MANTELZORG M
A
G
A
Z
I
N
E
Zichtbaar blijven PAGINA 2
Waarom lid worden van een vereniging of cliëntenraad PAGINA 4
Mantelzorgers ontspannen PAGINA 10
APRIL 2016
33
VOORWOORD
2
Als mantelzorger zichtbaar blijven
het oog verloren worden. Je partner verandert, herkent je soms niet meer, of heeft een ander karakter. Ook sociaal zijn de gevolgen merkbaar. Uit onderzoek is gebleken dat het voor de mantelzorger moeilijker is zijn of haar sociale netwerk te onderhouden.
Als gemeente proberen we de mantelzorger te ondersteunen. Bij de zogenaamde keukentafelgesprekken die de gemeente voert, komt ook de mantelzorg aan de orde. Ondersteuning is mogelijk in diverse vormen. Praktisch kan hulp in de huishouding of begeleiding Voor mantelzorg kies je niet, het overkomt je. Een bekende stelling
al verlichting brengen. Een nog relatief onbekende vorm van
die maar al te waar is, zo ontdekken mantelzorgers telkens weer.
ondersteuning is aanvullende gesubsidieerde hulp in de huishouding.
Mantelzorg komt in veel gedaantes. Kinderen die voor hun bejaarde
Voor dit jaar is het in onze gemeente nog mogelijk zelf extra in te
moeder en/of vader zorgen en partners die voor elkaar zorgen zijn
kopen voor een bedrag van € 7,50 per uur.
ongetwijfeld de meest voorkomende vormen, maar er zijn ook andere vormen. Ouders van kinderen met een beperking. Omgekeerd:
Bij het Alzheimercafé en de mantelzorgsalon kunnen mantelzorgers
kinderen die juist voor hun ouders zorgen. Grootouders die
met lotgenoten ervaringen delen en even vrij zijn van de zorg. En als
onverwacht de rol van ouder weer op zich nemen.
de permanente zorg te zwaar wordt, kan een mantelzorgconsulent samen met de mantelzorger zoeken naar bijvoorbeeld passende
Het is mooi als je iets voor elkaar kunt betekenen, maar vaak is het
vormen van respijtzorg. Wellicht dat dit ruimte biedt om ook in deze
ook zwaar. Natuurlijk fysiek, de druk van verzorging, het huishouden
fase van het leven te kunnen genieten.
en soms ook nog het werk, het moet allemaal worden gecombineerd in beperkte tijd. Daarnaast mag ook het emotionele aspect niet uit
Wilbert Borgonjen, wethouder gemeente Brielle
Inhoud 03
Nieuws en wetenswaardigheden
07
Regionieuws
04
Hennie Kleijwegt
10
Ontspannen
12
Jonge mantelzorgers
‘Samen sta je sterker’ 05
Kapstok
13
Activiteitenrubriek
06
Mantelzorgpuzzel
16
Vrijwilligersvacatures
NIEUWS EN WETENSWAARDIGHEDEN Belastingaangifte: tips op www.Meerkosten.nl Leven met een ziekte of beperking brengt extra kosten met zich mee. Meerkosten voor zorg, vervoer, hulpmiddelen, aanpassingen en voorzieningen. Meerkosten omdat het dagelijks leven voor mantelzorgers duurder is dan voor anderen. Verschillende regelingen compenseren die meerkosten. Die compensatie is nooit volledig, maar de regelingen helpen wel. Op deze website staat informatie over: • De aftrek van zorgkosten bij de aangifte inkomstenbelasting • De aftrek van uitgaven voor tijdelijk verblijf thuis van gehandicapte verwanten • Andere belastingvoordelen voor chronisch zieken en gehandicapten • Andere inkomensondersteuning
Wat is het effect van Ik Zorg Voor Jou? Aandacht in de Tweede Kamer, trending topics, meer dan een miljoen kijkcijfers… Is Mezzo na een paar uitzendweken tevreden met het effect van het RTL4 televisieprogramma Ik Zorg Voor Jou met Peter van der Vorst? Ja zeker! Er wordt over mantelzorg gepraat, moeilijke onderwerpen worden niet gemeden, collega-organisaties volgen het programma en twitteren fanatiek over hun zienswijze, tips en aanpak voor mantelzorgers. Kortom, de zichtbaarheid van mantelzorgers wordt vergroot en daar was het Mezzo om te doen. Is er kritiek? Is er dan helemaal niks op aan te merken? Zeker wel; het zorgteam is geen afspiegeling van de (regionale) werkelijkheid, de hulp die wordt geboden is niet (altijd) structureel en er lukken dingen nu wel, die zonder camera nooit van de grond waren gekomen. Mezzo is het eens met al deze kritieken. Het programma is helaas niet dé handleiding hoe je als mantelzorger overeind blijft in deze veranderende zorgwereld.
Toekomstagenda informele zorg Staatssecretaris Martin van Rijn ontving 26 januari 2016 de herziene druk van de Toekomstagenda informele zorg en ondersteuning. De Toekomstagenda bevat aanbevelingen en aandachtspunten op vijf thema’s rondom informele zorg en ondersteuning. Voor elk thema zijn door een werkgroep acties geformuleerd waar koepelorganisaties, aanbieders, cliëntorganisaties, overheden en andere betrokkenen mee aan de slag kunnen. Het is vooral belangrijk dat deze acties zichtbaar worden in de lokale praktijk. De vijf thema’s • verbetering van de samenwerking tussen formele en informele zorg; • goede toerusting en ondersteuning van mantelzorgers en zorgvrijwilligers; • deskundigheidsbevordering van beroepskrachten met name als het gaat om de samenwerking met mantelzorgers en zorgvrijwilligers; • betere aansluiting bij nieuwe vormen van vrijwilligerswerk; • informele ondersteuning om maatschappelijk actief te blijven.
Nieuwe mantelzorgcijfers vragen om vernieuwde kijk Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat Nederland vier miljoen mantelzorgers telt. Daarvan voelt 1 op de 10 zich zwaar belast en 1 op de 3 verliest weleens geduld. Dit komt vaker voor als zij zich door het helpen belast voelen. Deze overbelasting is te voorkomen met goede ondersteuning. Voorkomen is daarbij beter dan genezen, volgens Mezzo. Liesbeth Hoogendijk, directeur Mezzo: ‘Het is geweldig om te zien dat meer dan 80% van de mantelzorgers een goed gevoel krijgt van het helpen. We staan voor de uitdaging om die 80% op dit positieve niveau te houden en die 20% - naast ondersteuning - weer meer te laten genieten van de mooie kanten van mantelzorg. Ook moeten we hen beter de weg wijzen, want uit het onderzoek blijkt dat 2 op de 5 mantelzorgers de mogelijkheden voor ondersteuning niet kent.’ Het onderwerp ondersteuning komt vaak pas ter sprake als bij de mantelzorger het water al aan de lippen staat. Mezzo wil juist voorkomen dat mantelzorg zwaar wordt.
Kijkje in de mantelzorgkeuken Dit programma geeft wél een kijkje in de mantelzorgkeuken. Wat doet het met je als je beseft dat je leven heel anders loopt dan verwacht, voor welke dilemma’s kom je te staan, hoe moeilijk is het om hulp te aanvaarden (voor de ander, laat staan voor jezelf!) en hoe gemakkelijk het is om je ogen – onbewust - te sluiten voor het leed van je omgeving. Het levert bewustwording: ‘goh, ik kan ook wel een keertje koken voor mijn buurvrouw’ én (h)erkenning: zoals de tweet: ‘Het lijkt wel of ik naar mezelf kijk’.
Gratis cursus ‘Mantelzorg & Werk’ en onderzoek Dit is een oproep voor mantelzorgers met betaald werk. Aanmelden kan per direct en doorlopend. De cursus • Is ontwikkeld door het Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid (AMC Amsterdam). • Is gratis en kunnen mantelzorgers met het cursusmateriaal zelf doen waar en wanneer het hen het beste uitkomt, bijvoorbeeld thuis.
3
• Probeert te helpen met de rol van verzorger én het combineren van zorg met werk en sociaal leven. De oefeningen, ondersteunende teksten, en tips, zijn gericht op het invulling geven aan mantelzorg en op het beter samen laten gaan van zorg met werk en sociaal leven. • Is er voor personen van 23 jaar en ouder, die minimaal 12 uur per week betaald werk doen, en die mantelzorg verlenen voor minimaal 2 uur in de week en er last (stress) van ondervinden. • Wordt wetenschappelijk onderzocht. • Heeft twee startmomenten (direct na aanmelding of acht weken na aanmelding, het startmoment is afhankelijk van de cursistengroep), 150 personen kunnen meedoen. Aanmelden Is deze cursus iets voor u? En bent u bereid met het onderzoek mee te doen door een vragenlijst in te vullen (1 keer na aanmelding, 1 keer na 4 weken, 1 keer na 8 weken; invullen duurt zo’n 15 minuten) en aan het eind uw mening over de cursus te geven? Neem dan contact op met onderzoeker dr. Edwin Boezeman via T 020 566 5340 of per email
[email protected].
Koning bezoekt SIZ Twente
Koning Willem-Alexander heeft als beschermheer van het Oranje Fonds een werkbezoek gebracht aan Stichting Informele Zorg Twente. De koning was in het bijzonder geïnteresseerd in het project Ervaringsmaatjes, één van de maatjesprojecten die worden gesteund door het Oranje Fonds. Bij het werkbezoek waren vier van deze koppels aanwezig om in gesprek te gaan over de ervaringen tot nu toe. De ervaringsmaatjes en jonge mantelzorgers vertelden over het leven met ziekte en zorg in het gezin en de motivatie om andere mensen te helpen. Zijne Majesteit was bijzonder geïnteresseerd en bewonderde deze jonge mensen voor hun inzet. Ervaringsmaatjes zijn jong volwassen vrijwilligers en stagiaires die uit eigen ervaring weten hoe het is om op te groeien met zorgen in het gezin. Het ervaringsmaatje wordt gekoppeld aan een jonge mantelzorger tussen de 7 en 21 jaar die wel een steuntje in de rug kan gebruiken. In 2014 won SIZ Twente met dit idee de Nationale Zorg Vernieuwingsprijs en in mei 2015 werd het initiatief bekroond met een prijs van het fonds ‘Soldaat van Oranje’, een fonds op naam van het Oranje Fonds. Inmiddels worden 23 jonge mantelzorgers ondersteund door 14 ervaringsmaatjes.
4
HENNY KLEIJWEGT
Waarom lid worden van een vereniging of cliëntenraad?
‘Samen sta je sterker’ Hennie Kleijwegt (58) is al bijna dertig jaar mantelzorger. Van zijn zes kinderen hebben de oudste twee zoons de diagnose schizofrenie. Een dochter kreeg op jonge leeftijd kanker waardoor ze half blind werd. Bovendien kreeg ze epilepsie. Hennie werd lid van Ypsilon, vereniging van familieleden en naasten van mensen met een verhoogde kans op psychose. ‘Verenigingen als Ypsilon zijn nuttig en noodzakelijk.’
‘Ypsilon is een familievereniging. Daar kan niks tegenop. Het is zo prettig om contact te hebben met lotgenoten. Soms ook op landelijk niveau omdat sommige vormen van psychoses nu eenmaal niet veel voorkomen. Daarnaast is het goed dat een vereniging de belangen behartigt van de doelgroep op verschillende niveaus. Bijvoorbeeld bij de Wmo-adviesraad, maar ook bij een landelijk platform voor GGZ-mantelzorgers.’
Spanningen ‘Je kunt gerust zeggen dat de training interactievaardigheden die ik samen met mijn vrouw via Ypsilon heb gevolgd, ons huwelijk heeft gered. Veel relaties zijn niet bestand tegen de spanningen die psychotisch gedrag met zich meebrengen. Mantelzorgers die niet eerder te maken hadden met psychoses hebben geen idee waar ze in terecht komen, wat ze kunnen verwachten en hoe lang het gaat duren. Je loopt het risico om volledig op te branden. Dan is het heel prettig om je verhaal te kunnen doen bij een vereniging als Ypsilon of om mee te doen aan een gespreksgroep.’
Zorg & Zo
Verhalen Hennie werkt bij Ypsilon in de automatisering en doet mee aan projecten, bijvoorbeeld psychosepreventie en het familiecafé. Daarnaast heeft hij telefoondiensten. ‘Ik hoor zulke schrijnende verhalen. Ouders met depressieve kinderen, familie van verwarde personen. Het komt voor dat ik ruim twee uur met iemand aan de telefoon zit. Als ik iemand kan helpen, dan geeft dat voldoening. Toen ik voor het eerst in contact kwam met Ypsilon, was ik ook blij dat ik mijn ervaringen kon delen met mensen die me begrepen.’
Verwarde mensen ‘Het zou natuurlijk ideaal zijn als de vereniging op den duur overbodig wordt omdat de zorg zo goed geregeld is in Nederland dat het niet meer nodig is. Dat zie ik voorlopig niet gebeuren. Integendeel. Als gevolg van onder andere bezuinigingen neemt het aantal verwarde mensen op straat toe. Daarom is het goed dat verenigingen of cliëntenraden hun kennis en kunde inzetten om de politiek scherp te houden. Ook dat is een goede reden om lid te worden. Met vereende krachten bereik je altijd meer.’ Conclusie: Een patiëntenvereniging kan veel voor u betekenen als mantelzorger en de persoon waar u zorg voor heeft. Kijk of er een passende vereniging voor uw situatie is.
Djanko
KAPSTOK
Haperende hersenen In dit boek geeft Iris Sommer mensen met verschillende aandoeningen een gezicht en een stem. Aan de hand van hun ervaringen worden ontstaan, verschijnselen, diagnostiek en behandeling toegelicht. Of het nu gaat om de ziekte van Parkinson, schizofrenie, bipolaire stoornis, alzheimer, multiple sclerose, dwangstoornis, de ziekte van Huntington, een ticstoornis of niet-aangeboren hersenaandoeningen: hersenaandoeningen hebben veel met elkaar gemeen.
en wil ik dat wel? En hoe ga ik dat doen?’ Met de documentaire ‘Op zoek naar mijn zusje’ wil Debby laten zien wat het betekent om de verantwoordelijkheid voor je eigen zus te dragen. Want steeds meer brussen worstelen met de zorgtaak die op hen afkomt. ‘In een participatiesamenleving, waarin de mogelijkheden tot professionele zorg langzaam verdunnen, kan dit als een zware last voelen’, aldus Debby. De documentaire Op zoek naar mijn zusje is op 9 maart in première gegaan in Rotterdam.
5
Houvast-project officieel van start Het Houvast-project is een bijzonder project dat gedragen wordt door verschillende organisaties in de zorg. Stichting PAL Kinderpalliatieve Expertise, KinderThuisZorg en enkele partijen ontwikkelden speciaal voor ongeneeslijk zieke kinderen en hun gezinnen de ‘hou me vast’- en ‘vergeetme niet’-doosjes en de daaraan gekoppelde websites.
Een kind met kansen
Ze leiden tot klachten die tot op zekere hoogte vergelijkbaar zijn, net als de mogelijkheden tot preventie en behandeling. En dat is geen wonder, want deze aandoeningen treffen allemaal hetzelfde brein. Haperende hersenen is geschreven in samenwerking met de Hersenstichting en bevat een inleiding van Dick Swaab. Het werpt ook een blik in de toekomst: wat valt er op korte en lange termijn aan medische ontwikkelingen te verwachten.
In Een kind met kansen deelt Odet Stabel hoe het is als je leven van de ene op de andere dag zo drastisch verandert. Maar óók: hoe zielsveel je van een in wezen zo onvolmaakt wezen kunt houden. Hoe je kunt leren genieten van de kleine dingen. Ze beschrijft hoe ze, hoe zwaar het ook was en is, dit leven heeft leren leven. Hoe ze haar (unieke) weg heeft gevonden. Een weg die tevens, met minstens zoveel obstakels, naar de adoptie van haar dochter Almaz heeft geleid. Het boek is kortom een verslag van de wording van een bijzonder gezin, met als rode draad het woord aanvaarden: het vermogen het leven in al zijn facetten te omarmen.
Iris Sommer Uitgeverij: Balans, Uitgeverij ISBN 9789460030581 €18,95
Op zoek naar mijn zusje Debby van der Schuit weet als geen ander hoe het is om de verantwoordelijkheid te hebben voor een zus met een beperking. ‘Er komt een hele grote verantwoordelijkheid bij mij te liggen. Dat riep vragen op als kan
De doosjes en de websites www.houmevast.nl en www.vergeet.meniet.nl zijn bedoeld om moed, energie en houvast te geven en om het kind en gezin te helpen mooie momenten en herinneringen te creëren als het afscheid dichtbij is.
Ma Hartverscheurend boek van Hugo Borst over zijn dementerende moeder, liefdevol en met veel gevoel geschreven. Hugo Borst vindt ‘mantelzorger’ een raar woord, maar hij is het wel. Al drie jaar verzorgt hij zijn zesentachtigjarige moeder, die aan dementie lijdt. Op ontroerende en vaak geestige wijze schrijft hij over de ingrijpende gevolgen van haar aftakelende geest. Ook beschrijft hij hoe de onvermijdelijke verhuizing naar een verpleeghuis verloopt. Intussen haalt hij herinneringen op aan zijn jeugd en aan zijn moeder in betere tijden. Ma is een liefdevol en prachtig geschreven portret van een moeder en haar zoon.
In dit boek komen twee thema’s samen: het (leren) leven met een meervoudig complex gehandicapt kind en de lange weg van adoptie. Waar enerzijds alle hoop uit handen wordt geslagen, een toekomst wordt ontnomen, groeit anderzijds nieuwe hoop, op een andere toekomst. Odet Stabel Uitgeverij Elikser ISBN 9789089548139 € 19,95 Hugo Borst Uitgeverij Lebowski ISBN 9789048826704 € 17,50
6
MANTELZORGPUZZEL
Mantelzorgpuzzel R
E
I
Z
E
N
E
T
I
U
B
W
D
N
A
R
T
S
O
C
I
A
A
L
V
E
R
T
R
O
U
W
E
N
O
N
R
A
T
N
E
S
N
A
D
J
I
T
I
S
K
C
M
U
S
E
U
M
P
T
J
K
F
A
M
I
L
I
E
L
J
P
H
E
I
M
N
E
D
N
E
I
R
V
E
O
E
P
N
T
A
Z
P
L
U
H
I
Z
T
I
E
T
I
S
I
V
N
N
D
E
S
N
E
E
E
E
G
R
O
Z
N
B
E
G
R
R
L
A
C
H
E
N
C
O
N
T
A
C
T
R
E
L
A
X
BEZOEK BUITEN CAMPING CONTACT DANSEN FAMILIE FIETSEN HULP LACHEN MUSEUM PLEZIER REIZEN
Wanneer u alle woorden hebt weggestreept in de woordzoeker (van links naar rechts, van rechts naar links, verticaal en diagonaal) kunt u met de overgebleven letters een woord maken. Stuur deze oplossing naar antwoordnummer (postzegel niet nodig) : Mantelzorgondersteuning TAV Mantelzorgpuzzel Antwoordnummer 3214 3300 VB Dordrecht Of mail het juiste antwoord naar:
[email protected] Onder de juiste inzendingen wordt een VVVcadeaubon ter waarde van € 25,- verloot. Vergeet bij uw oplossing niet uw adres te vermelden.
RELAX RESPIJT SOCIAAL STRAND TIJD VAKANTIE VERTROUWEN VISITE VRIENDEN VRIJHEID WANDELEN ZORG
Zorgbelang Platform Mantelzorg Zuid-Holland Zuid Ook de mantelzorger wil cliëntondersteuning Mensen die zorg en/of ondersteuning nodig hebben, kunnen een beroep doen op gratis onafhankelijke cliëntondersteuning. Ook mantelzorgers kunnen hier gebruik van maken. Het Platform Mantelzorg Zuid-Holland Zuid (ZHZ) vindt dat dit beter bekend gemaakt moet worden door gemeenten. Wat doet een cliëntondersteuner Samen met de cliëntondersteuner gaat de cliënt na welke zorg en/of ondersteuning nodig is. Dat kan variëren van hulp bij het huishouden, een woningaanpassing, begeleiding of opname in een verpleeghuis. Ook kijken ze samen wat de cliënt zelf kan, wat kan de mantelzorger, het sociale netwerk en van welke algemene voorzieningen kan de cliënt gebruik maken, zoals een boodschappenservice of tafeltje dekje. De cliëntondersteuning staat naast de cliënt. Hij/zij stelt geen indicatie. Dat doet de Wmo-consulent of de wijkverpleegkundige of het CIZ. Dat is afhankelijk van welke zorg en/of ondersteuning nodig is. Een goede voorbereiding op de indicatie is het halve werk
De meeste gemeenten wijzen cliënten op de mogelijkheid van ondersteuning bij de indicatie (in de Wmo wordt dit ook wel ‘het gesprek aan de keukentafel’ genoemd). Gemeenten schrijven bijvoorbeeld dat een familielid of kennis aanwezig mag zijn. Als mensen niemand hebben, kunnen ze een beroep doen op een cliëntondersteuner. Uit contacten met mantelzorgers horen we vaak dat zij ook behoefte hebben aan ondersteuning om het indicatiegesprek voor te bereiden. Het is dus niet alleen de cliënt zonder mantelzorger, die een beroep kan doen op cliëntondersteuning, maar de cliënt én de mantelzorger hebben de mogelijkheid om hier gebruik van te maken. We hebben hier eind vorig jaar een advies over uitgebracht naar alle Wmo-adviesraden in de regio Drechtsteden. Zij geven ons advies door aan de gemeenten. Cliëntondersteuning Wilt u cliëntondersteuning? Dan kunt u een beroep doen op MEE, www.meeplus.nl Heeft u een Wlzindicatie? En kunt u ondersteuning gebruiken bij het vinden van goede zorg? U kunt kosteloos en direct terecht bij een consulent van MEE, www.meeplus.nl of bij Zorgbelang Zuid-Holland, www.zorgbelang-zuidholland.nl.
REGIONIEUWS
7
Dordrecht Mantelzorgcompliment De gemeente Dordrecht waardeert mantelzorgers met een compliment. Een compliment in de vorm van een pakket van cheques voor huishoudelijke ondersteuning, cadeaubonnen en korting op uitrijkaarten van in totaal een waarde van circa € 200,00. Bent u mantelzorger of kent u een mantelzorger en is degene aan wie de mantelzorg geboden wordt een inwoner van de gemeente Dordrecht dan kunt u een compliment aanvragen. Voor de aanvraag van het compliment wordt wel het criterium gehanteerd dat u langer dan drie maanden en/of meer dan acht uur per week mantelzorg dient te verlenen. U ontvangt de uitleg en het formulier waarmee u deze aanvraag kunt doen per post als u reeds bekend bent mij MEE. Maar mocht u nog andere mantelzorgers kennen, die nog niet ingeschreven staat dan is ons advies hen te attenderen op het compliment. Mantelzorgers kunnen het aanvraagformulier vinden op www.dordrecht.nl/mantelzorgverklaring, het formulier dient dan ingevuld en ondertekend te worden om vervolgens te mailen naar mantelzorgcomplimentdordrecht@ meedrechtsteden.nl. Uiteraard kunt u het ook op de post doen naar MEE Drechtsteden, Postbus 3016, 3301 DA Dordrecht. Heeft u nog vragen over het compliment neem dan gerust contact op met MEE Drechtsteden. Dit kan via het telefoonnummer T 078 750 89 00 (servicebureau MEE Drechtsteden)
Nieuwe activiteiten In Dordrecht is naast de bijeenkomsten en cursussen voor mantelzorgers ook een aantal nieuwe initiatieven ontwikkeld. Kent u de mantelzorginloop al? Elke eerste dinsdag van de maand bent u welkom in de Admiraal tussen 13.30 – 15.30 uur voor een creatief, ontspannend programma. U kunt ook aansluiten bij de wekelijkse wandelgroep: op woensdagmorgen van 10.00 – 11.00 in de Prinsemarij voor een half uur wandelen en een kopje koffie. Wandel gezellig mee met de dames van Vitamine W.
BUURbook De wijken Crabbehof, Sterrenburg, Oud en Nieuw Krispijn, Wielwijk, Reeland zijn aangesloten bij BUURbook. Hier houden bewoners, ondernemers en professionals elkaar op de hoogte van alles in de buurt: van spontaan feestje tot serieus plan. Je kunt er een maatje zoeken / vinden voor jezelf of degene voor wie je zorgt, hulp zoeken of vragen bij klusjes (strijken, de tuin doen, lamp ophangen). Makkelijk en dichtbij. Maak een account aan op www.buurbook.nl
Dordrecht helpt via WeHelpen.nl Dordrecht gaat aan de slag met WeHelpen.nl. Diverse organisaties in de stad ondersteunen dat en inmiddels zijn er al enige tientallen Dordtse accounts. WeHelpen.nl is een digitale marktplaats waar bewoners met een vraag en bewoners met een aanbod elkaar kunnen vinden. Op de website van WeHelpen staat: Iedereen kan zich gratis aanmelden om hulp te bieden of hulp te vragen. Zo kun je elkaar gemakkelijk zoeken en vinden. En maak dan bijvoorbeeld in het wijkcentrum of bij de bibliotheek een afspraak om te kijken of het klikt. Wie kan er af en toe best wat hulp gebruiken? Maar wat als familie en vrienden even geen tijd vrij kunnen maken of ver weg wonen? Dan kan WeHelpen.nl een handje helpen. Vind de Dordtenaar die wat voor je kan betekenen.
Het gaat om bijvoorbeeld kleine klusjes, dingen ophangen, gezelschap, samen wandelen, vervoer, computerproblemen, (samen) koken, boodschappen en nog veel meer. Ook een vraag of wilt u hulp aanbieden? Ga naar www. wehelpen.nl en meld u aan. In Dordrecht wordt WeHelpen ondersteund door: Rabobank, MEE Drechtsteden, SSKW, Vrijwilligershuis Drechtsteden, Vivenz, Flexus Jeugdplein, Sociaal Teams, gemeente Dordrecht.
Zwijndrecht Mantelzorgcheque In de afgelopen tijd hebben tientallen nieuwe mantelzorgers zich ingeschreven bij MEE Drechtsteden. Zij hebben inmiddels per post een mantelzorgcheque thuis gestuurd gekregen. Met deze cheque kunnen mantelzorgers voor een bedrag van € 150,- diensten inkopen zoals huishoudelijke hulp, maaltijden en activiteiten. Komend jaar zal er verder gewerkt worden aan het uitbreiden van het aanbod.
Vivera Wijkteam Enige maanden geleden zijn de Vivera Wijkteams van start gegaan. Bij het wijkteam kan men terecht voor allerlei vragen op het gebied van wonen, zorg, welzijn en inkomensondersteuning. U kunt telefonisch contact op nemen met het team via T 078 770 87 87. Ook kunt u mailen naar
[email protected].
Mantelzorger in beeld Eind 2015 is het onderzoek onder mantelzorgers ‘De mantelzorger in beeld’ afgerond. Het doel van dit onderzoek was het in kaart brengen van de leef- en zorgsituatie van mantelzorgers en de behoefte aan ondersteuning en verbetering op dit gebied. Hiervoor is tijdens enkele bijeenkomsten zeer intensief gesproken met mantelzorgers
8
REGIONIEUWS keer in de zes weken bij elkaar komen om hun verhaal te delen, te vertellen waar ze mee zitten en wat ze de voorgaande weken meegemaakt hebben. Alles wat hier besproken wordt, blijft in de groep. Ook u bent van harte welkom. Voor nadere informatie kunt u bellen naar Marja van der Feest, T 078 691 83 85 of Nel Groenendijk , T 078 691 74 62. Ook kunt u op de landelijke site kijken van de stichting Laybrint-In Perspectief www. labyrintinperspectief.nl
met een verschillende achtergrond en met verschillende zorgvragen te maken hebben. Uit dit onderzoek is het verhaal van ‘Theo’ gekomen. Het verhaal van Theo is samengesteld uit de verschillende kenmerken van mantelzorgers uit Zwijndrecht.
Hendrik-Ido-Ambacht Mantelzorgcompliment De actie om een mantelzorgcompliment aan te vragen is afgesloten. Bij de aanvraag zat een vragenlijst om na te gaan waar de Ambachtse Mantelzorgers behoefte aan hebben. Een aspect wat er uitsprong was de vraag naar een mantelzorgpas: een pas die korting biedt bij aankopen van de plaatselijke winkeliers. De meeste mantelzorgers die het compliment aanvroegen, zorgen voor iemand in de thuissituatie.
Inloop Wielstaete In deze inloop staan ontmoeting en contact centraal.Er worden naar behoefte leuke activiteiten geboden en iedereen is welkom. Er is altijd koffie met.. tegen kleine vergoeding verkrijgbaar. Het is een prettige plek waar mensen contact met elkaar hebben. Het bezoeken van de inloop brengt structuur en geeft invulling aan de dag. De inloop is gevestigd in ontmoetingscentrum Wielstaete. Het gebouw is goed bereikbaar, er zijn voldoende parkeerplaatsen en er is een bushalte aan de Kijfhoekstraat. De openingstijden zijn: maandag van 9.00 tot 17.00 uur, donderdag van 9.00 tot 13.00 uur en vrijdag eveneens van 9.00 tot 13.00 uur.
Alblasserdam Heleen Visser, mantelzorgconsulent Per 1 januari 2016 werkt Heleen Visser, consulent Mantelzorg bij MEE Drechtsteden, ook bij de Stichting Welzijn Alblasserdam (SWA). Heleen houdt zich bezig met individuele gesprekken met mantelzorgers, de maandelijkse bijeenkomsten en het vindenverbinden-verlichten en versterken van de mantelzorgers in het samenspel met de zorgen welzijnsinstellingen in Alblasserdam. Heleen is op dinsdag en woensdag bij Stichting Welzijn Alblasserdam, T 078 2021220 en op donderdag bij MEE Drechtsteden T 078 750 89 00.
Regio Drechtsteden Samenwerking Ketenzorg dementie In Alblasserdam wordt hard gewerkt om van de gemeente een dementievriendelijke gemeenschap te maken. Onderzoek laat zien dat het aantal mensen met dementie(en daarmee de druk op familie/mantelzorgers) zal toenemen. Enkele feiten op een rij: - Mantelzorgers leveren gedurende gemiddeld 5 jaar gemiddeld 20 uur zorg aan hun naaste met dementie. - 82% van de zorgende familieleden is overbelast of loopt risico op overbelasting. - Partners van mensen met dementie hebben 4x zo grote kans op depressie als mensen met een partner zonder dementie Onder andere om deze redenen is een dementievriendelijke gemeenschap noodzakelijk. Hier wordt het taboe op dementie doorbroken en gaat iedereen er normaal mee om: de bakker, de supermarkt, de buren, de wijkagent e.d. Daar mag je iets vergeten, word je thuisgebracht en is begrip voor hen en voor u als mantelzorger. Samen met allerlei instellingen in Alblasserdam wordt gestreefd om mensen met dementie zo volwaardig mogelijk te laten deelnemen aan de samenleving. Ook mantelzorgers hebben er profijt van als er voldoende activiteiten en opvang geboden wordt voor de mensen met beginnende dementie. Dit verbetert de levenskwaliteit van de zorgende familieleden, bevordert acceptatie en voorkomt sociaal isolement en eenzaamheid onder mantelzorgers. U kunt uw situatie met een consulent bespreken of tijdens de mantelzorgbijeenkomsten in de Alblashof vragen stellen en ervaringen uitwisselen.
Gesprekgroep Labyrint- In Perspectief Het kan een grote zorg zijn om samen te leven met iemand die psychische problemen heeft. Het kan spanningen veroorzaken in het dagelijkse leven en men weet er vaak niet mee om te gaan. Het is moeilijk om er met familie of vrienden over te praten vanwege onbegrip. Het kan heel bevrijdend zijn om met lotgenoten te praten. In Alblasserdam is een praatgroep van lotgenoten die één
Veranderende positie afdeling Mantelzorg MEE Sinds de veranderde wetgeving per 1 januari 2015 is het merkbaar dat de druk op de mantelzorgers toeneemt. De overheid vereist dat de gemeenten en zorgprofessionals bij zorg en ondersteuning meer letten op de mogelijkheden voor informele zorg (= mantelzorg en vrijwilligers). In de praktijk betekent dit dat de inzet van mantelzorgers (nog) meer bekeken wordt. Soms zijn er nog mogelijkheden en soms is dit maximaal benut: het gevaar van overbelasting en uitval ligt dan om de hoek. Om te voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken is bewustwording, (h)erkennen van mantelzorgers nodig bij vrijwilligers, professionals en andere zorgverleners. De afdeling mantelzorg van MEE Drechtsteden heeft er een taak bijgekregen door deze ontwikkeling. De consulenten Mantelzorg gaan zich meer richten op het informeren, adviseren en trainen van professionals, zodat zij mantelzorgers herkennen en kunnen ondersteunen in hun rol, positie en zorgtaken. Wij gaan meer als advies- expertisecentrum fungeren met als doel: een goed samenspel te bevorderen tussen zorgvrager, mantelzorger, de professionals en de vrijwilligers. Samen sta je sterk en daar moet de mantelzorger profijt van ondervinden.
REGIONIEUWS Vier peilers • Vinden: samen met andere professionals meer mantelzorgers in beeld te krijgen. • Verlichten: mantelzorgers ondersteunen door informatie op maat, advies, emotionele steun/scholing, tijdige vervanging van zorg (even niet hoeven zorgen), praktische en materiele hulp. • Versterken: mantelzorgers faciliteren om mee te denken in beleidsontwikkelingen. • Verbinden: het samenspel en afstemming bevorderen tussen zorgvragers, mantelzorgers, professionals, vrijwilligers. Uiteraard blijft de mantelzorgondersteuning zoals u die kent bestaan. U kunt bij de mantelzorgconsulenten terecht voor informatie, advies en kortdurende ondersteuning. Zodat u kunt blijven zorgen voor de ander, in een goede balans met uzelf. De afdeling mantelzorg kan dit niet alleen en daarom zullen andere zorg- en welzijnsprofessionals hierin ook groeien en mede ondersteuning gaan bieden aan mantelzorgers. En wij delen onze expertise en ervaringen met die professionals om u als mantelzorger zo goed mogelijk te kunnen ondersteunen.
Regio Zuid-Hollandse Eilanden Gemeenten Brielle en Westvoorne Maandag 29 februari 2016 hebben de wethouders van Brielle, Hellevoetsluis en Westvoorne mantelzorgers symbolisch de eerste mantelzorgpas overhandigd aan mantelzorgers
9
Team Mantelzorg- en Vrijwilligersondersteuning MEE Drechtsteden: Anne Nagtegaal, Emilia dos Santos, Karin van Vugt, Chantal Kruithof, Natascha Hessels, Lenie de Pater en Heleen Visser
woonachtig in de desbetreffende gemeenten. De gemeenten Brielle, Hellevoetsluis en Westvoorne hebben de handen ineen geslagen en introduceren, samen met lokale winkeliers en ondernemers, de Mantelzorgpas Voorne. Een persoonlijke blijk van waardering en een steuntje in de rug. Daarmee willen ze zeggen: wij zien wat u allemaal doet voor uw naasten. De ingeschreven mantelzorgers bij MEE worden via een brief geïnformeerd op welke wijze zij in aanmerking kunnen komen voor de mantelzorgpas. Op de website: mantelzorgvoorne.nl kunnen mantelzorgers die nog niet staan ingeschreven bij MEE het aanvraagformulier direct online invullen. Per gemeente staat aangegeven waar men terecht kan bij vragen.
Versterking Consulente Anke van Heusden zal het team Zuid-Hollandse Eilanden in 2016 versterken. Anke zal zich inzetten voor de individuele mantelzorgers. Daarnaast zal zij zich ook inzetten voor collectieve activiteiten zoals de cursus ‘De Zorg de Baas’. Ook zal zij professionals informeren, adviseren en trainen zodat zij mantelzorgers beter kunnen ondersteunen.
Mirande Loijens, Ellen van Vliet en Anke van Heusden. Foto: Martin van Gurp
Voor wie is mantelzorgondersteuning bedoeld? Mantelzorgondersteuning van MEE is er voor iedereen die langdurig en intensief zorgt voor een ander met een chronische aandoening of beperking. Als u een vraag heeft of u wilt advies over uw situatie, dan kunt u contact opnemen met MEE. U kunt MEE Drechtsteden bereiken via T 078 750 89 00, MEE Zuid-Hollandes Eilanden via T 0181 33 35 07. De diensten van MEE zijn kosteloos en u heeft geen doorverwijzing nodig.
10 U I T G E L I C H T
Manieren voor mantelzorgers om te ontspannen Mantelzorginloop
Wandel mee met Vitamine W
Kiertie Autar-Ramautar bezoekt regelmatig de Mantelzorginloop in Dordrecht. Ze vertelt enthousiast over wat deze maandelijkse inloop voor haar betekent.
Wandelen met Vitamine W betekent onder begeleiding van Corine Bouma en Miranda van der Velde samen wandelen in de natuur. Wandelen is gezond voor lichaam en geest. Dertig minuten is al genoeg voor een positief effect. Het samen wandelen verbindt. Corina en Miranda vertellen enthousiast over Wandel mee met Vitamine W.
‘De mantelzorginloop is een bijeenkomst waar mantelzorgers elkaar kunnen ontmoeten in een ontspannen sfeer, elkaar kunnen informeren en ervaringen kunnen delen. Deze inloop wordt op elke eerste dinsdag van de maand gehouden in de Admiraal in Wielwijk. Het biedt de mantelzorgers in Dordrecht de mogelijkheid om even tijd voor zichzelf te hebben onder genot van koffie / thee. Het is een gezellige leerzame middag waar je de kans krijgt om vrienden te maken met vrouwen, die zelf heel goed weten wat het betekent om mantelzorger te zijn. ‘Aan de hand van een thema en onder deskundige begeleiding ben je als deelnemer creatief bezig met een werkstukje. Je vergeet alle zorgen en problemen, een time-out in de dagelijkse sleur. Tijdens deze activiteit raak je ontspannen, krijg je nieuwe impulsen en energie, hetgeen zorgt voor een beter balans in lichaam en geest.’ ‘De meerwaarde voor mezelf is: allereerst onder de mensen te zijn. Een gezellig “uitje”. Vriendelijke vrouwen en gastvrije begeleiders van MEE ontmoeten, die begrip hebben voor je thuissituatie. Daarnaast heb ik heel wat nieuwe creatieve technieken geleerd. De solidariteit en betrokkenheid in de groep raakt me het meest.’
Meerwaarde ‘Inmiddels wandelt een vaste groep dames elke week. Zij zijn enthousiast over de afwisseling tijdens de wandeling. De ontspanningsoefeningen zorgen ervoor, dat zij ook op andere momenten in de week oog hebben voor de natuur en er met een andere blik naar kijken. Ook de dieren van de stadsboerderij zorgen vaak voor een vrolijk, of vertederend moment. Er wordt veel gelachen met elkaar en genoten van het samen in beweging zijn. De dames voelen zich ontspannen na de wandeling en hebben weer nieuwe energie op gedaan.’
Goed toegerust niet uitgeblust? Gratis zelfhulpcursus voor werkende mantelzorgers
‘Een van de activiteiten van Vitamine W is een gratis wekelijkse wandeling voor vrouwen op woensdagochtend van 10.00 tot 11.00 uur. We vertrekken uit de Prinsemarij, Nassauweg 2 en lopen een half uur in het Weizigtpark en omgeving. Weer of geen weer! Iedereen kan in haar eigen tempo meelopen. Voordat we gaan wandelen is er tijd voor een kopje gratis koffie en thee, aangeboden door het Sociaal Team van Krispijn. Tijdens de wandeling is er een korte oefening in natuurbeleving voor meer ontspanning. Om 11.00 uur is de wandeling afgelopen en gaat iedereen weer haar weg. Het is altijd mogelijk één of meerdere keren mee te lopen en er is geen enkele verplichting aan verbonden. Waarom raad je mantelzorgers aan om juist hieraan deel te nemen? ‘Bij Vitamine W wandelen meerdere dames mee, die weten wat het is om mantelzorger te zijn. Het is echter geen lotgenoten groep. Er wandelen ook dames mee vanuit andere culturen en iedereen heeft zijn verhaal. We lopen allemaal met hetzelfde doel: gezellig samen zijn en verbinding voelen met elkaar en de natuur. Het is echt even een moment voor jezelf om bij te komen van de hectiek van alle dag. Ook dames die mantelzorger zijn geweest zijn welkom. Vaak wordt onderschat wat het betekent als de mantelzorg niet meer nodig is. Ook dan is het belangrijk je verhaal te kunnen doen, en de ‘batterij’ weer te vullen met nieuwe energie.’
Het Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid (Academisch Medisch Centrum, Amsterdam) heeft een zelfhulpcursus ontwikkeld voor werkende mantelzorgers die stress ervaren. Onderzoeker Edwin Boezeman van het Coronel Instituut vertelt over de zelfhulpcursus die hij, samen met dr. Karen Nieuwenhuijsen en professor Judith Sluiter, heeft ontwikkeld. Waarom de zelfhulpcursus? ‘De zelfhulpcursus is ontwikkeld om werkende mantelzorgers te helpen met het invulling geven aan de rol van verzorger én met het combineren van zorg met werk en sociaal leven. Veel Nederlanders verlenen op dit moment mantelzorg. Maar voor mantelzorgers is het niet altijd duidelijk hoe men invulling kan geven aan de rol van verzorger. En ook is het niet altijd duidelijk hoe men de rol van mantelzorger goed kan laten samengaan met het betaald werk dat men doet en de sociale verplichtingen die men heeft, zoals gezin, familie, vriendenbezoek, enzovoort. Zulke rolproblematiek zorgt geregeld voor stress, en vooral bij personen die overdag werken en in de vrije (avond)uren mantelzorg verlenen. Want de rol van werknemer botst geregeld met de rol van mantelzorger, en hoe pak je het dan allemaal aan? Een zelfhulpcursus leek ons een goede uitkomst.’ Hoe ziet de gratis zelfhulpcursus eruit? ‘De zelfhulpcursus heeft twee hoofdthema’s, namelijk ‘Voor een ander zorgen’ en ‘Zorg combineren met mijn werk en sociaal leven’. Elk thema bevat ondersteunende informatie,
U I T G E L I C H T 11 tips en relevante oefeningen. Zo probeert de zelfhulpcursus mantelzorgers te helpen bij het invulling geven van de rol van verzorger én het combineren van zorg met werk en sociaal leven. Andere voorbeelden van onderdelen, zijn ‘Zorgtips en trucs’, ‘Minder stress’, en ‘Planning & Grenzen bewaken op het werk’. Men kan zelf beslissen welke onderdelen men doet en in welke volgorde.’ Deelname? Uitleg wordt gegeven onder het kopje nieuws op pagina 3.
u steeds meer verantwoordelijkheden en het is een kunst om aan alle verplichtingen te kunnen voldoen en daarnaast ook nog goed voor jezelf te blijven zorgen. Er zijn veel emoties en gevoelens die ontstaan en versterkt worden als je voor iemand zorgt. Denk aan verdriet, boosheid, frustraties, ongeduld, zorgen maken en gevoelens van onmacht. Maar het geeft ook innerlijke rust als je de zorg voor een dierbare zelf kunt doen, kostbare momenten die je nog samen kunt delen.
Zorg de Baas
De Mindfulnesstraining voor mantelzorgers is een training in groepsverband. Het samen op cursus gaan met collega-mantelzorgers geeft extra verdieping door de gemeenschappelijke achtergrond. Herkenning en erkenning, het samen delen, versterkt het effect van de training.
De cursus De Zorg de Baas wordt in groepsverband aan mantelzorgers aangeboden, onder andere door MEE. Tijdens de cursus gaan mantelzorgers aan de slag om zaken te veranderen in hun leven (dat soms op zijn kop staat door mantelzorgtaken). Mantelzorgers bepalen zelf waaraan ze willen werken en waarmee ze aan de slag gaan. Meerwaarde Mantelzorgers zien dat anderen ook hun problemen hebben, ze krijgen tips van anderen. Ze gaan zelf aan de slag met tips om veranderingen te realiseren, waardoor ze meer energie krijgen.
Mindfulness Annemieke Huizer & Harry Schaarman van youCANbe (Centrum Aandacht Nissewaard) in Spijkenisse vertellen over de mindfulnesstraining die ze aanbieden. ‘Tijdens een mindfulnesstraining leren mantelzorgers dat ze een keuze hebben hoe met stressfactoren om te kunnen gaan. Ze leren emoties toe te staan. In de training leren ze vooral om ook goed voor zichzelf te zorgen. Ontdekken wat hun eigen wensen en behoeften zijn, hun passies ontdekken, balans krijgen tussen energiegevers en energienemers.’ Mindfulness maakt bewust van ervaringen en reacties daarop en daardoor ontstaan inzichten en keuzen. Als mantelzorger krijgt
De gestalltbenadering Gerda Baeten is gestalttherapeut, relatietherapeut en coach. Ze heeft een praktijk ‘Vergroot je Invloed’ in Oostvoorne. ‘In mijn praktijk geef ik therapie of coaching vanuit de gestalltbenadering. Gestalttherapie is een vorm van psychotherapie. Een ervaringsgerichte begeleiding. Het gaat over hoe jij de dingen ervaart, welke betekenis je daar aan geeft. Dit beïnvloedt namelijk altijd je contact met anderen. Welke patronen gingen hieruit ontstaan? Waarmee heb jij jezelf leren staande te houden? Gestalt werkt met wat zich aandient in ons gesprek. Deze opvatting verschilt van andere vormen van psychotherapie, die persoonlijke problemen vaak zien als gevolg van een verstoord geestelijk evenwicht. ‘Er ontstaat ruimte voor contact met jezelf, je lijf, je gedachten en emoties. Samen met een therapeut volg je wat er is met het ontwikkelen van bewustwording. Denk aan de bekende knoop in de maag. Dan benoemen we de knoop en onderzoeken wat die met je doet en kan de knoop je in contact brengen met wat er bij je gaande is. Bewustwording om te willen veranderen ‘Het gaat niet naar je zin en je wilt je beter voelen. Waar heb je dan invloed op? Jij kunt niemand veranderen. De enige invloed die je hebt is op jezelf en hoe je omgaat met je omgeving. Je kunt veranderen naar wie je bent en ophouden te zijn wat anderen van je willen. Slimme investering in jezelf ‘Therapie en coaching zijn zinvol want dan hoef je het even niet alleen te doen. Ondersteuning zoeken is een teken van kracht. Daarmee een slimme, zinvolle investering in jezelf waarvan de opbrengsten je leven positief kunnen beïnvloeden.
NLP: een manier om anders te leren kijken Brenda Muis van Great Minds academy in Brielle: ‘NLP leert je heel praktisch hoe je echt kunt communiceren vanuit jouw kracht en persoonlijke waarde, anderen te begeleiden, jezelf en de ander beter te begrijpen en optimaal contact te maken, juist wanneer de communicatie lastig is.’ ‘En dat niet alleen, je ontdekt ook als mantelzorger hoe je de beste versie van jezelf kunt zijn, en met meer energie en plezier door het leven kunt gaan. Hoe komt het dat sommige mensen veel beter in bepaalde zaken zijn dan anderen? Is dat puur talent, of speelt er meer? Wat denken en doen succesvolle mensen anders dan anderen? In de jaren zeventig werd hier uitvoerig onderzoek naar gedaan. Het resultaat van deze studies werd NLP, oftewel Neuro Linguïstisch Programmeren. Een manier om anders naar jezelf en naar de buitenwereld te leren kijken, en met meer impact, plezier en succes het leven aan te gaan.’ Waarom raad je mantelzorgers aan om juist hieraan deel te nemen? ‘Zelf ben ik mantelzorger en moeder van een zoon met het syndroom van Down. Na mijn eerste contact met NLP heb ik ervaren dat ik naar huis ging met meer energie, meer ruimte en een positiever gevoel over mezelf en de situatie waarmee ik te maken had. Ik heb hierna bewust gekozen om anderen deze ervaring mee te geven en heb mij geschoold op NLP-gebied.’ Meerwaarde van NLP ‘Wat ik leuk vind om te zien is dat mensen die bij mij komen in de training of 1 op 1 coaching zo anders tegen de zorgen aankijken waarmee ze kwamen. Ze stralen weer, hebben veel meer energie, besteden veel meer aandacht aan wat belangrijk voor hun is en kunnen weer genieten.’
12 J O N G E M A N T E L Z O R G E R S WEBSITES VOOR JONGER EN MET EEN FAMILIELID MET EEN ER NSTIGE ZIEKTE • www.kank
Even voorstellen:
Jonge mantelzorger
erspoken.nl: voor en over kinderen die een vader of moeder hebben met kanker • www.mskidsweb.nl: voo r kinderen met een vader of moeder met Multiple Sclerose (MS) • www.brainkids.nl: voor kinderen en jongeren die in hun omgeving te maken krij gen met niet aangeboren hersenletsel (NAH)
Djerelia van der Linden 10 jaar
om hulp Tip 3 Vraag
ken en dit nt aan extra ta ls gewend be de id m voor zorgen in er je t n ze extra take Het kan zijn da de s al r aa M en of gaan vinden. huiswerk mak normaal bent r kunt (zoals ee m et . ni en en m jezelf opko andere ding dat je te veel best eens voor je ag n m aa ), , at en w met vriend je weet niet leuke dingen liggen, maar… te nk nd de ha Be . de et kt voor l extra do Hulp vragen lij wat je allemaa en. ns op een rijtje ee t Ze en of overnem r! do aa w en wie of dan) zou kunn lp, en hu ) nu le o (z ne io rs de naar (profess wat iemand an ders op zoek lent ou su je on et gc m or lz en m dat de mante je Je kan ook sa t is w En er . ie lpen? Moeten orgorganisat ltaken kan he bijv. een thuisz ge re le al ge et en m je familie e beslissing n? Of moeilijk van MEE jou en de or w ld n vu zij ge Er ulieren in e hierbij. lent helpt julli moeilijke form antelzorgconsu m De n? de or nomen w n verbonden. geen kosten aa
School TV Thoms moeder heeft reuma. Zijn vader werkt vaak overdag. Dat betekent dat Thom thuis extra moet helpen. Als je voor iemand in je familie zorgt die een lange tijd ziek is, ben je een mantelzorger. Thom vertelt hoe het is om mantelzorger te zijn. https://www. youtube.com/ watch?v=iRzrnE2jDQA
Lasergamen Op 30 januari jl. was het eindelijk zover. Een groep jonge mantelzorgers stond klaar om te gaan lasergamen in Dordrecht. Het was de tweede keer dat een activiteit werd georganiseerd in de Hoeksche Waard. Dit jaar was door MEE Zuid-Hollandse Eilanden en een coach van ‘de Overbrugging’ ook via de middelbare scholen actief gezocht naar deze jongeren. Jonge mantelzorgers zijn kinderen en jongeren die opgroeien met een langdurig ziek, verslaafd, lichamelijk of verstandelijk beperkt of psychisch ziek familielid, thuis of in de directe omgeving. Dit kan een ouder, broer of zus zijn, maar ook een ander familielid zoals een opa of oma. Na een tweetal lasergame sessies met een drankje tussendoor, ging de rit weer terug naar Oud-Beijerland waar met elkaar werd nagepraat over het mantelzorger zijn en hoe belangrijk het is dat ook anderen weten dat het bij jou thuis niet altijd even gemakkelijk is. Ook op school zou hier meer aandacht voor moeten zijn, zowel bij de docenten als bij de andere leerlingen.
Ik woon met: Mijn moeder, Alex, mijn zusje Caitlyn (5) en mijn broertjes Dyainseley(3) en Djayvanno (1).Elk weekend ga ik naar mijn vader toe. Ik zorg voor: Caitlyn. Zij heeft PDD-NOS. En Dyains eley is heel druk. Caitlyn vindt nieuwe situaties spannend. Dan gaat ze friemelen met haar vingers. We lopen samen uit school naar huis. De school is vlakbij. Ik help haar met het aantre kken van haar schoenen en het inpakken van haar tas. Ander s vergeet ze dat. Soms heeft ze een boze bui en gaat ze me schopp en. Dyainseley is erg druk. Dat vind ik soms lastig. Maar hij is ook lief. Ik breng soms mijn kleine broertjes naar bed. Mijn hobby’s zijn: Paardrijden (vroeger zat ik er op), gymmen/ turnen, zwemmen, met vriendinnen spelen , film kijken. Ik hou van activiteiten op school. Bijvoorbeeld we gingen een keer een bioscoop maken in de klas. We maakten het donker en gingen de film van Mees Kees kijken op het digibord. Ik hou van gezellige dingen. Wat ik vervelend vind: Ik vind het vervelend als Caitlyn iets wil als ik met mijn vriendinnen wil spelen. Dan gaat ze huilen. Dyainseley maakt vaak veel herrie en dat is lastig als ik televisie wil kijken. Ook maakt hij soms mijn spullen kapot. Ik word blij van: Gezellige dingen. Met mama of Alex samen iets doen. Bijvoorbeeld naar de speeltuin of naar de winkel.
Mijn grootste wens is: Dat iedereen gezond blijft! Mijn tip voor jonge mantelzorgers: Doe rustig met je zus of broer met PDD NOS. Zoek je eigen rust en je eigen ruimte. Bijvoorbeeld in je eigen kamer. Lekker tekenen of nagels lakken. Lekker rustig alleen. Bij een uitstapje hoort natuurlijk ook lekker eten en daar had een vrijwilliger van ‘de Overbrugging’ voor gezorgd. Een heerlijke maaltijd stond klaar en na afloop wist iedereen het zeker… dit was een leuke dag geweest en zeker voor herhaling vatbaar! Kent u ook een jongere die extra aandacht verdient vanwege de situatie thuis, dan kunt u hen bij ons aanmelden. Zij krijgen dan bericht van ons bij activiteiten voor jonge mantelzorgers. U kunt hiervoor bellen naar het Servicebureau van MEE Zuid-Hollandse Eilanden, T 0181 -33 35 07, of een mail sturen naar
[email protected]
A C T I V I T E I T E N R U B R I E K 13 Regio Drechtsteden Dordrecht Activiteit
Wanneer
Waar
Contactgegevens
Mantelzorgsalons
Donderdag 21 april, maandag 27 juni
De Prinsemarij, Nassauweg 4, 3314 JR
MEE DS Chantal Kruithof T 078 750
van 13.30 - 15.30 uur. Deur open om
in Dordrecht
89 00 of servicebureau@meedrecht-
13.00 uur. Inloop voor Mantelzorgers
steden.nl
Elke eerste dinsdag van de maand,
Wijkcentrum De Admiraal, Admiraals-
MEE DS Chantal Kruithof of Anneke
13.30-15.30 uur. Data: 5 april, 3 mei,
plein 168, 3317 BC in Dordrecht
Levolger T 078 750 89 00 of facebook-
7 juni Cursus De Zorg de Baas
pagina De Admiraal Dordrecht
Start in Dordrecht in het najaar. Er is
MEE Drechtsteden, Johan de Witt-
MEE DS Chantal Kruithof T 078 750
eerst een intake alvorens deelname.
straat 40 A, 3311 KJ in Dordrecht
89 00 of servicebureau@meedrecht-
Opgeven is noodzakelijk. Wandel mee met Vitamine W
steden.nl.
Elke woensdagochtend van 10.00 -
De Prinsemarij, Nassauweg 4, 3314 JR
De dames van Vitamine W: Miranda en
11.00 uur.
in Dordrecht
Corine, via email:
[email protected]
Ontmoetingsplek voor turkse ouderen
Elke maandagmiddag van 14.00 -
Zorggroep Crabbehoff, Henri Polak-
“Juriaan Vrind, manager Dementie bij
en hun mantelzorgers
16.00 uur.
hof, Groen van Prinstererweg 38, 3317
zorggroep Crabbehoff, T 078 652 84 30
SP Dordrecht. Alzheimer Café Dordrecht Parkinsoncafé
Elke derde maandagavond van de
Verpleeghuis Het Parkhuis, Haaswijk-
maand van 19.30 - 21.30 uur.
weg Oost 69a, 3319 GB, Dordrecht
“Data: 14 maart en 13 juni 2016.
Locatie nog niet bekend
Tijdstip 14.00-17.00 uur.
Irma van Milt via T 078 6180289 Voor informatie kunt u bellen met mevrouw Y. Bakker ( woe, do of vrijdag tussen 15.00 - 16.00 uur) T 078 654 10 24 of MEE Drechtsteden Lenie de Pater via T 078 750 89 00. Of aanmelden via www.neurologie.asz.nl
Vrijwilligersacademie, verschillende
Zie de website voor de verschillende
MEE Drechtsteden en de diverse
cursussen voor mensen die vrijwil-
trainingen.
wijkcentra.
www.VrijwilligershuisDrechtsteden.nl
Iedere laatste donderdagavond van de
De Waalburcht, Kleine Waal 6, Pa-
MEE Drechtsteden T 078 750 89 00 en/
maand van 19.30 - 21.30 uur
pendrecht
of BWI Papendrecht, T 078 615 47 41,
liger zijn of willen worden. Papendrecht Alzheimer Café Papendrecht
mailadres:
[email protected] Alblasserdam Mantelzorgbijeenkomsten
Iedere tweede woensdag van de
Alblashof, Alblashof 1, Alblasserdam
maand van 10.00-12.00 uur met
MEE DS Heleen Visser, T 078 750 89 00 of
[email protected]
diverse onderwerpen. Data: 13 april, 11 mei, 8 juni 2016. Alzheimer Café Alblasserdam
Elke tweede woensdag van de maand.
Alblashof, Alblashof 1, Alblasserdam
Voor meer informatie Mevr. A. Kikkert, T 0900 8484 of via email: a.kikkert@ rivas.nl
Interkerkelijke praatgroep voor
Eens per 6 weken.
mantelzorgers van mensen met
Ontmoetingskerk, Blokweerweg 75,
Meer informatie Marja van der Feest T
Alblasserdam
078 691 83 85, email:
[email protected]
psychisch zieken georganiseerd door Labyrint~In Perspectief. Hendrik-Ido-Ambacht /Zwijndrecht Bijeenkomsten voor alle mantel-
Iedere vierde woensdag van de oneven
“De Blije Borgh, Gerard Alewijnsstraat
MEE DS Lenie de Pater T 078 750 89
zorgers in Hendrik-Ido-Ambacht en
maand in Hendrik-Ido-Ambacht:
18, Hendrik-Ido-Ambacht te. 078-681
00 of servicebureau@meedrechtste-
Zwijndrecht
23 maart, 25 mei, 28 september, 23
33 55
den.nl
november. Bijeenkomsten voor alle mantelzor-
Iedere derde donderdag van de even
gers in Zwijndrecht en Hendrik-Ido-
maand in Zwijndrecht: 21 april, 16
89 00 of servicebureau@meedrecht-
Ambacht
juni, 20 oktober en 15 december. (In
steden.nl
De Lichtkring, Kring 11, Zwijndrecht
MEE DS Natascha Hessels, T 078 750
juli en augustus zijn er geen bijeenkomsten) Gespreksgroep voor naasten die te maken hebben met dementie Zwijndrecht
Iedere derde woensdag van de maand.
Locatie Nederburgh, Duivenvoorde
Meer informatie Gert Klein Hesse-
211 A 3334 EH Zwijndrecht
ling, ouderenadviseur SWOZ, T 078 620 60 60.
14 A C T I V I T E I T E N R U B R I E K Regio Drechtsteden Hendrik-Ido-Ambacht /Zwijndrecht Activiteit
Wanneer
Waar
Contactgegevens
Gespreksgroep voor familieleden van
Elke tweede maandag van de maand
Vergaderruimte van de Bethelkerk,
Dhr. W. Klerk T 078 610 20 16 of
mensen met psychiatrie, georgani-
van 19.30-21.30 uur.
Rotterdamseweg 73, Zwijndrecht
[email protected]
Swinhovegroep, Plantageweg 3,
Carla van der Slot, T 078 625 56 02
seerd door stichting Labyrinth~In Perspectief Alzheimer Café voor mantelzorgers
Elke eerste woensdag van de maand
uit Zwijndrecht (en Hendrik-Ido-
Zwijndrecht
Ambacht) Koffieochtenden voor en door ouders
Doorlopend in 2016 onder schooltijden
Nader af te spreken bij een van de
Patricia Dommers. Email: patricia.
van kind(eren) met een vorm van
in Hendrik-Ido-Ambacht
ouders.
[email protected]
Bijeenkomsten voor mantelzorgers
Op woensdagochtenen van 10.00
Open Hofkerk, Schildmanstraat 72a in
Marianne Moerland, T 078 684 80 87,
van mensen met dementie. Eens per
tot 12.00 uur. Data verkrijgbaar via
Hendrik-Ido-Ambacht
of Wenny van der Hee, T 078 681 74 53
6-8 weken.
contactpersonen.
Nog niet bekend.
Meer informatie T 0180 55 17 99 en
Autisme
Bovenregionale bijeenkomsten Familievereniging Een Handreiking
Voorjaar 2016 in Capelle aan de IJssel,
(voor mensen met pyschiatrie in de
Veenendaal of Staphost, zie www.
familie)
eenhandeiking .nl
Bijeenkomsten voor mantelzorgers
11 juli, 12 september en 21 november
van mensen met een Niet Aangeboren
www.eenhandreiking.nl Verpleeghuis Crabbehoff Groen van
Mevr. T. van de Vreede, T 010 432 02
Pinsterenweg 38 3317 SP Dordrecht.
83, email :
[email protected]
Hersenletsel van de Hersenstichting
of via MEE DS, Lenie de Pater T 078 750 89 00
[email protected]
Autismecafé voor ouders/verzorgers
Data: 4 april en 20 juni.
van kinderen met autisme uit de regio
Speeltuinvereniging Victorie, Heijster-
Renate de Feo,
[email protected] of
bachstraat 103, Dordrecht
MEE DS T 078 750 89 00 of servicebu-
Drechtsteden
[email protected]
Regio training ‘Leren met dementie’
Data: 6 dagdelen in het voor- en
voor mantelzorgers, professionals en
najaar van 19-22 uur
Rotterdam
Opgeven kan via www.anderszorgen. nl/workshops/regiotrainingen.php. Of
vrijwilligers
vraag informatie via MEE, T 078 750 89 00. Er zijn kosten verbonden aan deze cursus.
Ontmoetingsbijeenkomst Longpunt
Data: 11 april en 9 mei 2016. Tijd: van
Verpleeghuis De Sterrenlanden, Min-
Deelname is gratis en aanmelden niet
Dordrecht e.o.
14-16 uur, zaal open om 13.30 uur
naertweg 4, 3328 HN Dordrecht
nodig. Voor meer informatie:
[email protected] of kijk op de website:www.dordrecht.longfonds. nl voor onderwerpen per datum.
Regio Zuid-Hollandse eilanden Hoeksche Waard Activiteit
Wanneer
Waar
Contactgegevens
Alzheimer Café Hoeksche Waard
“Elke tweede dinsdag van de maand
“de Beijerkorf”, Jan Tooropstraat 6,
MEE ZHE Annemarie Visser T 0181
van 19.30 uur tot 21.30 uur. Inloop
Oud-Beijerland
33 35 07
Elke eerste donderdag van de maand.
Restaurant ‘De ooievaer en t’Schaep’
[email protected]
Tijd: 20.00 uur - 23.00 uur.
Boompjesstraat 5 Strijen
elke dinsdag van 10.00 – 15.30 uur
“de Beijerkorf”, Jan Tooropstraat 6,
vanaf 19.00 uur AD(H)D café Odensehuis Hoeksche Waard
Ria Los T 06 12892309
Oud-Beijerland MS groep Hoeksche Waard
Elke eerste vrijdagochtend van de
Gebouw Maranatha, Kerkstraat 57,
Dhr. L. Spaans T 078 676 00 77 of A.
maand. Voor mensen die MS hebben
Oud-Beijerland
Barendregt T 078 676 20 08 of kijk op
en hun mantelzorgers Nieuwe vrienden maken Korendijk
mshoekschewaard.web-log.nl
Elke eerste zaterdag van de maand
JOR (achter de kerk), Koninginneweg
MEE ZHE Annemarie Visser T 0181
om 19.30 uur
4, Zuid-Beijerland
33 35 07
elke tweede maandag van de maand
Ontmoetingsruimte MEI (aan deHer-
Patricia Voogd T 0181 69 52 55
14.00 - 16.00 uur.
man Gorterhof), Winston Churchillaan
Nissewaard Mantelzorgsalon
31, Spijkenisse NAH Café (niet aangeboren hersenletsel)
elke eerste maandag van de maand
Zorghotel de vier Ambachten, Markt 4,
MEE ZHE Miranda Loijens of Ellen van
van 19.30 - 22.00 uur
Spijkenisse
Vliet T 0181 33 35 07
A C T I V I T E I T E N R U B R I E K 15 Regio Zuid-Hollandse Eilanden Nissewaard Activiteit
Wanneer
Waar
Contactgegevens
Alzheimer Café
elke derde dinsdag van de maand van
Ontmoetingsruimte MEI (aan deHer-
MEE ZHE Miranda Loijens T 0181 33 35
19.00 - 21.30 uur.
man Gorterhof), Winston Churchillaan
07 of Patricia Voogd T 0181 69 52 55
31, Spijkenisse Partner cursus autisme
Voor het actuele cursusaanbod
Voor vrouwen die partner zijn van een
bekijk onze cursus kalender op www.
man met (mogelijk) autisme
meezhe.nl.
Brussencursus Speciaal voor mij!
Voor het actuele cursusaanbod
Kinderen die een broer(tje) of zus(je)
bekijk onze cursus kalender op www.
hebben met een beperking kunnen
meezhe.nl.
Spijkenisse
Servicebureau MEE ZHE tel: 0181333507
Spijkenisse
Servicebureau MEE ZHE tel: 0181333507
tijdens de cursus ervaringen uitwisselen met elkaar, informatie krijgen over de beperking van hun broer(tje) of zus(je). Delta familiecafé
elke eerste dinsdag van de maand
Gebouw de Larenkamp aan de Slinge
Meer informatie vind je op www.delta-
Een plek waar naastbetrokkenen van
vanaf 18.30 uur
in Rotterdam-Zuid
psy.nl/familie/familiecafe.
Oudercursus Autisme
Voor het actuele cursusaanbod
Spijkenisse
Servicebureau MEE ZHE tel: 0181-
Voor ouders van een kind t/m 18 jaar
bekijk onze cursus kalender op www.
met een autisme spectrum.
meezhe.nl.
mensen met psychiatrische problematiek elkaar kunnen ontmoeten en ervaringen uit kunnen wisselen. 333507
Hellevoetsluis Alzheimer Café
elke eerste maandag van de maand
Serviceflat Parkzicht 1 Valentijn Klot-
van 19.00 - 21.00 uur
zstraat 3223 HZ Hellevoetsluis
elke tweede woensdag van de maand
De Infirmerie, Rozemarijnstraat 42,
19.00 - 21.30 uur
Brielle
elke derde woensdag van de maand
De Infirmerie, Rozemarijnstraat 42,
13:30 -
Brielle
Bep Kroos T 06 51904182
Brielle Alzheimer Café Mantelzorgsalon Themabijeenkomst mantelzorger en
15:30 uur
moet nog gepland worden
is nog niet bekend
werk
Marike van Waas T 06 53927498 Welzijn Ouderen, tel. 0181-416863 Informatie MEE ZHE tel. 0181-333507 Ellen van Vliet of Miranda Loijens
Westvoorne Themabijeenkomst mantelzorger en
moet nog gepland worden
werk
is nog niet bekend
Informatie MEE ZHE tel. 0181-333507 Ellen van Vliet of Miranda Loijens
ingezonden gedicht: Zorgen uit liefde Zorgen uit liefde niet omdat het moet Zorgen uit liefde is iets wat je gewoon doet. Je denkt er niet over na of je het allemaal wel aan kan Het is slechts een kwestie van heel veel houden van. Sonja Zuijdervelt
Heeft u zelf een gedicht over zorgen voor een naaste dat u met andere mantelzorgers wilt delen? Stuur deze dan naar MEE Mantelzorg TAV ingezonden gedicht, Antwoordnummer 3214, 3300 VB Dordrecht of mail het gedicht naar:
[email protected]
Nieuwe website:
MEE Mantelzorg Sinds enkele weken is MEE Mantelzorg ook op het web te vinden. Op www.meemantelzorg.nl kunt u allerlei informatie over mantelzorgondersteuning in de regio vinden. Ook het cursusaanbod en de bijeenkomsten zijn hier te vinden.
16 V R I J W I L L I G E R S V A C A T U R E S Vrijwilligers gezocht! Bent u geïnteresseerd in één van de vacatures? Neem dan contact op met het Servicebureau van MEE Drechtsteden 078 750 89 00 of MEE Zuid-Hollandse eilanden 0181 33 35 07. Kijk ook op onze websites voor een complete lijst van vrijwilligersvacatures.
Dordrecht • Een opgewekte mevrouw 55+ met reumatische klachten zoekt een vrouwelijke vrijwilliger om mee te gaan fietsen of kletsen. Contactpersoon: Anne Nagtegaal
Dordrecht • Een vlotte, gezellige mevrouw 30+ van Irakese afkomst met een jong gezin, is op zoek naar een gezellig maatje waarmee ze naar de stad kan gaan, en gezellig kan praten. Liefst op de woensdagmorgen. Frequentie: om de drie weken. Contactpersoon: Anne Nagtegaal
Dordrecht • Een vriendelijke man van rond de 70 jaar, die herstellende is van een beroerte, zoekt een vrijwilliger die hem wil komen bezoeken. Meneer heeft afasie en heeft soms wat tijd nodig om op de juiste woorden te komen. Meneer is een kunstliefhebber, heeft een galerie in hedendaagse kunst gehad. Meneer houdt van lezen en een goed gesprek, maar houdt ook van een dolletje op zijn tijd. Frequentie in onderling overleg, niet te vroeg op de dag. Meneer rookt, maar kan het laten. Contactpersoon: Karin van Vugt
Dordrecht • Een rustige jongen met autisme van 25 jaar zoekt een vrijwilliger van ongeveer zijn eigen leeftijd die eens in de week (flexibel) wil afspreken om iets te ondernemen zoals museumbezoek, de stad in, bioscoop etc. Hij houdt van rustige mensen die zich aan hun afspraken houden. Graag het contact rustig opbouwen. Contactpersoon: Karin van Vugt
Mantelzorg Maatje Bent u mantelzorger en wilt u een maatje zijn/ hebben? Meld u aan via de website van MEE Drechtsteden. Het gaat om een vrijblijvend, vriendschappelijk contact.
Dordrecht • Een mevrouw van 40+ zorgt voor haar echtgenoot met psychiatrische achtergrond. Zij zoekt een positief ingesteld maatje om samen leuke dingen mee te ondernemen. Voorkeur: Drechtsteden, frequentie maakt niet uit. Contactpersoon: Anne Nagtegaal
Dordrecht • Een meneer van 60+ zorgt voor iemand met een spierziekte. Hij zoekt een mannelijk maatje voor een goed gesprek en om er samen op uit te trekken, eventueel zwemmen. Contactpersoon: Anne Nagtegaal
Binnenmaas • Voor een jongen van 13 jaar met een autistische beperking zoeken we naar een vrijwilliger die af en toe ’s avonds bij hem thuis op wil passen. Dit gaat altijd in onderling overleg. Op deze manier kunnen zijn ouders eens een avondje weg. Contactpersoon: Annemarie Visser
Hoeksche Waard • Meerdere oudere mannen en vrouwen in de Hoeksche Waard komen graag in contact met een vrijwilliger. Vaak is er sprake van een lichte dementie. Het kan gaan om rijden met de rolstoel of gezellig met iemand een praatje maken en een kopje koffie drinken. De mantelzorger kan dan even wat dingen voor zichzelf doen. Contactpersoon: Annemarie Visser
Binnenmaas • Dove man mag tijdelijk niet in zijn eigen auto rijden vanwege een lichte hersenbloeding. Hij kan goed communiceren met horenden. Eens per maand gaat hij op zaterdag graag naar een speciale club voor dove mensen in Rotterdam. Wie zou hem, tegen vergoeding, kunnen brengen en weer ophalen om zijn dochters wat te ontlasten? Contactpersoon: Annemarie Visser
COLOFON
Fotografie Mezzo, WeHelpen, MEE-medewerkers
13e jaargang, nummer 33, april 2016
Druk Quantes Rijswijk | www.quantes.nl
Oplage 3.500
Copyright Overname van artikelen na toestemming van de redactie.
MEE Mantelzorgmagazine is een uitgave van de afdeling Mantelzorg- en
Contact
vrijwilligersondersteuning van MEE Drechtsteden en MEE Zuid-Hollandse
Voor vragen en opmerkingen voor de redactie: TIEN Plus, Johan de Wittstraat
Vormgeving Rinus de Regt (TIEN Plus) | www.tienplus.net
Eilanden. Het magazine verschijnt drie keer per jaar en besteedt aandacht
40a, 3311 KJ Dordrecht T 078 750 89 66,
[email protected]. Wilt u
aan ontwikkelingen en activiteiten rondom mantelzorg en ondersteuning door
een abonnement op het Mantelzorgmagazine? Of wilt u ondersteuning van de
vrijwilligers. MEE ondersteunt mensen met een beperking en hun netwerk op
afdeling Mantelzorg- en vrijwilligersondersteuning? Neem contact op met het
alle levensgebieden en in alle levensfasen.
Servicebureau van MEE.
Redactie Christine Slurink (eindredactie), Miranda Loijens, Chantal Kruithof
MEE Drechtsteden
MEE Zuid-Hollandse Eilanden
en Diana Henneken (TIEN Plus)
T 078 750 89 00
T 0181 33 35 07
[email protected]
[email protected]
www.meedrechtsteden.nl
www.meezhe.nl
Met bijdragen van Djanko (copyright Inklinks/Djanko) en Zorgbelang Zuid-Holland
