Kinderrechtentop 20 november 2014
Ronde Tafel Discussie
Kindhuwelijken
Organisatoren: UNICEF en ministerie van Buitenlandse Zaken.
Ronde Tafel Discussie “Childmarriages” UNICEF Na een vrolijk begin van de Kinderrechtentop in de Hooglandse Kerk splitsen alle bezoekers zich op, en lopen de deelnemers van de workshop over kindhuwelijken naar een gezellig café aan het water. We worden er welkom geheten door Mies, een enthousiaste jonge meid die deel uitmaakt van het jongerenpanel van UNICEF. Tijdens deze Ronde Tafel Discussie gaan we het hebben over kindhuwelijken. In het eerste deel van de workshop hebben we het over preventie, en in het tweede deel over support. Ook zullen we in subgroepen een brainstormsessie doen, waarbij we gaan praten over het recht op ‘educatie’, ‘bescherming’, ‘participatie’ en ‘gezondheid’. Als Mies voorstelt dat iedereen even kort kennismaakt met zijn of haar buurman of buurvrouw is het meteen een drukte van belang. Iedereen raakt enthousiast met elkaar in gesprek, het is een dynamische groep. Zo is er een jeugdvertegenwoordiger van Unesco aanwezig, en zijn er verschillende deelnemers die werkzaam zijn voor allianties die onder andere kindhuwelijken proberen aan te pakken via verschillende wegen zoals educatie, advocacy en empowerment. Ook zijn er veel vrijwilligers van bijvoorbeeld Terre des Hommes of UNICEF. Rollenspel Het is even lastig de groep weer stil te krijgen, maar zodra Aafke en Julia van Girls Rights Watch - een groep jongerenlobbyisten van PLAN Nederland - hun rollenspel introduceert is iedereen weer vol aandacht. Bij dit spel krijgt iedereen een rol toegewezen, die kan verschillen van kindbruid in Bangladesh tot NGO werker in Nederland of chief in Zambia. Men leeft zich in in het leven van de persoon die hij of zij krijgt toegewezen en wordt zo bewust van de kansen en hindernissen die deze persoon dagelijks ondervindt. Aafke en Julia maken vervolgens verschillende statements zoals ‘ik kan zelf de levenspartner kiezen waarmee ik mijn leven wil delen’, ‘ik kan minstens een keer per jaar op vakantie’ of ‘ik ben in mijn dagelijks leven niet bang aangevallen of lastiggevallen te worden’. Als het statement op jouw rol van toepassing is ga je staan, anders blijf je zitten. Na het rollenspel bleek dat sommige mensen bijna altijd konden staan, en anderen alleen maar waren blijven zitten. Een van de deelnemers verwoordt hoe ze zich voelde tijdens het rollenspel “Ik was een gevangene in mijn eigen situatie, ik had geen kans om er uit te komen”. Ze had de rol van kinderprostituee in Cambodja. Maar iemand die de rol van masterstudent aan de Universiteit Leiden kreeg voelde zich daarentegen “best wel bevoorrecht”. “Representeert dit spel de samenleving?” vragen Aafke en Julia. Uit de groep klinkt dat het spel misschien zwart wit mag lijken, maar dat het wel goed de verschillende posities van verschillende mensen laat zien. “Ik kreeg de rol van werkloze alleenstaande moeder in Spanje. Normaal is dat een vrij onfortuinlijke positie maar toch kon ik best vaak opstaan tijdens het spel. Het liet me dus zien dat werkloze alleenstaande moeder nog steeds een best bevoorrechte positie is vergeleken met vele andere posities. Context is alles, zoveel dingen worden beïnvloed door de plaats waar je woont of bent geboren, of bijvoorbeeld je religie of het wel of niet hebben van familie.” Zo gaat de discussie nog even door. De deelnemers delen hun ervaringen en gevoelens tijdens dit spel. Een groot succes!
Presentatie Sarah Spronk Na dit spel komt Sarah aan het woord. Sarah is beleidsmedewerker op het Ministerie van Buitenlandse Zaken en vertelt over ‘seksuele en reproductieve gezondheid en rechten’ (SRGR), één van de vier speerpunten van het beleid van het Ministerie. Kindhuwelijken valt binnen SRGR en Sarah vertelt hoe het SRGR beleid wordt uitgevoerd in de praktijk, toegespitst op de kindhuwelijken casus. De eerste slide van Sarah’s presentatie laat een foto zien van een kindervoetje in een pump met hoge hakken. “Bij deze foto moet ik altijd denken aan mijn eigen dochtertjes van 3 en 5 jaar die tijdens het spelen vaak mijn pumps willen passen. Kinderen zouden zo moeten spelen, ze zouden niet serieus en gedwongen de rol van volwassen vrouw op zich moeten nemen.” (Sarah’s presentatie is aan het eind van dit verslag toegevoegd.) Eerste brainstormsessie Na Sarah’s presentatie wordt de groep in vieren gedeeld voor de eerste brainstorm sessie, die draait om het voorkomen van kindhuwelijken. Vier rechten die relevant zijn voor kindhuwelijken worden bediscussieerd: • • • •
Het recht op gezondheid Het recht op educatie Het recht op bescherming Het recht op participatie
De groep die het recht op gezondheid bediscussieert krijgt de centrale vraag ‘wat kunnen we doen om tienerzwangerschappen te voorkomen?’. De groep beperkt zich in de brainstorm niet tot het onderwerp ‘gezondheid’ alleen, maar plaatst kindhuwelijken in de grotere context waar ook participatie en educatie erg belangrijk zijn. Ze benadrukken de noodzaak van je eigen keuzes te kunnen maken. Ook komen ze met ideeën zoals ‘peer-educatie’ tussen jongeren uit het Westen en jongeren in ontwikkelingslanden. Groep twee zoekt een oplossing voor hoe je kunt voorkomen dat meisjes vroegtijdig met school stoppen. “De omgeving is belangrijk. Niet alleen het meisje maar ook de mensen die om haar heen staan zien dat ze uitgehuwelijkt zal worden aan een oude man. De leraar, de ouders, die moet je betrekken.” “Ja” zegt een andere deelnemer “maar de leraar is voor kinderen die al op school zitten. Veel kinderen zitten niet eens op school. Kijk dus naar het gezin, de directe omgeving.” Iedereen is het er unaniem over eens dat educatie van centraal belang is, want geschoolde meisjes worden minder vaak uitgehuwelijkt. Maar zomaar educatie is niet genoeg. Het moet wel kwalitatief goed onderwijs zijn. “Alle meisjes naar school, met kwalitatief goed onderwijs.” “Maar je komt niet in eens tot zo’n stap. Dat is een heel proces.” De conclusie van deze groep is dat bewustwording van zowel de meisjes op school, als ook de omgevingsfactoren zoals ouders en mannen belangrijk is. De mannen moeten betrokken worden en inzicht krijgen in hoe gevaarlijk en slecht een kindhuwelijk voor een meisje is. Pas als dat inzicht er is kan de praktijk veranderen. Recht op bescherming is het onderwerp van de derde groep met als centrale vraag ‘Hoe bevorder je de bescherming van kinderen tegen kindhuwelijken?’ De discussie is goed op gang. “Bruidsschatten afschaffen!” wordt er geroepen. “Maar dat hangt samen met gender relaties en hoe meisjes in de samenleving worden gezien.” wordt hierop geantwoord. “We zitten in een wurggreep” zegt een ander. “Mannen kunnen pas op hun 50e
de bruidsschat betalen dus daarom zijn ze zo oud als ze trouwen. Maar de meisjes moeten zo snel mogelijk weg van de ouders zodat de ouders geld binnen krijgen. Dat is het geval in Afghanistan.” “Oh maar in Bangladesh moeten juist de ouders van het meisje betalen. Hoe lager de status van de man, hoe goedkoper de bruidsprijs.” En zo gaat de discussie nog even verder. Uiteindelijk zou een oplossing het ‘out of the box’ denken kunnen zijn. Hoe zorg je dat oudere meisjes/vrouwen aantrekkelijker zijn om te trouwen? De laatste groep brainstormt over het recht op participatie. ‘Hoe kunnen we jongeren leiders betrekken in de preventie van kindhuwelijken?’ Er worden al gauw meerdere opties aangedragen voor participatie in preventieve maatregelen. Zo zou je je kunnen richten op religieuze leiders voor bepaalde religieuze groepen en scholen, of juist op ‘safe spaces’, speciale groepen voor jongens of meisjes waar dit soort vertrouwelijke en moeilijke onderwerpen besproken kunnen worden. “Jongeren komen samen, zowel op het platteland als in de stad. Daar moet je ze aanpakken.” Ook dragen sommige mensen voorbeelden aan uit het veld. “Soms komt er iemand naar een NGO toe om te vertellen dat een jong meisje gaat trouwen. ‘Doe er wat aan!’ zeggen ze dan.” Deze groep komt al snel tot een oplossing. Mannen en jongens moeten meer betrokken worden. “Als jonge jongens niet meteen op school leren dat het niet normaal is dat zij een hele jonge bruid krijgen, hoe weten ze dan dat het niet goed is?” “Waar komt de wil bij de mannen vandaan om met een jong meisje te trouwen? De mannen zijn met dit idee beïnvloed, en dat begint al als ze nog jong zijn door hun opvoeding en cultuur. Nog voordat ze leren hoe het eigenlijk moet, moet je er al over beginnen te praten. Wees er vroeg bij!” Deze groep is daarmee erg eensgezind met groep twee, die ook het idee opperde dat mannen betrokken moeten worden bij het voorkomen van kindhuwelijken. De eerste brainstormsessie verliep al met al erg soepel en interactief. Het waren vrolijke discussies waarin veel experts hun eigen ideeën en ervaringen aandroegen, maar ook erg geïnteresseerd waren in de meningen van anderen. Voordat we aan de lunch beginnen is er nog een korte feedback sessie van de eerste brainstorm ronde. Groep één draagt aan dat er in veel samenlevingen een probleem is met de status van vrouwen en meisjes in de samenleving. Ze zouden daarom ‘empowered’ moeten worden. Ook zouden religieuze leiders beïnvloed moeten worden, zodat zij niet langer beslissen over meisjes in de samenleving. Lobby en advocacy is daarvoor erg belangrijk. Daarnaast zou er ook aandacht besteed moeten worden aan public health campagnes en social media om gedrags- en cultuurverandering in werking te zetten. Gezondheidsservices moeten bovendien jeugdvriendelijk zijn zodat jongeren zich er comfortabel voelen om over seksualiteit te praten. De algemene conclusie van deze groep draait om empowerment en toegang. Economische middelen zijn nodig om naar health services te kunnen gaan en op school te blijven. Maar, wordt er nog benadrukt, iedere situatie is anders en daarom is er geen algemene oplossing. We moeten focussen op gelijkheid. Gelijke kansen op educatie, gezondheidsservices en economische middelen. De tweede groep noemde kwalitatief goede educatie een centraal punt, en ook hiervoor is goede toegang belangrijk. Met goede educatie leren meisjes over hun eigen rechten. Daarnaast moet ook de omgeving waarin de meisjes opgroeien versterkt worden zodat de samenleving meer weet over de negatieve kanten van kindhuwelijken. Dit kan bereikt worden met het verbeteren van educatie in het algemeen en het geven van seksuele voorlichting, zowel op school als in de gemeenschap.
Groep drie, over ‘bescherming’, koppelt terug dat ze hebben gepraat over wetgeving. De wetgeving rondom kindhuwelijken zou verbeterd moeten worden en geïmplementeerd onder maatschappelijk werkers, ambtenaren, beleidsmakers etc. Dit kan bijdragen aan het verhogen van bewustwording en gedragsverandering. Mensen die de beslissingen maken die leiden tot kindhuwelijken moeten beïnvloed worden, maar ook moet er gekeken worden naar hoe jongens, meisjes en jongeren kunnen participeren en een rol spelen in het veranderen van hun eigen situatie. Tot slot zeggen ze dat je ook zou kunnen kijken naar wat een alternatief is voor het uithuwelijken van een kind. Als dat er niet is, waar om zouden de praktijken rondom kindhuwelijken dan veranderen? De laatste groep voor de lunch is kort en krachtig. Er zou één ding moeten veranderen. Als de mindset van de mannen niet veranderd wordt, zullen deze praktijken doorgaan. De mindset van jonge jongens zou veranderd moeten worden zodat zij bereid zijn te voorkomen dat meisjes jong trouwen en dat ze ook begrijpen waarom dat belangrijk is. En tot slot; maak het een holistisch programma en probeer de redenen achter kindhuwelijken te achterhalen en te begrijpen. Tijdens de lunch geniet iedereen van zijn of haar broodje en men is ondertussen druk aan het netwerken met de andere deelnemers van de RTD. Ook was er de mogelijkheid om een ‘virtual interaction glass’ te gebruiken. Met deze bril kan iemand letterlijk een kijkje nemen in het leven van een Indonesisch meisje, en word je ook gesteld voor de keuzes die dit meisjes in haar leven moet maken. Het geeft een goed inzicht in het haar leven.
Presentatie Maaike van Adrichem Na de lunch geeft Maaike van Adrichem een presentatie over Jordanië. Vanwege de vele brandhaarden in de buurlanden van Jordanië zijn er veel vluchtelingenkampen in het land. Maaike vertelt over de praktijken rondom kindhuwelijken in deze vluchtelingenkampen en hoe er vanuit verschillende perspectieven naar kindhuwelijken gekeken kan worden. Een kindhuwelijk wordt soms vertaald als ‘bescherming’ omdat het een meisje kan beschermen tegen lastiggevallen worden door vreemde mannen. Ook kan het huwelijk de eer van de familie beschermen, en is het voor ouders een bron van inkomsten omdat vluchtelingen niet mogen werken en daardoor geen regulier inkomen hebben. Het verkopen van hun dochter kan daarom een oplossing zijn. Maaike vertelt ook over de educatie van getrouwde meisjes. Veel scholen ontvangen geen getrouwde meisjes omdat getrouwde vrouwen andere verplichtingen hebben. Het is een aansprekende, maar confronterende presentatie. Tweede brainstormsessie Na Meike’s aansprekende presentatie gaan we verder met de tweede brainstormsessie. Dezelfde vier groepen worden gevormd als in de eerste sessie, maar iedere groep krijgt nu een ander onderwerp om over te discussiëren. Ook praten we nu niet meer over het voorkomen van kindhuwelijken, maar over het steunen van reeds getrouwde meisjes. De groep die ‘gezondheid’ bespreekt brainstormt over de vraag ‘hoe kun je jonge getrouwde vrouwen voorzien in seksuele voorlichting, vaardigheden en anti-conceptie?’. Bij het idee om mannen hierbij te betrekken wordt een waarschuwing gegeven voor het voorkomen van extra problemen of barrières. Mannen moeten positief betrokken worden. Daarnaast wordt er genoemd dat er ook aandacht moet zijn voor de leuke en spannende kant van seks. “Seks moet niet alleen gepresenteerd worden als gevaarlijk, risicovol of noodzakelijk, maar juist ook als fijn en prettig.” Verder wordt genoemd dat controle over geld en macht over het eigen lichaam belangrijk zijn in het gebruik van anticonceptie. Tot slot wordt het leuke en concrete idee geopperd dat je naar een plek zou kunnen gaan waar veel mensen samen komen en een
tijd blijven – “zoals een beautysalon” – en daar de aanwezigen op een aansprekende manier informeert over het belang van anticonceptie. Echter is het van fundamenteel belang dat mannen het gebruik van anticonceptie ondersteunen. Je kunt je argument in de dialoog met mannen hierover zowel baseren op de rechten als op de gezondheid voor de kindbruid. De tweede groep praat over hoe je getrouwde meisjes kunt re-integreren in het school systeem. Daarvoor kan het helpen om te voorzien in services zoals kinderopvang voor de kinderen van deze meisjes, wat vervolgens ook vastgelegd moet worden in de wetgeving. “Het is ook belangrijk om deze meisjes te voorzien van bijvoorbeeld maandverband en condooms” wordt er aangevuld. Eventueel zou je kunnen denken aan het opzetten van een nieuwe onderwijsvorm, ‘speciaal onderwijs’ of ‘brugonderwijs’ voor getrouwde vrouwen. Hierbij zou de samenleving wel moeten erkennen dat scholing zowel goed is voor de kindbruid, als ook voor de kinderen van deze kindbruid. De groep die ‘bescherming’ kreeg toegewezen bespreekt de fundamentele vraag ‘hoe kunnen we getrouwde kinderen beschermen?’. Deelnemers van deze groep noemen bijvoorbeeld het opzetten van een ‘child helpline’. Hierbij kunnen zowel de meisjes zelf, als de omgeving steun vragen voor de situatie rondom het kindhuwelijk. Echter is dit alleen mogelijk in een situatie waar het kindhuwelijk apart is, en niet de norm. Slechts dan zal de omgeving, of het meisje zelf, hulp zoeken bij een dergelijke hulplijn. Een ander idee is het inzetten van de mobiele technieken zoals speciale apps tegen geweld binnen een huwelijk. Met dit soort technieken kunnen individuen benaderd worden wat kan leiden tot een betere bescherming. Bij de groep die participatie bespreekt blijkt opnieuw dat educatie de sleutel is. De vraag ‘hoe kunnen we getrouwde meisjes betrekken in bestaande sociale netwerken’ wordt beantwoord met het idee dat geschoolde meisjes kennis en ideeën kunnen doorgeven aan vriendinnen of familie die niet op school zitten. Ook kunnen ze op deze manier ideeën delen over hoe je kindhuwelijken kunt voorkomen. Verder is voor participatie een geschikte wetgeving nodig, die bijvoorbeeld ook aandacht geeft aan het recht op educatie voor iedereen. “Daarnaast zou je heel concreet kunnen zorgen dat er op veel verschillende plaatsen een speciale plek is, bijvoorbeeld een marktkraam, waar kennis over SRGR kan worden verkregen of waar meisjes gestimuleerd kunnen worden om deel te nemen in een groep waar ze kunnen praten over hun situatie en ervaringen.” vult een deelnemer aan. Ook is bewustwording essentieel. Bewustwording voor de hele samenleving, zodat iedereen echt begrijpt waarom het belangrijk is dat vrouwen en meisjes naar school gaan.
Tot slot bedenken we een centrale boodschap die we mee willen geven aan Reina Buijs als zij in de plenaire bijeenkomst zal spreken over kindhuwelijken. Onze boodschap: we moeten niet alleen focussen op de meisjes, maar op de hele omgeving. Ook mannen spelen hierin een belangrijke rol. Maar, kindhuwelijken zijn niet per se gebaseerd op cultuur, maar vooral op armoede. Om dat op te lossen is onder andere educatie belangrijk, zowel institutioneel als meer individueel gericht vanuit de gemeenschap. Ondanks het zware onderwerp van deze Ronde Tafel Discussie was het toch een zeer prettige en dynamische bijeenkomst waar veel gelachen werd.
