Omgevingsanalyse lokaal economiebeleid

Omgevingsanalyse lokaal economiebeleid Bijdrage voor de lokale meerjarenplanning 2014-2019

1 Situering Het economisch beleid heeft anno 2012 een flinke vlucht voorwaarts genomen. Bovenop het organiseren van een basisdienstverlening voor ondernemers en het uitvoeren van een aantal opgelegde taken, kiezen gemeenten nu resoluut voor een meer proactieve houding. Het ontwikkelen van een visie, het durven gaan voor innovatieve projecten en het herdenken van de dienstverlening maken nu deel uit van het economisch beleid. Het integrale beleid, waarbij economie een synergie vormt met andere relevante beleidsdomeinen, krijgt stilaan vorm. De toekomst brengt alvast een belangrijke uitdaging: de opmaak van een meerjarenplan voor de hele gemeentelijke legislatuur. De vele sectorale plannen moeten geïntegreerd worden in een meerjarenplan. Evenwicht en samenhang tussen de beleidsdoelstellingen van de verschillende sectoren worden een prioritair uitgangspunt. We benaderen economie als horizontale beleidsdomein benadrukken de verwevenheid met andere relevante beleidsdomeinen zoals ruimtelijke ordening, milieu, mobiliteit, werkgelegenheid en fiscaliteit. De lokale besturen zullen in de loop van het eerste jaar van een legislatuur (2013) een meerjarenplan opstellen voor de volgende zes jaar (2014-2019). In dit meerjarenplan zullen de beleidsdoelstellingen van het gemeentelijk beleid geformuleerd worden, en dit verloopt idealiter vanuit een integrale benadering en niet langer alleen vanuit een strikt sectoraal oogpunt. Dit nieuwe kader biedt zodoende de mogelijkheid om de verkokering in beleid en organisatie te doorbreken. Voor het beleidsdomein economie is het van belang om zich deze vorm van integrale planning eigen te maken. Vanuit alle beleidssectoren moet immers de nodige inhoudelijke insteek aangereikt worden voor de omgevingsanalyse, de toekomststrategie, meerjarenplanning, enz. Denken in functie van economische en andere doelstellingen vraagt een duidelijke formulering van een visie en een beleid, waarin door het meten en opvolgen van de doelstellingen en de realisaties duidelijk zal aangegeven worden welke resultaten al dan niet behaald zijn. Wat met het beleidsplan economie? Zal er in deze nieuwe bestuurlijke context dan geen ruimte meer zijn voor een beleidsplan economie? Heeft het geen zin meer om een beleidsplan economie op te stellen, of een horecabeleidsplan, een commercieel strategisch plan, een strategisch plan voor bedrijven, …? Om een goede inbreng in de integrale beleidsplanning te kunnen garanderen, blijft een duidelijke visie op het economisch leven en de uitdagingen die moeten aangepakt worden, onmisbaar. Daarom zullen ook in de toekomst nog de nodige (sub)sectorale analyses nodig

Omgevingsanalyse lokaal economiebeleid - 1/10

blijven, en zal de formulering van een visie, strategieën en acties voor economie of specifieke subsectoren nog kunnen uitmonden in een economisch beleids- of actieplan. Deze plannen zullen echter – nog meer dan vroeger – dienen afgestemd te zijn op het gemeentelijke meerjarenplan en doelstellingen die daarin geformuleerd zijn. Zij zullen bijgevolg ook steeds meer het karakter krijgen van ondersteunende documenten met het oog op beleidsonderbouwing en/of beleidsuitvoering. Een omgevingsanalyse, vormt de basis voor elke meerjarenplanning. Ze is een onderdeel van de toelichting die bij het meerjarenplan hoort. Ze brengt factoren in kaart, die niet beïnvloedbaar zijn, maar waar rekening mee moet worden gehouden. Voorbeelden hiervan zijn het economisch klimaat, sociaal-culturele ontwikkelingen en veranderende wetten en regels. De omgevingsanalyse geeft een zicht op de noden en behoeften binnen en buiten het bestuur. Voor de statistische onderbouw van de omgevingsanalyse kunnen gemeenten en OCMW’s onder meer een beroep doen op de zogenaamde ‘gemeentelijke profielschetsen’, die beschikbaar zijn op www.lokalestatistieken. Doorlichting huidige toestand – objectiverende situatieschets – Kennis en inschatting van de reële situatie en de bepalende trends die zich op bovenlokaal, regionaal en internationaal niveau manifesteren. (top-down benadering)

2 Wat willen we weten? Welke bronnen spreken we aan? 2.1 Sociaaleconomische analyse (Gemeente, clustergemeente, arrondissement, provincie, Vlaams gewest) 2.1.1 Bevolkingsstructuur - http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/ 

Hoe zit de leeftijdsopbouw en leeftijdsstructuur in elkaar?



Hoe evolueert de bevolking naar leeftijdsklasse de laatste 10 jaar?



Wat is de bevolkingsprognose komende 15 jaar naar leeftijdsklasse? (geboorten, sterftecijfer) (Met andere woorden hoeveel arbeidskrachten kunnen in de toekomst worden ingezet?)



Hoe evolueert het migratiesaldo van de bevolking liefst opgesplitst naar leeftijdsklasse?



Hoeveel aantal private gezinnen (naar leeftijdsklasse van het gezinshoofd) zijn er?



Wat is de evolutie van het aantal private gezinnen?



Hoe zit het met de gezinssamenstelling?



Prognose aantal gezinnen komende 15 jaar (kan indicator zijn voor de marktpotenties van de detailhandel)


2.1.2 Bodembezetting en woningbestand (zie ook omgevingsanalyse lokaal woonbeleid) http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/economie/bouw_industrie/gebouwen park/ + hoofdbestuur kadaster 

Hoe is de bodembezetting geëvolueerd (laatste 10 jaar) – onbebouwde oppervlakte, bebouwde oppervlakte, gekadastreerd, niet gekadastreerd?



Structuur van de bebouwde oppervlakte (appartementen en buildings, huizen, hoeven en bijgebouwen, industriegebouwen en opslagruimten, kantoorgebouwen, handelgebouwen…)?



Hoe evolueren het aantal zelfstandige woongelegenheden?



Bestaand woningenaanbod?

2.1.3 Werkgelegenheid (http://www.rsvz.be/nl/tools/statistics/index.htm), Gemeenterapporten Vkbo en KBO Coördinatiecel Vlaams e-government - VKBO 

Hoe is het aantal zelfstandigen en helpers geëvolueerd?



Aantal zelfstandigen naar sector? ( Primaire, industrie, bouw, tertiaire sector, quartaire sector)



Hoe zit de structuur van de economie in elkaar? Deze wordt bepaald door de verdeling van de werkgelegenheid over de verschillende sectoren.



Bezoldigde werkgelegenheid per sector RSZ? http://www.rsvz.be/nl/tools/statistics/index.htm; http://aps.vlaanderen.be/lokaal/lokale_statistieken.htm Wat is de totale bezoldigde werkgelegenheid in de belangrijkste sectoren?



Hoe evolueren de werkgelegenheidsgraden (verhouding tussen het aantal arbeidsplaatsen en de bevolking op beroepsactieve leeftijd) http://www.steunpuntwse.be/view/nl/18767



Inkomende en uitgaande pendel (Welke inwoners werken binnen de gemeente en welke buiten de gemeente + vice versa + pendelsaldo.)

2.1.4 Werkloosheid (http://arvastat.vdab.be/arvastat/index.html) 

Hoe is de werkloosheid geëvolueerd de laatste 10 jaar? (Mannen - vrouwen)



Hoe is de werkloosheidsgraad geëvolueerd? De werkloosheidsgraad is de verhouding tussen het aantal niet-werkende werkzoekenden en de beroepsbevolking.



Hoe zit de werkloosheidsstructuur in elkaar?



Wat is de werkloosheid naar leeftijdsgroepen, naar werkloosheidsduur en naar studieniveau?

2.1.5 Landbouw (www.lokalestatistieken) 

Productiestructuur: volgens oppervlakte cultuurgrond, volgens aard activiteit. Hoe is het aantal land- en tuinbouwbedrijven geëvolueerd de laatste 10 jaar?



Hoe is de teeltstructuur samengesteld? (zie FOD Economie, Directie statistiek en Economische informatie)



Hoe zit de leeftijdsstructuur eruit en is er in bedrijfsopvolging voorzien?


2.1.6 Economische dynamiek (provinciale databanken bijvoorbeeld Belfirst-databank provincie West-Vlaanderen) – KBO en VKBO databanken en rapporten 

Aantal ondernemingen in de gemeente met een verdeling van het aantal bedrijven per sector.



Groei ondernemingen



Hoeveel ondernemingen worden jaarlijks opgericht?



Hoeveel ondernemingen worden jaarlijks stopgezet?

2.1.7 Welvaart (http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/) 

Wat is het gemiddeld belastbaar inkomen per aangifte?



Hoe is het aantal aangiften gestructureerd?



Evolutie van het gemiddeld belastbaar inkomen per aangifte?

2.1.8 Economische infrastructuur 

Economische activiteiten op bedrijventerreinen (gemeentelijk ruimtelijk structuurplan) o

Regionale bedrijventerreinen: Waar zijn die gesitueerd? Wat is de voorraad van dergelijke bedrijventerreinen?

o

Lokale bedrijventerreinen: Waar zijn ze gesitueerd? Wat is de voorraad?

o

Specifieke bedrijventerreinen: idem



Economische activiteiten buiten bedrijventerreinen – RUP zonevreemde bedrijven



Inventarisatie - voorraad

2.1.9 Verkeers- en vervoersinfrastructuur (Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan)geografische siturering en bereikbaarheid (zowel privaat als openbaar vervoer) 

Wegeninfrastructuur



Spoorinfrastructuur



Waterwegen



Luchtvaartinfrastructuur

2.2 Ruimtelijk ecologische analyse Rekening houden met hogere overheden, ook Europese natuur- en milieurichtlijnen. 2.2.1 Planningscontext op niveau lokaal bestuur 

Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen: Vlaanderen, open en stedelijk Versterken stedelijke gebieden, behoud van de open ruimte, concentratie van economische gebieden in economische knooppunten, lijninfrastructuur. Situering van de gemeente binnen het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen.



Provinciaal Ruimtelijk structuurplan: waar situeert zich de gemeente binnen de provincie?



Is er een Gemeentelijk Ruimtelijk structuurplan? De bestaande ruimtelijke structuur is hierin weergegeven. Is dit nog actueel? Zijn er ruimtelijke uitvoeringsplannen in de maak?



Is de gemeente stedenbouwkundig ontvoogd? (Vergunningsautonomie)




o

Is er een goedgekeurd gemeentelijk ruimtelijk structuurplan?

o

Is er een gemeentelijke stedenbouwkundige ambtenaar?

o

Is er een conform verklaard plannenregister?

o

Is er een vastgesteld vergunningenregister?

o

Is er een register van de onbebouwde percelen?

Eventueel andere verordenende plannen o

Gewestplan

o

Rup’s en Bpa’s

o

Beschermde monumenten en dorpsgezichten

o

Andere beleidsplannen



Andere relevante studies



Is woonplan, woonvisie of woonbehoeftestudie aanwezig?

2.2.2 Macroschaal lokaal bestuur: situering van de gemeente op macroniveau 2.2.3 Mesoschaal lokaal bestuur Bestaande ruimtelijke structuur van het handelscentrum (optioneel)

2.2.4 Microschaal lokaal bestuur: Ruimtelijke structuur en beeldkwaliteit van de winkelstraten ( zwakten en sterkten) – (optioneel)

2.2.5 Analyse van het winkelaanbod: 

Aantal winkels en branchemix (detailhandel, groothandel, horeca, kantoor, vrij beroep, zakelijke diensten, persoonlijke diensten, overheidsgebonden)



Hoe is het winkelaanbod ruimtelijk verspreid?



Leegstand – onbebouwde percelen - verkrotting

2.3 Doelgroepenenquête: wie? Deze enquêtes moeten aanvullende kwantitatieve en kwalitatieve duiding geven bij het sociaaleconomisch en ruimtelijk-ecologisch profiel. Participatorische benadering (bottom-up). 

Inwoners (senioren, jongeren en gezinnen) en bezoekers (koopstromenonderzoek via telefonische of schriftelijke enquête) o

Bestedingsbinding (gezinnen die hun aankopen verrichten binnen de eigen gemeentegrenzen) en bestedingsattractie (in welke mate worden er door inwoners van andere gemeenten inkopen gedaan?). Dit voor elke goederencategorie.

o

Winkelgedrag (convenience goods, shopping goods, speciality goods) Bron: Fod economie - huishoudbudgetonderzoek

o 

Bezoekgedrag – Koopattractie en bezoekvlucht

Ondernemers (reeds gevestigde bedrijven en handelszaken en de nieuwe ondernemingen)


Methodiek via groepsgesprekken doelgericht: handelaars, landbouwers, dienstensector, industrie, vrij of intellectueel beroep met als hoofddoel inzicht te krijgen in de sterkten, zwakten, opportuniteiten en bedreigingen economie. Volgende zaken kunnen aanbod komen: o

Bedrijfsvriendelijkheid van de gemeente

o

Aankoopgedrag binnen en buiten de gemeente

o

Waardering van de diverse facetten van het winkelgebied

o

Beschikbaarheid of gemis aan specifieke diensten

o

Informatiebeleid van de gemeente

o

Ruimtelijk-economische vestigingsfactoren op bedrijventerreinen

o

Voorzieningen voor starters

2.4 Swot-analyse Op basis van de bevindingen zowel op sociaaleconomisch als op ruimtelijkecologisch vlak wordt een synthese van de sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen op vlak van economie opgemaakt.

2.5 Analyse van de belanghebbenden (Stakeholders) Stakeholders – belanghebbenden: alle groepen en individuen die de activiteiten van de gemeente (bestuur en diensten) beïnvloeden of er door beïnvloed worden (in positieve of negatieve zin.) 

Belangengroeperingen (Unizo-Voka..)



Handelaars



Ondernemers



Politieke fracties



Gezinnen



Ouderen



Jongeren



Sportverenigingen



Culturele verenigingen

Bestaat er een inventaris van de primaire (rechtstreeks belang) en secundaire (onrechtstreeks belang) belanghebbenden voor de verschillende deelaspecten van het economisch beleid? Zijn de problemen, noden en verwachtingen gekend? Indien niet dient dit in kaart worden gebracht via focusgesprekken.

3 Overzicht bronnen 

Website Fod Economie: mineco.fgov.be, interactieve toepassing – http://stabel.fgov.be



Studiedienst Vlaamse regering – statistische en onderzoeksinformatie http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/pages/default.aspx



Spectron onlinedatabank: www.spectron.be/nl




Belfirst-databank van Bureau van Dijk



http://maps.google.be/ en http://be.bing.com/maps/



Website lokale statistieken Vlaamse overheid: www.lokalestatistieken



Nationale Bank van België: http:/www.nbb.be/pub/Home.htm?l=nl



Belfius bank: http://www.belfius.be



Rijksdienst voor sociale zekerheid: http://www.onss.fgov.be/nl/home.html



Vlaamse Milieumaatschappij: http://www.vmm.be



Ovam: http://www.ovam.be



Binnenlands bestuur Vlaanderen: http://www.binnenland.vlaanderen.be/financiën/financiele_gegevens.htm



Geo Vlaanderen: http://www.gisvlaanderen.be/gis/diensten/geo-vlaanderen



Respectievelijke provincies



Website van de Lijn: www.delijn.be



Wegen en verkeer Vlaanderen: http://www.wegen.vlaanderen.be/documenten/tellingen



De voornaamste distributieketens in de niet-voedingssector www.mineco.fgov.be



Overzicht voedingszaken in zelfbediening: www.mineco.fgov.be



Aanbodzijdeanalyses o

West-Vlaanderen: relatieonderzoek leegstand (2005)

o

Analyse van de vraagzijde en aanbodzijde van de detailhandel in de provincie Antwerpen

o

De economische en ruimtelijke ontwikkeling van de detailhandel: OostVlaanderen (2002)

o

Onderzoek naar eerstelijnsbevoorrading in de kleine kernen en kerkdorpen in Limburg (1999)

o

Kleinhandel in de provincie Vlaams-Brabant (2006)



Vlaamse overheid stadsmonitor: http://www.thuisindestad.be



Vlaamse landmaatschappij: http://www.vlm.be



Meetinstrument voor centrumbeheer



Leidraad commerciëel strategisch plan



Tewerkstellingsgegevens van de RSZ en RSVZ : www.onssrsziss.fgov.be, www.rsvzinasti.fgov.be



KBO-VKBO



Arbeidsmarktinformatie van de VDAB: http://arvastat.vdab.be/nwwz/index.htm



Sociale balans



Website rond wonen : http://www.bouwenenwonen.be/home/onderzoek_wonen



Statistische gegevens Pom’s-Vlao-Agentschap ondernemen



Koopstromenonderzoeken in de verschillende provincies


Bijlage Algemene checklist lokale economie (Bron: Gemeentelijk Economisch Beleid, losbladig handboek VVSG-Politeia) 

Is de huidige situatie van de gemeente duidelijk in kaart gebracht? Is er een objectief beeld van het economisch, sociaal en ecologisch profiel van de gemeente?



Welke zijn de sociaaleconomische kenmerken van de gemeente? Is er een profielschets gemaakt van de bevolkingsstructuur, bodembezetting, werkgelegenheid, werkloosheid, welvaart, economische infrastructuur, verkeers- en vervoerinfrastructuur, woningbestand en andere relevante parameters?



Zijn de ruimtelijk-ecologische kenmerken duidelijk in beeld gebracht? In welke mate sluit de visie van de gemeente aan op de basisdoelstellingen van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen en het provinciaal ruimtelijk structuurplan? Welke eigen accenten wil de gemeente leggen? Welke zijn terzake gemeentelijke ontwikkelingsopportuniteiten?



Is er een bevraging gebeurd bij de bevolking of welbepaalde doelgroepen rondthema’s als: o

bedrijfsvriendelijkheid van de gemeente;

o

aankoopgedrag binnen en buiten de gemeente;

o

gerichtheid op eigen en naburige gemeenten of steden voor voorzieningen en diensten;



o

beschikbaarheid of gemis aan specifieke diensten binnen de gemeente;

o

informatie- en communicatiebeleid van de gemeente?

Is er op basis van deze situatieschets een SWOT-analyse opgesteld? Zijn sterkten en zwakten, kansen en bedreigingen in beeld gebracht?



Is er op basis van de SWOT-analyse een keuze gemaakt van de strategische beleidslijnen? Is er een analyse gebeurd van de belangen van de stakeholders in uw gemeente? Kent u de stakeholders in uw gemeente? Kent u hun belangen en hun perceptie van bepaalde problemen en ontwikkelingsperspectieven?



Werd de impact van het beleid of projecten op de belangen van de stakeholders in kaart gebracht?



Bestaat er een doelstellingenkader? D.w.z. zijn er doelstellingen uitgewerkt binnen elke beleidslijn die bijdragen tot het realiseren van een globale beleidsdoelstelling?



Is er een beleidsactieplan uitgewerkt? D.w.z. zijn er basisacties en basisprojecten binnen elk van de beleidslijnen uitgewerkt?



In welke mate en op welke manier worden de diverse belanghebbenden verder betrokken in de economische beleidsbepaling?



Zijn er in het geschetste proces externe consultants betrokken? Zo ja, kan je nauwkeurig hun rol omschrijven? Zijn ze inhoudelijk betrokken of situeert hun rol zich eerder op het niveau van procesbegeleiding (of beiden)?




Is er een stuurgroep die de uitbouw van een strategie inzake lokale economie mee begeleidt? Kan deze stuurgroep verder werken als een beleidscommissie gemeentelijke economie?



Hoe is deze stuurgroep samengesteld?



Wat verwacht de gemeente concreet van deze stuurgroep?



Wie volgt de actieplannen op en zorgt voor eventuele bijsturing?



Welke indicatoren gebruikt u om de realisatie van het beleidsplan en de acties op te volgen?

Detailhandel (Eventueel te integreren in luik Sociaal-economische analyse) De dynamiek binnen de detailhandelssector is een constante uitdaging voor alle lokale besturen. Vandaar dat we aan het detailhandelsbeleid wat extra aandacht geven. We verwijzen naar de leidraad strategisch commercieel plan die momenteel in opmaak is. Tevens uiteraard naar de algemene economische omgevingsanalyse zoals hierboven geschetst. Wat detailhandel betreft kunnen we de analyse-onderdelen als volgt samenvatten: 

Wat is de algemene socio-economische positionering?



Welke is de algemene beleidsmatige context? – Welke zijn de speerpunten van het beleid, op vlak van economie, stedenbouw, mobiliteit etc..? Wat bestaat er als regelgeving inzake detailhandelsbeleid? o

o

o 

Vlaams niveau 

Startnota Winkelen in Vlaanderen



Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen



Ruimtelijk afwegingskader grootschalige detailhandel



Ruimtelijke uitvoeringsplannen van de Vlaamse Overheid

Provinciaal niveau 

Provinciaal detailhandelbeleid



Provinciale structuurplannen

Lokaal niveau

Vraaganalyse (koopstromen) – via Cati-telefonische interviews, Cawi-online interviews, Face-to-face passantenenquêtes o

koopbinding en –attractie (bronnen: o.b.v. koopstromenonderzoek marktonderzoekbureau of verkregen via VVP)



o

herkomst- en afvloeiingsgebied (idem)

o

bezoekmotieven consument (idem)

Aanbodanalyse – huidig aanbod, gepland toekomstig aanbod o

in aantal panden – analyse geografische spreiding en clustering (Locatus of VVP)

o

Analyse winkeloppervlaktes per grootteklasse (Locatus of VVP)

o

Aantal winkels per duizend inwoners (Locatus of VVP)

o

Wat is de evolutie aantal zelfstandigen werkzaam in detailhandel?

o

Wat is de evolutie van het aantal loontrekkenden in detailhandel?


o

Wat is de verhouding van het aantal tewerkgestelden in de detailhandel ten opzichte van de totale bevolking?

o

Detailhandelszaken: Hoeveel detailhandelszaken zijn aanwezig ingedeeld naar branche (indeling Locatus) en functie? (Visualiseren op kaart.)



o

Mate van filialisering

o

Zit er een aanbod in de pijplijn? (gesprekken ontwikkelaars – makelaars)

benchmark: vergelijken van data met andere zorgvuldige geselecteerde gemeenten (Belfius-cluster) Koopbinding en koopattractie



concurrentieanalyse: analyseren van detailhandelsaanbod in ruimere regio



marktruimtebepaling: Wat is de mogelijke uitbreidingsruimte voor detailhandel? (bron: huishoudbudgetenqêute – http://statbel.fgov.be



trends en ontwikkelingen: Wat zijn de trends en ontwikkelingen in het detailhandelslandschap of erbuiten die impact hebben op het functioneren van het detailhandelsapparaat in de gemeente. Voorbeeld: toenemende internetaankopen, opmars buurtwinkels



Bronnen: vakliteratuur, andere SCP's, adviseurs en trendwatchers, etc. http://www.retail2020.nl/pages/2/Retailtrends.html http://www.secondsight.nl/retail/retailtrends-2020/ http://www.emg-edit.be/retailupdate/nl/12/publications/2/retailupdatemagazine.html http://www.retaildetail.be/nl/ http://www.expertisenews.com/nl/newsletters/retailfocus/index.html http://www.retail-square.com/intelligence-list



SWOT-analyse

http://www.gondola.be/nl/news/index.php?p=newscat&cat=1


Omgevingsanalyse lokaal economiebeleid

Recommend Documents