Over het reanimeren van een stichting pagina 2. pagina 10

1

Over de grens

De helpende hand

‘We houden elkaar mooi in evenwicht’

Nieuw bloed

Verzekerd in het buitenland

Financiële zorg voor de ouders

Interview Walter Peteri

Over het reanimeren van een stichting

pagina 2

pagina 3

pagina 10

pagina 11

Jaargang 5

Vergrijzing

Oud verhaal in een nieuw jasje Het is tijd voor een nieuwe visie op de vergrijzing, zeggen wetenschappers. Weg met de doemscenario’s, tijd om de extra levensfase op waarde te schatten. En dat is ook goed nieuws voor jonge mensen. In de film zijn de meest begeerlijke auto’s altijd verbonden met jonge knappe mannen. Denk aan James Dean in zijn Porsche en de Aston

Martin van James Bond met alle snufjes. In de huidige wereld zijn de meest geavanceerde auto’s echter vooral gericht op een heel andere

groep: ouderen. Senioren zijn voor autoproducenten de doelmarkt voor technologische hoogstandjes. Zij kopen de auto’s die zichzelf kunnen inparkeren, automatisch afstand houden en vanzelf in de rijbaan blijven. Een groeiende, koopkrachtige groep die zich bij de aankoop van onder meer auto’s, huizen en keukenapparatuur vooral laat leiden door comfort en gebruiksgemak.

Extra levensfase

Het snel innoverende productaanbod is slechts een van de voordelen van de vergrijzing. Leo van Wissen, hoogleraar Economische Demografie aan

33

no

Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. abnamromeespierson.nl twitter.com/aa_meespierson linkedin.com/company/ abn-amro-meespierson

CijferScan

344

de Rijksuniversiteit Groningen en directeur van het NIDI (Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut) ziet er meer. Van Wissen: ‘Tot nu werd vooral een doemscenario geschetst, verbonden met slechte gezondheid. Langer leven heeft echter veel goeds.’ Steeds meer mensen zien volgens Van Wissen de waarde van de extra levensfase in. ‘Niet alleen krijgen mensen een extra levensfase cadeau, ook de maatschappij gaat profiteren van het menselijk kapitaal.’ De Britse evenknie van het NIDI publiceerde recent een rapport dat benadrukt dat overheden de vergrijzing verkeerd aanpakken door het uitsluitend als een probleem te zien. De wetenschap en het bedrijfsleven lijken een meer positieve visie als eerste te omarmen. ➔

euro is de standaardboete voor het niet doen van een aangifte inkomstenbelasting. In bepaalde gevallen kan de boete hoger zijn. (Bron: Rijksoverheid)

158.374 Nederlanders emigreerden in 2012 uit Nederland. (bron: CBS)

82,8

Lees verder op pagina 2

jaar is de gemiddelde levensverwachting voor vrouwen. Mannen worden gemiddeld 79,1 jaar oud. (bron: Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut)

Zie ook het artikel op deze pagina.

94% procent van de Nederlanders weet wat IBAN* is, zo blijkt uit een enquête door de Nederlandsche Bank. (*International Bank Account Number)

0,002% bron: CBS

procent is de jaarlijkse kans dat een Nederlander een vals bankbiljet in handen krijgt.

Ideaal aandelenklimaat De economische vooruitzichten voor 2014 zijn zeer gunstig. De beurskoersen zijn daar vorig jaar al op vooruitgelopen, maar aandelen blijven aantrekkelijk. Het huidige financiële klimaat lijkt bijna te mooi om waar te zijn. De economie trekt aan en de rente blijft laag. Inflatiegevaar is er voorlopig niet of nauwelijks. De econom ische g roei i n de Verenigde Staten is de belangrijk-

ste motor achter het wereldwijde herstel. In het derde kwartaal van 2013 groeide de Amerikaanse economie met 4,1 procent. In het vierde kwartaal zal die groei op circa 3,5 procent zijn uitgekomen. Het bovengemiddelde groeitempo

kan in het nieuwe jaar worden vastgehouden. In Europa trekt de economische groei eveneens aan en bovendien ligt de inflatie in deze regio momenteel zo laag dat het onwaarschijnlijk is dat de Europese Centrale Bank de geld-

marktrente de komende tijd gaat verhogen. De combinatie van een aantrekkende groei en een lage rente zijn uitzonderlijk gunstig voor aandelenmarkten. Zo gunstig zelfs dat er vrijwel geen beleggingsstrateeg meer te vinden is die adviseert om terughoudend te zijn. Hoewel de beurzen in 2013 al vooruitgelopen zijn op deze ontwikkelingen, vormen aandelen nog altijd een aantrekkelijke belegging. Daarbij verdienen Europese bedrijven en aandelen van kleinere en middelgrote ondernemingen de voorkeur.

(bron: de Nederlandsche Bank)

Nederlandse groei

Dichterbij huis trekt ook de economische groei in Nederland iets aan. Dat is vooral te danken aan toenemende bedrijfsinvesteringen en de exportsector. Nu zowel de eurozone als de Amerikaanse en Aziatische continenten er beter voor staan, verbetert de orderpositie van het Nederlandse bedrijfsleven. De Nederlandse PMI (Purchasing Managers Index), een belangrijke vertrouwensindicator uit het bedrijfsleven, bevindt zich zelfs op het hoogste niveau van alle eurolanden.

Uitgave 01-02-2014 abnamromeespierson.nl

2

Actieve senioren We worden ouder en blijven langer gezond (zie artikel op deze pagina)

Verzekeren

Vergrijzing

(vervolg pagina 1)

Verhuizen de verzekeringen mee?

Als je veel later sterft dan vroeger, waarom zou je dan niet veel later aan een opleiding beginnen?

Een toenemend aantal Nederlanders vertrekt voor korte of langere tijd naar het buitenland. Vaak is niet duidelijk wat de gevolgen zijn voor de zorgen schadeverzekeringen. Een verhuizing naar het buitenland is vaak een sprong in het duister. En de cultuurschok reikt verder dan een nieuwe buurman en een andere supermarkt. Sociale verzekeringen, fiscaliteit, maar ook schadeverzekeringen worden beïnvloed wanneer iemand, al dan niet met het gezin, in een ander land gaat wonen. Complexe materie door een veelheid aan regels en een minstens zo groot aantal varianten en uitzonderingen. Hoofdregel voor de sociale verzekeringen (AKW, ANW, AOW en AWBZ) is dat iemand verzekerd is als men óf onder de loonbelastingwetgeving valt óf Nederlands ingezetene is. Een ingezetene is iemand die duur-

dit soort situaties ligt bij het College voor Zorgverzekeringen (vanaf 1 april genaamd: Zorginstituut Neder-land). Elk geval wordt door de instelling apart bekeken. Betreft het een uitzending door een Nederlandse werkgever voor maximaal vijf jaar naar een land in de Europese Unie (plus een aantal andere landen)? Dan kan er sprake zijn van detachering en kunnen de werknemer en zijn gezin verzekerd blijven voor de Nederlandse sociale verzekeringen.

Verplicht uitschrijven

Soms wordt gedacht dat men verzekerd blijft als men ingeschreven is gebleven bij de gemeente waar men in Nederland woonde. Dat

Sociale verzekeringen worden beïnvloed wanneer iemand in een ander land gaat wonen zaam in Nederland woont. Ons land moet dan het sociale, juridische en economische centrum zijn van de persoon. Wel kan iemand die in Nederland werkt (en belasting betaalt) en in het buitenland woont onder omstandigheden in ons land verzekerd blijven voor de sociale verzekeringen.

Verplichte verzekering

Of iemand verzekerd is voor de AWBZ bepaalt vervolgens of hij verzekerd moet zijn voor de Nederlandse basisverzekering. Dat is relevant, doordat de basisverzekering een verplichte verzekering is. Op niet-nakoming van deze plicht staat een boete. Complex zijn de gevallen waarin het gezin bijvoorbeeld naar Duitsland verhuist, de vader in Nederland belastingplichtig blijft en een van de kinderen in de Verenigde Staten gaat studeren. Het is dan mogelijk dat het kind en de vader verplicht verzekerd blijven voor de Nederlandse sociale verzekeringen (inclusief de verplichte basisverzekering). De rest van het gezin is vervolgens aangewezen op de voorzieningen in het woonland. Eveneens complex is het geval waarin de kostwinner in twee of meer landen werkzaam is. De beoordeling van

is doorgaans echter niet het geval. Het gaat om op zichzelf staande wetgeving die bepaalt dat men zich dient uit te schrijven bij de gemeente als men binnen een periode van twaalf maanden tenminste acht maanden in het buitenland verblijft. Die periode hoeft niet aaneengesloten te zijn. Ook de particuliere schadeverzekeringen zoals de opstal- en inboedelverzekering, aansprakelijkheids- en reisverzekering vereisen aandacht bij een verhuizing naar het buitenland. In veel gevallen bepalen de bekende kleine lettertjes dat de dekking automatisch komt te vervallen bij vertrek naar het buitenland. Een aantrekkelijk alternatief kan een zogeheten Expat-pakket zijn, inclusief een niet-verplichte zorgverzekering. Wordt in Nederland een pied-à-terre aangehouden, al dan niet verhuurd, dan zijn er mogelijkheden dit gewoon te blijven verzekeren, vaak op basis van aangepaste voorwaarden en soms tegen een hogere premie.

Geert Offergelt Hoofd Private Insurance [email protected]

➔ Het AgeLab van de Amerikaanse

technische universiteit MIT doet al sinds 1999 onderzoek naar innovaties die het leven van de ouder wordende bevolking moeten verbeteren. Zo werkte men aan de ontwikkeling van de zelfsturende auto’s. Het lab kreeg in de afgelopen jaren steeds meer onderzoeksgeld van bedrijven als Volkswagen en Intell.

Gehaaste samenleving

Niet alleen worden we ouder, door de naoorlogse geboortegolf is het aantal ouderen ten opzichte van jongeren bovendien groot. In 2040 bestaat 25 procent van de bevolking uit 65-plussers. Dat zal de maatschappij ingrijpend veranderen, weet Van Wissen.

men.’ In veel industrieën wordt hier hard aan gewerkt, al is dat weinig zichtbaar, zeker omdat commercials zelden ouderen afbeelden. Zo worden auto’s met startknop en schuifdeuren aangeprezen door twintigers, maar gekocht door ouderen. Die stappen steeds meer in de auto, maar kunnen door een strammer wordend lijf worden belemmerd bij het draaien van nek en rug. Met senioren in gedachten ontwikkelen bedrijven producten die healthcare, technologie en lifestyle combineren. Een voorbeeld is ook de digitale polsband die de dagelijkse beweging en slaapuren meet, gedragen door onder andere Neelie Kroes (72). Van een hippe polsband naar een interactief systeem dat thuis je bloeddruk

‘Waarom niet rond je 50ste aan een nieuwe opleiding beginnen?’ Hij noemde onze maatschappij al eerder ‘op een belachelijke manier door jongeren gedomineerd.’ Maar daar gaat verandering in komen. ‘De gehaaste samenleving is nauw met de jeugdcultuur verbonden.’ Met de toename van het aantal ouderen in de samenleving zullen ook de waarden veranderen. Rust zal belangrijker worden, evenals de kwaliteit van leven en comfort, zo voorspelt Van Wissen. De maatschappij zal zich daarop aanpassen. ‘Winkeliers zullen merken dat het omzet kost als ze zich met harde muziek op de jongeren blijven richten. Misschien ook wel prettig voor nietsenioren, trouwens.’

Veranderen

De vergrijzing zal de maatschappij in de komende jaren veranderen. Overheden in de westerse wereld onderzoeken hoe ze de leefomgeving vergrijzingsbestendig kunnen maken. Bijvoorbeeld door onze wegen aan te passen aan de toenemende mobiliteit van ouderen. Van Wissen benadrukt de subtiliteit van veel veranderingen. ‘Je kunt bijvoorbeeld de tijd dat verkeerslichten op oranje staan verlengen. Dat geeft mensen meer tijd om te rem-

meet en weet wanneer de boodschappenbezorgdienst moet worden ingeschakeld, is een relatief kleine stap.

Permanente educatie

In de nieuwe visie op vergrijzing valt het belang van werken tot op hoge leeftijd op. Voor Van Wissen een vanzelfsprekendheid. ‘Elke nieuwe generatie ouderen is hoger opgeleid en fitter dan die ervoor. Dat maakt stoppen met werken op 67 jaar onlogisch.’ Onderzoeken laten zien dat ouderen vooral deel willen blijven uitmaken van de maatschappij, onder meer door te werken. Zeker omdat velen op oudere leeftijd alleenstaand zullen zijn. Van Wissen schetst de maatschappelijke noodzaak van dit menselijk kapitaal. Door het dalende aantal jongeren ontstaat er in een volgend decennium schaarste op de arbeidsmarkt. Hij onderschrijft de conclusie van recent onderzoek van onder meer ABN AMRO dat die krapte vooral kwalitatief is. Er is vooral een tekort aan hoogopgeleide ouderen. ‘Een van de grootste uitdagingen die de vergrijzing meebrengt, is de aanpassing van de klassieke verdeling tussen werk en opleiding.’ Het huidige drie-fasenmo-

Kansen in beleggen ‘Het feit dat mensen langer leven heeft grote invloed op de gezondheidszorg,’ zegt Edith Thouin, hoofd thematische aandelenresearch van ABN AMRO MeesPierson. ‘Wij kijken nu onder meer naar farmaceutische bedrijven die zich richten op de behandeling van diabetes, zoals Sanofi en Fresenius.’ Ook de financiële sector biedt kansen; voor een langer leven moeten mensen meer zelf sparen en beleggen. Daarnaast maken ouderen steeds meer gebruik van technologie. ‘Ze laten spullen thuisbezorgen en houden via social networks contact met familie en vrienden. In de toekomst zullen ook de medische toepassingen toenemen, waarbij de arts via de webcam of digitale polsband de conditie van de ouderen kan volgen. Halfgeleidermachineproducent ASML is één van de leidende spelers geweest bij de ontwikkeling van de zeer krachtige chips die dit mogelijk maken,’ aldus Thouin. Zie ook pagina 9

del is gedateerd. Klassiek is de jeugd voor leren, volwassenheid voor werken en ouderdom voor pensioen. Niet meer houdbaar, zegt Van Wissen. ‘Als je veel later sterft dan vroeger, waarom zou je dan niet rond je 50ste aan een nieuwe opleiding beginnen?’

Fit blijven

Van Wissen: ‘De vergrijzing dwingt ook andere generaties na te denken over de toekomst.’ Hij is blij met de toenemende interesse bij alle generaties om fit te blijven. ‘De kans dat wij ook erg oud worden, is immers groot.’ Jongere generaties worden door de overheid voorbereid op een langer – fit – leven. Innovatieve methodes worden niet geschuwd. Neem serious gaming: technologie die mensen op een speelse manier verleidt tot gezond gedrag. Een van de successen is het proefproject Funtheory in Stockholm met een trap in het openbaar vervoer waarbij de treden er uitzien als pianotoetsen. Ze maken een licht geluid bij betreding. 66 procent van de mensen koos de trap in plaats van de naastgelegen roltrap. Zonder onderscheid tussen jong en oud.


3

Uitgezonden

Kinderen in de zorgrol

Eltjo Kok is een van de senior managers die naar het buitenland ging

Ouders krijgen een steuntje

(zie artikel op pagina 12)

(zie artikel op deze pagina)

Schenken Tijdelijke vrijstelling voor ouders

De Chinees Confusius beschreef ver voor Christus hoe kinderen met hun ouders moeten omgaan. In China is het familieverband nog steeds een belangrijke waarde.

Kinderen die hun ouders financieel willen steunen, kunnen dit jaar gebruikmaken van een tijdelijk verhoogde vrijstelling van de schenkbelasting. De ontvanger hoeft over een schenking van maximaal 100.000 euro geen schenkbelasting te betalen. De ontvanger moet het geld dan wel gebruiken voor onder andere de aankoop van een eigen woning of het aflossen van een eigenwoningschuld.

dat ouders de belasting zelf moeten betalen. De schenker kan overwegen een schenking 'vrij van recht' te geven. Daarbij wordt de verschuldigde belasting door de schenker betaald. De verschuldigde belasting is de schenkbelasting over het totaal van de schenking én de oorspronkelijk door de ouder te betalen belasting. De ouder krijgt de schenking dan netto in handen. Doull merkt dat bij veel vermogenden de wens leeft om een huis te kopen voor de ouders. De ouders kunnen de eigenaar worden, maar het kind zelf natuurlijk ook. ‘Bij een verhuursituatie moeten wel zakelijke voorwaarden tussen ouders en kinderen worden gehanteerd. Ouders dienen dus een marktconforme huur te betalen. Doen zij dit niet, dan kan de fiscus dit zien als een bevoordeling en de ouders een aanslag schenkbelasting opleggen.’

Lenen

Houd het in de familie Veel vermogenden delen hun rijkdom graag met hun naasten. Wie zijn ouders financieel wil bijstaan, moet wel rekening houden met mogelijke fiscale en emotionele consequenties. De Chinese filosoof Confusius schreef al rond 550 voor Christus over de wijze waarop kinderen met hun ouders moeten omgaan. Een van de belangrijkste deugden: Xiao, de plicht van het kind om de ouders uit respect van het nodige te voorzien. Een deugd die nog steeds herkenbaar is in onder andere de Aziatische cultuur waar de meeste volwassen kinderen standaard een deel van hun salaris aan hun ouders geven. In onze Westerse cultuur is deze morele verplichting veel minder nadrukkelijk. Dit wordt mede veroorzaakt door de verzorgingsstaat die ouderen een minimum inkomen garandeert. De private bankers van ABN AMRO MeesPierson merken desondanks dat bij veel vermogenden de wens bestaat om ouders ook financieel te helpen. Zeker als de klant de eerste vermogende generatie binnen de familie is. De praktische uitvoering van zo’n schenking leidt echter niet zelden tot vragen. Illustratief is de ervaring van een klant die door zijn ondernemersactiviteiten over een aanzienlijk vermogen beschikt. Hij deelt zijn rijkdom Uitgave 01-02-2014 abnamromeespierson.nl

met zijn ouders in de vorm van etentjes, cadeaus en gezamenlijke vakanties. Toen hij echter voor hen een appartement ter waarde van 200.000 euro wilde kopen, werd hij gewezen op de grote fiscale gevolgen als dit zonder tegenprestatie zou gebeuren. Voor zijn ouders om precies te zijn. Hen zou het gulle gebaar van hun zoon een belastingaanslag van ruim 67.000 euro opleveren.

naast raadt hij mensen aan vooraf met hun ouders te overleggen over de wens om te schenken. Ook moet de fiscale impact van de gift duidelijk zijn. Dat kan een onaangename verrassing opleveren, weet hij. Een schenking van een kind aan zijn ouders wordt belast met schenkbelasting voor zover ze boven de algemene vrijstelling uitkomt (2092 euro in 2014). De schenkbelasting kent diverse tarieven, afhankelijk van de hoogte van de gift en de mate van verwantschap tussen gever en ontvanger. Dat laatste zet vermogende particulieren die aan hun ouders willen schenken nogal eens op het verkeerde been. ‘De fiscus stimuleert

Een schenking aan ouders wordt in het hoogste tarief belast Goed overdenken

Gordon Doull, specialist Estate Planning bij ABN AMRO MeesPierson, adviseert regelmatig kinderen die aan hun ouders willen schenken. Doull: ‘Belangrijke vraag is allereerst natuurlijk of iemand het kan missen. Eens gegeven, blijft gegeven.’ Daar-

met een laag tarief en belastingvrijstellingen het overdragen van vermogen door ouders aan hun kinderen. Voor het omgekeerde, waarbij kinderen schenken aan hun ouders schenken, geldt alleen de gewone vrijstelling van 2092. Ouders vallen daarnaast zelfs in de categorie “Ove-

rigen” met het hoogste tarief. Dat kan oplopen tot 40 procent.’ Dit jaar is er een speciale verhoogde vrijstelling van kracht waarvan ook ouders kunnen profiteren. Hieraan zijn wel strikte voorwaarden verbonden (zie kader).

Genot

Doull bespreekt wat het best past bij de situatie van de klant én die van de ouders. Het is vaak niet de bedoeling

Lenen aan de ouders voor de aankoop van een woning is een andere optie. Voordeel kan zijn dat ouders renteaftrek hebben. Dat kan aantrekkelijk zijn als er bijvoorbeeld sprake is van een hoog pensioen. Een deel van de rente tot aan de vrijstelling kan aan de ouders worden geschonken. ‘Ook een lening tussen kind en ouder moet aan zakelijke voorwaarden voldoen’, zegt Doull. Zo kijkt de fiscus onder andere kritisch naar de hoogte van de rente en de afgesproken aflossingen. De financiële draagkracht telt eveneens mee. ‘Ouders moeten in staat zijn de aflossingen van de lening op te brengen uit hun inkomen.’ Doull benadrukt dat ook hier geldt dat kind en ouders goede afspraken moeten maken. ‘Vergeet die bovendien niet op papier te zetten, om problemen met elkaar, de andere kinderen en de fiscus te voorkomen.’

Het ongemak rond geven Niet alle ouders zijn gediend van een schenking van een vermogend kind. Psycholoog Jeffrey Wijnberg wilde jaren geleden zijn schoonvader die over was uit Slowakije een schildersezel en schilderspullen cadeau geven. Hij wilde de gift echter niet accepteren en er ontstond een ongemakkelijke situatie. ‘Dat had ik kunnen weten’, zegt Wijnberg. ‘Sommige ouders zien het aannemen van geld of grote giften van hun kinderen als een vernedering. Het voelde voor hem onnatuurlijk. Dat is anders in bijvoorbeeld de Oosterse cultuur waar het geven van geld als teken van respect voor ouders wordt gezien.’ Volgens Wijnberg spelen de verhoudingen tussen ouder en kind een grote rol. ‘Als een kind opgroeit, heb je als ouder in de eerste jaren veel invloed, maar na

hun 20ste houdt dat op. Behalve als het gaat om geld. Menig ouder krijgt het verzoek van kinderen om geld te lenen of om een voorschot op de erfenis. Is dat niet het geval en beschikt het kind juist zelf over veel geld? Dat kan onwennig zijn voor ouders. Alsof ze nergens meer voor nodig zijn.’ De oplossing: ‘Het helpt als het kind de schenking goed voorbereidt’, weet Wijnberg. ‘Betrek de ouders bij het proces. Bijvoorbeeld door hen al in een vroeg stadium over je plan te vertellen en te laten meedenken over de bestemming ervan. Laat hen weten dat je over geld beschikt en hen uit waardering geld wilt geven. De zin “Ik houd het liever in de familie” werkt in dit verband altijd goed’, zegt hij.

4

Hollands glorie Orderpositie Nederlands bedrijfsleven in de lift


Beleggingsvisie Macro-economie

2 014

2 013

2 012

bron: Eurostat

Markten in herstel - Europa is wat achtergebleven bij de Verenigde Staten

140

S&P-500 Nikkei-225 Eurotop-100

120

AEX Opkomende markten

100

bron: Datastream

80

2 014

2 013

2 012

2 011

2009

40

2 010

60

Aandelenmarkten hebben in 2013 mooie rendementen opgeleverd. Amerikaanse aandelen zijn door een grotere stijging wat duurder dan Europese. Dat is een van de argumenten voor de overweging voor Europese aandelen.

Verloop rendement 10-jaars staatsobligaties

% 5,0

Verenigde Staten Duitsland

4,0

bron: Datastream

3,0

2 014

2 013

1

2 012

2,0

2 011

Inflatievooruitzichten (in %) 2012 2013p 2014p 2015p Eurozone 2,5 1,4 0,4 0,8 Verenigde Staten 2,1 1,5 1,9 2,2 Japan 0,0 0,3 2,7 1,1 China 2,6 3,0 3,4 4,1 India 9,7 9,6 8,7 8,0 Brazilië 5,4 6,2 5,7 5,8 Bijgewerkt 17 december 2013

2 011

De industriële productie is in Nederland in 2013 vrijwel constant gebleven, net als in onder andere het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. In Duitsland en Oost-Europa was er sprake van een duidelijke toename, terwijl in Frankrijk en de zuidelijke landen de productie juist afnam.

2 010

Vooruitzichten economische groei (in %) 2012 2013p 2014p 2015p Eurozone -0,6 -0,4 1,3 1,8 Verenigde Staten 2,8 1,7 3,2 3,8 Japan 2,0 1,9 1,9 1,5 China 7,7 7,5 8,0 7,0 India 3,3 4,5 5,0 5,5 Brazilië 0,9 2,5 3,0 3,0 p=prognose

2 010

sterke groei groei gelijk afname sterke afname

2008

In Nederland komen na een lange periode van moeizame economische ontwikkelingen voorzichtig de eerste tekenen van herstel naar voren. Na een krimp met 0,4 procent in het eerste kwartaal en stilstand in het tweede kwartaal van 2013, groeide onze economie met 0,2 procent in het derde kwartaal. Ook over het laatste kwartaal van 2013 wordt een klein positief cijfer verwacht. Het Centraal Planbureau (CPB) verwacht dat de Nederlandse economie in 2014 met 0,5 procent zal groeien. Daarbij zal de werkloosheid

2009

De industriële productie binnen Europa

2 0 07

Herstel

De financiële huishouding van de overheid staat nog altijd onder druk. De opleving van de groei is te beperkt om op een substantiële verbetering te rekenen. Ondanks de BTW-verhoging van ruim een jaar geleden stagneren de belastinginkomsten. Tegelijkertijd neemt het aantal werkloosheidsuitkeringen verder toe. Het CPB verwacht dat het overheidstekort in 2014 3,3 procent van het bruto binnenlands product zal bedragen. Dat is net boven de algemeen geldende norm van 3 procent in de eurozone. Structurele hervormingen blijven noodzakelijk. In dat licht zijn de akkoorden die eind vorig jaar met sociale partners en politieke groeperingen werden gesloten over huisvesting en pensioenen een goede zet. Samen met het uitbodemen van de huizenprijzen en het vertrouwensherstel bij zowel bedrijven als consumenten zijn er voldoende redenen om weer wat optimistischer te worden over de Nederlandse economie.

2008

De Economische sentimentsindicator is een combinatie van producentenvertrouwen en consumentenvertrouwen en vormt een indicatie voor de toekomstige investerings- en consumptiegeneigdheid. De recente stijging geeft behoorlijk overtuigend weer dat de bestedingen binnenkort verder zullen stijgen.

waarbij nog geen rekening is gehouden met een gemiddeld dividendrendement van 3,5 procent.

Hervormingen

2006

65

2 0 07

75

Het bewijs voor de aantrekkende groei van de wereldeconomie stapelt zich op komen, maakt de ECB zich toch zorgen. Allereerst bestaat het risico dat banken teveel de nadruk leggen op het terugbetalen van steun en te weinig op kredietverlening. De laatste kan daardoor niet goed op gang komen. Daarnaast bestaat het gevaar dat de lage inflatie omslaat in deflatie. Om beide risico’s tegen te gaan zal de ECB, langer dan de Amerikaanse centrale bank, blijven doorgaan met haar stimulerende monetaire beleid. Tevens zullen de rentetarieven op de geldmarkt in Europa nog lange tijd zeer laag blijven.

bron: Datastream

85

2009

In Europa vertoont het Verenigd Koninkrijk al duidelijke tekenen van herstel en ook op het vasteland is het dieptepunt achter de rug. De sentimentsindicator van de Europese Commissie is in december voor de achtste keer op rij gestegen. Vooral in Spanje is sprake van een indrukwekkende omslag. De lopende rekening van het land heeft een record positief saldo

95

2008

Dieptepunt voorbij

opgeleverd over de eerste tien maanden van 2013. Dat is een aanwijzing dat het land dankzij een sterk herstel van de concurrentiekracht meer exporteert dan importeert. Met uitzondering van Cyprus en mogelijk Slovenië zullen alle eurolanden in 2014 weer positieve economische groei laten zien. In Duitsland is die groei het sterkst. In Frankrijk en Italië moeten nog wat vraagtekens gezet worden bij de kracht van het herstel. Deze landen hebben nagelaten de noodzakelijke hervormingen door te voeren. Banken in de economisch zwakkere landen aan de rand van Europa betalen inmiddels op grote schaal de liquiditeitssteun terug die zij in de moeilijke jaren van de Europese Centrale Bank (ECB) hebben ontvangen. Mede doordat de inflatie in de eurozone al enkele maanden achtereen beneden 1 procent is uitge-

105

Index: 1 januari 2007 = 100

De voorlopende indicatoren wijzen al enige tijd op een aantrekkende groei van de wereldeconomie, maar nu stapelt ook het daadwerkelijke bewijs zich op. Dat geldt vooral voor de Amerikaanse economie. Daar zijn de huizenmarkt en de arbeidsmarkt de belangrijkste aanjagers van de groei. Het herstel op deze markten zorgt ervoor dat consumenten meer te besteden krijgen. Bedrijven anticiperen daarop door grotere voorraden aan te leggen. Deze voorraadvorming is een belangrijke reden voor de groeiversnelling die zich aftekent in de Verenigde Staten. Het herstel heeft echter een veel breder fundament dan voorraadvorming alleen. Het herstel op de huizenmarkt werkt bijvoorbeeld sterk door in de detailhandel en toeleveranciers. Er worden meer materialen verkocht voor het bouwen en inrichten van huizen. Ook is het financiële stelsel in de Verenigde Staten weer gezond, waardoor de kredietverlening goed functioneert. Bovendien neemt de buitenlandse handel toe. Het land kampt wel al heel lang met tekorten op de handelsbalans en de begroting, maar deze nemen beide snel af. Het handelstekort daalt doordat het land dankzij een groeiende productie van schalieolie en –gas steeds minder energie hoeft in te voeren. Het begrotingstekort loopt terug dankzij een verstandig financieel beleid van de Amerikaanse overheid. In 2012 werd de economie nog hard getroffen door overheidsbezuinigingen. Die zorgden ervoor dat het bruto nationaal product ongeveer 1,4 procent minder snel groeide dan anders mogelijk zou zijn. In het nieuwe jaar is deze remmende factor grotendeels uitgewerkt. De optelsom van al deze gunstige ontwikkelingen mondt uit in de verwachting dat de Amerikaanse economie in 2014 en wellicht ook in 2015 sneller zal groeien dan gebruikelijk. Voor zowel het IMF als de Wereldbank speelt die snelle groei een grote rol bij de recente verhoging van de groeiramingen voor de wereldeconomie in 2014.

115

2005

De Verenigde Staten vormen de motor achter de aantrekkende groei van de wereldeconomie. Ook de economie van veel Europese landen raakt steeds beter op stoom. Hoewel Nederland niet voorop loopt bij dit herstel, zijn er voldoende redenen voor optimisme.

De Europese sentimentsindicator stijgt weer aanvankelijk nog verder oplopen tot 7,5 procent van de beroepsbevolking. De lichte groei van de economie is vooral te danken aan verder herstel van de uitvoer en van toenemende investeringen. De particuliere consumptie zal dit jaar nog onder druk staan. Het is wel een gunstig teken dat het consumentenvertrouwen weer stijgt. Dat komt vooral door een kleine toename van de netto-inkomens in 2014 en lagere premies voor de ziektekostenverzekering. Door de export profiteert Nederland van de sterk verbeterende situatie van de wereldeconomie. Driekwart van onze export gaat echter naar de andere landen in Europa. Dat is veel vergeleken met landen als Duitsland en België, die relatief meer exporteren naar sterker groeiende regio’s zoals Azië en de Verenigde Staten. Dit verklaart voor een deel waarom Nederland niet voorop loopt bij het herstel in de eurozone. Een ander deel van de verklaring wordt gevormd door het grote aantal huizen dat ‘onder water’ staat. Niettemin laat het vertrouwen onder Nederlandse ondernemers een duidelijk herstel zien. Er tekent zich een voorzichtige omslag af in de bedrijfsinvesteringen. Als de AEX een graadmeter is voor de nabije toekomst, ziet 2014 er goed uit. Deze beursindex steeg vorig jaar met ruim 17 procent,

Index

Europa haakt aan

Ben Steinebach is hoofd beleggingsstrategie van ABN AMRO MeesPierson. Elke maand signaleert hij voor Financial Focus de belangrijkste ontwikkelingen wereldwijd.

Nadat Federal Reservevoorzitter Ben Bernanke in mei 2013 voor het eerst hintte op het verminderen van de monetaire stimulansen is de 10-jaarsrente fors gestegen. Na dit “aankondigingseffect” verwachten we in 2014 een beperktere verdere stijging nu de obligatie-aankopen daadwerkelijk worden teruggeschroefd. Uitgave 01-02-2014 abnamromeespierson.nl

5

Winstmarges kunnen stijgen

Accent op Europa

Dalende grondstofprijzen leveren bijdrage aan winstmarge

Europese aandelen spelen hoofdrol in beleggingsadvies



Beleggingsvisie Allocatie

Aandelen blijven aantrekkelijk

e wo g

de r

S t er k o n

r wogen

N eu t r a a l

N eu t r a a l

n

e

OBLIGATIES

wo g

wo g

ove

ove

de r

er k

er k

de r

n

LIQUIDITEITEN

r wogen

r wogen

S t er k o n

e wo g

de r

ove

AANDELEN

St

e

er k

r wogen

S t er k o n

n

St

n

St

Hogere economische groei betekent dat bedrijven meer omzetgroei zullen realiseren. De winstmarges blijven op hoog niveau, mede door de licht dalende grondstofprijzen en de achterblijvende loonkostenontwikkeling. De bedrijfsresultaten zullen daardoor in het algemeen een behoorlijke groei laten zien. De lange rente zal onder invloed van de hogere groei dit jaar wat verder oplopen, terwijl de korte rente – gestuurd door centrale banken – onverminderd zeer laag zal blijven. Het renteverschil tussen geld dat voor korte of lange termijn wordt uitgeleend neemt hierdoor flink toe. In het verleden is een groot renteverschil altijd een zeer betrouwbare en traditionele indicator geweest van aanstaand herstel. In de Verenigde Staten wordt voor aandelen ongeveer 18 keer de gemiddelde winst per aandeel betaald. Dat

tot obligaties en spaarrekeningen. Toenemende groei en verder afnemende risico’s zullen nieuwe beleggers naar de aandelenmarkten trekken. Vooral in Europa is er nog voldoende ruimte voor hogere waarderingen.

N eu t r a a l

ove

Groeiende winsten

N eu t r a a l

er k

rendement opleverden. Door te beleggen in obligaties van bedrijven met lagere kredietwaardigheid, in landen van de Europese periferie en in zogeheten high yield obligaties, kwam er toch nog een redelijk resultaat uit de obligatieportefeuille.

verwerkt. Het is daarbij belangrijk om in het achterhoofd te houden dat de rentemarkt wijst op een aantrekkend economisch herstel. Bovendien blijft de rente relatief laag. Dat maakt aandelen extra aantrekkelijk in vergelijking

St

Beleggers hadden in 2013 het nodige te vrezen van perikelen rond de Amerikaanse overheidsbegroting, de trage hervormingen in de eurozone en de geopolitieke ontwikkelingen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Ook het financieel-economische experiment van de regering Abe in Japan en een mogelijke groeivertraging in China hielden de gemoederen bezig. De onzekerheid werd echter het meeste gevoed door de aankondiging in mei van de toenmalige Fed-voorzitter Ben Bernanke dat de centrale bank zou beginnen met het afbouwen van het opkoopprogramma van obligaties. Doordat geleidelijk een economisch herstel begon te gloren aan de horizon en de risico’s in de eurozone en in het financiële systeem afnamen, keerde het beleggersvertrouwen terug. Vooral de westerse aandelenmarkten kenden een uitstekend jaar. De MSCIwereldindex steeg vorig jaar met ruim 15 procent in euro’s. Deze werd daarbij nog gehinderd door een verlies van gemiddeld 9 procent in opkomende markten. Obligatiebeleggers kregen te maken met enige rentestijging in de zomermaanden, waardoor kwaliteitsobligaties over het hele jaar nauwelijks

is net iets meer dan het historische gemiddelde. In Duitsland en andere kwaliteitsmarkten is het beeld niet veel anders. De vraag is dan ook of de gunstige verwachtingen inmiddels niet ruimschoots in de huidige koersen zijn

S t er k o n

De gevaren die vorig jaar het economisch herstel bedreigden, zijn naar de achtergrond verdwenen. Stijgende winsten en een hogere groei maken aandelen aantrekkelijk.

ALTERNATIEVEN

Het bovenstaande overzicht is een weergave van de huidige aanbevolen tactische allocatie voor de verschillende beleggingscategorieën. Deze allocatie is gebaseerd op een neutraal risicoprofiel. Bron: ABN AMRO MeesPierson

Beleggingsvisie INzoomen Sectoren

Regionale spreiding aandelen

Vastrentend

Energie

=

Europa (incl. Nederland) ▲

Staatsobligaties*

▼

Basismaterialen

=

Noord Amerika

▼

▲

Industrie

=

Japan

=

Bedrijfsobligaties (hoge kwaliteit)

Luxegoederen & Diensten

=

Pacific ex-Japan

=

Convertible obligaties

=

=

▲

=

Opkomende landen

High Yield obligaties

Consumptiegoederen Gezondheidszorg

=

Schuld van opkomende landen

▲

Financiële instellingen

=

Informatietechnologie

▲

Telecom

=

Nutsbedrijven

▼

*Inclusief inflatiegerelateerde obligaties

▼ Onderwogen ▲ Overwogen = Neutraal

Beleggers moeten opkomende markten niet over één kam scheren. Sommige landen profiteren van de aantrekkende wereldeconomie, terwijl andere juist last hebben van wijzigende kapitaalstromen of dalende grondstofprijzen. Aandelen blijven een veelbelovende beleggingscategorie in 2014. In Europa is de gemiddelde beurswaardering duidelijk lager dan die van Amerikaanse aandelen, terwijl de ruimte voor positieve verrassingen er het grootst is. In de regionale aandelenallocatie geldt dan ook een lichte voorkeur voor Europa boven de Verenigde Staten. Aandelenbeurzen in opkomende markten zijn niet goed onder één noemer te vangen. De wijzigende kapitaalstromen in de wereld zijn Uitgave 01-02-2014 abnamromeespierson.nl

vooral een bedreiging voor landen die met buitenlands kapitaal hun economische expansie hebben gefinancierd. Daartoe behoren landen zoals Indonesië, India en Turkije. Ook grondstoffenproducenten zoals Zuid-Afrika, Rusland en Brazilië hebben het even wat lastiger. Anderzijds zijn er ook landen waar de afhankelijkheid van buitenlands kapitaal of grondstofexport geen of bijna geen rol spelen. Sommige van deze landen kunnen sterk profiteren van

de economische opleving in de wereld. Voorbeelden zijn onder meer China, Zuid-Korea, Polen en Mexico. Per saldo geldt voor de opkomende aandelenmarkten, evenals voor Japan, een neutrale weging. Er zijn goede mogelijkheden voor beleggingsfondsen die beleggen in aandelen van kleinere en middelgrote bedrijven in Europa en de Verenigde Staten. Daarnaast zijn er in onder meer de farmacie- en energiesector veel grote bedrijven die onder druk van aandeelhouders besluiten om extra dividenden uit te keren of zelfs bedrijfsonderdelen af te stoten. Na jaren van oppotten van de winsten is voor deze concerns nu de tijd aangebroken om met de contanten meer rendement te genereren voor de aandeelhouders.

Lagere kredietwaardigheid

Obligaties blijven een belangrijke beleggingscategorie. Beleggingen in deze categorie genereren aan de ene kant stabiliteit en inkomen en aan de andere kant dempen obligaties het risico van de totale portefeuille. Het vooruitzicht van licht stijgende rentes maakt het verstandig om leningen met langere looptijden te mijden, aangezien de prijs daarvan meer gevoelig is voor renteschommelingen. Daarentegen is de financiële kracht van het bedrijfsleven zo groot dat geadviseerd wordt om vooral te beleggen in bedrijfsobligaties van lagere kredietwaardigheid en in zogeheten high yield beleggingsfondsen. Ook is er nog altijd een aantrekkelijk extra rendement te behalen door te beleggen in over-

heidsleningen uit relatief zwakkere landen aan de rand van de eurozone. Daarbij is met name Spanje aantrekkelijk. In het segment alternatieve beleggingen geldt een neutrale weging voor beursgenoteerd onroerend goed. De categorie is aantrekkelijk door de dividenden die gebaseerd zijn op huuropbrengsten, maar de stijgende rente vormt een minpuntje. Ten aanzien van grondstoffen is enige terughoudendheid op zijn plaats. De reden daarvoor is de verwachte prijsdruk op olie en edelmetalen. Hedgefondsen kunnen wel een aantrekkelijk alternatief vormen voor geïnteresseerde beleggers, vooral voor obligatiebeleggers die op zoek zijn naar een alternatief dat minder gevoelig is voor een stijgende rente.

bron: ABN AMRO MeesPierson

Selectief in opkomende markten

6

Verzekeringen meeverhuizen Schade- en zorgverzekeringen in het buitenland (zie artikel op pagina 2)

Funds recommended list

in euro per eind december 2013

Beleggingsstijl categorie/indexnaam Fondsnaam Valuta Koers

% laatste drie maanden

% laatste twaalf maanden

rendement in euro

rendement in euro

% afgelopen % sinds drie jaar 1 januari % total cumulatief rendement 2013 % risico expense rendement in euro rendement in euro drie jaar * ratio

AANDELEN Duurzaam Wereldwijd / All Cap / Groei F&C STEWARDSHIP INTERNATIONAL EUR 11,84 7,5 20,3 32,6 20,2 9,3 1,9 Wereldwijd / Large Cap ING SUSTAINABLE GROWTH FD EUR 213,79 7,1 16,7 31,1 15,9 9,4 1,9 Wereldwijd / Passief ISHARES DJ GLOBAL SUSTAINABILITY SCREENED EUR 22,32 7,8 18,8 17,8 0,6 Large Cap / Groei SAM SUSTAINABLE EUROPEAN EQUITIES EUR 40,89 9,7 21,2 30,8 19,6 13,5 1,5 Europa / Passief ISHARES DJ EUROPE SUSTAINABILITY SCREENED EUR 31,09 9,0 20,6 17,8 0,5 Opkomende landen / Groei NORDEA EMERGING STARS EQUITY EUR 73,82 8,8 0,7 -1,7 1,9 Alternatieve energie / Groei SAM SMART ENERGY FD EUR 16,46 5,6 5,1 -7,5 5,4 11,4 2,2 Alternatieve energie / Groei PICTET CLEAN ENERGY FD EUR 60,75 12,6 27,9 7,7 26,8 12,6 1,8 Water / All Cap PICTET WATER FD EUR 189,99 8,9 17,4 34,9 15,7 10,1 1,9 Water / Small & Mid Cap SAM SUSTAINABLE WATER FD EUR 189,21 9,2 25,0 27,7 22,3 10,2 2,2 Staatsobligaties PETERCAM GOVERNMENT SUSTAINABLE EUR 1.162,56 2,1 0,2 12,6 -0,6 4,3 0,7 Bedrijfsobligaties ROBECO EURO SUSTAINABLE CREDITS EUR 102,56 2,0 3,2 17,1 2,1 4,2 0,9 Obligaties opkomende landen PIMCO SOCIALLY RESPONSIBLE EMERGING MARKET BONDS EUR 10,97 2,4 -7,1 -7,9 1,2 Wereldwijd MSCI All Country World 7,9 18,8 36,0 17,8 9,9 All Cap FRANKLIN GLOBAL GROWTH FD EUR 12,74 8,0 11,1 23,9 10,6 11,2 1,9 Large Cap JP MORGAN GLOBAL FOCUS FD EUR 25,43 9,4 20,0 23,4 20,2 13,1 1,9 Large Cap / Kwaliteit ABERDEEN WORLD EQUITY FD EUR 13,45 4,7 9,1 29,0 8,6 10,5 1,7 Large & Mid Cap / Groei M&G GLOBAL BASICS EUR 24,01 0,0 -0,3 0,9 1,0 12,9 1,9 Groei tegen redelijke prijs FIDELITY GLOBAL FOCUS FD EUR 38,04 6,2 16,2 28,6 16,5 10,1 2,0 Hoog dividend DWS TOP DIVIDENDE EUR 92,45 5,0 11,6 32,4 12,7 8,7 1,5 Hoog dividend KEMPEN GLOBAL HIGH DIVIDEND FD EUR 25,38 4,4 12,0 35,3 12,9 9,1 1,5 Hoog dividend M&G GLOBAL DIVIDEND FD EUR 18,45 8,6 19,8 42,2 20,5 10,9 2,0 Contrair / Waarde SKAGEN GLOBAL FD NOK 1.094,86 9,2 18,6 33,2 15,5 11,5 1,3 Duurzaam / All Cap / Groei F&C PORTFOLIO STEWARDSHIP INTERNATIONAL EUR 11,84 7,5 20,3 32,6 20,2 9,3 1,9 Duurzaam / Large Cap ING SUSTAINABLE GROWTH FD EUR 213,79 7,1 16,7 31,1 15,9 9,4 1,9 Gediversificeerd BLACKROCK GLOBAL ALLOCATION FD EUR 33,68 6,4 13,4 19,4 12,6 10,2 1,8 Passief / Indexfund BLACKROCK WORLD EQUITY INDEX EUR 117,66 8,1 20,7 21,5 0,2 Passief / ETF ISHARES MSCI WORLD EUR 25,43 8,3 21,4 38,8 21,4 9,9 0,5 Passief / ETF SPDR MSCI ALL COUNTRY WORLD EUR 67,87 8,2 17,9 17,6 0,5 Duurzaam / Passief / ETF ISHARES DJ GLOBAL SUSTAINABILITY SCREENED EUR 22,32 7,8 18,8 17,8 0,6 Noord-Amerika MSCI North America 7,5 22,8 51,3 23,4 10,1 All Cap ROBECO US PREMIUM EQUITIES FD EUR 216,86 6,2 29,6 50,1 28,7 11,5 1,7 All Cap / Groei ALGER AMERICAN ASSET GROWTH USD 41,54 9,9 24,5 51,0 25,6 14,5 2,2 Large Cap JP MORGAN US VALUE USD 20,89 6,0 23,2 53,4 25,1 12,5 1,9 Large Cap BLACKROCK US GROWTH EUR 11,79 9,7 Large Cap / Waarde AMUNDI US RELATIVE VALUE FD USD 142,10 8,2 27,5 52,5 26,7 16,9 1,9 Large & Mid Cap JP MORGAN HIGHBRIDGE STEEP US EUR 11,96 6,0 23,0 56,3 26,2 10,7 1,9 Large Cap / Groei / Kern LEGG MASON CLEARBRIDGE US APPRECIATION USD 137,71 6,8 19,4 44,9 20,9 11,2 Duurzaam / Large Cap DEXIA SUSTAINABLE NORTH AMERICA FD USD 34,60 7,5 23,0 53,2 23,4 12,6 1,8 Passief / Indexfund BLACKROCK NORTH AMERICA EQUITY INDEX EUR 120,94 7,7 22,1 24,6 0,2 Large Cap / Passief / ETF VANGUARD S&P 500 ETF USD 34,52 8,3 24,7 28,5 0,1 MidCap / Passief / ETF SPDR S&P 400 US MIDCAP ETF EUR 26,42 6,7 26,5 27,0 0,3 Passief / ETF / NASDAQ LYXOR ETF NASDAQ 100 USD 51,79 0,3 -14,4 14,6 -11,4 12,3 1,0 Passief / ETF / Hoog dividend SPDR S&P DIVIDEND ARISTOCRATS ETF EUR 26,44 6,1 22,1 24,4 0,4 Passief / ETF / Laag risico SPDR S&P500 Low Volatility USD 31,63 6,5 24,8 0,2 Europa MSCI Europe 10,0 21,2 37,6 19,7 12,7 All Cap OYSTER EUROPEAN OPPORTUNITIES FD EUR 371,60 9,8 19,0 30,7 17,3 13,3 1,9 All Cap / Waarde JP MORGAN EUROPE STRATEGIC VALUE FD EUR 13,52 11,7 26,7 36,3 24,4 15,9 1,9 All Cap / Groei BLACKROCK EUROPEAN GROWTH FD EUR 28,39 8,4 17,5 44,3 17,9 12,6 1,8 All Cap / Groei tegen redelijke prijs HENDERSON PAN EUROPEAN EQUITIES EUR 20,97 9,0 24,0 40,5 23,1 12,4 1,9 Large & Mid Cap BLACKROCK EUROPEAN FD EUR 97,41 8,8 19,8 37,0 20,3 13,4 1,8 Large & Mid Cap / Waarde FRANKLIN MUTUAL EUROPEAN FD EUR 20,25 10,7 26,0 38,6 22,8 12,5 1,8 Small & Mid Cap / Kwaliteit / Groei THREADNEEDLE PAN EUROPEAN SMALLER COMPANIES EUR 1,78 6,8 18,7 47,2 16,6 12,3 1,7 Small Cap / Groei FIDELITY EUROPEAN SMALLER COMPANIES FD EUR 34,10 10,9 29,1 36,9 25,6 14,4 1,9 Defensief / Groei tegen redelijke prijs COMGEST GROWTH EUROPE EUR 16,40 4,7 14,5 55,8 14,2 9,7 1,6 Hoog Dividend JP MORGAN EUROPE STRATEGIC DIVIDEND EUR 131,93 9,9 23,4 21,5 1,9 Fusies, overnames en herstructureringen EDM ROTHSCHILD EUROPE SYNERGIE EUR 152,76 4,6 16,8 34,6 15,7 11,5 1,9 Flexibel / Opportunistisch FIDELITY ACTIVE STRATEGY EUROPE FD EUR 287,72 9,9 18,4 37,0 18,8 11,9 1,9 All Cap / Kwantitatief / Lage volatiliteit INVESCO PAN EUROPEAN STRUCTURED EQUITIES EUR 12,77 8,5 21,1 49,2 21,1 10,6 1,6 Medium risico NEUFLIZE OPTIMUM EUR 693,15 -1,3 -5,0 -7,8 -5,5 5,3 1,7 Duurzaam / Large Cap / Groei SAM SUSTAINABLE EUROPEAN EQUITIES EUR 40,89 9,7 21,2 30,8 19,6 13,5 1,5 Duurzaam DEXIA SUSTAINABLE EUROPE FD EUR 17,74 6,9 12,9 22,3 11,5 12,5 1,8 Passief / Indexfund BLACKROCK EUROPE EQUITY INDEX EUR 120,35 9,4 19,9 19,1 0,2 Passief / ETF ISHARES MSCI EUROPE EUR 20,43 8,9 20,0 34,4 18,7 12,5 0,4 Passief / ETF ISHARES EURO STOXX 50 EUR 31,08 13,8 23,4 30,7 20,8 17,2 0,4 Duurzaam / Passief ISHARES DJ EUROPE SUSTAINABILITY SCREENED EUR 31,09 9,0 20,6 17,8 0,5 Individuele landen Europa Nederland / Small Cap DELTA LLOYD DEELNEMINGEN FONDS EUR 38,98 13,9 22,6 2,1 18,5 17,9 1,4 Nederland ROBECO HOLLANDS BEZIT FD EUR 23,35 11,1 27,6 29,7 23,8 16,6 0,1 Nederland / Passief THINK CAPITAL AEX ETF EUR 39,79 9,6 20,8 32,6 18,6 14,8 0,3 Nederland / Midcap / Passief THINK CAPITAL AMX ETF EUR 62,44 16,2 22,2 16,9 20,4 15,0 0,3 Groot-Brittannië / Kern THREADNEEDLE UK FD GBP 111,20 8,2 20,8 48,0 20,1 13,5 1,7 Groot-Brittannië / Passief ISHARES FTSE 100 EUR 7,94 6,6 13,9 33,4 13,8 10,8 0,4 Duitsland DWS AKTIEN STRATEGIE DEUTSCHLAND EUR 251,97 16,9 36,1 55,2 34,3 20,8 1,5 Duitsland / Passief DB-X TRACKERS DAX EUR 92,93 16,0 26,4 38,8 23,2 18,8 0,2 Frankrijk / Passief AMUNDI ETF CAC 40 EUR 52,51 9,6 24,8 33,2 21,8 16,0 0,3 Japan MSCI Japan 6,9 27,3 21,3 22,7 15,0 Large Cap / Waarde FIDELITY JAPAN ADVANTAGE FD EUR 17,64 6,4 18,4 17,1 14,5 14,5 2,0 Large Cap / Contrair GLG JAPAN CORE ALPHA FD EUR 133,12 13,6 73,9 41,1 51,3 23,5 1,9 Passief LYXOR ETF TOPIX EUR 89,95 7,3 25,8 20,7 22,0 14,4 0,5 Uitgave 01-02-2014 abnamromeespierson.nl

7

Volg ons op LinkedIn

Meer grijs op straat

Lees de berichten van onze experts op linkedin.com/company/abn-amromeespierson

In 2013 nam het autobezit onder 65+-ers toe met 6,6% ten opzichte van 2012 (zie infographic op pagina 1)




rendement in euro

rendement in euro


AANDELEN Asia / Pacific Kwaliteit ABERDEEN ASIAN PACIFIC EQUITY FD USD 71,72 3,5 -1,7 4,1 -3,6 16,9 2,0 Hoog Dividend HENDERSON ASIAN DIVIDEND INCOME FD USD 12,14 5,6 3,4 13,5 2,2 15,6 2,2 Hoog Dividend NEWTON ASIAN INCOME FD EUR 1,02 1,5 -0,8 -0,5 1,7 Passief / Indexfund BLACKROCK PACIFIC EX-JAPAN EQUITY INDEX EUR 100,65 5,8 4,7 3,5 0,2 Duurzaam DEXIA SUSTAINABLE PACIFIC FD JPY 2.609,00 4,0 16,6 11,8 13,1 20,0 1,9 Opkomende landen MSCI Emerging Markets 7,0 -0,5 -1,0 -3,7 14,7 Large & Mid Cap COMGEST GROWTH EMERGING MARKETS EUR 23,89 9,0 5,2 -1,3 4,2 12,0 1,6 Kwaliteit ABERDEEN GLOBAL EMERGING MARKETS EQUITY FD USD 64,87 5,7 -6,0 2,3 -8,8 18,7 2,0 Agressief ROBECO EMERGING STARS EQUITY FD EUR 158,53 10,0 3,7 -1,1 -0,6 14,8 1,8 Contrair / Waarde SKAGEN KON TIKI NOK 621,66 9,3 7,6 4,9 5,4 13,3 2,1 Defensief / Kwantitatief ROBECO EMERGING CONSERVATIVE HIGH DIVIDEND EQUITIES EUR 106,17 3,3 0,7 -2,6 1,7 Flexibel / Opportunistisch FIDELITY FAST EMERGING MARKETS USD 135,06 10,6 15,1 12,1 Large & Mid Cap / Kwaliteit FIDELITY EMERGING MARKETS FUND USD 23,26 9,2 9,1 8,3 7,2 18,2 2,0 Duurzaam / Large Cap / Groei NORDEA EMERGING STARS EQUITY EUR 73,82 8,8 0,7 -1,7 1,9 Next-11 GOLDMAN SACHS NEXT-11 EQUITY PORTFOLIO EUR 11,12 4,9 -0,2 -3,0 2,2 Passief / Indexfund BLACKROCK EMERGING MARKETS EQUITY INDEX EUR 98,01 7,9 -1,3 -3,8 0,3 Passief / ETF LYXOR ETF MSCI EMERGING MARKETS EUR 7,65 8,3 -1,1 -4,5 -4,6 15,2 0,6 Verre Oosten excl. Japan Large & Mid Cap FIDELITY SOUTH-EAST ASIA FD EUR 5,24 6,6 2,3 3,6 1,0 15,0 2,0 Waarde TEMPLETON ASIAN GROWTH FD EUR 22,59 4,8 -5,3 -6,8 -8,7 15,7 2,2 Individuele landen Azië Taiwan SCHRODERS TAIWANESE EQUITIES USD 14,41 3,7 2,2 21,0 4,3 18,4 2,0 Korea JF KOREA EQUITY FD EUR 8,11 7,4 7,6 5,1 1,6 20,6 1,9 Hong Kong ALLIANZ RCM HONG KONG USD 231,22 8,1 6,1 -7,2 3,9 19,6 2,1 Indonesië FIDELITY INDONESIA FD USD 23,00 -10,3 -24,3 -13,1 -22,5 23,1 2,0 India FRANKLIN INDIA FD EUR 28,34 18,6 -13,0 -23,5 -11,4 22,1 1,9 China / Groei tegen redelijke prijs FIDELITY CHINA FOCUS FD EUR 9,99 11,4 13,7 -2,3 8,8 14,3 2,0 China / Passief ISHARES FTSE CHINA 25 GBP 6.975,50 11,6 6,3 -3,9 0,4 19,0 0,7 Greater China / Waarde TEMPLETON CHINA FD EUR 17,11 9,1 -0,3 -10,6 -3,2 15,6 2,5 Greater China SCHRODER ISF GREATER CHINA FD EUR 29,60 8,2 6,2 -1,3 4,2 15,2 2,0 Greater China / Mid & Small Cap UBS GREATER CHINA FD USD 234,23 8,7 18,4 -0,5 14,1 21,4 2,4 Latijns-Amerika Gemengd JP MORGAN LATIN AMERICA FD USD 28,96 5,0 -8,3 -16,4 -11,5 21,9 1,9 Large Cap / Groei tegen redelijke prijs AMUNDI LATIN AMERICA EQUITIES FD USD 484,90 5,1 -9,8 -26,6 -14,5 23,8 2,3 Brazilië / Passief ISHARES MSCI BRAZIL EUR 27,88 8,8 -9,3 -32,8 -14,9 21,8 74,0 Centraal & Oost-Europa Large Cap SCHRODER EMERGING EUROPE FD EUR 24,49 9,3 8,6 11,9 3,5 19,2 2,0 Rusland / Blue chips NEPTUNE RUSSIA & GREATER RUSSIA FD USd 132,50 7,3 5,1 -12,5 0,2 27,5 2,5 Thema’s Agri / Mid & Small Cap DWS INVEST GLOBAL AGRIBUSINESS FD EUR 122,08 4,9 -2,8 3,2 -2,8 13,8 2,0 Alternatieve energie / Groei SAM SMART ENERGY FD EUR 16,46 5,6 5,1 -7,5 5,4 11,4 2,2 Alternatieve energie / Groei PICTET CLEAN ENERGY FD EUR 60,75 12,6 27,9 7,7 26,8 12,6 1,8 Consumptie opkomende landen UBS ASIAN CONSUMPTION FD USD 109,07 6,5 -1,5 6,7 -2,4 15,7 2,1 Terugkeer van de consument PICTET PREMIUM BRANDS EUR 126,56 7,4 19,7 39,2 20,7 16,1 1,9 Terugkeer van de consument ROBECO CONSUMER TRENDS EQ FD EUR 118,40 8,5 30,5 56,5 31,2 12,1 1,7 Infrastructuur INVESCO ASIA INFRASTRUCTURE FD USD 13,08 3,6 -4,5 -9,7 -5,7 17,8 2,1 Water / All Cap PICTET WATER FD EUR 189,99 8,9 17,4 34,9 15,7 10,1 1,9 Water / Small & Mid Cap SAM SUSTAINABLE WATER FD EUR 189,21 9,2 25,0 27,7 22,3 10,2 2,2 Pioniermarkten TEMPLETON FRONTIER MARKETS EUR 18,90 2,6 13,7 8,7 11,1 11,3 2,6 Vanaf heden zijn de opiniewijzigingen exclusief beschikbaar via Internet Bankieren. Kijk op: abnamromeespierson.nl/internetbankieren

OBLIGATIES Staatsobligaties / Euro-hedged Staatsobligaties Investment Grade Investment Grade / Euro-hedged Inflatie Inflatie / Passief / ETF Inflatie / Inv Grade / Euro-hedged Staatsobligaties incl. opkomende landen Gediversificeerd Laag risico / Vastrentend Laag risico / Vastrentend & valuta Medium risico / Vastrentend Gemengd Gemengd / Passief / Indexfund Staatsobligaties Staatsobligaties / Passief / Indexfund Staatsobligaties / Passief Staatsobligaties met AAA-rating Staatsobligaties Duitsland / Passief Staatsobligaties Korte looptijd Inflatie Gemengd

Wereldwijd ROBECO LUX -O- RENTE FD EUR 127,02 1,6 -1,0 8,3 -0,7 3,9 0,8 JP MORGAN GLOBAL GOVERNMENT BOND FD EUR 11,64 1,3 -0,5 10,2 -0,3 3,1 0,6 PIMCO GLOBAL INVESTMENT GRADE CREDIT FD EUR 12,84 2,4 -0,3 17,3 -0,8 4,6 0,8 SCHRODER GLOBAL CORPORATE BOND FD EUR 102,57 2,5 0,2 12,4 -0,2 4,0 1,0 SCHRODER GLOBAL INFLATION FD EUR 27,81 0,4 -4,7 11,6 -4,8 4,6 1,0 ISHARES GLOBAL INFLATION-LINKED GOVERNMENT BONDS GBP 88,61 0,0 -7,9 9,4 -7,8 6,3 0,3 PIMCO GLOBAL REAL RETURN EUR 12,74 1,2 -5,4 13,0 -5,2 5,3 0,8 TEMPLETON GLOBAL BOND FD EUR 10,72 3,5 1,5 14,2 0,0 9,4 1,4 PIMCO DIVERSIFIED INCOME EUR 13,61 3,3 -0,6 20,0 -1,4 5,5 1,0 JP MORGAN INCOME OPPORTUNITY FD EUR 122,45 0,8 2,0 8,5 1,5 2,6 1,2 JULIUS BAER ABSOLUTE RETURN FD EUR 133,70 0,7 0,4 5,6 -0,3 2,6 1,7 PIMCO UNCONSTRAINED BOND FD EUR 11,78 0,2 -2,1 4,4 -2,1 2,0 1,4 Eurozone Citygroup Gov EMU 3-5 yr 2,1 3,2 14,5 2,7 3,4 BLACKROCK EURO BOND FD EUR 22,80 2,6 3,9 18,6 3,1 4,0 1,0 BLACKROCK EURO AGGREGATE BOND INEDX EUR 100,39 2,3 0,3 BNP PARIBAS EURO GOVERNMENT BONDS EUR 208,41 2,4 3,0 12,7 2,4 4,6 0,4 BLACKROCK EURO GOVERNMENT BOND INDEX EUR 103,22 2,4 3,6 2,8 0,2 ISHARES EURO GOVERNMENT BOND 3-5 YEAR GBP 132,07 2,3 3,5 15,1 2,7 7,6 BNP PARIBAS FLEXI I BOND GOVERNMENT EURO RESTRICTED EUR 105,21 1,2 -0,7 -1,5 0,4 ISHARES EB.REX. GOVERNMENT GERMANY EUR 139,83 1,3 0,3 10,3 -0,1 3,3 0,2 JPMORGAN EUR GOVERNMENT BONDS EUR 12,90 2,5 3,1 17,2 2,3 5,1 0,6 BLACKROCK EURO SHORT DURATION BOND FD EUR 15,35 1,1 2,1 9,7 1,8 1,7 0,8 AMUNDI EURO INFLATION BONDS EUR 123,68 1,5 -0,9 6,3 -1,5 6,1 1,2 BNY MELLON EUROLAND BOND FD EUR 1,20 1,6 2,9 16,4 1,9 4,1 0,7

Voor actuele gegevens over deze fondsen kijk op: abnamromeespierson.nl/fondsen Uitgave 01-02-2014 abnamromeespierson.nl

*

Schommeling van het rendement, gemeten als standaarddeviatie op jaarbasis.

8

Schenking aan ouders De fiscus hanteert hierbij geen vrijstelling (zie artikel op pagina 3)

Funds recommended list

in euro per eind december 2013




rendement in euro

rendement in euro


OBLIGATIES Eurozone Duurzaam / Staatsobligaties PETERCAM GOVERNMENT SUSTAINABLE EUR 1.162,56 2,1 0,2 12,6 -0,6 4,3 0,7 Duurzaam / Gemengd DEXIA SUSTAINABLE EURO BONDS EUR 253,96 1,8 0,9 9,5 0,2 3,4 0,9 Covered bonds / Actief DWS COVERED BOND FD EUR 51,17 2,6 4,7 16,6 3,9 3,0 0,7 Covered bonds / Passief ISHARES MARKIT IBOXX EURO COVERED BOND EUR 148,04 2,1 4,1 18,4 3,1 3,5 0,2 Staatsobligaties Italië / Passief ISHARES ITALY GOVERNMENT BONDS GBP 115,33 3,7 7,6 6,6 0,2 Staatsobligaties Spanje / Passief ISHARES SPAIN GOVERNMENT BONDS GBP 115,37 3,4 11,6 10,1 0,2 Ondernemingen Eurozone Defensief SCHRODER EURO CORPORATE BOND EUR 15,92 2,6 5,1 15,8 4,0 4,8 1,0 Opportunistisch BLUEBAY INVESTMENT GRADE BOND FUND EUR 158,85 2,6 4,3 17,6 3,1 4,6 0,9 Flexibel M&G EUROPEAN CORPORATE BOND FD EUR 15,98 2,2 4,4 19,2 3,9 4,4 1,2 Bedrijfsobligaties, excl. Financials ROBECO INV GRADE CORPORATE BOND FD EUR 106,71 1,4 1,8 13,9 1,1 3,5 0,9 Duurzaam ROBECO EURO SUSTAINABLE CREDITS EUR 102,56 2,0 3,2 17,1 2,1 4,2 0,9 Duurzaam DEXIA SUSTAINABLE EURO CORPORATE BONDS EUR 295,54 2,1 2,6 13,4 1,9 4,6 0,8 Passief ISHARES BARCLAYS EURO CORPORATE BOND EUR 127,94 2,0 2,5 16,6 2,1 4,1 0,2 US Dollar Staatsobligaties PARVEST US DOLLAR BOND FD USD 118,50 -2,9 -8,6 -2,4 -6,8 3,6 1,2 Gemengd PIMCO TOTAL RETURN BOND FD USD 16,66 -0,4 -5,6 5,0 -4,2 3,6 0,9 Gemengd SCHRODER US DOLLAR BOND FD USD 11,91 -0,7 -6,3 5,0 -5,0 3,4 0,9 Bedrijfsobligaties UBS CORPORATE BONDS USD USD 15,78 -1,0 -7,1 10,8 -5,6 5,2 1,2 Azië Staatsobligaties ABERDEEN ASIA LOCAL CURRENCY SHORT DURATION BOND FD USD 6,84 -1,1 -6,1 -1,2 -4,9 5,3 1,4 Staats- en bedrijfsobligaties TEMPLETON ASIAN BOND FUND USD 13,74 2,0 -6,7 4,2 -6,1 9,1 1,4 Gemengd BNP BOND ASIA EX-JAPAN EUR 96,04 0,0 -6,6 -5,3 1,6 Geldmarkt Renminbi ALLIANZ RCM RENMINBI CURRENCY FD EUR 106,85 0,8 3,6 3,5 0,7 Opkomende landen Kern PIMCO EMERGING MARKETS BONDS FD EUR 32,67 2,1 -6,5 15,7 -7,6 7,7 1,1 Actief / Fundamenteel ABERDEEN SELECT EMERGING MARKETS BONDS EUR 123,37 3,0 -5,1 16,5 -6,4 8,8 Westerse en lokale valuta UBS EMERGING ECONOMIES BONDS FUND USD 1.710,10 0,2 -13,3 1,8 -13,8 10,6 1,9 Duurzaam PIMCO SOCIALLY RESPONSIBLE EMERGING MARKET BONDS EUR 10,97 2,4 -7,1 -7,9 1,2 Total Return HSBC GLOBAL EMERGING MARKETS DEBT TOTAL RETURN EUR 10,01 2,7 Passief / Indexfund BLACKROCK EMERGING MARKETS GOVERNMENT BOND INDEX EUR 89,70 1,0 High Yield Wereldwijd / Euro-hedged ROBECO HIGH YIELD FD EUR 25,66 3,6 7,7 29,8 6,2 7,7 1,1 Wereldwijd / Euro-hedged SCHRODER GLOBAL HIGH YIELD FD EUR 35,22 4,4 7,7 22,5 5,8 8,1 1,3 Europa FIDELITY EUROPEAN HIGH YIELD FD EUR 10,15 4,0 10,6 29,5 7,7 8,2 1,4 US Dollar FIDELITY US HIGH YIELD FD EUR 11,41 3,8 5,9 4,2 1,4 US Dollar / Korte looptijd AXA US SHORT DURATION HIGH YIELD FD EUR 94,91 2,0 4,2 15,5 3,7 3,1 1,1 Korte looptijd / Euro-hedged MUZINICH SHORT DURATION HIGH YIELD FD EUR 116,48 1,3 3,9 16,0 3,3 3,1 1,5 US Dollar / Passief ISHARES MARKIT IBOXX USD HIGH YLD CAP BONDS GBP 68,00 1,0 2,4 0,9 0,5 Wereldwijd / Passief ISHARES GLOBAL HIGH YIELD BOND USD 106,61 2,6 4,4 3,6 0,5 Converteerbare obligaties Wereldwijd / Kern BNP PARIBAS CONVERTIBLE WORLD FD EUR 121,27 4,8 15,2 18,2 12,7 6,6 1,5 Waarde JUPITER GLOBAL CONVERTIBLES EUR 11,48 3,5 11,8 14,6 10,8 5,9 Europa / Agressief BNP PARIBAS CONVERTIBLE BONDS BEST SELECTION EUROPE EUR 72,25 4,9 11,0 13,0 8,4 9,8 1,5 Europa / Defensief ABERDEEN CONVERTIBLES FD EUR 15,62 3,5 9,0 17,2 7,7 8,9 Actief / Fundamenteel BLUEBAY CONVERTIBLE BOND FD USD 141,88 2,4 7,2 15,9 6,4 8,4 2,0

Vanaf heden zijn de opiniewijzigingen exclusief beschikbaar via Internet Bankieren. Kijk op: abnamromeespierson.nl/internetbankieren

ALTERNATIVES Wereldwijd Wereldwijd Wereldwijd / Passief Europa Europa Wereldwijd / Passief Passief Passief Actief / Fundamenteel Agri / Euro-hedged Goud Medium risico / Volatiliteit Multimanager, multistrategie Multimanager, multistrategie Multimanager, multistrategie Long / Short Equity Long / Short Equity Macro Long / Short Equity CTA Event Driven

Onroerend goed GPR 250 2,0 6,6 38,6 3,2 SCHRODER GLOBAL PROPERTY SECURITIES FD EUR 123,70 4,8 4,6 20,1 0,3 16,5 2,0 HENDERSON GLOBAL PROPERTY EQUITIES USD 14,39 0,8 0,4 16,7 -1,5 16,1 1,2 BLACKROCK DEVELOPED REAL ESTATE INDEX FD EUR 9,75 1,6 2,6 0,3 PETERCAM SECURITIES REAL ESTATE EUROPE EUR 229,85 8,5 10,6 30,5 9,5 13,5 1,8 HENDERSON EUROPEAN PROPERTY EQUITIES EUR 22,50 10,0 14,9 36,6 14,8 14,3 ISHARES DEVELOPED MARKETS PROPERTY YIELD EUR 15,83 0,8 -1,7 22,3 -2,1 12,2 0,6 Grondstoffen Reuters/Jeffries CRB total return index -8,2 -11,9 -12,3 -9,4 BARCLAYS ROLL YIELD COMMODITIES FD EUR 82,74 -7,0 -11,9 -9,3 LYXOR ETF COMMODITIES CRB EUR 19,01 -7,9 -12,2 -14,8 -9,5 11,3 0,4 SCHRODER COMMODITIES FD EUR 102,33 -6,3 -13,5 -14,2 -11,3 14,2 2,0 SCHRODER AGRICULTURAL FD EUR 93,60 -3,1 -15,3 -20,7 -11,8 15,9 2,2 SOURCE PHYSICAL GOLD ETF USD 123,73 -13,2 -30,3 -13,9 -26,9 21,0 0,3 Total Return AMUNDI ABSOLUTE VOLATILITY EURO EQUITIES FD EUR 136,31 -5,7 -9,5 -9,9 -9,9 5,0 1,4 Hedge Funds Hedge Fund-index -0,1 4,3 18,1 3,8 8,3 LYXOR DYNAMIC STRATEGY FD EUR 100,43 3,8 7,4 6,0 PICTET MOSAIC FD EUR 76,73 2,1 8,0 7,2 6,4 4,5 1,6 EDM ROTHSCHILD PRIFUND ALPHA UNCORRELATED EUR 191,84 2,1 8,6 8,8 7,0 LEVERAGE CAPITAL HOLDINGS EUR 220,48 3,1 15,2 11,9 14,5 9,3 EUROPEAN CAPITAL HOLDINGS EUR 258,17 5,4 17,5 17,4 15,8 6,6 TRADING CAPITAL HOLDINGS EUR 170,99 0,0 8,7 11,4 7,5 ASIAN CAPITAL HOLDINGS EUR 83,79 4,1 10,7 2,0 8,8 9,5 LYXOR CTA LONG-TERM INDEX FUND EUR 87,44 6,9 -0,2 -0,8 1,2 LYXOR MERGER ARBITRAGE INDEX FUND EUR 113,34 2,9 11,0 8,5 1,2

Voor actuele gegevens over deze fondsen kijk op: abnamromeespierson.nl/fondsen

*

Schommeling van het rendement, gemeten als standaarddeviatie op jaarbasis.


9

Beleggen in minder CO2

Schone energie



Wereldwijde beleggingen in groene stijl

Een fonds met een afwijkende beleggingsstijl

ACCOR

HOUDEN =

Groei door herstel en toerisme Accor is de grootse hotelketen van Europa met een half miljoen kamers in bijna 100 landen. Het bedrijf is zowel actief in budgethotels als in het midden- en het luxe-segment. Accor exploiteert bekende ketens zoals Sofitel, Pullman, Mercure en Novotel. De onderneming genereert bijna 80 procent van haar omzet in Europa. Hierdoor profiteert Accor in de komende jaren van de verbeterende economische omstandigheden in landen zoals Frankrijk. Ook zal het bedrijf een graantje meepikken van het toenemende toerisme en het stijgende aantal zakentrips naar Europa vanuit opkomende economieën. Op dit moment geven

Chinese toeristen bijvoorbeeld al meer uit aan toerisme dan Amerikanen en Japanners. Een andere indicatie van de enorme groei van het Chinees toerisme is dat het aantal buitenlandse vakantietrips van Chinezen gestegen is van 10 miljoen in 2000 tot bijna 100 miljoen vorig jaar. De vergrijzing in Europa is in potentie ook een gunstige ontwikkeling voor hoteluitbaters zoals Accor. De ‘baby-boom’-generatie gaat met pensioen en krijgt nu meer tijd voor en behoefte aan reizen. Morningstar analist: Chad Mollman ABN AMRO aandelenexpert: Maurits Heldring

Koersverloop Accor

€ 50 45

Pictet Clean Energy fonds

Lagere Co2-uitstoot als beleggingsinsteek Het Pictet Clean Energy fonds investeert wereldwijd in bedrijven die profiteren van de omschakeling naar energiebronnen met een lage Co2-uitstoot. Dat zijn bijvoorbeeld ondernemingen die energie-efficiënte technologieën ontwikkelen, maar ook ondernemingen die actief zijn op het vlak van alternatieve energie. Om in aanmerking te komen voor de portefeuille moet minstens 20 procent van de omzet afkomstig zijn uit dergelijke activiteiten. Het fonds wordt sinds mei 2011 beheerd door Luciano Diana, die in de twee jaar daarvoor al medebeheerder was. Diana wordt ondersteund door externe specialisten

40

beleggers die veel verwachten van deze ontwikkeling en willen beleggen in een goed gediversifieerde portefeuille op dit gebied. Analist: Dennis Biesterveld

Pictet Clean Energy Fonds

€

35

en door het beleggingsteam van het Zwitserse Pictet, dat wereldwijd ruim 100 miljard euro beheert. De portefeuille bestaat uit 60 tot 80 aandelen. Door de specialistische insteek wijkt het fonds sterk af van de MSCI World Index, waartegen de prestaties bij gebrek aan beter vergelijkingsmateriaal worden afgezet. Zo is het fonds bijna volledig belegd in bedrijven uit de industrie-, informatietechnologieen nutssector. De portefeuille bevat veel bedrijven met een kleine tot middelgrote marktkapitalisatie en is van nature onderhevig aan een hoger dan gemiddelde volatiliteit. De afwijkende beleggingsstijl maakt het Pictet Clean Energy Fonds geschikt voor

Pfizer

14 0 12 0 10 0 80

Focus op medicijnontwikkeling Het Amerikaanse Pfizer is het grootste farmaciebedrijf ter wereld. Onder druk van toenemende concurrentie kiest de onderneming voor een veelbelovende nieuwe strategie. Pfizer ondervindt net als andere farmaciereuzen steeds meer concurrentie van bedrijven die kopieën maken van middelen waarvan het patent is verlopen en van biotechbedrijven die nieuwe medicijnen introduceren. Sinds het aantreden van de Engelse topman Ian Read vier jaar geleden heeft het bedrijf weer een duidelijke strategie. De focus ligt op de efficiënte ontwikkeling van nieuwe medicijnen, met een nadruk op biotechnologie. Read gaat het bedrijf in twee of drie divisies splitsen en stoot activiteiten die niet binnen de strategie passen af. Wat overblijft is een vooral

op biotechnologie gericht bedrijf met naar verwachting een flink hogere waardering dan de huidige onderneming. Pfizer is zeer internationaal en profiteert van de snel groeiende vraag naar geneesmiddelen en vaccins uit de opkomende markten. Dit is een direct gevolg van de ook in deze markten snel stijgende levensverwachting. In 2012 en 2013 liepen zowel omzet als winst terug door het aflopen van het patent op cholesterolverlager Lipitor, het middel met de grootste omzet ter wereld. De nieuwe generatie medicijnen wordt in de komende jaren gelanceerd en kan de winstmarges weer doen stijgen. Morningstar analist: Alex Morozov ABN AMRO contact: Edith Thouin

jan 09

HOUDEN =

Rendement: (jaargemiddelde): 1 jaar: 8,62% 3 jaar: 2,11% 5 jaar 29,87%

RobecoSAM Smart Energy fonds

Schone energie in portefeuille Het RobecoSAM Smart Energy fonds belegt, evenals Pictet Clean Energy, wereldwijd in ondernemingen die actief zijn op het vlak van schone energie. Het verschil is dat het Pictet-fonds meer nadruk legt op ondernemingen die energie-efficiënte technologieën ontwikkelen, terwijl het RobecoSAM fonds meer nadruk legt op ondernemingen die actief zijn op het vlak van alternatieve energie. Het fonds wordt sinds 2007 beheerd door Thiemo Lang. Hij

Koersverloop Pfizer

$

jan 14

De opinies kunnen tussentijds wijzigen. Informeer bij de private banker of kijk op Internet Bankieren voor de meest actuele opinies.

16 0

jan 13

dec 13

dec 11

dec 09

dec 07

dec 05

15

18 0

jan 12

20

ISIN-code: LU0312383663 Benchmark: MSCI AC World Index Fondsmanagers: Luciano Diana en Xavier Chollet

Benchmark Rendement

200

jan 11

25

jan 10

30


220

wordt ondersteund door een team van specialisten bij RobecoSAM, een Zwitserse dochterbedrijf van Robeco dat gespecialiseerd is in duurzaam beleggen. De portefeuille bestaat uit 50 tot 70 aandelen. Net als bij Pictet Clean Energy ligt het zwaartepunt van het fonds in de nuts-, energie- en industriesector en op kleine tot middelgrote ondernemingen. Momenteel kennen concerns uit Azië die bijdragen aan de ontwikkeling van batterijen voor draagbare apparatuur of LED-

verlichting een relatief grote positie in de portefeuille. Analist: Dennis Biesterveld

RobecoSAM Smart Energy Fonds

€ 220

Benchmark Rendement

10 0 80

jan 14

dec 13

dec 11

dec 09

dec 07

dec 05

10

14 0 12 0

jan 13

15

16 0

jan 12

20

18 0

jan 11

25

ISIN-code: LU0805493003 Benchmark: MSCI AC World Index Fondsmanager: Thiemo Lang

jan 10

30

200

jan 09


35

Rendement: (jaargemiddelde): 1 jaar: 8,58% 3 jaar: -2,57% 5 jaar: 6,53%

Indien uw belangstelling is gewekt door de beschrijving van deze fondsen, raden wij u aan de brochure of het prospectus van deze fondsen te lezen, alvorens u besluit in deze fondsen te beleggen. Hierin treft u relevante informatie aan over onder meer de werking, de risico’s, de kosten en de verhandelbaarheid van deze fondsen.


10

Kokend water Ridderkerk is de thuisbasis van de Quooker-productie


INTERVIEW Walter Peteri (50) is samen met zijn broer directeureigenaar van Quooker. Het is zijn persoonlijke missie om mensen blij te maken met de kokendwaterkraan. ‘Ik heb nooit één moment getwijfeld aan het succes van dit concept. Ook niet tijdens al die jaren dat we geen winst maakten.’

‘Het is een kwestie van bloed, zweet en tranen’

Onafhankelijk

‘We zijn altijd zuinig geweest en kunnen goed plannen. Dat hebben we noodgedwongen geleerd in de loop van de jaren. En die eigenschappen helpen ons nu ook met ons bedrijf. We onderhandelen nog steeds scherp over prijzen. Bovendien zijn we volledig onafhankelijk van financiers. Er zit geen hypotheek op dit bedrijf. Alles wat we verdienen, stoppen we terug in de onderneming. Dat geeft een enorm vrij en onafhankelijk gevoel. We kunnen doen met deze onderneming wat we willen. Geld biedt uiteraard ook persoonlijke vrijheid, maar ik heb geen financiële dromen voor mezelf. Ik hoef bijvoorbeeld geen snelle auto. Ik ben er vooral in geïnteresseerd om met mijn geld dit bedrijf verder te laten groeien. Verder is de enige financiële uitspatting die ik heb gedaan een huis in Zwitserland. Dat

Eureka

‘Begin jaren zeventig kwam mijn vader op het idee een kraan te ontwikkelen waar direct kokend water uit zou komen. Hij werkte bij Unilever en was betrokken bij de ontwikkeling van instantsoepen. Het duurde vijf seconden om soep te maken met kokend water, maar vijf minuten om het water aan de kook te brengen. “Dat moet sneller kunnen”, dacht mijn vader. Hij verliet Unilever en ging bij ons thuis in de kelder aan de slag met de ontwikkeling van een kokendwaterkraan. Na een aantal jaren was hij nog niet veel verder gekomen dan een prototype dat voortdurend storingen gaf. Maar de proefpersonen die er gebruik van maakten, waren razend enthousiast. Nadat mijn vader een zevende hypotheek had genomen op zijn huis, raakte het geld op en moest hij het project eind jaren zeventig stilleggen. In 1985 ging mijn broer Niels zich ermee bemoeien en samen met mijn vader werkte hij fulltime aan de verdere ontwikkeling van het idee. Nog steeds in onze kelder. Zeven jaar later, in 1992, was het dan zover en werd de Quooker Basic geïntroduceerd. Een jaar later kwam ik erbij om het product een commerciële impuls te geven.’

‘Ik ben nog lang niet uitgedroomd’ heb ik twee jaar geleden samen met mijn broer gekocht. Het huis staat in een gebied waar wij met onze familie al veertig jaar skiën. Jeugdsentiment dus.’

Lange adem

‘We groeiden jaarlijks met tientallen procenten, maar tot aan het jaar 2000 hebben we verlies gedraaid met het bedrijf. Pas daarna kwam de winst. De groei is altijd gebleven. Het eerste jaar verkochten we vijfhonderd Quookers. Nu zijn dat er 50.000 per jaar en verkopen we inmiddels in tien Europese landen. Al die jaren zijn mijn vader, mijn broer en ik enorm gefocust geweest. Ik heb nooit één moment getwijfeld aan dit concept. Dat wij de Quooker succesvol gingen maken, stond buiten kijf. En omdat we elk jaar groeiden en de gebruikers van de Quooker zo enthousiast waren en zijn, bleef ik gedreven en gemotiveerd. Ik verdiende jarenlang weinig tot niets, maar heb nooit het bijltje erbij neer willen gooien. Dat kwam niet in me op. Ik wist dat we een lange adem nodig hadden om een volledig nieuw product op de markt te brengen. Dat kost nu eenmaal tijd en is een kwestie van gewenning. Succes is vooral een kwestie van bloed, zweet en tranen. Daar is geen wondermiddel voor. Je begint met niets en je zult overal je voet tussen de deur moeten zien te krijgen. Ik denk dat ik in

commercie. We komen wat dat betreft niet in elkaars vaarwater. Maar we bedenken wel samen de strategie en houden ons allebei bezig met de marketing. Daarin verschillen we enorm. Ik wil de zaken eerst grondig voor elkaar hebben voordat ik een volgende stap zet. Mijn broer wil sneller en gaat het liefst meteen door. Hierdoor houden we elkaar mooi in evenwicht. We hebben ook nooit vervelende ruzies. Hooguit kibbelen we wat over details.’

Toekomst

De broers Walter (links) en Niels (rechts) Peteri zetten de droom van hun vader voort.

totaal op wel 150 beurzen heb gestaan. Soms twaalf uur per dag twee weken achter elkaar. Maar nu plukken we de vruchten van onze vastberadenheid.’

Familie

‘Mijn vader is in 2007 overleden. Hij heeft het begin van het succes gelukkig nog meegemaakt, maar vooral de laatste jaren zijn we écht succes-

vol aan het worden. Mijn broer en ik werken nog steeds nauw samen en die samenwerking is best bijzonder te noemen. We hebben de taken strak verdeeld: hij de techniek, ik de

‘Dit bedrijf kan en moet wat mij betreft nog fors groeien. Zowel binnen als buiten Nederland. Sinds kort hebben we een kraan op de markt gebracht waar niet alleen kokend maar ook koud en warm water uitkomt. Dat betekent dat consumenten nog maar één kraan nodig hebben in hun keuken. Daarmee boren we weer een hele nieuw doelgroep aan. Veel mensen vonden het bezwaarlijk een tweede kraan te moeten plaatsen in hun keuken. Dat probleem is nu opgelost. Verder zie ik groeimogelijkheden in de landen waar we nu al zitten, zoals Duitsland en Engeland, maar ook het verre buitenland lonkt. Binnenkort ga ik een kijkje nemen in Dubai. Daar gebruiken mensen gemiddeld zes kilo thee per jaar. Hoewel de Quooker veel meer is dan een kraan om snel thee mee te kunnen zetten, wordt hij daar wel veel voor gebruikt. Maar ook de landen in het Verre Oosten bieden volop mogelijkheden. Ook daar wil ik op den duur naartoe. Ik ben nog lang niet uitgedroomd.’


11

Volg ons

Nieuw leven in stichting

ABN AMRO MeesPierson is te volgen op Twitter. Kijk hiervoor op: twitter.com/aa_meespierson

Soms moet een goed doel aangepast worden aan de tijd (zie artikel op deze pagina)

Stichtingen

Eerste hulp voor ingeslapen stichtingen Sommige stichtingen – in een ver verleden opgericht om goede doelen te steunen – leiden een slapend bestaan. Bijvoorbeeld omdat de missie niet meer aansluit bij de huidige tijd. Gelukkig zijn er diverse manieren om een stichting te laten herleven. Het huisvesten van ongehuwde huishoudsters van onbesproken gedrag. De missie van de stichting ademt de sfeer van een voorbije eeuw. De oprichter slaagde er sinds halverwege de 19e eeuw in om met het familievermogen het bestaan van vele vrouwen te verbeteren. Het is een van de vele duizenden stichtingen in Nederland die zich richten op het steunen van goede doelen. Vaak hebben ze een lange his-

bestuurders die zoeken naar een manier om een stichting te reanimeren. Melse: ‘Als de missie is ingehaald door de tijd, dan beperkt dit de mogelijkheid om het vermogen voor een goed doel in te zetten. Neem een vermogensfonds dat als missie de bestrijding van cholera in Nederland heeft. Die ziekte komt in ons land nog nauwelijks voor.’

Geefmissie

Melse en haar collega’s van Filantropie Advies weten hoe een stichting nieuw leven in kan worden ingeblazen. ‘Meestal richten bestuurders zich in de eerste plaats op het wijzigen van de statuten. In de meeste statuten is een clausule opgenomen die het bestuur het recht geeft om ze te wijzigen. Ontbreekt deze clausule, dan rest een gang naar de rechter.’ Een langdurig proces, weet Melse. Meestal is al een groot verschil te maken door de geefmissie opnieuw te definiëren. ‘De oorspronkelijke waarden en normen vormen de

‘Welk verschil wilde de oprichter maken?’ torie, maar sommige leiden een slapend bestaan. Bijvoorbeeld omdat de uitgangspunten na al die jaren niet meer aansluiten bij de hedendaagse maatschappij of bij de wensen van het huidige bestuur. Jasmijn Melse, expert Filantropie Advies van ABN AMRO MeesPierson, adviseert regelmatig

basis. Welk verschil wilde de oprichter maken? Bij het fonds voor de ongehuwde huishoudsters zou het bestuur bijvoorbeeld kunnen overwegen het vermogen aan te wenden voor alleenstaande vrouwen die in de bijstand zitten en met huisvestingsproblemen kampen.’

Door de geefmissie opnieuw te definiëren, kan het doel van een stichting worden aangepast aan de moderne tijd.

Nieuwe invulling

Hoe duidelijker de intenties van de oprichter, hoe makkelijker het voor huidige generaties en bestuurders is om een fonds nieuw leven in te blazen.

Melse: ‘Mooi voorbeeld is het document dat de oprichter van de Britse Joseph Rowntree Charitable Trust in 1904 naliet. Joseph Rowntree was een chocoladehandelaar die streefde naar

Waar het hart vol van is Een nieuwe blik op de missie van een slapende stichting kan ook reden zijn om thema’s toe te voegen. Melse: ‘Zo maakten we samen met een klant een plan om de missie van het fonds van haar overleden man uit te breiden. Het fonds leed een slapend bestaan. Naast de steun aan culturele projecten worden met het vermogen nu ook projecten op het gebied van dierenbescherming gesteund. Dat is waar haar hart ligt.’ Dit lost vaak direct een ander probleem op, weet Melse. ‘Vaak kan een nieuwe generatie de eigen idealen niet onderbrengen in de stichting omdat ze niet aansluiten bij de oorspronkelijke doelstelling van de oprichter. Het herdefiniëren van de missie biedt de mogelijkheid om ook de eigen interesses en schenkingen in de stichting onder te brengen.’

betere levensomstandigheden voor zijn personeel. Hij geloofde dat echte veranderingen in de samenleving alleen tot stand konden komen door de oorzaken van armoede aan te pakken en niet alleen de gevolgen. Dit heeft het bestuur van de stichting honderd jaar later geïnspireerd om een programma op te zetten voor visionairs. Mensen met vernieuwende ideeën om de oorzaken van sociale ongelijkheid aan te pakken, worden financieel ondersteund.’ Bij het reanimeren van een stichting bespreken Melse en haar collega’s uiteenlopende mogelijkheden met het bestuur. ‘Het gaat erom dat je de doelstellingen die zijn opgesteld in de wereld van die tijd vertaalt naar de wereld van vandaag’, zegt Melse. ‘Zo zou ik een stichting die destijds is opgericht om vrouwenstemrecht te verkrijgen, nu adviseren om te kijken naar groepen van wie de stem niet gehoord wordt in de politiek. Of zich in te zetten voor gelijke kansen voor mannen en vrouwen op de werkvloer.’ Melse benadrukt dat overleg hierover cruciaal is. ‘Neem vooral de tijd om als bestuur deze discussies te voeren.’

Colofon & Disclaimer Financial Focus Een uitgave van ABN AMRO MeesPierson Nummer 33, februari 2014 Voor vragen of suggesties kunt u contact opnemen met uw private banker of ABN AMRO MeesPierson Redactie Financial Focus (HQ6053) Postbus 283, 1000 EA Amsterdam [email protected] Redactie: Karien van Bekkum, Bastiaan Braams, Gordon Doull, Maurice Eikmans, Hedwig Florijn, Wim Fonteine, Renate Hilberink, Jacques Hogerwerf, Els Mannaerts, Jasmijn Melse, IJda Ockers, Michiel Pekelharing, Hans Peter Roel, Cleo Scheerboom, Irene Schoemakers, Ben Steinebach, Mirjam Streefkerk, Edith Thouin, Gitte Wouters Vormgeving: Sven van Pel Beeld: ANP, Hollandse Hoogte, iStockPhotos, Maurice Johan, Adrie Mouthaan, Frank Ruiter, Shutterstock Prepress: Grafimedia, Amsterdam


Over ABN AMRO MeesPierson ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: - aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; - bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; - beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten. Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro.nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024.

ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01. Algemene Disclaimer De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden

gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te vermenigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik. US Person Disclaimer ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is geen geregistreerde verzekerings- of bankinstelling zoals bedoeld in de federale wetgeving en de weten regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Het is ABN AMRO Bank N.V. daarom niet toegestaan financiële diensten en/of producten, waaronder diensten en/of producten op het gebied van betalingsverkeer (waaronder het accepteren of het aanbieden tot het doen van stortingen), leningen, verzekeringen, hypotheken of creditcards aan te bieden aan Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in

de zin van vorenbedoelde weten regelgeving]. ABN AMRO Bank N.V. is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke weten regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de effectendienstverlening van ABN AMRO Bank N.V. inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven producten en diensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde weten regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven diensten en/of producten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO Bank N.V. op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Eenieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven diensten en/of producten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO Bank N.V. is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van diensten en/of producten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

12

www.pum.nl PUM-experts (Programma Uitzending Managers) adviseren al meer dan 35 jaar in opkomende markten en ontwikkelingslanden (zie artikel op deze pagina)

Even voorstellen

1

Naam: Eltjo Kok (61) Woont in: Leiden

7 PUM-experts over hun missie

2

Beroep: Bestuurder en Commissaris Werd o.m. uitgezonden naar: Indonesië

Sinds 1985 is Eltjo Kok werkzaam in de financiële sector en sinds vier jaar verbonden aan PUM, waar hij sectorcoördinator Banking & Microfinanciering is. ‘Ik vind het zinvol om mijn kennis aan te wenden voor kleine banken en microfinancieringsorganisaties.’

4

3

Naam: Jan Koeman (58) (Voormalig) beroep: Biologisch bakker/landbouwkundige Woont in: Kloetinge Werd uitgezonden naar: Sierra Leone en Ghana

Naam: Ineke Ouwehand (64) Woont in: Katwijk

Beroep: Organisatieadviseur Werd o.m. uitgezonden naar: Vietnam

Op zijn 21ste vertrok Jan Koeman naar Suriname om het land te helpen. Sindsdien is hij gegrepen door ontwikkelingswerk. Toen hij op z’n 35ste in Botswana in aanraking kwam met PUM, wist hij: ‘Als ik later oud en wijs ben, ga ik daar ook voor werken.’

Ineke Ouwehand houdt ervan om met andere culturen in aanraking te komen. Niet door ze als reiziger te observeren, maar door eraan deel te nemen. Dat doet ze nu onder meer als PUM’er. ‘Ik probeer een positieve ontwikkeling in gang te zetten.’

1

Eltjo Kok ‘In onze sector voeren we ongeveer dertig projecten per jaar uit, waarvan vele in microfinanciering. Hierdoor krijgt het mkb in ontwikkelingslanden ook kansen die het nauwelijks heeft bij banken. Zelf heb ik onder meer in Surabaya een bank geadviseerd die problemen had met de kredietportefeuille. Een mooi project, omdat het management openstond voor verandering en het nauw aansloot bij mijn expertise.’

5

2 Naam: Lidwine Dellaert (67) Woont in: Voorburg

(Voormalig) beroep: Teelttechnisch en bedrijfskundig adviseur Werd o.m. uitgezonden naar: China

Het rijke cv van Lidwine Dellaert gaat van Nepal tot Nederland en van overheid en wetenschap tot bedrijfsleven. Inmiddels werkt ze als freelance adviseur en is ze al 14 keer op een PUM-missie geweest. ‘Ik wil mijn kennis blijven toepassen.’

Voormalig beroep: Elektrotechnisch ingenieur Werd o.m. uitgezonden naar: Cambodja en Sierra Leone

Werken in ontwikkelingslanden was een oude droom van Wil Nuijen. Vandaar dat hij zich op z’n 59 ste, toen hij met vroegpensioen ging, aanmeldde bij PUM. Negen missies heeft hij nu volbracht. ‘Ik wil bijdragen aan het verkleinen van de verschillen in de wereld.’

7

6

Naam: Paul Dielissen (69) Woont in: Den Haag

Naam: Wil Nuijen (67) Woont in: Huis ter Heide

Voormalig beroep: Servicemonteur en ondernemer Werd o.m. uitgezonden naar: Bali

Als servicemonteur van stoomketels was Paul Dielissen tot zijn 45ste gewend om de wereld over te reizen. Daarna ontwikkelde hij zelf een machine voor de loodgieterswerkplaats en ging hij ondernemen. Inmiddels is hij ook al 32 keer voor PUM op pad geweest.

Naam: Patty van der Kleij (56) Woont in: Den Haag Beroep: Sr. Beleidsmedewerker

Jan Koeman ‘In Sierra Leone kwam ik terecht bij een grote bakkerij die met zonne-energie brood wilde gaan bakken in plaats van met houtgestookte ovens. Ik zag al heel snel dat je dan wel een erg grote oven nodig had en dat de overgang naar duurzame productie beter stapsgewijs kon gaan. De mensen daar waarderen ontzettend wat je doet. Een dag voor een PUM-missie werken, levert meer levensvreugde op dan een maand werken in Nederland.’

3

Ineke Ouwehand ‘In Vietnam gaf ik een cursus marketing en sales aan kleine ondernemers. Een trainer is daar een autoriteit en cursisten verwachten een soort tovenaar die hen vertelt wat ze moeten doen en hoe ze het moeten doen. Het duurde even voordat ze doorkregen dat er actieve inbreng van ze werd verwacht in de cursus. Dat was op zichzelf al een hele ommekeer in hun denken. Heel bijzonder.’

provincie Zuid-Holland Werd uitgezonden naar: Laos, Zuid-Afrika en Ethiopië

Voor Patty van der Kleij krijgt haar mooiste missie binnenkort een vervolg. Er komen twee Ethiopiërs, met wie ze in hun land aan een PUM-project werkte, naar Nederland. Om zaken te doen, te netwerken en een ondernemerscursus te volgen.

4

Lidwine Dellaert ‘In een woestijngebied in China adviseerde ik over de groenteteeltprogramma’s in kassen en buitenteelt. Het lukte hen bijvoorbeeld niet om uien te telen die goed bewaard konden blijven. Ik heb hen geholpen bij het opzetten van een eigen programma om nieuwe

rassen te kweken. Om ook op de korte termijn verbeterde uienrassen te telen, bracht ik hen in contact met een Nederlands zadenbedrijf. In de vier keer dat ik er was, zag ik echt resultaat hiervan. Dat is plezierig.’

5

Wil Nuijen ‘Een Cambodjaans bedrijf heb ik geholpen bij de ontwikkeling en marketing van een waterdichte lamp op zonne-energie. Dit project was voor mij bijzonder, omdat ik er alles in kon toepassen wat ik in mijn loopbaan heb gedaan. Het ontwerp is verbeterd en men exporteert het lampje nu zelfs. Bij een zonne-energieproject in Sierra Leone, waar ik nu mee bezig ben, hebben ze ook belangstelling voor dit lampje. Zo probeer ik twee projecten samen te brengen en profiteert iedereen van elkaar.’

6

Paul Dielissen ‘Mijn mooiste missie was op Bali bij een bedrijf dat landbouwmachines ontwikkelde. Het probleem zat in het management: de eigenaar deed alles zelf en liet nauwelijks werk over aan zijn dochter. Haar heb ik onder meer geleerd te plannen en offertes te maken. Zij nam het bedrijf daarna bij de hand. Haar vader kreeg daardoor meer tijd de werkplaats te managen. Het bedrijf groeide als kool. Prachtig.’

7

Patty van der Kleij ‘De universiteit van Gondar wil een reisagentschap en toeristeninformatiecentrum opstarten. Ze hebben heel veel (toeristische) kennis van het land, maar zaken doen buiten Ethiopië is een andere tak van sport. Daarbij probeer ik ze te helpen. Ze zijn al vijf jaar bezig en dit jaar moet het echt gebeuren. Ik breng ze in contact met mijn netwerk in Nederland en adviseer ze. Het is hard werken, maar hun enthousiasme motiveert me.’


Over het reanimeren van een stichting pagina 2. pagina 10

Recommend Documents