijnen zijn kort en recent nòg
scheidde van andere roc’s, vindt steeds meer navolging.
korter geworden sinds de komst van de functie opleidings-
Bepaalde kaders zijn gemeenschappelijk voor iedere vestiging.
manager. Elke vestiging heeft een vestigingsdirecteur. Neem
Zo sluit elke vestiging een convenant met externe diensten
de vestiging Drachten, waar zo’n 16 opleidingsmanagers elk
zoals de politie, GGD en gemeente. Ook is er op elke vestiging een zogenoemde VGW-commissie; een commissie Veiligheid,
”De onderwijsvisie van de school is allesbepalend voor de keuzes die de school maakt.”
Gezondheid en Welzijn. De vestigingsdirecteur, HRM, Facilitaire Dienst, een OR-lid en een ARBO-expert hebben daarin zitting. Zij zorgen dat het onderwerp veiligheid in de vestiging op de agenda staat, creëren draagvlak bij docenten en deelnemers en vormen een doorgeefluik tussen de werk-
een team rond een bepaalde opleiding onder hun hoede
benadering en het kleinschalig organiseren van het onderwijs
vloer en de directieraad. Regelmatig wordt de voortgang
hebben. Een team bestaat uit 10 tot 15 docenten voor
tot uitdrukking komt, is allesbepalend voor de keuzes die de
besproken. Het onderwerp sociale veiligheid is dus geen
ongeveer 200 leerlingen. “Dat zijn geen toevallige aantallen”,
school maakt. Of het nu gaat om een nieuw gebouw of de
opzichzelfstaand thema. Het wordt geborgd door de organisatie-
zegt Van Bruggen, “maar aantallen mensen die je in het hoofd
uitwerking van nieuw beleid, steevast vormt de onderwijsvisie
structuur en door de onderwijsvisie.
kunt houden.” Regelmatig is er een teamoverleg, zodat
de rode draad. En voor alle deelgebieden van beleid geldt een
ROC Friese Poort is een roc met vier vestigingen, die samen
iedereen weet wat er met leerlingen aan de hand is en
integrale werkwijze. Uit de verschillende invalshoeken en
Tussen ieders oren
zo’n 13.000 leerlingen tellen. “En met 13.000 leerlingen,
niemand tussen de mazen door kan glippen. De opleidings-
terreinen (onderwijs, facilitair) in de instelling worden zaken
Afgelopen jaren heeft ROC Friese Poort geïnvesteerd in het
dan gebeurt er wel eens wat.” De omvang van de problema-
manager is niet alleen manager, maar geeft ook altijd les.
afgeleid voor de sociale veiligheid. Het CvB vormt samen met
aanbrengen van uniformiteit in schoolveiligheid, door het
tiek mag dan misschien wel verschillen van die in de Randstad,
Dat is regel.
de vestigingsdirecteuren de directieraad ondersteund door
beleidsplan te vertalen naar praktische beschrijvingen. Dat
stafdiensten die centraal beleid ontwikkelen. Zij leggen de
heeft geleid tot handzame instructies voor de locaties, zodat
ook in Friesland zijn vandalisme, diefstal, drugs en loverboys geen onbekende fenomenen. In gesprek met
Elk opleidingsteam huist in een eigen deel van het gebouw.
relaties met andere beleidsterreinen, zoals dat voor alle
incidenten of problemen snel kunnen worden opgepakt en
Jaap van Bruggen, hoofd Facilitair Beleid en Diana Steen
Daarmee kan het een eigen sfeer creëren. Als de leerlingen
onderwerpen van beleid gedaan wordt. Het beleid wordt
goed worden afgehandeld. In stroomschema’s is aangegeven
(beleidsondersteuner onderwijs), over de uitvoering van het
op school zijn, brengen ze 90%, misschien wel 95% van hun
centraal vastgesteld. Maar de invulling en uitvoering ervan
hoe de verantwoordelijkheden verdeeld zijn, wie waarover
beleid sociale veiligheid op ROC Friese Poort.
tijd door op de ‘vierkante meters’ fysieke ruimte van hun eigen
gebeurt in de vestiging. Elke vestiging bundelt de onderdelen
gaat en wie wat moet doen. Van Bruggen: “In complexe
opleiding. De betrokkenheid van deelnemers en docenten
tot een schoolveiligheids plan met een eigen mix van
organisaties als roc’s, die vaak een matrixstructuur kennen,
Eigen vierkante meters
binnen een opleiding is dus heel groot. Op deze manier
ingrediënten, die past bij de eigen locatie.
is dat lastig. Als de verantwoordelijkheden niet uitgewerkt
Wie de opleidingengids van ROC Friese Poort – die de naam
wordt het mogelijk snel te schakelen tussen het college van
‘leerlingenwijzer’ draagt – openslaat, kan er niet omheen: de
bestuur en wat zich voordoet op leerlingniveau.
persoonlijke benadering die de school voorstaat, springt zelfs
en belegd zijn, dan gaat dat ten koste van kwaliteit van invulling Vanaf de start van het roc is het eigen gezicht van de
of de uitvoering. Dat is bij ons nu op alle terreinen helder.”
vestigingen een vertrekpunt. ROC Friese Poort heeft een
op papier onmiddellijk in het oog. Informatie over opleidings-
Mix op maat
voedingsgebied van Urk tot aan Lauwersoog. Die geografische
Maar hoe krijg je dat nu tussen de oren van medewerkers
mogelijkheden wordt uit de doeken gedaan door leerlingen
De onderwijsvisie van de school, die in de persoonlijke
spreiding brengt verschillen in cultuur met zich mee. De
en leerlingen? Hoe zorg je dat wat op papier staat, overkomt
9
8
De Monitor Sociale Veiligheid in de mbosector wordt dit jaar voor de vijfde keer afgenomen. Ditmaal doen 22 roc’s mee, met samen 8.500 personeelsleden en 30.000 deelnemers. De trend is dat roc’s, die al meedoen aan de monitor, met steeds méér locaties en vestigingen aan de monitor gaan deelnemen. Daardoor ontstaat er een steeds betrouwbaarder beeld van hoe de vlag er op roc’s en in Nederland op het gebied van sociale veiligheid bijhangt. De afgelopen jaren is het steeds veiliger geworden op mbo-scholen, zo laat de monitor zien. Een van de scholen die landelijk gezien goed uit de bus komt, is ROC Friese Poort.
de discipline hebben om een incident op te volgen en door
protocollen of stroomschema’s verder vereenvoudigd. Ook
te zetten”, stelt Van Bruggen. “Het is nu wel bekend dat het
scholing is een belangrijke component om dat voor elkaar
vernielen van een tourniquetraam 3.000 euro kost en de
te krijgen. Twee jaar geleden is speciaal voor ROC Friese Poort
rekening is voor de dader. Dan heeft het effect”
een training ontwikkeld, een cursus om vaardigheden op te
Repercussies gaan meestal als een lopend vuurtje rond. Je
doen in het omgaan met ongewenst gedrag, incidenten,
zou willen dat op dezelfde manier positief gedrag verspreid
protocollen en procedures. Alle facilitaire medewerkers
kon worden. Er zijn roc’s die gedragsregels op grote posters
(waaronder conciërges, kantinemedewerkers, baliemede-
afdrukken en die in de hele school ophangen. Dat doet ROC
werkers) hebben die training gevolgd. Onderdeel van die
Friese Poort niet. ROC Friese Poort zoekt het bevorderen van
training vormt ook het melden van incidenten in het registratie-
‘gewenst gedrag’ in een aantal zaken, zoals opleidings-
systeem, waarna het proces van afhandeling in werking kan
managers die dicht bij de mensen staan, het gekend zijn
treden. Na enige tijd is er een herhalingstraining. Inmiddels
van deelnemers, het schoolklimaat en in de indeling van
biedt de afdeling Bedrijfsopleidingen van het roc een
gebouwen. “We geloven in sociale controle in de positieve
eendaagse cursus Integrale Veiligheidszorg aan, die speciaal
”We geloven in sociale controle in de positieve zin des woords.”
geschikt is voor de veiligheidscoördinator van onderwijsinstellingen, als voorbereiding op het schrijven van een veiligheidsplan. Ook bij deze cursus is er een terugkommoment, zodat cursusdeelnemers om feedback kunnen vragen op de ontwikkelde plannen. Verder krijgt iedereen een
bijhaalt. Het allerbelangrijkste is, dat docenten de deelnemers
op enig moment betrokken waren geweest, uitgenodigd
zin des woords. Dat kan je bevorderen door kleinschaligheid.
schoolagenda, waarin de huis- en gedragsregels zijn
aanspreken op gedrag. Veel wordt in de teams opgelost.
werden. Een gebeurtenis als deze heeft veel impact. Op deze
Zo is in nieuwe gebouwen de regel dat ze transparant
opgenomen; deze wordt bij de introductie onder de aandacht
Er zijn maar weinig incidenten. Overigens komen uit de
manier konden de betrokkenen, die elkaar vaak niet gezien
moeten zijn. Overal waar je staat moet je door drie andere
gebracht. “Maar veel gebeurt ook nog onbewust. Bellen in
cursussen voor facilitaire medewerkers signalen dat het met
hadden, toch samen hun verhaal doen.
mensen te zien zijn. Dat bepaalt heel sterk het gedrag.
de klas of elkaar onfatsoenlijk toespreken, dat kàn gewoon
name ook gaat om gedrag van collega’s. Die bijvoorbeeld in
niet. Docenten zijn daarin een belangrijke factor. Maar dat is
de rij bij de kassa voordringen voor leerlingen of weglopen
Lopend vuurtje
geen beleid. Het zijn eerder vanzelfsprekendheden.”
zonder betalen. Docenten zien dan vaak de dame achter de
ROC Friese Poort kent bewust geen detectiepoortjes. De school
kassa niet meer als collega.”
wil uitstralen dat ze een open school is, voor iedereen
De school doet al sinds 2002, vanaf het begin dus, mee met
toegankelijk. Van Bruggen: “We hebben wel heel veel camera’s,
de monitor. Medewerkers HRM en de Facilitaire Dienst
Aanspreken op gedrag
Hoe je elkaar aanspreekt staat niet op papier. Veel zit in de cultuur van de teams.”
Goede afhandeling en terugkoppeling zijn essentiële
Een ander punt dat – zo blijkt uit de landelijke monitor – vaak
vooral om de school heen. De centrale meldkamer wordt
maken een analyse van de uitkomsten van het onderzoek.
onderdelen om de aanpak te laten werken. Hoe tevreden
vergeten wordt, is de aandacht voor ‘slachtoffers’ of hun
beheerd door de eigen opleiding Uniformberoepen. Alle
Op vestigingsniveau worden verbeterplannen gemaakt. Er
het roc over het geheel ook is met de ontwikkelde aanpak,
omgeving. Daders zijn wel in beeld. Maar agressie of pesten
beelden van alle locaties komen daar binnen. In tegenstelling
zijn wel eens bijstellingen doorgevoerd naar aanleiding van
op die onderdelen valt er nog wel winst te behalen, zegt Van
bijvoorbeeld kunnen ook een gevoel van dreiging of onveilig-
tot andere plekken in het land, gebeurt er hier met die
uitkomsten van de monitor. Dat ging dan bijvoorbeeld om
Bruggen: “In de klas voelen docenten zich verantwoordelijk,
heid teweegbrengen bij de nabije omgeving van het slachtoffer.
beelden ook ècht wat. De coördinator van de stagiairs van
aandachtspunten als het wegnemen van onduidelijkheden,
maar gebeurt er iets in een andere sector of buiten de school,
Zo vertelt Van Bruggen over een recent voorval, waarbij een
de opleiding hangt vaak de camerabeelden aan de registratie
zoals: bij wie moet je zijn als je gepest wordt, welk telefoon-
dan lopen ze soms door.” Om er onmiddellijk aan toe te
deelnemer met een hartstilstand werd opgenomen in een
van incidenten in Iris . Zo kun je meestal echt constateren
nummer moet je gebruiken? Een ander punt is bijvoorbeeld
voegen: “Dat kan ook best een heel verstandige reactie zijn,
ziekenhuis. Alle richtlijnen werden goed gevolgd. Het was
wat er gebeurd is. En je ziet dus ook dat er een fiets wordt
verlichting bij de fietsenstalling. Uit het landelijke onderzoek
om uit de buurt van agressie te blijven. Maar dan zou je wel
op initiatief van een van de betrokkenen dat er achteraf een
beschadigd en een collega doorloopt. Het hoofd wegdraaien
willen dat een docent het bij de receptie meldt of er iemand
evaluatie werd gehouden, waarbij verschillende mensen die
gebeurt nog te vaak.” “Je moet een beetje pitbull zijn, wel
1
IRIS is een online veiligheidsregistratiesysteem, waarin onder meer incidenten kunnen worden geregistreerd.
1
11
10
op de werkvloer en gaat leven? De afgelopen periode zijn de
komt herhaaldelijk naar voren, dat de inrichting van de routes naar de fietsenstalling en het parkeerterrein, alsook de stallingen en het parkeerterrein zelf, belangrijk zijn in het veiligheidsgevoel. Onverlichte of te krappe stallingen en beboste en donkere paden ernaartoe zorgen voor een gevoel van onveiligheid. Cameratoezicht rond stallingen en parkeerterreinen vinden de meeste medewerkers en deelnemers daarom wenselijk. De impact van incidenten en de imagoproblemen die daarmee
12
gepaard gaan, zijn ook door de media-aandacht vele malen groter dan zo’n twintig jaar geleden. Naast natuurlijk de wens om voorvallen goed af te handelen, speelt ook het voorkomen van reputatieschade van scholen daarin mee. “En met name voor de media die vooral in dikke letters publiceren, is het vaak lastig om incidenten in perspectief te zien”, zegt Van Bruggen. Veiligheidsbeleving en de feitelijke (on)veiligheid blijven zaken die niet één op één samenhangen.
Resultaten Monitor Sociale Veiligheid in vogelvlucht • Van de deelnemers voelt ruim 90% zich in de lesruimten veilig Deelname aan de Monitor Sociale Veiligheid in het mbo
• Van de docenten voelt 94% zich veilig in de lesruimten
levert een landelijk beeld op van het voorkomen van agressie
• 2% van de deelnemers en 2% van de docenten voelen
en (on)veiligheid in het mbo-veld, op de roc’s en op de afzonderlijke locaties. Elke deelnemende locatie die met minimaal 10 deelnemers en/of 10 personeelsleden meedoet, ontvangt een eigen rapportage voor personeel en deelnemers, waarin hun resultaten te vergelijken zijn met die van de instelling als geheel en met de landelijke uitkomsten.
zich in de klas (enigszins) onveilig • In de openbare ruimten binnen de schoolgebouwen voelt 84% van de deelnemers zich veilig • Van het personeel voelt 89% zich veilig in de openbare ruimten binnen de schoolgebouwen • Naarmate de afstand tot het leslokaal toeneemt, neemt
Daarnaast ontvangt elke locatie een Excel-map, waarmee
het gevoel van veiligheid iets af: van de deelnemers voelt
in detail uitkomsten zijn na te gaan of combinaties van
80% zich veilig buiten de gebouwen (op het terrein en de
resultaten gemaakt kunnen worden.
stallingen); van het personeel 85%.
*
Colofon
ecbo ‘s-Hertogenbosch
ecbo Utrecht
Postbus 1585
Postbus 19194
5200 BP ‘s-Hertogenbosch
3501 DD Utrecht
Het Expertisecentrum Beroepsonderwijs (ecbo) is het landelijk
073 687 25 00
030 296 04 75
expertisecentrum van en voor de sector beroepsonderwijs
www.ecbo.nl
en volwasseneneducatie. Doelstelling van ecbo is het ontwikkelen, verzamelen en verspreiden van wetenschappelijke en praktijkgerichte kennis die relevant is voor de sector en de samenleving.
Aan dimensies werkten mee: Jaap van Bruggen, Ilona Koning, Alice van der Mark, Marc van der Meer, Jan Neuvel, Diana Steen, Louise van de Venne, Eva Voncken & Armand ten Voorde. Reageren? Stuur een e-mail naar
[email protected] ecbo dimensies verschijnt vier keer per jaar en wordt toegestuurd aan relaties van ecbo. U kunt zich abonneren op ecbo dimensies via www.ecbo.nl. Aan een abonnement zijn geen kosten verbonden.
