Nieuwsbrief Lectoraat rekenen-wiskundedidactiek In de afgelopen periode zijn er veel activiteiten vanuit het lectoraat Rekenen-wiskundedidactiek geweest. Periode september tot en met december 2013 Wetenschappelijk onderzoek Wetenschappelijk onderzoek in het rekencluster Stanja Oldengarm heeft de resultaten van haar onderzoek bij de eerstejaars studenten verder geanalyseerd en besproken tijdens het peer review van het lectoraat op 30 oktober. Dit peer review vindt een keer per jaar plaats voor elk lectoraat om te zorgen dat de lectoraten gelegenheid krijgen om hun lopende onderzoek aan elkaar te presenteren en zo te profiteren van de uitkomsten van het hardop meedenken van de collega-onderzoekers. Stanja heeft daarnaast op 2 november haar data voorgelegd aan opleiders op de Opleidersdag van 22 november. Ze hoopte zo meer ideeën te krijgen voor het vervolg van haar studie. De uitkomsten van de studie worden uitgewerkt in een manuscript dat aan Willem Bartjens wordt aangeboden. Een Engelstalige publicatie is daarnaast ook aangeboden. Door de komst van dr Jantien Smit zullen de onderzoekactiviteiten met Stanja vanaf maart door haar begeleid worden. Overig wetenschappelijk onderzoek
Extern gefinancierd onderzoek Het onderzoeksvoorstel ‘Interesse voor wetenschap en techniek verbinden met ontluikende gecijferdheid’ dat was ingediend bij TechYourFuture (voorheen Centre of Expertise voor Techniek Onderwijs) is gehonoreerd. De samenvatting van de studie is als volgt: Dit project beoogt de natuurlijke interesse voor wetenschap en techniek te verbinden met activiteiten die vaardigheid in meten en meetkunde, de zogenaamde mathematische systemen volgens Van Keulen (2010), bevorderen. De handelingsverlegenheid bij leerkrachten is namelijk groot als het gaat om het aansluiten bij interesse van jonge leerlingen voor wetenschap en techniek en rekenen-wiskunde. Het onderzoek betreft een onderwijsinterventie om leerkrachtgedrag tijdens activiteiten in kleine onderwijsgroepen in groep 1 /2 effectiever te maken in groep 2 van negen scholen in Deventer en Utrecht. De activiteiten bevatten problemen die verband houden met wetenschap en techniek en gecijferdheid. Met de studie beogen we het effect van deze interventie op het gedrag van de leerkracht en op dat van de leerlingen vast te stellen. Dit vindt plaats aan de hand van een pretest-posttest control group-design. Begeleiding bij de activiteiten vormt de onafhankelijke variabele in twee condities: activiteiten uitvoeren en persoonlijke begeleiding
januari 2014
versus activiteiten uitvoeren en Lesson study. De derde conditie betreft activiteiten uitvoeren zonder begeleiding. In de vierde conditie vinden geen activiteiten plaats en wordt geen begeleiding geboden. Als afhankelijke variabelen gelden effectmaten met het oog op toegenomen kennis bij de leerlingen van wetenschap en techniek en van rekenvaardigheid. Daarnaast gelden gedragsuitingen in de kleine onderwijsgroep gelet op sociale steun, didactische kwaliteit, aard van de verbale uitingen en denkniveau bij open vragen van de leerkracht en van de leerlingen. Als co-variabelen gelden leerling-motivatie, SES van de deelnemende kinderen, pedagogische kwaliteit van de klas en schoolindex. De studie is in november begonnen en heeft een looptijd van 15 maanden. Inmiddels zijn de voormetingen verricht. De interventie zelf is begonnen na de kerstvakantie. Er is ook al een bijeenkomst geweest van de expertgroep. Deze zal opnieuw bij elkaar komen in april 2014.
Onderzoeksaanvraag NRO Eind november is door Jantien Smit een onderzoeksaanvraag ingediend bij het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO), in samenwerking met Ronald Keijzer (lector rekenen-wiskunde iPabo Amsterdam/Alkmaar), Maaike Hajer (lector Hogeschool Utrecht en expert taalgericht vakonderwijs, SLO) en Arthur Bakker (onderzoeker aan de Universiteit Utrecht). Het betreft kortlopend, praktijkgericht onderzoek binnen het thema vakdidactiek taal en rekenen-wiskunde. Aan de samenwerking neemt ook OPO Deventer deel; vanuit de Cees Wilkeshuisschool hebben twee expert-leerkrachten zich bereid verklaard een voortrekkersrol te vervullen in een te vormen professionele leergemeenschap. Daarnaast hebben nog tien andere (expert-)leerkrachten uit de regio Deventer-Zutphen zich gecommitteerd aan deelname bij honerering van de aanvraag. Het beoogde onderzoek vormt een vervolg op het promotieonderzoek van Jantien Smit over talige ondersteuning (scaffolding) in meertalige rekenklassen. In de te vormen professionele leergemeenschap zullen deelnemende leerkrachten en taal-/rekencoördinatoren leren om zowel meer aandacht te besteden aan "rekentaal", als om interactie in de reken-wiskundeles te bevorderen en te ondersteunen. De (voorlopige) onderzoeksvraag van het onderzoeksvoorstel is: Hoe kunnen leerkrachten in een professionele leergemeenschap worden ondersteund om taalgericht reken-wiskundeonderwijs te realiseren? In het voorjaar van 2014 wordt bekend of de aanvraag wordt gehonoreerd. Mocht dat niet het geval zijn, dan willen de leden van het consortium via een andere weg subsidie aanvragen.
Intern gefinancierd onderzoek Vanuit het lectoraat is deelgenomen aan een project over het operationaliseren van competenties tijdens het geven van rekenlessen met lector Gerard Straetmans in zijn lectoraat Assessment. Helaas is de studie in december door hem afgeblazen omdat de betrokkenheid bij het onderzoek van studenten en docenten ondanks onze verwoede pogingen te klein bleef.
Strategische Agenda Saxion – Academische basisscholen; de leraar als onderzoeker
In februari 2014 start Jantien Smit in samenwerking met Martine Gijsel (associate lector taaldidactiek, Saxion) een traject voor basisscholen die zich willen ontwikkelen in zowel onderzoek als wetenschap en techniek. Het professionaliseringstraject zal gaan over ontwerpgericht onderzoek binnen geïntegreerd W&T-onderwijs. Het doel van het traject is om leerkrachten enerzijds te professionaliseren in het onderzoeksmatig ontwerpen van lessen, en anderzijds lesontwerpen te genereren die direct bruikbaar zijn binnen de school. Leerkrachten leren bovendien hoe zij vaktaalontwikkeling en rekenvaardigheden in W&Tlesontwerpen kunnen integreren. Een geïntegreerde didactiek heeft verschillende voordelen, zowel voor Nederlandstalige leerlingen als voor leerlingen met Nederlands als tweede taal. Het traject zal zich richten op groep 6, 7 en 8.
Ontwerpgericht onderzoek vaktaalontwikkeling in w&t-lessen Jantien Smit is in samenwerking met Martine Gijsel (associate lector taaldidactiek, Saxion), Lia Oosterwaal (expert-leerkracht) en Frans van Galen (Universiteit Utrecht) een ontwerpgericht onderzoek gestart naar vaktaalontwikkeling in w&t-lessen in groep 4/5 over het onderwerp drijven en zinken. In een proces van gezamenlijk ontwerpen worden taalgerichte W&T-lessen ontwikkeld en wordt de inhoudelijke en vaktaalontwikkeling van de leerlingen gevolgd en bevorderd. In januari is begonnen met de dataverzameling en in dezelfde maand worden de eerste uitkomsten gepresenteerd tijdens een conferentie over interactie die georganiseerd wordt aan de Universiteit Utrecht.
Andere onderzoeksactiviteiten Vanuit het lectoraat is in de afgelopen periode deelgenomen aan ELWier. Dit is een groep van onderzoekers die onderzoek naar rekenen op pabo’s bevordert. Deze groep bestaat al enkele jaren en wordt georganiseerd vanuit het vroegere Freudenthal Instituut. Publicaties Smit, J., van Eerde, H. A. A., & Bakker, A. (2013). A conceptualisation of whole-class scaffolding. British
Educational Research Journal, 39(5), 817-834. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/berj.3007/pdf Van der Aalsvoort, D., Bootsma, W., & Odendaal, L. (Geaccepteerd, wordt gepubliceerd in 2014). Bevorderen van ontluikende gecijferdheid in verbinding met wetenschap en techniek in groep 2. Het jonge kind. Van der Aalsvoort, D. (Geaccepteerd, wordt gepubliceerd in 2014). De betekenis van verbeeldend spel voor de ontwikkeling. Het jonge kind. Van der Aalsvoort, D. (Geaccepteerd, wordt gepubliceerd in 2014). Motivatie van jonge leerlingen meten: een vergelijking van de uitkomsten van Nederlandse en Finse vijfjarigen. Het jonge kind. Van der Aalsvoort, G.M. (2014). Bewegingsonderwijs en spel: het een kan zonder het ander? In I. van Hilvoorde, & J. den Paste (Red.), Gaming, spel en cultuur. Zwolle: Windesheim. Lopend onderzoek met studenten van de RUG In samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen is afgelopen half jaar een master these afgerond.
Carlijn van der Meijden onderzocht hoe leerlingen van groep 2 hun leerkracht beoordelen als het gaat om warmte en autonomie en conflict. Zij stelde vast dat deze niet samenhangt met de rekenprestatie van de leerlingen. Zodra de beoordeling is afgerond zal de thesis op de website van het lectoraat verschijnen. Een tweede master these door Ryanne Oosterbaan is recent begonnen. Deze betreft de replicatie van een Japans onderzoek naar de manier waarop jonge leerlingen omgaan met kritiek van hun leerkracht en hun klasgenoten. Voortgang van het lectoraat Rekenwiskundedidactiek Sinds 1 augustus is dr Jantien Smit als associate lector Rekenenwiskunde bij Saxion Hogeschool afdeling pabo APO benoemd. Zij heeft de afgelopen maanden zeer snel haar positie gevonden in het nieuwe lectoraat Wetenschap en techniek waaronder het associate lectoraat evenals dat van Taal valt. Per 1 maart is Jantien de verantwoordelijke associate lector. De overdracht van de activiteiten heeft al grotendeels plaatsgevonden. Daaronder vallen de beslissingen dat de bijeenkomsten van de externe kenniskring en de Nieuwsbrieven doorgaan. Vanwege het TechYourfuture project zal de huidige lector tot januari 2015 aan Saxion verbonden blijven en uiteraard Jantien bijstaan. Op de onderstaande link is te lezen wat Jantiens achtergrond is, en waar zij zich in haar lectoraatswerk op zal richten: http://www.saxion.nl/onderwijsinnovatie/site/onderzoek/Rekenen_en_Wiskundedidactiek/Associatelector-Jantien-Smit/ De volgende bijeenkomst van de externe kenniskring van het lectoraat: op 21 mei van half 2 tot half 5 Als gastspreker zal op 21 mei Dolly van Eerde (Universiteit Utrecht) een lezing geven. Haar onderzoeksactiviteiten richten zich primair op taalgericht reken-wiskundeonderwijs en op ontwerpgericht onderzoek binnen het reken-wiskundeonderwijs. Tijdens de kenniskringbijeenkomst zal ook nieuws en onderzoek vanuit het lectoraat worden gepresenteerd. Het gezicht naar buiten Er is een bijeenkomst geweest van de externe kenniskring op 6 november. Drs Rens Gresnigt van Hogeschool Zuyd hield een interessante lezing waarin hij verslag deed over curricula die het bevorderen van wetenschap en techniek geïntegreerd met de schoolse vakken rekenen en taal, nastreven. Ook presenteerden Symen van der Zee en Jantien Smit zich kort om zichtbaar te maken hoe het lectoraat Rekenenwiskundedidactiek en Wetenschap en techniek zich tot elkaar gaan verhouden. Op basis van de jaarlijkse enquête naar de betekenis van het lectoraat voor externen is vastgesteld dat men zeer tevreden is over de bijeenkomsten gelet op wat geboden wordt maar dat er ook behoefte is aan inbreng vanuit leerkrachten/scholen. Daar zal vanaf de eerstvolgende bijeenkomst rekening mee worden gehouden.
Er zijn in het najaar diverse lezingen in Nederland verzorgd door Diny van der Aalsvoort. Jantien Smit gaf diverse presentaties over haar afgeronde promotieonderzoek en over lopend onderzoek. Onder meer betreft dit:
Een parallellezing tijdens Panama-conferentie 2014
Een lezing tijdens een conferentie over ontwikkelingsgericht onderwijs (georganiseerd door De Activiteit, de landelijke organisatie voor ontwikkelingsgericht onderwijs)
Workshops bij onder andere de mbo-taalcoachacademie
Een sessie tijdens interactieconferentie aan de Universiteit Utrecht (samen met Martine Gijsel)
Dr Diny van der Aalsvoort en dr Jantien Smit
