Zeven familiebedrijven in de kijker pagina 2. pagina 10

1

Geen tijd voor spijt

Filantropie anno 2014

Over de herroepelijke schenking

Zorg en gezondheid zijn belangrijke filantropische domeinen

pagina 2

pagina 3

‘Er is altijd geld voor goede initiatieven’

Nieuwe generaties

Interview Laurentien van Oranje

Zeven familiebedrijven in de kijker

pagina 10

pagina 12

Financial Focus is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. abnamromeespierson.nl twitter.com/aa_meespierson linkedin.com/company/ abn-amro-meespierson

TOEKOMST VAN DE ZORG

Een fijne oude dag in eigen huis? Als het even kan, willen we zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Maar een oude dag in vertrouwde omgeving vraagt om aanpassingen. Niet alleen op technologisch vlak, maar ook in onze manier van denken. Big Mother is watching you. Of beter gezegd: ze ontfermt zich straks over ouderen. Mother is een klein poppetje, een soort look-a-like van de Russische

Matroeskja, maar dan boordevol technische hoogstandjes. Het apparaatje werkt heel eenvoudig: sluit Mother aan op het internet en zij zet tal van mi-

nuscule, slimme sensoren aan het werk. Plak een sensor op de deur en je hebt alarmregistratie. De sensoren registreren bewegingen in huis en kunnen dat doorgeven aan familieleden. Als vader opvallend lang in bed ligt, dan ontvangen zij een alarmsignaal. Mother ‘weet’ ook of er iemand thuis is. Zo niet, dan regelt zij bijvoorbeeld volautomatisch de temperatuur. Je kunt ook een sensor vastklikken aan

40

no Jaargang 5

CijferScan de tandenborstel (poets je goed?) of aan het koffiezetapparaat (hoeveel koffie drink je of drink je wel voldoende?). Via een app houdt deze perfecte moeder tevens keurig in de gaten of iemand zijn of haar medicijnen op tijd inneemt. Science fiction? Nee, voor ongeveer 200 euro haal je de draadloze Mother in huis. Dergelijke innovatieve snufjes kunnen volgens producent Sen.se de oude dag in eigen huis een stuk comfortabeler maken.

KLOOF

In 2020 telt Nederland pakweg 3,4 miljoen 65-plussers. Het grootste deel, naar schatting zo’n 95 procent, woont volgens het CBS dan nog steeds thuis. Onderzoeken laten zien dat dat ook de wens is van de meeste ouderen. ➔

Lees verder op pagina 2

92%

van de vermogende Nederlanders zijn filantropisch actief. Zij geven gemiddeld 11.089 euro per jaar aan goede doelen. Dat blijkt uit een onderzoek van ABN AMRO MeesPierson en Maastricht University. (zie ook het artikel op pagina 3)

3.400.000

90 65-plussers zijn er in 2020. (Bron: CBS)

miljoen euro per jaar investeert de overheid jaarlijks in ruimtevaartindustrie. Vanaf 2018 komt hier nog 13 miljoen bij, onder meer voor de ontwikkeling van minisatellieten door bedrijven. (bron: Rijksoverheid)

5.500.000 mensen bouwen in Nederland pensioen op bij een pensioenfonds. Eind 2013 waren dat er 146 duizend minder dan het jaar ervoor. Het aantal actieve deelnemers daalt onder meer door de vergrijzing. Daarnaast kozen 26.000 mensen voor pensioenopbouw elders, bijvoorbeeld bij een verzekeraar. (bron: DNB)

610 miljoen liter diesel wordt er dit jaar naar verwachting minder getankt. Door een accijnsverhoging wijken onder anderen veel transporteurs uit naar het buitenland voor een tankbeurt. (bron: Bovag/CBS)

Verlaagd btw-tarief bij verbouwing loopt door Tot eind 2014 kan nog gebruik worden gemaakt van de tijdelijk verhoogde schenkingsvrijstelling voor de eigen woning.

Dankzij deze regeling kunnen belastingbetalers onder bepaalde voorwaarden een bedrag tot maximaal 100.000 euro belastingvrij schenken, mits die schenking wordt gebruikt voor de eigen woning. Een mooie gelegenheid voor ouders bij-

voorbeeld om hun kinderen een (door)start op de woningmarkt te geven. Kinderen kunnen daardoor een deel van de eigenwoningschuld aflossen, een ander huis kopen of het geld gebruiken voor het verbouwen van de eigen woning. Om nog

dit jaar van de regeling gebruik te kunnen maken, moet de schenking in 2014 plaatsvinden. Wordt het geld gebruikt voor een aflossing, dan moet ook die aflossing in 2014 gedaan zijn. Bij een verbouwing hoeft alleen in 2014 het bedrag te zijn overgemaakt. De verbouwing zelf kan dan in 2015 of 2016 plaatsvinden. Wie de verbouwing in de eerste helft van 2015 laat doen, kan bovendien gebruikmaken van het lagere btw-tarief (6 procent in plaats van 21 procent) voor verbouwingen, als de eigen woning ouder is dan twee jaar. Het btw-tarief op

arbeidsloon bij verbouwingen blijft namelijk tot medio 2015 laag. In 2015 keert de woningschenking ‘oude stijl’ terug. Hierbij krijgen ouders eenmalig een verhoogde vrijstelling voor maximaal 52.000 euro, wanneer zij hun kinderen (of hun partners) tussen de 18 en 40 jaar geld schenken voor een woning. Kijk voor meer informatie of advies op www.abnamromeespierson.nl/ woningmarkt-2015 of neem contact op met uw private banker.

Uitgave 04-10-2014 abnamromeespierson.nl

2

Stamrecht opnemen of niet Om de economie te stimuleren, geldt er dit jaar een fiscaal gunstige regeling voor het opnemen van stamrecht (zie artikel op pagina 11)

SCHENKEN

TOEKOMST VAN DE ZORG

Eens gegeven blijft gegeven? Schenken heeft diverse voordelen. Maar wat als blijkt dat de schenker spijt heeft van zijn gift? Herroepelijkheid kan dan uitkomst bieden. Sinds enige jaren is het mogelijk om herroepelijk te schenken. Dit moet dan wel uitdrukkelijk bij de schenking worden vastgelegd. Wordt dit vergeten, dan is de schenking toch nog onherroepelijk geworden. De gever bepaalt de condities van de herroepelijkheid van de schenking, bijvoorbeeld door vooraf bepaalde voorwaarden te omschrijven. Dat kan de verplichting zijn om iedere zondag koffie te komen drinken of het afronden van een studie. Ook is het mogelijk de herroeping afhankelijk te maken van de wil van de gever, bijvoorbeeld als de gever het geschonken bedrag alsnog nodig blijkt te hebben. Dit moet dan wel uitdrukkelijk bij de schenking worden vastgelegd.

kind kan dan alleen met medewerking van de bewindvoerder het geld besteden. De bewindvoerder kan een van de ouders zijn. Het kind kan in deze situatie wel na vijf jaar naar de rechter stappen. Als de rechter meent dat het kind op verantwoorde wijze met het geld kan omgaan, wordt het bewind opgeheven. Als ouders dit onwenselijk vinden, kunnen zij aan de schenking onder bewind een herroepingsclausule toevoegen. Als het kind dan naar de rechter stapt, draaien zij de schenking terug.

BEZWAREN

Aan een herroepelijke schenking kleven ook bezwaren. Zo kan de ontvanger voor zijn gevoel de gift

Teruggave is afhankelijk van de beschikbaarheid van het geld

➔ Technologische innovaties kunnen

die wens ondersteunen. Met de nadruk op ‘kunnen’, want volgens Luc de Witte staan we pas aan het begin van wat er mogelijk is aan technische ondersteuning. De hoogleraar Technologie in de Zorg aan Universiteit Maastricht en directeur van Expertisecentrum voor Innovatieve Zorg en Technologie (EIZT) noemt veel innovaties op het gebied van domotica en robotica ‘onzinnige dingen’. ‘Op dit moment constateer ik nog een grote kloof tussen de technisch hoogstaande bedenksels van techneuten en zaken waaraan ouderen behoefte hebben. Uiteindelijk kan alles, maar de praktische toepasbaarheid van innovaties moet beter worden afgestemd op de wensen van ouderen. Als dat eenmaal is gebeurd, dan kan het snel gaan.’

FISCALE GEVOLGEN

In theorie kan de herroepelijke schenking gebruikt worden om het rendement van bijvoorbeeld een effectenportefeuille op fiscaalvriendelijke wijze aan een kind over te dragen. De ouder schenkt de effecten aan het kind. Deze laatste ontvangt het dividend. Vervolgens herroept de ouder de schenkingen en vraagt het kind de betaalde schenkbelasting terug. Maar zo eenvoudig is het niet. De schenkbelasting die wordt terugbetaald, wordt namelijk berekend over de schenking minus het ontvangen dividend. Er wordt als het ware schenkbelasting gerekend over het dividend. Het financiële voordeel is dus minder groot dan vaak gedacht.

niet naar eigen inzicht besteden. Hij moet er immers steeds rekening mee houden dat de gever de schenking kan terugdraaien. Belangrijk bezwaar voor de schenker is dat teruggave afhankelijk is van de beschikbaarheid van het geld. Als het kind de schenking heeft gebruikt om een huis mee te kopen, is het niet eenvoudig om het bedrag terug te geven. Of het kind dat de schenking heeft ontvangen, kan het geld al hebben opgemaakt. In dat geval heeft het voor de schenker geen zin om te herroepen. In schenkingsakten wordt de herroepingsclausule vaak standaard opgenomen. De gever en de ontvanger moeten daarbij goed rekening houden met de praktische, juridische en fiscale gevolgen. Daarbij is duidelijkheid over de redenen voor de schenking essentieel.

TERUGDRAAIEN

Herroepelijkheid kan ook zijn nut bewijzen bij een bewind. Als ouders hun kind een bedrag willen schenken, maar er niet zeker van zijn dat hun kind dit goed zal besteden, kunnen zij een bewind aan de schenking koppelen. Het

Gordon Doull Specialist Estate Planning Ondernemer & Onderneming [email protected]

De hulp van een robot kan het verschil betekenen tussen thuis blijven wonen of naar een instelling moeten verhuizen

DURE HULP

Een robot die een appel voor je haalt, een maaltijd in de magnetron zet of de deur voor je opent, bestaat inmiddels. Ze heet Rose en rolt bij wijze van experiment al rond in diverse zorginstellingen. De Technische Universiteit Eindhoven ontwikkelde afgelopen jaar een prototype. Gaandeweg de rit moet Rose in de praktijk nog veel meer handelingen gaan leren. Nadelen: door haar forse afmetingen is ze nogal een gevaarte in huis en als ze vastloopt, moet een operator haar weer vlottrekken. Bovendien is het prijskaartje stevig, namelijk zo’n 20.000 euro. Over de hoge aanschafprijs maakt De Witte zich geen zorgen. ‘Als de toegevoegde waarde onomstotelijk vaststaat, dan wordt het net als de mobiele telefoon betaalbaar en gangbaar. Vooralsnog kunnen dit soort servicerobots vooral dingen halen en brengen. Dat is leuk, maar maakt het ook echt langer thuis wonen mogelijk?’

TOILETROBOT Wordt dit vergeten, dan is de schenking toch nog onherroepelijk geworden. Duidelijkheid over de redenen voor de herroepelijke schenking is essentieel.

(vervolg pagina 1)

Ook bij het EIZT vinden experimenten met robots plaats. De Witte: ‘Met diverse partijen ontwikkelen we een toiletrobot. Op het juiste moment en op de juiste manier kan die een helpende hand bieden op het toilet. Het kan het verschil betekenen tussen thuis

kwam men erachter dat dementerenden heel rustig worden van Paro. De Witte: ‘Vooral tijdens de verzorging is dat heel prettig voor een verpleegkundige. Paro wordt inmiddels met succes als ‘gezelschapsdier’ ingezet in verschillende verzorgingstehuizen.’

MENTALITEITSOMSLAG

Voeg de eigenschappen van het zeehondje Paro samen met die van een robot als Rose, dan krijgt het als oudere thuis blijven wonen al wat meer vorm. Maar waar blijft de rol van de mens in al dat door software aangedreven geweld? ‘We moeten zelf meer verantwoordelijkheid voor onze gezondheid gaan nemen’, stelt De Witte. Die mentaliteitsomslag heeft ook zijn weerslag op de organisatie van de zorg in ons land. Deze zal zich veel meer volgens individuele trajecten gaan voltrekken. ‘Zorg op maat wordt de standaard’, zegt De Witte. ‘Ouderen gaan meer zelf organiseren. Daarbij schakelen ze - naar gelang hun situatie - familie, mantelzorg, technologi-

De praktische toepasbaarheid van innovaties moet beter worden afgestemd op de wensen van ouderen blijven wonen of naar een instelling moeten verhuizen.’ Er zijn ook uitvindingen die in eerste instantie helemaal niet voor de zorg waren bestemd, maar die na onderzoek toch buitengewoon nuttig blijken te zijn. Zo ontwikkelde de Japanner Takanori Shibata in 1993 het knuffelzeehondje Paro. Een leuk ding met een hoge aaibaarheidsfactor en bomvol zogenoemde tactiele stimuleringstechniek. Zo heeft het sensoren voor gevoel en tastzin, en reageert het op de aanrakingen van mensen. Omdat hij mensen herkent, reageert hij ook op de stem van iemand bij wie hij al eens op schoot heeft gezeten. In eerste instantie was het vooral een hightech speelgoedding. Mede door onderzoek van het EIZT

sche hulpmiddelen en professionele zorg op afstand in. Ik voorzie een volledig nieuwe zorgmarkt met nieuwe, innovatieve zorgondernemers.’ Floris Vervat is zo’n zorgondernemer nieuwe stijl. Zijn bedrijf Senior Service heeft inmiddels vijfhonderd mantelzorgers in dienst. Tegen betaling verrichten zij diensten voor ouderen, variërend van boodschappen doen tot koken en van wassen tot de krant lezen. ‘Net als ik willen velen hun ouders helpen wanneer zij door ouderdom ondersteuning nodig hebben. Maar dag en nacht voor ze klaarstaan... het is haast onmogelijk – we hebben het allemaal druk. We kunnen de zorg die zij nodig hebben echter wél voor ze regelen.’

GRADATIES

Vanaf 17 euro per uur levert Senior Service al een mantelzorger. Een medewerker van de thuiszorg kost al gauw 35 euro per uur. ‘Zij kunnen het niet voor onze prijs doen’, zegt Vervat die in 2012 door VNONCW West werd uitgeroepen tot ‘Nieuwe Held’ vanwege de opvallende groei van zijn onderneming. In de toekomst verwacht Vervat meer bedrijven die aanvullende mantelzorg gaan aanbieden. Daarnaast zullen de diensten zich verder uitkristalliseren. ‘Er komen ongetwijfeld meer gradaties in de werkzaamheden, elk met een eigen prijskaartje. Wellicht wil een cliënt een mantelzorger die ongelofelijk goed kan koken of iemand die verpleegkundige handelingen mag verrichten. Ik denk ook dat de verzekeraars en banken zich zullen gaan richten op de nieuwe zorgmarkt. Zij houden zich momenteel nog afzijdig, maar er ontstaat mogelijk een grote vraag naar bijvoorbeeld zaken als sparen voor een oude dag thuis.’

OPLEIDINGEN

Zowel De Witte alsook Vervat verwachten dat er meer opleidingen zullen komen voor mantelzorgers en zorgtechnici. Bovendien gaat Senior Service binnenkort proefdraaien met de Scanadu Scout, een nieuw apparaatje dat in een paar seconden acht gezondheidsindicatoren meet. Vervat: ‘Dergelijke technologie ondersteunt het werk van de mantelzorger die geen medische handelingen mag verrichten. Die kan er wel veranderingen in de gezondheid van de cliënt mee waarnemen en eventueel een huisarts inschakelen.’ Relatief simpele draadloze verbindingen tussen weegschaal, mobiele telefoon en bijvoorbeeld een knijpbal leveren ook een stroom aan nuttige informatie op, weet De Witte. ‘Wij experimenteren daar in de praktijk al mee. Ouderen kunnen daarmee eenvoudig hun eigen knijpkracht, balans, loopsnelheid, gewicht en lichamelijke activiteit in de gaten houden. Daar kun je vervolgens waarschuwingen of adviezen aan koppelen. Je kunt straks heel veel heel lang zelf.’ Met of zonder robot.


3

Volg ons

Europees herstel

Volg de experts van ABN AMRO MeesPierson via LinkedIn. Kijk hiervoor op linkedin.com/ company/abn-amro-meespierson

De eerste positieve signalen komen uit de eurozone als geheel, maar vooral ook uit Duitsland (zie artikel op pagina 4)

FILANTROPIE

Gul en kritisch Vermogende Nederlanders geven graag en relatief veel, zo blijkt uit een omvangrijk filantropie-onderzoek van ABN AMRO MeesPierson en Maastricht University. Ze zijn wel kritisch over de bestemming van hun donaties. Jaarlijks wordt door Nederlanders circa 4,5 miljard euro aan goede doelen gegeven. Een groot deel daarvan wordt door vermogende particulieren geschonken. Maar wie zijn die filantropen en hoe maken ze hun keuzes? ABN AMRO MeesPierson vroeg de onderzoekers van de School of Business and Economics van Maastricht University een wetenschappelijk onderzoek uit te voeren naar het geefgedrag van klanten. Een van de belangrijkste conclusies is dat bijna alle klanten geven. 92 procent van de 741 deelnemers aan het onderzoek is filantropisch actief. Zij geven jaarlijks gemiddeld zo’n 11.000 euro aan goede doelen. Daarmee steunen klanten van de bank met een vrij belegbaar vermogen van meer dan 1 miljoen euro - meer dan gemiddeld. Het meest recente onderzoek naar geefgedrag, Geven in Nederland van de Vrije Universiteit Amsterdam, liet eerder zien dat goede doelen gemiddeld 5.295 euro per jaar ontvangen van vermogenden.

POSITIEF VERRAST

‘Vermogende klanten geven graag en veel,’ zegt Hoofd Filantropie Advies Diana van Maasdijk. De resultaten van het onderzoek sluiten aan bij de ervaringen van Filantropie Advies van ABN AMRO MeesPierson. Deze dienstverlening van de bank helpt klanten bij het bepalen van een goede geefstrategie. Van Maasdijk: ‘We wisten dat onze klanten goede doelen steunen, maar dat zoveel mensen zich met filantropie bezighouden heeft ons positief verrast.’ Ook gerelateerd aan het inkomen geven vermogende Nederlanders veel. De vrijgevigheid neemt bovendien toe met de stijging van het inkomen, zo laat het onderzoek zien. De giften van de vermogenden omvatten gemiddeld 3,3 procent van het inkomen. Voor Nederland als geheel ligt dat percentage op 0,9 procent. Aan het onderzoek namen meer mannen dan vrouwen deel. Het viel Van Maasdijk op dat vrouwelijke relaties van de bank relatief vrijgeviger zijn dan mannelijke, al lijkt dat in de eerste instantie niet het geval. Voor mannen ligt het gemiddelde geefbedrag per jaar op 11.585 euro, terwijl vrouwen uitkomen op gemiddeld 9.266 euro. Wordt uitgegaan van het percentage van het inkomen, dan geven vrouwen meer. Waar mannen gemiddeld 3,2 procent van hun inkomen aan maatschappelijke doeleinden geven, doneUitgave 04-10-2014 abnamromeespierson.nl

ren vrouwen 3,6 procent. Bovendien geven vrouwen vaker tijd. 40 procent van hen zet zich in als vrijwilliger, ten opzichte van 33 procent van de mannen. ‘De filantroop is dus zeker niet altijd een man, zoals vaak wordt gedacht’, zegt Van Maasdijk. Wij begeleiden steeds meer vrouwelijke klanten bij hun wens om een deel van het vermogen voor filantropie in te zetten.’

INSPIRATIE

Het onderzoek geeft de bank een beter beeld van de wensen en motivatie van filantropen. ‘We weten nu nog beter welke thema’s ze belangrijk vinden’, zegt Van Maasdijk. Dat levert informatie op die wordt gebruikt om bijvoorbeeld bijeenkomsten rond deze onderwerpen te organiseren. ‘Klanten geven aan graag binnen een netwerk van gelijkgestemden van gedachten te wisselen over geven. Dat is niet vanzelfsprekend binnen de vermogende doelgroep. Veel mensen praten nu eenmaal niet graag over hun geldzaken met anderen.’ Van Maasdijk ziet veel mogelijkheden om klanten met elkaar in contact te brengen. ‘Samenwerking zorgt voor voldoening en verhoogt de impact van filantropie. We blijven dan ook de drukbezochte bijeenkomsten over dit onderwerp voor klanten organiseren.’

HERKENBAAR

De respondenten werd ook gevraagd welke doelen ze steunen. Gezondheid en welzijn kunnen rekenen op de meeste steun. 53 procent van de ver-

Veel vermogenden geven niet alleen geld, maar werken ook als vrijwilliger in bestuur of uitvoering.

aan een ernstige ziekte lijdt of er aan is overleden.’ Er is een duidelijke relatie tussen de herkomst van het vermogen en de keuze voor een goed doel. Armoedebestrijding in binnen- en buitenland, sport en democratie zijn verhoudingsgewijs populair bij klanten met een eigen onderneming. Zij die het vermogen hebben geërfd, hebben een voorkeur voor kunst & cultuur, die-

Mensen willen weten op welke manier met de donatie het verschil wordt gemaakt mogenden geeft hier geld aan. Ook Natuurbescherming en internationale armoedebestrijding worden veel gesteund. Noodhulp, kunst & cultuur en, in iets mindere mate, onderwijs & wetenschap volgen daarna. De focus op gezondheid verbaast Van Maasdijk niet. ‘Filantropie gaat om thema’s die dicht bij je zijn en waar je graag een verbetering zou willen zien in de toekomst. Gezondheid is iets dat ons na aan het hart ligt. Iedereen heeft immers wel iemand in de omgeving die

renwelzijn en mensenrechten. Bij respondenten die in dienstverband het vermogen hebben verworven, zijn over het algemeen minder sterke voorkeuren te zien.

KRITISCH

Filantropen kijken kritisch naar de besteding van hun giften door goede doelen, zo laat het onderzoek zien. Zo eisen ze transparantie over de uitgaven: 81 procent van de ondervraagden wil weten waar de charitatieve

instelling het geld aan gaat besteden. Daarnaast is de beheersing van de directiesalarissen een belangrijk punt. 61 procent van de ondervraagden wil hierover worden geïnformeerd. Van Maasdijk herkent de behoefte aan transparantie en meer controle. ‘Mensen willen weten op welke manier met de donatie het verschil wordt gemaakt. Informatie over de inhoud en effectiviteit van het goede doel zijn vooralsnog minder relevant.’ Van Maasdijk ziet ook hier verandering in komen. ‘Veel klanten zijn bezig met de vraag welke impact ze kunnen creëren met hun donaties. Daarbij analyseren ze wat er goed gaat en wat niet. Men is er zich van bewust dat het realiseren van maatschappelijke verandering niet makkelijk is.’ Van Maasdijk benadrukt dat het onderzoek ook laat zien dat veel klanten niet bang zijn om op termijn afscheid te nemen van een goed doel. ‘Op een gegeven moment dient het project op eigen benen te kunnen staan. Het is immers de wens om een concreet doel te bereiken. Mensen denken steeds meer óók over de exit-strategie na, die term valt in vrijwel elk gesprek.’ De bank blijft het geefgedrag van vermogende particulieren monitoren. Van Maasdijk merkt dat het belang van filantropie toeneemt. Daarbij laat het onderzoek zien dat er een grote

interesse is om op diverse manieren de maatschappij te verbeteren. Bijvoorbeeld door middel van investeringen. ‘Wij verwachten dat filantropen hun vermogen nog meer zullen gaan gebruiken om hun missie kracht bij te zetten. De belangstelling voor impactinvesteringen is groot. Het is mooi om niet alleen met je giften, maar ook met je investeringen het verschil te kunnen maken.’ Het rapport Van Vermogen naar verandering is te vinden op abnamro.nl/nl/ privatebanking/uw-vermogen/filantropie-advies/rapport-2014

FILANTROPIE, MEER DAN GELD ALLEEN ‘Niet iedereen die geld geeft aan een goed doel is onmiddellijk een filantroop, zegt Diana van Maasdijk, Hoofd Filantropie Advies. Wat filantropie onderscheidt van charitas is volgens haar de nadrukkelijke wens het verschil te maken. ‘Ons onderzoek laat ook zien dat filantropen op allerlei manieren proberen goed te doen’, benadrukt Van Maasdijk. Zo stelt eenderde van de respondenten ook kennis en tijd beschikbaar aan goede doelen, zowel als vrijwilliger als in een bestuursfunctie.

4

All in the family Zeven familiebedrijven stellen zich voor

(zie artikel op pagina 12)

Ben Steinebach is hoofd beleggingsstrategie van ABN AMRO MeesPierson. Elke maand signaleert hij voor Financial Focus de belangrijkste ontwikkelingen wereldwijd.

Eurozone en Verenigde Staten hebben hun eigen problemen

2,46 2,46

3,1 2,6

3,8 3,3

Verenigd Koninkrijk

10-jaars

2,47 2,47

3,2 2,6

3,9 3,2

bron: Economisch Bureau ABN AMRO

10-jaars

nieuwe ramingen

Door de hernieuwde economische zwakte in de eurozone en het ruime beleid van de ECB is de kapitaalmarktrente vooral in Europa - maar ook in de Verenigde Staten - fors gedaald. Omdat de rente langer laag zal worden gehouden, zijn de ramingen voor de kapitaalmarktrente tot ultimo 2015 neerwaarts bijgesteld. Er wordt nog wel rekening gehouden met een kleine stijging.

Koersverloop van de euro in dollars

$ 1,60 1,55 1,50 1,45 1,40

bron: Datastream

1,35 1,30

2 014

2 013

2 012

2 011

2 010

2009

1,20

2008

1,25

De kapitaalmarktrente is in de Verenigde Staten minder sterk gedaald dan in de eurozone, waardoor het onderlinge verschil is opgelopen. Daardoor is de dollar aantrekkelijker geworden en de euro gedaald tegenover de Amerikaaanse dollar. Dit is gunstig voor de toekomstige groei in de eurozone en voor het vermijden van deflatie.

Verloop aandelenindices 2007 - 2014 160 S&P-500 EUROSTOXX-600 AEX

140 120 100

bron: Datastream

80

2014

2013

2012

2011

2010

40

2009

60

De aandelenkoersen in de Verenigde Staten en Europa hebben sinds medio 2012 hele mooie stijgingen laten zien, waarbij de Amerikaanse aandelen aanzienlijk sterker zijn gestegen. Ook is de correctie van juli dit jaar meer dan volledig goedgemaakt en heeft de S&P-500 nieuwe records geschreven. Mede door de nabijheid van Oekraïne is dat laatste in Europa (nog) niet het geval.

Detailhandelverkopen in de VS, de eurozone en China 25 20 15 10 5

-5

2 014

2 012

-15

2 013

Verenigde Staten Eurozone China

-10

In China en - in mindere mate - de Verenigde Staten zijn de detailhandelverkopen de afgelopen jaren sterk gegroeid. De groei in de eurozone is daar fors bij achtergebleven, maar sinds eind 2012 is ook hier sprake van enig herstel. Uitgave 04-10-2014 abnamromeespierson.nl

bron: Datastream

0

2 011

Inflatievooruitzichten (in %) 2012 2013 2014p 2015p Eurozone 2,5 1,3 0,6 0,9 Verenigde Staten 2,1 1,5 2,0 2,2 Japan 0,0 0,4 2,5 1,7 China 2,6 2,6 2,4 2,8 India 9,7 10,0 8,0 7,5 Brazilië 5,4 6,2 6,5 6,3 Bijgewerkt 15 september 2014

Verenigde Staten

2 010

Vooruitzichten economische groei (in %) 2012 2013 2014p 2015p Eurozone -0,6 -0,4 0,9 1,7 Verenigde Staten 2,3 2,2 2,2 3,8 Japan 1,5 1,5 1,5 1,4 China 7,7 7,7 7,5 7,0 India 4,7 4,7 5,0 5,5 Brazilië 1,0 2,5 0,5 2,5 p=prognose

dat de ECB klaarstaat om zelf de nodige extra maatregelen te nemen. Dat deed hij op 4 september met een verlaging van alle officiële rentetarieven. Hij liet daarbij weten dat het laagste niveau nu is bereikt. Daarmee stimuleerde Draghi de banken om zich in september grootscheeps in te schrijven op de in juni aangekondigde liquiditeitsinjecties. Later in de maand bleek overigens dat banken bij de eerste tranche betrekkelijk weinig (€ 82,6 miljard) hebben ingeschreven. Daarnaast maakte hij andere maatregelen bekend die gericht zijn op het stimuleren van groei en het afwenden van deflatie. Een zeer uitgebreid programma van kwantitatieve verruiming (QE), zoals de Fed heeft uitgevoerd, was nog een brug te ver. Vermoedelijk zou dat ook de Duitsers te veel tegen de haren instrijken.

2,4 1,6

2009

lende – fase van hun beleid aangekomen. De Fed heeft na een aantal jaren van zeer stimulerend beleid de maatregelen bijna afgebouwd. Nu moet de bank beslissen op welk moment en hoe sterk zij de rente zal verhogen. De ECB staat daarentegen voor de opgave om dreigende deflatie te bestrijden. Fedvoorzitter Janet Yellen staat bekend als iemand die een stimulerend beleid nastreeft. Argumenten vindt ze in de situatie op de arbeidsmarkt, die volgens haar minder goed is dan uit de sterk gedaalde werkloosheid zou blijken. Met name het hoge percentage parttimers dat graag fulltime zouden willen werken en de hoge langdurige werkloosheid spelen daarbij een rol. Volgens Yellen verhullen deze factoren de werkelijke zwakte op de arbeidsmarkt. Inmiddels ligt de werkloosheid met 6,1

1,8 1,0

2008

De eerste positieve signalen kwamen begin september uit zowel Duitsland als de eurozone in zijn geheel

0,94 0,94

2008

Jaarlijks vindt in het Amerikaanse skioord Jackson Hole in Wyoming de conferentie van centrale bankiers plaats. De Federal Reserve (Fed) en de Europese Centrale Bank (ECB) zijn in een cruciale – maar totaal verschil-

ultimo 2015

10-jaars

2007

In tegenstelling tot de eurozone laat de Amerikaanse economie wel een mooi groeitempo zien. Hoewel de werkgelegenheid in augustus iets minder snel toenam dan in voorgaande maanden, bedroeg de economische groei in het tweede kwartaal 4,2 procent op jaarbasis. De werkloosheid is verder gedaald tot 6,1 procent van de beroepsbevolking. Ook andere indicatoren, zoals de stemmingsindex van inkoopmanagers, onderstrepen de huidige kracht van de economie. Het is opvallend dat de Amerikaanse kapitaalmarktrente in reactie hierop nauwelijks is gestegen. Toch is het renteverschil met de eurozone wel wat opgelopen. De toename van het renteverschil wordt veroorzaakt door de gedaalde Europese rente. Hierdoor is de dollarkoers opgelopen ten opzichte van de euro. Dat is gunstig voor de

JACKSON HOLE

ultimo 2014

Duitsland

2 0 07

VERENIGDE STATEN EN OPKOMENDE LANDEN

economische groei in de eurozone en, via opwaartse druk op de invoerprijzen, ook voor het verminderen van het deflatierisico. Een sterkere dollar vormt in beginsel ook een rugwind voor de opkomende landen. De afgelopen maanden was er regelmatig twijfel over het vermogen van deze landen om hun hoge groeitempo te handhaven. Met name de Aziatische opkomende landen hebben recent hervormingen en stimuleringsmaatregelen doorgevoerd, zodat de verwachtingen weer positiever zijn geworden. Voor Latijns-Amerika is dat niet het geval en opkomend Oost-Europa heeft veel last van de spanningen rondom Oekraïne. Een sterkere dollar zal al deze regio’s echter een impuls geven, waardoor de groei weer in de buurt komt van het tempo van voorheen.

08-09-2014

oude ramingen

Index: 1 januari 2007 = 100

De opvallendste economische ontwikkeling is momenteel het afzwakken van de economie in de eurozone. Sinds het begin van het tweede kwartaal stokt de economische groei in de regio. Bovendien zijn de vertrouwensindicatoren van zowel producenten als consumenten in bijna alle landen aan het verslechteren. Een belangrijke oorzaak ligt in de opgelopen spanningen tussen het Westen en Rusland over Oekraïne. Die raakt de eurozone sterker dan de Verenigde Staten. Binnen de scenario’s die vorige maand werden geschetst, moet inmiddels worden opgeschoven naar het eerste alternatieve scenario met enige escalatie van de sancties over en weer. Dat heeft overigens geen grote, langdurige effecten op het economisch beeld in de eurozone. De verwachting is dat de huidige hapering tijdelijk is en dat de eurozone geleidelijk zal aansluiten bij het conjunctuurverloop in de Verenigde Staten. De eerste positieve signalen kwamen begin september uit zowel Duitsland als de eurozone in zijn geheel, waar de industrie in juli een veel sterkere ontwikkeling heeft doorgemaakt dan was verwacht. Niettemin zijn de renteramingen voor de komende anderhalf jaar naar beneden bijgesteld met het oog op de sterk gedaalde kapitaalmarktrente in de landen van de eurozone. Een rentestijging is nog steeds het meest waarschijnlijke scenario. De omvang van die stijging is kleiner dan aanvankelijk werd ingeschat.

procent van de beroepsbevolking onder de raming die de Fed zelf voor eind dit jaar hanteert. Yellen liet doorschemeren dat ze verrast is door de sterke daling van de werkloosheid en de onderliggende kracht van de Amerikaanse economie. Ook andere leden van het beleidscomité hebben recent aangegeven dat de Amerikaanse economie sterk genoeg is om een renteverhoging te verdragen. Aanvankelijk leek deze verhoging er midden 2015 aan te komen, maar na Jackson Hole is de waarschijnlijkheid toegenomen dat deze eerder zal plaatsvinden. In de eurozone is de inflatie verder gedaald: van 0,4 procent in juli tot 0,3 procent in augustus. Dit baart de ECB grote zorgen. De Europese economie is opnieuw wat verzwakt en de kredietverlening aan vooral het midden- en kleinbedrijf is minder dan de bank graag zou zien. In juni heeft de ECB al maatregelen voorgesteld om de kredietverlening te stimuleren. Dit pakket treedt voor een groot deel pas in september in werking. In Jackson Hole heeft ECB-president Mario Draghi de lidstaten van de eurozone opgeroepen de ruimte in hun overheidsbegroting maximaal te gebruiken om de economische groei te stimuleren. Dat is hem op kritiek komen te staan van Duitsland die wil dat landen hun overheidstekorten veel verder terugdringen. Daarnaast heeft Draghi aangegeven

% t.o.v. voorgaande jaar

De economie in de eurozone lijkt weer af te zwakken. Dat dwingt de Europese Centrale Bank (ECB) tot het maken van heel andere keuzes dan de Fed in de Verenigde Staten, waar de economie groeit en de werkloosheid daalt.

Veranderingen in ramingen 10-jaarsrente

2 0 07

BELEGGINGSVISIE MACRO-ECONOMIE

5

Langer profiteren van lage btw

De toekomst begint nu

De verlaging van het btw-tarief op verbouwingen blijft tot medio 2015 in stand

Verschillende innovaties moeten het blijven thuiswonen voor ouderen mogelijk maken



BELEGGINGSVISIE ALLOCATIE

Rente in eurozone extreem laag

e

e wo g

wo g

wo g

der

der

S ter k on

r wo ge n

r wo ge n

S ter k on

ove

der

er k

ove

r wo gen

r wo g e n

LIQUIDITEITEN

OBLIGATIES

n

St

er k

ove

ove

AANDELEN

n

N eu t r a a l

St

n

er k

er k

S ter k on

N eu t r a a l St

n

e

N eu t r a a l St

e

N eu t r a a l

het dubbele. Hierdoor is de Spaanse en de Italiaanse 10-jaarsrente zelfs onder de Amerikaanse 10-jaarsrente uitgekomen. Belangrijke oorzaken zijn de zwakkere economische vooruitzichten voor de eurozone, die voortvloeien uit de toegenomen geopolitieke onzekerheden. Hoewel de effecten hiervan beperkt zullen zijn, heeft dit de laatste maanden wel een negatieve invloed op allerlei vertrouwensindicatoren. Daarnaast spelen de verwachtingen ten aanzien van het beleid van de ECB een rol bij de rentedaling. In de Verenigde Staten zijn de verwachtingen voor het beleid van de Fed door toenemende groei en inflatie juist tegengesteld.

Hoewel de vlucht uit aandelen naar obligaties de afgelopen maand is verminderd, zijn de obligatierentes – vooral in Europa – nog verder gedaald. In de Verenigde Staten bedraagt de daling van de rente op 10-jaarsstaatsobligaties dit jaar circa 0,6 procentpunt, maar sinds medio augustus is daar niets meer bijgekomen. In Europa daalden de rentes in die periode wel verder. In de sterke eurolanden bedroeg de daling sinds medio augustus circa 0,15 procentpunt, waardoor de rente in Duitsland verder onder de 1 procent dook (0,89 procent). In de Zuid-Europese landen was de daling in die periode ongeveer

wo g

sancties, blijven de effecten voor de wereldeconomie echter nog steeds beperkt. Bovendien hebben veel van de gepubliceerde bedrijfswinsten de verwachtingen overtroffen. In de Verenigde Staten, en – in mindere mate – ook in Europa. Daar staat tegenover dat met name in Europa rekening wordt gehouden met een rente die langer laag blijft dan het zich enige tijd terug liet aanzien. Dat

LAGERE EUROPESE RENTE

der

De financiële markten zijn de afgelopen maand weer tot rust gekomen. De geopolitieke spanningen zijn niet verdwenen, maar beleggers zijn er wellicht wat meer gewend aan geraakt. Slechts de spanningen tussen het Westen en Rusland over Oekraïne en de sancties die over en weer worden ingesteld, verslechteren het economisch beeld enigszins. Ondanks een recente escalatie van

maakt aandelen in relatieve zin aantrekkelijk. Onder invloed van deze ontwikkelingen hebben de aandelenmarkten zich de afgelopen maand goed weten te herstellen. In Europa bedroeg de stijging van de Eurostoxx-600 tussen 13 augustus en 3 september bijna 4 procent. Vooral de Spaanse aandelenmarkt reageerde voorspoedig op de positieve verwachtingen voor de Spaanse economie. De Amerikaanse aandelenmarkten, die in juli minder sterk waren gedaald, stegen de afgelopen maand wat minder sterk, maar presteerden dit jaar tot dusverre wel sterker dan hun Europese tegenhangers.

S ter k on

Geopolitieke spanningen krijgen minder grip op financiële markten. Dat komt tot uitdrukking in stijgende aandelenkoersen.

ALTERNATIEVEN

Bovenstaand overzicht is een weergave van de huidige aanbevolen tactische allocatie voor de verschillende beleggingscategorieën. Deze allocatie is gebaseerd op een neutraal risicoprofiel. Bron: ABN AMRO MeesPierson

BELEGGINGSVISIE INZOOMEN Sectoren

Regionale spreiding aandelen

Vastrentend

Energie

=

Europa (incl. Nederland) ▲

Staatsobligaties*

▼

Basismaterialen

▲

Noord-Amerika

▼

▲

Industrie

=

Japan

=

Bedrijfsobligaties (hoge kwaliteit)

Luxegoederen & Diensten

=

Pacific ex-Japan

=

Consumptiegoederen

▼

Gezondheidszorg

▲

Financiële instellingen

=

Informatietechnologie

▲

Telecom

▼

Nutsbedrijven

▼

Opkomende landen

▲

Convertible obligaties

=

High Yield obligaties

▲

Schuld van opkomende landen

=

*Inclusief inflatiegerelateerde obligaties

▼ Onderwogen ▲ Overwogen = Neutraal

Een lage rente, verbeterende bedrijfsresultaten en aantrekkelijke waarderingen maken aandelen tot de beleggingscategorie met de beste vooruitzichten. Hoewel de geopolitieke risico’s amper zijn afgenomen, blijven aandelen de favoriete beleggingscategorie. De belangrijkste argumenten hiervoor zijn het ruime monetaire beleid dat leidt tot lage rentes, verder verbeterende bedrijfsresultaten, aantrekkelijke waarderingen en een verminderd systeemrisico. Binnen een overwogen belang van aandelen als geheel geldt een voorkeur voor Europese aandelen en aandelen in opkomende markten. Dat gaat ten koste van Amerikaanse aandelen. De groei in Europa ligt weliswaar lager dan in de Verenigde Uitgave 04-10-2014 abnamromeespierson.nl

Staten, maar de kans op verbetering is groter en de waarderingen zijn lager. Daar komt bij dat beleggers in de Verenigde Staten geleidelijk aan zullen anticiperen op een renteverhoging door de Federal Reserve. Het groeitempo van opkomende landen neemt geleidelijk toe, mede gesteund door een sterkere dollar. Ook in de sectorvoorkeuren worden geen wijzigingen doorgevoerd. De verwachtingen voor de rente op 10-jaarsstaatsobligaties zijn wel neerwaarts bijgesteld. Dat vloeit voort uit zowel het beleid van de ECB als de

daadwerkelijke renteontwikkeling dit jaar. Toch is de verwachting nog altijd dat de rente wat op zal lopen. Obligatiebeleggers moeten hierdoor rekening blijven houden met vermogensverlies. In het onderwogen belang in obligaties als gehele beleggingscategorie komt dan ook geen verandering. Binnen deze categorie geldt bovendien een forse onderweging in staatsobligaties, met uitzondering van Spaanse en Italiaanse obligaties. Daarnaast wordt ook extra rendement gezocht in bedrijfsobligaties, zowel van bedrijven met een zeer hoge kredietwaardigheid als van bedrijven die high yield-obligaties uitgeven. Bij deze laatste groep gaat het hogere rendement weliswaar gepaard met een hoger risico, maar dat is gerechtvaardigd doordat de

faillissementsrisico’s sterk zijn afgenomen door de gunstige economische vooruitzichten.

ALTERNATIEVEN

De vooruitzichten voor vastgoedbeleggingen blijven goed dankzij de laag blijvende rente en het aantrekkelijke dividendrendement. Daarmee zijn deze beleggingen met name interessant voor beleggers die op zoek zijn naar inkomsten uit hun portefeuille. Het overwogen belang blijft gehandhaafd in zowel de defensievere profielen (2 en 3) als in de offensievere profielen (4 en 5). Regionaal gaat de voorkeur uit naar Noord-Amerika boven Europa (neutraal) en Azië (onderwogen). Ook in de overwogen positie in hedgefunds in de meer defensieve profielen komt

geen verandering. In dit segment vormen ze een goed alternatief voor obligaties. In de meer offensieve profielen geldt juist een onderweging, omdat daarin meer wordt ingezet op de blijvend goede vooruitzichten voor aandelen. Voor de meer neutrale profielen geldt onze neutrale positie. Hoewel de gunstige economische vooruitzichten – ook voor opkomende landen – steun kunnen geven aan grondstofprijzen, zijn er argumenten voor een daling. Dat geldt bijvoorbeeld voor prijzen van edele metalen (door een rentestijging in de Verenigde Staten). Voor de energieprijzen, die ondanks de geopolitieke spanningen niet zijn gestegen, ligt een stabilisatie voor de hand. Per saldo mondt deze visie uit in een neutrale opinie.

bron: ABN AMRO MeesPierson

Kansen in Europa en opkomende markten

6

Energieke belegging De energieprijzen zijn ondanks de geopolitieke spanningen niet gestegen (zie artikel op pagina 5)

FUNDS RECOMMENDED LIST

in euro per eind augustus 2014

Beleggingsstijl categorie/indexnaam Fondsnaam Valuta Koers DUURZAAM Wereldwijd / Best in class Wereldwijd / All Cap / Groei Wereldwijd / Large Cap Wereldwijd / Passief Wereldwijd / Passief Groei Duurzaam / Large Cap Large Cap / Groei Duurzaam Europa / Passief Europa / Passief Duurzaam Opkomende landen / Groei Alternatieve energie / Groei Alternatieve energie / Groei Water / All Cap Water / Small & Mid Cap Staatsobligaties Duurzaam / Gemengd Bedrijfsobligaties Duurzaam Obligaties opkomende landen

% laatste drie maanden

% laatste twaalf maanden

rendement in euro

rendement in euro

% afgelopen % sinds drie jaar 1 januari cumulatief rendement 2014 % risico rendement in euro rendement in euro drie jaar *

Lopende kosten per jaar

Duurzaam ABN AMRO GLOBAL SUSTAINABLE EQUITIES FUND EUR 115,23 5,1 15,7 8,1 0,9 F&C STEWARDSHIP INTERNATIONAL EUR 12,71 5,7 15,4 54,8 6,2 8,1 1,9 ING SUSTAINABLE GROWTH FD EUR 235,27 5,4 17,8 53,7 9,6 8,0 1,9 VANGUARD SRI GLOBAL STOCK FD EUR 114,26 5,9 11,6 0,3 ISHARES DJ GLOBAL SUSTAINABILITY SCREENED ETF EUR 25,08 5,6 21,2 57,8 12,6 8,3 0,6 CALVERT EQUITY USD 50,65 7,0 23,1 68,9 10,7 12,7 1,2 CANDRIAM SUSTAINABLE NORTH AMERICA FD USD 38,32 7,7 24,4 80,1 14,5 12,2 1,8 ROBECOSAM SUSTAINABLE EUROPEAN EQUITIES EUR 43,87 0,7 17,7 50,8 6,1 10,6 1,5 CANDRIAM SUSTAINABLE EUROPE FD EUR 17,91 -1,3 10,3 38,0 2,7 10,5 1,8 VANGUARD SRI EUROPEAN STOCK FD EUR 110,72 -0,1 6,8 0,2 ISHARES DJ EUROPE SUSTAINABILITY SCREENED ETF EUR 33,99 0,5 19,2 60,0 8,6 10,3 0,5 CANDRIAM SUSTAINABLE PACIFIC FD JPY 2.700,00 6,2 12,0 36,0 9,7 19,3 1,9 NORDEA EMERGING STARS EQUITY EUR 85,95 10,5 26,7 41,2 18,6 15,1 1,9 ROBECOSAM SMART ENERGY FD EUR 18,94 6,2 21,6 26,4 13,9 9,3 2,2 PICTET CLEAN ENERGY FD EUR 68,53 5,0 27,1 43,0 10,2 11,5 1,8 PICTET WATER FD EUR 209,90 3,7 21,1 54,6 9,8 9,6 1,9 ROBECOSAM SUSTAINABLE WATER FD EUR 211,60 2,0 22,1 61,5 9,6 8,8 2,2 PETERCAM GOVERNMENT SUSTAINABLE EUR 1.244,23 3,7 9,3 16,4 8,2 4,1 0,6 CANDRIAM SUSTAINABLE EURO BONDS EUR 265,91 2,8 8,2 15,5 7,2 3,3 0,9 ROBECO EURO SUSTAINABLE CREDITS EUR 104,02 2,0 7,4 22,2 5,7 3,9 0,9 CANDRIAM SUSTAINABLE EURO CORPORATE BONDS EUR 306,90 2,1 7,8 19,8 6,0 4,3 0,8 PIMCO SOCIALLY RESPONSIBLE EMERGING MARKET BONDS EUR 11,95 1,2 11,6 16,1 8,4 7,7 1,2

AANDELEN Wereldwijd Wereldwijd / Best in class ABN AMRO GLOBAL SUSTAINABLE EQUITIES FUND EUR 115,23 5,1 15,7 8,1 0,9 Duurzaam / All Cap / Groei F&C PORTFOLIO STEWARDSHIP INTERNATIONAL EUR 12,71 5,7 15,4 54,8 6,2 8,1 1,9 Duurzaam / Large Cap ING SUSTAINABLE GROWTH FD EUR 235,27 5,4 17,8 53,7 9,6 8,0 1,9 Wereldwijd / Passief VANGUARD SRI GLOBAL STOCK FD EUR 114,26 5,9 11,6 0,3 Duurzaam / Passief ISHARES DJ GLOBAL SUSTAINABILITY SCREENED ETF EUR 25,14 5,6 21,2 57,8 12,6 8,3 0,6 Large Cap JP MORGAN GLOBAL FOCUS FD EUR 27,56 4,0 18,6 52,8 10,2 11,2 1,9 Large Cap / Kwaliteit ABERDEEN WORLD EQUITY FD EUR 15,14 4,7 17,8 52,6 13,5 9,1 1,7 Groei tegen redelijke prijs FIDELITY GLOBAL FOCUS FD EUR 42,54 7,1 18,7 58,8 10,8 7,9 2,0 Hoog dividend DWS TOP DIVIDENDE EUR 103,13 4,2 17,1 50,0 11,8 7,6 1,5 Hoog dividend KEMPEN GLOBAL HIGH DIVIDEND FD EUR 26,82 4,1 15,7 56,2 11,1 8,2 1,5 Hoog dividend THREADNEEDLE GLOBAL EQUITY INCOME EUR 1,49 2,4 15,3 36,6 7,5 10,4 0,9 Hoog dividend M&G GLOBAL DIVIDEND FD EUR 19,97 3,5 17,5 62,5 8,3 10,0 2,0 Contrair / Waarde SKAGEN GLOBAL FD NOK 1.176,90 4,3 20,1 58,3 10,3 9,4 1,3 Gediversificeerd BLACKROCK GLOBAL ALLOCATION FD EUR 35,21 1,9 11,2 20,1 3,6 10,0 1,8 Passief, ontwikkelde landen, indexfund VANGUARD GLOBAL STOCK INDEX FD EUR 114,38 6,1 11,7 0,2 Passief, ontwikkelde landen, ETF ISHARES MSCI WORLD ETF EUR 28,16 6,0 21,4 67,2 11,6 7,8 0,5 Passief, alle landen VANGUARD FTSE ALL WORLD ETF USD 71,49 6,7 21,5 12,5 0,3 Passief / Gelijkgewogen-250 THINK GLOBAL EQUITY ETF EUR 31,68 3,7 18,3 61,2 7,6 8,7 0,2 Noord-Amerika All Cap ROBECO US PREMIUM EQUITIES FD EUR 251,19 8,5 23,0 91,9 13,7 10,0 1,7 All Cap / Groei ALGER AMERICAN ASSET GROWTH USD 47,24 11,1 29,1 87,5 15,7 13,8 2,2 Large Cap JP MORGAN US VALUE USD 22,95 7,6 20,3 84,2 13,6 11,6 1,9 Large Cap BLACKROCK US GROWTH EUR 12,83 7,6 22,1 7,6 1,8 Large Cap / Waarde AMUNDI US RELATIVE VALUE FD USD 156,64 8,8 23,3 90,4 12,8 15,1 1,9 Large & Mid Cap JP MORGAN HIGHBRIDGE STEEP US EUR 13,83 7,5 22,6 84,9 14,6 9,7 1,9 Large Cap / Groei / Kern LEGG MASON CLEARBRIDGE US APPRECIATION USD 117,60 7,7 1,1 Groei CALVERT EQUITY USD 50,65 7,0 23,1 68,9 10,7 12,7 1,2 Duurzaam / Large Cap CANDRIAM SUSTAINABLE NORTH AMERICA FD USD 38,32 7,7 24,4 80,1 14,5 12,2 1,8 Passief BLACKROCK NORTH AMERICA EQUITY INDEX EUR 138,43 8,3 24,0 14,4 0,2 Large Cap / Passief VANGUARD S&P 500 ETF USD 38,19 8,7 25,3 15,4 0,1 MidCap / Passief SPDR S&P 400 US MIDCAP ETF EUR 30,29 8,4 22,3 13,4 0,3 Passief / NASDAQ LYXOR ETF NASDAQ 100 USD 55,50 6,7 13,1 23,4 19,4 10,6 1,0 Passief / Hoog dividend SPDR S&P DIVIDEND ARISTOCRATS ETF EUR 29,40 6,4 19,5 11,7 0,4 Passief / Laag risico ISHARES S&P 500 MINIMUM VOLATILITY ETF USD 34,71 7,8 20,7 14,4 0,2 Europa All Cap OYSTER EUROPEAN OPPORTUNITIES FD EUR 393,51 -0,2 16,2 52,8 3,6 10,9 1,9 All Cap / Waarde JP MORGAN EUROPE STRATEGIC VALUE FD EUR 14,42 -1,1 19,1 60,7 5,6 12,8 1,9 All Cap / Groei tegen redelijke prijs HENDERSON PAN EUROPEAN EQUITIES EUR 21,94 -1,3 14,0 60,8 2,8 10,8 1,9 Large & Mid Cap BLACKROCK EUROPEAN FD EUR 98,98 -2,2 10,6 51,9 0,4 13,0 1,8 Small & Mid Cap / Kwaliteit / Groei THREADNEEDLE PAN EUROPEAN SMALLER COMPANIES EUR 1,87 -2,1 12,4 60,4 3,3 10,5 1,7 Small Cap / Groei FIDELITY EUROPEAN SMALLER COMPANIES FD EUR 35,39 -1,4 15,1 52,2 1,5 12,2 1,9 Small Cap DB X - MSCI EUROPE SMALL CAP ETF EUR 29,26 -2,0 20,6 71,5 5,4 12,2 0,4 Defensief / Groei tegen redelijke prijs COMGEST GROWTH EUROPE EUR 17,20 0,8 9,8 61,2 4,1 8,5 1,6 Hoog Dividend JP MORGAN EUROPE STRATEGIC DIVIDEND EUR 138,70 0,0 20,0 7,6 1,9 Fusies, overnames en herstructureringen EDM ROTHSCHILD EUROPE SYNERGIE EUR 161,93 -0,5 10,9 49,0 4,3 9,2 1,9 Flexibel / Opportunistisch FIDELITY ACTIVE STRATEGY EUROPE FD EUR 305,24 0,7 16,6 55,2 4,9 9,6 1,9 All Cap / Kwantitatief / Lage volatiliteit INVESCO PAN EUROPEAN STRUCTURED EQUITIES EUR 13,97 0,8 20,1 68,2 8,8 8,6 1,6 Medium risico NEUFLIZE OPTIMUM EUR 684,45 -1,3 -2,5 -9,2 -0,5 5,1 1,7 Duurzaam / Large Cap / Groei SAM SUSTAINABLE EUROPEAN EQUITIES EUR 43,87 0,7 17,7 50,8 6,1 10,6 1,5 Duurzaam CANDRIAM SUSTAINABLE EUROPE FD EUR 17,91 -1,3 10,3 38,0 2,7 10,5 1,8 Passief / Indexfund BLACKROCK EUROPE EQUITY INDEX EUR 127,84 -0,4 17,1 6,7 0,2 Passief ISHARES MSCI EUROPE ETF EUR 21,57 -0,1 17,5 55,6 6,5 10,3 0,4 Duurzaam / Passief VANGUARD SRI EUROPEAN STOCK FD EUR 110,72 -0,1 6,8 0,2 Duurzaam / Passief ISHARES DJ EUROPE SUSTAINABILITY SCREENED ETF EUR 33,99 0,5 19,2 60,0 8,6 10,3 0,5 Uitgave 04-10-2014 abnamromeespierson.nl

7

Aegon doet het goed

Wie goed doet, goed ontmoet

De verzekeraar is op de goede weg en krijgt een koopadvies

Natuurbescherming en armoedebestrijding krijgen veel steun van vermogenden



Beleggingsstijl categorie/indexnaam Fondsnaam Valuta Koers AANDELEN Nederland Nederland / Passief Nederland / Mid Cap / Passief



rendement in euro

rendement in euro



Individuele landen Europa ROBECO HOLLANDS BEZIT EUR 24,49 1,2 19,4 57,1 6,6 13,4 0,1 THINK AEX ETF EUR 41,50 1,7 16,1 52,8 4,6 12,2 0,3 THINK AMX ETF EUR 61,07 -8,1 15,3 35,7 -2,2 11,9 0,4

Individuele landen Europa Groot-Brittannië / Kern THREADNEEDLE UK FD EUR 1,62 1,0 Groot-Brittannië / Passief ISHARES FTSE 100 ETF EUR 8,50 2,4 16,8 54,5 7,0 9,5 0,4 Duitsland / Passief DB X-TRACKERS DAX ETF EUR 93,25 -4,9 16,4 62,3 -1,3 14,2 0,1 Frankrijk / Passief AMUNDI ETF CAC 40 EUR 55,04 -2,6 14,9 50,2 5,1 13,5 0,3 Japan Core SCHRODER JAPANESE EQUITIES JPY 927,01 7,1 10,6 39,4 4,5 17,2 1,1 Large Cap / Contrair GLG JAPAN CORE ALPHA FD EUR 136,07 4,4 16,1 64,0 -2,4 22,0 1,9 Passief LYXOR ETF TOPIX EUR 91,51 7,4 11,3 38,1 3,4 11,9 0,5 Asia / Pacific Kwaliteit ABERDEEN ASIAN PACIFIC EQUITY FD USD 78,10 8,3 16,5 32,5 16,8 16,4 2,0 Hoog Dividend HENDERSON ASIAN DIVIDEND INCOME FD USD 12,60 9,4 17,5 43,5 14,5 14,9 2,2 Hoog Dividend NEWTON ASIAN INCOME FD EUR 1,14 7,6 16,8 17,8 1,7 Passief / Indexfund BLACKROCK PACIFIC EX-JAPAN EQUITY INEDX EUR 112,81 7,5 20,3 17,6 Duurzaam CANDRIAM SUSTAINABLE PACIFIC FD JPY 2.700,00 6,2 12,0 36,0 9,7 19,3 1,9 Opkomende landen Large & Mid Cap COMGEST GROWTH EMERGING MARKETS EUR 26,81 10,7 22,6 30,4 14,0 11,9 1,6 Kwaliteit ABERDEEN GLOBAL EMERGING MARKETS EQUITY FD USD 70,86 8,5 19,3 29,6 17,0 18,6 2,0 Agressief ROBECO EMERGING STARS EQUITY FD EUR 179,91 12,0 24,8 29,5 16,4 15,0 1,8 Contrair / Waarde SKAGEN KON TIKI NOK 667,91 4,6 20,1 30,0 10,4 12,1 2,1 Defensief / Kwantitatief ROBECO EMERGING CONSERVATIVE HIGH DIVIDEND EQUITIES EUR 118,59 10,3 19,8 41,0 17,9 11,2 1,7 Flexibel / Opportunistisch FIDELITY FAST EMERGING MARKETS USD 141,82 9,0 20,1 9,2 2,1 Large & Mid Cap / Kwaliteit FIDELITY EMERGING MARKETS FUND USD 24,69 9,2 19,8 34,8 10,3 17,7 2,0 Duurzaam / Large Cap / Groei NORDEA EMERGING STARS EQUITY EUR 85,95 10,5 26,7 41,2 18,6 15,1 1,9 Next-11 GOLDMAN SACHS NEXT-11 EQUITY PORTFOLIO EUR 12,53 5,7 18,2 30,5 15,3 11,4 2,2 Passief BLACKROCK EMERGING MARKETS EQUITY INDEX EUR 109,72 9,3 21,3 16,1 0,4 Passief LYXOR ETF MSCI EMERGING MARKETS EUR 8,56 10,7 21,1 21,6 15,1 14,5 0,6 Verre Oosten excl. Japan Large & Mid Cap FIDELITY SOUTH-EAST ASIA FD EUR 11,22 8,2 15,8 9,8 2,0 Gemengd ABN AMRO ASIAN EQUITIES USD 114,47 10,2 11,8 8,7 0,9 Individuele landen Azië Taiwan SCHRODERS TAIWANESE EQUITIES USD 16,28 9,0 21,1 46,6 17,3 15,4 2,0 Korea JF KOREA EQUITY FD EUR 8,52 8,0 12,8 20,9 6,9 16,9 1,9 Hong Kong ALLIANZ RCM HONG KONG USD 242,96 13,9 18,5 33,2 11,4 19,5 2,1 India GOLDMAN SACHS INDIA EQUITY FD USD 13,23 13,1 78,9 42,2 1,4 Indonesië FIDELITY INDONESIA FD USD 29,16 10,3 18,1 10,4 36,3 22,6 2,0 China / Groei tegen redelijke prijs FIDELITY CHINA FOCUS FD EUR 10,51 15,3 17,2 26,3 8,9 15,0 2,0 China / Passief ISHARES FTSE CHINA 25 ETF GBp 6.935,00 16,0 19,0 24,8 13,3 20,0 0,7 Greater China SCHRODER ISF GREATER CHINA FD EUR 33,24 12,2 21,5 35,5 14,9 14,1 2,0 Greater China / Mid & Small Cap UBS GREATER CHINA FD USD 247,58 14,6 18,7 39,0 10,9 20,5 2,4 China / Mid & Small Cap UBS CHINA OPPORTUNITIES FD USD 106,77 16,1 1,6 Latijns-Amerika Gemengd JP MORGAN LATIN AMERICA FD USD 32,46 13,8 21,6 13,7 19,7 22,7 1,9 Large Cap / Groei tegen redelijke prijs AMUNDI LATIN AMERICA EQUITIES FD USD 553,76 18,3 24,1 3,2 22,0 24,6 2,3 Brazilië / Passief ISHARES MSCI BRAZIL ETF EUR 32,84 21,4 32,6 -0,5 28,5 24,0 0,7 Centraal & Oost-Europa Large Cap SCHRODER EMERGING EUROPE FD EUR 22,83 -1,4 1,9 16,0 -4,6 19,1 2,0 Rusland / Blue chips NEPTUNE RUSSIA & GREATER RUSSIA FD USd 111,90 -2,5 -6,3 -15,7 -15,6 28,2 2,5 Thema’s Agri / Mid & Small Cap DWS INVEST GLOBAL AGRIBUSINESS FD EUR 134,32 2,4 15,4 19,8 10,2 13,5 2,0 Alternatieve energie / Groei ROBECOSAM SMART ENERGY FD EUR 18,94 6,2 21,6 26,4 13,9 9,3 2,2 Alternatieve energie / Groei PICTET CLEAN ENERGY FD EUR 68,53 5,0 27,1 43,0 10,2 11,5 1,8 Consumptie opkomende landen UBS ASIAN CONSUMPTION FD USD 117,04 9,9 18,1 26,1 11,9 14,8 2,1 Terugkeer van de consument PICTET PREMIUM BRANDS EUR 124,51 -2,3 5,7 37,6 -2,1 15,6 1,9 Terugkeer van de consument ROBECO CONSUMER TRENDS EQ FD EUR 123,42 5,1 13,1 67,3 3,2 12,1 1,7 Infrastructuur INVESCO ASIA INFRASTRUCTURE FD USD 14,13 10,8 15,7 15,0 15,8 16,6 2,1 Water / All Cap PICTET WATER FD EUR 209,90 3,7 21,1 54,6 9,8 9,6 1,9 Water / Small & Mid Cap ROBECOSAM SUSTAINABLE WATER FD EUR 211,60 2,0 22,1 61,5 9,6 8,8 2,2 Frontier markets SCHRODER FRONTIER MARKETS EUR 145,04 6,9 31,2 1,6

OBLIGATIES Wereldwijd Staatsobligaties / Euro-hedged ROBECO LUX -O- RENTE FD EUR 131,91 2,5 5,5 8,1 5,4 4,0 0,8 Staatsobligaties JP MORGAN GLOBAL GOVERNMENT BOND FD EUR 12,23 2,3 6,4 11,1 5,8 3,0 0,6 Investment Grade PIMCO GLOBAL INVESTMENT GRADE CREDIT FD EUR 13,34 1,9 8,6 19,8 6,6 4,4 0,8 Investment Grade / Euro-hedged SCHRODER GLOBAL CORPORATE BOND FD EUR 106,67 1,5 9,0 17,2 6,0 3,9 1,1 Inflatie SCHRODER GLOBAL INFLATION FD EUR 29,70 2,5 7,2 11,2 7,8 4,7 1,0 Inflatie / Passief ISHARES GLOBAL INFLATION-LINKED GOVERNMENT BONDS ETF GBP 93,15 5,7 10,1 18,8 12,5 6,5 0,3 Inflatie / Inv Grade / Euro-hedged PIMCO GLOBAL REAL RETURN EUR 13,51 2,7 8,4 13,4 9,1 5,5 0,8 Gediversificeerd PIMCO DIVERSIFIED INCOME EUR 14,58 1,0 10,6 22,8 7,1 5,4 1,0 Laag risico / Vastrentend JP MORGAN INCOME OPPORTUNITY FD EUR 121,06 -0,1 1,2 8,7 0,3 2,3 1,2 Medium risico / Vastrentend M&G GLOBAL MACRO BOND FD EUR 10,90 0,7 -2,3 1,3 0,8

Voor actuele gegevens over deze fondsen kijk op: abnamromeespierson.nl/fondsen Uitgave 04-10-2014 abnamromeespierson.nl

*

Schommeling van het rendement, gemeten als standaarddeviatie op jaarbasis.

8

Veelbelovende sector Het BGF World Healthscience Fonds belegt in bedrijven die actief zijn op het vlak van gezondheidszorg (zie artikel op pagina 9)

FUNDS RECOMMENDED LIST

in euro per eind augustus 2014

Beleggingsstijl categorie/indexnaam Fondsnaam Valuta Koers OBLIGATIES Gemengd Gemengd / Passief Staatsobligaties / Passief Staatsobligaties / Passief Staatsobligaties / Passief Staatsobligaties Duitsland / Passief Staatsobligaties Korte looptijd Inflatie Gemengd Duurzaam / Staatsobligaties Duurzaam / Gemengd Covered bonds Covered bonds / Passief Staatsobligaties Italië / Passief Staatsobligaties Spanje / Passief Defensief Opportunistisch Flexibel Excl. financiële sector Achtergestelde obligaties Duurzaam Duurzaam Passief Gemengd Gemengd Bedrijfsobligaties Staatsobligaties Gemengd Geldmarkt Renminbi Gemengd Kern Actief / Fundamenteel Westerse en lokale valuta Duurzaam Total Return Passief Wereldwijd / Euro-hedged Wereldwijd / Euro-hedged Europa US Dollar US Dollar / Korte looptijd Korte looptijd / Euro-hedged US Dollar / Passief Wereldwijd / Passief Wereldwijd / Kern Waarde Actief / Fundamenteel Europa



rendement in euro

rendement in euro



Euro-zone BLACKROCK EURO BOND FD EUR 24,46 3,3 11,5 26,1 9,0 4,0 1,0 BLACKROCK EURO AGGREGATE BOND INEDX EUR 107,26 3,3 10,3 8,5 BLACKROCK EURO GOVERNMENT BOND INDEX EUR 111,85 4,0 12,0 10,1 0,2 BNP EURO GOVERNMENT BOND INDEX FD EUR 106,07 2,3 8,7 18,7 7,2 4,4 0,1 ISHARES EURO GOVERNMENT BOND 3-5 YEAR ETF GBP 131,22 1,8 7,2 16,7 4,9 6,2 0,2 ISHARES EB.REX. GOVERNMENT GERMANY ETF EUR 142,74 1,6 5,1 10,2 5,0 2,9 0,2 JPMORGAN EUR GOVERNMENT BONDS EUR 14,12 4,1 12,2 24,3 10,1 4,9 0,6 BLACKROCK EURO SHORT DURATION BOND FD EUR 15,72 0,6 3,5 11,1 2,3 1,6 0,8 AMUNDI EURO INFLATION BONDS EUR 133,21 2,6 9,3 13,7 8,0 6,0 1,2 BNY MELLON EUROLAND BOND FD EUR 1,28 3,3 10,7 26,0 8,9 3,9 0,7 PETERCAM GOVERNMENT SUSTAINABLE EUR 1.244,23 3,7 9,3 16,4 8,2 4,1 0,6 CANDRIAM SUSTAINABLE EURO BONDS EUR 265,91 2,8 8,2 15,5 7,2 3,3 0,9 DWS COVERED BOND FD EUR 54,48 2,4 9,2 23,3 7,0 2,9 0,7 ISHARES MARKIT IBOXX EURO COVERED BOND ETF EUR 153,12 2,3 7,6 23,2 5,8 3,2 0,2 ISHARES ITALY GOVERNMENT BONDS ETF GBP 120,81 4,0 15,5 11,3 0,2 ISHARES SPAIN GOVERNMENT BONDS ETF GBP 122,92 4,5 16,9 12,6 0,2 Ondernemingen Euro-zone SCHRODER EURO CORPORATE BOND EUR 16,51 2,1 9,7 23,8 7,0 4,5 1,1 BLUEBAY INVESTMENT GRADE BOND FUND EUR 167,64 1,5 8,3 23,9 5,4 4,3 0,9 M&G EUROPEAN CORPORATE BOND FD EUR 16,91 1,9 8,2 25,4 6,0 4,0 1,2 ROBECO INVESTMENT GRADE CORPORATE BOND FD EUR 108,78 2,6 8,8 19,0 7,8 3,4 0,9 ROBECO FINANCIAL INSTITUTIONS BOND FD EUR 107,63 1,9 8,1 0,6 ROBECO EURO SUSTAINABLE CREDITS EUR 104,02 2,0 7,4 22,2 5,7 3,9 0,9 CANDRIAM SUSTAINABLE EURO CORPORATE BONDS EUR 306,90 2,1 7,8 19,8 6,0 4,3 0,8 ISHARES BARCLAYS EURO CORPORATE BOND ETF USD 133,56 0,2 US Dollar PIMCO TOTAL RETURN BOND FD USD 16,87 4,1 5,6 20,4 8,7 3,7 0,9 SCHRODER US DOLLAR BOND FD USD 12,30 5,1 8,4 22,6 11,1 3,3 1,0 UBS CORPORATE BONDS USD USD 16,75 4,9 8,6 27,4 11,5 4,8 1,2 Azië ABERDEEN ASIA LOCAL CURRENCY SHORT DURATION BOND FD USD 6,97 5,0 4,2 9,3 7,5 5,0 1,4 SCHRODER ASIA LOCAL CURRENCY BOND FD EUR 98,01 2,3 9,0 7,0 0,9 ALLIANZ RCM RENMINBI CURRENCY FD EUR 105,54 2,2 1,5 0,0 0,7 ABN AMRO ASIAN BONDS EUR 103,92 2,1 4,0 4,1 0,7 Opkomende landen PIMCO EMERGING MARKETS BONDS FD EUR 35,63 1,1 11,4 18,6 8,3 8,1 1,1 ABERDEEN SELECT EMERGING MARKETS BONDS EUR 134,07 1,2 11,9 17,9 8,1 8,9 1,3 UBS EMERGING ECONOMIES BONDS FUND USD 1.807,25 4,4 9,5 14,5 11,2 10,9 1,8 PIMCO SOCIALLY RESPONSIBLE EMERGING MARKET BONDS EUR 11,95 1,2 11,6 16,1 8,4 7,7 1,2 HSBC GLOBAL EMERGING MARKETS DEBT TOTAL RETURN EUR 10,50 0,9 7,7 5,2 0,9 BLACKROCK EMERGING MARKETS GOVERNMENT BOND INDEX EUR 100,16 4,4 15,3 15,0 0,2 High Yield ROBECO HIGH YIELD FD EUR 25,78 0,7 8,9 33,5 4,4 6,8 1,1 SCHRODER GLOBAL HIGH YIELD FD EUR 37,43 1,0 11,0 30,8 5,6 6,6 1,3 FIDELITY EUROPEAN HIGH YIELD FD EUR 10,33 0,8 11,2 38,7 5,8 7,4 1,4 FIDELITY US HIGH YIELD FD EUR 12,10 1,3 10,1 28,2 5,5 6,4 1,4 AXA US SHORT DURATION HIGH YIELD FD EUR 91,57 0,1 3,7 15,0 1,4 2,8 1,1 MUZINICH SHORT DURATION HIGH YIELD FD EUR 118,31 0,3 2,9 15,2 1,3 2,7 1,5 ISHARES USD HIGH YIELD CAPPED BONDS ETF GBP 68,58 4,7 9,6 9,7 0,5 ISHARES GLOBAL HIGH YIELD BOND ETF USD 105,43 3,4 10,0 7,8 0,5 Converteerbare obligaties BNP PARIBAS CONVERTIBLE WORLD FD EUR 122,93 -1,6 8,7 23,3 2,0 6,2 1,5 JUPITER GLOBAL CONVERTIBLES EUR 11,69 -0,7 5,4 18,3 0,8 5,2 2,0 BLUEBAY CONVERTIBLE BOND FD USD 104,28 3,6 8,4 2,0 AMUNDI CONVERTIBLE EUROPE EUR 99,94

ALTERNATIEVE BELEGGINGEN Onroerend goed Wereldwijd HENDERSON GLOBAL PROPERTY EQUITIES USD 15,81 5,7 14,4 43,6 15,1 15,3 1,2 Wereldwijd / Passief BLACKROCK DEVELOPED REAL ESTATE INDEX FD EUR 11,22 6,7 19,4 18,8 0,3 Europa PETERCAM SECURITIES REAL ESTATE EUROPE EUR 262,74 4,8 27,9 49,1 18,4 11,6 1,8 Europa HENDERSON EUROPEAN PROPERTY EQUITIES EUR 26,80 3,4 31,0 60,0 18,2 12,3 1,3 Wereldwijd / Passief ISHARES DEVELOPED MARKETS PROPERTY YIELD ETF EUR 18,65 7,4 21,7 51,0 22,7 11,6 0,6 Grondstoffen Passief BARCLAYS ROLL YIELD COMMODITIES FD EUR 89,56 -0,2 0,7 8,3 0,2 Passief LYXOR ETF COMMODITIES CRB EUR 20,71 -1,0 0,3 -8,9 8,3 10,6 0,4 Goud SOURCE PHYSICAL GOLD ETC USD 126,91 7,3 -8,0 -23,4 12,3 19,0 0,3 Hedge Funds Multimanager, multistrategie LYXOR DYNAMIC STRATEGY FD EUR 103,26 0,6 6,6 8,5 1,4 3,9 1,3 Multimanager, multistrategie PICTET MOSAIC FD EUR 77,85 0,3 5,5 12,3 0,6 1,6 Multimanager, multistrategie EDM ROTHSCHILD PRIFUND ALPHA UNCORRELATED EUR 198,21 -0,6 5,6 11,8 0,3 2,9 Long/short Equity PICTET SELECT GLOBAL LONG/SHORT EQUITY EUR 100,00

Voor actuele gegevens over deze fondsen kijk op: abnamromeespierson.nl/fondsen

*

Schommeling van het rendement, gemeten als standaarddeviatie op jaarbasis.


9

Volg ons

Structuur in de financiën

ABN AMRO MeesPierson is te volgen op Twitter. Kijk hiervoor op twitter.com/ aa_meespierson

Dienstverlening voor bestuurders, partners, commissarissen en andere drukbezette klanten (zie special bij deze uitgave)

Aegon is op de goede weg. De verzekeraar voldoet aan zijn eigen strategie door groei te laten zien op verkoopcommissies en door de winstgevendheid te verbeteren. Bovendien is het aandeel aantrekkelijk geprijsd met een koers-winstverhouding van zeven maal de verwachte winst voor 2015. Drie zaken kunnen het aandeel een duw in de rug geven op de beurs. De onderneming gaat voor 400 miljoen euro eigen aandelen inkopen, de Franse en Canadese activiteiten worden afgestoten en het concern profiteert van een sterker wordende dollar. Aegon krijgt een koopadvies. ABN AMRO analist: Jan Willem Knoll ABN AMRO aandelenexpert: Ralph Wessels

Brede aanpak voor veelbelovende sector Het BGF World Healthscience Fonds belegt in bedrijven die actief zijn op het vlak van gezondheidszorg. Die benadering is een stuk breder dan bij veel vergelijkbare fondsen, die een groot deel van de portefeuille inruimen voor aandelen uit de farmacieen biotechnologiesector. Hoewel het BGF World Healthscience Fonds ook in deze sectoren belegt, wordt er daarnaast geïnvesteerd in ondernemingen die zich richten op de ontwikkeling van medische apparatuur of op het aanbieden van zorgdiensten. De portefeuille bestaat uit zeventig

14 12 10 8 6 4 dec 13

dec 12

dec 11

dec 10

dec 09

dec 08

dec 07

dec 06

2

260 240 220 200 180 160 140 120 100 80

Analist: Dennis Biersterveld

ISIN-code: LU0122379950 Benchmark: MSCI World Health Care Index Fondsmanagers: Erin Xie en Tom Callen

Benchmark Rendement aug 09

Index: 31 augustus 2009 = 100

16

dezelfde aanpak. Het fonds komt het beste tot zijn recht in een bredere portefeuille van beleggers die willen inspelen op toenemende uitgaven aan de gezondheidszorg.

BGF World Healthscience Fonds

€

Koersverloop Aegon

€

tot 120 aandelen van zowel grote als kleine bedrijven. Het zwaartepunt ligt op Amerikaanse ondernemingen, die circa tachtig procent van het fondsvermogen vormen. Fondsbeheerders Erin Xie en Tom Callen letten bij de aandelenselectie onder meer op gunstige trends binnen de subsector, ruimte voor meevallers bij de ontwikkeling van nieuwe medicijnen en producten en op een versnellende winstgroei. Hoewel Xie en Callen pas sinds april 2011 aan het roer staan bij het BGF World Healthscience Fonds, werken ze al ruim tien jaar succesvol samen bij een Amerikaans fonds met

aug 14

Verschillende factoren spelen verzekeraar Aegon in de kaart Financiële bescherming en vermogensopbouw zijn de kernproducten van Aegon. Ruim 80 procent van de omzet komt uit deze kernactiviteiten, zoals levensverzekeringen, pensioenen en spaar- en beleggingsproducten. De groep houdt zich ook bezig met ongevallen-, ziektekosten- en schadeverzekeringen. Aegon is vooral actief op het Amerikaanse continent, in Nederland en in het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast richt het concern zich op een aantal groeiregio’s, waaronder OostEuropa en Azië. De verzekeraar rapporteerde tweedekwartaalcijfers die in lijn waren met de marktverwachtingen. De markt maakte zich echter zorgen over de door Aegon geschatte levensverwachting van Amerikanen. Deze zorgen lijken overtrokken en

aug 13

Profiteren van de sterke dollar

BGF WORLD HEALTHSCIENCE FONDS

aug 12

KOERSDOEL/ FAIR VALUE € 7,00

aug 11

KOPEN ▲

aug 10

AEGON

Rendement: (jaargemiddelde): 1 jaar: 29,81% 3 jaar: 27,05% 5 jaar: 19,93%

De opinies kunnen tussentijds wijzigen. Informeer bij de private banker of kijk op Internet Bankieren voor de meest actuele opinies.

ALLERGAN

HOUDEN =

KOERSDOEL/ FAIR VALUE $ 175,00

Innovatieve medicamenten Het Amerikaanse bedrijf Allergan is een sterk gediversificeerde aanbieder van farmaceutische en medische producten. Het succes van Allergan is grotendeels te danken aan cosmetische medicamenten zoals Botox. De laatste tijd komt de nadruk echter meer te liggen op therapeutische toepassingen. Zo blijkt Botox ook zeer effectief in pijnbestrijding. Het bedrijf heeft tevens een sterke positie op het gebied van de optometrie (oogziekten). Allergan is zeer innovatief en heeft een goedgevulde portefeuille met nieuwe producten in een vergevorderde testfase. De balans is zeer sterk en het concern heeft een groot cash-genererend vermogen. Meer dan 40 procent van de omzet van Allergan is afkomstig van buiten de Amerikaanse thuismarkt.

De gunstige eigenschappen worden weerspiegeld in een hoge waardering. Het beursfonds wordt verhandeld voor twintig maal de geschatte winst per aandeel voor 2016. Daar staat tegenover dat de winstgroei op middellange termijn volgens recente uitspraken van het management meer dan twintig procent per jaar kan bedragen. Het Canadese bedrijf Valeant heeft in het voorjaar een bod op de aandelen Allergan gedaan. Dit werd niet door het management geaccepteerd, maar in december 2014 wordt hier verder over gesproken. Het aandeel krijgt een houdenadvies. Morningstar analist: Damien Conover ABN AMRO aandelenexpert: Edith Thouin

Nieuw fonds van bekende partij Het Zwitserse Pictet heeft een zeer goede naam opgebouwd op het vlak van multimanagerfondsen. Dit zijn fondsen die beleggen in een aantal verschillende hedgefondsstrategieën. Het in augustus van dit jaar gelanceerde Pictet Select Global Long/Short Equity Fonds is de meest recente toevoeging aan de fondsenrange. De strategie van het fonds is erop gericht om circa tweederde van de opwaartse bewegingen van de MSCI World Index mee te pakken en slechts eenderde van de neerwaartse bewegingen. Het fonds doet dit door te beleggen in drie verschillende aandelenstrategieën (long/short, marktneutraal en inspelen op fusies/over-

names). Deze stijlen kenmerken zich doordat ze niet volledig afhankelijk zijn van het beursklimaat voor het behalen van een aantrekkelijk rendement. Beleggers kunnen wekelijks in het fonds handelen, terwijl dat bij veel andere hedgefondsstrategieën slechts eenmaal per maand of per drie maanden is. Hoewel het fonds nog nauwelijks een trackrecord heeft opgebouwd, is het beleggingsproces vergelijkbaar met dat van andere succesvolle multimanagerfondsen van de Zwitserse vermogensbeheerder. Door het meer defensieve risicoprofiel ten opzichte van traditionele aandelenfondsen is het Pictet Select Global Long/Short Equity Fonds een goede keuze voor beleggers die op zoek zijn

naar een manier om hun aandelenportefeuille beter te spreiden. Het fonds kan ook een rol spelen in portefeuilles van obligatiebeleggers die op zoek zijn naar mogelijkheden om ondanks de lage rentestand toch uitzicht te houden op een redelijk rendement. Analist: Olivier Couvreur

Geografische weging

Koersverloop Allergan

$

PICTET SELECT GLOBAL LONG/SHORT EQUITY FONDS

180 160 140

Verenigde Staten

120

Europa

100

Azië en overig

80 60 40 dec 13

dec 12

dec 11

dec 10

dec 09

dec 08

dec 07

dec 06

20

ISIN-code: LU1074075299 Benchmark: n.v.t. Fondsmanager: Beleggingsteam Rendement: (jaargemiddelde): 1 jaar: n.v.t. 3 jaar: n.v.t. 5 jaar n.v.t.

Indien uw belangstelling is gewekt door de beschrijving van deze fondsen, raden wij u aan de brochure of het prospectus van deze fondsen te lezen, alvorens u besluit in deze fondsen te beleggen. Hierin treft u relevante informatie aan over onder meer de werking, de risico’s, de kosten en de verhandelbaarheid van deze fondsen.


10

Sterke balans Allergan, aanbieder van onder meer Botox, is ook sterk op het gebied van oogziekten (zie artikel op pagina 9)

ONDERNEMENDE GEESTEN Prinses Laurentien van Oranje (1966) vindt verfrissende manieren om haar doelen te bereiken. Ze zet zich binnen haar twee charitatieve stichtingen in om duurzaamheid en geletterdheid te bevorderen. ‘Filantropie gaat om samenwerken en de juiste vragen stellen.’

Prinses Laurentien van Oranje

‘Vooruitgang bereik je niet in je eentje’

LUISTEREN

‘Mijn werk binnen de stichtingen bestaat vooral uit het luisteren en vragen stellen. Het brengt een interessante dynamiek teweeg als we met mensen over mogelijke samenwerking praten. Zij vragen dan wat wij willen. Maar dat is voor ons in eerste instantie minder relevant. Je kunt volgens mij veel meer bereiken door aan anderen te vragen: hoe kan ons werk jouw missie sneller, anders of beter helpen bereiken? Dan praat je vanuit wat er nodig is om het doel te bereiken. Neem laaggeletterdheid helpen verminderen en voorkomen in Nederland en daarbuiten. Door steeds vanuit deze grondhouding te denken, werken we nu samen met meer dan 400 organisaties en waren er tijdens de laatste Week van de Alfabetisering 3.800 activiteiten in het hele land. Tien jaar geleden was er niets.’

CYNISME

‘Mijn werk voor de stichtingen maakt mijn leven leuker, luchtiger vooral. Het werken met kinderen dwingt je om net als zij praktisch te denken en uit te gaan van de mogelijkheden. Er mag geen licht zitten tussen wat je denkt, voelt en uitstraalt. Kinderen reageren daar direct op. Ook zij houden me scherp. Met cynisme heb ik niet veel.

‘Mijn werk voor de stichtingen maakt mijn leven leuker’

VERBINDEN

‘Ik houd van vooruitgang en die bereik je niet in je eentje. Daarom werken we zo veel mogelijk samen met anderen. Het gaat er om initiatieven met elkaar te verbinden – ook als dat niet voor de hand ligt. Binnen Waterspaarders – dat we vanuit de Missing Chapter Foundation coördineren (een landelijke beweging om energie te besparen door iedereen aan te zetten tot maximaal 5 minuten douchen red.) – doen inmiddels 13 organisaties mee. We bereiken tienduizenden kinderen en volwassenen.’

Bij de start van Stichting Lezen & Schrijven waren sommige charitatieve organisaties die zich met laaggeletterdheid bezighielden bang dat we geld bij hen weg zouden halen. Mijn doel was uiteraard het tegenovergestelde: dat er veel meer vraag naar hun expertise zou komen. Dat heeft zich ook bewezen. Er is altijd geld voor goede initiatieven, maar dan moet wel glashelder zijn wat je probeert op te lossen.’

WAAROM-VRAAG

‘Duurzaamheid had door mijn opvoeding en advieswerk altijd al mijn interesse. Een krantenbericht was de aanleiding om de charitatieve stichting de Missing Chapter Foundation op te richten. Ik las dat de Russen een vlag op de Noordpool hadden geplaatst. Een vlag op de bodem van de zee, zo´n vierduizend meter onder het ijs. Ik vroeg me af waarom. Juist het Noordpoolgebied is in feite eigendom van ons allemaal, omdat het zoveel invloed heeft op de rest van de planeet. De waarom-vraag is een eigenlijk een morele vraag, die bij heel veel vraagstukken relevant is. Juist kinderen stellen als geen ander vragen die - vaak onbedoeld – de kern van een probleem raken. Dus nu brengen we besluitvormers in contact met die denkkracht. De directe en indirecte resultaten zijn verbluffend.’

RAAD VAN KINDEREN

‘De niet-cynische vragen van kinderen zetten volwassenen aan het denken. Dat is de oorsprong van de Raad van Kinderen: een frisse blik op strategische dilemma’s van de organisaties. Precies zoals een Raad van Commissarissen, maar dan vanuit een ander perspectief. Een gift van een vermo-

al een basis is. Als organisatie moet je binnen het team en bestuur durven uitspreken wat er nodig is om het doel te dienen en daar naar handelen. Als mensen over hun eigen schaduw durven springen kun je zoveel meer bereiken. We kijken regelmatig naar het effect van onze inspanningen. Dat is ook een onderdeel van duurzaamheid. Bovendien houdt het me scherp. Je kunt heel druk bezig zijn, zonder dat het impact heeft. De belangrijkste vraag is: wanneer zijn we succesvol? Als je dat antwoord scherp hebt, weet je wat je moet doen. Precies vanuit die vraagstelling ontstond de opschaling van de regionale en lokale aanpak van laaggeletterdheid door Stichting Lezen & Schrijven, maar ook van de Raad van Kinderen van de Missing Chapter Foundation.’

LAURENTIEN VAN ORANJE

gensfonds maakte het mogelijk, naast bijdragen van organisaties zelf. Vanuit hun kinderlijke onbevangenheid stellen de kinderen kwesties rond duurzaamheid aan de orde waar wij niet eens over nadenken. Zo werd Shelltopman Ben van Beurden gevraagd hoe hij wist wanneer hij ‘genoeg’ had verdiend. Hij reageerde heel open, maar vond het lastig om de vraag te beantwoorden. Voor organisaties die serieus met de toekomst bezig zijn, zou het instellen van een eigen Raad van Kinderen vanzelfsprekend moeten zijn. De Raad van Kinderen is niet vrijblijvend: organisaties koppelen terug aan de kinderen wat er met de

adviezen van de kinderen gebeurt. Het is niet de bedoeling dat bestuurders hen aanhoren en vervolgens weer over gaan tot de orde van de dag. Daarom blijven we in contact met de bedrijven en laten we aan de kinderen zien welk effect hun opmerkingen hebben op de bedrijfsvoering.’

echte wereld en hoe we met elkaar en de aarde omgaan. Hij is net als kinderen nieuwsgierig en stelt veel waaromvragen. Het boek is een anker voor de kinderen om samen met volwassenen te praten over duurzaamheid. En de vragen van de kinderen zetten volwassenen aan het denken.’

MR FINNEY

IMPACT

‘Het idee voor een kinderboek ontstond toen ik zocht naar manieren om duurzaamheid op een andere manier onder de aandacht te brengen. Veel mensen zijn duurzaamheidsmoe. Mr Finney (een vismannetje dat diverse avonturen beleeft red.) gaat over de

‘Ik zie de twee stichtingen die ik heb opgericht als een instrument om een doel te dienen, niet als een doel op zich. Daarom moet je als persoon en organisatie constant veranderen. Een pioniersfase vraagt om andere mensen en andere kwaliteiten dan wanneer er

Laurentien van Oranje zet zich al jarenlang in om duurzaamheid te vergroten, onder meer binnen haar eigen stichting Missing Chapter Foundation. Doel: het verbinden van kinderen en besluitvormers. De naam is een verwijzing naar de visie dat de blik van meerdere generaties een ontbrekend hoofdstuk is bij het oplossen van vraagstukken. Ze schreef drie kinderboeken over Mr Finney, die inmiddels in zeven talen zijn vertaald. Daarnaast is ze ere-voorzitter van de door haar opgerichte Stichting Lezen & Schrijven die zich inzet om laaggeletterdheid in Nederland en de rest van de wereld te voorkomen en terug te dringen. De prinses hield de keynotespeech over haar werk op het recente filantropie event Van Idealen naar Impact van ABN AMRO MeesPierson. Dit event werd begin september georganiseerd voor bestuurders van charitatieve instellingen.


11

Nieuw Zwitsers fonds

Geven en terugvragen

Het gerenommeerde Zwitserse Pictet lanceert een nieuw fonds

De mogelijkheden van een herroepelijke schenking



TOEKOMSTVOORZIENING

Stamrecht: opnemen of niet? mogelijk dat je per saldo over het gehele stamrecht een bijdrage Zvw moet betalen, als het jaarlijkse inkomen onder de genoemde grens blijft.’

Klanten voelen mogelijk druk om dit jaar een belangrijke keuze rond hun gouden handdrukstamrecht te maken. Uitkeren van het kapitaal is dit jaar aantrekkelijk, maar niet voor iedereen. Dit jaar kwam er een einde aan de mogelijkheid om de ontslagvergoeding te storten in een stamrecht. Bestaande stamrechten kunnen onder de oude voorwaarden wel worden voortgezet. De wet biedt bezitters van zo’n stamrecht vanaf dit jaar twee mogelijkheden. Het kapitaal in het stamrecht kan namelijk (binnen een bv of bij een bank of verzekeraar) in een keer worden opgenomen zonder fiscale sancties. Maar het kan ook in gedeeltes. Daarnaast kan dat - zoals voorheen - in de vorm van periodieke uitkeringen. Uiterlijk in het jaar waarin de stamrechthouder de AOWgerechtigde leeftijd bereikt, moeten er periodieke uitkeringen worden aangekocht. Dit jaar geldt een tijdelijke regeling om opname van de stamrechten en als gevolg daarvan de economie te stimuleren. Wie nog dit jaar het volledige stamrecht opneemt, betaalt geen inkomstenbelasting over 100 procent van de aanspraak, maar slechts over 80 procent ervan.

AFWEGINGEN

Het vroegtijdig opnemen van het kapitaal is overigens niet altijd aantrekkelijk, zegt pensioenexpert Masha Bril van ABN AMRO MeesPierson. Wie de rekensom maakt, moet zowel naar zijn persoonlijke als zijn financiële wensen kijken. ‘Zo moet je de

OVERLIJDEN

Bril: ‘Houd ook rekening met de situatie bij overlijden. Als de bezitter van het stamrecht komt te overlijden na

gesteld van vermogensrendementsheffing. Veel mensen zullen naar verwachting kiezen voor het opnemen van een deel van het kapitaal. Bril: ‘Je kunt dan weliswaar geen gebruikmaken van de 80%-regeling omdat je niet het hele bedrag in één keer opneemt, maar je kunt wel de jaren waar geen of weinig inkomen is “opvullen”.

Dit jaar geldt een tijdelijke regeling om opname van de stamrechten te stimuleren Dit jaar kwam er een einde aan de mogelijkheid om de ‘gouden handdruk’-ontslagvergoeding op te nemen in een stamrecht

belastingdruk nu en later met elkaar vergelijken. Laten we als voorbeeld Gerard nemen. Hij heeft nu een belastbaar jaarinkomen van 140.000 euro en wil op zijn 60ste stoppen met werken. Hij heeft dan in de periode van zijn 60ste tot zijn ouderdomspensioen ingaat geen ander inkomen. Over de uitkeringen uit het stamrecht betaalt hij in die periode ongeveer 37 procent belasting. Kiest hij ervoor om het stamrecht nu al uit te laten keren, dan wordt het kapitaal belast met 52 procent belasting. Als je rekening houdt met de 80%-regeling dit jaar, komt dat uit op een tarief van ongeveer 42 procent. In zijn geval kan het dus gunstiger zijn om niet voor uitkering in dit jaar te kiezen. Ook speelt de vermogensrendementsheffing een rol in de vergelijking. Vermogen in

een stamrecht is traditioneel vrijgesteld van deze belasting. Wie ervoor kiest het bedrag (deels) op te nemen, moet er rekening mee houden dat de komende jaren over het nettobedrag 1,2 procent vermogensrendementsheffing wordt geheven.

ZORGVERZEKERINGSWET

Daarnaast heeft opname ook effect op de premie zorgverzekeringswet (Zvw). Iedere Nederlander betaalt deze premie over een deel van zijn inkomen. Bril: ‘Jaarlijks betaal je over maximaal 51.414 euro (2014) van het inkomen een Zvw-bijdrage van 5,4 procent. Wordt er in een jaar een hoger bedrag uitgekeerd, dan hoef je dus niet over het volledige bedrag een Zvw-bijdrage te betalen. Keer je het stamrecht in gedeeltes uit? Dan is het

de opname van het stamrechtkapitaal, dan betalen de erfgenamen erfbelasting over het nettobedrag. Zit het geld nog in het stamrecht, dan zal dit kapitaal in de regel bij overlijden naar de partner overgaan. De partner betaalt bij stamrechten die zijn ontstaan vanaf 1995 onder voorwaarden geen erfbelasting. Heeft de eigenaar van het stamrecht geen partner of kinderen onder de 30, dan gaat de uitkering bij overlijden naar de de bv of verzekeraar waar het stamrecht is ondergebracht. Staat het stamrechtgeld bij een bank? Dan valt het netto bedrag in de nalatenschap.’

PERSOONLIJK

In de praktijk is het meestal de persoonlijke situatie die de doorslag geeft, weet Bril. Bijvoorbeeld als het stamrecht een pensioentekort in de toekomst moet oplossen. Dan kan het laten doorlopen ervan aantrekkelijk zijn, omdat de eigenaar van het stamrecht wellicht te zijner tijd in een lager belastingtarief valt. Zolang het kapitaal in het stamrecht zit, is het vrij-

Gedeeltelijke afkoop zorgt voor veel flexibiliteit. Over het deel van het gouden handdrukstamrecht dat nog niet is uitgekeerd, is geen vermogensrendementsheffing verschuldigd.’ De private banker kan helpen bij het maken van de juiste keuze in de eigen situatie.

OVERWEEG MIDDELING De uitkering van het (gehele) stamrecht kan het belastbaar inkomen in één specifiek jaar flink verhogen. Doordat de inkomstenbelasting een progressief karakter kent – hoe hoger de bedragen hoe hoger de belasting – kan dit zorgen voor een hoge belastingheffing in dat jaar. Overweeg dan om te middelen, zegt Masha Bril. Bij middelen wordt de fiscus verzocht uit te gaan van het gemiddelde inkomen over de laatste drie jaren. Zo wordt het eenmalig hoge inkomen gespreid en kan optimaal gebruik worden gemaakt van de tariefverschillen.

COLOFON & DISCLAIMER Financial Focus Een uitgave van ABN AMRO MeesPierson Nummer 40, oktober 2014 Voor vragen of suggesties kunt u contact opnemen met uw private banker of ABN AMRO MeesPierson Redactie Financial Focus (HQ6053) Postbus 283, 1000 EA Amsterdam [email protected] Redactie: Masha Bril, Ramona Chang, Gordon Doull, Hedwig Florijn, Renate Hilberink, Jacques Hogerwerf, Els Mannaerts, IJda Ockers, Michiel Pekelharing, Annemarie Rosebeek, Cleo Scheerboom, Irene Schoemakers, Alexander Schlangen, Mirjam Streefkerk, Ben Steinebach, Natasja van Zanen Vormgeving: Sven van Pel Beeld: Getty Images, Maurice Johan, Adrie Mouthaan, Frank Ruiter Prepress: Grafimedia, Amsterdam

Over ABN AMRO MeesPierson ABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als: - aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten; - bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproducten; - beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten en nevendiensten. Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschilleninstantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro.nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024.


ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01. Algemene Disclaimer De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijgbaar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden

gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te vermenigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik. US Person Disclaimer ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is geen geregistreerde verzekerings- of bankinstelling zoals bedoeld in de federale wetgeving en de weten regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Het is ABN AMRO Bank N.V. daarom niet toegestaan financiële diensten en/of producten, waaronder diensten en/of producten op het gebied van betalingsverkeer (waaronder het accepteren of het aanbieden tot het doen van stortingen), leningen, verzekeringen, hypotheken of creditcards aan te bieden aan Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in

de zin van vorenbedoelde weten regelgeving]. ABN AMRO Bank N.V. is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke weten regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de effectendienstverlening van ABN AMRO Bank N.V. inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven producten en diensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde weten regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven diensten en/of producten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO Bank N.V. op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Eenieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven diensten en/of producten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO Bank N.V. is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van diensten en/of producten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.

12

‘Mr Finney stelt waarom-vragen’ Laurentien van Oranje over haar boeken (zie artikel op pagina 10)

EVEN VOORSTELLEN

1

Naam: Alex van Hooff (42) Woonplaats: Arnhem Bedrijf: Koninklijke Burgers Zoo

7 directeuren over hun familiebedrijf

2

Bestaat sinds: 1913 Generatie: 4

‘Eigenlijk zijn wij exotische boeren’, zegt Alex van Hooff. Hij nam Burgers Zoo over van zijn ouders, hij runt de dierentuin samen met zijn vrouw en hij woont op het ‘erf’. Van Hooff investeert niet langer professioneel in beleggingsfondsen, maar in de toekomst van de natuur.

4

Naam: Jan Tichelaar (52) Woonplaats: Tirns Bedrijf: Koninklijke Tichelaar Makkum

3


Jan Tichelaar studeerde in Delft en ging daarna bij Hoogovens werken. Hij was absoluut niet van plan om het familiebedrijf in te gaan. Tot de interim-opvolger van zijn vader bij hem aanklopte toen er perikelen waren in het bedrijf.

Naam: Gerard van der Kleij (52) Woonplaats: De Meern Bedrijf: Van der Kleij Textielverzorging

Al 155 jaar bestaat het bedrijf van Gerard van der Kleij. Toen zijn vader in 1987 plots overleed, ging hij samen met zijn moeder de directie vormen. Twee jaar later ging hij alleen verder en besloot zich toen volledig te gaan richten op horeca.

1

5

Alex van Hooff ‘Mijn ouders hebben mij nooit gevraagd of ik hen wilde opvolgen, het was mijn eigen keuze. Ik werkte op mijn 27e als beleggingsadviseur en dacht: als ik nog met mijn ouders wil samenwerken en van ze wil leren, moet ik terug naar huis gaan. Dat heb ik gedaan. Mijn kinderen groeien op in de dierentuin en krijgen dus veel mee. Ik hoop dat een van hen me wil opvolgen, maar ik zal ze zeker niet pushen.’

2 Naam: Reynier van Bommel (41) Woonplaats: Oisterwijk Bedrijf: Van Bommel Schoenen


Reynier van Bommel vormt samen met zijn broers Floris en Pepijn de directie van Van Bommel Schoenen. Pas op zijn 22e, tijdens de vader-zoondag van zijn studentenvereniging, sprak Reynier van Bommel voor het eerst met zijn vader over zijn eventuele toetreding tot het familiebedrijf.

6

Naam: Heleen Sonnenberg (43) Woonplaats: Sneek Bedrijf: Weduwe Joustra & Zn.

Naam: Koen Slippens (47) Woonplaats: Veghel Bedrijf: Sligro Food Group


Zijn opa richtte Sligro op, daarna waren er twee ooms directeur en in 2008 nam Koen Slippens de voorzittershamer van het Veghelse bedrijf over. ‘Mijn eigen opvolger hoeft niet ten koste van alles familie te zijn, maar bij all things even zou het natuurlijk fantastisch zijn.’

7


Dit jaar is het precies 150 jaar geleden dat Weduwe Joustra begon met het maken van Beerenburg. Inmiddels is het de op twee na grootste producent ervan in Nederland. ‘Je moet dit alleen doen als je het echt heel leuk vindt’, zegt Heleen Sonnenberg.

Naam: Henri Stoelman (51) Woonplaats: Heemstede Bedrijf: Stoelman Papierrecycling Haarlem

Jan Tichelaar ‘Het bedrijf was op sterven na dood en ik denk dat ik me onbewust toch verantwoordelijk voelde. Ik ging in gesprek met de interim-opvolger van mijn vader. Nu ben ik 25 jaar verder, gaat het een stuk beter met het bedrijf en ben ik zelf in gesprek met een opvolger. Dat wordt geen familie. Mijn kinderen zijn twintigers, die zijn met heel andere dingen bezig en ik wil ze niet onder druk zetten. Het maakt me oprecht ook niets uit: het gaat mij om het voortbestaan van het bedrijf.’

3

Gerard van der Kleij ‘Toen ik begon, deden we vierduizend kilo was per week, nu is dat zo’n vierhonderdduizend kilo. Op onze nieuwe locatie kunnen we straks wekelijks een miljoen kilo was verwerken. Mijn opvolging werkt al in het bedrijf: mijn zoon van 24 neemt nu de leiding over als ik met vakantie ben en dat gaat erg goed. Ook mijn andere zoon heeft ambitie. Ik heb ze nooit gepusht; ze wilden als kind al in het bedrijf komen werken.’ Bestaat sinds: 1914 Generatie: 3

Op zijn twaalfde vertelde Henri Stoelman zelfs aan de schooldokter dat hij later het familiebedrijf wilde overnemen. Hij ging toen al regelmatig met zijn vader mee naar klanten. In 1992 nam hij Stoelman Papierrecycling over van zijn vader en twee ooms.


4

Reynier van Bommel ‘Hartstikke leuk en aardig als je in de zaak wilt komen,’ zei mijn vader, ‘maar ik stop over vier jaar met werken en wil minimaal twee jaar met je samenwerken.’ Ik ben toen gestopt met mijn studie, heb

twee jaar in het buitenland gewerkt bij allerlei schoenwinkels en -fabrikanten en ging vervolgens het bedrijf in. Samenwerken met mijn broers gaat heel goed, we vertrouwen elkaar volledig en willen dezelfde kant op met het bedrijf.’

5

Koen Slippens ‘Mijn vader heeft nooit voor Sligro gewerkt en ook ik had nooit het plan om dat te gaan doen. Tot ik in 1998 werd gevraagd - ik zat toen nog bij Unilever. Ik had eerst twijfels, maar de cultuur van een familiebedrijf, gecombineerd met de governance en discipline van een beursgenoteerd bedrijf, vind ik heel prettig. Dat ik mag werken in het bedrijf dat mijn opa heeft opgericht, is voor mij de slagroom op de koffie.’

6

Heleen Sonnenberg ‘Ik had een leuke studietijd en daarna een prima baan in Den Haag. Ik miste Friesland en daarom kwam ik terug. Ik begon bij mijn vader in de zaak en ik bleef rondkijken naar ander werk. Ik was niet van plan de zaak over te nemen, maar al snel zag ik dat er binnen dit bedrijf veel meer gebeurde dan ik dacht. Daarom ben ik gebleven en heb ik in 2002 zelfs het bedrijf van hem overgenomen. Mijn vader is nog steeds mijn sparringpartner.’

7

Henri Stoelman ‘Bedrijfsopvolging vanuit de familie was niet per se nodig, vond de generatie boven mij. Vandaar dat ik op mijn 25e ergens anders ging werken. Op mijn 29e, ik was toen verkoopdirecteur, werd ik toch gevraagd. Na flinke onderhandelingen kon ik het bedrijf overnemen. Met mijn opvolging ben ik ook al bezig: mijn middelste zoon is twintig, zit op bedrijfsuniversiteit Nijenrode en wil graag in het bedrijf. Hopelijk denkt hij daar over vijf jaar nog steeds zo over.’


Zeven familiebedrijven in de kijker pagina 2. pagina 10

Recommend Documents