NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE (november 2010)

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE (november 2010) ENERGIEKE GEDACHTEN (door Wendy Broers) Toer Zuid-Limburg Als het smelten van de ijskappen en de gletsjers doorzet zal de zeespiegel tachtig meter stijgen. Dit zou voor Nederland betekenen dat alleen Zuid-Limburg droog zal blijven (zie figuur 1). Zuid-Limburg heeft daarom de meeste toekomstwaarde van heel Nederland en daarom moet al het gepraat over Limburg als economisch zorgenkindje (technisch weekblad 9 oktober 2010) en krimp maar eens ophouden. Limburg heeft namelijk ontzettend veel potentie! Limburg als koploper in de R&D rond zonneceltechnologie is een van de voorbeelden.

1 Nederland bij 80m zeespiegelstijging

In de vorige eeuw zijn veel grondstoffen uit Limburg gewonnen voor de opbouw van de Randstad. Grootschalige mergelwinning in Maastricht en ‟t Rooth, grindwinning langs de Maas en de kolenmijnen tussen Geleen en Kerkrade hebben zeer diepe gaten geslagen in het landschap. Deze grondstoffen zijn nu vrijwel helemaal uitgeput en dus niet meer beschikbaar voor Zuid-Limburg. Dit betekent dat we ons op iets anders moeten gaan richten. Van oudsher is hier de landbouwgrond de meest vruchtbare van heel Nederland. Er was daarom altijd veel akkerbouw, fruitteelt en weinig veeteelt. Helaas zie je de laatste jaren steeds meer boerenbedrijven stoppen omdat er voor de nieuwe generatie te weinig toekomst en teveel onzekerheden zit in het vrije boerenleven. Dit komt voornamelijk door de import vanuit lage lonen landen en vanuit landen waar ze het niet zo nauw nemen met de regels rondom milieuwetgeving. Dit is een schoolvoorbeeld van onze economie die is gebaseerd op korte termijn gelden niet op lange termijn verdiensten. Want welke problemen zijn er te verwachten op lange termijn in die lage lonen landen op maatschappelijk en milieutechnisch vlak?

2 export (voormalige) grondstoffen en kennis

In Zuid-Limburg zijn universiteiten en hogescholen te vinden: de opleidingsdichtheid is hoog. Studenten trekken echter na het afstuderen (terug) naar het noorden van het land omdat in Zuid-Limburg (nog) te weinig banen zijn. Die kennis gaat hiermee verloren voor dit gebied. Gasunie is bezig met de aanleg van de Noord-Zuid route, omdat de aardgasproductie in Nederland en Noordwest-Europa afneemt en er meer aardgas moet worden geïmporteerd (o.a. Noorwegen en Rusland).

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE (november 2010) Een flinke investering waar bijna niemand zich vanaf vraagt of deze rendement oplevert, los van de landschappelijke consequenties van de aanleg van dit traject. De afhankelijkheid van Nederland van andere landen wordt hiermee alleen maar vergroot. Steeds meer gemeenten willen minder afhankelijk zijn van de energiebedrijven en starten hun eigen energiebedrijf. Een heel mooi voorbeeld werd tijdens het SB10 congres gepresenteerd. In 1992 was er in het stadje Güssing in Oostenrijk veel werkeloosheid en trok de jongere generatie naar andere gebieden. Door het opzetten van een eigen energiebedrijf dat draait op lokale energiebronnen, zijn er 1100 nieuwe banen gecreëerd en dat op een inwoneraantal van 4000! In ons eigen land heeft Texel ondertussen een eigen energiebedrijf. Dit om onafhankelijk te zijn van de energiebedrijven op het vaste land, om meer mogelijkheden te creëren voor duurzame energie en ook om het geld in de eigen regio te houden en te investeren. Deze koplopers laten zien dat bewoners willen investeren in hun toekomst en onafhankelijkheid, als ze deel uit gaan maken van die oplossing en belang 3 Toekomst strategie: Kringloop krijgen in de oplossing, bijvoorbeeld door ze mede-eigenaar van kennis, grondstoffen, energie te maken van het energiebedrijf. De Zuid-Limburgse en geld huishoudens betalen jaarlijks samen 41,5 miljoen euro aan energiekosten. Wat zouden we kunnen doen om dit geld in de regio te houden, te investeren en het creëren van een stabiel Zuid-Limburg? Nils Larsson zei het tijdens zijn presentatie op SB10: De overheden zullen pas echt ingrijpen als er zich een grote ramp zal voltrekken hier in de omgeving. Zolang dit aan de andere kant van de wereld gebeurd zal er niet drastisch worden ingegrepen. Belangrijk is dat er voor dat moment goede plannen zijn en er geen ad hoc kortetermijnbeslissingen worden genomen. Het lijkt mij de taak en uitdaging van RiBuilT om dit plan voor Zuid-Limburg op te zetten, met, voor en door de inwoners. Meer weten: [email protected]

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE (november 2010) NIEUWE ENERGIE IN HET ONDERWIJS Shell Eco-marathon Dit voorjaar, direct na de gereden race in Lausitz, is de Hogeschool Zuyd gestart met het ontwerp van de nieuwe auto voor de race van mei 2011. De (eerste) deelname aan deze zuinigheidswedstrijd is op meerdere vlakken erg goed bevallen. Men heeft het berekenen, tekenen en bouwen kunnen integreren in diverse studieonderdelen. Er waren zelf studenten die zo enthousiast waren dat ze hebben deelgenomen aan het project zonder ook maar een credit hiervoor te krijgen/vragen. Ook dit jaar staat er weer van alles op stapel. Hogeschool Zuyd gaat deelnemen aan de race in twee categorieën. De eerste is de vertrouwde auto uit de urban conceptklasse op zonne-energie welke uiteraard nog beter zal worden dan het prototype. De auto wordt helemaal opnieuw ontworpen en krijgt daardoor een geheel nieuw uiterlijk. De tweede auto - ook uit de Urban Conceptklasse- - wordt aangedreven door een elektromotor welke zijn elektriciteit betrekt uit een waterstof brandstofcel. Het bijzondere aan het project van dit jaar is dat de body van deze waterstof brandstofcelauto wordt ontworpen door studenten van de ABK Maastricht. Deze studenten van de kunstacademie hebben een veel vrijere en een meer ervaren kijk op vormen dan de techniekstudenten uit Heerlen. Het is erg mooi om te zien hoe deze werelden bij elkaar komen en een auto weten te ontwerpen waar we straks apetrots op kunnen zijn. Een tweede bijzonderheid is dat de Xios Hogeschool uit Hasselt (België) dit jaar een grote bijdrage levert aan de auto op zonne-energie. Zij houden zich bezig met de schakelingen van de zonnecellen. Het schooljaar 2010 – 2011 is begonnen en er zijn op dit moment ruim 50 studenten betrokken bij dit project verdeeld over de afdelingen Werktuigbouwkunde, Elektrotechniek, ICT, Kunstacademie en ook de Belgische studenten voor Elektrotechniek maken de samenstelling van het totale team erg divers. Dit eist veel van de studenten op het gebied van communicatie en afspraken maken en vooral je er ook aan houden. Begin november 2010 begint Hogeschool Zuyd met de bouw van de frames en het opbouwen van de auto‟s. Hiervoor heeft men vanaf 25 oktober de beschikking over een eigen ruimte binnen het gebouw in Heerlen. In dit laboratorium kunnen de studenten naar hartenlust al hun kennis in de auto‟s gooien. Het testen en fine-tunen gebeurt in de maand april. In de laatste week van mei wordt de race gereden op het circuit van Lausitz, onder Berlijn, in Duitsland.

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE (november 2010) De bouw van de auto's is verdeeld over verschillende teams met elk hun eigen opdracht. In blok 1 van het studiejaar 2010 - 2011 werken er op drie locaties teams aan de auto's. Op HSZ te Heerlen: een team dat zich bezig houdt met het ontwerpen van het frame Op ABK te Maastricht: een team dat de vorm van de waterstofbrandstofcel-auto ontwerpt. Op Xios Hogeschool Limburg te Hasselt (België): een team van de afdeling elektrotechniek dat werkt aan de schakeling van de zonnecellen op de panelen. Meer informatie: [email protected] 0-concept boek Ronald Rovers, lector aan Hogeschool Zuyd, heeft zondagmiddag de eerste exemplaren van zijn boek Towards 0-Impact Buildings and Built Environments uitgereikt aan gedeputeerde Bert Kersten van de provincie Limburg en burgemeester Paul Depla van Heerlen. In het boek zegt Rovers dat we een stap verder moeten gaan dan tot nog toe gebeurt om de dreigende klimaat- en grondstoffencrisis af te wenden. De presentatie van het boek gebeurde tijdens een bijeenkomst in De Wijk van Morgen op Avantis in Heerlen. Deze vond plaats in het kader van 10-10-10 en de eerste steenlegging van het tweede innovatieve gebouw in De Wijk van Morgen. Ronald Rovers vindt dat we, na 150 jaar lang geleefd te hebben in een wereld met roofbouw op grondstoffen, nu moeten toewerken naar een wereld die geen niet-hernieuwbare energie en grondstoffen verbruikt, geen emissies heeft, en niet het milieu belast. Ongeveer 150 genodigden waren getuige van de boekpresentatie. Daaronder 50 deelnemers aan het SB10 congres rond de 0-impact gebouwde omgeving, dat maandag 12 oktober begon. In het boek Towards 0-Impact Buildings and Built Environments schrijft Ronald Rovers dat de wereld dringend behoefte heeft aan een gesloten kringloop, waarin geen grondstoffen verspilt worden en het milieu niet wordt belast. “We moeten niet langer terugkijken naar het verleden en meten hoeveel foute zaken we verbeterd hebben. Nee, we moeten meten hoever we nog van het einddoel – de 0-impact gebouwde omgeving – verwijderd zijn. Alleen met zo‟n andere benadering kunnen we grote toekomstige problemen voorkomen.”

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE (november 2010) Zowel gedeputeerde Bert Kersten als burgemeester Paul Depla reageerden enthousiast op het boek en de aanpak, die Hogeschool Zuyd in De Wijk van Morgen aan de dag legt. Beiden zeiden overtuigd te zijn dat dit de manier is om daadwerkelijk een duurzaam gebouwde omgeving te realiseren. Want, aldus burgemeester Depla, het zijn de studenten van nu die daar morgen aan moeten werken. Het is daarom fantastisch met de studenten in de Wijk van Morgen te werken. Bert Kersten denkt dat zowel het hogeschoolproject als het boek bijdragen aan de inhaalslag die we moeten maken, omdat we op dit moment de potenties die de aarde ons biedt drie keer verbruiken. Het boek wordt uitgegeven door Technepress in Amsterdam en verschijnt wereldwijd bij boekhandels. Op de omslag van het boek staat een artist impression van het tweede gebouw dat nu in De Wijk van Morgen gebouwd gaat worden. Dit nul-energiegebouw is ontworpen door Leroy Merks en Roel Derkx, die vorig jaar bij de faculteit Bouw van Hogeschool Zuyd op dit plan zijn afgestudeerd. Mede auteurs zijn Jacques Kimman en Christoph Maria Ravesloot.

Project Waterstofregio Recentelijk is vanuit het budget van het project Waterstofregio het energie lab (A0.130) van Hogeschool Zuyd te Heerlen verrijkt met een installatie waarbij door middel van zonneenergie (4 panelen; ruim 3 m2 oppervlakte), water wordt gesplitst in waterstof en zuurstof (m.b.v. een waterstofgenerator) en opgeslagen. Deze waterstof wordt in een cilinder opgeslagen en kan daarna (op een moment waarop dat nodig is) weer gebruikt worden om energie te genereren (de omgekeerde reactie via een brandstofcel).

Op dit moment wordt de opstelling geïnstalleerd en getest door Ruud Boetes (Faculteit Life Sciences en Lectoraat Nieuwe Energie) en worden er instructies en opdrachten ontwikkeld om de installatie te kunnen gebruiken in het (reguliere) onderwijs.

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE (november 2010) Op zeer korte termijn zullen multidisciplinaire groepen van studenten (vooralsnog Werktuigbouwkunde, Elektrotechniek en Technische Bedrijfskunde) al gebruik gaan maken van deze installatie binnen hun opleiding. Uitgesloten is niet dat ook andere opleidingen geïnteresseerd raken om kennis te maken met de mogelijkheden om waterstof als alternatieve, duurzame energiedrager te gaan gebruiken en ook van deze installatie gebruik gaan maken. Voor het beheer van de installatie is Ernest Franssen (Onderwijsassistent Energie lab, Faculteit Techniek) verantwoordelijk. We hopen binnenkort de installatie te kunnen demonstreren aan iedereen die geïnteresseerd is in de mogelijkheden en potenties van waterstof als “Nieuwe Energie”. Daarnaast zijn we binnen het project vanuit het Lectoraat Nieuwe Energie nog steeds bezig met het (mede) ontwikkelen van multimediale, interactieve onderwijsmaterialen. We doen dit samen met 7 andere onderwijsinstellingen in Zuid-Nederland en Vlaanderen. Resultaat hiervan zal een compleet onderwijspakket worden toegankelijk via internet. Meer informatie: [email protected]

Expertisecentrum Technology & Design

De faculteiten Bouw, Techniek, Life Sciences en ICT hebben besloten het 23+ onderwijs, beter bekend als contractonderwijs, meer onder de aandacht te gaan brengen. In dit kader is mevrouw M.J. Notten met ingang van het nieuwe studiejaar benoemd tot accountmanager.

Ook binnen de technische omgeving zijn veranderingen en vernieuwingen aan de orde van de dag. De basiskennis is er. Maar er zijn ook veel nieuwe ontwikkelingen. Er wordt in 2010 vaak van een andere aanpak uitgegaan. Dat voelt niet altijd als bekend terrein. Hogeschool Zuyd kan bijdragen aan het upgraden/bijscholen van medewerkers. Dit kan op individuele basis maar zeker ook in groepsverband. Er zijn mogelijkheden om dit in de vorm van workshops of in-company trainingen te doen. Ook maatwerk (coaching) op individuele basis is mogelijk. Graag ben ik bereid tijdens een gesprek de mogelijkheden te bespreken. We hebben al diverse cursussen in ons reguliere aanbod. Bijvoorbeeld Milieumanagement en –Technologie, Projectmatig werken en Professioneel communiceren. Er zijn diverse instroommogelijkheden.

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE (november 2010) In het voorjaar van 2011 wordt een nieuwe training gegeven voor professionals die in de industrie verantwoordelijk zijn voor ontwerp, ontwikkeling en innovaties. De cursus heet “Creativity in Engineering”. In deze cursus leer je oplossingsgericht ideeën te bedenken, te ordenen, te ontwikkelen en te presenteren. Je leert “out-of-the-box” maar “to-the-point” oplossingen te bedenken. Je krijgt hiervoor tools aangereikt. De docent heeft o.a. werktuigbouwkunde gestudeerd. Heeft een ruime ervaring als ontwerper van machines en processen voor de voeding- en recycling industrie. Ik kan deze cursus van harte aanbevelen. Het is naar mijn idee een geweldige aanvulling op het bestaande. Een nieuwe, frisse kijk leren ontwikkelen. De realiteit niet uit het oog verliezen. Rond de jaarwisseling zullen we de cursusdata vaststellen.

Voor brochures, verdere informatie over de cursussen, maatwerkoplossingen of over de samenwerking met het expertisecentrum kunt u terecht bij Suzanne Has of Nicole Theunissen.

Hogeschool Zuyd Expertisecentrum Technology & Design Nieuw Eyckholt 300 Postbus 550 6400 AN Heerlen Tel. 045- 4006201 E-mail: [email protected] of [email protected]

NIEUWE ENERGIE IN DE GEBOUWDE OMGEVING SB10 SB10 vond plaats in Maastricht, Heusden-Zolder, Luik en Aachen, en wel van 11 tot en met 13 oktober. Het evenement telde 190 deelnemers en kende als thema „Towards 0-Impact Buildings and Built Environments‟. Grenzen en ambities werden verlegd door zowel de keynote sprekers als auteurs van papers. De meeste papers waren gericht op de 0-ambitie en noemden tevens de gevolgen van een dergelijke ambitie. Soms liep dit uit tot lijfelijke discussies na de presentaties. De presentaties volgden een centraal onderwerp (rode lijn). Enerzijds werd de behoefte om keuzes te maken (m.b.t. nieuwe energie) besproken en anderzijds de manier om geld te regelen om (energieke) veranderingen te steunen.

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE (november 2010) De bijeenkomst heeft een drietal kernconclusies opgeleverd.  Mensen kunnen een enorm verschil maken: mensen met een drive (streven), mensen met leiderskwaliteiten. Alle keynote sprekers waren hier voorbeelden van. Zij hadden allemaal dezelfde algemene boodschap: „Just start doing it‟. De Burgemeester van Güssing (Oostenrijk) kon dit verhaal het best verwoorden, namelijk met „It is always: we should, we could, we might, we try…. But it should be: we will and we do!‟ Hij maakte zijn woorden waar. Güssing produceert immers meer dan men verbruikt/gebruikt.  De voordelen van duurzaamheid dienen economisch kenbaar gemaakt te worden. Daarnaast moet men regionaal te werk gaan.  In de nabije toekomst moet men zich focussen op de prioriteiten en protocollen van het gebruik van land, water, materiaal, lucht en energie. De lering voor ons allemaal is dat wij (vandaag) moeten starten, leren tijdens het werk en hulp vragen aan deskundigen en andere die richting kunnen geven aan de 0-impact visie. Om tot snelle vermindering te komen van de broeikasgassen, moeten de elementen naar een 0-impact (0-invloed) regio worden geïmplementeerd. Daarnaast dient de gebouwde omgeving te worden veranderd in een 0-invloed bouwomgeving met een gesloten kringloop, voordat deze ons veranderd.

NIEUWE ENERGIE IN DE REGIO Kennis In Bedrijf 18 november is het weer zover, Kennis in Bedrijf (KIB). Het bruisende evenement voor studenten, medewerkers en externe relaties van Hogeschool Zuyd, om kennis te delen en contacten te leggen. Laat je informeren over trends, ontwikkelingen en onderzoeken op het gebied van kunsten, ondernemerschap, duurzaamheid en autonomie door middel van presentaties. Er zijn zes presentatierondes waaruit men kan kiezen (zie programma).

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE (november 2010) Programma 08.30 uur - 09.00 uur

Ontvangst / Opening

09.00 uur - 09.45 uur 10.00 uur - 10.45 uur 11.00 uur - 11.45 uur

Presentatieronde 1 Presentatieronde 2 Presentatieronde 3

12.00 uur - 13.00 uur

Lunch / netwerken

13.00 uur - 13.45 uur 14.00 uur - 14.45 uur 15.00 uur - 15.45 uur

Presentatieronde 4 Presentatieronde 5 Presentatieronde 6

16.00 uur - 16.15 uur

Uitreiking Kennis in Bedrijf-Prijs 2010

16.15 uur - 17.00 uur

Borrel

17.00 uur

Afsluiting

Er zijn twee hoogst interessante thema‟s te bezoeken op deze KIB- editie, namelijk op het gebied van duurzaam vervoer en nieuwe energie. Onder het thema „duurzaam vervoer‟ worden belangwekkende presentaties gegeven zoals: ‘Streetscooter’, ‘Limburg Elektrisch’, ‘Shell Ecomarathon’ en ‘Interreg ASTE, Towards Green Mobility’.

Wetenswaardig op het gebied van nieuwe energie, zijn de volgende presentaties: ‘Wat kan het leerwerkbedrijf Solar Solutions voor het MKB betekenen?’, ‘Transitie naar een duurzame energievoorziening in de Euregio’, ‘Eerste resultaten en perspectieven voor WATERSTOF in de regio Vlaanderen - Zuid-Nederland’ en ‘Het Groene Net, een lokaal duurzaam energiebedrijf i.o.’

NIEUWSBRIEF LECTORAAT NIEUWE ENERGIE (november 2010)

Limburgse Dag Van De Nieuwe Energie 12 april 2011 Vindt de 3e editie van de Limburgse dan van de nieuwe energie plaats. Een van de keynotesprekers is Peter Vadasz. Peter Vadasz is Burgemeester van Güssing (Oostenrijk) sinds 1992. Hij heeft tevens gewerkt als parlementslid van Burgenland van 1996 tot 2005. Vadasz kreeg de „Hans Kudlich Award‟ voor zijn verrichte diensten inzake milieubescherming. Ook de stad Güssing werd gehuldigd met de „Austrian Solar Energy Award‟ in 2004. Güssing staat bekend om zijn zelfvoorzienendheid op het gebied van energie. Dit doet men met biomassa. Onder Vadasz zijn er meer dan 1000 banen gecreëerd.

Colofon De nieuwsbrief wordt uitgegeven door het Lectoraat Nieuwe Energie. Heeft u vragen en/of opmerkingen neem dan contact op met Jean-Paul Stienen: [email protected]. Eindredactie: Werner Eussen: [email protected]. Bent u geïnteresseerd in de onderwerpen „nieuwe energie‟ en „duurzaam bouwen‟? Neemt u dan een kijkje op: http://www.ribuilt.eu/Onderzoeksgroepen/NieuweEnergie.aspx. Hier vindt u informatie over Lectoraat Nieuwe Energie en onze projecten en activiteiten. Daarnaast vindt u hier interessante nieuwsberichten, publicaties en informatie over evenementen op het gebied van duurzaamheid en nieuwe energie.