decembe r 2 0 1 2 |
jaa r gang 2 1 | n u mme r 4 | oplage 1 9 5 0
Nieuwsbrief een u itgave van histo r ische ve r eniging hae r lem
In dit nummer o.a. Een uitnodiging van het Historisch Museum (zie agenda), een boekbespreking over De Houtvaart en veel excursienieuws.
Mooi om te geven en prachtig om te krijgen: het cadeaulidmaatschap van de Vereniging Haerlem 1105, 2001 BC Haarlem
met het verzoek om een cadeaulidmaatschap en uw contactgegevens. - U wordt dan door ons benaderd met het boek en voor de verdere administratie. - Het cadeaulidmaatschap geldt uiteraard voor het komende jaar. Voor het einde van het volgende jaar ontvangt de begiftigde een verzoek of hij/zij het lidmaatschap wenst te verlengen voor eigen rekening. Jan-Dirk Enschedé Penningmeester
Maak iemand blij met een lidmaatschap van onze mooie vereniging en geef daarbij het laatste jaarboek als geschenk. Een mooi cadeau én u steunt een prachtig doel, want u maakt onze vereniging nog groter en sterker. We groeien naar de 2000 leden. Ieder lid heten we van harte welkom en het 2000e lid zal feestelijk worden onthaald. Zo bestelt u het Haerlem-cadeau: - Stuur een email naar
[email protected] of een brief naar de Vereniging Haerlem, postbus
Overlijden Erelid Ab van der Steur Foto: Maarten van Wamel
Op 14 november overleed Ab van der Steur, antiquaar, boekenliefhebber, publicist en kenner van de Haarlemse geschiedenis. Ab was in vele functies decennia lang actief in onze vereniging, het laatst als redactievoorzitter van het Jaarboek Haerlem. Zijn verbondenheid met de vereniging werd bij de laatste jaarvergadering nog eens bezegeld en met mooie worden omlijst, toen Ab werd benoemd tot Erelid. Wij allen zullen zijn grote kennis van en passie voor de geschiedenis van Haarlem zeer missen. Onze gedachten zijn bij zijn familie en zijn partner. Het bestuur
Toekomst of herinnering? Onze expositie over de Wederopbouw heeft een interessant vervolg gekregen in het ABC Architectuurcentrum. Zie ook de agenda achterop.
Actueel nieuws vindt u altijd op www.haerlem.nl
Colofon: Dit is een uitgave van de Historische Vereniging Haerlem www.haerlem.nl Verenigingszetel: de Hoofdwacht, Grote Markt 17 Postadres: postbus 1105, 2001 BC Haarlem Secretaris: (023) 529 39 00 Gironr: 377882 Het blad verschijnt vier keer per jaar. ISSN: 1570-4785. Redactie: Theo van der Vlugt Vormgeving: Tekst & Uitleg Haarlem Druk: drukkerij Excelsior Haarlem (sponsor) Verzending: Paswerk
1
Commotie in de Hoofdwacht Onder de naam ‘Commotie in de Hoofdwacht’ exposeerden vijf kunstenaars in vijf verschillende disciplines. Het aantal bezoekers gedurende het eerste weekeinde van november lag – waarschijnlijk door het slechte weer - met 1.300 aanzienlijk lager dan vorig jaar, toen we meer dan 2.000 bezoekers mochten verwelkomen. Maar het was gezellig druk in de Hoofdwacht en de bezoekers waren erg enthousiast over de kwaliteit van het werk en de wijze van presenteren. Ook de gastvrouwen en –heren droegen bij aan een uitstekende sfeer: zij ontvingen de bezoekers hartelijk. Er was volop aandacht voor ons gebouw en de vereniging.
Stadsthema’s De deelnemers hadden doelbewust gekozen voor thema’s die verbonden zijn met de (historie van) de stad Haarlem. Enkele voorbeelden: - Foto’s van Rob Slooten van Haarlemse architectuur vanuit verrassende standpunten in een al even verrassende fotografische techniek. - Bewegende beelden van het voorbijrazende verkeer op de Prins Bernhardlaan in een videoschilderij van Marjan Jaspers. - Etsen, gebaseerd op de rijke beeldende schatkamer die Haarlem is van Sytske van Gilse. - Een spiksplinternieuwe ‘Hoofdwachter’ van beeldhouwer Karola Veldkamp. Dit keer een vrouwelijke Hoofdwachter en nog verliefd ook, op een figuur die zich op de St. Bavo bevond; - Sieraden en objecten, waarin het Spaarne, Frans Hals en Laurens Jansz Coster, naast Droste, Haarlemmer Olie en Jopenbier op karakteristieke wijze een rol spelen van Rosita van Wingerden. Deze elementen komen op subtiele wijze terug in medaillons met de Droste-verpleegster, de Haarlemse mug als broche, enzovoorts. Al deze Haarlemse elementen komen tezamen in een alternatieve ambtsketen. Burgemeester Bernt Schneiders ging speciaal voor de Kunstlijn op de foto met deze alternatieve ambtsketen. Tijdens de opening droeg stadsdichter Sylvia Hubers een speciaal voor deze gelegenheid geschreven gedicht voor, geïnspireerd door de vele sterke vrouwen. Peter van Wingerden
Foto: Rob Slooten
Commotie in de Hoofdwacht De tijd van de bonbons is voorbij voorbij is de tijd van bloemen. Was will das Weib? Wat je vrouw wil dat wil jij niet weten. Eén onsje vrijheid kost meer dan een doosje van Droste. Kijk de vrouw naar voorbijgangers kijken. In haar hoofd schildert ze taferelen: nagelrood, kanariegeel, dolleminapaars een stuk of vijftig tinten grijs en blauw als de hemel. Zie je, je vrouw is de baas, meneer - niet over jou maar over haar eigen leven.
Van de penningmeesters! Contributie 2013 In deze laatste Nieuwsbrief van 2012 treft u de acceptgiro aan voor de contributie voor 2013. De bedragen zijn ongewijzigd: ¤ 20,voor een enkel lid, ¤ 30,- voor partnerleden en ¤ 150,- voor zakenleden.
U wordt vriendelijk verzocht uw contributie binnen redelijke tijd over te maken. Indien mogelijk kunt u de acceptgiro gebruiken om méér dan de contributie over te maken, bij wijze van gift. Wel besteed!
2
Bij voorbaat dank voor uw bijdrage. De penningmeesters, J.D.Enschedé W.D.Slik
Jonge Muggen
De vlag kan uit!
Niet alleen voor Haarlem zelf kon de vlag uit op vrijdag 23 november toen de stad zijn 767e verjaardag vierde, wat wij trouwens weer net als vorig jaar met kinderen hebben gevierd. Ook voor het tweede grote project van de werkgroep ErfgoedEducatie Haarlem Stappen in de Stad kan de vlag uitgehangen worden. Het meeste werk is af! Noteer de datum van 31 januari 2013. Dan zal op een feestelijke bijeenkomst in de Doelenzaal van de Bibliotheek Haarlem door wethouder van Onderwijs Jan Nieuwenburg de app worden gelanceerd. De laatste hand wordt nu gelegd aan de website www.stappenindestad.nl. Zodra deze gereed is, kan men op de website de film zien. Deze is gemaakt om de leerlingen een keuze voor een wandeling te laten maken. Ter herinnering: basis voor deze keuze is een drietal Haarlemse legendes, t.w. die van Damiate, Lourens Jansz. Coster en de onderaardse gangen. Aan de hand van een specifieke wandeling worden leerlingen niet alleen wegwijs in de stad, maar leren zij ook kritisch nadenken en maken ze kennis met de Haarlemse erfgoedinstellingen.
uitgeschreven en liet de klassen van de prijswinnaars weer kennismaken met het stadhuis, de Hoofdwacht en het NoordHollands Archief, waar de stadsrechten stonden uitgestald. Op de Grote Markt was door het Archeologsich Museum een bak zand aangebracht, waarin jonge archeologen-in spe opgravingen konden doen. Marjorie Vroom
De viering van de Haarlemse stadsrechten is inmiddels een goede traditie geworden. Het Stadhuis had een tekenwedstrijd
Peter Hamman over het Garenkokerskwartier in De Hoofdwacht Ons lid van verdienste Peter Hammann publiceerde een kleine wijkgeschiedenis van het Garenkokerskwartier, dat is de Zijlweg en omgeving. Op woensdag 6 februari 2013 zal hij hierover in de Hoofdwacht een lezing houden. Vóór de pauze zal Peter Hammann de algemene geschiedenis toelichten van deze aan het eind van de negentiende, begin twintigste eeuw volgebouwde wijk aan de westkant van Haarlem. Maar voordat hij enkele bekende en minder bekende gebouwen en straten nader zal beschouwen gaat de geschiedenis nog verder terug om onder andere uit te komen bij het ontstaan van de strandwallen; de gevechten tijdens het Beleg van Haarlem en de strijd tussen bierbrouwers en lakenblekers. Er is aandacht voor enkele buitenplaatsen, blekerijen, brouwerskolken en de molens. Hij bespreekt de straten, sloten en vaarten die bepalend zijn geweest voor het karakter van de buurt. Ná de pauze zal het accent vallen op de bijna honderdjarige geschiedenis van de katoenfabriek van de familie Prévinaire die aan de Garenkokerskade heeft gestaan. Daarbij aandacht voor het gebouw, de watervervuiling, de familie en het werk
van de fabrieksarbeiders waarbij nog nooit gepubliceerde afbeeldingen van het inwendige van de fabriek voor het eerst worden vertoond! Hammann’s publicatie over het Garenkokerskwartier verscheen als deel 80 in de Haarlemse Miniaturenreeks van uitgeverij Spaar-en-Hout en zal op de lezingavond te koop zijn (¤ 20,00). Indien gewenst zal Hammann uw aangekochte boek voorzien van opdracht en/of signatuur.
3
Hendrik Jan Ahles, vrijwilliger van het eerste uur Onder de vrijwilligers die actief zijn binnen de Historische Vereniging Haerlem kunnen wij Hendrik Jan Ahles (Henk) als oudgediende beschouwen. Henk is al jaren betrokken bij onze vereniging als secretaris van de Historische Werkgroep en als gastheer en ‘huismeester’ van De Hoofdwacht. Een betrokken en gewaardeerd lid. Maar nu is de tijd aangebroken dat hij het wat rustiger aan wil gaan doen. Een mooie gelegenheid om eens terug te blikken op zijn diverse werkzaamheden voor de Historische Vereniging Haerlem. Henk is geboren in Amsterdam (1957) waar hij tot zijn zevende jaar woonde. In 1964 kreeg zijn vader werk in Haarlem en verhuisde de familie naar deze stad. In 1986 werd hij lid van de Vereniging Behoud de Hekslootpolder. Hij werd actief binnen deze vereniging en bleef erbij betrokken tot 1994 want hij vond dat het tijd werd om nu eens iets anders te gaan doen. Zijn interesse voor de historie van Haarlem was in de loop der jaren gewekt en gegroeid dus een logische stap was vervolgens die van het lidmaatschap van de Vereniging Haerlem. Henk trad al kort na zijn lidmaatschap toe tot de Historische Werkgroep van de vereniging. In die periode was Marcel Bulte voorzitter van deze werkgroep. Hij benaderde Henk korte tijd later (in 1996) met de vraag of hij secretaris van de werk groep wilde worden. Uiteraard sprak Henk dit aan dus enthousiast nam hij dat aanbod aan. Marcel Bulte deed als voorzitter al bijzonder veel voor de werkgroep maar toch bleven er voldoende kleinere taken over die
Henk de voorzitter uit handen kon nemen. In deze tijd viel ook het jaar dat ‘Haarlem 750’ gevierd werd, dat De Hoofdwacht aan de Grote Markt juist geheel gerestaureerd was en daarbinnen een expositieruimte ingericht en opengesteld werd voor het publiek. Er ging toen een oproep uit onder de leden met de vraag of men gastheer zou willen zijn, één zaterdag of zondagmiddag per maand. Ook hierbij wilde Henk graag een actieve rol komen spelen. Henk trad op als gastheer en vertelde vanaf die plek aan de Grote Markt aan de bezoekers enthousiast over de historie van het gebouw en die van onze stad. De bestuursleden openden en sloten het pand af. Dat liep niet altijd goed dus leek het efficiënter om daar één persoon als een soort huismeester voor aan te wijzen. Daarvoor werd ook weer een oproep gedaan en Henk reageerde hierop. Behalve gastheer en secretaris van de werkgroep werd hij ook nog sleutelhouder en dat bleef hij tot 2004. Op de dagen dat De Hoofdwacht geopend was, opende Henk aan het begin van de dienst, sloot hij af, beheerde voorraden en zorgde hij dat alles om de dag goed door te komen aanwezig was. Ook dit deed hij met verve. Binnen de Historische Werkgroep vonden bestuurswisselingen plaats. Zo werd Marcel Bulte in 2002 opgevolgd door Leny Wijnands die de werkgroep ging aansturen. Henk bleef secretaris en deed wat nodig was om de voorzitter te ondersteunen. Henk nam nu wat meer van de taken van de voorzitter over dan hij bij Marcel Bulte gewend was. Zo deed hij de correspondentie, Maar in bescheidenheid omschrijft hij het zelf heel mooi: “Lenie trok de kar, maar ik smeerde de assen…”. Ook schreef hij in De Nieuwsbrief
4
maar zoals hij zelf aangeeft, hield hij zich niet met het echte diepgravende onderzoek bezig, maar hij leverde wel vaak een bijdrage die hij dan weer in de eindpublicatie terugzag. Zijn betrokkenheid bij de vereniging is altijd groot gebleven maar na een aantal jaren en vooral ook na het vertrek van Leny Wijnands (in 2011) begon Henk het een mooi moment te vinden om zijn werkzaamheden iets te verminderen. Een belangrijke reden was, dat hij steeds meer last met zijn gehoor kreeg. Dat had hij reeds vanaf zijn geboorte en het heeft zijn werk voor de verenging nooit in de weg gestaan, maar hij merkt dat het toch wat verder achteruit gaat naarmate de jaren vorderen. Dat maakte met name het vergaderen steeds inspannender. Dat was een reden om de functie van secretaris afgelopen najaar over te dragen aan een opvolger, Hans van Felius. Dit betekent zeker niet, dat Henk niet langer actief zal zijn bij de Historische Werkgroep! Hij zal er bij betrokken blijven en blijven assisteren bij het faciliteren van de vergaderingen. Ook zal hij het komend zomerseizoen weer als gastheer aan de deur staan van onze mooie Hoofdwacht. Verder heeft hij als zoon van een boekverkoper behalve het lezen en verzamelen van boeken (en hoe kan dat ook anders in de ‘boekenstad’) de blijvende liefde voor (de historie van) de stad. Die liefde spreekt uit zijn eigen website, waar hij columns schrijft en in diverse artikelen de geschiedenis van stad belicht (www.heyahaerlem.nl). Daarnaast heeft hij ook nog gewoon een baan, waarin hij als statistisch assistent gegevens levert aan de statistici en
beleidsmedewerkers van het UWV, dus we kunnen vaststellen dat Henk goed met zijn vrije tijd weet om te gaan. Henk is in 2010 benoemd tot Lid van Verdienste, hiervoor voorgedragen door Leny Wijnands op grond van het feit dat hij zoveel jaren diverse taken (tegelijkertijd)
op zich heeft genomen en zo de Vereniging Haerlem heeft ondersteund. Leden van Verdienste hebben enkele privileges zoals een lidmaatschap voor het leven, maar vooral natuurlijk veel aanzien bij de leden. Henk zal lid voor het leven zijn, op de woensdagen de koffie voor de werkgroep
blijven zetten en hij blijft gastheer in het zomerseizoen als de Hoofdwacht weer geopend is. Met andere woorden: wij gaan Henk nog gewoon vaak tegenkomen met het zelfde enthousiasme dat wij al die jaren van hem gewend zijn! Frank-Michiel Boorsma
Nog even terug naar de Keukenhof-excursie:
de ‘pauwenkachel’ Op 14 juli j.l. was een groep leden van de Vereniging Haerlem op bezoek in Kasteel Keukenhof in Lisse, waar door de werkgroep Lezingen en excursies een rondleiding door het kasteel en de tuinen was georganiseerd. Kasteel Keukenhof, niet te verwarren met de jaarlijkse bloembollententoonstelling maar wel op hetzelfde terrein gelegen, is sinds begin 2012 na een ingrijpende restauratie voor publiek geopend. Omdat bij dit bezoek ook de 19e eeuwse kachels in de gerenoveerde vertrekken opvielen, wordt hier nog eens nader bij stilgestaan, bij de ‘pauwenkachel’ in het bijzonder. Kasteel Keukenhof dateert uit de 17e eeuw, toen de Amsterdamse VOC-kapitein Adriaan Maartenszn. Block een landgoed aanlegde, vergelijkbaar met de bekende landgoederen in Noord- en Zuid-Kennemerland. In een ideale omgeving; ook hier waren de duinen, waar veel wild zat, en het Haarlemmermeer voor vervoer van en naar Amsterdam, dichtbij. Het landgoed groeide in de loop der eeuwen uit tot ruim 200 hectare. Het huis is al die tijd bewoond geweest en steeds aangepast aan nieuwe, modieuze woonbehoeften, met als hoogtepunt een grote verbouwing in ca. 1860, toen de romantiek hoogtij vierde. Het eenvoudige rechthoekige huis werd omgetoverd in een romantisch kasteel, door een enorme woontoren met een indrukwekkende ingang en verschillende kleinere torens toe te voegen. Het kasteel werd tot 2003
tweede helft van de 19e eeuw. In deze periode werden de woonvertrekken van de welgestelde bewoners steeds meer verwarmd door ijzeren kachels die de open vuren vervingen. Aanvankelijk waren dat turfkachels, maar ca. 1875 deed de kolenkachel zijn intrede.
Everardus Mennes Jaarsma (1845 – 1917) in de gaten. Hij begon in 1868 in Sneek een ‘stoomfabriek van ijzerwerken’, genaamd de Nijverheid, waar diverse producten werden gemaakt: brandkasten, onderdelen voor ledikanten, turfbakken en kookketels, schaatsijzers en kachels. Rond 1880 legde de fabriek zich steeds meer toe op het ontwerp en de productie van kolenkachels voor een groeiende en rijke klandizie. De ‘pauwenkachel’ staat in de blauwe salon, een fraai versierde kamer met taferelen uit de Alpen aan de wand en een groengemarmerde schouw. De kachel past hier goed en is door E.M. Jaarsma geproduceerd tussen 1890 en 1900, toen een rijk gedecoreerde inrichting zeer populair was. Het meubilair, tapijten en gordijnen, lampen en spiegels waren druk versierd; ook kachels moesten aan deze mode voldoen. Naast de kap in de vorm van een geopende pauwenstaart, valt het gebruik van messing op, dat mooi afsteekt tegen het zwarte gietijzer. Verder zijn er allerlei op de oudheid geïnspireerde motieven te zien, zoals dolfijnen en kariatiden, bekroond met een urn. Bovenaan zitten twee (fantasie)goden geflankeerd door cupido’s. De decoratie heeft geen diepere betekenis dan indruk te maken door zijn rijke versiering, die de goede smaak en – daardoor - de status van de bewoner benadrukte. De brandstof draagt hier overigens aan bij: hij werd gestookt met ‘antraciet nr. 2’, de duurste soort steenkool.
Dat de ijzeren kachel populair werd, had ook
Maria van Vlijmen
particulier bewoond en kwam in dat jaar in handen van de Stichting Kasteel Keukenhof. Deze Stichting heeft kosten noch moeite gespaard om het gebouw te restaureren, waarbij veel aandacht was voor de reconstructie van het interieur. Hoewel er vanzelfsprekend ook na de verbouwing van 1860 een en ander is veranderd, is Kasteel Keukenhof een mooi voorbeeld van de wooncultuur van de
5
Het zwembad dat niet gemist kan worden Boekbespreking Hilde de Haan De Houtvaart. Ode aan het openluchtzwembad. Gebonden uitgave. ISBN/EAN 978-90-9026963-4. ¤ 17,50 Hoewel de Houtvaart in wezen maar een doodnormaal openluchtzwembad is, heeft het de woelige voorgeschiedenis die een golfslagbad niet zou misstaan. Golven van vernieuwingslust en moderniseringsdrift zijn op dit unieke gebouw stukgeslagen. Deze gebeurtenissen staan allemaal uitvoerig beschreven in het boek De Houtvaart, geschreven door Hilde de Haan. Toen men in 1927 de Houtvaart opende, was dit een modern staaltje architectuur en voorzag het in een duidelijke behoefte van de Haarlemmers. Verantwoordelijk architect is de inmiddels nog nauwelijks bekende ir. P.F. de Bordes. Maar zoals bij zoveel gebouwen raakt de stijl achterhaald en naarmate de tijd voortschrijdt, veranderen ook de wensen en gewoonten van (in dit geval) de zwembadgebruikers. Gelukkig is men erin geslaagde dit unieke bouwwerk te behouden. Niet alleen voor de Haarlemmers, maar ook voor heel Nederland. Als erkend Rijksmonument kunnen alle liefhebbers van klassieke openluchtzwembaden hun hart ophalen in de Houtvaart. Het boek waarin deze geschiedenis is opgetekend is bijna net zo robuust en kloek
als het pand zelf. Dikke kaft, zwaar papier en stevige letters. Het misstaat bepaald niet bij het onderwerp. Daarnaast is het boek rijkelijk voorzien van afbeeldingen,
wat uiteraard niet mag ontbreken. Talloze zwart-wit foto’s schetsen het beeld van een drukbezocht zwembad in tijden van voor de subtropische zwemparadijzen. Daarnaast zijn er vele recente kleurenfoto’s gebruikt, die aantonen dat er in de kern niet zo veel veranderd is aan de manier waarop men plezier maakt in de Houtvaart. Als ik een kleine negatieve opmerking mag maken, dan zou ik zeggen dat sommige van de foto’s wat aan de kleine kant zijn en dat het boek wel in hoge mate de loftrompet steekt over de verdiensten van vrijwilligers en mensen die zich voor het behoud van het zwembad hebben ingezet. Is dat storend?
Nieuwsvoorziening via e-mail Graag nodigen we u uit om uw email adres aan ons door te geven. Van de ruim 1800 leden van de Hist. Ver. Haerlem hebben we van ‘slechts’ 40 procent het e-mailadres in de ledenadministratie. Het e-mailverkeer is een uitstekend middel op de leden op korte termijn op de hoogte te stellen over nieuws, excursies, lezingen en andere zaken. Dit naast de Nieuwsbrief die u 4x per jaar ontvangt. Heeft u via uw e-mail nog nooit berichten ontvangen van de Vereniging? Geef dan uw e-mailadres door aan
[email protected]. U bespaart ons tijd, energie en de vereniging portokosten en u wordt effectiever op de hoogte gehouden. Bij voorbaat dank, de penningmeesters en ledenadministrateur, J.D. Enschede W.D.Slik A.G.Prent.
6
Nee, want het wordt je al snel duidelijk dat de taak die zij op zich namen, het redden van een uit de gratie geraakt zwembad, geen geringe opgave is. Dat zij daarin geslaagd zijn, verdient een compliment en de nodige aandacht in een eerbetoon aan de Houtvaart. Los van de boeiende geschiedenis van zwembaden in Nederland, vanaf de negentiende eeuw tot nu, en in het bijzonder de zwembaden in en rond Haarlem, kunnen er ook belangrijke lessen uit dit boek worden getrokken. Veel panden die op enig moment hun waarde of doel verliezen, worden gesloopt. Uiteraard moet je met je tijd meegaan en kun je niet elk oud gebouw tot het einde der tijden bewaren en koesteren. Maar sommige bouwwerken hebben wel degelijk bestaansrecht in moderne tijden. Daar kunnen wij zelf iets in betekenen. Het boek De Houtvaart leert ons de belangrijke les om kritisch te blijven kijken naar onze behoefte aan vernieuwing en wat wij bereid zijn daarvoor op te geven. En voor wie een boek louter als luchtig leesvoer wil hebben; De Houtvaart is een klein tijdreisje naar een mooi en vrolijk verleden. Een sfeerbeeld van de jaren ’20 tot nu. Een open uitnodiging om zelf ook een keer in de zomer naar dat zwembad te gaan, die oude kleedhokjes te gebruiken en een baantje te trekken waar Johnny Weismuller je ooit voorging. Welk zwembad kan dat nog van zichzelf zeggen? Grim Bouwmeester
[advertentie]
Te koop aangeboden: “Camera Obscura” van Hildebrand, 17e druk-1888 en “Na vijftig jaar”, de “noodige en overbodige opheldering van de Camera Obscura” uit 1887. Rode kaft, goud op snee, tegen elk aannemelijk bod. Foto op aanvraag beschikbaar. Tel. 0575 572472, E-mail:
[email protected]
Column
Palen op ‘t Sant
Een jaar geleden las ik het artikel Beeldspraak: Staat onze kunst nog op zijn plek? in HD van 8 december 2011. Ik was het helemaal eens met de conclusie: de Palen van Haarlem op de Grote Markt staan er troosteloos bij. Ze zijn gemaakt door een groot kunstenaar, Roger Raveel, maar dat lijkt haast niemand te beseffen. De palen zijn in 1999 tijdelijk geplaatst als kunstwerk tijdens de manifestatie HaarlemAntwerpen, nota bene als hommage aan Frans Hals en Lieven de Key, maar hebben geleidelijk aan de functie van parkeerpaal voor fietsen en aanplakzuil voor hasjdealers en bierbezorgers gekregen.
Zijn ze mooi? Over smaak valt niet te twisten, maar ze zijn niet zonder betekenis. Ze staan (bijna) in het verlengde van de schoorstenen van de Lieven de Key-vleugel van het Raadhuis. Door de spiegelende vlakken van RVS moeten ze de omgeving weerspiegelen, die daardoor deel uit zou moeten gaan maken van het kunstwerk. Dat effect gaat nu goeddeels verloren. De palen zijn kenmerkend voor Raveel, en roepen zijn herinnering op aan achtertuintjes, betonpalen en bonenstaken. We zijn nu weer een jaar verder en nog steeds staan ze er troosteloos bij; nog een
beetje ouder, meer gerimpeld, nog meer aangetast door verkeerd gebruik, nou ja, zeg maar gewoon: misbruik. Schandelijk om zo om te gaan met kunst. Barbaars! Ze verdienen een betere plek. Ver weg van marktbezoekers en mensen die er achteloos hun fiets tegenaan zetten. Ik denk dat ze beter op hun plaats zijn in een park, vlakbij een voetbalveld, met volkstuintjes in de buurt. Dat lijkt me een betere omgeving voor werk van Raveel. Een opknapbeurt op deze plek helpt geen zier, ze moeten er zo snel mogelijk vandaan. Peter van Wingerden
Het museum moet blijven! Als lid van onze vereniging heeft u ongetwijfeld gelezen over de moeilijke situatie waarin het Historisch Museum Haarlem verkeert. Het voortbestaan van het Historisch Museum Haarlem hing aan een zijden draadje. Als de gemeenteraad niet had ingegrepen, dan zou de expo over Anton Heyboer de laatste zijn geweest. Het lukte het 22 jaar oude museum in 2012 al niet om zonder tekort te sluiten. Gelukkig zijn de benodigde 45 duizend euro per jaar onlangs door de gemeente toegezegd voor 2013 en 2014. Het museum spreekt nu verder met de wethouder over de verdere toekomstplannen. Er liggen grootse plannen voor een heus stadsmuseum. Kortom: het Historisch Museum kan weer twee jaar vooruit, maar om de toekomstige ambities uit te voeren moet er nog veel gebeuren. Onze Vereniging Haerlem voelt zich nauw betrokken bij het Historisch Museum. Het voortbestaan is ook in ons belang; denk alleen al aan de exposities en lezingen die wij in goede collegiale samenwerking hebben gehouden. Te gast Op zaterdagmiddag 2 maart 2013 brengen wij een bezoek aan het Historisch Museum om van directeur Laura van der Wijden persoonlijk te horen hoe zij denkt over de toekomst van het HMH. Discussie wordt op prijs gesteld. Trouwens, het museum kan
Vrienden en vrijwilligers goed gebruiken. Wij zijn te gast in de nieuwe bovenzalen en bezichtigen na de ontvangst van Laura van der Wijden onder leiding van de samenstellers de tentoonstellingen ‘Speelgoed Verzameld, de collectie van Rie Ruyssenaers-Schenk’ en ‘Anton Heijboer, de Haarlemse jaren’. Tentoonstelling ‘Anton Heyboer- de Haarlemse jaren’ Het gaat om werk uit de periode 1942 tot 1958, toen Heyboer bijna onafgebroken in Haarlem woonde en werkte. Anton Heyboer staat bij het grote publiek vooral bekend als de extravagante kunstenaar uit Den Ilp, die met zijn honden en vier van zijn vijf vrouwen in een afgelegen boerderij woonde. Deze tentoonstelling besteedt juist aandacht aan deze eerdere periode van zijn leven, voor velen onbekend doordat er weinig over geschreven is. Gedurende de Haarlemse jaren ontwikkelde Heyboer zijn beroemde ‘systeem’ waarop veel van zijn beste kunstwerken zijn gebaseerd. Zijn vroege tekeningen en etsen laten zien hoe deze geboren kunstenaar zich van technisch tekenaar bij de Haarlemse firma Figee ontwikkelde tot meesteretser. De tentoonstelling vertelt over Heyboers leven en werk, en plaatst dat in de context van het naoorlogse Haarlem. Er is aandacht voor zijn vriendschappen met andere beroemde Haarlemse kunstenaars en schrijvers als Henri Boot, Kees Verwey, Harry Mulisch
7
en Godfried Bomans; een groep die vaak te vinden was bij sociëteit Teisterbant aan de Grote Markt. Naast werken uit museum- en rijkscollecties zijn ook bruiklenen te zien die beschikbaar zijn gesteld door particuliere verzamelaars. Veel van deze werken zijn nooit eerder tentoongesteld. Tentoonstelling ‘Speelgoed verzameld’ Rie Ruyssenaers-Schenk (1913) begon in Haarlem ’t Zonnetje, een winkel in antiek en curiosa; eerst aan de Gedempte Raamgracht en later in de Tuchthuisstraat. Ze verkocht glaswerk, porselein en huisraad, maar ze had een grote voorliefde voor speelgoed, dat ze ook ging verzamelen. Rie nam niet alleen kostbaar porseleinen speelgoed in haar veelzijdige collectie op, maar ook eigentijdse plastic spulletjes. ‘Speelgoed verzameld’ toont slechts een deel van de omvangrijke collectie Ruyssenaers-Schenk, die de periode van ca. 1750 tot 2000 bestrijkt. Meisjes leerden van oudsher de kneepjes van het huishouden door te spelen met poppen, serviesjes en naaimachientjes. Stoommachines, treinen en auto’s maakten jongens vertrouwd met de mannenwereld. De tentoonstelling biedt verder toverlantaarns, viewmasters en platenspelers met grammofoonplaatjes.
Informatie over aanmelding: zie Agenda, achterop. Joan Patijn Werkgroep Excursies en lezingen
Agenda
Excursies en Lezingen
De activiteiten zijn in principe bedoeld voor leden en partners. Geef uzelf en uw partner voor 2013 op als partnerleden. U betaalt dan voor twee personen ¤ 30,00 en kunt samen overal aan deelnemen. Kijk regelmatig op www.haerlem.nl voor excursies en lezingen. En nog belangrijker: zorg dat uw e-mailadres bij ons bekend is, dan ontvangt u automatisch uitnodigingen en (soms ook) herinneringen:
[email protected] December Zondagmiddag 16 december Publieksdebat Wederopbouw ‘Toekomst of Herinnering? In het kader van de expositie Toekomst of Herinnering? Expositie architectuur van de wederopbouw in Haarlem, wordt in het ABC Architectuurcentrum Haarlem een publieksdebat georganiseerd. Er is ook plaats voor uw herinneringen aan de jaren ’50. Leden van de vereniging Haerlem zijn van harte welkom. Aanvang v.a. 14.30 uur (onder voorbehoud). Actuele informatie en informatie over aanmelden: www.haerlem.nl
Januari Zondagmiddag 6 Januari Nieuwjaarsbijeenkomst Op zondag 6 januari 2013 bent u vanaf 16.00 uur van harte welkom in de Hoofdwacht voor onze traditionele Nieuwjaarsreceptie. Naast de vertrouwde gezelligheid van deze bijeenkomst wordt verteld wat de plannen zijn voor het komende jaar. Van harte welkom en van harte aanbevolen! Donderdagmiddag 24 januari Vakdebat Wederopbouw In het kader van de expositie Toekomst of Herinnering? Expositie architectuur van de wederopbouw in Haarlem, wordt in het ABC Architectuurcentrum ook een vakdebat
georganiseerd. Betrokkenen uit de wereld van stedenbouw, architectuur, erfgoed en monumenten geven hun visie. Het vakdebat wil ook aansluiten op het eerder gehouden publieksdebat, 16 november. Leden van de vereniging Haerlem zijn ook hier van harte welkom. Actuele informatie en informatie over aanmelden: www.haerlem.nl Donderdagmiddag 31 januari 2013 Lancering Stappen in de Stad; project van de werkgroep Erfgoed Educatie Haarlem. In de Doelenzaal van de Bibliotheek Haarlem wordt om 16.00 uur tijdens een feestelijke bijeenkomst het tweede scholenproject van de werkgroep gelanceerd door Jan Nieuwenburg, wethouder van Onderwijs. Spreker: Bert Sliggers (Teylers Museum), auteur van het boek ‘De ontdekking van Haarlem’. Nadere informatie: werkgroep Jonge Muggen, tel. 023-5281443. Februari Woensdagavond 6 februari 20.00 uur Hoofdwacht Lezing ‘Garenkokerskwartier’ Een lezing over de wijkgeschiedenis van de Zijlweg en omgeving, door ons lid van verdienste Peter Hammann (toelichting zie ook elders). Ontvangst met koffie en thee vanaf 19.30 uur. Drankje in de pauze. Max. deelnemers 40. Entree ¤ 3,00 p.p. bij binnenkomst. Opgeven voor vrijdag 1 februari via
[email protected] of bij Joan Patijn 06 - 27072966 o.v.v. uw mailadres, telefoonnummer en het aantal deelnemers. Maandagavond 25 februari Historisch Café Zie kadertekst. Als uw emailadres bij ons bekend is, krijgt u een herinnering per email. Maart Zaterdagmiddag 2 maart 14.00 uur Historisch Museum Haarlem, Groot Heiligland 47 Het museum moet blijven! (Toelichting zie ook elders). Ontvangst met koffie en thee in de nieuwe bovenzalen van het museum. Gesprek over verleden en toekomst van het historisch museum Haarlem met directeur dr. Laura van der Wijden. Aansluitend bezichtiging
8
van de tentoonstellingen ‘Anton Heyboer’ en ‘Speelgoed verzameld’ onder leiding van de samenstellers. Max. 40 deelnemers. De kosten zijn ¤ 4,00 p.p. ter plaatse te voldoen, als u uw Museumjaarkaart toont. Anders betaalt u nog ¤ 5,00 toegang. Opgeven voor maandag 25 februari via
[email protected] of bij Joan Patijn 06-27072966 onder vermelding van uw mailadres, telefoonnummer en het aantal deelnemers.
Noteer vast alle data voor Historisch Café in 2013 Het Historisch Café is bestemd voor iedereen met belangstelling voor de geschiedenis van Haarlem en omstreken en wordt al enkele jaren elke twee maanden gehouden in de Janskerk in Haarlem. Het is een initiatief van het Noord-Hollands Archief en wordt georganiseerd in samenwerking met de Historische Vereniging Haerlem, de Stichting Historisch Schoten, het Historisch Museum Haarlem en de Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief. Het Historisch Café trekt gemiddeld ruim 100 bezoekers. Het officiële programma duurt ruim een uur (van circa 20.30 tot 21.45 uur) en kent een magazine-achtige opzet met elementen als een korte lezing, een muzikaal intermezzo, de vertoning van filmbeelden, een interview en een gesproken column. Na afloop kan er worden nagepraat in het Archiefcafé onder het genot van een drankje. De onderwerpen voor volgend jaar zijn nog niet bekend en opgeven is ook nog niet mogelijk, maar de data kunt u wel alvast noteren: Maandag 25 februari Maandag 22 april Maandag 24 juni Maandag 30 september Maandag 2 december
