Notulen Algemene Ledenvergadering Nederlandse Museumvereniging 4 juni 2012 (vastgesteld op extra ALV, 22 oktober 2012) Locatie: Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid Hilversum, 10.00 – 12.00 uur Aanwezig bestuur: Willem Bijleveld, Ewoud Goudswaard, Hans Kamps (voorzitter), Lisette Pelsers, Jos Schatorjé, Paul van Vlijmen, Adrie Warmenhoven Afwezig bestuur met kennisgeving: Jouetta van der Ploeg, Diana Wind Verslag:
Gert-Jan Timmermans, Notuleerservice Nederland
1. Welkom, opening en mededelingen De voorzitter opent de vergadering en heet iedereen van harte welkom. De aanvangstijd van deze vergadering is vervroegd om leden in de gelegenheid te stellen de presentatie van het Blockbusterfonds deze middag in Amsterdam bij te wonen. Hij dankt Jan Müller, directeur van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, voor de gastvrijheid en geeft hem de gelegenheid een welkomstwoord te spreken. Jan Müller gaat kort in op de geschiedenis van dit nationaal archief van audiovisueel materiaal van de omroepen, het Omroepmuseum, de RVD en de stichting Film & Wetenschap. Na veel politiek debat is midden jaren negentig het Nationaal Audiovisueel Archief opgericht, de voorloper van het huidige instituut. Het Archief kreeg twee taken: de conservering van het erfgoed en de stimulering van het gebruik in bijvoorbeeld educatieve activiteiten. Het in 2006 geopende museum noemt hij de luxe bijvangst van die twee kerntaken. Mede dankzij de Museumkaart trekt het museum veel bezoekers. In oktober 2011 werd de miljoenste bezoeker ontvangen. De huidige tentoonstelling over André van Duijn is een publiekstrekker. Hij nodigt iedereen uit daar na afloop van de vergadering een kijkje te nemen. De voorzitter haalt enkele zaken uit de actualiteit sinds de vorige vergadering naar boven. In veel gemeenten, Den Haag en Rotterdam voorop, zijn adviezen door kunstraden uitgebracht die neerkomen op nog meer stevige bezuinigingen voor musea. Ook het advies van de Raad voor Cultuur raakt de museumwereld. Iedereen heeft wel een mening over musea. De vereniging zal al het mogelijke doen om leden terzijde te staan. Hij doet een dringend beroep op de leden en bestuursleden om als één sector te blijven opereren. Er mogen geen tweedelingen ontstaan van musea die getroffen worden door deze maatregelen aan de ene kant en musea die de dans ontspringen aan de andere kant. In die lijn zal de vereniging publiekelijk reageren als de maatregelen de hele sector betreffen. Er is overleg met de Raad voor Cultuur over haar voornemen om met een museumwet te komen ter bescherming van alle openbare collecties. De raad zal een keer uitgenodigd worden om met de leden van gedachten te wisselen over de wenselijkheid van een
ALV Nederlandse Museumvereniging 4 juni 2012
1
dergelijke wet. Het is van belang samen op te trekken vanwege de komende aanbevelingen van de eigen werkgroep LAMO. Hij kondigt aan dat het bestuur in september zal discussiëren over de totstandkoming van een visie op het museumbestel. Arjan Agema (Nieuw Land Erfgoedcentrum) valt de voorzitter bij. Hij heeft zich gestoord aan de arrogante reacties in de media van twee bekende museumdirecteuren, onder wie een bestuurslid. Die bevestigden volgens hem het imago van cultuur als geldverslinder. Hij roept op in reacties rekening te houden met de percepties van het publiek en mogelijke effecten voor kleinere musea. Vooral het maatschappelijk belang van musea moet eensgezind benadrukt worden.
2. Verenigingszaken a. Verslag ALV d.d. 26 maart 2012 Besluit: Het verslag wordt ongewijzigd vastgesteld. b. Voortgang Beleidsplan 2011 - 2013 Siebe Weide geeft een korte toelichting op de stand van zaken rond de drie speerpunten, drie ontwikkelingsgebieden en drie vaste waarden die in 2011 zijn vastgesteld. Drie speerpunten: 1) Maatschappelijke betekenis van musea uitdragen De eerste stap was de publicatie Meer dan Waard. Vervolgens is een tweejarig programma in werking gezet om dit ‘evangelie van de maatschappelijke waarde van musea’ onder de aandacht te brengen. 2) Agenda zetten, zichtbare en actieve lobby voeren Er is aandacht gegenereerd voor het onderzoek naar de omvang van de bezuinigingen in de museumwereld. Dit jaar geven de ontwikkelingen rond de LAMO veel aanleiding om zelf agendazettend op te treden. Het komende advies over het museumbestel zal ook de nodige aandacht trekken. Daarvoor wordt nu intern een agenda voorbereid. 3) Gebruik van branche-informatie en benchmarking bevorderen In de vorige vergadering is uitgebreid gesproken over benchmarking. Er zijn al 160 ingevulde enquêtes voor Museana binnen en er zijn 270 aanmeldingen. De database van de Museumkaart met gebruikersgegevens wordt geavanceerd ontsloten zodat musea een beter beeld kunnen vormen van hun publiek. Drie strategische ontwikkelgebieden 1) Werkgeverschap bevorderen Er zijn verkennende gesprekken gevoerd met de VRM, die nog een vervolg krijgen. 2) Resultaten experimenten museumbezoek t/m 12 jaar uitdragen en uitvoeren Er is met succes actie gevoerd tegen het voornemen kinderen helemaal gratis naar musea te laten gaan. Daar is een opdracht uit voortgevloeid voor proefprojecten waarover bij agendapunt 3 meer verteld wordt. Het punt is nu daar een gevolg aan te geven. 3) Internationaal museumtoerisme bevorderen Hier zijn nog geen stappen gezet. De ontwikkelingen bij het Nationaal Bureau Toerisme en Congressen (NBTC) en Platform Gastvrij Nederland worden wel gevolgd. In 2013 volgt nadere uitwerking.
ALV Nederlandse Museumvereniging 4 juni 2012
2
Drie vaste waarden 1) Museumkaart als bron van ontdekking De doelstelling om in 2014 te komen tot 800.000 gebruikers is al gehaald. Hier moet dus een nieuwe koers komen, die we in 2013 willen presenteren. 2) Museumcongres als bron van inspiratie Tot 13 juni kan men tegen een gereduceerd bedrag inschrijven voor het congres in Maastricht. Het programma is voor deze barre tijden uitgebreid met een politiek ontbijt voor deelnemende museumdirecteuren en politici. 3) Secties als bronnen van kennis Er wordt gewerkt aan het vergroten van de bekendheid met het bestaan van de secties en de mogelijkheden om daaraan deel te nemen en hun deskundigheid te benutten. Het netwerk wordt als nuttig ervaren. Al met al denkt hij dat de uitvoering – met de nodige tussentijdse bijstellingen en toevoegingen, zie de LAMO – goed op schema ligt. Hij doet een dringend beroep de rapportages voor het onderzoek naar de herkomst van collecties vóór de zomer in te sturen. Verder kondigt hij aan dat het Museumregister aan de gang gaat met nieuwe audits voor de herregistratie. De Museumvereniging is nog wel in overleg over de nieuwe tarifering in relatie met de contributie. c. Aanvraag gelieerde instelling: Nederlands Watermuseum Jos van den Mosselaar licht toe dat zijn museum begonnen is met het maken van lespakketten om scholieren bewust te maken van de betekenis van water. Sinds zes jaar heeft het een plek in een voormalig familiemuseum in het park Sonsbeek. Het trekt veel bezoekers die veelal gebruikmaken van de Museumkaart. Besluit: De vergadering gaat unaniem akkoord met het voorstel het Nederlands Watermuseum de status van gelieerde instelling te verlenen.
3. Experimenten Kinderbezoek Projectleider Joke Bosch presenteert de resultaten van de experimenten en werpt een blik op de toekomst. Na het afzien van de gratis toegang besloot minister Plasterk indertijd geld beschikbaar te stellen voor een onderzoek naar middelen die kinderen wel meer naar musea brengen. De Museumvereniging heeft de onderzoeksopdracht verworven. Op 14 november 2011 is er al een symposium geweest, waar de eerste resultaten zijn gepresenteerd. Bij dat symposium werd ook het wetenschappelijk onderzoeksrapport (te downloaden via de website) en het boekje Kinderen en Museumbezoek gepresenteerd. De belangrijkste resultaten zijn:
Gratis toegang of korting heeft collectief een gering effect en is erg kostbaar. Zij hoopt dat daarmee die discussie (voor eens en altijd) is afgerond. Bij marktonderzoek kwamen geen collectieve maatregelen aan het licht op grond waarvan scholen een keuze maken voor museumbezoek. Vooral de inhoud van het aanbod blijkt doorslaggevend te zijn. Het moet aansluiten bij het schoolprogramma. De regionale intermediairs blijken dankzij hun kennis van de regio van onschatbare waarde. Daar behoeft op landelijk niveau geen aanvulling op te worden ontwikkeld. De Museumvereniging kan wel een rol spelen bij het delen van kennis over een goede aanpak. Musea bieden een scala aan activiteiten voor kinderen. Daar is een typologie met acht verschillende typen in gemaakt, succes- en faalfactoren zijn daarbij in kaart gebracht. Dat valt allemaal in de publicatie na te lezen. Haar conclusie is dat dus vooral de inhoud telt. Geen verrassende conclusie, maar het is goed dat dit nu goed onderbouwd is en ook bekend is bij het ministerie.
ALV Nederlandse Museumvereniging 4 juni 2012
3
Zij gaat vervolgens in op drie proefprojecten. De afspraak was dat het moest gaan om generieke projecten met een langdurig effect die weinig extra werk voor de deelnemende musea met zich mochten meebrengen. Er is gekeken naar drie “vindplaatsen” voor kinderen: de school, het gezin en het internet. Dat leidde tot de volgende projecten: Museumklas van het jaar. Schoolklassen maken een werkstuk na een museumbezoek en zetten dat op de speciale website. Ouders, familie en anderen kunnen het daar bewonderen en een stem uit brengen. De klas met de meeste stemmen wordt de Museumklas van het jaar. In het eerste jaar waren er al 43 aanmeldingen, 25 inzendingen en 20.000 uitgebrachte stemmen. Dat is hoog in vergelijking met andere, vergelijkbare projecten. Voor het komend schooljaar is de wedstrijd al voor de zomervakantie bekendgemaakt. Alle klassen kunnen meedoen en de scholen kunnen het meenemen in hun publiciteit. Museuminspecteurs. Dit project in samenwerking met de ANWB spreekt kinderen aan in gezinsverband en is vergelijkbaar met het project waarbij kinderen campings beoordelen. Nu kunnen ze na museabezoek op een website musea een cijfer geven en in een paar zinnen beoordelen. Er komen op twee manieren winnaars uit de bus: wie is de beste inspecteur en welk museum is het meest kidsproof. Per november 2011 waren er 794 inspecteurs die gemiddeld een cijfer 8 gaven en bij elkaar 4223 rapporten uitdeelden over 461 musea. Er werden 20.000 stemmen uitgebracht. Het project levert een goede relatie met de ANWB op en publiciteit onder haar leden. Via de open vragen levert het een mooi publieksonderzoek op voor musea. Het project draait dit jaar het hele kalenderjaar, dus nu ook inclusief alle vakanties. MijnTIKKIT.nl. Dit is een soort verkeersknooppunt van games op basis van inhoud die afkomstig is van musea. Het wordt via Hyves verspreid op het platform spelen.nl dat erg populair is bij kinderen onder de 12 jaar. De spelletjes zijn 600.000 keer gespeeld door 300.000 kinderen. Er zijn 6 games en de inhoud komt van 90 musea. Het heeft de vereniging veel kennis opgeleverd over strategieën op internet en sociale media. Maar het is kostbaar om de kinderen vervolgens aan te zetten tot echt museumbezoek. Er komen dit jaar twee extra games bij en de inhoudelijke kant wordt versterkt. De projectleider zegt redelijk tevreden te zijn over alles wat bereikt is. De projecten leven bij veel musea en trekken veel aandacht. Maar hoe moet het verder na 1 januari als de financiering van het project ten einde loopt? Moet de Museumvereniging wel verder op deze weg? Binnen het project heeft men zich gebogen over de vraag wat het belang is van kinderen voor de museumsector en wat daarin de rol van de Museumvereniging kan zijn. Het onderwijs bijvoorbeeld is meer en meer een verdringingsmarkt voor allerlei sectoren: natuur, techniek, cultuur, sport. Dat geldt ook bij de vrijetijdsmarkt voor gezinnen. Interessant is de combinatie met de grote groep babyboomers die binnenkort met pensioen gaat en tijd, geld en drukbezette kinderen met kleinkinderen heeft. Daar wordt ook aan gerefereerd in Agenda 2026 van de Museumvereniging. Dat zijn de grootouders die via hun kleinkinderen tot museumbezoek verleid kunnen worden. Kinderen in combinatie met (groot)ouders is dus een belangrijke doelgroep. Dit sluit goed aan bij de educatieve en verbindende waarde, zoals beschreven in Meer dan Waard. Vanuit de versterking van het netwerk van regionale intermediairs, voor relaties met de creatieve industrie en relaties met de onderwijssector zijn de 3 projecten eveneens interessant. De Raad voor Cultuur onderstreept dat instellingen een educatieve bijdrage op nationaal niveau moeten leveren door nieuwe media in te zetten en samenwerkingsverbanden aan te gaan. De projecten zullen afgerond, bijgesteld en verankerd worden. In het komend jaar zullen kennis en ervaring gedeeld worden. Er wordt een bijeenkomst met directeuren belegd om de gewenste richting te bepalen en een advies te formuleren aan het bestuur over het vervolg. Wie daaraan wil deelnemen, kan zich melden.
ALV Nederlandse Museumvereniging 4 juni 2012
4
Lambert Leusink (Speldjesenmuseum Klaaswaal) zegt dat het goed werkt om de kennis en ervaringen van kinderen zelf te gebruiken om een selectie uit de collectie te belichten. De collectie van zijn museum bestaat uit wel 150 thema’s. Men kan bijvoorbeeld aansluiten bij het beroep van de ouders of bij de eigen hobby of sport. Dan gaat een museum leven voor kinderen en kan men aspecten van de geschiedenis belichten. Jan Müller (Beeld & Geluid) vraagt waarom de stap van virtueel digitaal bezoek naar daadwerkelijk bezoek lastig genoemd wordt. Joke Bosch zegt dat voucher- en actiecodes een beperkt effect hebben en bovendien duur en ingewikkeld zijn, al was het maar om het personeel goed te instrueren. Bij de addenda zal op dit aspect ingegaan worden. Arjan Agema wijst als bestuurslid van de Vereniging Science Centra (VSC), de samenwerkende centra en musea in wetenschap en techniek op het onderzoek van die vereniging naar familievriendelijke musea dat te vinden is op www.familiemusea.nl. De voorzitter merkt op dat het initiatief van scholen moet uitgaan. Hij is benieuwd of scholen onder druk van de bezuinigingen zich terugtrekken op hun kerntaken en dus minder buitenschoolse activiteiten ondernemen. Joke Bosch zegt dat effect nog niet gemerkt te hebben; leerkrachten blijven enthousiast. Rens Yland (Geologisch Museum Hofland in Laren) vraagt of de lastige doelgroep van jongeren tussen de 12 en 18 helemaal vergeten wordt. Joke Bosch zegt dat er voor die groep geen projecten in de maak zijn. Zij erkent dat het een lastige doelgroep is. Agnes de Jong (Slot Loevestein) ziet in de schoolvakantie nu vooral grootouders met kleinkinderen. Het museum voor anatomie en pathologie heeft van een junior museuminspecteur de tip gekregen een hoekje met enge dingen in te richten. De voorzitter roept leden op tips op dit gebied door te geven. Ze zullen op het bureau gestructureerd worden verwerkt ter informatie aan de leden. In de genoemde publicaties zijn al veel voorbeelden van succesformules te vinden.
4. LAMO-werkgroep: voortgang Petra Timmer, secretaris van de werkgroep, meldt dat de werkgroep bij de eerste bijeenkomst de achtergronden van advisering en besluitvorming rond de verkoop in Gouda vorig jaar en de bestaande regelgeving in kaart gebracht heeft. Daarna is er een serie gesprekken gevoerd met externe partijen die iets met de kwestie van afstoten te maken hebben: Vereniging Rijksmusea (VRM), Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Stichting Nederlands Museumregister, Vereniging Nederlandse Gemeenten en Vereniging Rembrandt. Daarbij waren telkens één of twee werkgroepleden aanwezig en spreekster zelf. Er moeten nog gesprekken gevoerd worden met de Raad voor Cultuur, de Ethische Code Commissie en ICOM Nederland. Morgen is de tweede bijeenkomst van de voltallige werkgroep, waar de uitkomsten besproken worden. De werkgroep is gevraagd te komen met een voorstel voor verduidelijking van de LAMO, een samenhangend sanctiebeleid en een vereenvoudiging voor het afstoten van bepaalde categorieën met een minder hoge erfgoedwaarde, vooral voor speciale collecties als de volkenkundige, natuurhistorische en technische met een eigen internationale regelgeving. Daarover wordt gesproken met de Landelijk Contact van Museumconsulenten die een pilot heeft lopen op dat gebied. Voor juni worden ook nog gesprekken voorzien met de belangrijke fondsen om te achterhalen of zij op dit gebied ook regelgeving hanteren of wensen voor stukken die met hun geld zijn aangeschaft.
ALV Nederlandse Museumvereniging 4 juni 2012
5
Petra Timmer noemt een paar opvallende punten die tot nu toe bij ieder gesprek naar voren gekomen zijn: De LAMO wordt breed gedragen als uitwerking van de Ethische Code. De casus Gouda wordt door iedereen gezien als uitzonderlijk. Er is dus geen behoefte om de LAMO ingrijpend te herzien; het gaat vooral om explicitering. Ontzamelen is onvermijdelijk; een LAMO is dus nodig om verzamelingen op peil te houden. De verkoop van stukken omwille van de exploitatie acht men moreel en bedrijfsmatig onjuist. De werkgroep gaat zich beraden op de volgende thema’s: 1. De rol van het collectieplan in het proces van verwerving, selectie en afstoting 2. Het begrip Collectie Nederland 3. Transparantie in afstotingsvoornemens 4. De wenselijkheid en mogelijkheid van een onafhankelijke toetsingscommissie 5. Verschillende procedures voor verschillende typen afstoting 6. Regelingen voor prijsbepaling 7. Besteding van opbrengsten 8. Internaliseren van de LAMO bij directies, RvT, gemeentes en andere belanghebbenden Het streven is in september een conceptadvies voor te leggen aan het bestuur, zodat in de ALV van november een voorstel behandeld kan worden. Het is altijd mogelijk via de website te reageren. Chris Ronteltap (Legermuseum) vraagt of er ook rekening gehouden wordt met de kosten van afstoting. Bij een F16 kunnen die behoorlijk oplopen. Petra Timmer zegt dat dit inderdaad onderwerp van gesprek is. Arnoud van Aalst (Vlaardingen Museum) vraagt of er ook buitenlandse instellingen geraadpleegd worden. Petra Timmer wijst op de vele internationale documenten in de documentatielijst. Siebe Weide vult aan dat binnen het internationale netwerk van museumverenigingen op dit moment veel informatie over het onderwerp afstoten uitgewisseld wordt. De voorzitter herhaalt de oproep om suggesties en opmerkingen aan te dragen via de website. Hij beklemtoont dat de opvattingen van de werkgroep over de aangesneden thema’s nog vastgesteld moeten worden.
5. Jaarstukken 2011 a. Jaarverslag Museumvereniging 2011 Besluit: het Jaarverslag Museumvereniging 2011 wordt ongewijzigd vastgesteld. b. Jaarrekening Museumvereniging 2011 Ewoud Goudswaard stelt zich voor als de in november door de ALV benoemde penningmeester. In het dagelijks leven is hij directeur van de ASN Bank die staat voor duurzaamheid. Hij is enthousiast dat hij voor deze functie gevraagd is en wil graag een bijdrage leveren om de vereniging in deze moeilijke tijden financieel gezond te houden. Siebe Weide geeft een korte toelichting op de jaarrekening. Er is iets ingeteerd op de algemene reserve, maar de vereniging staat er financieel goed voor en kan een stootje velen. De reserve voor professionalisering wacht nog op een goed plan van aanpak. De schuldpositie zit vooral in openstaande verrekeningen met de stichting Museumkaart en ALV Nederlandse Museumvereniging 4 juni 2012
6
vooruit ontvangen subsidies van OCW. De liquiditeit is vrij stevig vanwege de subsidie voor het project rond museumbezoek van kinderen. In de exploitatierekening valt af te lezen dat de vereniging niet meer afhankelijk is van subsidies door de keuze een branchevereniging te willen zijn. Voorheen werden de cijfers in termen van vier functies gepresenteerd, nu in termen van de missie. De vertaling van die aanpak in het jaarverslag is in deze overgangsperiode lastig, maar zal dit jaar zijn beslag krijgen. Het resultaat is bescheiden negatief. Jan Hovers (Airborne Museum) informeert naar de oorzaak achter de gestegen bureaukosten. Siebe Weide verwijst naar de toelichting op pagina 17; het ligt onder meer aan de kosten voor ziektevervanging, de inzet van een lobbyist voor het speerpunt lobby en de wervingskosten voor de manager Public Affairs. Aan de andere kant zijn de kosten verlaagd door te stoppen met het lidmaatschap van MKB Nederland. De voorzitter stelt vast dat er geen vragen meer zijn. Ewoud Goudswaard wijst volledigheidshalve op de goedkeurende accountantsverklaring. De voorzitter stelt voor de Jaarrekening 2011 vast te stellen en decharge te verlenen aan bestuur en directeur. De vergadering gaat unaniem akkoord met dit voorstel. Besluit: de Jaarrekening Museumvereniging 2011 wordt ongewijzigd vastgesteld. c. Decharge bestuur Besluit: de ALV verleent bestuur en directeur unaniem decharge. d. Jaarrekening Museumkaart 2011 De jaarrekening 2011 van Stichting Museumkaart is door het bestuur vastgesteld; de jaarrekening is ter informatie aan de leden verzonden. Siebe Weide meldt dat de prijs van de Museumkaart per 1 juli met 5 euro verhoogd wordt vanwege de extra uitgaven die verwacht worden rond de openingen van verschillende grote musea. Onderzoek heeft uitgewezen dat deze prijsverhoging weinig afbreukeffecten zal veroorzaken. De groeipotentie van deze kaart verrast telkenmale weer. De voorzitter constateert dat er geen vragen zijn.
6. WVTTK en afsluiting Niemand maakt gebruik van de rondvraag. De voorzitter sluit de vergadering om 11.45 uur.
ALV Nederlandse Museumvereniging 4 juni 2012
7
Actielijst d.d. 4 juni 2012 Datum 28-11-11
Onderwerp Contributie
26-3-12 26-3-12
Museale Verwervingen Museana
26-3-12
Museana
Actie Onderbouwing van de bestendigheid van de contributie Aanleveren gegevens voor onderzoek Aanleveren gegevens
Wie Bestuur
Wanneer najaar 2012
Leden
z.s.m.
Leden
Oproep en link volgen per mail
Aandachtspunt audit inbouwen doorgeven aan bestuur Museana
Directeur
Besluitenlijst d.d. 4 juni 2012 Datum 04-06-12 04-06-12 04-06-12 04-06-12 04-06-12
Onderwerp Het verslag van de ALV van 26 maart 2012 wordt ongewijzigd vastgesteld. De ALV stemt unaniem in met het verlenen van de status van gelieerde instelling aan het Watermuseum Nederland te Arnhem. Het Jaarverslag 2011 wordt ongewijzigd vastgesteld. De Jaarrekening 2011 wordt ongewijzigd vastgesteld. De ALV verleent bestuur en directeur unaniem decharge.
ALV Nederlandse Museumvereniging 4 juni 2012
8
