Macro Weekly
Economisch Bureau Macro Research
Record Dow Jones terecht? 11 maart 2013 • Big Picture: De Dow Jones Industrial Average, de belangrijkste beursindex van de VS, bereikte vorige week de hoogste stand ooit. Volgens ons is dit optimisme gerechtvaardigd. De macro-economische risico’s zijn afgenomen; hoewel het herstel dit jaar slechts geleidelijk zal verlopen, is de basis gelegd voor een sterkere groei in 2014. Daarnaast zullen de centrale banken in actie komen bij tegenvallende ontwikkelingen. Nu de rendementen op obligaties extreem laag zijn, pleit ook het argument van relatieve waarde in het voordeel van risicovolle beleggingscategorieën. • Eurozone: De ECB gaf tijdens de persconferentie aan dat een renteverlaging niet waarschijnlijk is en lijkt daarmee bereid te zijn om een zeer traag herstel en uiterst lage inflatie te accepteren. Pas bij een duidelijke verslechtering van de cijfers zal de ECB in actie komen. Ons basisscenario is dat de ECB aan de zijlijn blijft staan. • VS: De vorige week gepubliceerde cijfers sterken ons in de overtuiging dat de private sector voldoende is hersteld om de bezuinigingen van de overheid het hoofd te bieden. De groei van de werkgelegenheid versnelt en bedrijven investeren weer meer, terwijl gezinnen hun huishoudboekje steeds beter op orde hebben. • Azië: De meest recente cijfers uit China waren aan de zwakke kant: de industriële productie en de detailhandelsverkopen daalden en de inflatie nam toe. De export ontwikkelde zich echter sterk. Wij bekijken deze cijfers met een korreltje zout omdat ze mogelijk vertekend zijn door het Chinees nieuwjaar. Ramingen hoofd- en financiële indicatoren BBP-groei (%)
2011
2012
2013e
2014e
+3M
+12M
2013e
2014e
Verenigde Staten
1.8
2.2
2.0
3.0
Verenigde Staten
0.28
0.28
0.3
0.3
0.3
0.3
Eurozone
1.5
-0.5
-0.2
1.0
Eurozone
0.21
0.20
0.2
0.2
0.2
0.5
-0.5
2.0
2.3
2.4
Japan
0.27
0.25
0.2
0.2
0.3
0.3
Verenigd Koninkrijk
0.9
0.2
0.8
1.7
Verenigd Koninkrijk
0.51
0.51
0.6
0.6
0.6
0.6
China
9.3
7.8
8.0
8.0
Nederland
1.1
-0.9
-0.3
1.0
3.9 2011
3.0 2012
3.3 2013e
3.9 2014e
01/03/2013 08/03/2013
+3M
+12M
2013e
2014e
Verenigde Staten
3.1
2.1
1.7
1.9
VS Treasury
1.85
2.05
1.9
2.7
2.5
3.5
Eurozone
2.7
2.5
1.5
1.2
Duitse Bund
1.41
1.52
1.6
2.2
2.0
2.8
-0.3
0.0
0.3
0.7
Euro swap rente
1.70
1.77
1.9
2.5
2.2
3.1
Verenigd Koninkrijk
4.5
2.8
2.2
1.8
Japans overheidspapier
0.66
0.64
0.5
0.8
1.0
1.4
China
5.4
2.6
3.5
4.1
VK gilts
1.87
2.06
2.1
2.7
2.5
3.4
Nederland
2.3
2.5
2.5
1.7
4.8 08/03/2013
3.9 +3M
3.7 2013e
3.6 2014e
01/03/2013 08/03/2013
+3M
+12M
2013e
2014e
Federal Reserve
0.25
0.25
0.25
0.25
EUR/USD
1.30
1.30
1.30
1.20
1.20
1.10
ECB
0.75
0.75
0.75
0.75
USD/JPY
93.6
96.0
90
97
95
105
Bank of Japan
0.10
0.10
0.10
0.10
GBP/USD
1.50
1.49
1.59
1.50
1.50
1.43
Bank of England
0.50
0.50
0.50
0.50
EUR/GBP
0.87
0.87
0.82
0.80
0.80
0.77
People's Bank of China
6.00
6.00
6.00
6.00
USD/CNY
6.22
6.22
6.20
6.10
6.10
6.10
Japan
Wereld Inflatie (%)
Japan
Wereld Beleidsrente
Bron: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Economisch Bureau.
3M interbank rente
10j-rente
Wisselkoersen
01/03/2013 08/03/2013
2
Macro Weekly - Record Dow Jones terecht? - 11 maart 2013
Han de Jong, tel. 020 628 4201
The Big Picture Dow Jones door het dak
Maar volgens mij heeft de markt gelijk met haar optimisme. Ik
De Dow Jones Industrial Average, de belangrijkste beursindex
zal
van de VS, bereikte vorige week de hoogste stand ooit. De
belangrijkste fundamentele factoren kijken.
toelichten
hoe
de
markten
volgens
mij
naar
de
grotere S&P500-index heeft het hoogtepunt van 2007 nog niet bereikt, maar veel scheelt het niet meer. Dat geldt trouwens
Er zijn minder neerwaartse economische risico’s. Nog niet zo
ook voor de belangrijkste Duitse beursindex, de DAX. Toch
lang geleden leek de euro elk moment uiteen te kunnen vallen,
was het economische nieuws van de afgelopen jaren niet
met mogelijk enorme schade voor de wereldeconomie. Maar
bepaald geweldig. Hoe kan dat?
de tijden zijn veranderd. De Europese leiders hebben hard gewerkt om het bestuur van de eurozone te verbeteren,
Zoals te verwachten valt, worden de ontwikkelingen op de
regeringen hebben hun begrotingstekorten teruggebracht en
financiële
op
structurele hervormingen doorgevoerd en de ECB heeft een
verschillende manieren verklaard. Sommige aandelenanalisten
markten
van
de
afgelopen
maanden
geloofwaardig vangnet gespannen. Ja, er bestaan nog steeds
zijn al een tijdje optimistisch, maar zij worden er dan ook vaak
forse risico’s, maar er zijn de laatste tijd ook tekenen van
van beschuldigd dat ze de wereld door een roze bril bekijken.
verbetering zichtbaar. De handelstekorten van de perifere
Journalisten lijken daarentegen te vinden dat de beursrally te
landen lopen steeds verder terug, sommige hebben zelfs al
ver is doorgeschoten: zie bijvoorbeeld twee artikelen in The
een handelsoverschot. Verder begint het erop te lijken dat
Economist van vorige week. Maar journalisten zien wel vaker
Ierland en Portugal met succes weer de kapitaalmarkt kunnen
eerst risico’s en dan pas kansen. De held van de pessimisten,
aanboren
Nouriel Roubini, heeft inmiddels zijn reputatie nog verder op
respectievelijk eind dit jaar en mei volgend jaar aflopen. De
het spel gezet met de bewering dat de zeepbel op de
zogenoemde Target 2-saldi dalen (vorderingen en schulden
aandelenbeurzen een gigantische omvang heeft aangenomen.
nationale banken uit de eurozone bij de ECB, een indicatie
Ook bij de Amerikaanse centrale bank lijkt er over de
voor spanningen in het financiële stelsel). Verder zijn er
interpretatie van de huidige markt verschil van mening te
aanwijzingen dat er minder streng bezuinigd gaat worden, in
bestaan. Fed-bestuurder Jeremy Stein verklaarde enkele
die zin dat landen die hun doelen niet helemaal (op tijd)
weken geleden dat er aanwijzingen waren dat er op de
bereiken, niet gedwongen worden meteen extra te bezuinigen.
financiële markten overmatige risico’s werden genomen. Hij
Dit voorkomt dat eventueel herstel in de kiem wordt gesmoord.
wanneer
hun
driejarige
IMF-programma’s
had het toen over de kredietmarkt en niet over de aandelenbeurzen. Zijn collega Janet Yellen lijkt daarentegen
Natuurlijk is de eurocrisis nog lang niet opgelost. Het is
een stuk relaxter.
mogelijk dat politieke en maatschappelijke onrust de financiële markten alsnog de stuipen op het lijf jaagt. Ook kunnen
Het zijn uiteindelijk de beleggers die besluiten wat er gaat
toenemende spanningen in het financiële stelsel opnieuw een
gebeuren. Het staat vast dat zij de afgelopen maanden geld
vicieuze cirkel in de economie uitlokken. En met de
richting de aandelenmarkten hebben gesluisd, maar de
bankenunie wordt minder gemakkelijk vooruitgang geboekt
omvang van die geldstroom wijst volgens mij niet op
dan gehoopt. Per saldo zijn de financiële markten echter
overmatig, laat staan irrationeel, optimisme. De institutionele
bereid de eurozone het voordeel van de twijfel te gunnen. De
beleggers zijn de genoemde aandelenanalisten enigszins
Europese burgers en hun regeringsleiders hebben de
schoorvoetend gevolgd, maar zij zijn beslist niet maximaal
afgelopen jaren al zoveel voor de kiezen gekregen, dat de
overwogen in aandelen. Voor zover ik het kan beoordelen, zijn
markten ervan uitgaan dat ze eventuele volgende problemen
kleinere beleggers nog steeds relatief voorzichtig. Er staat,
ook wel aankunnen. Dat lijkt mij een redelijke aanname.
kortom, nog een flinke hoeveelheid geld langs de kant. De Europese indices geven de laatste tijd een nogal wisselend De markt kijkt naar twee dingen: verandering en de
beeld te zien. Het ondernemersvertrouwen neemt toe en
toekomst
vorige week bleken de detailhandelsverkopen in januari te zijn
Wat 'de markt denkt' is altijd moeilijk te bepalen. Maar twee
gestegen, al is deze index tamelijk volatiel. Vorige week werd
dingen zijn duidelijk. Ten eerste kijken de financiële markten
verder bekend dat de werkloosheid in Griekenland licht is
altijd vooruit. En ten tweede zijn marktpartijen meer in
gedaald – al is dat natuurlijk nog niet genoeg om te kunnen
veranderingen dan in absolute niveaus geïnteresseerd.
constateren dat de Griekse economie het ergste achter de rug
Natuurlijk kan de markt zich vergissen, dat gebeurt ook vaak.
heeft – maar ook dat de orders en productie van de Duitse
3
Macro Weekly - Record Dow Jones terecht? - 11 maart 2013
industrie in januari tegenvielen. Hoewel ook deze index nogal
Amerikaanse huishoudens zich de afgelopen kwartalen per
op en neer gaat en vaak herzien moet worden, hadden we
saldo zelfs nog gunstiger ontwikkeld, omdat de huizenprijzen
uiteraard graag betere cijfers gehad. Ik moet toegeven dat ik
en aandelenkoersen gestegen zijn. Verder hebben de
de ECB de laatste tijd niet helemaal kan volgen. Het is
Amerikaanse banken intussen ook een positie bereikt waarin
duidelijk dat de economie nog steeds in het slop zit en dat een
je kunt stellen dat ze klaar zijn met het afbouwen van hun
eventueel herstel niet erg krachtig wordt. Daarbij is de inflatie
schulden. Dat is weer gunstig voor het kredietmechanisme.
laag en de kerninflatie nog lager, terwijl de euro ten opzichte van de dollar (en ook van het Britse pond trouwens) nog
Daar staat tegenover dat de negatieve effecten voor de
steeds aan de dure kant is. In deze omstandigheden lijkt een
economische bedrijvigheid die de schuldafbouw in de
verdere verruiming van het monetair beleid mij alleszins
particuliere sector na het knappen van de zeepbel met zich
gerechtvaardigd, maar de ECB denkt daar duidelijk anders
meebracht, werd opgevangen door een aanzienlijke stijging
over. We moeten er dus maar van uitgaan dat de ECB verder
van het Amerikaanse begrotingstekort. De omslag in deze
geen
stijgende trend is al een tijdje geleden ingezet en dit jaar wordt
maatregelen
neemt,
tenzij
de
toestand
verder
verslechtert.
er nog meer bezuinigd, wat de economische groei beperkt. De politiek heeft de fiscal cliff met moeite kunnen ontwijken en
Duitsland: industriële productie
doordat vóór eind februari geen overeenstemming over verdere begrotingsconsolidatie bereikt kon worden, zijn
% j-o-j
inmiddels automatisch ingebouwde bezuinigingen in werking
20 15
getreden. Misschien weet de politiek nog tot een compromis te
10 5
komen, maar dan nog zal de economie flink worden geremd
0 -5
de laatste tijd al wat vaart gekregen. Zo waren de
-10 -15
verwacht en is de werkloosheid gedaald naar het laagste peil
-20 -25
min of meer voltooide proces van schuldafbouw in de private
door de forse overheidsbezuinigingen. Gelukkig had de groei werkgelegenheidscijfers van afgelopen week beter dan sinds oktober 2009. De combinatie van groeiversnelling, het sector en de bezuinigingen betekent dat de groei ook dit jaar
2008
2009
2010
2011
2012
2013
bescheiden uitvalt, maar dat alles klaar is voor een groeispurt in 2014. Dat is misschien wat ‘de markt denkt’, dat de
Bron: Bloomberg
naderende dip slechts tijdelijk is. Amerikaanse economie onderhevig aan tegenstrijdige
VS: Werkloosheid
krachten Toen
in
2008
de
kredietzeepbel
uiteenspatte,
%
wezen
economen er meteen op dat een periode van schuldafbouw in
10
aantocht was, waarin de balansen hersteld moesten worden en de economie in het gunstigste geval matige groeicijfers zou vertonen. Het was uiteraard niet bekend hoe lang die periode zou gaan duren, vooral niet omdat de beleidsmakers ongekende maatregelen namen. Het lijkt er inmiddels op dat
9 8 7
de Amerikaanse huishoudens en banken hun schulden zo ver
6
hebben afgebouwd, dat ze het ergste achter de rug hebben.
5
Vorige week publiceerde de Fed de flow of funds-cijfers voor het vierde kwartaal. Daaruit blijkt dat de verhouding tussen schulden
en
besteedbaar
inkomen
van
Amerikaanse
huishoudens is gedaald naar 110,7%, tegen 111,7% in het
4 2008
2009
2010
2011
2012
2013
Bron: Bloomberg
voorgaande kwartaal. Dit cijfer is sinds zijn hoogste stand in 2007 met meer dan 22 procentpunten gedaald. Nu is het erg
Last but not least
moeilijk te bepalen wanneer in dit opzicht van een ‘houdbaar’
Een andere verandering in de economische vooruitzichten
niveau kan worden gesproken, maar het is vermeldenswaard
vinden we in de manier waarop de markten naar China kijken.
dat we meer dan tien jaar terug moeten voor een vergelijkbaar
Vorig jaar groeide de vrees voor een harde landing. Die is
niveau.
uitgebleven en de vooruitzichten wijzen nu op aanhoudende,
Bovendien
heeft
de
vermogenspositie
van
4
Macro Weekly - Record Dow Jones terecht? - 11 maart 2013
solide groei, al zal die niet zo groot zijn als enkele jaren geleden. Recente Chinese cijfers lijken dit te bevestigen. Het ondernemersvertrouwen, de productie en de consumptie zijn de afgelopen maanden allemaal toegenomen. Met name de handelscijfers voor februari waren goed, al moeten we in het achterhoofd houden dat Chinese cijfers in het begin van het jaar volatiel zijn, vanwege de Chinese nieuwjaarsvakantie. China noteerde een groot handelsoverschot, gecorrigeerd voor seizoensinvloeden zelfs een absoluut record, omdat de uitvoer sterk bleef groeien terwijl de invoer jaar-op-jaar ineenzakte. Hoewel deze nogal vreemde combinatie zeer waarschijnlijk geen trend zet, is een voorzichtig optimisme over de vooruitzichten voor de Chinese economie op zijn plaats. De Japanse centrale bank krijgt binnenkort een nieuwe leiding. Een nieuwe regering is er al en samen zullen ze het roer in het economisch beleid omgooien. Hoe het nieuwe beleid op lange termijn uitpakt, staat nog te bezien, maar voor de korte en middellange termijn is het waarschijnlijk positief voor de groei. Samenvatting De markten voor bedrijfsobligaties beleefden het afgelopen jaar een flinke rally. Op de aandelenmarkten begon die al in de tweede helft van 2012 en gaat hij nog altijd door. Ik verbeeld me niet dat ik de aandelenkoersen tot op het punt kan voorspellen en een correctie is na de recente stijgingen altijd mogelijk. Wat ik hier wil zeggen, is dat er voor het optimisme onder beleggers aanknopingspunten zijn gezien de positieve ontwikkelingen in de onderliggende fundamentele factoren, al blijven de risico’s en de onzekerheid natuurlijk aanzienlijk. Volgens mij zegt de markt niet dat de crisis voorbij is, maar dat de kans dat we het ergste achter de rug hebben, met de dag groter wordt. Dan zijn er nog twee andere punten om rekening mee te houden. Ten eerste grijpen de centrale banken in als de ontwikkelingen onverhoopt tegenvallen, want ze willen niet het risico lopen dat ze de rente te vroeg verhogen. De ‘risico’s voor het monetair beleid’ lijken nu dus asymmetrisch. Ten tweede de beleggers. Die wegen de voor- en nadelen van alle beleggingscategorieën tegen elkaar af. Nu de rente en de rendementen op obligaties extreem laag zijn, pleit ook het argument van relatieve waarde in het voordeel van risicovolle beleggingscategorieën.
5
Macro Weekly - Record Dow Jones terecht? - 11 maart 2013
Aline Schuiling, tel 020 343 5606 Nick Kounis, tel 020 343 5616
Eurozone – Economie en euro Economie I Samengestelde PMI en BBP-groei Niveau
% k-o-k
65
2
60
1
55 50
0
45
-1
40 -2
35 30
-3
Q1 1999
Q1 2003
Q1 2007
Samengestelde PMI (l.a.)
Q1 2011 BBP-groei (r.a.)
Bron: Thomson Reuters Datastream
Vorige week kwam de bevestiging dat het BBP in het vierde kwartaal met 0,6% is gedaald. Uit de details bleek een algehele zwakte van de binnenlandse vraag: particuliere consumptie -0,4%, investeringen in vaste activa –1,1% en overheidsuitgaven –0,1%. Ook de nettohandel drukte de groei licht. Ondertussen waren de inkoopmanagerindices (PMI’s) voor februari iets beter dan de voorlopige ramingen maar lagen deze nog wel onder het niveau van januari. De samengestelde PMI kwam uit op 47,9: hoger dan de voorlopige raming van 47,3 maar lager dan de 48,7 in januari. De trend lijkt nog steeds licht opwaarts te zijn (vanaf het dieptepunt van 45,7 in oktober) en de PMI staat nog altijd hoger dan aan het einde van vorig jaar. Het huidige niveau komt echter nog wel overeen met een aanhoudende krimp. Wij verwachten dat de index in de komende maanden langzaam verbetert. Dit zou in lijn zijn met onze verwachting dat de economie in de komende maanden stabiliseert, om vervolgens in het tweede halfjaar gematigd te groeien.
Economie II Detailhandelsomzet en consumptie % mutatie over periode van 3 maanden tov voorgaande 3 maanden
1.0 0.5 0.0 -0.5 -1.0 -1.5 -2.0 10
11 particuliere consumptie
12
13
detailhandelverkopen
Bron: Thomson Reuters Datastream
De detailhandelscijfers voor januari vielen mee: +1,2% tegen een consensus van +0,3%. Dit moet echter wel in het juiste perspectief worden gezien: in december was er immers sprake van een daling van 0,8%. Gemeten over een periode van drie maanden was de omzet 0,9% lager dan in de voorgaande drie maanden. Het aantal kentekenregistraties daalde in januari met 9,6%, na een stijging met 4,4% in december. Dit alles wijst op een verdere daling van de particuliere consumptie in het eerste kwartaal, en wij verwachten niet dat dit in de komende kwartalen verandert. De werkloosheid loopt op wat ook de loongroei zal temperen. Daarnaast spelen belastingverhogingen in diverse lidstaten een rol. De afzwakkende inflatie en de lichte verbetering van het vertrouwen kunnen de pijn iets verzachten: de kans op het uiteenvallen van de eurozone is immers afgenomen en de economische vooruitzichten worden ook iets gunstiger nu de wereldeconomie wat aantrekt en het sentiment op financiële marken is verbeterd.
ECB ECB midpunt BBP-groeiprognoses
De ECB liet de belangrijkste rentetarieven afgelopen week
%
ongewijzigd. Tijdens de persconferentie gaf ECB-President Mario
1.5
Draghi aan dat een renteverlaging niet waarschijnlijk is, ondanks de
1.2
verlaagde groeiprognoses van de ECB. De Raad van Bestuur heeft
0.9
wel gesproken over de optie van een renteverlaging en enkele leden
0.6
waren hier zelfs voor, maar de meerderheid wilde de huidige rente
0.3
liever handhaven. De ECB gaat nog steeds ervan uit dat de
0.0
economie in de eerste helft van het jaar zal stabiliseren en dat
-0.3
daarna een geleidelijk herstel inzet, gesteund door de aantrekkende
-0.6
mondiale vraag en het accommoderend monetair beleid. Mario 2013
2014 December
Maart
Draghi sprak zich duidelijker dan ooit uit tegen een negatieve depositorente. Al met al lijkt de ECB bereid om een uiterst traag herstel en een zeer lage inflatie te accepteren. De ECB zal vermoedelijk pas bij een duidelijke verslechtering van de macro-
Bron: ECB
cijfers in actie komen. Ons basisscenario is echter dat de ECB aan de zijlijn blijft staan.
6
Macro Weekly - Record Dow Jones terecht? - 11 maart 2013
Georgette Boele (FX), tel: 020 629 7789 Ruben van Leeuwen (FI), tel: 020 344 2036
EUR/USD EUR/USD, 2-jaars rente 2-jaars ratio rente Duitsland/VS
EUR/USD
1.5
1.40
1.0
1.36
0.5
1.32
0.0
1.28
-0.5
1.24
-1.0
1.20
01 12
04 12
07 12
10 12
01 13
Ratio tweejaars rente Duitsland / VS (l.a.)
EUR/USD (r.a.)
Bron: Bloomberg
Meevallende economische cijfers en hogere aandelenkoersen in de VS boden over de hele linie steun aan de USD, maar de markt aarzelde om de USD verder op te drijven versus de euro vanwege het risico van slecht nieuws later in de week (ECB, banencijfers VS). De EUR/USD bleef daardoor iets boven 1,30 tot het ECB-besluit over het monetair beleid. Sommige beleggers waren uitgegaan van een verlaging van de referentierente. De ECB klonk echter minder accommoderend dan verwacht, zodat de verdisconteerde verwachte renteverlaging weer voor een deel uit de koers verdween. De euro trok over de hele linie aan en de rente op Duitse Bunds liep op. De koers van de USD wordt inmiddels meer door cyclische factoren bepaald. Daardoor zal de USD waarschijnlijk positief reageren op meevallende macrocijfers in de VS. Deze week staan vooral de Amerikaanse detailhandelsverkopen, de industriële productie en de Empire-index voor de industrie in de aandacht. Wij verwachten dat de EUR/USD deze maand rond ons prognose van 1,30 voor eind maart blijft schommelen.
Staatsobligaties Italiaanse en Spaanse staatsobligaties 10-jaars, %
8
1.2
7
0.9
6
0.6
5
0.3
4
0
Jul-12
Oct-12 Verschil (r.a.)
Jan-13 Spanje (l.a.)
Italië (l.a.)
De uitslag van de verkiezingen in Italië hing vorige week niet langer als een donkere wolk boven de staatsobligatiemarkt. Het renteverschil tussen Italiaanse en Duitse tienjarige staatsobligaties nam af van 3,45% naar 3,06% en de Italiaanse 10-jaars rente sloot de week op 4,59%. De ontwikkeling van de Spaanse 10-jaars rente was nog indrukwekkender: het verschil met Duits Bunds liep terug van 3,66% naar 3,21% en de week werd afgesloten op 4,74%. Hierbij speelde, naast het positievere sentiment van beleggers versus de perifere eurolanden in het algemeen, ook de geslaagde veiling van Spaans schatkistpapier een rol. Het renteverschil tussen Italië en Spanje is inmiddels geslonken van circa 100 bp eind januari naar slechts 16 bp afgelopen vrijdag. De afgenomen risicoaversie resulteerde in een kleine verkoopgolf van staatspapier uit kernlanden. De Duitse 10-jaars rente steeg vorige week met 10 bp naar 1,51%.
Bron: Bloomberg
Swaprente 10-jaars swaprente %
2.0 1.9 1.8 1.7 1.6 1.5 Jul-12
Bron: Bloomberg
Oct-12
Jan-13
Het positievere sentiment rondom de periferie van de eurozone leidde ook tot een stijging van de swaprente. De 10-jaars swaprente sloot de week 11 bp hoger op 1,52%. Interessanter was de reactie op het rentebesluit van de ECB. Hoewel een renteverlaging tijdens de beleidsvergadering is besproken en er een algemene neiging bestaat naar verdere monetaire verruiming, reageerde de markt met hogere tarieven in het middenstuk van de swapcurve. Volgens ons kan deze reactie verband houden met het duidelijke signaal van de ECB dat een negatieve depositorente thans zeer onwaarschijnlijk is. De bodem voor de rente ligt hiermee onmiskenbaar op nul. Op de korte termijn verwachten wij geen substantiële stijging van de rente, met name niet van de kortere swaptarieven. Het ziet er niet naar uit dat de ECB de rente voor 2015 gaat verhogen. Dit impliceert dat de geldmarktrente zich rond het huidige niveau zal blijven bewegen. In het langere segment is er wel meer ruimte voor een opwaartse trend. Wij denken dat de 10-jaars swaprente eind dit jaar 2,20% is.
7
Macro Weekly - Record Dow Jones terecht? - 11 maart 2013
VS
Peter de Bruin, tel 020 343 5619
Economie I Werkgelegenheid duizenden
600 400 200 0 -200 -400 -600 -800 -1,000 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 Totale werkgelegenheid
Particuliere werkgelegenheid
Bron: Thomson Reuters Datastream
De cijfers van afgelopen week versterken onze mening dat de private sector krachtig genoeg is om de belastingverhogingen op te vangen, zelfs nu de bezuinigingen lijken door te gaan. Zo kwamen er in februari 236.000 banen bij, na een toename van 119.000 in januari (al werd dit cijfer neerwaarts herzien van 157.000). Hiermee komt de gemiddelde banengroei in de afgelopen 3 maanden op 191.000. Dit is iets minder is dan het 3-maandsgemiddelde van 195.000 in januari, maar de sterke banengroei in februari strookte met de ontwikkeling van de werkgelegenheid volgens de inkoopmanagersindex voor de dienstensector in februari en de neerwaartse trend in de aanvragen voor een werkloosheidsuitkering. Bovendien steeg het uurloon met 0,2% en de werkweek werd 0,1 uur langer. Samen met de groei van de werkgelegenheid zorgde dit voor een sterke stijging van het arbeidsinkomen. Dit verklaart, samen met de daling van de spaarquote, waarom de consumptie vrij goed op peil blijft ondanks de belastingverhoging van USD 200 mld voor gezinnen.
Economie II Netto-vermogenspositie gezinnen
Verder zijn huishoudens volgens het Flow of Funds rapport van het vierde kwartaal in 2012 op jaarbasis 2,4% meer gaan lenen dan in het derde kwartaal. Dit komt tot uiting in de sterke groei van het consumptief krediet. Gezinnen bleven wel hun hypotheekschuld verlagen. Gezien de groei van de totale kredietverlening lijkt een lange periode van schuldafbouw ten einde: gezinnen hebben hun balans weer op orde. Ondanks dat de schulden van gezinnen toenamen, steeg het netto-vermogen met USD 1,2 biljoen tot aan een waarde die we ook voor de financiële crisis zagen. Dit komt doordat de waarde van bezittingen van gezinnen door de stijging van de huizen- en aandelenprijzen toeneemt. De verbeterde financiële positie zal dan ook steeds meer steun gaan bieden aan de consumptie. Mede gezien het herstel van de arbeidsmarkt en het feit dat bedrijven blijven investeren verwachten wij dat de economie tegen eind 2013, wanneer het effect van belastingverhogingen en bezuinigingen wegebt, aan kracht zal winnen.
USD biljoen
75 65 55 45 35 25 96
98
00
02
04
06
08
10
12
Bron: Thomson Reuters Datastream
Rente 10-jaars rente en Vix volatiliteitsindex %
index
4
50 40
3 30 2 20 1
10
jan-10
jul-10
jan-11
jul-11
tienjaars rente staatspapier (l.a.) Bron: Thomson Reuters Datastream
jan-12
jul-12
jan-13
Vix volatiliteitsindex (r.a.)
Voor het eerst in drie weken daalden de koersen van Amerikaanse staatsobligaties. De lange rente liep gedurende de week dan ook gestaag op. Dit kwam door de stijging van inkoopmanagersindex van de dienstensector op dinsdag, de betere cijfers van salarisstrookjesverwerker ADP op woensdag, de daling van de werkloosheidsaanvragen op donderdag en het beter dan verwachte officiële banenrapport op vrijdag. De 10-jaarsrente steeg hierdoor 20bp naar 2,05%. Ondanks deze stijging, verwachten wij dat de rente in de komende maanden grofweg zijwaarts zal bewegen. Dit komt doordat de economische groei waarschijnlijk relatief zwak zal zijn door de fiscale consolidatie. Tegen het einde van het jaar zal de groei, naar onze mening, echter sterker worden als de invloed van belastingverhogingen en de bezuinigingen afneemt. We verwachten dan ook dat de 10-jaarsrente in de tweede helft van dit jaar toeneemt en een waarde van 2,5% bereikt aan het einde van dit jaar.
8
Macro Weekly - Record Dow Jones terecht? - 11 maart 2013
Joost Beaumont, tel 020 628 3437 Georgette Boele (FX), tel: 020 629 7789
VK Economie PMI en BBP-groei Niveau
% k-o-k
65
2
60
1
55 50
0
45
-1
40
-2
35 30
-3 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 PMI: samengestelde productie-index (l.a.)
BBP (r.a.)
Bron: Thomson Reuters Datastream
De cijfers van vorige week waren hoopgevend: de omstandigheden in de dienstensector verbeteren en het herstel van de huizenmarkt houdt aan. De inkoopmanagersindex (PMI) voor de dienstensector ontwikkelde zich beter dan verwacht en steeg van 51,5 in januari naar 51,8 in februari (boven de 50 is er sprake van groei). De nieuwe orders stegen voor de tweede maand op rij en bedrijven zijn ook meer personeel gaan aannemen. Bovendien zijn bedrijven sinds mei vorig jaar niet zo optimistisch geweest over de toekomst. De stijging van de dienstenindex staat tegenover de eerdere sterke daling van de PMI voor de industrie, waardoor de samengestelde PMI ongeveer gelijk bleef. Deze wijst op een bescheiden groei, zodat de economie waarschijnlijk niet in een derde recessie in vijf jaar belandt. Verder zijn de huizenprijzen in februari iets gestegen (volgens maatstaf van Halifax). Wij denken dat de huizenprijzen dit jaar zijwaarts zullen bewegen: een sterk herstel van de huizenmarkt is immers onwaarschijnlijk gezien de nog steeds zwakke economie.
Rente Trage groei, hoge inflatie % j-o-j
6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 05
06
07
08
09
BBP-groei
10
11
12
13
Inflatie
Bron: Thomson Reuters Datastream
De centrale bank (BoE) besloot de economie niet verder te stimuleren en hield het belangrijkste rentetarief op 0,5% en de omvang van het obligatie-inkoopprogramma op GBP 375 mrd. Vooral bij dit laatste besluit heeft het er om gespannen, aangezien drie van de negen leden (waaronder gouverneur King) in februari al voor meer aankopen van obligaties stemden. Wij denken dat het besluit vooral is ingegeven door twijfel over de effectiviteit ervan, de verwachting dat de inflatie in de komende twee jaar boven de doelstelling van 2% zal blijven en de recente waardedaling van het pond (die kan leiden tot hogere invoerprijzen). Toch lijkt de centrale bank van mening dat de economie nog steeds een handje geholpen moet worden. Zij kan bijvoorbeeld het huidige ‘Funding for Lending’ programma uitbreiden om de kredietverlening aan het MKB gerichter te ondersteunen. De BoE werk waarschijnlijk nauw samen met de regering zodat op 20 maart tijdens de presentatie van de begroting een ‘nieuw’ programma kan worden aangekondigd.
GBP Renteverschil en EUR/GBP EUR/GBP
%
1.00
2
0.95
1
0.90 0 0.85 -1
0.80 0.75
-2 09
10
11
12
13
EUR/GBP (l.a.) tweejaars renteverschilt Duitsland versus VK (r.a.) Bron: Thomson Reuters Datastream
Begin vorige week kreeg het pond steun ten opzichte van de euro door de meevallende PMI voor de dienstensector en het besluit van de BoE om de rente ongewijzigd te laten. Voorafgaand aan de vergadering hielden financiële markten namelijk rekening met verdere monetaire versoepeling. Het herstel van het pond tegenover de euro was echter van korte duur: na het besluit van de ECB om de rente ongewijzigd te laten en de persconferentie van Draghi trok de euro een korte spurt. Deze week worden belangrijke cijfers voor het VK bekendgemaakt, o.a. de industriële productie en de handelsbalans. Wij denken dat betere cijfers wat meer steun zullen bieden aan het pond, maar dat zwakkere cijfers zullen worden aangegrepen om het pond weer onder meer druk te zetten ten opzichte van de euro. Gekeken naar de optiemarkt wordt al rekening gehouden met een verdere verzwakking van het pond (versus de euro). Wij handhaven voorlopig onze prognose voor een lagere EUR/GBP.
9
Macro Weekly - Record Dow Jones terecht? - 11 maart 2013
Maritza Cabezas, tel 020 343 5618 Roy Wellington Teo (FX), tel. +65 65 978 616
Azië excl. Japan China China: consumentenprijsinflatie (CPI) % j-o-j
25 20 15 10 5 0 -5 08
09
10
CPI
voedsel
11
12
13
exclusief voedsel
Bron: Thomson Reuters Datastream
China houdt van 5-17 maart de jaarlijkse plenaire bijeenkomst van het Nationale Volkscongres (NVC), het hoogste politieke orgaan van het land. Vertrekkend president Wen Jiabao presenteerde daar zijn laatste werkverslag, waarin hij toelichtte wat zijn regering heeft gepresteerd, maar ook zijn bezorgdheid uitsprak over sociaaleconomische kwesties. De economische doelstellingen voor 2013 zijn ook aangekondigd. De inflatiedoelstelling is verlaagd van 4% naar 3,5%, terwijl de doelstelling voor de BBP-groei 7,5% blijft. De ervaring leert dat de BBP-doelstelling moet worden gezien als een minimumniveau, terwijl de inflatiedoelstelling moet worden beschouwd als het punt waarop beleidsverkrapping wordt ingezet. Ondertussen publiceerde China de maandelijkse stroom cijfers. We merken opnieuw op dat de cijfers van januari/februari mogelijk door het Chinese nieuwjaar verstoord zijn. De CPI nam toe van 2% j-o-j in januari naar 3,2% in februari en werd met name gestuwd door de voedselinflatie (6% in februari tegen 2,9% in januari).
China II China: handel % j-o-j
100 80 60 40 20 0 -20 -40 -60 08
09
10 export
11
12
13
import
Bron: Thomson Reuters Datastream
Ondertussen schetsten de overige cijfers een gemengd beeld. Terwijl de vastgoedmarkt tekenen van oververhitting laat zien, waren de industriële productie en de detailhandelsverkopen wat zwakker. De industriële productie groeide in januari-februari met 9,9% (tegen 10,3% in december), de zwakste groei sinds oktober. De detailhandelsverkopen namen in januari-februari met 9,5% toe, tegen 15,2% in december. De export vormde de positieve verrassing: die bleef krachtig met een groei van 21,8% j-o-j tegen 25% vorige maand. De groei van de invoer daalde van 28% in januari naar 15,2% in februari. Over het algemeen lieten de uitvoercijfers tekenen van verbetering zien, terwijl de uitvoercomponent van de officiële PMI’s juist op een gestage terugval wijst. Dit is mogelijk een teken dat de externe vraag zich nog niet duidelijk herstelt. De Chinese autoriteiten stellen voor 2013 een groeidoelstelling voor de handel van 8% vast. Deze is volgens ons gemakkelijk haalbaar. Per saldo bevestigen de gepubliceerde cijfers onze visie van een gematigde BBP-groei van 8% in 2013.
Aziatische valuta Rendement Aziatische valuta t.o.v. USD op basis van spotkoersen %
0.5 0.0 -0.5 -1.0 -1.5 THB
Bron: Bloomberg
SGD
TWD
CNY
KRW
INR
De meeste Aziatische valuta’s liepen deze week op, gesteund door een aantrekkend risicosentiment. De Indiase roepie (INR) herstelde zich van het verlies van vorige week. De markt kreeg weer meer oog voor de verwachte opleving van de Indiase economie dit jaar. Het consumentenvertrouwen is in Thailand voor de vijfde maand op rij gestegen, wat steun bood aan de Thaise baht (THB). Hoewel de industrie-PMI in Zuid-Korea in februari opveerde, werd de kracht van de Zuid-Koreaanse won (KRW) getemperd door de aanhoudend zwakke JPY en de nucleaire dreiging uit Noord-Korea. Deze week zullen de Indiase groothandelsprijzen cruciaal zijn voor de richting van de INR. Een lagere inflatie zou positief zijn: dan zou de Indiase centrale bank meer flexibiliteit hebben om het monetaire beleid te verruimen en zo de groei te ondersteunen. Naar verwachting laat de centrale bank van Zuid-Korea het monetaire beleid ongewijzigd. We blijven positief gestemd voor Aziatische valuta’s. De KRW en de INR zijn daarbij onze favorieten omdat we in Zuid-Korea en India een opleving van de economie voorzien.
10
Macro Weekly - Record Dow Jones terecht? - 11 maart 2013
WEKELIJKSE KALENDER ECONOMISCHE CIJFERS Dag
Datum
Tijd
Land
Markt indicator
maandag maandag maandag
11/03/2013 11/03/2013 11/03/2013
00:50:00 08:45:00 10:00:00
dinsdag dinsdag dinsdag dinsdag dinsdag dinsdag dinsdag dinsdag dinsdag
12/03/2013 12/03/2013 12/03/2013 12/03/2013 12/03/2013 12/03/2013 12/03/2013 12/03/2013 12/03/2013
01:01:00 06:30:00 08:00:00 10:30:00 10:30:00 11:59:00 12:30:00 15:00:00 16:00:00
VK India Duitsland VK VK India VS Mexico VK
woensdag woensdag woensdag woensdag woensdag woensdag woensdag
13/03/2013 13/03/2013 13/03/2013 13/03/2013 13/03/2013 13/03/2013 13/03/2013
00:00:00 08:45:00 11:00:00 12:00:00 13:30:00 15:00:00 21:00:00
Zuid-Korea Frankrijk Eurozone Zuid-Afrika VS VS Nw Zeeland
Werkloosheid - % Inflatie - % j-o-j Industriële productie excl bouw - % m-o-m Detailhandelsverkopen - % m-o-m Detailhandels- en voedselverkopen - % m-o-m Industrie- en handelsvoorraden - % m-o-m Beleidsrente - %
donderdag donderdag donderdag donderdag donderdag donderdag donderdag donderdag donderdag donderdag donderdag donderdag donderdag donderdag donderdag
14/03/2013 14/03/2013 14/03/2013 14/03/2013 14/03/2013 14/03/2013 14/03/2013 14/03/2013 14/03/2013 14/03/2013 14/03/2013 14/03/2013 14/03/2013 14/03/2013 14/03/2013
01:30:00 02:00:00 05:30:00 07:30:00 09:30:00 09:30:00 10:00:00 12:00:00 13:00:00 13:30:00 13:30:00 13:30:00 13:30:00 13:30:00 22:30:00
Australië Zuid-Korea Japan India Zweden Zwitserland Noorwegen Zuid-Afrika Brazilië VS VS VS VS VS Nw Zeeland
Werkloosheid - % Beleidsrente - % Industriële productie - % m-o-m Groothandelsprijsindex - % j-o-j Werkloosheid - % Beleidsrente - % Beleidsrente - % Productie verwerkende industrie - % j-o-j Detailhandelsverkopen - % j-o-j Prod.prijzen excl voedsel en energie - % j-o-j Wekelijkse werkloosheidsaanvragen - duizenden Producentenprijzen - % m-o-m Producentenprijzen - % j-o-j Prod.prijzen excl voedsel en energie - % j-o-j PMI verwerkende industrie - index
vrijdag vrijdag vrijdag vrijdag vrijdag vrijdag vrijdag vrijdag vrijdag vrijdag vrijdag vrijdag
15/03/2013 15/03/2013 15/03/2013 15/03/2013 15/03/2013 15/03/2013 15/03/2013 15/03/2013 15/03/2013 15/03/2013 15/03/2013 15/03/2013
06:00:00 10:00:00 11:00:00 11:59:00 11:59:00 13:30:00 13:30:00 13:30:00 13:30:00 13:30:00 14:15:00 14:55:00
Singapore Noorwegen Eurozone Hongkong Rusland VS VS VS VS VS VS VS
Detailhandelsverkopen - % m-o-m Externe handelsbalans - NOK mrd Geharmoniseerde kerninflatie - % j-o-j Gecombineerde rentetarief - % Beleidsrente - % Kerninflatie - % m-o-m New York PMI (Empire State) - prod.vertrouwen - index Inflatie - % j-o-j Inflatie - % m-o-m Kerninflatie - % j-o-j Industriële productie - % m-o-m Univ. van Michigan cons.vertrouwensindex
Japan Bestellingen machines bedrijven - % m-o-m Frankrijk Industriële productie - % m-o-m Noorwegen Inflatie - % j-o-j Huizenprijsenquete - % Industriële productie - % j-o-j Inflatie - % j-o-j Handelsbalans - GBP mln Productie verwerkende industrie - % m-o-m Inflatie - % j-o-j MKB vertrouwensindex - index Industriële productie - % j-o-j BBP - % k-o-k (verwachting)
Periode
Laatste cijfer
Jan Jan Feb
-13.1 -1.2 1.1
Feb Jan Feb - definitief Jan Jan Feb Feb Jan Feb
-4.0 -0.6 1.5 -3201 1.6 10.8 88.9 -1.2 0.0
Feb Feb Jan Jan Feb Jan Mar 14
3.2 1.2 0.7 1.0 0.1 0.1 2.5
Feb Mar 14 Jan - definitief Feb Feb Mar 14 Mar 14 Jan Jan Feb Mar 9 Feb Feb Feb Feb
5.4 2.8 1.0 6.6 8.4 0.0 1.5 2.0 5.0 1.8 340 0.2 1.4 1.8 55.2
Jan Feb Feb Feb Mar 15 Feb Maa Feb Feb Feb Feb Maa - voorlopig
-0.9 33.5 1.3 0.3 8.25 0.3 10.0 1.6 0.0 1.9 -0.1 77.6
ABN AMRO
1.0
-0.5 89.0
1.2 -0.3 0.6 2.5
Verwachting consensus
-1.1 1.2 1.5 -3291 0.0 10.6 89.6 1.2
3.3 1.2 -0.1 0.7 0.5 0.5 2.5 5.5 2.7
0.0 1.5
1.7 350 0.6 1.7 1.7
6.6 8.4 0.0 1.5 2.9 5.7 1.7 347 0.7 1.8 1.7
1.0 1.3
1.3
8.25 0.2 10.0 1.8 0.5 2.0 0.3 78.0
8.25 0.2 9.5 1.9 0.5 2.0 0.5 77.1
Bron: Bloomberg, Reuters, ABN Amro Economisch Bureau
Blijf altijd op de hoogte van onze visie op de economie en sectoren en download nu de Market Insights app via abnamro.nl/marketinsights of direct in de App Store. Lees meer van het Economisch Bureau op: abnamro.nl/economischbureau Dit document is samengesteld door ABN AMRO. Het heeft uitsluitend als doel om financiële en algemene informatie te verstrekken over de economie. ABN AMRO behoudt zich alle rechten voor met betrekking tot de informatie in het document en het document wordt uitsluitend aan u verstrekt voor uw informatie. Het is niet toegestaan dit document (geheel of deels) te kopiëren, distribueren, door te geven aan een derde of om het voor enig ander doel te gebruiken dan hier boven bedoeld. Dit document is informatief bedoeld en vormt geen aanbieding van effecten aan het publiek, of een uitnodiging om een aanbod te doen. U mag niet om welke reden dan ook vertrouwen op de informatie, meningen, beramingen, en aannames in dit document noch dat het compleet, accuraat of juist is. Er wordt geen garantie gegeven, uitdrukkelijk of stilzwijgend, door of uit naam van ABN AMRO, haar directeuren, functionarissen, vertegenwoordigers, gelieerde partijen, groepsmaatschappijen of werknemers met betrekking tot de juistheid of volledigheid van de informatie in dit document, en geen enkele aansprakelijkheid wordt geaccepteerd voor enig verlies als direct of indirect gevolg van het gebruik van deze informatie. De opvattingen en meningen opgenomen hierin kunnen op enig moment aan verandering onderhevig zijn en ABN AMRO heeft geen enkele verplichting om de informatie in dit document na de datum hiervan te herzien. Voordat u in enig product van ABN AMRO investeert, dient u zich te informeren over de verschillende financiële en andere risico’s, alsmede mogelijke beperkingen voor u en uw investeringen als gevolg van toepasselijke wetgeving en regels. Indien u, na lezing van dit document, overweegt een investering te doen in een product, raadt ABN AMRO aan om een dergelijke investering met uw relatiemanager of persoonlijke adviseur te bespreken om nader te bezien of het relevante product – met inachtneming van alle mogelijke risico’s – past bij uw investeringen. De waarde van beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garanties voor de toekomst. ABN AMRO behoudt zich het recht voor wijzigingen in dit materiaal aan te brengen. Alle rechten voorbehouden
11
Macro Weekly - Record Dow Jones terecht? - 11 maart 2013
Verklaring gebruikte termen en afkortingen/ land- en muntcodes BBP
bruto binnenlands product
LTRO
driejarige lening van de ECB aan het bankwezen
BoE
Bank of England (centrale bank)
BoJ
Bank of Japan (centrale bank)
mld
miljard
BRIC
Brazilië, Rusland, India en China
m-o-m
maand op maand – vergeleken met voorgaande maand
CPI
consumentenprijsindex
MBS
hypotheekgerelateerde producten (Mortgage Backed Securities)
DBI
Directe buitenlandse investeringen
EC
Europese Commissie
OECD
Organisation for Economic Cooperation and Development Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
EFSF
European Financial Stability Facility
EONIA
Euro OverNight Index Average – eendaagse rente in de eurozone
OMT-programma
opkoopprogramma van staatsobligaties door de ECB
EU
Europese Unie
OPEC
Organisatie van Olieproducerende en Exporterende Landen
Euribor
Euro InterBank Offered Rate – interbancaire rente
PBoC
People’s Bank of China (centrale bank)
pep
per eenheid product
OESO
ECB
Europese Centrale Bank
Fed
Federal Reserve (centrale bank VS)
Fiscal cliff (VS)
Automatisch ingaande belastingverhogingen en uitgavenreducties, die oorspronkelijk per 1 januari 2013 gepland stonden
FOMC
Beleidscomité van de Federal Reserve (Federal Open Market Committee)
Funding for lending (VK) programma waaronder banken goedkope financiering krijgen van de centrale bank mits ze die doorgeven in de vorm van leningen aan de private sector
Perifere landen (periferie) Griekenland, Portugal, Spanje, Italië (en soms ook Ierland) PMI
Purchasing Managers’ Index – inkoopmanagersindex
PPI
producentenprijsindex
r.a.
rechteras
Refi-rente
herfinancieringsrente – belangrijkste beleidsrente van de ECB
Repo
Transactie waarbij een bank vermogenstitels koopt met de verplichting deze terug te verkopen aan de verkoper tegen een vooraf vastgestelde prijs
Reverse repo
zie repo, maar dan bezien vanuit het perspectief van de verkoper
HICP
harmonised index of consumer prices – geharmoniseerde consumentenprijsindex
Ifo
Institut für Wirtschaftsforschung
IMF
Internationaal Monetair Fonds
saar
j-o-j
jaar op jaar - vergeleken met overeenkomstige periode een jaar eerder
seasonal adjusted annual rate = geannualiseerd en gecorrigeerd voor seizoensinvloeden
Treasuries
Amerikaanse staatsobligaties
Kerninflatie
inflatie exclusief voedsel- en energieproducten
Vix-index
index die de volatiliteit op financiële markten meet
k-o-k
kwartaal op kwartaal – vergeleken met voorgaande kwartaal
WPI
Wholesale Price Index (groothandelsprijsindex)
k-o-k, op jaarbasis
geannualiseerd
ytd
year to date – ontwikkeling van begin van het jaar tot heden
l.a.
linkeras
12
Macro Weekly - Record Dow Jones terecht? - 11 maart 2013
Land
Landcode
Muntcode
Malta
MT
EUR
Japan
JP
JPY
Nederland
NL
EUR
Oostenrijk
AT
EUR
CNY
Portugal
PT
EUR
SI
EUR
China
CN
Hongkong
HK
HKD
Slovenië
India
IN
INR
Slowakije
SK
EUR
Indonesië
ID
IDR
Spanje
ES
EUR
Zuid-Korea
KR
KRW
Malaisië
MY
MYR
Denemarken
DK
DKK
Pakistan
PK
PKR
IJsland
IS
ISK
Philipijnen
PH
PHP
Noorwegen
NO
NOK
Singapore
SG
SGD
Verenigd Koninkrijk
GB
GBP
SE
SEK
Taiwan, Province of China
TW
TWD
Zweden
Thailand
TH
THB
Zwitserland
CH
CHF
Australië
AU
AUD
Zuid-Afrika
ZA
ZAR
Nieuw-Zeeland
NZ
NZD Canada
CA
CAD
Verenigde Staten
US
USD
Bulgarije
BG
BGN
Hongarije
HU
HUF
Kroatië
HR
HRK
Argentinië
AR
ARS
Kazachstan
KZ
KZT
Brazilië
BR
BRL
Letland
LV
LVL
Colombia
CO
COP
Litouwen
LT
LTL
Chili
CL
CLP
EC
USD
Moldavië
MD
MDL
Ecuador
Oekraïne
UA
UAH
Mexico
MX
MXN
Oezbekistan
UZ
UZS
Paraguay
PY
PYG
Polen
PL
PLN
Peru
PE
PEN
UY
UYU
VE
VEF
Roemenië
RO
RON
Uruguay
Rusland
RU
RUB
Venezuela
Servië
RS
RSD
Tsjechië
CZ
CZK
Turkije
TR
TRY
Eurozone
EZ
België
BE
EUR
Cyprus
CY
EUR
Duitsland
DE
EUR
Estland
EE
EUR
Finland
FI
EUR
Frankrijk
FR
EUR
Griekenland
GR
EUR
Ierland
IE
EUR
Italië
IT
EUR
Luxemburg
LU
EUR
