Jaarverslag. Domijn Diskisnummer:

111

Jaarverslag Domijn 2009

Diskisnummer: 1402719

2 / 170

Inhoudsopgave DEEL 1

7

VOLKSHUISVESTELIJK JAARVERSLAG

7

1.

Inleiding

8

2.

Vaststelling jaarverslag door het Bestuur

9

3. Bestuursverslag en governancestructuur. 3.1 Werkorganisatie 3.2 Bestuurlijke organisatie 3.2.1 Bestuur en directieraad 3.2.2 Bestuursbesluiten 2009 3.2.3 Raad van Commissarissen 3.3 Woongroep Twente 3.4 Ondernemingsraad

10 15 15 15 16 16 16 16

4. Verslag van de Raad van Commissarissen 18 4.1 Verantwoording 18 4.2 Personalia 18 4.3 Werkwijze 21 4.3.1 De remuneratiecommissie 21 4.3.2 De auditcommissie 22 4.4 Inhoudelijk toezicht 22 4.4.1 Besluiten 23 4.4.2 Financiële risicobeheersing 23 4.4.3 Interne risicobeheersing en controlesystemen 24 4.4.4 Toezicht op verbindingen/nevenstructuren 24 4.5 Professionalisering Governance 24 4.5.1 Verantwoordelijkheden en bevoegdheden 24 4.5.2 Tegenstrijdige belangen 24 4.5.3 Visitatie 25 4.5.4 Ontwikkelingen in de branche 25 4.5.5 Governance Code 25 4.6 Verantwoording aan belanghouders 25 4.7 Integriteit 25 4.8 Verantwoording beleid rondom de bestuurdersbeloning: remuneratierapport 25 5.1 Huisvesting primaire doelgroep 27 5.2 Huidige verhuursystematiek 27 5.3 Verhuringen & Woningzoekenden 27 5.3.1 Verhuringen woningen Enschede, Haaksbergen en Losser 27 5.3.2 Gemiddelde reacties Enschede, Haaksbergen en Losser 27 5.4 Bijzondere aandachtsgroepen 28 5.5 Huurachterstanden 29 5.6 Aanzeggingen & Ontruimingen 29 5.7 Huuropzeggingen 30 5.8 Huurtoeslag 30 5.9 Huurprijsbeleid 30 5.10 Huurderving 30 5.11 Verkoop van woningen 31 5.12 BOG (Bedrijfsmatig Onroerend Goed) 31

3 / 170

5.13 Verhuur luxe segment (secundaire doelgroep)

32

6. Kwaliteit en samenstelling van de vastgoedportefeuille 6.1 Portfoliomanagement (Vastgoedmanagement) Essentie: 33 6.2 Vastgoed 6.2.1 Vastgoedbeleid 6.2.2 Activiteiten 6.3 Niet planmatig onderhoud (Onderhoud Servicebedrijf) 6.3.1 Operationeel

33 33

6.4 Planmatig onderhoud

36

6.5 Duurzaamheid

36

7. Leefbaarheid 7.1 Leefbaarheidsbeleid 7.2 Leefbaarheid in opgeleverde projecten

38 38 39

8. 8.1 8.2 8.3

40 40 40 41

Wonen, welzijn & zorg Uitgangspunten Activiteiten Resultaten en conclusies

33 34 35 35 35

9. Betrekken bewoners bij beleid en beheer 9.1 Horizontale dialoog 9.1.1 Bewonerscommissies 9.1.2 Klantenpanel 9.1.3 Individuele bewoners 9.1.4 Reguliere marktonderzoeken 9.2 Horizontale verantwoording 9.2.1 Prestatiecontracten 9.2.2 Huurdersbelangenvereniging 9.2.3 Huurderskoepel Domijn 9.2.4 Klachtenadviescommissie Twente

42 42 42 42 42 42 43 43 45 46 47

10. Financiële continuïteit 10.1 Financieel beleid 10.2 Kerncijfers 10.3 Jaarresultaat 10.4 Investeringen 10.5 Bedrijfswaarde 10.5 Bedrijfswaarde 10.6 Ontwikkelingen financiële positie 10.7 Treasury 10.8 Verbindingen

49 49 50 52 53 56 56 56 59 63

DEEL 2

71

JAARREKENING 2009 Verklaring betreffende de jaarrekening Verantwoordelijkheid van het bestuur Verantwoordelijkheid van de accountant Oordeel

71 133 133 133

133

4 / 170

Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften/en of voorschriften van regelgevende instanties 133

DEEL 3

135

BIJLAGEN 135 Bijlage 1

Organogram Domijn

136

Bijlage 2

Aanhangsel E

137

Bijlage 3 Samenwerkingen

140

Bijlage 4 Aedex-Ipd

146

Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage

5 Concrete vastgoedontwikkelingen 2009 148 5a Opleveringen Nieuwbouw en onderhoud in 2009 148 5b Projecten in voorbereiding en uitvoering Nieuwbouw en Onderhoud 151 5c Projecten in ontwikkeling 154 5d Aankopen 158 5e Sloop 159

Bijlage 6 Leefbaarheidsprojecten

160

Bijlage 7 Wonen, welzijn en zorgprojecten (WWS)

165

Bijlage 8 Herkomst woningzoekenden Domijn Enschede

168

Bijlage 9 Overzicht VVE’s per 31 december 2009

169

5 / 170

6 / 170

Deel 1

Volkshuisvestelijk jaarverslag Domijn

7 / 170

1.

Inleiding

Met veel plezier bieden we u het jaarverslag van Woningstichting Domijn over 2009 aan. Een jaar waarin Domijn met veel enthousiasme gewerkt heeft aan de implementatie van de in het strategisch plan 2009 – 2012 opgenomen speerpunten en manier van werken. De kerntaak van Domijn is om “mensen die niet zelf in hun huisvesting kunnen voorzien een goede en betaalbare woning aan te kunnen bieden”. Het verhuren en verkopen van woningen zijn dan de belangrijkste werkzaamheden. Alle andere werkzaamheden die door Domijn worden uitgevoerd staan in relatie tot deze kerntaak. Vanuit de geformuleerde kerntaak heeft Domijn de keuze gemaakt zich te identificeren als een vastgoedorganisatie met een maatschappelijke opdracht. Het is daarom van belang dat Domijn: • • • •

stuurt op rendement van het vastgoed; de klant en de markt centraal stelt; werkt vanuit een visie op de gebieden (dorpen, stad en wijken) waar zij bezit heeft; en daarom werkt vanuit de gedachte van gebiedsontwikkeling in plaats van locatieontwikkeling.

Ten aanzien van deze speerpunten zijn doelen geformuleerd. Aan het einde van het jaar is geconstateerd dat de meeste van deze doelen waren gehaald. Dat is in belangrijke mate te danken aan de medewerkers van Domijn. De economische recessie is niet voorbij gegaan aan Domijn. Projecten moesten worden uitgesteld en te bouwen programma’s moesten worden bijgesteld. In sommige gevallen moest de waarde van verworven (grond)posities worden afgewaardeerd. Het jaar 2009 kenmerkt zich verder door de junibrief van de minister van WWI. Hierin zijn de contouren geschetst van een nieuwe Woningwet. Daarnaast werden er knopen doorgehakt ten aanzien van het dossier “staatssteun” volkshuisvesting door de minister van WWI in onderhandeling met de Europese Commissie. Tot slot werden in 2009 ambtelijke werkgroepen aan het werk gezet om (zonder taboes) bezuinigingsvoorstellen te formuleren om de in het kader van de economische recessie opgelopen staatsschuld ongedaan te maken. Kenmerkend is dat ten aanzien van al deze onderwerpen (nieuwe Woningwet, het staatssteun dossier en het rapport van de ambtelijke werkgroep Wonen in het kader van de brede heroverweging) in 2010 de contouren helder zijn geworden maar er nog geen sprake is van duidelijkheid. En gelet op het feit dat het kabinet is gevallen kan dit ook nog even duren. Duidelijk is dat er zaken zullen veranderen. Veranderingen die te maken hebben met de werkzaamheden van de corporatie (wat mag wel en wat niet), de positie van de corporatie (bijvoorbeeld ten opzichte van de overheid), de governance (aan wie moet wat worden verantwoord) en de financiële positie (wat en op welke wijze moeten corporaties bijdragen aan het oplossen van de staatsschuld). Domijn begrijpt en erkent dat er sprake is van vormen van staatssteun binnen het corporatiebestel. Domijn begrijpt dat het van belang is om nader te definiëren wat corporaties wel en niet mogen en op welke wijze hierover aan wie verantwoording moet worden afgelegd. Wij begrijpen ook dat voorkomen moet worden dat maatschappelijk kapitaal oneigenlijk wordt ingezet. Onderdeel daarvan is dat Domijn vindt dat middelen effectief en efficiënt moeten worden ingezet. Daarbij is het van groot belang dat de spelregels van good governance in acht worden genomen. Domijn is te allen tijde bereid verantwoording af te leggen over het door haar gevoerde beleid en de uit dit beleid voortkomende activiteiten. Wij zijn, voor zover dat mogelijk is als er nog slechts contouren bekend zijn, aan het voorsorteren op deze ontwikkelingen. We maken ons wel zorgen over de uitwerking van alle wet- en regelgeving. Domijn levert, samen met partners, belangrijke bijdragen aan kwalitatief goed en betaalbaar wonen voor mensen die zich niet zelf kunnen redden, aan het voorkomen van segregatie, aan leefbare dorpen, buurten en wijken, aan ontplooiingsmogelijkheden voor bewoners die hier wonen en aan de ontwikkeling van noodzakelijk (maatschappelijk) vastgoed door investeringen. Wet- en regelgeving moet dergelijke bijdragen niet in de weg staan. Domijn heeft geen groeidoelstelling als het gaat om de aantallen woningen. Domijn heeft wel groeidoelstellingen ten aanzien van de kwaliteit van haar bezit en de gebieden waar dit bezit staat. Kwaliteit die we nastreven voor onze klanten en die noodzakelijk is voor onze bedrijfsvoering. Die ambitie willen we kunnen blijven uitvoeren en daar zullen we ons sterk voor maken.

8 / 170

2.

Vaststelling jaarverslag door het Bestuur

Het Bestuur van Woningstichting Domijn stelt hierbij het jaarverslag 2009 vast. Zij verklaart dat alle uitgaven door de Stichting gedaan, uitsluitend in het belang van de volkshuisvesting zijn geweest.

Enschede, 31 mei 2010

J. Salverda Bestuurder

9 / 170

3.

Bestuursverslag en governancestructuur.

Algemeen Het bestuur van Domijn is verantwoordelijk voor de realisatie van de doelstellingen van de corporatie, de strategie, het beleid en de daaruitvoortvloeiende ontwikkeling van resultaten. Het bestuur is ook verantwoordelijk voor het beleid ten aanzien van de deelnemingen van Domijn. Daarnaast zorgt het bestuur voor het naleven van alle relevante wet- en regelgeving, het beheersen van de risico’s verbonden aan de activiteiten van de corporatie en voor de financiële continuïteit en de financiering van de corporatie. Het bestuur streeft als maatschappelijke ondernemer naar een effectieve en expliciete verantwoording van deze zaken en bespreekt deze met de Raad van Commissarissen en haar auditcommissie en remuneratiecommissie. De Raad van Commissarissen doet in hoofdstuk 4 van dit jaarverslag verslag van haar toezichthoudende taak. Het bestuur legt verantwoording af aan de Raad van Commissarissen. Dat betekent onder andere dat het bestuur op tijd alle informatie aanlevert aan de Raad van Commissarissen zodat de Raad haar taak op een juiste wijze kan invullen. Het bestuur richt haar taken op de volkshuisvestelijke en maatschappelijke doelstellingen van Domijn en de met Domijn verbonden ondernemingen. Daarbij houdt het bestuur rekening met zowel de medewerkers van Domijn als de omgeving van Domijn. In de statuten van Domijn staat geformuleerd wat de taken van het bestuur zijn. Die taken zijn verder uitgewerkt in een bestuursstatuut. Domijn kiest nadrukkelijk voor het naleven van de Aedescode en de Governancecode. De bestuurder is in deze functie benoemd volgens de Governancecode voor een periode van vier jaar. Deze periode is in juli 2007 ingegaan. Aan het einde van de termijn (2011) beoordeelt de Raad van Commissarissen expliciet of de benoeming als bestuurder met een volgende termijn wordt verlengd. Overigens beoordeelt de Raad van Commissarissen het functioneren van het bestuur doorlopend en expliciet eens per jaar. De bestuurder heeft een arbeidscontract voor onbepaalde tijd. De vaststelling van de beloning van de bestuurder is een verantwoordelijkheid van de Raad van Commissarissen. Vanuit de Raad is een remuneratiecommissie ingesteld. Deze commissie adviseert en bereidt voorstellen ten aanzien van onder andere de beloning van de bestuurder voor. De voltallige Raad van Commissarissen beslist over de voorstellen. De verantwoording van het beleid rondom de bestuurdersbeloning is opgenomen in het verslag van de Raad van Commissarissen (zie hoofdstuk 4). Domijn wil elke vorm van belangenverstrengeling tussen Domijn en de bestuurder vermijden. Daarom moet de Raad van Commissarissen altijd goedkeuring geven voor transacties waarbij tegenstrijdige belangen van de bestuurder spelen en die van materiële betekenis zijn voor Domijn en/of de bestuurder. De bestuurder verklaart dat zich in 2009 geen tegenstrijdige belangen hebben voorgedaan. Het bestuur en de Raad van Commissarissen hebben in 2008 het strategisch plan 2009 – 2012 vastgesteld. Hierin zijn een aantal belangrijke uitgangspunten voor Domijn opgenomen. In de eerste plaats is de missie van Domijn vastgelegd: “Domijn levert goede en betaalbare woningen aan mensen die niet zelf in hun huisvesting kunnen voorzien. Domijn zet daarbij in op vitale en sterke steden, dorpen, wijken en buurten waar mensen worden gestimuleerd tot participatie en emancipatie. Domijn zet haar vastgoed en haar vermogen (geld en kennis) hiervoor in”. Verder is in het strategisch plan de identiteit van Domijn vastgelegd: Domijn is een vastgoedorganisatie met een maatschappelijke opdracht. Ook is aangegeven op welke wijze Domijn wil werken: De markt en de klant staan centraal en de activiteiten zijn daarop gericht; Domijn stuurt als vastgoedorganisatie op het rendement van haar vastgoed; Een belangrijk deel van de invulling van de maatschappelijke taak van Domijn is dat het rendement dat Domijn verlangt op de exploitatie van haar primair vastgoed laag is; Domijn neemt het dorp, de stad, de wijk en de buurt als uitgangspunt voor haar activiteiten. Domijn werkt gebiedsgericht met als doel het betreffende gebied verder te ontwikkelen. Ze doet dat op basis van gebiedsvisies en de daaruit voortvloeiende projecten. Domijn werkt integraal, dat wil zeggen dat in de gebiedsvisies zowel fysieke, sociale als economische aspecten naar voren komen. Domijn zet in de realisatie van de gebiedsvisies vooral in op de fysieke aspecten maar kan initiëren en ondersteunen waar het de sociale en economische aspecten betreft; Domijn stuurt op een duurzame vastgoedportefeuille.

10 / 170

In 2009 zijn in de organisatie belangrijke stappen gezet om de uitgangspunten van het strategisch plan te verwezenlijken. Besloten is om de bedrijfsprocessen om te zetten in klantprocessen om daarmee een belangrijke stap te zetten in het item “markt en klant centraal”. Dit project zal zeker tot en met 2010 in uitvoering zijn. In 2009 is verder gewerkt aan de uitvoering en implementatie van het financieel beleid. Dat betekent dat er wordt gestuurd op een aantal financiële indicatoren waarvoor ook normen zijn gesteld. Verder is vastgelegd welke rendementseisen er worden gesteld voor de verschillende soorten vastgoed die worden onderscheiden (woningen tot huurtoeslaggrens, maatschappelijk vastgoed, commercieel vastgoed.) Om het rendement op de vastgoedportefeuille te verbeteren zijn in 2009 bezuinigingen doorgevoerd in de bedrijfskosten. In totaal is er voor ruim 7 miljoen bezuinigd. In het jaar 2010 moet een plan van aanpak worden opgesteld voor het “lean en mean” inrichten van de organisatie. Daarnaast is als doel gesteld dat Domijn onderzoekt of zij tot andere (meer vastgoedgerichte) waarderingsgrondslagen wil overgaan. Het gebiedsgerichte werken is ingebed in de organisatie. Locatieontwikkeling gebeurt in toenemende mate in het licht van gebiedsontwikkeling en de daartoe opgestelde gebiedsvisies. Belangrijk is dat bij het opstellen van gebiedsvisies vele belanghebbenden betrokken worden (bewoners, gemeente, maatschappelijke partijen, ondernemers enz.) In sommige gebieden ondersteunt Domijn projecten met een sociale en/of economische doelstelling. Wanneer dit projecten zijn die niet vastgoedgerelateerd zijn voert Domijn dergelijke projecten niet zelf uit. In het kader van de gebiedsontwikkeling is het van belang dat Domijn ten aanzien van het realiseren en exploiteren van vastgoed een ruim speelveld houdt. Het is de vraag of de maatregelen die momenteel in voorbereiding zijn om de staatssteun te reguleren die mogelijkheden voldoende in zich heeft. In 2009 zijn belangrijke stappen gezet om het thema “duurzaamheid” verder uit te werken. Het beleid is geconcretiseerd, er zijn doelstellingen gesteld en er is een monitor ontwikkeld. In de meerjarenbegroting is een bedrag van totaal 35 miljoen euro uitgetrokken om deze doelstellingen te kunnen bereiken. In dit jaarverslag wordt op de verschillende uitgangspunten van het strategisch plan van Domijn verder in gegaan. Risicomanagement, integriteit en governance. Ieder kwartaal wordt door de werkorganisatie een kwartaalrapportage opgeleverd. De bestuurder voorziet deze rapportage van een inleiding en een algemene beschouwing. In de kwartaalrapportage wordt de voortgang aangegeven van de voor het betreffende jaar gestelde doelen, wordt ingegaan op de voortgang van de verbeteringen die door de externe accountant zijn aangegeven in de managementletter, wordt op basis van de financiële indicatoren en de daarbij gestelde normen de stand van zaken weergegeven en wordt gerapporteerd over de ontwikkel- en beheeropgave van Domijn. Verder worden de resultaten van verhuur en verkoop weergegeven. De kwartaalrapportage is een belangrijk instrument voor het kunnen volgen van de prestaties van de organisatie, zowel voor de Raad van Commissarissen als voor directie en werkorganisatie. Domijn vindt het van belang dat haar Raad van Commissarissen zich niet alleen laat informeren door de bestuurder. Dat betekent dat de Raad van Commissarissen een aantal keren per jaar met de Ondernemingsraad van Domijn spreekt. In 2009 heeft de Raad van Commissarissen nog niet “geformaliseerd” contact gehad met de meest belangrijke stakeholders van Domijn. Dit zal voor het eerst in 2010 plaats vinden. In 2009 is besloten de visitatie van Domijn in 2010 uit te laten voeren. In dat kader is de Stichting KWH opdracht verleend deze visitatie uit te voeren. In 2009 is begonnen met het invoeren van integraal risicomanagement. In 2010 zal het systeem van risicomanagement in de organisatie worden geïmplementeerd. Dit betekent onder andere dat voorstellen aan de directie voorzien moeten zijn van een risicoparagraaf. Het betekent ook dat van medewerkers van de organisatie wordt verwacht op een meer systematische wijze aandacht te besteden aan het onderkennen van risico’s en het beheersen van deze risico’s. We zijn nog niet in staat om in dit jaarverslag een volledig “in control statement” te kunnen afgeven. We werken er naar toe om in 2012, over het verslagjaar 2011 een dergelijk statement af te kunnen geven. Voor het in beeld brengen van de belangrijkste risico’s en de bijbehorende belangrijkste maatregelen in 2009 voor Domijn wordt aansluiting gelegd met de zes prestatievelden zoals die zijn bepaald in het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH): Belangrijkste risico’s bij de prestatievelden uit het BBSH:

11 / 170

Tabel 1 prestatievelden Nr.

Prestatievelden

Belangrijkste risico’s

Belangrijkste genomen maatregelen

1.

Huisvesten van primaire doelgroepen

Onterechte woningtoewijzing

Inzicht verkrijgen in demografische ontwikkelingen en behoeften uit de markt Uitwerking intern beleid Lotingsysteem, inschrijving woningzoekenden en toetsing inkomen.

Onjuist en onvolledig vaststellen huurprijzen/verhogingen

Huurbeleid, functiescheiding, interne audit.

Voorraad sluit niet aan op de vraag

Uitwerken portfoliomanagement Regelmatig woningmarktonderzoek.

Voorraad voldoet niet aan extern gestelde kwaliteitseisen

Vaststellen Kaderdocument voor de Beheeropgave Opstellen meerjaren-onderhoudsbegroting en jaarplannen onderhoud. Opstellen kwaliteitseisen in aansluiting op de vraag.

Aangeboden voorraad sluit niet aan bij wensen huurders

Samenwerkingsovereenkomst met Huurdersbelangenvereniging. Goede informatieverstrekking aan huurders o.a. bewonersoverleg. Bij nieuwbouw- en renovatieprojecten de wensen van huurders in acht nemen.

Slecht imago

Goede informatieverstrekking aan huurders. Vaststelling PR & Communicatiebeleid.

2.

3.

Kwaliteit en instandhouding voorraad

Betrekken van huurders bij beheer en beleid

4.

Leefbaarheid

Ontstaan van probleemwijken: onveilig hoge leegstand weinig voorzieningen

Opzetten leefbaarheidprojecten. Complexen of wijken worden aangewezen voor een leefbaarheidproject o.b.v. de volgende punten: signalen vanuit bewoners; conclusies uit bewonersonderzoek; signalen van wijk- en leefbaarheidconsulenten.

5.

Wonen, zorg en welzijn (WZW)

Onvoldoende woonvoorzieningen voor ouderen, gehandicapten en personen die zorg of begeleiding behoeven

Samenwerkingsovereenkomsten met zorgaanbieders. Investeren in levensloopwoningen. Uitwerken portfoliomanagement. Regelmatig woningmarktonderzoek.

12 / 170

6.

Financiële continuïteit

Onvoldoende financieel rendement

-

-

Organisatie wordt onvoldoende beheerst

-

-

Uitwerken financieel beleid. Actualiseren Treasurystatuut . Gebruik maken van fasedocumenten i.h.k.v. projectontwikkeling. Bewaken van begrote doelstellingen d.m.v. maand/kwartaalrapportage. Uitvoeren haalbaarheidsonderzoek voor nieuwe projecten. Uitgaan bij verbindingen van minimaal 50% zeggenschap, alleen of gezamenlijk met andere corporaties. Achtervangposities worden zoveel mogelijk beperkt. Benoemen uitgangspunten voor investeringen in strategisch beleid. Afbouwen zoveel mogelijk verbindingen. Bevoegdheden geregeld d.m.v. procuratiestatuut. Verantwoording afleggen d.m.v. kwartaalrapportages. Uitvoeren van interne audits. Monitoren van opvolgen van de aanbevelingen uit de managementletters van de externe accountant en aanbevelingen uit de interne audits. Positionering P&C.

Zoals hiervoor aangegeven, Domijn conformeert zich aan de Aedescode en de Governancecode. Domijn hecht er waarde aan dat deze codes worden nageleefd en dat er naar wordt gehandeld. Niet alleen vanwege het bestaan van deze codes maar vooral vanuit het besef dat Domijn een maatschappelijke organisatie is en Domijn “maatschappelijk kapitaal” beheert. Deze verantwoordelijkheid brengt met zich mee dat er op een juiste en adequate wijze verantwoording wordt afgelegd, dat er sprake is van “good governance” en dat er op een integere wijze wordt gehandeld. Dat wordt verwacht van alle mensen en organisaties die bij Domijn zijn betrokken. Het is een belangrijke taak van de Raad van Commissarissen op de juiste naleving toezicht te houden. Domijn kent een gedragscode, een klokkenluidersregeling en een regeling nevenwerkzaamheden. Mede naar aanleiding van de (negatieve) aandacht voor de corporatiesector heeft de directie besloten om in 2010 het beleid ten aanzien van integriteit verder vorm te geven en de discussie binnen de organisatie over integriteitsvraagstukken te stimuleren. Uiteraard zal de Raad van Commissarissen van Domijn hierbij worden betrokken. De afdeling Planning en Control van Domijn voert jaarlijks een 6-tal audits uit. In het afgelopen jaar is een audit uitgevoerd op de woningverkopen, de facturen, salarissen, treasury, huren, project vastgoed en acquisitie. De manager van de afdeling Planning en Control heeft een bijzondere positie. Deze functionaris heeft rechtstreeks toegang tot de Raad van Commissarissen en kan niet door de bestuurder worden ontslagen zonder instemming van de Raad van Commissarissen. De Volkshuisvestelijke prestaties In 2009 zijn de meeste woningen verhuurd aan de zogenaamde primaire doelgroep van beleid. In bijlage 2 van dit jaarverslag is het zogenaamde aanhangsel E opgenomen. Domijn hanteert bij het verhuren van woningen, als er meerdere gegadigden zijn voor de te verhuren woningen, het lotingssysteem. Van belang is het om expliciet te vermelden dat het aantal ontruimingen vanwege huurachterstanden verder is afgenomen. Dit is vooral te danken aan de intensieve aandacht vanuit de organisatie voor klanten die in financiële problemen zijn gekomen. In 2009 heeft Domijn besloten zich specifiek te willen gaan richten op dak- en thuislozen en daarmee samenhangende kwetsbare groepen in de samenleving. Domijn streeft er naar alle kennis die nodig is om deze

13 / 170

groepen te huisvesten in huis te halen en deze kennis vervolgens ook beschikbaar te stellen voor andere corporaties (in Twente). Domijn heeft in haar strategisch plan verwoord dat zij geen expliciete groeidoelstelling heeft. Dat is mede gebaseerd op ontwikkelingen in de markt. De marktverkenningen geven aan dat er in Twente nog slechts sprake zal zijn van een zich stabiliserende bevolking, zeker op het platteland. Het is van belang dat de omvang van de woningvoorraad op deze ontwikkeling wordt afgestemd. Uiteraard vinden hierover gesprekken plaats met de verschillende gemeenten waar Domijn actief is. Deze gesprekken monden uit in zogenaamde prestatieafspraken. Domijn heeft daarbij nadrukkelijk aangegeven in te willen zetten op datgene wat haar klanten en de markt vragen. Een sterke nadruk op bestaande buurten en wijken (in plaats van uitbreidingswijken) is daarbij het uitgangspunt van Domijn. Domijn werkt daarbij op basis van “gebiedsontwikkeling”. Er wordt een integrale visie opgesteld voor het betreffende gebied in nauw overleg met betrokkenen in dat gebied (gemeente, bewoners, maatschappelijke organisaties, middenstand enz.)waarbij aandacht wordt besteed aan fysieke, sociale en economische aspecten. De gebiedsvisies worden vertaald in een zogenaamd projectenboek. Domijn is actief in een aantal herstructureringsgebieden (Wesselerbrink, Boswinkel, Velve Lindenhof enz.) In 2009 is veel aandacht besteed aan de kwaliteit en de instandhouding van de voorraad. Zowel in uitvoerende zin als in beleidsmatige zin. Er zijn 262 woningen gerenoveerd en er zijn 96 nieuwe woningen opgeleverd. Dit zijn 54 nieuwbouwwoningen minder dan gepland. De economische crisis is hier mede debet aan. Wel zijn er veel projecten, (nieuwbouw en onderhoud) in voorbereiding (zie bijlage 5 b en c). In beleidsmatige zin is in 2009 het strategisch vastgoed beleid vastgesteld (portfoliobeleid) en is het duurzaamheidsbeleid vastgesteld. Het strategisch vastgoedbeleid geeft koers en richting aan zowel de beheeropgave als de transformatieopgave. Het dient als input voor onder andere gebiedsvisies. Het duurzaamheidsbeleid van Domijn is gebaseerd op het kunnen blijven betalen van de woonlasten die zijn verbonden aan het huren van een woning van Domijn. Het is van belang de voorraad zodanig aan te passen dat (toekomstige) gebruikers/afnemers zich de woning ook financieel kunnen veroorloven. Dat is in het belang van onze klanten maar ook in het belang van Domijn. Elementen als comfort en gezondheid spelen daarbij ook een wezenlijke rol. Verder is het van belang dat Domijn door deze aanpassingen van de voorraad een bijdrage levert aan de vermindering van de CO2 uitstoot. Domijn hecht er aan haar klanten te betrekken bij onderwerpen die van wezenlijk belang zijn voor hen. Domijn doet dat op verschillende niveaus: • individueel • door middel van bewonerscommissies • door overleg en met de huurdersorganisaties en de huurderkoepel en financiële ondersteuning van de huurderkoepel. Daarnaast betrekt Domijn haar klanten bij het maken van gebiedsvisies en de uitwerking daarvan in projectenboeken. In alle gevallen waar sprake is van (groot)onderhoud, renovaties of herstructurering is er intensief overleg met klanten en andere belanghebbenden. Domijn hanteert daarbij uiteraard de uitgangspunten zoals die in de Overlegwet zijn neergelegd. Domijn investeert in de leefbaarheid van de dorpen, wijken en buurten waar zij bezit heeft. Domijn doet dit door zowel fysieke ingrepen (in nauw overleg met bewoners en gemeente) maar ook door (financiële) ondersteuning te bieden bij projecten die tot doel hebben de sociale en economische omstandigheden te verbeteren. In buurten en wijken waar dat nodig is zet Domijn leefbaarheidsconsulenten in. Domijn bezit veel vastgoed dat door zorgorganisaties wordt gehuurd voor de huisvesting van hun cliënten. Het gaat daarbij om organisaties die zich richten op de zorg en huisvesting van ouderen, mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking, verslaafden en ex-verslaafden, de opvang en huisvesting van dak- en thuislozen, begeleid wonen enz. Er is sprake van nauwe samenwerking met deze organisaties. In veel gevallen is er sprake van een samenwerkingsovereenkomst of een convenant. Domijn onderzoekt, in nauwe samenwerking met gemeenten en maatschappelijke organisaties, de inrichting van zogenaamde woonservicegebieden. Nadrukkelijk is de keuze gemaakt om woningen die bijzonder geschikt zijn voor ouderen te concentreren rond voorzieningen in wijken en buurten. Dit om de gebruikers van de woningen in staat te stellen zo lang mogelijk zelfstandig te wonen. Financieel In 2009 is het financieel beleid van Domijn vastgelegd. Domijn stuurt op een aantal financiële indicatoren (zie par. 10.6) waarvoor normen zijn gesteld. Daarnaast stuurt Domijn op het rendement van het vastgoed. Daarbij zijn voor de verschillende typen vastgoed verschillende rendementseisen gesteld. In de bij dit verslag opgenomen jaarrekening laten we zien op welke indicatoren en normen Domijn stuurt en welke resultaten dat in 2009 heeft opgeleverd. De financiële positie van Domijn wordt gemonitord door de afdeling financiën van Domijn. De afdeling Planning en Control bewaakt de juiste werking van het monitoringssysteem. Per kwartaal wordt, in de

14 / 170

kwartaalrapportages, verslag gedaan van de financiële positie. Daarbij worden relaties gelegd met de doelstellingen en normen en wordt aangegeven welke bijsturingmaatregelen noodzakelijk geacht worden. In 2009 heeft Domijn een structurele bezuiniging in de bedrijfslasten doorgevoerd. Er is ruim 7 miljoen bezuinigd. In 2010 zal verder onderzoek gedaan worden naar het “lean en mean” inrichten van de organisatie. Domijn is goed financierbaar. Domijn heeft in haar treasurystatuut normen gesteld ten aanzien van de treasuryfunctie. Ieder jaar wordt een treasuryjaarplan opgesteld waarin wordt ingegaan op de liquiditeitsbegroting, de in het vorige jaar gerealiseerde en voor het komende jaar verwachtte kasstromen, de opbouw van de leningenportefeuille, de geraamde financieringsbehoefte enz. Het treasuryjaarplan wordt vastgesteld door de directie van Domijn en daarna voor goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Commissarissen. Alle aan de directie voorgelegde voorstellen zijn voorzien van een financiële paragraaf. De manager van de afdeling financiën tekent deze paragraaf voor akkoord. Voorstellen voor vastgoedprojecten worden voorzien van een rendementsberekening. De kwaliteit van de voorstellen die aan de directie worden voorgelegd zal in 2010 verder worden verhoogd door ander andere de toevoeging van een risicoparagraaf en de effecten van het voorstel op de financiële indicatoren. Domijn heeft zich voorgenomen om in 2010 te onderzoeken of er overgegaan moet worden op een verandering van de waarderingsgrondslagen die meer aansluit bij de identiteit van Domijn (vastgoedorganisatie met een maatschappelijke opdracht) en met de keuze om een transparante organisatie te zijn (daar horen geen “stille reserves” bij.) Gebleken is dat Domijn een hoog ambitieniveau in haar begrotingen weergeeft. Deze ambities worden door verschillende oorzaken niet altijd gerealiseerd. De toekomstige begrotingen willen we meer aan laten sluiten bij een meer realistische planning. De directie is tevreden over het (financiële) resultaat dat in 2009 is geboekt. Klachtencommissie Domijn is aangesloten bij de regionale klachtenadviescommissie Twente. De klachtenadviescommissie werkt volgens een vastgesteld reglement en procedure. De klager dient bij Domijn de klacht op twee niveaus aanhangig te maken alvorens de commissie de klacht in behandeling neemt. Er zijn voor Domijn 4 klachten ingediend, die geen van allen volgens de procedure door de klager zijn voorgelegd op het tweede niveau. Daardoor zijn alle klachten niet ontvankelijk verklaard door de klachtenadviescommissie richting huurders. Voor Losser zijn er geen klachten voorgelegd aan de commissie. In het verslagjaar is voor Haaksbergen één klacht voorgelegd aan de commissie en voor Enschede drie. In de alle gevallen konden de klachten in een goed overleg tussen Domijn en de betreffende huurder alsnog worden opgelost.

3.1

Werkorganisatie

De keuzes uit het geactualiseerde strategisch plan hebben en het vertrek van een van de directeuren hebben consequenties gehad voor de inrichting van de organisatie. Gekozen is voor een inrichting die past bij de kerntaken van Domijn: ontwikkeling en beheer van vastgoed, dichtbij de klant (ten behoeve van de maatschappelijke opdracht). Dit heeft geresulteerd in een centraal aangestuurde organisatie die bestaat uit een afdeling Ontwikkeling en een afdeling Wonen. De afdeling Ontwikkeling is verantwoordelijk voor nieuwe initiatieven en projecten. De afdeling Wonen voor de exploitatie en het beheer van het vastgoed. Deze beide lijnafdelingen worden ondersteund door de afdeling Beleid & Bedrijfsvoering. De controle op de interne processen en procedures, rechtmatigheid en doelmatigheid van de organisatie ligt bij de afdeling Planning & Control. Beide organogrammen zijn terug te vinden in bijlage 1.

3.2

Bestuurlijke organisatie

3.2.1 Bestuur en directieraad Het bestuur van Woningstichting Domijn is belast met het besturen van de corporatie. Dit betekent ondermeer dat het bestuur verantwoordelijk is voor de realisatie van de doelstellingen van de corporatie, de strategie, het beleid en de daaruit voortvloeiende resultatenontwikkeling. Het bestuur is verder verantwoordelijk voor de naleving van alle relevante wet- en regelgeving, het beheersen van de risico’s verbonden aan de activiteiten van de corporatie en voor de financiering van de corporatie. Het bestuur streeft als maatschappelijke ondernemer naar een effectieve en expliciete verantwoording van deze zaken.

15 / 170

Het bestuur van Domijn bestaat uit één bestuurder (Algemeen Directeur). Samen met de directeur vormen zij de directie van Domijn. De directie van Domijn wordt door de werkorganisatie geadviseerd over te nemen besluiten. In 2009 is een breed samengesteld Managersoverleg tot stand gekomen. Binnen dit overleg worden relevante ontwikkelingen, koers en richting van Domijn besproken. Dit overleg adviseert tevens de directie.

3.2.2 Bestuursbesluiten 2009 De • • • • • • • • • • • •

directieraad/directie heeft in 2009 belangrijke besluiten genomen over: Het ontbinden van BV BOB en BV VGB. Besluiten over de projectenportefeuille van Domijn. Het strategisch Vastgoedplan/SVB. Het visiteren van Domijn in 2010. De uitwerking van het in 2008 genomen besluit t.a.v. de nadere focus in de koers van Domijn. In concreto: project Tango, taskforce bezuinigingen, versobering beloningsbeleid en anders inrichten overlegstructuur. Financieel beleid. Het treasury jaarplan 2009. Het oprichten van de VOF Gezondheid, Onderwijs en Sport (GOS) ten behoeve van de ontwikkeling en exploitatie van vastgoed in de Grolsch Veste samen met Woningstichting De Woonplaats. De begroting en meerjarenramingen 2010 – 2019. De doelstellingen voor 2010. Het treasury jaarplan 2010. Het jaarverslag en de jaarrekening 2008.

3.2.3 Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen (RvC) van Domijn bestaat uit zeven personen. Drie commissarissen zijn afkomstig van de ‘oude’ individuele Raden van Commissarissen. Hun benoeming is op voordracht van de individuele huurdersorganisaties van de drie vestigingen geweest. De overige commissarissen zijn via externe werving aangesteld. Daarnaast is er een Audit Commissie en een Remuneratiecommissie ingesteld. De Raad van Commissarissen legt in hoofdstuk 4 van dit jaarverslag verantwoording af over de wijze waarop zij toezicht heeft gehouden in het jaar 2009.

3.3

Woongroep Twente

De stichting Woongroep Twente en het Vastgoedbedrijf is, zoals in 2008 aangekondigd, in 2009 opgeheven. In 2009 is besloten dat het Backofficebedrijf een doorstart gaat maken als ICT BV. Eind 2010 wordt aan de hand van een evaluatie besloten aan de hand van geformuleerde criteria of deze doorstart een vervolg krijgt. Domijn is voor 100% eigenaar van deze BV. De BV IT Woon levert ICT diensten aan Domijn en aan WBO, de woningcorporatie uit Oldenzaal. Het personeel van de BV Backofficebedrijf (behalve het personeel van de toenmalige afdeling ICT binnen deze BV) en het personeel van de BV Vastgoedbedrijf is overgenomen door Domijn en WBO. Dit is begin 2009 geëffectueerd.

3.4

Ondernemingsraad

De OR overlegt in principe zes keer per jaar met de bestuurder van Domijn. In 2009 vonden er 5 extra overlegvergaderingen met de bestuurder van Domijn plaats. Dit extra overleg was nodig omdat er enkele onderwerpen waren waarover de OR advies moest uitbrengen (reorganisatie afdeling Wonen en afdeling Ontwikkeling) of waarmee zij in moest stemmen (aanpassing beloningsbeleid). Andere belangrijke onderwerpen waren de bezuinigingsoperatie, de ontvlechting en opheffing van Woongroep Twente, het financiële beleid van Domijn en de rol van de OR binnen dit beleid, de overheveling van het Vastgoedbedrijf naar Domijn en WBO, de OR-verkiezingen en de secundaire en tertiaire arbeidsvoorwaarden. Naast het overleg met de bestuurder vond er in 2009 vier keer een oriënterend en informatief overleg met een afvaardiging van de Raad van Commissarissen. Verder vergaderde de OR 18 keer in eigen kring om de diverse overleggen voor te bereiden. De OR hecht er veel waarde aan om haar achterban goed te informeren over haar activiteiten en om ze daarbij te betrekken. Daarom worden de belangrijkste verslagen van de vergaderingen op intranet openbaar gemaakt.

16 / 170

Verder organiseerde de OR op 19 november een achterbanraadpleging over de aanpassing van het beloningsbeleid om de mening van de achterban over het nieuwe beloningsbeleid te peilen. Een andere belangrijke gebeurtenis was de OR-verkiezingen op 10 november. Voor de 7 plaatsen in de OR hadden zich 8 medewerkers kandidaat gesteld. Van de kiesgerechtigde medewerkers ging 68% stemmen.

17 / 170

4. Verslag van de Raad van Commissarissen Dit hoofdstuk gaat in op de verantwoording van de Raad van Commissarissen. In dit hoofdstuk wordt aan de hand van de Governance Code verantwoording afgelegd over en de besluiten genomen door de RBC en wordt verantwoording afgelegd over de beloning die de commissarissen (oud en nieuw) hebben ontvangen.

4.1

Verantwoording

De Raad van Commissarissen van Woningstichting Domijn heeft de door het bestuur opgemaakte jaarverslaglegging, in casu het volkshuisvestingsverslag en de jaarrekening, door KPMG laten onderzoeken en heeft kennis genomen van de afgegeven accountantsverklaring en de managementletter. De raad heeft aan deze jaarverslaglegging haar goedkeuring verleend en het bestuur decharge verleend voor het in 2009 gevoerde beleid.

4.2

Personalia

Bestuurder: De heer J. Salverda is per 19 juli 2007 door de Raad van Commissarissen benoemd tot bestuurder van Woningstichting Domijn. De heer J. Salverda (geboren op 9 februari 1955) was sinds 1 maart 1998 werkzaam als directeur-bestuurder van Woningstichting Lucht&Licht, één van de fusiepartners van Woningstichting Domijn. De benoeming is voor vier jaar over de periode 2007 tot 2011. Overeengekomen is dat de Corporate Governance Code wordt gehanteerd. Dat betekent dat na vier jaar een expliciete evaluatie plaats zal vinden ten aanzien van herbenoeming van de bestuurder. Los van zijn benoeming als bestuurder heeft de heer J. Salverda een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd met Domijn. De heer Salverda bekleedde in 2009 de volgende nevenfuncties: - lid van het bestuur van het Architectuurcentrum Twente; - lid van de Identiteitscommissie van het Assink Lyceum (1e helft 2009); - voorzitter van de Raad van Toezicht van TWT; - lid van de nationale vergadering van Vereniging de Zonnebloem. Daarnaast is er sprake van een functiegebonden nevenfunctie: voorzitter van de Vereniging Woon. Raad van Commissarissen: Tabel 1 geeft de belangrijkste personalia van de Raad van Commissarissen van Woningstichting Domijn weer. Tabel 1 Personalia Raad van Commissarissen Naam

Functie

Benoeming

De heer dr. A. Peters (16-03-1946)

Hoofdfunctie: voorzitter. Nevenfuncties: Voorzitter SER Overijssel; Voorzitter Nederlandse Vereniging van Vrienden van Modern Glas; Lid bestuur Nationaal Glasmuseum; Voorzitter bestuur Vrije Academie Den Haag; Lid Provinciale Adviescommissie Industrieel erfgoed Overijssel; Voorzitter RvT Stadspromotie Enschede; Voorzitter RvT Hogeschool Edith Stein/Onderwijscentrum Twente. Kerncommissie: Geen. Professionele achtergrond: Directeur bouw- en Ontwikkelingsprojecten. Expertise: Advies/beleidsondersteuning op het gebied van Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw, Onderwijs, Zorg en Cultuur. Aandachtsgebieden in RvC: Geen specifiek aandachtsgebied.

Datum 1e benoeming: 20-07-2007 Datum 1e herbenoeming: 01-09-2008 Mogelijke 2e herbenoeming: 2011 Aftredend, niet herkiesbaar: 2014

18 / 170

Naam

Functie

Benoeming

Mevrouw drs. E. Reinders (25-04-1950)

Hoofdfunctie: vice-voorzitter. Kerncommissie: Voorzitter Remuneratiecommissie. Professionele achtergrond: - Senior adviseur M3V adviespartners Programmamanagement Twente School of Education Voorheen Voortgezet onderwijs. Expertise: Voortgezet Onderwijs; Coaching & Mediation; Onderwijshuisvesting. Aandachtsgebieden in RvC: Geen specifiek aandachtsgebied.

Datum 1e benoeming bij rechtsvoorganger: 1-4-2004. Datum 1e benoeming Domijn: 20-07-2007 Mogelijke datum 1e herbenoeming: 2010 Mogelijke datum 2e herbenoeming: 2013 Aftredend, niet herkiesbaar: 2016

Naam

Functie

Benoeming

De heer ing. J.B.H. Dercksen (10-07-1944)

Hoofdfunctie: lid. Nevenfunctie(s): Geen Kerncommissie: Lid Remuneratie Commissie Professionele achtergrond: Vastgoed. Expertise: Projectmanagement Vastgoed. Aandachtsgebieden in RvC: Geen specifiek aandachtsgebied.

Datum 1e benoeming bij rechtsvoorganger: 15-1-2004 Datum 1e benoeming Domijn: 20-07-2007 Datum 1e herbenoeming: 01-09-2008 Mogelijke datum 2e herbenoeming: 2011 Aftredend, niet herkiesbaar: 2014

Naam

Functie

Benoeming

De heer W.T.A. Dellepoort (03-08-1947)

Hoofdfunctie: lid Nevenfuncties: Voorzitter RvT van Zinzia Zorggroep Renkum; Lid RvT van J.P. van den Bent Stichting Deventer; Voorzitter bestuur stichting Stadsfeest Doetinchem. Kerncommissie: Lid remuneratiecommissie. Professionele achtergrond: Directeur Patiëntenzorg Slingeland Ziekenhuis Doetinchem. Expertise: Gezondheidszorg; Operationeel management; Human resource management. Aandachtsgebieden in RvC: Geen specifiek aandachtsgebied.

Datum 1e benoeming: 20-07-2007 Datum 1e herbenoeming: 2009 Mogelijke datum 2e herbenoeming: 2012 Aftredend, niet herkiesbaar: 2015

19 / 170

Naam

Functie

Benoeming

De heer drs. G.D. Johanns (08-06-1946)

Hoofdfunctie: lid. Nevenfuncties: Voorzitter gemeentelijke rekenkamers van Groningen, Zandvoort, Dalfsen/Ommen/ Staphorst; Lid Raad van Toezicht Openbare Bibliotheek Enschede; Gastdocent Hogeschool van Amsterdam. Kerncommissie: Lid auditcommissie. Professionele achtergrond: Econoom/rijksambtenaar. Expertise: Strategie ontwikkeling, besluitvorming en implementatie; Financieel beleid en management; Sociaal beleid; Governance. Aandachtsgebieden in RvC: Geen specifiek aandachtsgebied.

Datum 1e benoeming bij rechtsvoorganger: 01-09-2006 Datum 1e benoeming Domijn: 20-07-2007 Datum 1e herbenoeming: 2008; Mogelijke datum 2e herbenoeming: 2011. Aftredend, niet herkiesbaar: 2014

Naam

Functie

Benoeming

De heer drs. A.N. Kreuwel RA (21-06-1966)

Hoofdfunctie: lid. Nevenfuncties: Lid Raad van Toezicht Bruggerbosch Enschede; Bestuurder/penningmeester Stichting Trombosedienst Hengelo; Lid/wnd.voorzitter WMO-raad Gemeente Dinkelland; Bestuurder The Lower Study. Kerncommissie: Voorzitter auditcommissie. Professionele achtergrond: Controller/adviseur Ziekenhuisgroep Twente, Almelo/Hengelo. Expertise: Maatschappelijk ondernemen; Financial en management controlling. Aandachtsgebieden in RvC: Geen specifiek aandachtsgebied.

Datum 1e benoeming: 20-07-2007 Mogelijke datum 1e herbenoeming: 2010 Mogelijke datum 2e herbenoeming: 2013 Aftredend, niet herkiesbaar: 2016

20 / 170

Naam

Functie

Benoeming

De heer drs. J. Niemans (30-04-1950)

Hoofdfunctie: lid Nevenfuncties: Penningmeester Diakonie Hervormde Gemeente Haaksbergen-Buurse; Penningmeester Stichting Zorgplein Haaksbergen; Secretaris Hedwig Carolina Stichting in Leeuwarden; Lid Identiteitscommissie Het Assink Lyceum. Kerncommissie: Lid Audit Commissie. Professionele achtergrond: Financieel adviseur; Oud-partner Ernst&Young Belastingadviseurs. Expertise: Belastingen en Financiën. Aandachtsgebieden in RvC: Deelnemingen.

Datum 1e benoeming bij rechtsvoorgangers: 1-12-1999

4.3

Datum 1e benoeming Domijn: 20-07-2007 Datum 1e herbenoeming: 2009 Aftredend: 30-6-2011

Werkwijze

De vergaderfrequentie van de Raad van Commissarissen is vastgesteld op vier keer per jaar. In 2009 is vier keer regulier vergaderd. Daarnaast heeft de Raad van Commissarissen aan het einde van het jaar 2009 nog een dag vergaderd over de thema’s governance (zelfevaluatie RvC, de relatie naar stakeholders, integriteit, beoordeling en bezoldiging bestuur), de profilering van Domijn in haar werkgebied, in de regio en op landelijk niveau, de toekomst van de corporatieafdeling (de consequenties van de 12 juni brief van minister Van der Laan, de mogelijke uitkomsten van de ambtelijke werkgroep Wonen in het kader van de effecten van de economische crisis). In juni is de accountant aanwezig geweest bij de vergadering van de RvC om toelichting te geven op het jaarverslag. In december 2008 is de accountant aanwezig geweest bij de vergadering van de RvC om een toelichting te geven op de managementletter. De externe accountant is belast met de controle van de jaarrekening. Uit die controle volgen rapportages (managementletters en jaarrekeningrapporten). De bevindingen van de accountant met betrekking tot de jaarrekening worden door de accountant aan de Raad van Commissarissen gerapporteerd. De voortgang van de verbeteringen naar aanleiding van de bevindingen in de managementletters is een onderdeel van de kwartaalrapportages van de organisatie aan de Raad van Commissarissen. De externe accountant wordt door de Raad van Commissarissen benoemd. Benoeming van de huidige accountant heeft plaats gevonden in 2008 voor een periode van vier jaar. Beoordeling van de accountant vindt ieder jaar plaats. De Raad van Commissarissen is van oordeel dat na een periode van 4 jaar er te allen tijde een andere accountant moet worden benoemd. De opdrachtverstrekking aan de externe accountant gebeurt door de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen van Domijn kent een auditcommissie en een remuneratiecommissie. In de tabel op de vorige bladzijde is te zien wie zitting hebben in deze commissies. Eén lid van de Raad van Commissarissen is door de Raad gevraagd voorbereidende werkzaamheden te verrichten met betrekking tot het kunnen uitoefenen van goed en adequaat toezicht op de deelnemingen van Domijn.

4.3.1 De remuneratiecommissie De remuneratiecommissie van Domijn heeft tot taak voorbereidende werkzaamheden te verrichten die tot voorstellen moet leiden aan de Raad van Commissarissen ten aanzien van: De beoordeling van het bestuur De bezoldiging van het bestuur De evaluatie van de Raad van Commissarissen De voorbereidingen ten aanzien van visitatie De governance De wijze waarop Domijn integriteit inbedt in haar organisatie.

21 / 170

In 2009 is de beoordeling van het bestuur voorbereid door de remuneratiecommissie. In december heeft de voltallige Raad van Commissarissen het bestuur beoordeeld. Los van de beoordeling van de bestuurder en op aangeven van deze heeft de remuneratiecommissie aan de Raad van Commissarissen voorgesteld het salaris van de bestuurder per 1 januari 2010 niet te verhogen. Motieven hiervoor zijn gelegen in de discussie over de hoogte van salarissen van bestuurders onder andere binnen de corporatiesector. De Raad van Commissarissen van Domijn heeft dit voorstel overgenomen. In 2009 zijn door de remuneratiecommissie voorstellen gedaan voor een systeem van evaluatie van de Raad van Commissarissen. Deze voorstellen zijn door de Raad van Commissarissen overgenomen. De volgende afspraken zijn gemaakt: ieder jaar vindt een evaluatie plaats van de Raad van Commissarissen. Eens in de drie jaar vindt een zogenaamde grondige evaluatie plaats waarbij een externe adviseur wordt ingeschakeld om het proces van evaluatie zorgvuldig te begeleiden en er zal zowel sprake zijn van een collectieve evaluatie (het functioneren van de Raad als geheel) als van een individuele evaluatie. In het voorjaar van 2010 vindt deze zogenaamde grondige evaluatie voor de eerste keer plaats. De Raad van Commissarissen heeft op basis van de adviezen van de remuneratiecommissie in 2009 de volgende besluiten genomen: • Akkoord met de opzet en systematiek van evaluatie en beoordeling van de bestuurder. • Akkoord met de opzet en systematiek van de evaluatie van het functioneren van de Raad van Commissarissen. • Akkoord met de bezoldiging van de bestuurder in 2010 (nullijn) • Akkoord te gaan met de gedragscode voor medewerkers van woningcorporatie Domijn • Kennis te nemen van het gewijzigde (lees versoberde) beloningsbeleid binnen Domijn

4.3.2 De auditcommissie De auditcommissie vergaderde in 2009 zes keer. De Raad van Commissarissen heeft op basis van de adviezen van de auditcommissie in 2009 de volgende besluiten genomen: Vaststellen van het jaarverslag 2008; Vaststellen van de begroting 2010; Vaststellen van het treasuryjaarplan 2010; en verder ter kennis genomen: de kwartaalrapportages en de managementletter.

4.4

Inhoudelijk toezicht

De Raad van Commissarissen toetst jaarlijks, aan de hand van het strategisch plan, de jaarplannen en (meerjaren-)begroting van Domijn, het te voeren financiële, maatschappelijke en het volkshuisvestelijk beleid voor het jaar. De meerjarenbegroting voor 2010 is door de RvC vastgesteld. Het bestuur houdt de Raad van Commissarissen door middel van periodieke verslaglegging (kwartaalrapportages) op de hoogte van de stand van zaken en de voortgang van de organisatie. Hierin wordt ook verantwoording afgelegd over de ontwikkelingen ten aanzien van de maatschappelijke en volkshuisvestelijke functie van de woningcorporatie. In 2009 is de wijze van informatievoorziening vanuit de organisatie naar de Raad van Commissarissen geëvalueerd en onder andere naar aanleiding daarvan verder verbeterd. Het toezicht op de strategieontwikkeling van Domijn en de wijze waarop daaraan uitvoering wordt gegeven heeft plaatsgevonden door middel van gesprekken met de bestuurder en gesprekken met de Ondernemingsraad van Domijn. Daarnaast heeft de Raad van Commissarissen aan het einde van het jaar 2009 een dag uitgetrokken om aandacht te besteden aan strategische issues en governance. Tijdens deze dag is expliciet gesproken over de profilering van Domijn (back to basic, oog voor de doelgroep, lean and mean, dak- en thuislozen, kwetsbare groepen), de relatie naar stakeholders zowel op het niveau van de organisatie, de directie als de Raad van Commissarissen, de evaluatie van de Raad van Commissarissen, de wijze waarop integriteit verder in de organisatie kan worden “ingebed” enz. Verder is tijdens deze dag aandacht besteed aan de ontwikkeling van de organisatie en is vastgesteld dat het strategisch plan 2009 – 2012 nog actueel is en niet behoeft te worden herzien. Op deze dag is ook ruim aandacht besteed aan externe ontwikkelingen, de voorstellen van de minister om het stelsel te wijzigen (brief van 12 juni) en de mogelijke ontwikkelingen naar aanleiding van de economische crisis en de wijze waarop Domijn zich hier op kan voorbereiden.

22 / 170

4.4.1 Besluiten In 2009 zijn de volgende besluiten genomen door de RvC: • Strategisch plan 2009-2012 is nog actueel en leidend voor de organisatie; • Akkoord met de liquidatie van de stichting Woongroep Twente; • Akkoord met de liquidatie van de BV Vastgoedbedrijf Woongroep Twente; • Akkoord met het overnemen van de aandelen van de BV Backofficebedrijf Woongroep Twente van Woningcorporatie WBO door Domijn waardoor Domijn 100% eigenaar wordt van deze BV; • Het omzetten van de BV Backofficebedrijf Twente naar een BV voor ICT diensten ten behoeve van Domijn en Woningcorporatie WBO en de daarmee samenhangende wijziging van statuten; • Visitatie van Domijn in 2010; • Instemming met het treasuryjaarplan 2009; • Inschakelen externe adviseur voor de evaluatie van het functioneren van de Raad van Commissarissen in het voorjaar van 2010; • Oprichting van de VOF Gezondheid, Onderwijs Sport (GOS) ten behoeve van de ontwikkeling en exploitatie van vastgoed in de Grolsch Veste samen met woningcorporatie De Woonplaats; • Begroting 2010; • De doelstellingen voor 2010; • Treasuryjaarplan 2010; • Jaarverslag en jaarrekening 2008; • Dechargeverlening bestuur over 2008; • Herbenoeming van de heren Niemans en Dellepoort als lid van de Raad van Commissarissen; • Bezoldiging bestuur in 2010; • Beoordeling bestuur over 2009; • Geen verhoging vergoeding leden van de Raad van Commissarissen over 2010. Verder zijn onder andere de volgende onderwerpen aan de orde geweest in de vergaderingen van de RvC: • Kwartaalrapportages; • Managementletter; • De prestaties van de entiteiten waarin Domijn een belang heeft (deelnemingen); • Het financieel beleid van Domijn; • Terugkoppeling van de gesprekken met de Ondernemingsraad van Domijn; • De wijze waarop de Raad van Commissarissen zichtbaar is binnen de organisatie; • Het stakeholdersbeleid van Domijn; • De brief van minister van der Laan (d.d. 12 juni 2009); • De ontwikkelingen binnen de branche en de brancheorganisatie; • Het beloningsbeleid binnen Domijn; • Het verkoopbeleid; • Het strategisch vastgoedbeleid; • Het gebiedsgerichte werken; • Het sociale gezicht van Domijn; • De uitkomsten van verschillende benchmarks waaronder Aedex/IPD; • De nevenfuncties van leden van het personeel; • De wijze waarop integriteit binnen Domijn is ingebed en het beleid daaromtrent is vormgegeven; • Het reglement procuratie en mandatering.

4.4.2 Financiële risicobeheersing De uitgangspunten voor risicobeheer van Domijn zijn neergelegd in het financieel beleid van Domijn. Hierin zijn normen vastgesteld met betrekking tot een aantal financiële kengetallen en zijn normen gesteld voor het (minimale) rendement op vastgoed. Per kwartaal wordt over de financiële kengetallen gerapporteerd in de kwartaalrapportages. Het financieel beleid wordt vertaald in de begroting en de meerjarenbegroting. Daarnaast wordt in het treasurystatuut bepaald op welke wijze Domijn in haar liquiditeiten voorziet en welk financieel instrumentarium daarvoor gebruikt wordt. Jaarlijks wordt een treasuryjaarplan opgesteld waarin tevens het jaarplan van het voorafgaande jaar wordt geëvalueerd. Dit jaarplan wordt evenals de begroting ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Commissarissen. Domijn kent een treasurycommissie die bestaat uit de bestuurder van Domijn, de manager financiën en een senior adviseur financiën, indien nodig aangevuld met een externe adviseur.

23 / 170

Alle voorstellen die moeten leiden tot besluiten door de directie zijn voorzien van een financiële paragraaf. Wanneer het besluiten betreft ten aanzien van vastgoed worden ook rendementspercentages in de voorstellen verwoord. Uiteraard kan de directie gemotiveerd afwijken van de (minimale) normen voor rendement op vastgoed.

4.4.3 Interne risicobeheersing en controlesystemen De operationele en financiële doelstellingen van Domijn worden neergelegd in de jaarplannen, de financiële meerjarenbegroting en het treasuryjaarplan. Het bestuur bepaalt het kader en de voornaamste doelstellingen van de begroting. De begroting wordt vervolgens ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Commissarissen. De doelstellingen van Domijn zijn erop gericht om optimaal maatschappelijk rendement te behalen, onder de randvoorwaarde van financiële continuïteit. De voornaamste risicogebieden treasury en projectontwikkeling worden daarbij ondersteund door afzonderlijke beheersingsinstrumenten. Voor het boekjaar 2009 was er nog geen integraal risicomanagement. Voor het boekjaar 2009 is gewerkt met de bestaande “platte” (ad hoc) vorm van risicomanagement. Dit omvat: het in beeld brengen en verantwoord omgaan met risico’s aan de hand van actualisaties van processen en procesbeschrijvingen. Het invoeren van verbetervoorstellen naar aanleiding van de interne audits. In 2009 heeft Domijn een aanvang genomen met het introduceren en implementeren van integraal risico beleid. De implementatie wordt in 2010 afgerond en moet leiden tot de vaststelling van een risicoprofiel, het leren benoemen van risico’s en het doen van voorstellen ten aanzien van de beheersing van deze risico’s. Deze aanpak en invoering van integraal risicomanagement is besproken in de auditcommissie en in de Raad van Commissarissen. De afdeling Control van Domijn voert jaarlijks een zestal audits uit. De verbetervoorstellen naar aanleiding van de interne audits worden besproken met de verschillende managers en teamleiders zodanig dat de voorstellen kunnen worden geïmplementeerd. Naar het oordeel van de Raad van Commissarissen kunnen de interne risicobeheersingsystemen en de controlesystemen als voldoende worden beoordeeld. Hierbij wordt nadrukkelijk aangetekend, mede op basis van de bevindingen van de accountant in de managementletter, dat de organisatie zich verder kan en moet verbeteren. In 2010 wordt binnen de organisatie nadrukkelijk aandacht besteed aan het integriteitbeleid. Het onderzoek van het Centraal Fonds dat in 2009 is uitgevoerd wordt hierbij als leidraad gebruikt. Te denken valt bijvoorbeeld aan het maken van richtlijnen omtrent het voorleggen van investeringsvoorstellen van het bestuur aan de Raad van Commissarissen.

4.4.4 Toezicht op verbindingen/nevenstructuren De RvC wordt door het bestuur van Domijn en door middel van de kwartaalrapportages op de hoogte gehouden van ontwikkelingen en de stand van zaken betreffende de verbindingen en nevenstructuren bij Woningstichting Domijn. In 2008 heeft de heer Niemans als commissaris het specifieke aandachtsgebied ‘deelnemingen’ toegewezen gekregen.

4.5

Professionalisering Governance

In deze paragraaf komen de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de Raad van Commissarissen en de Governance Code aan de orde.

4.5.1 Verantwoordelijkheden en bevoegdheden De RvC van Domijn telt zeven leden. Drie van hen zijn benoemd op voordracht van de huurderbelangenvereniging en waren reeds lid van een van de RvC’s van de voormalige fusiepartners. De overige vier commissarissen zijn via een externe procedure geworven. De verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de RvC zijn vastgelegd in de statuten en het Reglement van de RvC. In 2008 is dit reglement vastgesteld. De verantwoordelijkheden van de bestuurder zijn vastgelegd in de statuten van Domijn en in het bestuursstatuut.

4.5.2 Tegenstrijdige belangen De Raad van Commissarissen verklaart dat zich in 2009 geen transacties met tegenstrijdige belangen met leden van de raad hebben voorgedaan. Hieruit blijkt de onafhankelijkheid van de leden van de raad.

24 / 170

4.5.3 Visitatie In 2009 is besloten om in 2010 de officiële visitatie uit te voeren. In 2009 is hiervoor één van de gecertificeerde bureaus gecontracteerd.

4.5.4 Ontwikkelingen in de branche De RvC blijft op de hoogte van de ontwikkelingen in de branche door de informatieverstrekking van de bestuurder, door deelname aan congressen en door het lidmaatschap van de vereniging Toezichthouders Woningcorporaties. Ook volgt de RvC de ontwikkelingen in de branche nauwlettend, door de CFV-rapportages, Aedes-documentatie, VROM-informatie en VTW-informatie.

4.5.5 Governance Code De Raad van Commissarissen en het bestuur onderschrijven de Governance Code en de AedesCode, hierna te noemen: ‘de Code’. Alle principes en ‘best practice’ bepalingen uit de Code worden door de Raad van Commissarissen en de directieraad van Domijn onderschreven. Op • • • •

dit moment zijn er geen afwijkingen van de Governance Code. De volgende zaken zijn uitgewerkt: De beslissingsbevoegdheden zijn statutair geregeld; In het volkshuisvestingsjaarverslag worden diverse zaken transparant gemaakt conform de Code; Conform de code zijn de reglementen, jaarverslagen en andere documenten beschikbaar op internet; Diverse reglementen zijn aanwezig.

4.6

Verantwoording aan belanghouders

Eén van de doelen zoals genoemd in het strategisch plan 2009-2012 betreft het structureel invulling geven aan het overleg met de stakeholders van Domijn. In 2010 wordt het beleid hieromtrent vastgesteld. Voor wat betreft de contacten van de bestuurder en de organisatie met belanghouders verwijzen we naar hoofdstuk 9. In dit hoofdstuk gaan we nader in op de horizontale verantwoording en de horizontale dialoog, maar ook op de wijze waarop deze dialoog wordt gewaarborgd. In het jaarverslag over 2008 is een bijeenkomst tussen de Raad van Commissarissen van Domijn en stakeholders van Domijn aangekondigd. Deze heeft niet plaats gevonden. De reden hiervoor is de opvatting van Raad van Commissarissen en bestuur dat het beleid ten aanzien van stakeholders eerst goed dient te zijn geformuleerd en uitgewerkt. De Raad van Commissarissen geeft zichzelf hierin een belangrijke rol. In 2009 heeft de Raad van Commissarissen in wisselende samenstelling diverse gesprekken gevoerd met de Ondernemingsraad van Domijn. De Raad van Commissarissen heeft een aantal gesprekken gevoerd met het bestuur van de Huurderskoepel van Domijn.

4.7

Integriteit

Voor alle medewerkers van Domijn is een gedragscode van toepassing én een regeling voor nevenwerkzaamheden. De gedragscode omvat tevens een klokkenluidersregeling. De onafhankelijkheid van de leden van de RvC is gewaarborgd conform de gedragscode van Domijn. In 2010 wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan het thema integriteit binnen de organisatie van Domijn. Belangrijk is dat integriteit een “intrinsiek” onderdeel van de organisatie wordt waarbij het te allen tijde onderwerp van gesprek kan en moet zijn. Uiteraard wordt het beleid ten aanzien van integriteit geformuleerd en nader uitgewerkt. Daarbij komt nadrukkelijk de rol die de Raad van Commissarissen ten aanzien van dit thema moet vervullen aan de orde. Er heeft in 2009 geen transactie plaatsgevonden waarbij tegenstrijdige belangen van het bestuur en/of RvC hebben gespeeld, die van materiële betekenis waren voor de corporatie en de leden van het bestuur en/of commissarissen.

4.8

Verantwoording beleid rondom de bestuurdersbeloning: remuneratierapport

Onderstaand staan de kaders in hoofdlijnen beschreven, die hebben geleid tot een verantwoorde salarisindeling van de bestuurder van Domijn. Conform de Code is de bestuurder (de heer Salverda) door de Raad van Commissarissen benoemd voor een periode van vier jaar. Aan het eind van iedere ‘ambtstermijn’ beoordeelt de RvC of het gerechtvaardigd is, deze periode met nogmaals vier jaar te verlengen. Los van de benoeming tot bestuurder heeft de heer J. Salverda een arbeidscontract voor onbepaalde tijd bij Domijn.

25 / 170

De salarisindeling van de bestuurder is gebaseerd op het advies van de Commissie Izeboud. Daarin is uitgegaan van 90% TVI (Totaal Vast Inkomen) en 10% variabel inkomen. Met ingang van 2009 ontvangt de bestuurder een vast salaris en geen variabele beloning meer. Dit wijkt af van de Izeboudsystematiek. De reden van deze afwijking is dat de bestuurder en de Raad van Commissarissen van mening zijn dat een variabele beloning niet past bij een maatschappelijke organisatie en men wil voorkomen dat een te grote focus op de korte termijn doelstellingen ontstaat. De consequentie hiervan is dat met ingang van 1 januari 2009 het vaste inkomen en het variabele inkomen is samengevoegd (Total Cash); de bestuurder ontvangt daarmee een 100% vast salaris. Dit betekent niet dat er geen beoordeling plaatsvindt, maar aan de beoordeling is alleen de loonsverhoging gekoppeld en geen bonus dan wel variabele beloning. Het vaste bruto maandsalaris exclusief vakantiegeld van de bestuurder is met ingang van 1 januari 2009 conform bovengenoemde systematiek vastgesteld op € 11.985,- (functiegroep G). Naast de ingrediënten voor de salarisinschaling (primaire arbeidsvoorwaarden) zijn de volgende secundaire arbeidsvoorwaarden van toepassing voor de heer Salverda. De bestuurder kan beschikken over een auto ter waarde van € 45.000,- exclusief BTW. De CAO is niet op de bestuurder van toepassing. Doorgroei in schaal G van de commissie Izeboud is mogelijk als de heer Salverda zich verder ontwikkelt en indien de organisatie zich ontwikkelt tot een organisatie die een waardevolle betekenis heeft in de (Twentse) samenleving. Elk jaar worden de doelstellingen die hieromtrent zijn vastgesteld geëvalueerd en op basis van deze evaluatie wordt besloten of er wel of geen periodieke verhoging wordt toegekend. Er zijn geen afspraken gemaakt over eventuele vervroegde uittreding. Evenmin zijn er afspraken gemaakt over een beëindigingregeling. De opzegtermijn is conform de CAO woondiensten. De bestuurdersbeloning voor de heer Salverda is in onderstaande tabel weergegeven. Dit zoals de Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens (WOPT) ook voorschrijft: Tabel 2 bestuurdersbeloning Totaal vast inkomen

Variabel inkomen

Bijtelling auto

Vergoeding/ inhouding

Totaal belastbaar inkomen

Pensioen kosten

Uitkering bij beëindiging dienstverband

Totaal

€ 151.653

n.v.t.

€ 11.060

€ -11.784

€ 150.929

€ 52.334

n.v.t.

€ 203.263

Verder bedraagt de werkgeverslast voor de sociale lasten € 8.578,--. De totale pensioenkosten bestaan uit een werkgeversdeel (€ 39.324,--) en een werknemersdeel (€ 13.010,--).

4.9

Verantwoording beleid rondom commissarissen honorering

In onderstaande tabel worden de vergoedingen aan de Raad van Commissarissen gepresenteerd. De bezoldiging is afgestemd op de adviezen die daaromtrent worden gegeven door de Vereniging van Toezichthouders woningcorporaties. De onkosten van de commissarissen bestaan in hoge mate uit de onkosten gemoeid met het bezoek aan een training dan wel een seminar en de reiskosten die worden gemaakt. Tabel 3 Overzicht vergoedingen Raad van Commissarissen 2009 Commissaris

Honorering (incl. onkosten)

A. Peters (vz)

€12.360

J. Dercksen

€ 9.270

J. Niemans

€ 9.270

E. Reinders

€ 9.270

G. Johanns

€ 9.270

B. Kreuwel

€ 9.270

W. Dellepoort

€ 9.270

Onkosten RvC Totaal

€ 8.628 € 76.608

De Raad van Commissarissen Enschede, 31 mei 2010

A. Peters, voorzitter

26 / 170

5.

Verhuur van woningen

Domijn is met vestigingen in Losser, Haaksbergen en Enschede een grote speler op de Twentse woningmarkt. Het totale bezit bestaat uit ruim 15.000 verhuureenheden. Dit hoofdstuk behandelt diverse aspecten van de verhuur en daarmee de huisvesting van de primaire doelgroep.

5.1

Huisvesting primaire doelgroep

Domijn streeft ernaar het woningaanbod en de vraag met elkaar in overeenstemming te brengen. Keuzevrijheid voor de klant staat hierbij centraal. De belangrijkste taak van een woningcorporatie is de huisvesting van de primaire doelgroep: de mensen die om verschillende redenen niet zelf in hun woonbehoefte kunnen voorzien. De vestigingen verhuurden in 2009 minder woningen dan in 2008.

5.2

Huidige verhuursystematiek

In 2009 is middels het aanbodmodel “Domijnsleutel” de verhuursystematiek voor Losser, Haaksbergen en Enschede gelijkgesteld. Via Domijnsleutel vindt woningtoewijzing plaats door loting. Enschede werkte al met deze wijze van woningwijzing. Voor ingeschreven woningzoekenden in Losser en Haaksbergen is na overleg met de huurdersorganisaties een overgangsregeling ingesteld.

5.3 Verhuringen & Woningzoekenden Deze paragraaf geeft het aantal woningzoekenden en het aantal verhuringen weer. Deze cijfers worden vergeleken met de cijfers van 2008.

5.3.1 Verhuringen woningen Enschede, Haaksbergen en Losser Tabel 1 Verhuringen woningen Enschede Jaar

Aantal woningen

Aantal verhuringen

2008

11.079

1.733

2009

11.193

1.388

In Enschede zijn er in 2009 minder verhuringen geweest t.o.v. 2008. Tabel 2 Verhuringen woningen Haaksbergen Jaar

Aantal woningen

Aantal verhuringen

2008

2.341*

138

2009

2.319

174

* Van de 2.341 woningen zijn er 24 niet in eigendom, maar in het beheer van Domijn. In Haaksbergen zijn 174 woningen aan een nieuwe huurder verhuurd. Naast woningen verhuurt Haaksbergen 57 overige objecten, waaronder garages, parkeerplaatsen en twee kleinschalig beschermde woonvormen, die onderdak biedt aan 40 ouderen met een psychische stoornis. Tabel 3 Verhuringen woningen Losser Jaar

Aantal woningen

Aantal verhuringen

2008

1.976

247

2009

1.963

179

5.3.2 Gemiddelde reacties Enschede, Haaksbergen en Losser Tabel 4 Gemiddelde reacties Haaksbergen Jaar

Woningzoekenden

Reguliere verhuringen

Reacties

Reactiegraad

2008

15.521

1.741

182.874

105,0

2009

5.249*

1.741

189.930

109,1

* Dit zijn de actief woningzoekenden per 31 december 2009. Vanaf 18 mei 2009 heeft Domijn de Domijnsleutel ingevoerd voor Enschede, Haaksbergen en Losser. Deze woningzoekenden hebben vanaf 18 mei 2009 minimaal 1 keer gereageerd op een woning. In 2009 hebben in totaal 20492 woningzoekenden zich ingeschreven of zich geheractiveerd bij Domijn.

27 / 170

5.3.3 Aanhangsel E In bijlagen 2a t/m 2c zijn de overzichten Aanhangsel E voor de vestigingen Losser, Haaksbergen en Enschede te vinden. In dit aanhangsel zijn de toewijzingen over 2009 ingedeeld naar gezinsgrootte, leeftijd, inkomen en huurklasse.

5.4

Bijzondere aandachtsgroepen

Buiten de reguliere verhuur om besteedt Domijn extra aandacht aan bijzondere aandachtsgroepen. In onderling overleg met de collega-corporaties zijn er met deze partijen afspraken gemaakt over de wijze van aanbieden van woonruimten, aantallen woonruimten en de wijze van begeleiding. Gehandicapten Domijn heeft met de diverse lokale gemeenten een afspraak gemaakt over woningtoewijzing bij inwoners met een medische indicatie. De afspraak houdt in dat deze mensen, door tussenkomst van de gemeente, worden geplaatst in woningen die hiervoor zijn aangewezen. Deze woningen zijn aangepast aan de handicap van deze klanten, zodat zelfstandig wonen mogelijk blijft en/of wordt verlicht. Domijn heeft in totaal 349 woningen gelabeld voor toewijzing bij medische indicatie. Namelijk; 323 woningen in Enschede, 10 in Haaksbergen en 16 in Losser. Urgenten Op 19 mei 2009 heeft de directie van Domijn het nieuwe urgentiebeleid vastgesteld. Sinds die tijd hanteert Domijn vijf voorrangscategorieën. Voorrang kan verleend worden op basis van: 1. sloop, renovatie en/of herstructurering (bedrijfsbelang) 2. sociale argumentatie 3. afspraken gemaakt met Huurdersbelangenvereniging Losser (HBVL) en Huurdersvereniging Haaksbergen bij introductie van Domijnsleutel (overgangsregeling) 4. medische argumentatie 5. afspraken voortvloeiend uit convenanten De categorieën 1,2 en 3 zijn binnen Domijnsleutel opgenomen, waarbij categorie 1 de hoogste prioriteit krijgt en 3 de laagste. Voorrangscategorieën 4 en 5 worden buiten Domijnsleutel gehouden, omdat Domijn voorafgaande aan de loting bepaalt welke woningen aan wie worden toegewezen. Dit gebeurt al dan niet in overleg met instanties, gemeenten etc. Tabel 5 Aantal urgenties 2009 Aantal urgentie aanvragen

Toewijzing urgentie aanvragen

In % t.o.v. alle aanvragen

Afwijzing urgentie aanvragen

In % t.o.v. alle aanvragen

145

14

9,6%

131

90,4%

Project instroom nieuwkomers Ondanks het feit dat Domijn de opvatting heeft dat mensen in Nederland mogen wonen waar ze willen, is Domijn samen met collega-corporaties en de gemeente Enschede voor de periode van een jaar gestart met een project om instromers van buiten Enschede, afhankelijk van een uitkering via het Werkplein, te verplichten om mee te werken aan alle verplichtingen die hen op grond van de Wet Werk en Bijstand wordt opgelegd. Zo wordt de kans op een reguliere baan voor deze groep mensen vergroot. Als mensen deze verplichting niet aan willen gaan, wordt hen geen uitkering verstrekt en dus ook geen huisvesting. In 2009 hebben zich 337 personen, die aanspraak maken op een uitkering in het kader van de Wet Werk en Bijstand (hierna te noemen: WWB), op de site van de woningbouwcorporaties gemeld voor huisvesting in Enschede en zijn vervolgens doorverwezen naar de gemeente (Dienst Maatschappelijk Ontwikkeling, hierna te noemen: DMO/Het Werkplein). Hiervan hebben 88 personen bij de gemeente een verklaring ondertekend, waarin zij aangeven te zullen voldoen aan de verplichtingen in het kader van de WWB. De overige 249 personen hebben geen verklaring ondertekend. Zij zijn niet verschenen op de afspraak bij DMO/Werkplein, hebben zich afgemeld of na gesprek toch afgezien van huisvesting in Enschede vanwege studie, te volgen traject of familie omstandigheden. Inmiddels hebben 44 personen een woning in Enschede betrokken, waarvan 18 personen een woning van Domijn hebben gehuurd. De overige personen hebben een woning van collega corporaties of particulieren gehuurd. Allen

28 / 170

bevinden zich in een traject bij Workstep Diagnose, Workstep Inburgering, ROC-alfabetisering, krijgen individuele begeleiding door werkcoaches of staan ingepland voor re-integratiegesprekken met de consulent c.q. werkcoach. Protocol Woonoverlast Om de problematiek met betrekking tot de woonoverlast in Enschede beheersbaar te maken, is samen met politie, justitie, gemeente Enschede, Woningstichting de Woonplaats en Woningstichting Ons huis in 2005 ‘het protocol woonoverlast’ getekend. Door meer en beter met elkaar samen te werken ontstaat er een breed netwerk om de problematiek van woonoverlast in te kaderen. Tijdens de ontwikkeling van het protocol kwamen partijen tot de conclusie dat het realiseren van een bijzondere woonvoorziening (Skeefhoes) in Enschede noodzakelijk is. Deze voorzieningen zijn bedoeld voor een bijzonder kleine groep probleemveroorzakers, die niet te handhaven zijn in een normale woonsituatie. Bij deze groep heeft elke vorm van bemiddeling, hulpverlening, het stellen van sancties en eventuele herhuisvesting vooralsnog geen of onvoldoende resultaat opgeleverd. In 2006 zijn de locaties aangewezen. De feitelijke invulling van het Skeefhoes loopt achter bij de verwachtingen. Domijn heeft geen Skeefhoes in beheer. Seniorenlabel Senioren worden door Domijn als een specifieke doelgroep aangemerkt. In totaal heeft Domijn Enschede 2.891 woningen gelabeld voor senioren. Namelijk; 1799 woningen in Enschede, 632 in Haaksbergen en 460 in Losser. Bij loting geldt dat deze woningen alleen worden toegewezen aan kandidaten van 50 jaar of ouder.

5.5 Huurachterstanden In onderstaande tabel zijn de huurachterstanden per vestiging, peildatum 31 december 2009, weergegeven, aangevuld met het aantal klanten met huurachterstand. Tabel 6 Huurachterstand op 31 december 2009 Vestiging

Huurachterstand in €

Huurachterstand in % bruto jaarhuur

Aantal klanten huurachterstand

Losser

45.187

0,42%

85

Haaksbergen

66.756

0,48%

125

Enschede

1.447.211

2,28%

1.821

Elke vestiging laat een daling zien t.o.v. 2008. Dit komt met name door de persoonlijke benadering van klanten op dit terrein. Er worden veel klanten thuisbezocht en goede betaalafspraken gemaakt. Het percentage automatische incasso’s bedraagt inmiddels ruim 81%. Samenwerking binnen Domijn en met instanties als de Stadsbank Oost Nederland en de Dienst Maatschappelijk Ontwikkeling (DMO) leveren goede resultaten op. Klanten worden sneller geholpen zodat de schulden beheersbaar blijven.

5.6 Aanzeggingen & Ontruimingen Helaas heeft Domijn in 2009 huisuitzettingen niet kunnen voorkomen. In tabel 7 is af te lezen hoeveel aanzeggingen er zijn uitgegaan en tot hoeveel uitzettingen op basis van huurschuld dit heeft geleid. Tabel 7 Aanzeggingen & Ontruimingen in 2009 Vestiging

Aantal aanzeggingen

Totaal aantal ontruimingen

Ontruimingen i.v.m. huurachterstand 2

Losser

41

2

Haaksbergen

19

3

3

Enschede

187

51

51

Daarnaast zijn met tussenkomst van de deurwaarder 5 garages ontruimd. Voorkomen ontruiming Met alle klanten van Domijn die een ontruimingsaanzegging hebben ontvangen wordt contact gezocht. Dit gebeurt telefonisch, schriftelijk maar veelal door huisbezoeken. De combinatie van deze drie contactmomenten heeft mede geleid tot een daling van het aantal ontruimingen van 23% t.o.v. 2008.

29 / 170

5.7 Huuropzeggingen Het aantal huuropzeggingen in 2009 is lager dan in 2008. Tabel 8 geeft de aantallen per vestiging weer, voorzien van de mutatiegraad. Tabel 8 Aantal huuropzeggingen 2009 Vestiging

Aantal opzeggingen 2008

Aantal opzeggingen 2009

Mutatiegraad 2009 8,5%

Losser

185

167

Haaksbergen

181

190

8,2%

Enschede

1.412

1.316

11,8%

Totaal

1.778

1.673

10,0%

In Enschede is de mutatiegraad de afgelopen twee jaar constant. De mutatiegraad in Losser is lager dan het voorgaande jaar. Voor Haaksbergen is de mutatiegraad licht gestegen.

5.8 Huurtoeslag Domijn verzorgt nog steeds de huurtoeslag van een groot aantal klanten. Het aantal klanten dat hiervan gebruik maakt is: • 479 in Losser; • 476 in Haaksbergen en; • 2.688 in Enschede. Het totale aantal klanten dat daadwerkelijk huurtoeslag ontvangt is echter niet inzichtelijk. Klanten kunnen hun huurtoeslag via Domijn, op hun eigen rekening, of via de Stadsbank Oost Nederland ontvangen.

5.9 Huurprijsbeleid Het huurprijsbeleid 2009 is in het eerste kwartaal van 2009 vastgesteld, om tijdig de jaarlijkse huurverhoging uit te kunnen voeren. In 2009 verhoogde Domijn de huur van haar woningen per 1 juli 2009 met maximaal 2,5%. Huurders van woningen die binnen drie jaar worden gesloopt, kregen geen huurverhoging. Tabel 9 geeft de werkelijke huurstijging per 1 juli 2009 weer (woningen en Bedrijfsmatig Onroerend Goed).

Tabel 9 Werkelijke huurstijging per 1 juli 2009 Huursom per maand

Losser

Haaksbergen

Enschede

Per 30 juni 2009

835.108

1.104.190

4.867.278

Per 1 juli 2009

855.436

1.126.361

4.964.493

Procentuele stijging

2,43%

2,01%

2,00%

Er zijn geen bezwaren ingediend tegen de jaarlijkse huurverhoging.

5.10 Huurderving Domijn probeert huurderving zoveel mogelijk te beperken. Maar niet in alle gevallen kan leegstand worden voorkomen. Bijvoorbeeld bij herstructurering, sloop of verkoop. In 2009 ziet de totale huurderving door leegstand er als volgt uit: • Losser: € 287.656,-; • Haaksbergen: € 363.600,-; • Enschede: € 2.122.748,-. Domijn is in 2009 overgegaan tot een andere en verbeterde manier van administreren ten aanzien van de huurderving. Daarom is geen tabel opgenomen die betrekking heeft over het jaar 2008. Domijn wil graag dat haar woningen aansluiten bij de wensen van de nieuwe huurder en dat een woning “schoon, heel en veilig” wordt aangeboden. Dat kost vaak tijd, waardoor een woning tijdelijk niet verhuurbaar is. In 2009 heeft dit tot de volgende frictieleegstand geleid:

30 / 170

Tabel 10 Frictieleegstand in 2009 Vestiging

Huurderving Algemeen

Losser

€ 19.212,-

Haaksbergen

€ 16.931,-

Enschede

€ 231.309,-

5.11 Verkoop van woningen In 2008 is er een nieuwe verkoopvoorraad geselecteerd. Hiervan is een deel in de loop van 2009 voor het eerst aangeboden aan de zittende huurders. Daarna zijn woningen, na mutatie, voor de vrije verkoop aangeboden. Ook is er gedurende het jaar 2009 een aantal woningen verkocht die Domijn als achtervangproject had gekregen. De verkoopopbrengst van de bestaande bouw bedraagt € 10.900.286,--. De verkoopopbrengst van de achtervangprojecten (nieuwbouw) bedraagt € 1.512.141,--. Oftewel een totale opbrengst van € 12.412.427,--. Om de verkoop te stimuleren zijn er het afgelopen jaar een aantal acties bedacht en uitgezet, zoals de verkoop van woningen vrij op naam, een keukencheque ter waarde van € 5.000,-- bij koop en ook het product Koopgarant (='Verkoop onder Voorwaarden' waarbij koopwoningen duurzaam betaalbaar worden gehouden voor lagere en middeninkomens) is ingezet als verkoopstimulans. Daarnaast zijn het inrichten van modelwoningen en het organiseren van starterbeurzen instrumenten geweest om de verkoop te stimuleren. Waarbij deze laatste vooral een positief effect heeft gehad op de Losserse markt. Bij elke actie is een afweging gemaakt welk instrument het beste ingezet zou kunnen worden om tot het beste resultaat te komen. De markten in de diverse gemeenten in het werkgebied van Domijn laten verschillen zien. De woningverkoop in Haaksbergen loopt goed. In Enschede is te zien dat dit in bepaalde gebieden moeizamer verloopt en besluitvorming langer duurt. Losser liet in de eerste helft van 2009 een goede verkoop zien mede door de startersbeurs, echter in de tweede helft bleef het resultaat ondanks de ingezette acties achterwege. Verkoop van nieuwbouw appartementen en -woningen verloopt in de huidige markt moeizaam. Op diverse plekken heeft er een omlabelling moeten plaatsvinden van koop naar huur. De woningen zijn in het luxe segment uiteindelijk verhuurd. In 2009 zijn in totaal 99 woningen verkocht (78 regulier en 21 met koopgarant). Alleen de woningen die met koopgarant zijn verkocht zijn, zijn onder 90% van de taxatiewaarde verkocht. Hierbij is een kortingspercentage van 15% of 20% gehanteerd. Hiervoor is door het ministerie van VROM goedkeuring verleend. Van alle verkopen zijn er 22 aan een andere toegelaten instelling verkocht, 19 aan zittende huurders en 58 aan overige natuurlijke personen. VVE (Vereniging van Eigenaren) Domijn kent in 2009 53 actieve VVE’s. Het gaat hierbij om 36 VVE’s (zie bijlage 9) waarbij sprake is van gemengd bezit (koop-huur) en 17 overige VVE’s (o.a. garages en tuinen). Ook zijn er 4 VVE’s in ontwikkeling. De VVE-coördinator die vorig jaar is aangesteld om de processen en procedures binnen Domijn in te regelen, is inmiddels in de afrondende fase van zijn opdracht. Het beleid hierop wordt verder uitgewerkt door de afdeling Beleid & Bedrijfsvoering (hierna te noemen: B&B). De medewerkers van diverse disciplines krijgen nog extra scholing en op een aantal onderdelen dient het proces nog aangescherpt te worden. De VVE-coördinator houdt zich bezig met het inregelen van de VVE’s in oprichting in zowel de nieuwbouw als de bestaande bouw. In beide gevallen wordt er veel gebruik gemaakt van zijn expertise. Ervaring leert inmiddels dat als de zaken op VVE-gebied vooraf goed worden ingeregeld, er minder klachten en problemen ontstaan binnen de VVE.

5.12 BOG (Bedrijfsmatig Onroerend Goed) Er is in 2009 een compleet overzicht gemaakt van het commerciële BOG van Domijn. Op dit moment zijn er 95 panden die aan deze definitie voldoen (77 in Enschede, 4 in Hengelo, 5 in Haaksbergen en 9 in Losser). Er is een aantal wijkposten opgeheven, die nu aan derden verhuurd kunnen worden. Ook is het voormalig Woongroep Twente pand in Hengelo aan deze voorraad toegevoegd. De markt in het bedrijfsmatige vastgoed is vorig jaar in zwaar weer terechtgekomen. Er vinden niet veel transacties plaats. Als er zich al huurders aandienen, moeten concessies gedaan worden aan de voorwaarden van de verhuurder om uiteindelijk tot een huurcontract te komen. De kleinere panden worden door de afdeling makelaardij zelf verhuurd, de grotere panden worden bij de externe makelaars uitgezet voor verhuur.

31 / 170

5.13 Verhuur luxe segment (secundaire doelgroep) In 2009 heeft Domijn 209 huurwoningen via haar afdeling makelaardij verhuurd. Dat gebeurt op dezelfde wijze als dat bij verkoopwoningen het geval is. Er zijn presentaties op internet, bezichtiging met de belangstellenden, het tekenen van het huurcontract en de oplevering van de woning. In 2009 is ook bepaald dat alle woningen boven de liberalisatiegrens (€ 647,53) via het aanbod van afdeling Makelaardij op de markt gebracht worden. Alle woningen die onder deze liberalisatiegrens liggen worden via de loting aangeboden via de afdeling Klantrelaties binnen Domijn.

32 / 170

6. Kwaliteit en samenstelling van de vastgoedportefeuille In dit hoofdstuk worden de diverse vastgoedgerelateerde activiteiten van Domijn beschreven. Hierbij maken we onderscheid in portfoliomanagement, strategisch beleid, de werkzaamheden van het Onderhoudservicebedrijf, Bedrijfsbureau en de afdeling Ontwikkeling van Domijn.

6.1

Portfoliomanagement (Vastgoedmanagement)

Essentie: Portfoliomanagement is het continu ‘sturen’ van de vastgoedportefeuille op vooraf geformuleerde kaders, ambities en organisatiedoelstellingen. Dit, geheel in lijn met de missie, visie en strategie van Domijn. Een missie die een volkshuisvestelijke taak vertegenwoordigt die zich vertaald in opgaven op het gebied van (1) Wonen (huisvesten van klantgroepen die zelf niet in een huisvesting kunnen voorzien), (2) Maatschappelijk Vastgoed en (3) leefbaarheid van wijken en buurten. Om te kunnen sturen op haar volkshuisvestelijk presteren heeft Domijn hiervoor noodzakelijke kaders gesteld aan haar vastgoedportefeuille. Dit heeft geleid tot een portefeuillestrategie die zich in doelstellingen en ambities uitspreekt over zowel de bestaande vastgoedportefeuille (beheeropgave) als het aanpassen hiervan (transformatieopgave). Doelstellingen die betrekking hebben op de samenstelling en kwaliteit van de vastgoedportefeuille voor de lange termijn (strategische keuzes) of die juist met de vastgoedportefeuille gerealiseerd moeten worden. Hiertoe behoren ambities met betrekking tot rendementsmogelijkheden en waardeontwikkeling (kwalitatief en financieel) waarvoor nadrukkelijk afstemming met het financieel beleid van Domijn geldt. Product/gewenst resultaat Het product van portfoliomanagement is een steeds actualiserend strategisch vastgoedplan. Hierin worden opgaven en maatregelen geformuleerd die bijdragen aan: • een kwalitatief duurzame, maatschappelijk verantwoorde vastgoedportefeuille; • een duurzame, financieel verantwoorde balans tussen inkomsten enerzijds (uit exploitatie en verkoop) en investeringen anderzijds (nieuwbouw). Met een dergelijk plan geeft Domijn richting aan de beheeropgave en de transformatieopgave. Een richting die Domijn desgewenst kan (bij)sturen door deze continue te monitoren. Voortgang Sinds de fusie van Domijn is in 2007 gestart met het opzetten van Strategisch Vastgoedbeleid (SVB). Dit heeft geleid tot cijfermatig overzicht en SWOT-analyses van de bestaande vastgoedportefeuille. In de tweede helft van 2008 is geïnvesteerd in het verder onderbrengen van dit SVB in de integrale procesbenadering van portfoliomanagement. Hierbij zijn diverse bedrijfsonderdelen betrokken. Domijn heeft de koers voor het optuigen van deze manier van werken in september 2008 vastgesteld. In het verlengde van deze koers stond 2009 in het teken van acties die betrekking hebben op: • een eerste doorkijk (inventarisatie) van de vastgoedportefeuille van Domijn, inclusief de effecten van lopende acties en de (mogelijke) invloed van ontwikkelingen in de markt; • het formuleren van concrete Strategische Kaders, bedrijfsambities en doelstellingen als beleidsprogramma van Domijn (kwaliteit, milieu, Aedex, etc.); • inzicht, overzicht en controle over het bestaande bezit (Beheeropgave); • de Investeringsselectie: een objectieve, verantwoorde selectie van projectinitiatieven die leiden tot transformatie van de bestaande vastgoedportefeuille (Transformatieopgave). Deze acties lopen vooruit op een steeds actualiserend Strategisch Vastgoedplan en duidelijke investeringsopgaven uit gebiedsvisies/ marktstrategieën.

6.2

Vastgoed

De organisatie van de ontwikkeling van het vastgoed is in 2009 veranderd. Woongroep Twente is opgeheven en de medewerkers zijn overgenomen door Domijn en WBOWonen uit Oldenzaal. De medewerkers zijn bij Domijn ondergebracht bij de afdeling Ontwikkeling (voorheen Gebiedsontwikkeling). Verder zijn ook de projectcoördinatoren ondergebracht bij deze afdeling. Binnen de afdeling Vastgoed werken nu de volgende vier teams: • het team Enschede Zuid/Noord en overig Twente • het team Enschede Oost/West en Haaksbergen • het team Enschede Centrum en Losser. • Het team Acquisitie en Ondersteuning.

33 / 170

In 2009 heeft Domijn het gebiedsgericht werken verder geïmplementeerd. Voor alle gebieden zijn gebiedsteams ingesteld. Er zijn gebiedsvisies ontwikkeld voor Enschede West en Overdinkel. Voor de overige gebieden waar Domijn actief is worden de komende jaren gebiedsvisies ontwikkeld.

6.2.1 Vastgoedbeleid De basis voor het vastgoedbeleid van Domijn is in 2009 geformuleerd en vastgelegd in de Portefeuillestrategie 2009-2012. Dit betreft de vertaling van het strategisch plan naar de vastgoedportefeuille van Domijn. Deze spreekt zich zowel uit over de bestaande vastgoedportefeuille (beheeropgave) als het aanpassen hiervan (transformatieopgave). De portefeuillestrategie van Domijn geldt: - als richting voor de vastgoedportefeuille van Domijn; - als programma voor het (verder) uitwerken van beleid; - als basis voor gebiedsvisies, woonvisies en prestatieafspraken; - als acquisitiekader en toetsingskader bij het beoordelen van nieuwe projectinitiatieven. Beheeropgave Vanuit de portefeuillestrategie wordt de focus gelegd op -met name- kwalitatieve en financiële waardecreatie van de bestaande voorraad. Het sturen op rendement begint echter met het sturen op uitgaven en inkomsten. Een zuivere en transparante besteding van (financiële) middelen is hierbij noodzakelijk: wat onterecht ten laste van onze beheerplicht wordt geboekt kan niet meer ingezet worden voor andere doeleinden. Noodzakelijk hiervoor is inzicht, overzicht en controle over het bestaande bezit. Met andere woorden: een kwalitatieve inrichting van het Technisch Beheer (Beheeropgave). In 2009 zijn de kaders van het Technisch Beheer opgetuigd en vastgesteld voor implementatie in 2010. Transformatieopgave Domijn streeft bij nieuwbouw, maar ook bij herstructurering, naar een gebiedsgerichte ontwikkeling van haar vastgoed. De transformatie van de vastgoedportefeuille wordt gebiedsgericht in kaart gebracht en bepaald a.d.h.v. de behoefte in een wijk/gebied. De kwalitatieve randvoorwaarden zijn vastgelegd in de portefeuillestrategie. Enkele speerpunten: duurzaamheid levensloopbestendig/ doelgroeponafhankelijke bouw (flexibiliteit) kwaliteit conform het label Woonkeur differentiatie woningportefeuille Met -

een integrale gebiedsgerichte benadering en aanpak wordt tevens rekening gehouden met: de sociaal-economische aspecten van een wijk/ buurt de wensen van de klant de woonomgeving, leefbaarheid en veiligheid

Samenvattend De kwalitatieve koers voor de vastgoedportefeuille ligt verankerd in de portefeuillestrategie. Dit zowel voor de beheeropgave als de transformatieopgave. De kwantitatieve koers van deze gezamenlijke opgave komt voort uit de combinatie van het vastgestelde financieel beleid en de portefeuillestrategie. Deze toont de volgende ambitie voor zowel de beheeropgave als de transformatieopgave: Domijn stuurt voor de lange termijn op een constante omvang van haar bezit Domijn hanteert hierbij een transformatie van 2% per jaar. Dit vertaalt zich als volgt in aantallen (indicatief): nieuwbouw: + 150 per jaar, sloop: - 50 per jaar, verkoop: -100 per jaar en renovatie: 300 per jaar. Binnen het verslagjaar zijn er geen woningen opgeleverd die boven de stichtingskostengrens liggen van € 240.000.

34 / 170

6.2.2 Activiteiten In 2009 zijn veel projecten voorbereid en gerealiseerd. In bijlage 5 worden de diverse projecten weergegeven. Hierbij is het volgende onderscheid aangebracht: • •

• • •

Bijlage 5a: Opleveringen nieuwbouw en onderhoud in 2009. Bijlage 5b: Projecten in voorbereiding en uitvoering in 2009. Hier gaat het om nieuwbouw-, herstructureringsen groot onderhoudsprojecten die eind 2009 nog in uitvoering waren. De projecten zijn per locatie op een rij gezet, waarbij ook aandacht wordt besteed aan de projectkenmerken en de verwachte opleverdatum. Bijlage 5c: Projecten in ontwikkeling: In 2009 waren diverse projecten in ontwikkeling. Een overzicht van de projecten is te vinden in bijlage 5c, waarbij de invulling van het project zo concreet mogelijk is weergegeven. Bijlage 5d: aankopen die Domijn in 2009 heeft gedaan. Bijlage 5e: sloop van woningen.

Indien we het aantal nieuwbouwwoningen en renovaties afzetten tegen de streefcijfers, dan zien we het volgende beeld:

Doel

2008

2009

Nieuwbouw woningen

150

461

96

Renovatie woningen

300

Niet bepaald

262

Bedrijfsonroerend goed

Geen specifiek doel

3.940 m2

4.035 m2

Het aantal nieuwbouw woningen is in 2009 aanzienlijk lager omdat er enerzijds veel woningen zijn opgeleverd in 2008. Anderzijds bevinden zich momenteel veel projecten in de voorbereidingsfase. Verder wordt er veel tijd besteed aan renovaties. Meer dan in het verleden nemen we bij renovaties nu duurzaamheidmaatregelen mee. Dit kost meer tijd voor wat betreft de voorbereiding, maar op lange termijn is dit veel efficiënter.

6.3

Niet planmatig onderhoud (Onderhoud Servicebedrijf)

Het Onderhoud Servicebedrijf (OSB) van Domijn is verantwoordelijk voor het niet-planmatig onderhoud en werkt daarnaast in opdracht van de afdeling Ontwikkeling binnen Domijn.

6.3.1 Operationeel Kwaliteit: Het OSB beschikt sinds 2007 over het MQM label, uitgegeven door de stichting KOVON. Het MQM label is gebaseerd op het INK model en bevat onderdelen van KWH en ISO. KOVON heeft het model vertaald voor de onderhoudsbedrijven die werkzaam zijn in het dagelijks onderhoud. Tijdens de surveillanceaudit in 2009 heeft het OSB een score behaald van 79,5%, waar 100% maximaal is. Financieel: De werkzaamheden van het OSB bestaan voor een groot deel uit klachten- en mutatieonderhoud. De totale kosten en het aantal verzoeken staat hieronder weergegeven. Het betreft hier de totalen van alle plaatsen waar Domijn bezit heeft in 2009. Bij de gemiddelde kosten per verzoek is een vergelijk gemaakt met 2008. − Klachtenonderhoud: o Totale kosten: € 4.050.000,o Aantal verzoeken: 25.813 o Kosten per verzoek: € 156,82 (2008: € 155,26) − Mutatieonderhoud: o Totale kosten: € 3.150.000,o Aantal verzoeken: 2.421 o Kosten per verzoek: € 1.306,60 (2008: € 1.663,69) De door de directie van Domijn opgelegde bezuinigingen in 2009 heeft geresulteerd in een kostenreductie voor het niet-planmatig onderhoud van 1,6 miljoen. De bezuinigingsdoelstellingen zijn volledig in de niet-planmatig onderhoudbegroting ingebed.

35 / 170

Het verschil tussen het aantal mutatieverzoeken (2.421) en het aantal huuropzeggingen (1.673) wordt verklaard door het feit dat er aan een verzoek tot mutatie meerdere opdrachten ten grondslag kunnen liggen (administratief proces). Doelstellingen Voor 2009 zijn een aantal doelstellingen geformuleerd: Aantal productieve uren per FTE en ziekteverzuim: Het OSB heeft zich ten doel gesteld om 1.465 productieve uren per FTE te maken. In 2008 waren dit er 1468 en in 2007 1426. Het ziekteverzuim bij de vakmensen heeft hierop direct invloed. Het gemiddelde ziekteverzuim bij de vakmensen is 7%, op kantoor 9%. Exclusief de langdurende ziekgemelde medewerkers (>3 maanden) is dit 4% (2 langdurend zieke medewerkers) en 6% (1 langdurende situatie). Doelstelling is 5% gemiddeld en bij de vakmensen 3,5% zonder de langdurig zieke medewerkers (>3 maanden). o

Doel: 1.465

resultaat: 1.469

Klanttevredenheid (schaal 1-5): Het OSB voert klanttevredenheidsmetingen uit om inzicht te verkrijgen in de kwaliteit van de dienstverlening. o

Doel: 3,5

resultaat: 4,2

6.4 Planmatig onderhoud De afdeling planmatig onderhoud heeft in 2009 € 6.120.348,- uitgegeven aan planmatig onderhoud. Van dit bedrag is ca. € 1.100.000,- aan schilderwerk uitgegeven en ca. € 1.150.000,- aan dakwerk. Voor de rest is er ca. € 1.000.000,- aan kozijnvervanging uitgegeven en ca. € 950.000,- aan binnenrenovaties. De rest is besteed aan al het overige planmatig onderhoud, zoals gevelwerkzaamheden, reinigingswerkzaamheden, bestratingwerkzaamheden en diverse installatiewerkzaamheden (waaronder cv verketeling, liftrenovaties en mechanische ventilatie). Aan de hand van 3-jaarlijkse condititemetingen, de Ogen en oren van de wijk, het strategisch voorraadbeleid en de projectdoorkijk gebiedsontwikkeling, wordt bepaald welke onderhoudswerkzaamheden aan welke woningen worden verricht. .

6.5 Duurzaamheid In het strategisch plan van Domijn staat duurzaamheid genoemd als één van de speerpunten. Redenen dat we duurzaamheid belangrijk vinden zijn onder meer dat we de woonlasten voor onze huurders zo laag mogelijk willen houden, nu en in de toekomst meer comfort en woongenot aan klanten willen bieden en een belangrijke bijdrage willen leveren aan nationale en internationale milieudoelstellingen. Uiteraard wordt op deze manier ook een duurzame toekomstbestendige woningvoorraad gerealiseerd. Om de gestelde doelen te bereiken heeft Domijn 35 miljoen euro voor duurzaamheid gereserveerd voor de komende tien jaren. Gelden die hun weg vinden naar het verduurzamen van de woningvoorraad. Wij vinden dat duurzaamheid een integraal onderdeel moet zijn van onze bedrijfsvoering. Daarom ook zijn er vanaf 2009 mensen vrijgemaakt die zich steeds meer gaan toeleggen op het verwezenlijken van deze ambitie. Ook heeft duurzaamheid in allerlei programma’s al tot 2020 een plek op de agenda. Voor 2009 waren de volgende doelstellingen geformuleerd: • lange termijn ambitie en beleid vaststellen • duurzaamheid beleid en werkwijzen implementeren • 2% CO2 reductie via labelverbetering bij onderhoud, renovatie en nieuwbouw • 2% energiebesparing via labelverbetering en gedragsbeïnvloeding bewoners • monitor van voortgang doelstellingen opzetten Aan deze doelstellingen is hard gewerkt. Alle gestelde doelstellingen hebben we behaald. Over 2009 is zelfs een CO2 reductie van 3,1% gerealiseerd, een energiereductie van 2,9% en hebben meer dan 350 woningen een verbetering van het Energielabel behaald door duurzame ingrepen aan de woning.

36 / 170

Op een heel ander terrein is Domijn duurzaam, namelijk de invoering van elektrische scooters. Wijkconsulenten kunnen uiterst milieuvriendelijk en energiezuinig ‘hun meters maken’ en zo op een bijzondere wijze invulling kunnen geven aan het begrip duurzaamheid.’ Voor het komende jaar 2010 zijn de volgende doelstellingen vastgesteld. • 2% CO2 reductie via labelverbetering bij onderhoud, renovatie en nieuwbouw • 2% energiebesparing via labelverbetering en gedragsbeïnvloeding bewoners • 1% toevoeging duurzame energie • woonlasten concepten toetsen in de praktijk • duurzaamheid integreren in gebiedsontwikkeling In 2010 rolt Domijn haar opgebouwde expertise uit. Zo worden onder andere op ’t Lang in Enschede 200 woningen gerenoveerd en van een duurzame schil voorzien. We gaan van energielabel F naar A, A+ en zelfs klimaatneutraal. In Overdinkel worden de eerste energetisch zuinige woningen in 2010 opgeleverd. Dit betekent lage woonlasten en hoge kwaliteit voor onze klanten. Verder wordt 2010 het jaar waarin we ons steeds nadrukkelijker richten op het commitment van bewoners. Een ander aandachtsgebied is de kosten voor duurzaamheid. Op enig moment zal de besparing voor onze klanten die optreedt door onze investering in duurzaamheid, weer terugverdiend moeten worden. Dit kan Domijn o.a. bereiken door een huurverhoging direct door te voeren, een huurverhoging na mutatie, een verlening van de levensduur van de woning etc. Doormiddel van onderzoek en pilots gaat Domijn hier in 2010 gericht mee aan de slag om de meest optimale oplossing voor Domijn en de klant te vinden! Voor de lange termijn tot en met 2020 heeft Domijn zich de volgende zaken ten doel gesteld: • CO2 uitstoot woningvoorraad Domijn omlaag met 20% • aandeel duurzame energie verhogen naar 20% • energiebesparing stimuleren bij huurders; streven is 2% per jaar • woonlasten bij huurders in evenwicht brengen (huur versus energielasten) • duurzame gebiedsinrichting en -exploitatie.

37 / 170

7. Leefbaarheid 7.1

Leefbaarheidsbeleid

Domijn heeft als doel dat de klant zich thuis voelt in de woning en woonomgeving. Het uitgangspunt is ‘Samen met mensen werken aan Wonen’. Domijn richt zich daarom enerzijds op het in stand houden en verbeteren van de kwaliteit van de woningen en anderzijds op het verbeteren van de leefbaarheid en veiligheid in buurten. Domijn zorgt ervoor dat buurten en wijken leefbaar zijn en blijven. Leefbaarheid vormt daarom een belangrijk deel van het dagelijks werk van Domijn. Onder andere door in overleg te gaan met georganiseerde bewonersgroepen. Ook wordt nauw samengewerkt met gemeenten, politie, welzijnsorganisaties en diverse andere instellingen. Domijn vindt actieve betrokkenheid van bewoners erg belangrijk. Waar mogelijk (en relevant) is er overleg gevoerd met georganiseerde bewonersgroepen. Zo probeert Domijn de zelfwerkzaamheid van haar huurders te bevorderen. Reorganisatie binnen Wonen Begin 2009 heeft er een reorganisatie plaatsgevonden binnen de afdeling Wonen. Hierdoor is het team Klantrelaties ontstaan. Dit team is onderverdeeld in twee clusters, het cluster Wijkbeheer en het cluster Wonen. De reorganisatie heeft er toe geleid dat een aantal medewerkers een andere functie bekleedt, dat de wijkposten in Enschede gesloten zijn en dat werkzaamheden op een andere manier georganiseerd zijn. Aanwezig in buurten en wijken Door de sluiting van de wijkposten in Enschede zijn de medewerkers flexibeler inzetbaar in de wijken. Voorheen betaalden huurders in Enschede een maandelijkse bijdrage voor het Wijkbeheer, deze kosten zijn na de sluiting van de wijkposten komen te vervallen. Vanaf de start van het team Klantrelaties worden medewerkers van het cluster Wijkbeheer ingezet daar waar nodig. Om adequaat in te spelen op ontwikkelingen en medewerkers in te zetten daar waar nodig worden analyses van de verschillende wijken gemaakt, die weer passen binnen de gebiedsvisies. In 2010 ontwikkelen we het maken van analyses op het gebied van leefbaarheid verder. Overlast Er zijn verschillende manieren waarop sociale klachten bij Wijkbeheer binnen komen, onder andere via: • medewerkers van Wijkbeheer, • Service Center • Gemeente en andere instanties, • Schriftelijk; via mail of per post, • Oren & Ogen van de wijk. Hieronder een korte toelichting van het Sociale Klachtenformulier en Oren & Ogen van de wijk. Sociale klachten Zoals in het jaarverslag van 2008 is aangegeven, is in dat jaar gestart met de vernieuwde sociale klachten procedure, die door onze huurders en de medewerkers als positief ervaren is. In 2009 is dit proces Domijn-breed uitgerold. Het doel van deze procedure is het leveren van een goede dienstverlening aan de klanten. Oren & Ogen van de wijk Dit is een samenwerking tussen het OSB en Klantrelaties. Medewerkers van het OSB komen dagelijks in de woningen van Domijn. Hierbij worden veel zaken gesignaleerd die via ‘Oren en ogen’ worden gemeld aan het team Wijkbeheer. In 2009 is gestart met een doorontwikkeling van dit product. Deze doorontwikkeling is vooral gericht op kennisvergroting van de medewerkers en een gebruikersvriendelijke werkwijze. In 2010 wordt dit verder Domijn-breed geïmplementeerd. Resultaten Domijn heeft de nauwe samenwerking met haar partners voortgezet en verschillende projecten opgezet en uitgevoerd. In bijlage 6 kunt u meer lezen over de inzet van het wijkbeheer. Ook heeft wijkbeheer nauw samengewerkt met de afdeling Huur- en Incassozaken. Deze samenwerking heeft ertoe geleid dat de achterstanden beperkt bleven en uitzettingen werden voorkomen (zie § 5.5 + § 5.6).

38 / 170

7.2

Leefbaarheid in opgeleverde projecten

Binnen de opgeleverde projecten is ook het nodige gedaan aan leefbaarheid. Hieronder volgt een opsomming wat er in welk project is gerealiseerd: De Entree Eekmaat In 2009 is het complex De Entree Eekmaat aan de Wederiklaan opgeleverd. De woningen zijn deels verhuurd en deels verkocht. Omdat Domijn hecht aan goed noaberschap wordt in het tweede kwartaal van 2010 een kennismakingsbijeenkomst voor de bewoners georganiseerd. Gerrit de Veerstraat In september 2009 heeft Domijn 14 seniorenappartementen opgeleverd aan de Gerrit de Veerstraat in Glanerbrug. Dit was onderdeel van het totale project van 12 eengezinswoningen en 14 seniorenappartementen in de sociale huursector. In het appartementencomplex bevindt zich een compleet door Domijn ingerichte gemeenschappelijke ruimte voor gebruik door de bewoners. Domijn verwacht hiermee het onderlinge contact tussen de bewoners te stimuleren en dat daarmee de leefbaarheid in het complex wordt bevorderd. S.L. Louwesstraat fase 4 Het complex bestaat uit flat- en duplexwoningen. De flatwoningen op de 1e verdieping hebben de beschikking over een eigen tuintje aan de achterzijde. Vanuit de keuken is deze tuin met een trap te bereiken. Bij deze woningen is in augustus 2008 het groot onderhoud gestart. Om het complex een fris en ander aanzien te geven is besloten om de gevels te keimen. Om het keimwerk te kunnen uitvoeren moest een steiger geplaatst worden. Door de brede bossage was het onmogelijk om de steigers te plaatsen. Daarom is besloten dat door Domijn de bossage verwijderd zou worden en dat, nadat het project was afgerond, nieuwe erfafscheidingen geplaatst zouden worden. De bewoners hebben de mogelijkheid gekregen om aan te geven welk soort erfafscheiding men wenste. De meerderheid heeft daarbij voor een schutting gekozen. Van oorsprong was er geen ingang vanaf de gemeenschappelijke tuin naar de tuin van de bewoners. Omdat meerdere bewoners hierom hebben gevraagd is besloten om een poort te plaatsen in de schutting en tegelijkertijd het achterpad te herstellen. In mei 2009 is een opschoondag organiseert. Samen met de bewoners van de woningen op de 1e verdieping (zij die beschikking hebben over de tuin) zijn alle tuinen leeggehaald. De participatiegraad was hoog. Een week later is gestart met het plaatsen van de schuttingen en de poorten. ’t Rot In 2009 zijn in ’t Rot de laatste nieuwbouwwoningen opgeleverd. Samen met de gemeente en in overleg met de bewoners is er een speelvoorziening voor de wijk gerealiseerd. Daarnaast heeft Domijn in het complex 24 appartementen Clantshof een ontmoetingsruimte gerealiseerd. De bewoners hebben zelf voor de inrichting gezorgd. Daarnaast hebben we samen met de gemeente en in overleg met de bewoners een speelvoorziening voor de wijk ingericht.

39 / 170

8.

Wonen, welzijn & zorg

Wonen, welzijn en zorg (WWZ) is al jaren een belangrijk thema bij Domijn. Tot dit jaar ging het veelal om de doelgroepen ouderen en mensen met een handicap. In 2009 heeft Domijn besloten zich meer dan gemiddeld te richten op de huisvesting van kwetsbare groepen zoals dak- & thuislozen. In dit hoofdstuk is omschreven hoe Domijn omgaat met dit beleidsveld. Naast het beleid van de corporatie geven we inzicht in de projecten op dit gebied en de geleverde resultaten. In bijlage 7 staan de fysiek resultaten uit 2009.

8.1

Uitgangspunten

In het strategisch plan van Domijn zijn de volgende uitgangspunten terug te vinden over WWZ: • Domijn is een vastgoedorganisatie met een maatschappelijke opdracht. Deze maatschappelijke opdracht komt onder andere tot uiting in het realiseren van betaalbare woningen tegen een lager rendement, in dit geval specifiek voor die klanten die naast een woning, ook zorg nodig hebben. • Domijn werkt gebiedsgericht. Dat wil zeggen dat we de vraag in zijn territoriale samenhang bekijken. De vraag naar ‘zorgwoningen’ maar ook zorggerelateerd maatschappelijk vastgoed maakt daarvan deel uit. • Domijn werkt klantgestuurd. Meer dan voorheen zullen we proberen te focussen op de vraag van de (individuele) klant. • Domijn wil mensen faciliteren om zo lang mogelijk zelfstandig te participeren in de samenleving. Dan gaat het over zelfredzaamheid en het zelf kunnen maken van keuzes. • Domijn zet in op partnership. Samen met organisaties op het gebied van zorg en welzijn willen we onze maatschappelijke verantwoordelijkheid (blijven) oppakken. Daarbij geldt het schoenmaker-blijf-bij-je-leestprincipe: een ieder doet waar ie goed in is en samen realiseer je de gevraagde combinatie. Domijn richt zich daarbij op het vastgoed en vastgoedgerelateerde diensten. In 2010 zal het beleidsplan Wonen, Zorg en Welzijn tot stand komen en worden geïmplementeerd. Het • • • •

plan doet uitspraken over: De ambities van Domijn op dit beleidsveld; productontwikkeling / woonzorgconcepten; stroomlijning van het interne proces (wie doet wat); de functie van raamovereenkomsten met partners.

In 2009 heeft Domijn besloten om zich meer dan gemiddeld te gaan focussen op de huisvesting van kwetsbare groepen, waaronder dak- & thuislozen. In 2010 wordt deze ambitie verder uitgewerkt en zullen concrete doelstellingen worden geformuleerd.

8.2

Activiteiten

De activiteiten van Domijn op het gebied van WWZ variëren qua aard. Het verschilt van investeringen in vastgoed tot projecten op het gebied van breedbanddiensten en welzijn. Bij vastgoedgerelateerde WWZ-projecten maken we onderscheid tussen bestaande bouw en nieuwbouw. Bij al haar activiteiten probeert Domijn zoveel mogelijk aan te sluiten bij bestaande voorzieningen. Om dit te kunnen, is samenwerken een ‘must’. Domijn zoekt bij de realisatie van haar doelen waar mogelijk de samenwerking op met partijen in het veld. Zo ook in 2009. In bijlage 7 hebben we alle samenwerkingen met betrekking tot het verslagjaar opgesomd en waar nodig toegelicht. Bestaande bouw: Opplussen Binnen de bestaande bouw kijken we naar de geschiktheid van woningen en de aanpasbaarheid ervan. Het streven is om huurders zo lang mogelijk in hun eigen woning te laten wonen. Zolang woningaanpassing qua kosten redelijkerwijs mogelijk is, investeert Domijn in het zogenaamde ‘opplussen’ van woningen. Dit doet ze het liefst in combinatie met groot onderhoud of renovatietrajecten. Domijn is sinds een aantal jaren, samen met de andere Enschedese corporaties en zorgpartijen, deelnemer in WonenPlus. WonenPlus verzorgt de alarmering (en eventuele opvolging) voor circa 300 huurders van Domijn. In 2009 hebben partijen besloten het project per 1-7-2010 te stoppen. Reden is dat partijen het niet eens konden worden over een herverdeling van taken (en kosten). De corporaties, waaronder Domijn, willen niet meer investeren in zaken die zij niet (meer) tot hun core-business rekenen. Zoals het zich nu laat aanzien, zetten de zorgorganisaties het project voort, zij het met voor de klant andere condities.

40 / 170

Nieuwbouw Nieuwbouw biedt volop kansen voor WWZ-projecten. Vandaar dat we in de nieuwbouwprogrammering veel aandacht aan dit thema besteden. Zowel in de bouw van zorgappartementen en kleinschalige woonvormen, als in de voorzieningen in de directe woonomgeving. Bij voorzieningen kunt u denken aan HOED-constructies (Huisartsen Onder Eén Dak) en Brede Scholen. Breedband In Haaksbergen heeft in 2009 de verdere uitrol van breedband in het woningbezit plaatsgevonden. In 2010 wordt dit afgerond. In Enschede is de uitrol van breedband en de ontwikkeling van breedbanddiensten al langer gaande, maar ook daar wordt er nog volop in geïnvesteerd. Bij de functionaliteit van breedband kan gedacht worden aan diensten die zorg op afstand mogelijk maken, diensten die vraag en aanbod van mantelzorg met elkaar matchen en een mogelijkheid voor bewoners om op eenvoudige wijze via breedband beeld- en spraakcontact met elkaar te hebben.

8.3

Resultaten en conclusies

De projecten en activiteiten die Domijn in 2009 op het gebied van WWZ heeft opgezet en/of heeft uitgevoerd, leveren verschillende resultaten op. Ze dragen allemaal bij aan de doelen en uitgangspunten zoals genoemd in de eerste paragraaf van dit hoofdstuk. In de bijlagen van het Vastgoedbedrijf (5a t/m 5e) zijn alle opgeleverde projecten, de projecten in uitvoering en de projecten in ontwikkeling opgesomd. Hieronder vindt u ook de projecten die zich richten op WWZ-gerelateerd vastgoed. Daarnaast gaan we in bijlage 7 uitgebreider in op de projecten en initiatieven van de vestigingen op het gebied van WWZ.

41 / 170

9.

Betrekken bewoners bij beleid en beheer

Eén van de doelen uit in het strategisch plan 2009-2012 betreft het structureel invulling geven aan het overleg met de stakeholders van Domijn. In 2008 is hiervoor beleid ontwikkeld. Dit beleid wordt in 2010 nader geactualiseerd. De wijze waarop bewoners in het verslagjaar bij beleid en beheer betrokken zijn, is in de plaatsen waar Domijn actief is grotendeels hetzelfde. Zo doen we continu onderzoek naar de ervaringen van nieuwe, zittende en vertrekkende huurders. Ook inventariseert Domijn de wensen en de tevredenheid, gemeten bij renovatieprojecten of groot onderhoud.

9.1

Horizontale dialoog

Domijn wil op een open wijze met haar belanghebbenden communiceren en bewoners actief betrekken bij toekomstige plannen. Klanten zijn hierin een uitermate belangrijke partij. Daarom wil Domijn haar klanten zo gericht mogelijk informeren en zo goed mogelijk luisteren naar wat zij te zeggen hebben. Dit uit zich op verschillende manieren.

9.1.1 Bewonerscommissies In het verslagjaar heeft Domijn overleg gevoerd met bewonerscommissies. Deze commissies vertegenwoordigen een groot deel van de huurders. Beheer- en beleidszaken, die betrekking hebben op woningen en complexen binnen het werkgebied van een commissie, bespreken wij zoveel mogelijk met de betreffende bewonerscommissie. Domijn informeert en raadpleegt bewoners tijdig als er plannen zijn om de woningen en/of de woonomgeving te verbeteren. Voor een project wordt samengewerkt met (een afvaardiging van) een bestaande commissie of er wordt voor duur van het project een bewonerscommissie opgericht, die betrokken wordt bij de planvoorbe-reiding en -uitvoering. Met de bewonerscommissie worden in de voorbereidingsfase de keuzes besproken en in de uitvoeringsfase de knelpunten. Domijn waardeert de inzet en betrokkenheid van bewonerscommissies en andere huurdersorganisaties zoals de huurdersverenigingen en Huurderskoepel Domijn. Zij faciliteert deze organisaties op verschillende manieren. Verder organiseert zij jaarlijks de kerstborrel, die ook in 2009 goed bezocht werd.

9.1.2 Klantenpanel Aan het klantenpanel van Domijn nemen huurders deel die hun mening kunnen geven over verschillende onderwerpen. Het klantenpanel is in het verslagjaar een keer actief geweest. Het doel van het klantenpanel is dat het Domijn inzicht geeft in o.a. de woonwensen, de tevredenheid over de dienstverlening of andere vraagstellingen. Zo krijgen huurders invloed op het te voeren beleid van Domijn.

9.1.3 Individuele bewoners Ook met individuele bewoners communiceren we zowel mondeling als schriftelijk over zaken die individueel van belang zijn. Daarbij valt bijvoorbeeld te denken aan overlastsituaties en het voorkomen ervan, planmatig onderhoud en de start van sloopactiviteiten. Domijn geeft allerlei brochures en folders uit over onderwerpen die voor huurders en woningzoekenden van belang zijn. Verder informeert Domijn haar bewoners door middel van bewonersbrieven, bijeenkomsten, krantenpublicaties en ander voorlichtingsmateriaal over ontwikkelingen en plannen. Daarnaast kunnen huurders en andere belangstellenden op de website actuele informatie vinden over de projecten, het woningaanbod en de dienstverlening van Domijn. Het interactieve karakter van de website wordt in de komende jaren verder uitgebreid, zodat Domijn haar klanten nog sneller en efficiënter van dienst kan zijn.

9.1.4 Reguliere marktonderzoeken Domijn wil haar bewoners betrekken bij haar beleid en bij het beheer van woningen. We voeren daarom, behalve de inzet van het klantenpanel, verschillende reguliere marktonderzoeken uit onder nieuwe, bestaande en vertrekkende huurders. Domijn onderzoekt alle facetten binnen de huurder life cycle. Hieronder is te zien welke onderzoeken dit regulier zijn.

42 / 170

Reguliere marktonderzoeken bij Domijn (zie figuur: ‘huurder life cycle’) 1. Woningzoekenden onderzoek (klantwensen omtrent wonen en woonomgeving). 2. Onderzoek nieuwe huurders (tevredenheid en klantwensen). 3. Onderzoek uitgevoerde grootonderhoudsprojecten (tevredenheid en opmerkingen). 4. Onderzoek reparaties onderhoudservicebedrijf (tevredenheid en opmerkingen). 5. Onderzoek vertrekkende huurder (tevredenheid en klantwensen). 6. Onderzoek voorafgaand aan renovatie en herstructurering (klantenwensen als input herstructurering / planvorming). Resultaat Klanten van Domijn waarderen de kwaliteit van de dienstverlening met een gemiddeld rapportcijfer 7.

Huurder life cycle

Woningzoekend 1. Woningzoekenden

Huurder 2. Nieuwe huurder 3. Groot onderhoud 4. Reparaties

Reparatie 4

Renovatie Uitstroom 5. Vertrekkende huurder

9.2

6. Consumentgericht bouwen

Onderhoud 3

Horizontale verantwoording

Dat Domijn betrokken is bij haar huurders, blijkt uit voorgaande paragraaf. Maar als maatschappelijke partij legt Domijn aan veel meer stakeholders verantwoording af. In deze paragraaf komen de gehanteerde vormen van horizontale verantwoording aan de orde.

9.2.1 Prestatiecontracten Prestatieafspraken gemeente Losser In verband met het vertrek van verschillende wethouders (3) zijn de nieuwe prestatie afspraken in Losser nog niet getekend. Over de lopende projecten is er wel een structureel overleg met het College en verschillende ambtenaren van de gemeente Losser. Er is afgesproken dat voordat het nieuwe College aantreedt (april 2010) de prestatieafspraken getekend zullen worden.

43 / 170

Bij de projecten in de gemeente Losser wordt, zoals ons strategisch plan voorschrijft, voortdurend rekening gehouden met bijvoorbeeld levensloopbestendig (ver)bouwen, zorg en duurzaamheid. Prestatieafspraken gemeente Haaksbergen In 2008 zijn de prestatieafspraken met de gemeente Haaksbergen geactualiseerd. In de loop van 2010 worden de prestatieafspraken opnieuw aangepast aan de huidige tijd. De prestatieafspraken komen voort uit de in 2004 vastgestelde ‘Woonvisie 2003’ Deze visie is in 2007 geactualiseerd. De visie en ambities van de gemeente Haaksbergen zijn de volgende:


Vergroten keuzemogelijkheid van de inwoners;




Realiseren van gedifferentieerde woonwijken;




Een optimale extramuralisering;




Bouwen voor de eigen woningbehoefte met prioriteit voor jongeren en senioren;




Inspelen op veranderingen.

Naast de prestatieafspraken, waarin 55 afspraken zijn vastgelegd, is er een uitvoeringsplan en activiteitenschema opgesteld. Over 2009 heeft Domijn inhoud gegeven aan de volgende afspraken:


Woningcorporatie Domijn zal in 2009 haar woonruimteverdelingsysteem optimaliseren;




Woningcorporatie Domijn maakt aan de hand van haar strategisch vastgoedbeleid een inventarisatie van de voor verkoop in aanmerkingen komende woning uit haar woningbezit;




Gemeente Haaksbergen en Woningcorporatie Domijn spannen zich in om collectief particulier opdrachtgeverschap te stimuleren en zullen daartoe de toekomstige bewoners behulpzaam zijn;




Woningcorporatie Domijn zal in de gemeente Haaksbergen een voorraad huurwoningen aanhouden met een huurprijs conform de door het ministerie gehanteerde definitie van betaalbare en bereikbare voorraad; de kernvoorraad.

Prestatieafspraken gemeente Enschede Raamovereenkomst In 2005 is de beleidsnota “Werken aan Wonen, Woonvisie Enschede 2005-2015” vastgesteld. Op basis van deze nota is in 2006 de raamovereenkomst Wonen 2007-2010 geactualiseerd. In de raamovereenkomst zijn de gezamenlijke doelen en belangen vastgelegd. Het bevat afspraken over wonen, waarbij fysieke en sociale aspecten aan de orde komen. Speciale aandacht krijgen de procesafspraken op het gebied van wonen en zorg. De raamovereenkomst bevat zes speerpunten, deze komen terug in de prestatieafspraken. De hoofdstukindeling van de raamovereenkomst is gelijk als die in de prestatieafspraken. De speerpunten zijn: 1.

Bijdragen aan stedelijke doelstellingen. Enschede heeft een grote goedkope woningvoorraad. Door strategische sturing wordt de voorraad aangepast.

2.

Inzet gezamenlijke gebiedsgerichte opgaven. Stedelijke vernieuwingsprojecten verhogen de kwaliteit in wijken en buurten en zien we als investeren in de toekomst.

3.

Regionale afspraken. De verdeling huisvesten van de aandachtsgroep moet in de regio beter in balans worden gebracht. Omliggende gemeenten zullen meer moeten gaan investeren in de goedkope voorraad.

4.

Sociale opgaven. Iedereen in Enschede heeft recht op woonkwaliteit en keuzemogelijkheden. Ook bewoners met een smalle beurs en bewoners met extra behoefte aan zorg en/of begeleiding. Deze kwetsbare groepen gaan we adequate huisvesting bieden.

5.

Leefkwaliteit. Er wordt gestuurd op meer variatie in woonmilieus en differentiatie in woningtype. Nieuwe woonproducten geven woningen toekomstwaarde. Bewoners stimuleren deel te nemen aan het arbeidsproces maakt hier deel van uit.

6.

Monitoring en onderzoek. Afgesproken is, dat jaarlijks de gemaakte afspraken worden getoetst en of de uitgezette lijnen moeten worden bijgestuurd. Er wordt tweemaal per jaar woningmarktmonitor uitgevoerd.

44 / 170

De raamovereenkomst bevat in totaal 105 afspraken, verdeeld over negen hoofdstukken. Prestatieafspraken De prestatieafspraken met de gemeente Enschede komen voort uit de raamovereenkomst en zijn concreet en meetbaar. Naast uitvoeringsafspraken zijn ook de wederzijdse taken en verantwoordelijkheden vastgelegd. Het doel van de prestatieovereenkomst is:


Concrete doelstellingen op het gebied van wonen te vertalen in uitvoeringsafspraken;




Wederzijdse verantwoordelijkheden en taken vast te leggen;




Een kader verschaffen waarbinnen de te leveren prestatie kunnen worden beoordeeld.

Er zijn 67 afspraken gemaakt verdeeld over acht hoofdstukken, waarbij de concreetheid van de afspraken sterk varieert. In het jaar 2009 heeft de focus hoofdzakelijk gelegen op de kwetsbare groepen in de samenleving. In maart 2009 heeft het College van Burgemeester en Wethouders van Enschede de nota “Van Opvang naar Wonen” vastgesteld. Deze nota is een uitwerking van de nota “Huisvesting kwetsbare groepen” die in 2008 is vastgesteld. In Enschede verblijven jaarlijks circa 1500 personen in de opvang. Van deze groep zijn 480 personen meerdere jaren bekend bij de maatschappelijke opvanginstellingen en de verslavingszorg. Voor 250 personen zal passende huisvesting een uitkomst zijn om de begeleiding effectief te laten zijn en eventuele overlast te verminderen. De komende jaren wordt gezocht naar 6 locaties, verspreid over Enschede. Het streven is 2 locaties per jaar te ontwikkelen. Om dit project succesvol te laten verlopen is een projectorganisatie opgezet door de gemeente en de drie Enschedese corporaties. Domijn participeert in verschillende werkgroepen. De verwachting is dat medio 2010 de eerste twee locaties worden aangewezen.

9.2.2 Huurdersbelangenvereniging De drie locaties van Domijn kennen allen een eigen huurdersbelangenvereniging, die met elkaar samenwerken binnen de Huurderskoepel Domijn. In deze paragraaf is de samenwerking met de verschillende huurdersbelangenvereniging uitgesplitst. Domijn heeft in het verslagjaar regelmatig overlegd met de lokale huurdersverenigingen over plaatselijke aangelegenheden. Huurders Belangen Vereniging Losser De Huurders Belangen Vereniging Losser (HBVL) en Domijn hebben in 2009 vier keer regulier overleg gevoerd. De belangrijkste gespreksonderwerpen waren:


Woonruimteverdeling (Domijnsleutel);




Voortgang verschillende projecten:




Gebiedsvisie Overdinkel;




Kulturhus Overdinkel;




Openingstijden en nieuwe werkwijzen vestigingen.

Huurdersvereniging Enschede In de tweede helft van 2009 is er bij Bewonersrijk een bestuurscrisis ontstaan. De verwachting is dat de leden van de vereniging zich in februari 2010 uitspreken over de ontstane situatie. Door de bestuurscrisis is het geplande overleg in december niet doorgegaan. De volgende onderwerpen zijn in 2009 behandeld:


Invoering ‘Domijnsleutel’ in Haaksbergen en Losser;




Organisatieveranderingen en nieuwe werkwijzen;




Sluiten wijkposten en het stopzetten van de bijdrage wijkbeheer;

45 / 170




Inspraak bewoners in schilderwerk;




Voortgang project ‘Sparen voor Geschenken’;




Aanpassing urgentieregeling.

Huurdervereniging Haaksbergen 4x per jaar vindt er een overleg plaats tussen Domijn en de huurdersvereniging. Actuele zaken worden besproken op het gebied van beheer, onderhoud en nieuwe ontwikkelingen. De volgende onderwerpen zijn besproken:


Woonruimteverdeling;




Glasvezel in Haaksbergen;




Onderzoek VAC in de Hofferie ;




Sponsorbeleid;




Ontwikkeling woonservicezones in Haaksbergen;




Voortgang verschillende projecten;




Gepland onderhoud in 2010;




Ontwikkeling gebiedsvisies;




De rol van de Vereniging van Eigenaren;




Jaarlijkse gezamenlijke avond;




Openingstijden.

9.2.3 Huurderskoepel Domijn De afgelopen jaren werkten Bewonersrijk, de Huurders Belangenvereniging Losser en de Huurdersvereniging Haaksbergen met elkaar samen in een huurdersplatform. In 2008 kreeg dit platform door het passeren van de oprichtingsakte en statuten een officiële status en werd de naam veranderd in Huurderskoepel Domijn. In 2009 werd de samenwerkingovereenkomst tussen Domijn en de Huurderskoepel Domijn getekend. In de samenwerkingsovereenkomst is onder andere geregeld over welke zaken de Huurderskoepel en daarbij aangesloten huurdersverenigingen informatie-, advies- en instemmingsrecht hebben. In hoofdlijnen komt het erop neer dat Domijn met de Huurderskoepel Domijn overlegt over beleidaangelegenheden, die de gehele corporatie aangaan. Op plaatselijk niveau vindt overleg plaats met de huurdersverenigingen over zaken die spelen binnen die locatie en binnen het werkgebied van de betreffende vestiging. Het overleg met de Huurderskoepel Domijn wordt gevoerd door de bestuurder, terwijl de regisseurs overleggen met de huurdersverenigingen. Met de ondertekening van de samenwerkingsovereenkomst met de Huurderskoepel Domijn zijn de afzonderlijke samenwerkingsovereenkomsten, die in het verleden afgesloten zijn met de in de Huurderskoepel samenwerkende huurdersverenigingen, komen te vervallen. Een mijlpaal in de samenwerking tussen Domijn en de Huurderskoepel Domijn was de ondertekening van de prestatieafspraken tussen Domijn en de Huurderskoepel Domijn op 16 juni 2009. In deze afspraken ligt vast welke prestaties Domijn en de Huurderkoepel Domijn in de periode 2009 – 2012 van elkaar kunnen verwachten. De afspraken hebben betrekking op de volgende onderwerpen: bestaande woningen, nieuwbouw, wijk, huurdersorganisaties, huurders/ bewoner, communicatie en dienstverlening. In 2009 kwamen Domijn en de Huurderskoepel Domijn vier keer voor overleg bij elkaar. De volgende onderwerpen kwamen hierbij aan de orde: • Samenwerkingsovereenkomst Domijn en Huurderskoepel Domijn • Prestatieafspraken Domijn – Huurderskoepel • Uniformeren woonruimtebemiddelingssysteem • Huurprijsbeleid 2009 • Verkoopbeleid • Communicatiebeleid • Brief van minister Van der Laan over aanpassing stelsel woningcorporatie. • Begroting 2009 • Jaarverslag 2008 De Huurderskoepel Domijn bracht een positief advies uit over het huurprijsbeleid en het verkoopbeleid. Het uniformeren van het woonruimtebemiddelingsbeleid had vooral gevolgen voor de werkgebieden Haaksbergen en

46 / 170

Losser. Daarom werd dit beleid ter advies voorgelegd aan de huurdersverenigingen Losser en Haaksbergen, die hierover vervolgens positief adviseerden.

9.2.4 Klachtenadviescommissie Twente Domijn is aangesloten bij de regionale klachtenadviescommissie Twente. De klachtenadviescommissie werkt volgens een vastgesteld reglement en procedure. De klager dient bij Domijn de klacht op twee niveaus aanhangig te maken alvorens de commissie de klacht in behandeling neemt. Er zijn voor Domijn 4 klachten ingediend, die geen van allen volgens de procedure door de klager zijn voorgelegd op het tweede niveau. Daardoor zijn alle klachten niet ontvankelijk verklaard door de klachtenadviescommissie richting huurders. Voor Losser zijn er geen klachten voorgelegd aan de commissie. In het verslagjaar is voor Haaksbergen één klacht voorgelegd aan de commissie en voor Enschede drie. In de alle gevallen konden de klachten in een goed overleg tussen Domijn en de betreffende huurder alsnog worden opgelost.

47 / 170

48 / 170

10.

Financiële continuïteit

In dit hoofdstuk zetten we het door Domijn gevoerde beleid en beheer op financieel gebied uiteen.

10.1 Financieel beleid De directieraad van Domijn heeft in 2008 het strategisch plan 2009-2012 vastgesteld. Hierin zijn de missie, visie en strategie van Domijn verwoord. Een nadere concretisering hiervan vindt plaats in de plannen van de bedrijfsonderdelen Wonen, Ontwikkeling en Bedrijfsvoering & Beleid. Jaarlijks verstrekt de directieraad concrete opdrachten aan elk team over wat er dat jaar verwacht wordt van de realisatie van de koers van Domijn. Het uitvoeren van deze opdrachten en een aantal externe ontwikkelingen (o.a. vennootschapsbelasting, het dossier staatssteun, beperking huurverhogingen, marktontwikkelingen, kredietcrisis) leiden tot inperking van de financiële ruimte. De vraag die Domijn zich daarbij stelt is of de ambities van Domijn financieel haalbaar zijn. De verschillende beleidsvelden van Domijn zijn onderling afhankelijk van elkaar. Het betreft hier ondermeer het portfoliomanagement, huurbeleid, onderhoudsbeleid, personeelsbeleid, investeringsbeleid, acquisitiebeleid en het financieel beleid (inclusief treasurybeleid). In het licht van de financiële continuïteit van Domijn en voor de analyse van haar beleidskeuzes, wil Domijn zicht hebben op vermogens- en resultaatontwikkelingen, haar financiële doelstellingen en de wijze waarop rapportering vorm moet krijgen. Om dit zicht op vermogens- en resultaatontwikkelingen te verkrijgen heeft Domijn in 2009 het financieel beleidsplan vastgesteld. Dit beleid zal in 2010 worden geëvalueerd. In het financieel beleid ligt de focus op kasstromen. Het geeft richting aan de gewenste verhouding tussen de kasstromen en daarmee inzicht in de ruimte die bestaat om het gewenste rendement te behalen. Het behaalde rendement kan worden omgezet in maatschappelijk dividend. Kortom, ‘zonder vastgoedrendement geen maatschappelijk dividend’. Domijn stuurt op resultaat- en rendementsdoelstellingen en vermogensontwikkelingen. Daarbij is een aantal indicatoren benoemd, die Domijn gebruikt als strategische sturingsvariabelen. De financiële indicatoren zijn ingebed in de planning & controlcyclus. Hierbij is een normenkader ontwikkeld. Vanuit het normenkader kunnen de voorgenomen investeringen en beheerplannen worden getoetst op haalbaarheid en de gewenste financiële uitkomst. Kengetal

Normen

Interest Dekkings Ratio

Minimaal 1,3

Direct rendement

Minimaal 4,3%

Financieringsratio (loan to value)

Maximaal 75%

Investerings-financieringsrisico

Bewaken op basis van norm financieringsratio

Rendement nieuwe projecten

Gemiddeld 4,3% (segmentatie per soort vastgoed)

Vanuit het INK Dashboard van Domijn zijn de volgende aanvullende financiële beleidsdoelstellingen voor 2010 geformuleerd: in 2010 worden de analyses van Aedex integraal gebruikt voor onze rendementssturing; in 2010 beschikt Domijn over een methode voor het maken van een kostenverdeelstaat per afdeling en per activiteit; in 2010 beschikt Domijn over een programma van eisen ten behoeve van het doorrekenen van verschillende financiële scenario’s; in 2010 wordt onderzocht of Domijn andere waarderingsgrondslagen gaat hanteren.

49 / 170

10.2 Kerncijfers

Omschrijving

2009

2008

2007

2006

2005

15.589 26

15.351 24 43 749 152 12 119 16.450

15.088 47

15.030

15.030

715 185

718 148

571 60

120 16.155

120 16.016

165 15.826

-57 -22 24 -12 350 2 34 -33 33 -23 -1

-48 -21 6 -144 270 -5 -3 37

-62

-60

26 -90 121 5 147 88

52 -137 82 0 -1 3

0

-45

0

249 0 32

290 4.495 156

460 9.054 307

9

102

3.434 10.880 631 644

3.564 10.546 677 564

4.025 10.200 863

4.589 9.874 567

4.409 9.975 645

1.673 10,03% 3.643 2,53% 3,13% 56 0

2.118 12,88% 4.477 2,51% 2,95% 71 0

1.863 11,53% 4.707 1,96% 1,10% 84 1

1.734 10,82% 4.642 2,12% 1,37% 108 2

1.749 11,05% 5.524 2,25% 0,95% 120 2

Aantal verhuureenheden Woningen en woongebouwen In beheer (geen eigendom) Strategisch bezit woningen Garages, bergingen en parkeergarage Bedrijfsruimten Strategisch bezit bedrijfsruimte Overig bezit Totaal

758 172 136 16.681

Mutaties in het boekjaar Woningen en woongebouwen - verkocht regulier - verkocht in het kader van koopgarant - gekocht - gesloopt - opgeleverd - overige mutaties Garages, bergingen en parkeergarage Bedrijfsruimten Strategisch bezit In beheer (geen eigendom) Overig bezit Correctie overig bezit

-78 -21 143 0 128 23 9 8 2 -7 24

In aanbouw Woningen en woongebouwen Bedrijfsruimten (aantal m2) Koopwoningen

472 480 5.454 niet gereg. 229 niet gereg.

Onderhanden werk - opgeleverde koopwoningen

83

48

16

Aantal woningen naar huurprijsklasse Goedkope woningen (2009: < 357,37) Betaalbare woningen (2009: vanaf 357,37 tot 548,18) Dure huurwoningen (2009: vanaf 548,18 tot 647,53) Huurwon. boven huurtoeslaggrens (2009: > 647,53)

Het verhuren van woningen Aantal mutaties Mutatiegraad Huurmatigingen Huurachterstand in % jaarhuur Huurderving in % jaarhuur Aantal ontruimingen Aantal ontruimingen wegens overlast

50 / 170

Omschrijving

2009

2008

2007

2006

2005

0,31 18,50% -1,56% 3,95% 2,93% 34.142 -59.541 23.182

0,50 19,50% -8,57% 4,09% 1,62% 1.256 -66.587 36.235

0,98 22,39% 3,57% 4,28% 4,12% 19.577 -68.464 51.498

0,91 23,10% 6,69% 4,57% 5,06% 20.703 -28.712 31.211

0,64 22,22% 12,31% 4,35% 6,12% 25.838 -52.379 11.223

1,81 1.673 152 1.926 635 9

1,73 2.118 166 2.282 584 14

1,58 1.863 157 1.572 633 37

0,88 1.708 213 1.653 376 12

1,52 1.747 165 1.343 475 72

8.100 0 163 6.152 5.241 -1.321 -410 -126

8.354 0 245 5.893 5.602 -1.061 -770 -716

9.110 0 99 5.594 4.301 -974 318 325

8.727 0 100 5.628 4.026 -1.075 527 583

8.144 162 84 5.380 3.202 -1.047 851 1.003

220,65 242

183,51 201

149,54 163

137,64 150

137,70 151

Financiele continuiteit Liquiditeit (current ratio) Solvabiliteit Rentabiliteit eigen vermogen Rentabiliteit vreemd vermogen Rentabiliteit totaal vermogen Operationele kasstroom Investeringskasstroom Financieringskasstroom

Kwaliteit woningbezit Aantal reparatieverzoeken per woning Aantal mutaties Kosten per reparatieverzoek Kosten per mutatie Kosten planmatig onderhoud per woning Kosten overig onderhoud per woning

Balans en winst- en verliesrekening (per woning) Eigen vermogen Voorziening onderhoud Overige voorzieningen Totaal bedrijfsopbrengsten Totaal bedrijfslasten Financiele baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Jaarresultaat

Personeelsbezetting (einde boekjaar) Totaal formatieplaatsen Werkelijk aantal personeelsleden

51 / 170

10.3 Jaarresultaat Domijn heeft 2009 afgesloten met een negatief jaarresultaat van € 1.965.000,- (2008 negatief jaarresultaat van € 10.995.000,-, begroot 2009 negatief jaarresultaat € 12.029.000,-). Als we de begroting 2009 vergelijken met de realisatie 2009 (enkelvoudige jaarrekening) krijgen we het volgende beeld: Begroot 2009

Werkelijk 2009

Verschil

Bedrijfsopbrengsten 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Huren Vergoedingen Overheidsbijdragen Verkoop onroerende zaken Geactiveerde productie Overige bedrijfsopbrengsten

79.807 5.042 62 8.536 3.018 300

80.909 5.385 107 5.986 3.325 184

1.102343452.550 307116

96.764

95.896

868

10.696 19.870 10.088 1.198 1.953 18.593 17.187 3.461 50

11.376 23.312 9.980 1.216 1.855 14.541 16.895 2.664 133-

6803.442108 1898 4.052 292 797 183

Som der bedrijfslasten

83.096

81.706

1.390

Bedrijfsresultaat

13.668

14.190

2.305 23.295561

2.932 21.9682.026473

6271.3272.026 88

20.429-

20.589-

160

6.761-

6.399-

362-

5.268-

5.077 643-

10.345643

12.029-

1.965-

10.064-

Som der bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten 7. Afschrijvingen 8. Overige waardeveranderingen materiele vaste activa 9. Lonen & Salarissen 10. Sociale lasten 11. Pensioenlasten 12. Lasten onderhoud 13. Overige bedrijfslasten 14. Kosten samenwerking 15. Bijzondere baten en lasten

522-

Financiële baten en lasten 16. 17. 18. 19.

Rentebaten Rentelasten Waardeveranderingen Financiële Vaste Activa Opbrengsten financiële vaste activa en effecten

Saldo financiële baten en lasten

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen 20. Vennootschapsbelasting 21. Resultaat deelnemingen

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen

52 / 170

Het hogere resultaat van € 10.064.000,- wordt vooral veroorzaakt door: • Hogere huuropbrengsten: Hoger aantal woningen aangekocht/ opgeleverd in 2009 dan begroot (waaronder Redemptoristenpark 100 woningen); Overheveling woningen van koop naar huur i.v.m. economische crisis Daartegenover is de leegstand over 2009 hoger dan begroot (dit heeft minder impact dan bovenstaande); dit wordt grotendeels veroorzaakt door een andere verwerking van leegstand als gevolg van renovatie (in de begroting is dit ten laste van het projectresultaat gebracht) • Hogere lasten overige waardeveranderingen materiële vaste activa: de hogere lasten worden veroorzaakt door het eerder of later aanbesteden van de projecten; dit leidt tot een verschuiving van de onrendabele toppen tussen de jaren • Lagere lasten onderhoud: de lagere lasten voor onderhoud worden vooral veroorzaakt door de lagere lasten in het planmatig onderhoud (vervallen werkzaamheden uit de begroting, resultaat op aanbestede werken, en projecten die zijn doorgeschoven naar 2009); de lasten van het dagelijks onderhoud zijn wel hoger dan begroot; • Lagere rentelasten: de lagere rentelasten worden veroorzaakt door een lagere eindstand van de leningenportefeuille dan begroot (veroorzaakt door het doorschuiven van investeringen) en doordat de gerealiseerde rente van de nieuwe leningen lager is dan begroot. • Hogere waardeveranderingen Financiële Vaste Activa: -

De hogere waardeverandering heeft te maken met de afwaardering van de lening aan de Hoge Bothof BV, welke niet begroot was.

•

Lager resultaat deelnemingen -

•

De resultaten uit deelnemingen zijn niet begroot

Lagere last vennootschapsbelasting: -

Vanwege het opnemen van een actieve belastinglatentie voor de woningverkopen (eenmalige bate) en het terugdraaien van de vennootschapsbelastinglast van 2008 (door verlaging van het fiscale resultaat 2008) komt er per saldo een bate uit voor 2009, waar een forse last was begroot.

10.4 Investeringen In het financieel beleid zijn rendementseisen voor voorgenomen investeringen vastgesteld. We gebruiken de interne rendementseis. De interne rendementseis kan worden omschreven als de disconteringsvoet die nodig is om de netto contante waarde van geprojecteerde kasstromen van een investering in vastgoed gelijk te laten zijn aan de stichtingskosten van de investering zelf. De interne rendementseis wordt veelal aangeduid als de IRR, oftewel de Internal Rate of Return. Domijn onderscheidt bij haar investeringsselecties de volgende vastgoedsegmenten:

• • • • •

Woningen primair maatschappelijke voorraad Woningen niet primair maatschappelijke voorraad Woningen geliberaliseerde huur Bedrijfsonroerend goed Maatschappelijk onroerend goed

De hieraan gekoppelde rendementseis percentages worden benut in het kader van investeringsselectie.

53 / 170

Normen rendement op investeringen naar segment VV Opslag EV Opslag Risico 75% VV 25% EV opslag gem. rente inflatie Primair maatschappelijk Maatschappelijk vastgoed Niet primair maatschappelijk 5% 2,25% 1,00% Geliberaliseerde huur 5% 0,80% 2,25% 2% 1,50% Bedrijfsonroerend goed 5% 0,80% 2,25% Gewogen gemiddelde norm voor de hele investeringsportefeuille

2%

2,00%

Opslag uitponden 20 jaar

IRR uitpond scenario

2,3% a)

1,50%

3,8%

2,3% b)

1,50%

3,8%

5,3% 6,9%

1,50% 1,50%

6,8% 8,4%

7,4% 4,3%

1,50%

8,9%

a) een IRR van 2,3% impliceert een onrendabele top van € 80.000. b) betreft maatschappelijk vastgoed dat belangrijk is voor onze wijken doordat het bijdraagt aan: - de realisatie van de gebiedsvisies, of - het oplossen van urgente knelpunten in buurten (al dan niet tijdelijk), of - het bedienen van zeer specifieke doelgroepen

Voor nieuwe projectplannen streeft Domijn naar een jaarlijks gemiddeld intern rendement van 4,3%. Nieuwe investeringen worden in de jaarrekening gewaardeerd volgens de minimum waarderingsregel (historische kostprijs of de lagere bedrijfswaarde). Hieronder zijn de onrendabele toppen opgesomd die in de jaarrekening 2009 zijn verantwoord onder de post waardeveranderingen materiële vaste activa.

54 / 170

Onrendabele toppen * Enschede P150005 De Eendracht Hengelosestraat correctie P150016 WOM Laares P150020 H Molukkenstr P150056 Stadsveld fase 3 P150067 Stadsveld fase 4 P150097 Torens Mekkelholt GO P150130A Het Lang-zuid reno P150161 G. de Veerstraat P150213 Eudokia P150218 Kerkstraat Glanerbrug correctie P150224 NB 32h/8k Beekveld P150234 Siam Zuiderhagen P150279 Eekmaat P150282 Michaellocatie P150285 Brede school P150294C Redemptoristenpark P150296 Laares NB 41 app P150298 NB HOED Twekkelervel P159004 Dennenbosweg P159007 Cascade P159010 De Kiepe P159017 Deppenbroek ap.+egw P159029 WC Twekkelerveld P159030 Zuiderhagen P159036 Kunstenaarswoning P159054 RUPS Blekerstraat P169005A Marskant P169006 58 Woonzorg weerselo P159043 Maisveld Glanerbrug P169007 Kasteelschap Almelo P159042 Boers bodemonderz. '07 P159040 Oliemolen/Lipperkerk

2009 1.200.728 123 128 1.119.749139.58999.089573 11.33279.720420.9434.91816.052 1.337.758 1.500.000 118.224 2.873.185 24.933 154.000 295.202 284.794 980.301 586.92478.843 4.6082.660 1.338.920 4.428.163 4.033.303 24.784 17.124 2.840 16.143 16.261.909

Haaksbergen P129002 Hofferie P129009 Ariens P129010 De Bron P129015 Frankenhuis P129017C Juliana/Spanbed RENO P129017D Spanbeddestraat GO P129021 Kop Paralelweg P129022 Wolterinkbree P129028 OVC Brede School Wis

191.636242.641818.386 148.544 418.84093.265 709.943 55.133 17.920 990.074

Losser P130017 GO 47 Hucowoningen P130063 Elfterborgh P130063B Woning Stanco P130065 't Rot fase a+b+c P130065 't Rot fase koop P130067 Zijland P139001 De Gaffel P139006 Kantoor SWL P139008 De Saller Aveleijn P139009 Weverstraat Overdinkel

4.069 11.844220.220 104.944 1.179.032 1.162.537 5.332520.703 39.438 1.673 3.215.440 Totaal

20.467.423

* inclusief duurzame waardeverandering grond- en ontwikkelposities

55 / 170

10.5 Bedrijfswaarde Wij maken een bedrijfswaardeberekening om te zien in hoeverre onze complexen rendabel zijn. De bedrijfswaarde verkrijgen we door de contante waarde van de toekomstige inkomsten te verminderen met de contante waarde van de toekomstige uitgaven. De parameters die ultimo jaareinde zijn gehanteerd luiden als volgt: 2009

2008

huurstijging 2010

1,20%

2,75%

huurstijging 2011

2,00%

3,50%

huurstijging 2012-2014

2,00%

2,25%

huurharmonisatie 2010-2014

0,25%

0,25%

huurstijging vanaf 2015

2,25%

2,25%

huurderving

1,00%

1,00%

inflatie 2010-2014

2,00%

2,25%

inflatie vanaf 2015

2,25%

2,25%

inflatie lonen & salarissen 2010-2014

3,40%

3,75%

inflatie lonen & salarissen vanaf 2015

2,25%

2,25%

inflatie onderhoud 2010-2014

3,00%

3,25%

inflatie onderhoud vanaf 2015

2,25%

2,25%

disconteringsvoet

6,00%

6,00%

norm algemeen beheer

€ 1.169,--

€ 1.142,--

norm onderhoud

€ 1.398,--

€ 1.358,--

De bedrijfswaarde van de woningen inclusief rentabiliteitswaardecorrectie bedraagt in totaal € 696 miljoen. (2008: € 689 miljoen). De totale boekwaarde van de woningen in exploitatie bedraagt € 522 miljoen (2008: € 492 miljoen). De bedrijfswaarde ligt daarmee € 174 miljoen boven de boekwaarde (2008: € 197 miljoen). Dat is circa 33% (2008: 40%). Een analyse van het verloop van de bedrijfswaarde in 2009 wordt gegeven in de jaarrekening 2009. De verbetering van de bedrijfswaarde met circa € 7 miljoen wordt voornamelijk verklaard door aanpassing van de parameters (- € 17,8 miljoen) en voorraadmutaties (+ € 20,8 miljoen). De mutaties in de voorraad zijn per saldo +205 woningen. De huurparameter is t.o.v. de bedrijfswaardetoets van 2008 naar beneden bijgesteld als gevolg van lagere inflatie dan begroot. Hierdoor krijg je over de restant levensduur een fors lagere huuropbrengst (€ 29,3 miljoen). Deze daling wordt deels gecompenseerd doordat voor een aantal complexen de levensduur (vanuit Strategisch Voorraadbeleid) is aangepast, wat een hogere bedrijfswaarde met zich meebrengt (€ 8,5 miljoen). Het effect van de aanpassingen in parameters m.b.t. kostenstijgingen is per saldo € 3,0 miljoen. Daarnaast zijn in 2009 een aantal leningen met een lange looptijd en een laag rente percentage aangetrokken. Dit levert een extra rentabiliteitswaardecorrectie op van € 3,0 miljoen.

10.6 Ontwikkelingen financiële positie Uit de opgestelde meerjarenramingen 2010-2019 blijkt dat er volgens de huidige verwachtingen en inschattingen de eerste jaren (2010-2011 en 2013-2014) negatieve resultaten behaald zullen worden. Deze worden hoofdzakelijk veroorzaakt door de waardeveranderingen materiële vaste activa (onrendabele toppen van de complexen die worden opgeleverd) en de inschatting van de te verwachten belastingdruk. De solvabiliteit zal afnemen en eind 2019 naar verwachting uitkomen op 12%. Als algemene opmerking wordt bij de meerjarenramingen meegegeven dat de meerjarenramingen zijn gemaakt op basis van de huidige kennis en aannames. Dit betekent niet dat er zonder meer van kan worden uitgegaan dat de toekomst zich volgens het scenario van de meerjarenraming zal ontwikkelen. Met de consequenties uit hoofde van de vennootschapsbelasting is in de meerjarenbegroting rekening gehouden. Het is een inschatting van de te verwachten belastingdruk.

56 / 170

De kengetallen zoals benoemd in het financieel beleid ontwikkelen zich als volgt:

Kengetal

Norm

* Interest Dekkings Ratio * Direct rendement * Loan to value

Minimaal 1,3 Minimaal 4,3% Maximaal 75%

Werkelijk 2009 2,04 6,16% 66%

Begroting 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

Begroting 2013

Begroting 2014

1,52 4,29% 71%

1,70 5,03% 73%

1,55 5,03% 74%

1,50 5,05% 75%

1,45 5,02% 76%

SOLVABILITEIT/RENTABILITEIT Ontwikkeling balansposten

Werkelijk 2009

Bedragen x € 1.000,--

Begroot 2010

Begroot 2011

Begroot 2012

Begroot 2013

Begroot 2014

6.527

1.123

13.839-

31.716-

1.842-

126.275 2.545 493.638 60.009

104.817 2.545 534.945 61.020

96.151 2.545 590.525 62.319

101.302 2.545 631.534 63.931

99.187 2.545 654.458 65.190

99.115 2.545 671.312 66.217

682.467

703.327

751.540

799.312

821.380

839.189

642.607 21.521 18.339

681.567 20.481 1.279

732.530 19.444 -434

780.649 19.133 -470

806.040 18.867 -3.527

827.066 18.610 -6.487

682.467

703.327

751.540

799.312

821.380

839.189

Eindsaldo werkkapitaal

-41.670

-59.741

-62.753

-64.401

-68.717

-72.704

Financiele kengetallen Solvabiliteit Rentabiliteit resultaat % van de omzet Rentabiliteit totaal vermogen Rentabiliteit eigen vermogen Current ratio

18,50% -2,05% 2,93% -1,56% 0,31

14,90% -20,93% 0,21% -20,47% 0,02

12,79% -8,14% 2,21% -9,01% -0,01

12,67% 4,62% 4,31% 5,08% -0,01

12,08% -1,82% 3,59% -2,13% -0,05

11,81% -0,06% 3,93% -0,07% -0,10

Eigen vermogen Overige voorzieningen Schulden lange termijn Kortlopende schulden Balanstotaal

Materiele vaste activa Financiele vaste activa Vlottende activa Balanstotaal

57 / 170

TOEKOMSTPERSPECTIEF 2010-2014 (bedragen x € 1.000) Voor het toekomstperspectief heeft de meerjarenbegroting 2010-2014 als basis gediend: Werkelijk 2009

Begroot 2010

Begroot 2011

Begroot 2012

Begroot 2013

Begroot 2014

Bedrijfsopbrengsten Huren Vergoedingen Overheidsbijdragen Opbrengst uit verkoop Geactiveerde productie Overige

80.909 5.385 107 5.986 3.325 184

85.078 4.940 9.239 3.000 246

89.938 5.039 8.094 3.068 252

93.606 5.139 9.368 3.137 258

96.999 5.242 10.259 3.207 264

99.113 5.347 10.677 3.279 270

Som der bedrijfsopbrengsten

95.896

102.503

106.391

111.508

115.971

118.686

Bedrijfslasten Afschrijvingen Overige waardeveranderingen MVA Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Lasten onderhoud Overige bedrijfskosten Kosten Samenwerking WGT Bijzondere baten en lasten

11.376 23.312 9.980 1.216 1.855 14.541 16.895 2.664 133-

13.286 31.716 11.001 1.281 2.153 23.314 18.644 -

14.034 23.127 11.312 1.325 2.226 19.529 16.797 -

14.349 8.423 11.732 1.370 2.302 20.148 17.095 -

14.383 15.232 12.123 1.416 2.380 20.919 17.476 -

14.002 13.392 12.535 1.465 2.461 21.515 17.777 -

Som der bedrijfslasten

81.706

101.395

88.350

75.419

83.929

83.147

Bedrijfsresultaat

14.190

1.108

18.041

36.089

32.042

35.539

Financiele baten en lasten Rentebaten Rentelasten Waardeveranderingen FVA Opbrengsten FVA

2.932 21.9682.026473

2.620 22.910-

3.005 25.285-

2.740 29.296-

1.717 31.598-

1.755 33.065-

Saldo financiele baten en lasten

20.589-

19.841-

21.879-

26.204-

29.547-

30.994-

Resultaat deelnemingen Vennootschapsbelasting

6435.077

2.725-

4.825-

4.734-

4.607-

4.617-

Jaarresultaat

1.965-

21.458-

8.663-

5.151

2.112-

72-

449

401

352

334

316

58 / 170

10.7 Treasury Het doel van Domijn is uitsluitend in het belang van de volkshuisvesting (Artikel 2 lid 2 van de statuten) werkzaam te zijn. Alle activiteiten op het gebied van treasury zijn hieraan ondergeschikt en dienend. De hoofddoelstelling van de activiteiten op het gebied van treasury is: “Het waarborgen van de financiële continuïteit in brede zin.” In het treasurystatuut is het formele kader voor alle activiteiten op het gebied van treasury binnen Domijn vastgelegd, waaronder het financierings- en beleggingsbeleid. Met het treasurystatuut beoogt Domijn te waarborgen dat inzicht wordt geboden in de risico’s, die samenhangen met de treasuryactiviteiten. De formulering en vaststelling van het treasurybeleid en de nadere uitwerking in (trans)acties op het gebied van treasury vindt plaats binnen het kader van het statuut, de treasuryjaarplannen en (meerjaren)begrotingen van Domijn. De verantwoording over het gevoerde treasurybeleid en de gerealiseerde (trans)acties vindt extern onder andere plaats in de jaarrekening en intern in de daarvoor benoemde documenten en rapportages. De belangrijkste doelstellingen die voor 2009 zijn gesteld en de ondernomen acties zijn hieronder weergegeven. Daarbij wordt onderscheid gemaakt in financierbaarheid en renterisicobeheersing. Financierbaarheid Doel voor de korte termijn is voldoende middelen beschikbaar te hebben. Actief cash management is van belang om enerzijds toegang tot direct krediet zo groot mogelijk te houden en anderzijds de rentelasten te optimaliseren. De kredietfaciliteit van onze huisbank (BNG) bedraagt € 15 miljoen. Ter ondersteuning van het cashmanagement beleid heeft Domijn de beschikking over 5 leningen met variabele hoofdsom. Onderstaande tabel geeft de condities van de kredietfaciliteit weer. Verderop worden de leningen met variabele hoofdsom gespecificeerd. Bank:

Faciliteit:

Condities:

BNG

RC faciliteit EUR 15 mln.

Debet: Euribor +20 bp Credit: Euribor -10 bp

Met deze kredietfaciliteit en leningen met variabele hoofdsom is overliquiditeit voorkomen en is geprofiteerd van de lage korte rente. Voor de lange termijn is ten doel gesteld te allen tijde de benodigde financiële middelen beschikbaar te hebben voor het uitvoeren van de volkshuisvestelijke taak. Belangrijk daarbij is de continue monitoring van de actuele financieringsruimte bij het WSW waaraan gevolg is gegeven. Daarnaast wordt gekeken naar de ontwikkeling van het weerstandsvermogen. Daarbij is ten doel gesteld te analyseren of specifieke risico’s verminderd moeten worden, ter verkleining van het minimale weerstandsvermogen. In 2009 heeft Domijn een aantal treasuryacties uitgevoerd voor wat betreft het aantrekken van nieuwe leningen. Deze transacties staan in onderstaande tabel vermeld. Geldgever

Afgesloten

Storting

Afl.wijze

Schuldrest.

Rente

RA

looptijd

Robeco

20 feb

17-mrt-09

FIXE

€ 10.000.000

3,57%

5 jr

10 jaar

Rabobank

20 feb

30-apr-09

FIXE

€ 10.000.000

2,79%

2 jr

8 jaar

Rabobank

15 mei

15-jun-09

FIXE

€ 10.000.000

3,15%

4 jr

11 jaar

NWB

9 dec

20-okt-10

FIXE

€ 15.000.000

3,775%

n.v.t.

49 jaar

23 dec

15-jan-10

4,00%

n.v.t.

10 jaar

NWB

FIXE

€ 15.000.000 € 60.000.000

Renterisicobeheersing Naast het veilig stellen van de financierbaarheid is de beheersing van het renterisico een belangrijke taak om de financiële continuïteit te waarborgen. Domijn streeft naar een evenwichtige spreiding van het renterisico over de jaren om de kans op nadelige financiële gevolgen te verminderen. Voor een goede spreiding van het renterisico wordt een bandbreedte nagestreefd van 5% tot 15% van de restant hoofdsom van de leningportefeuille.

59 / 170

In 2009 vonden de volgende renteaanpassingen plaats.

Leningnummer 15002060 12077001

Geld-gever

BNG Gemeente Haaksbergen

Lening-

Datum

Coupon

Volume

FIXE

5-mei-09

3,72%

€ 10.000.000

ANN

15-dec-09

5,50%

€ 639.000

totaal

€ 10.639.000

type

Nieuwe

Loop-

coupon

tijd

3,71%

5 jr

3,95%

10 jr

Leningenportefeuille Per saldo is onze leningenportefeuille met € 20,5 miljoen gestegen, van € 477,7 miljoen naar € 498,2 miljoen. De gemiddelde rentevoet van de uitstaande leningen is gedaald van 4,59% in 2008 tot 4,31% in 2009. De volgende tabel geeft aan voor welke leningen de komende jaren (2010 tot en met 2013) sprake is van finale aflossing en renteaanpassing, exclusief de drie maandelijkse renteaanpassingen op de LVH’s (lening variabele hoofdsom).

60 / 170

Overzicht eindaflossingen en renteaanpassingen 2010 t/m 2013

Het renterisico wordt voor een belangrijk deel gevormd door de leningen met variabele hoofdsom. Een overzicht daarvan in hieronder opgenomen.

61 / 170

Overzicht LVH’S

Ter vermindering van het renterisico van deze leningen zijn CAP’s afgesloten, als volgt:

Beleggingen/Leningen u.g. Domijn kent de volgende leningen die in het kader van de volkshuisvesting zijn verstrekt: Achtergestelde lening u.g. Casanet BV Dit is een achtergestelde lening ter hoogte van € 2.031.000,- die is ontstaan door de exploitatieverliezen binnen Casanet BV (voorheen Netschap BV). Omdat het onzeker is dat deze lening weer terugverdiend kan worden, is er uit voorzichtigheid een voorziening getroffen voor het volledige bedrag van de lening. Lening u.g. Wooninvesteringsfonds In 2000 en 2001 zijn er twee leningen verstrekt aan het Wooninvesteringsfonds (WIF). Collega-corporaties kunnen van deze leningen uit het Wooninvesteringsfonds gebruik maken. In totaal betreft het een bedrag van € 1.361.340,-. Deze leningen hebben beide een looptijd van 10 jaar. Domijn ontvangt hiervoor een rentevergoeding van respectievelijk 4,35% en 4,08% op jaarbasis. Er zijn geen mutaties in 2009 op de uitstaande leningen geweest. Lening u.g. Hoge Bothof Betreft een lening aan de Hoge Bothof B.V. voor de aanschaf van het Polaroid gebied met de bedoeling dit terrein in de toekomst te gaan ontwikkelen. De lening is overgenomen van Domijn Projecten B.V. Gezien de tegenvallende exploitatieresultaten binnen de BV is uit voorzorg € 2 miljoen van de lening afgeboekt en als voorziening meegenomen. Lening Cultuurfonds Monumenten Dit is een achtergestelde lening van € 63.000,- aan de Provincie Overijssel inzake het Cultuurfonds voor monumenten in Overijssel. Deze lening heeft een looptijd van 10 jaar en hierover wordt door Domijn geen rente ontvangen. Er is geen mutatie in 2009 op de uitstaande lening geweest. Ontwikkelingen 2009 In het jaar 2009 hebben verschillende ontwikkelingen plaatsgevonden binnen de woningcorporatiemarkt. Onderstaand volgt een korte samenvatting van de actuele onderwerpen in de woningcorporatiemarkt op het gebied van Treasury. Ontwikkeling kredietcrisis De aanhoudende kredietcrisis heeft zijn invloed gehad op de financiële markten. De beschikbaarheid van geld is voor woningcorporaties nooit echt in het geding geweest, voor zover het WSW-geborgde leningen betreft. Wel zijn de kosten ervan door de “liquiditeitsopslag” met name in het eerste halfjaar 2009 hoog geweest. Voor korte looptijden tot drie jaar bedroegen de opslagen circa 0,80%; voor 10-jaars geld was dit circa. 1,25%. Inmiddels zijn deze liquiditeitsopslagen weer aanzienlijk gedaald tot circa 0,30% tot respectievelijk 0,70%. Als gevolg van deze situatie zijn er nieuwe financieringsproducten op de markt gekomen als alternatief voor de standaard lange lening, bijvoorbeeld de spreadherzieningslening. Er zijn weer meerdere aanbieders actief op deze markt, naast de gespecialiseerde banken BNG en NWB.

62 / 170

De beschikbaarheid van commerciële (niet-borgbare) financiering is sinds de start van de kredietcrisis fors afgenomen. De middelen die banken te besteden hebben voor dergelijke financieringen zijn zeer gering en de eisen die gesteld worden aan rendement en risico zijn erg hoog. Daarnaast zijn de banken sterk risico-avers van projecten in onroerend goed. De verwachting is dat ondanks tekenen van het wegebben van de liquiditeitskrapte, commerciële vastgoedprojecten het komend jaar door banken nog met grote terughoudendheid beoordeeld zullen worden. Behalve op de zakelijke markt heeft de kredietcrisis ook grote invloed op de particuliere markt. Huizenverkopen zijn gestagneerd en gemiddeld is er sprake van een daling van de prijzen. Daarnaast staan huizen steeds langer te koop. Omdat daarmee de verkopen bestaand bezit door woningcorporaties onder druk staan, is er voor de corporaties ook minder ruimte voor nieuwe investeringen. Op dit moment zijn er door de overheid meerdere initiatieven gestart die de (woning)bouwproductie weer op gang moeten trekken en doorstroming op de woningmarkt moeten bevorderen. Aanpassing borgingsgrens WSW In de loop van 2009 heeft het WSW haar borgingsgrens verhoogd van € 200.000 stichtingskosten naar € 240.000 stichtingskosten. De ophoging van de borgingsgrens zorgt ervoor dat een groter aandeel van de nieuwbouwprojecten in de huursector geborgd kan worden bij het WSW. Dit betekent echter niet dat de projecten per definitie financierbaar zijn. Hiervoor is faciliteringsvolume van het WSW benodigd. Voor het toekennen van het faciliteringsvolume legt het WSW de nadruk op een voldoende positieve operationele kasstroom voor in ieder geval de komende vijf jaar. Staatssteun discussie sociale huursector Begin oktober 2009 heeft Minister Van der Laan met eurocommissaris Kroes overeenstemming bereikt over de staatssteunregeling voor woningcorporaties. Kern van het akkoord is dat de door de staat gesteunde sociale huursector alleen toegankelijk moet zijn voor huishoudens met maximaal een modaal inkomen, € 33.000, waarbij 90% van de per saldo vrijkomende huurwoningen aan deze doelgroep moet worden toegekend. Binnen die nationale norm van 90% mag regionaal worden gedifferentieerd. Landelijk is de praktijk nu 85%. Als de Kamer akkoord gaat met bovenstaande overeenstemming, gaat Kroes ook akkoord met de bijzondere projectsteun, de uitbetaling van de 'collecte' of heffing aan de corporaties, waarin de 40 “Prachtwijken” gelegen zijn ten laste van de corporaties zonder prachtwijk (€ 75 miljoen per jaar over tien jaar). De corporaties buiten de 40 wijken kunnen dan niet meer in Brussel in beroep gaan tegen deze collecte. Ten aanzien van het participeren in deelnemingen en de financiering van commercieel onroerend goed, is van belang in het kader van de staatssteun discussie, het navolgende op te merken. In de brief aan de Tweede Kamer van 12 juni 2009 heeft de Minister voor Wonen, Wijken en Integratie een aantal voornemens gepresenteerd die van invloed zijn op het woningcorporatiestelsel. Een van de voornemens stelt dat bij investeringsvoornemens in een project met deels commercieel karakter die een (nader vast te stellen) drempelbedrag te boven gaan de corporatie die activiteit voortaan in een dochter dan wel een andere verbinding moet onderbrengen. Daarbij mag de woningcorporatie onder andere slechts aandelenkapitaal verschaffen tot maximaal 33% van het balanstotaal van die dochter. Andere investeerders (niet zijnde corporaties) moeten dus ook willen investeren in dat project. Corporaties mogen die dochter niet financieel steunen via leningen, schenkingen of garantstellingen. Tot slot moet bij projecten met een relatief groot commercieel deel sprake zijn van een algemeen belang en moet de gemeente financieel participeren. Na realisatie van het project moet de corporatie het commerciële deel binnen een redelijke termijn verkopen. Deze regels gelden voor alle deelnemingen en verbindingen van een woningcorporatie. Overigens zouden deze beperkingen niet van invloed zijn op “dure huur”- woningen, die op de balans van TI mogen worden geplaatst. Sociale woningen mogen niet in een deelneming worden gebracht. Op dit moment bestaat er nog geen zekerheid over het daadwerkelijk vaststellen van deze voornemens.

10.8 Verbindingen Ter ondersteuning van de kernactiviteiten worden regelmatig nevenactiviteiten ingezet. Deze nevenactiviteiten worden meestal ondergebracht in een verbinding. Hiermee worden risico’s voor de corporaties zoveel mogelijk beperkt. De bestuurlijke betrokkenheid van de corporaties in deze verbindingen achten wij van groot belang. Uitgangspunt is dat de corporatie alleen of gezamenlijk met andere corporaties voor minimaal 50% zeggenschap heeft in de verbindingen. De zeggenschap is opgenomen in onderstaande tabel. Hieronder vindt u een overzicht van de verbindingen waarin Domijn deelneemt.

63 / 170

Algemene gegevens Naam van de verbinding

Domijn Projecten B.V.

Rechtsvorm

Besloten vennootschap

Oprichtingsdatum

17-02-2003 Op 14 december 2009 is Domijn Projecten BV gefuseerd met SWL Projecten BV en Lucht en Licht Ontwikkeling BV

Statutaire zetel

Enschede

Aantal werknemers

0

Statutaire doelstelling

Het ontwikkelen, beheren en exploiteren van registergoederen. Tevens is als doel gesteld het deelnemen in, het voeren van beheer over, het verlenen van diensten aan en financieren van andere ondernemingen en vennootschappen.

Administratie/Contactpersoon

Woningstichting Domijn

Eigenaren

Woningstichting Domijn (100%).

Domijn Projecten BV neemt deel in:

- VOF Cascade (50%) ontbonden per 25-11-2009 - VOF Boulevard (25%) ontbonden per 14-12-2009 - Hoge Bothof BV (50%) - VOF Heemaf (37,5%)

Financiële gegevens 2009 Eigen Vermogen

€ -1.515.316,-

Balanstotaal

€ 4.866.052,-

Bedrijfsopbrengsten

€ 511.879,-

Resultaat 2009

€ -1.251.162,-

Corporatiebelang in %

100%

Bestuurlijke zeggenschap

100%

Waarde op balans Domijn kapitaal

€ -1.515.316,-

Waarde op balans Domijn vordering

€ 3.766.124,-

Risico’s

Domijn Projecten BV is opgericht om risico’s in deelnemingen te beperken voor de TI. De risico’s van de diverse deelnemingen staan bij elke deelneming in dit overzicht benoemd.

Datum vaststelling jaarverslag en

Datum nog niet bekend; wordt geen accountantscontrole

accountantsverklaring

toegepast

64 / 170

Algemene gegevens Naam van de verbinding

Backoffice WGT B.V.

Rechtsvorm

Besloten vennootschap

Oprichtingsdatum

30-09-2005

Statutaire zetel

Hengelo (Overijssel)

Aantal werknemers

9

Statutaire doelstelling

Uitvoering van activiteiten die het gezamenlijk belang dienen voor Woningstichting Domijn en Stichting woonmaatschappij WBO

Administratie/Contactpersoon

Woningstichting Domijn

Firmanten

Woningstichting Domijn (80%), WBO Wonen (20%).

Financiële gegevens 2009 Eigen Vermogen

€ 20.000,-

Balanstotaal

€ 513.696,-

Bedrijfsopbrengst

€ 2.506.598,-

Resultaat 2009

€ 0,-

Corporatiebelang in %

80%

Waarde op balans Domijn Kapitaal

€ 16.000,-

Waarde op balans Domijn Vordering

€ 0,-

Risico’s

Door het ontvlechten van de BV wordt er een leegstandsrisico op het pand aan de Bornsestraat gelopen.

Datum vaststelling jaarverslag en accountantsverkl.

N.v.t., er wordt geen accountantscontrole toegepast

Algemene gegevens Naam van de verbinding

Domijn Horeca B.V.

Rechtsvorm

Besloten vennootschap

Oprichtingsdatum

20-04-2006

Statutaire zetel

Enschede

Aantal werknemers

35

Statutaire doelstelling

Het exploiteren van een horecaonderneming, het deelnemen in, het voeren van beheer over, het verlenen van diensten aan en het financieren van andere ondernemingen en vennootschappen, het uitvoeren van sociaal-cultureel werk en het bevorderen van de leefbaarheid in de gemeente Enschede.

Administratie/Contactpersoon

Woningstichting Domijn

Firmanten

Woningstichting Domijn (100%)

Financiële gegevens 2009 Eigen Vermogen

€ -458.539,-

Balanstotaal

€ 68.819,-

Resultaat 2009

€ -182.553,-

Corporatiebelang in %

100%

Bestuurlijke zeggenschap

100%

Waarde op balans Domijn

€ -458.539,-

Waarde op balans Domijn Vordering

€ 488.914,-

Risico’s

Na het faillissement van de SHI heeft Domijn de exploitatie en de subsidie ter grootte van € 256.500,- i.v.m. werkervaringsplaatsen veilig kunnen stellen. De BV moet dan wel tot 2011 voldoen aan de subsidie eisen van Stedelijk Hart. Tot deze periode loopt Domijn het exploitatierisico van de horeca. Begin 2010 zal n.a.v. de evaluatie een besluit worden genomen over de toekomst van de horeca exploitatie.

Datum vaststelling jaarverslag en accountantsverkl.

N.v.t., er wordt geen accountantscontrole toegepast

65 / 170

Algemene gegevens Naam van de verbinding

Hoge Bothof Ontwikkeling B.V.

Rechtsvorm

Besloten vennootschap

Oprichtingsdatum

26-09-2006

Statutaire zetel

Enschede

Aantal werknemers

0

Statutaire doelstelling

Het verwerven, ontwikkelen, bouwen en verkopen van onroerende zaken met name ten behoeve van de sociale volkshuisvesting alsmede het deelnemen in, het voeren van beheer over, het verlenen van diensten aan en het financieren van andere ondernemingen en vennootschappen.

Administratie/Contactpersoon

Woningstichting Domijn

Firmanten

Domijn Projecten B.V. (5%), Ons Huis Projecten B.V. (5%), Polaroid (Europa) B.V. (90%)

Financiële gegevens 2009 Eigen Vermogen

€ -5.214.286,-

Balanstotaal

€ 11.149.309,-

Bedrijfsopbrengst

€ 703.354,-

Resultaat 2009

€ -3.594.820,-

Corporatiebelang in %

5%

Bestuurlijke zeggenschap

50%

Waarde op balans Domijn Projecten B.V.

€ -1.797.410,-

Risico’s

In 2009 heeft er een afwaardering plaatsgevonden tot aan de opbrengstwaarde (o.b.v. taxatie). Hierdoor is er circa € 2,7 miljoen afgeboekt.

Datum vaststelling jaarverslag en

Datum nog niet bekend; wordt accountantscontrole

accountantsverklaring

toegepast door Deloitte

Algemene gegevens Naam van de verbinding

Ontwikkelingscombinatie Heemafcomplex V.O.F.

Rechtsvorm

Vennootschap onder firma

Oprichtingsdatum

05-08-2004

Statutaire zetel

Hengelo (Overijssel)

Aantal werknemers

0

Statutaire doelstelling

Ontwikkelen en doen bouwen van appartementen zowel voor de koop- als huursector en het herontwikkelen van het gebouw ‘Het Heim’.

Administratie/Contactpersoon

Woningstichting Domijn

Firmanten

Bouwcomb. Merkensteyn-Plegt Vos VOF (50%), Domijn Projecten B.V. (37,5%) en WBO Projecten B.V. (12,5%)

Financiële gegevens 2009 Eigen Vermogen

€ 723.814,-

Balanstotaal

€ 5.139.539,-

Jaaromzet

€ 0,-

Resultaat 2009

€ -9.887,-

Corporatiebelang in %

37,5%

Bestuurlijke zeggenschap

37,5%

Waarde op balans Domijn Projecten BV

€ 3.303.642,- / € 271.431,-

Risico’s

Gezien het feit dat voor alle 3 de fases nieuwe programma’s worden ontwikkeld, is het risico groot dat een deel van de activa moet worden afgeboekt. Totale activa is op dit moment € 4.866.769,- Hierin neemt Domijn voor in totaal 37,5% in deel.

Datum vaststelling jaarverslag en

Datum nog niet bekend; wordt accountantscontrole

accountantsverklaring

toegepast door Ten Kate Huizinga

66 / 170

Algemene gegevens Naam van de verbinding

DnA V.O.F.

Rechtsvorm

Vennootschap onder firma

Oprichtingsdatum

26-04-2002

Statutaire zetel

Enschede

Aantal werknemers

0

Statutaire doelstelling

Het verwerven van gronden, het (doen) voorbereiden en (doen) uitvoeren van het bouwrijp maken van die gronden, alsmede het (doen) ontwikkelen, het (doen) realiseren en (doen) verkopen van woningen en overige vastgoedprojecten, zulks inbegrip van de bijbehorende infrastructuur en openbare ruimte, op locaties gelegen in het statutaire werkgebied van Domijn, en voorst al hetgeen met het vorenstaand verband houdt of daaraan bevorderlijk kan zijn, zulks in de ruimste zin des woords.

Administratie/Contactpersoon

AM Wonen / Jeffrey de Vries

Firmanten

Woningstichting Domijn en AM Wonen B.V.

Financiële gegevens 2009 Eigen Vermogen

€ 729.000,-

Balanstotaal

€ 12.701.000,-

Jaaromzet

€ 6.211.000,-

Resultaat 2009

€ 336.000,-

Corporatiebelang in %

50%

Bestuurlijke zeggenschap

50%

Waarde op balans Domijn

0

Risico’s

Er bestaat in de huidige markt, risico van vertraging bij de bouw van de 132 koopwoningen. Er is geen risico van achtervang.

Datum vaststelling jaarverslag en

Nog niet bekend

accountantsverklaring Algemene gegevens Naam van de verbinding

WOM Laares Beheer B.V.

Rechtsvorm

Besloten vennootschap

Oprichtingsdatum

15-05-2003

Statutaire zetel

Enschede

Aantal werknemers

0

Statutaire doelstelling

Het optreden als beherende vennoot van de commanditaire vennootschap Laares C.V., alsmede het financieren van de commanditaire vennootschap.

Administratie/Contactpersoon

Ons Huis

Firmanten

Woningstichting Domijn (20%), R.K. Woningstichting Ons Huis (20%), Woningstichting Woonplaats (20%), Nijhuis/Hegeman V.O.F. (20%), AM Wonen (20%).

Financiële gegevens 2009 Eigen Vermogen

€ 4.644.021,-

Balanstotaal

€ 4.701.474,-

Jaaromzet

€ 0,-

Resultaat 2009

€ -6.446,-

Corporatiebelang in %

20%

Bestuurlijke zeggenschap

20%

Waarde op balans Domijn

€ 3.600,-

Risico’s

Geen

Datum vaststelling jaarverslag en

Nog niet bekend

accountantsverklaring

67 / 170

Algemene gegevens Naam van de verbinding

Stedelijk Wonen Holding B.V.

Rechtsvorm

Besloten vennootschap

Oprichtingsdatum

14-10-2005

Statutaire zetel

Enschede

Aantal werknemers

0

Statutaire doelstelling

Het deelnemen in, het voeren over, het verlenen van diensten aan en het financieren van andere ondernemingen en vennootschappen.

Administratie/Contactpersoon

Stedelijk wonen

Firmanten

Woningstichting Domijn (50%) en Woningstichting De Woonplaats (50%).

Stedelijk Wonen Holding B.V. is moeder van

- Stedelijk Wonen B.V. - Stedelijk Wonen Vastgoed B.V.

Financiële gegevens 2009 Eigen Vermogen

€ 556.786,-

Balanstotaal

€ 567.402,-

Jaaromzet

€ 0,-

Resultaat 2009

€ 100.272,-

Corporatiebelang in %

50%

Bestuurlijke zeggenschap

50%

Waarde op balans Domijn

€ 9.000,-

Risico’s

Binnen de holding zit € 1.750.000,- aan onroerend goed met een mogelijke waardedaling als risico.

Datum vaststelling jaarverslag en

Nog niet bekend

accountantsverklaring Algemene gegevens Naam van de verbinding

Neighbourhood Corporations Enschede (NCE)

Rechtsvorm

Besloten vennootschap

Oprichtingsdatum

02-11-2001

Statutaire zetel

Enschede

Aantal werknemers

0

Statutaire doelstelling

Het bevorderen van de leefbaarheid van het economisch functioneren en het bevorderen van de leefbaarheid in het gebied Velve Lindenhof en Bothoven te Enschede.

Administratie/Contactpersoon

Ons Huis

Firmanten

Woningstichting Domijn (33,33%), R.K. Woningstichting ‘Ons Huis’ (33,33%) en Woningcorporatie De Woonplaats (33,33%).

Financiële gegevens 2009 Eigen Vermogen

€ -3.377.324,-

Balanstotaal

€ 4.659.501,-

Jaaromzet

€ 2.245.823,-

Resultaat 2009

€ 1.766.042,-

Corporatiebelang in %

33,33%

Bestuurlijke zeggenschap

33,33%

Waarde op balans Domijn

€ 9.000,-

Waarde op balans Domijn schuld Risico’s Datum vaststelling jaarverslag en

Nog niet bekend

accountantsverklaring

68 / 170

Algemene gegevens Naam van de verbinding

WOM Laares C.V.

Rechtsvorm

Commanditaire vennootschap

Oprichtingsdatum

15-05-2003

Statutaire zetel

Enschede

Aantal werknemers

0

Statutaire doelstelling

Het voor eigen rekening en risico (her)ontwikkelen van de wijk ‘de Laares’ te Enschede en het realiseren van woningen en het aanleggen van wegen en groenvoorzieningen.

Administratie/Contactpersoon

Ons Huis

Firmanten

Woningstichting Domijn (19%), R.K. Woningstichting Ons Huis (19%), Woningstichting De Woonplaats (19%), Nijhuis/-Hegeman V.O.F. (19%), AM Wonen (19%), WOM Laares Beheer B.V. (5%).

Financiële gegevens 2009 Eigen Vermogen

€ -415.277,-

Balanstotaal

€ 4.504.204,-

Jaaromzet

€ 0,-

Resultaat 2009

€ 1.114.787,-

Corporatiebelang in %

19%

Bestuurlijke zeggenschap

19%

Waarde op balans Domijn

€ -78.778,-

Waarde op balans Domijn vordering

€0

Risico’s

Gezien de huidige markt is een verdere vertraging van de ontwikkeling niet uitgesloten. De achtergestelde lening van € 1.555.682,- per corporatie is bij de oprichting reeds als verlies genomen.

Datum vaststelling jaarverslag en

Nog niet bekend

accountantsverklaring Algemene gegevens Naam van de verbinding

GOS Enschede VOF

Rechtsvorm

Vennootschap onder firma

Oprichtingsdatum

21-04-2009

Statutaire zetel

Enschede

Aantal werknemers

0

Statutaire doelstelling

Gezamenlijk investeren in Gezondheid, Onderwijs en Sport

Administratie/Contactpersoon

De Woonplaats/Domijn

Firmanten

Woningstichting Domijn (50%) en Woningstichting De Woonplaats (50%)

Financiële gegevens 2009 Eigen Vermogen

€ 10.420.546,-

Balanstotaal

€ 10.902.435,-

Jaaromzet

€ 85.417,-

Resultaat 2009

€ 65.546,-

Corporatiebelang in %

50%

Bestuurlijke zeggenschap

50%

Waarde op balans Domijn

€ 5.210.273,-

Waarde op balans Domijn vordering

€0

Risico’s

Huurderving

Datum vaststelling jaarverslag en

Datum nog niet bekend; wordt accountantscontrole

accountantsverklaring

toegepast door KPMG

69 / 170

70 / 170

Deel 2

Jaarrekening 2009 Domijn

71 / 170

GECONSOLIDEERDE BALANS VOOR RESULTAATBESTEMMING (bedragen x € 1.000)

ACTIVA

31-12-2009

31-12-2008

VASTE ACTIVA Materiële vaste 1. Onroerende 2. Onroerende 3. Onroerende 4. Onroerende

activa en roerende zaken in exploitatie zaken Verkocht onder voorwaarden en roerende zaken in ontwikkeling en roerende zaken ten dienste van exploitatie

Financiële Vaste Activa 5. Te vorderen BWS subsidies 6. Deelnemingen 7. Beleggingen / Leningen u/g 8. Overige

Totaal Vaste Activa

584.404 12.449 38.314 7.461 642.628

544.932 5.083 49.258 15.843 615.116

1.600 6.733 10.128 6.611 25.072

1.944 3.316 9.926 2.052 17.238

667.700

632.354

444 732 1.176

3.262 10.510 13.772

1.766 2.427 278 63 1.762 5.568 11.864

1.661 932 1.576 484 1.970 2.216 8.839

2.594

2.830

15.634

25.441

683.334

657.795

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden 9. Voorraden 10. Onderhanden Projecten

Vorderingen 11. Huurdebiteuren 12. Gemeenten 13. Vorderingen deelnemingen en verbindingen 14. Vorderingen collega corporaties samenwerking 15. Overige vorderingen 16. Overlopende activa

Liquide middelen 17. Liquide middelen

Totaal Vlottende Activa

TOTAAL ACTIVA

72 / 170

PASSIVA

31-12-2009

31-12-2008

2 128.238 4 1.965126.279

2 139.233 8 10.995128.248

EIGEN VERMOGEN 18. Kapitaal 19. Wettelijke en statutaire reserves 20. Aandeel derden Onverdeeld resultaat boekjaar

VOORZIENINGEN 21. Voorzieningen 22. Voorziening deelnemingen

499 2.695 3.194

3.161 817 3.978

28.295 438.894 14.000 12.449 493.638

31.536 415.688 14.000 5.084 466.308

28.003 3.241 5.208 5.258 4.610 338 13.565 60.223

27.162 1.597 8.379 4.610 2.907 703 13.903 59.261

683.334

657.795

LANGLOPENDE SCHULDEN 23. 24. 25. 26.

Leningen overheid Leningen kredietinstellingen Leningen collegiaal Terugkoopverplichting Woningen Verkocht onder Voorwaarden

KORTLOPENDE SCHULDEN 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33.

Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan gemeenten Schulden aan leveranciers Schulden aan collega corporaties samenwerking Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden Overlopende passiva

TOTAAL PASSIVA

73 / 170

GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING (bedragen x € 1.000) 2009

2008

80.909 5.385 107 6.498 3.325 1.228

76.235 4.689 44 9.285 2.960 2.519

97.452

95.732

11.388 23.312 10.956 1.368 2.022 14.541 19.457 10 133-

10.802 27.654 11.378 1.365 1.952 15.813 22.871 10 380-

Som der bedrijfslasten

82.921

91.465

Bedrijfsresultaat

14.531

4.267

2.993 21.9692.026473

4.853 21.80252750

20.529-

16.251-

5.998-

11.984-

Bedrijfsopbrengsten 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Huren Vergoedingen Overheidsbijdragen Verkoop onroerende zaken Geactiveerde productie Overige bedrijfsopbrengsten

Som der bedrijfsopbrengsten

Bedrijfslasten 7. Afschrijvingen 8. Overige waardeveranderingen materiele vaste activa 9. Lonen & Salarissen 10. Sociale lasten 11. Pensioenlasten 12. Lasten onderhoud 13. Overige bedrijfslasten 14. Kosten samenwerking 15. Bijzondere baten en lasten

Financiële baten en lasten 16. 17. 18. 19.

Rentebaten Rentelasten Waardeveranderingen Financiële Vaste Activa Opbrengsten financiële vaste activa en effecten

Saldo financiële baten en lasten

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen

20. Vennootschapsbelasting 21. Resultaat deelnemingen

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen

5.077 1.044-

1.965-

693 296

10.995-

74 / 170

GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT (bedragen x € 1.000)

SALDO LIQUIDE MIDDELEN BEGIN BOEKJAAR

a. Kasstroom uit operationele activiteiten - jaarresultaat - afschrijvingen - waardeveranderingen vaste activa - mutatie voorzieningen - mutatie voorraden - mutatie vorderingen - mutatie kortlopende schulden

2009

2008

9.453-

2.249-

1.96512.254 25.841 7842.818 3.025963-

10.99512.265 25.947 98 3.0172.920 9.025

34.176

b. Kasstroom uit investeringsactiviteiten - investeringen incl. mutatie OHW - desinvesteringen - mutatie FVA - ontvangen BWS-subsidie

58.7852.952 4.559344

36.243

83.0773.963 1.829506

60.048-

c. Kasstroom uit financieringsactiviteiten - mutatie leningen u/g - mutatie langlopende schulden - mutatie deelnemingen

20227.330 3.417-

292 33.972 2.726

23.711

SALDO LIQUIDE MIDDELEN EINDE BOEKJAAR

80.437-

36.990

11.614-

9.453-

2.594 14.20811.614-

2.830 12.2839.453-

Aansluiting saldo liquide middelen met balans: Liquide middelen (zie 17. vlottende activa) Rekening courant banken (zie 27. schulden kredietinstellingen) Eindstand liquide middelen conform balans

75 / 170

Algemene toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Regelgeving De jaarverslaggeving door toegelaten instellingen volkshuisvesting dient te voldoen aan de eisen zoals deze zijn geformuleerd in het Besluit Beheer Sociale Huursector. In dit besluit wordt BW2 Titel 9 voorgeschreven behoudens enkele uitzonderingen van specifieke aard. Voor verslagjaren vanaf 2005 is door de Raad voor de Jaarverslaggeving de definitieve Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting uitgegeven. In deze richtlijn zijn onder meer specifieke modellen voor de balans en winst- en verliesrekening opgenomen en zijn voor de sector specifieke presentatie-, waarderings- en verslagleggingvoorschriften geformuleerd. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Toelichtingen op posten in de balans, winst- en verliesrekening en kasstroomoverzicht worden in de jaarrekening genummerd.

Grondslagen voor consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening van Domijn zijn de financiële gegevens verwerkt van de tot de groep behorende maatschappijen en andere rechtspersonen waarop een overheersende zeggenschap kan worden uitgeoefend of waarover de centrale leiding wordt gevoerd. In het algemeen betreft het deelnemingen waarin het belang meer dan 50% bedraagt. Het aandeel van derden in het groepsvermogen en in het groepsresultaat wordt afzonderlijk vermeld. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling van Domijn. De financiële gegevens van de groepsmaatschappijen en de andere in de consolidatie meegenomen rechtspersonen en vennootschappen zijn volledig in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen onder eliminatie van de onderlinge verhoudingen en transacties. Belangen van derden in het vermogen en in het resultaat van groepsmaatschappijen zijn afzonderlijk in de geconsolideerde jaarrekening tot uitdrukking gebracht. Proportioneel in de consolidatie worden opgenomen deelnemingen in entiteiten voor zover eenzelfde invloed op het beleid kan worden uitgeoefend als door elk der overige participanten. Looptijd en rechtsvorm zijn hierbij niet van belang. Waarderingsgrondslagen van groepsmaatschappijen zijn waar nodig gewijzigd om aansluiting te krijgen bij de geldende waarderingsgrondslagen voor de Groep. Daar waar van de gegevens in totaliteit geen belangrijke invloed uitgaat op de geconsolideerde winst- en verliesrekening is van correctie van de grondslagen afgezien. Vanaf de oprichtings/overnamedatum worden de resultaten en de identificeerbare activa en passiva van nieuwe groepsmaatschappijen opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. De oprichtings/overnamedatum is het moment dat beslissende zeggenschap kan worden uitgeoefend in de betreffende groepsmaatschappij. De verkrijgingsprijs bestaat uit het geldbedrag of equivalent dat is overeengekomen voor de verkrijging van de overgenomen entiteit vermeerderd met eventuele direct toerekenbare kosten. Indien de verkrijgingsprijs hoger is dan het nettobedrag van de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva wordt het meerdere als goodwill geactiveerd onder de immateriële vaste activa. Groepsmaatschappijen blijven in de consolidatie opgenomen tot het moment dat zij worden verkocht; de consolidatie vindt plaats op het moment dat de beslissende zeggenschap wordt overgedragen. De in de consolidatie begrepen rechtspersonen en vennootschappen zijn: Volledig geconsolideerd (100%) Domijn Projecten B.V. (100%) Backoffice WGT B.V. (80%) Domijn Horeca B.V.(100%) In 2008 werd de Vastgoed WGT B.V. voor 100% geconsolideerd. Deze B.V. is per 31 juli 2009 ontbonden. Backoffice WGT B.V. De activiteiten van Backoffice WGT B.V. bestaan uit het uitvoeren van activiteiten die het gezamenlijk belang dienen voor Domijn en WBO Wonen.

76 / 170

Domijn Horeca B.V. De activiteiten van Domijn Horeca B.V. bestaan uit het exploiteren van een horecaonderneming, het deelnemen in, het voeren van beheer over, het verlenen van diensten aan, het uitvoeren van sociaal-cultureel werk en het bevorderen van de leefbaarheid in de Gemeente Enschede. Domijn Projecten B.V. De activiteiten van Domijn Projecten B.V. bestaan uit het ontwikkelen, beheren en exploiteren van registergoederen. Tevens is als doel gesteld het deelnemen in, het voeren van beheer over, het verlenen van diensten aan en financieren van andere ondernemingen en vennootschappen. Domijn Projecten B.V. heeft een deelneming in VOF Boulevard (25%, ontbonden per 14-12-2009), VOF Cascade (50%, ontbonden per 25-112009), Hoge Bothof Ontwikkeling B.V. (50%) en VOF Heemaf (37,5%). Domijn Projecten BV is op 14 december 2009 gefuseerd met SWL Projecten BV en Lucht en Licht Ontwikkeling BV. Deze laatste 2 BV’s waren voor die tijd 100% eigendom van Domijn en werden over 2008 volledig geconsolideerd. De volgende verbindingen zijn niet geconsolideerd: Deze verbindingen komen niet in aanmerking voor consolidatie daar er geen sprake is van een meerderheidsbelang (>50%) in deze deelnemingen of geen sprake is van meerderheidsbelang in de zeggenschap (>50%). Intercompany-transacties, intercompany-winsten en onderlinge vorderingen en schulden tussen groepsmaatschappijen worden geëlimineerd. Ongerealiseerde verliezen op intercompany-transacties worden ook geëlimineerd tenzij er sprake is van een bijzondere waardevermindering. Resultaten op intercompany-transacties tussen in de consolidatie opgenomen groepsmaatschappijen worden volledig uit zowel de balanswaardering als het groepsresultaat geëlimineerd voor zover deze resultaten nog niet door een overdracht van het verkregen actief of passief aan derden buiten de groep zijn gerealiseerd. Deelneming in Boulevard VOF De eerste activiteit in 2003 voor Domijn Projecten BV is het deelnemen in de ontwikkelingscombinatie Boulevard VOF, welke op 6 februari 2003 is opgericht. De overige vennoten zijn Te Pas Bouw B.V., Thomassen Dura BV en Trebbe Bouw Oost en Noord BV. Ieder der vennoten deelt voor 25% mee in de VOF. De activiteiten bestaan uit het ontwikkelen en doen bouwen van appartementen zowel voor de koop- als huursector en commerciële ruimtes op het perceel aan de Brinkstraat in Enschede alsmede het in eigendom verwerven van dat perceel. De VOF Boulevard is per 14-12-2009 ontbonden. Deelneming in Cascade VOF Per 11 november 2005 neemt Domijn Projecten B.V. deel in de vof Cascade. De andere deelnemer is Bouwcombinatie E-2000. Beide nemen voor 50% deel in de vof. De activiteiten bestaan uit het ontwikkelen en doen bouwen van woningen in het deelgebied Cascade, van de in ontwikkeling zijnde vinexlocatie “De Eschmarke” in de Gemeente Enschede. Het gaat hier zowel om de koop- als huursector en ter uitvoering daarvan het in eigendom verwerven van percelen grond. De vennootschap is aangegaan voor onbepaalde tijd met dien verstande dat deze zal worden ontbonden zodra alle verplichtingen met betrekking tot het bouwproject zijn beëindigd. De VOF Cascade is per 25-11-2009 ontbonden. Deelneming in Hoge Bothof Ontwikkeling BV Per 3 juli 2006 neemt Domijn Projecten B.V. deel in de Hoge Bothof Ontwikkeling B.V. De andere deelnemer is Ons Huis. Domijn Projecten BV en Ons Huis nemen ieder voor 50% deel in de Hoge Bothof Ontwikkeling BV. De activiteiten bestaan uit het verwerven, ontwikkelen, bouwen en verkopen van onroerende zaken met name ten behoeve van de sociale volkshuisvesting alsmede het deelnemen in, het voeren van beheer over, het verlenen van diensten aan en het financieren van andere ondernemingen en vennootschappen. Deelneming in VOF Heemaf Per 2 april 2007 neemt Domijn projecten BV deel in de Vof Heemaf. De andere deelnemers zijn WBO Projecten B.V. en ontwikkelings- en bouwcombinatie Merksteyn/Plegt-Vos V.O.F.. Domijn projecten B.V. neemt voor 37,5%, WBO Projecten B.V. voor 12,5%, en Ontwikkelings- en bouwcombinatie Merksteyn/Plegt-Vos V.O.F. neemt voor 50% deel in de VOF Heemaf. De activiteiten van de VOF Heemaf bestaan uit het ontwikkelen en doen bouwen van appartementen zowel voor de koop- als huursector en het herontwikkeling van het gebouw “Het Heim”. Overige verbindingen Voorts heeft Woningstichting Domijn naast bovengenoemde belangen de volgende verbindingen: – WOM Laares Beheer B.V.( 20%) – VOF DnA (50%) – VOF GOS (50%) – Stedelijk Wonen Holding B.V. (50%) – Neighbourhood Corporations Enschede (NCE) (33,33%)

77 / 170

Schattingen Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt de directie van Domijn zich verschillende oordelen en maakt schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.

GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van voorgaand jaar.

Verwerking verplichtingen In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als “intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd”. Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de corporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuwbouwprojecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de corporatie rondom projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de opdracht aan de aannemer is verstrekt.

Waarderingsgrondslagen Materiële vaste activa De oorspronkelijke investeringen in complexen worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen en (naar verwachting duurzame) bijzondere waardeverminderingen. De verkrijgings- of vervaardigingsprijs wordt bepaald als de som van alle direct toe te rekenen uitgaven, eventueel vermeerderd met na-investeringen. Tevens worden hierbij de rente tijdens de bouw op vreemd vermogen en direct toerekenbare interne kosten alsmede transactiekosten geactiveerd. Voor zover verkregen subsidies kwalificeren als investeringssubsidie worden deze in mindering gebracht op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. De geactiveerde rente wordt berekend tegen 4% over het gemiddelde geïnvesteerd vermogen van het betreffende project. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken wordt de intrestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Uitgaven na eerste verwerking (de zogeheten na- investeringen) die leiden tot een waardeverhoging van het actief worden aangemerkt als activeerbare kosten van vernieuwing. De lasten van onderhoud waaronder renovatie onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waardeverhoging van het actief. De lasten van onderhoud worden direct in het resultaat verantwoord. Complexen worden gedefinieerd op basis van groepen van gelijksoortige activa (kasstroomgenererende eenheid). Deze worden gedefinieerd op basis van onderkende product-marktcombinaties. De indeling sluit aan op de wijze waarop het interne beleid en de bedrijfsvoering is gedefinieerd. Aansluiting is daarbij gezocht bij de differentiatie in het huur- en onderhoudsbeleid en levensduurschattingen. Jaarlijks vindt toetsing plaats van de boekwaarde en reële waarde. De toetsing geschiedt op complexniveau. Een bijzonder waardeverminderingverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de reële waarde duurzaam overschrijdt. Van duurzaamheid is sprake wanneer de verwachte reële waarde gedurende een periode van ten minste vijf jaar lager is dan de boekwaarde. De reële waarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van complexen. De reële waarde van de onroerende zaken in exploitatie bestemd voor de verhuur is de bedrijfswaarde. De onroerende zaken kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. Indien wordt vastgesteld dat een in het verleden verantwoorde bijzondere waardevermindering niet meer bestaat of is afgenomen wordt de toegenomen boekwaarde van de desbetreffende activa niet hoger gesteld dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien geen bijzondere waardevermindering voor het actief zou zijn verantwoord.

78 / 170

De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de geprognosticeerde kasstromen uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. Daarbij wordt rekening gehouden met de voorgenomen bestemming en aard van het bezit. De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van de directie weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op de eind 2009 intern geformaliseerde meerjarenbegroting en bestrijken een periode van 5 jaar. Bij de bedrijfswaardeberekening gelden de volgende uitgangspunten:

– – – – – – – – – – – – – – –

jaarlijkse huurverhogingen 1e jaar 1,20% (voorgaand jaar: 2,75%), 2e jaar 2,0% (voorgaand jaar 3,5% ,3e t/m 5e jaar 2,0% (voorgaand jaar: 2,25%) , 6e jaar e.v. 2,25% (voorgaand jaar: 2,25%); harmonisatie 1e t/m 5e jaar 0,25%, daarna 0,0% (voorgaand jaar: 0,25%); jaarlijkse huurderving van 1% (voorgaand jaar: 1%); jaarlijkse stijgingen van de variabele lasten: 1e t/m 5e jaar 2,0% (voorgaand: jaar 2,25%), 6e jaar e.v. 2,25% (voorgaand jaar: 2,25%); jaarlijkse stijgingen van de loonkosten: 1e jaar t/m 5e jaar 3,4% (voorgaand jaar: 3,75%), 6e jaar e.v. 2,25% (voorgaand jaar: 2,25%); jaarlijkse stijgingen van de onderhoudskosten: 1e t/m 5e jaar 3,0 % (voorgaand jaar: 3,25%), 6e jaar e.v. 2,25% (voorgaand jaar: 2,25%); genormeerde variabele lasten (OZB, verzekering en algemeen beheer) van € 1.169,- per verhuureenheid (voorgaand jaar: € 1.142,-); genormeerde klachten- en mutatieonderhoudskosten (bedrijfseconomische interne norm) € 575,(voorgaand jaar: € 558,-); genormeerde kosten van planmatig onderhoud (bedrijfseconomische interne norm) € 824,- (voorgaand jaar: € 800,-) een restwaarde op basis van huidige nominale waarde; een rekenrente van 6,00 % (voorgaand jaar: 6,00%)voor WSW- geborgde woningen; een rekenrente van 6,00 % (voorgaand jaar : 6,00%)voor niet- WSW- geborgde woningen, bedrijfsmatige en overige onroerende zaken; de periode waarover contant gemaakt wordt loopt parallel met de geschatte resterende levensduur van de complexen/investering (variërend van 10 tot 50 jaar), de minimale levensduur is gesteld op 10 jaar tenzij vanuit planvorming een kortere levensduur gerechtvaardigd is. Voor de bepaling van de bedrijfswaarde worden de kasstromen contant gemaakt op 1 juli. Bij de bepaling van de bedrijfswaarde is rekening gehouden met verkopen vanuit de achtervangwoningen. Hiervoor is na 10 jaar een verkoopwaarde mee genomen in de bedrijfswaardeberekening.

Bij de bepaling van de bedrijfswaarde wordt rekening gehouden met de rentabiliteitswaardecorrectie van de bestaande leningenportefeuille. De rentabiliteitswaardecorrectie betreft het verschil tussen de contante waarde van de verwachte kasstromen uit hoofde van leningen en beleggingen en de waardering van deze posten op de balans. Hoewel een deel van het bezit is geoormerkt voor verkoop, is in de balans geen rekening gehouden met de hogere directe opbrengstwaarde van dit bezit. De restwaarde van de grond wordt nominaal meegenomen. Er wordt geen rekening gehouden met indexatie en discontering.

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Onroerende zaken die in het kader van een regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV) zijn overgedragen aan een derde en waarvoor de woningcorporatie een terugkoopplicht kent worden aangemerkt als financieringsconstructie. De betreffende onroerende zaken worden gewaardeerd tegen actuele waarde zijnde de met de koper overeengekomen contractprijs (eerste waardering) en daarna de marktwaarde op basis van VOV. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde wordt aan de creditzijde van de balans een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij overdracht ontstane verplichting rekening houdend met de contractvoorwaarden. In het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden heeft de corporatie een terugkoopverplichting en/of recht die/dat mede afhankelijk is van de ontwikkeling van de waarde van de woningen in het economisch verkeer. De terugkoopverplichting / recht wordt jaarlijks gewaardeerd. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden is de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord.

Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling Dit betreffen complexen in aanbouw die worden gewaardeerd tegen uitgaafprijzen en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering uit hoofde van te dekken stichtingskosten. Bij de bepaling van de bijzondere

79 / 170

waardevermindering worden de boekwaarde en de bedrijfswaarde van de kasstroomgenererende eenheid waartoe de onroerende zaken gaan behoren betrokken. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend. Indien de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, dan wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen aanschafprijs en bijkomende kosten, rekening houdend met een eventueel bijzonder waardeverminderingverlies. Rentetoerekening vindt eerst plaats nadat ontwikkelactiviteiten zijn gestart. Met betrekking tot zogeheten gecombineerde projecten wordt het aandeel van de koopwoningen verantwoord onder de post voorraad onderhanden werk, het aandeel huurwoningen wordt verantwoord onder de onroerende en roerende zaken in ontwikkeling. Voor wat betreft het onrendabele deel van het gecombineerde project wordt bij het aangaan van de verplichting het onrendabele deel verminderd met het verwachte verkoopresultaat in de winsten verliesrekening verantwoord onder de post overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa. Bij oplevering van het totale project wordt het verkoopresultaat verantwoord onder de post verkoop onroerende zaken en de resterende onrendabele top onder de post overige waardeveranderingen (im)materiële vaste activa. Daarmee wordt de economische realiteit van de transactie het best zichtbaar gemaakt. Afschrijving vindt eerst plaats nadat de betreffende complexen in exploitatie zijn genomen.

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van aanschafwaarde onder aftrek van lineaire/annuïtaire afschrijvingen. De afschrijvingstermijnen zijn respectievelijk: Kantoorpanden Kantoorpand Woongroep Twente Hengelo Vervoermiddelen Inventaris Automatisering

40 jaar annuïtair 30 jaar annuïtair 5 jaar lineair 10 jaar lineair 3 – 7 jaar lineair

Financiële vaste activa Leningen u/g De waardering van de leningen u/g vindt plaats tegen nominale waarde.

Te vorderen BWS subsidies De vordering uit hoofde van binnen het Besluit Woninggebonden Subsidies toegezegde bedragen (contante waarde van de uitbetalingen) wordt jaarlijks verminderd met de door de budgethouders beschikbaar gestelde bedragen. De uitbetalingstermijn is afhankelijk gesteld van de disconteringsvoet en beloopt vanaf de vaststelling van de subsidie maximaal 30 jaar. De contante waarde van de subsidie inclusief vervallen rente wordt als vordering opgenomen.

Deelnemingen Deelnemingen waarin invloed van betekenis is op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde. Deze waarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor zover Domijn in deze situatie geheel of ten dele instaat voor de schulden van de deelneming respectievelijk het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen wordt een voorziening getroffen.

Overige financiële vaste activa De onder financiële vaste activa opgenomen overige vorderingen omvatten verstrekte leningen en overige vorderingen. Deze verstrekte leningen en vorderingen worden gewaardeerd tegen reële waarde. Bijzondere waardeverminderingen worden in mindering gebracht op deze waarde en direct verantwoord in de winst-enverliesrekening.

80 / 170

Voorraden Voorraden Waardering van voorraden groot materiaal vindt plaats tegen laatst betaalde inkoopprijzen.

Voorraad koopwoningen De voorraden onverkochte koopwoningen worden gewaardeerd op vervaardigingsprijs of lagere opbrengstwaarde. De vervaardigingsprijs omvat alle kosten die samenhangen met de verkrijging of vervaardiging, alsmede gemaakte kosten om de voorraden op hun huidige plaats en in hun huidige staat te brengen. In de kosten van vervaardiging zijn begrepen directe loonkosten en toeslagen voor aan de productie gerelateerde indirecte vaste en variabele kosten alsmede toerekende rente. De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs onder aftrek van direct toerekenbare verkoopkosten. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden.

Onderhanden projecten Het onderhanden werk uit hoofde van onderhanden projecten in opdracht van derden wordt gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs, zijnde directe materiaal- en arbeidskosten, direct toerekenbaar uitbesteed werk en overige externe kosten inclusief een opslag voor aan de productie gerelateerde indirecte vaste en variabele kosten. Indien voor te vervaardigen materiële vaste activa noodzakelijkerwijs een aanmerkelijke hoeveelheid tijd nodig is om deze gebruiksklaar te maken worden rentekosten opgenomen in de vervaardigingsprijs. De winst wordt verantwoord in het boekjaar waarin het project wordt opgeleverd. Voorzieningen voor verwachte verliezen worden genomen in de periode waarin komt vast te staan dat er sprake is van verliesgevende projecten, en worden in mindering gebracht op de post onderhanden projecten. Verder zijn op de post onderhanden projecten de gedeclareerde termijnen en vooruitontvangen betalingen in mindering gebracht. Gedeclareerde termijnen die de waardering van een individueel project overtreffen worden als passiefpost onder de kortlopende schulden opgenomen.

Vorderingen Huurdebiteuren Waardering geschiedt tegen nominale waarde rekening houdend met een voorziening voor mogelijke oninbaarheid gebaseerd op een statische benadering.

Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas en banktegoeden met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courant schulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden.

Groepsvermogen en aandeel derden Het aandeel derden als onderdeel van het groepsvermogen wordt gewaardeerd tegen het bedrag van het nettobelang in de betreffende groepsmaatschappijen. Voor zover de betreffende groepsmaatschappij een negatieve nettovermogenswaarde heeft, worden de negatieve waarde en overige toekomstige verliezen niet toegewezen aan het aandeel derden, tenzij deze derdenaandeelhouders een feitelijke verplichting hebben en in staat zijn om de verliezen aan te zuiveren. Zodra de nettovermogenswaarde van de groepsmaatschappij wederom positief is, worden resultaten toegekend aan het aandeel derden.

Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen en verliezen die op balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de hoogte redelijkerwijs kan worden geschat. Met verplichtingen van samenwerkingscombinaties in de vorm van een vennootschap onder firma wordt als gevolg van de hoofdelijke aansprakelijkheid slechts rekening gehouden indien en voor zover de financiële positie van één of meerdere partners daartoe aanleiding geeft.

81 / 170

Voorziening verplichte beloning De voorziening voor uitgestelde personeelsbeloningen bestaat uit de toekomstige verplichtingen uit hoofde van jubilea uitkeringen en wordt bepaald op basis van de contante waarde (rekenrente 6%) van toekomstige aanspraken, rekening houdend met de achterliggende diensttijd, de leeftijd en het verwachte verloop (blijfkans) van het huidige personeelsbestand.

Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen nieuwbouw worden als bijzondere waardeverandering in mindering gebracht op de boekwaarde van het complex waartoe de investeringen gaan behoren. Indien en voor zover de verwachte verliezen de boekwaarde van het betreffende complex overtreffen wordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Onder verwachte verliezen wordt in dit verband verstaan de netto contante waarde van alle investeringsuitgaven minus aan deze investering toe te rekenen ontvangsten.

Voorziening deelnemingen De voorziening deelneming betreft de negatieve nettovermogenswaarde van deelnemingen indien de corporatie zich aansprakelijk heeft gesteld voor de schulden van de deelneming respectievelijk zich stellig heeft voorgenomen de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen.

Latente belastingvordering en - verplichtingen Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden opgenomen voor tijdelijke verschillen tussen de waarde van de activa en passiva volgens fiscale voorschriften enerzijds en de boekwaarden die in deze jaarrekening gevolgd worden anderzijds. De berekening van de latente belastingvorderingen en -verplichtingen geschiedt tegen de belastingtarieven die op het einde van het verslagjaar gelden, of tegen de tarieven die in de komende jaren gelden, voor zover deze al bij wet zijn vastgesteld. Latente belastingvorderingen zijn opgenomen onder de financiële vaste activa, latente belastingverplichtingen zijn opgenomen onder de voorzieningen.

Langlopende schulden Langlopende schulden worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Het verschil tussen de bepaalde boekwaarde en de uiteindelijke aflossingswaarde wordt tezamen met de verschuldigde rentevergoeding zodanig bepaald dat de effectieve rente gedurende de looptijd van de schulden in de winst-en-verliesrekening wordt verwerkt. Leningen die zijn aangetrokken binnen het Dynamische Kostprijshuursysteem (klimleningen) worden niet afgelost zolang de bijbehorende exploitaties van de activa voorgecalculeerde exploitatieverliezen opleveren. Gedurende deze periode worden de leningen jaarlijks met een vooraf bepaald bedrag verhoogd. De aflossingsverplichting voor het komend jaar van de langlopende schulden is opgenomen onder de kortlopende schulden. In het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden heeft de corporatie een terugkoopverplichting die mede afhankelijk is van de ontwikkeling van de waarde van de woningen in het economisch verkeer. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden is de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord.

Overige activa en passiva Voor zover in het bovenstaande niet anders is aangegeven worden activa en passiva gewaardeerd op nominale waarde. Hierbij wordt op vorderingen, indien dit noodzakelijk is, een voorziening wegens mogelijke oninbaarheid in mindering gebracht.

GRONDSLAGEN VOOR BEPALING VAN HET RESULTAAT Algemeen Het resultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen worden verantwoord zodra zij voorzienbaar zijn.

82 / 170

Opbrengstverantwoording Opbrengsten uit de levering van goederen worden verwerkt zodra alle belangrijke rechten en risico’s met betrekking tot de eigendom van de goederen zijn overgedragen aan de koper. Opbrengsten uit de levering van diensten geschieden naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten. Opbrengsten met betrekking tot onderhanden projecten in opdracht van derden bestaan uit de contractueel overeengekomen tegenprestaties, meer- en minderwerk en claims en vergoedingen voor zover het waarschijnlijk is dat die opbrengsten zullen worden gerealiseerd en betrouwbaar kunnen worden vastgesteld. Domijn hanteert de completed contract methode.

Bijzondere posten Bijzondere posten zijn baten of lasten die behoren tot de gewone bedrijfsuitoefening, maar op grond van de aard, omvang of het incidentele karakter afzonderlijk worden toegelicht, teneinde een goed inzicht te geven in het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening van de corporatie en voornamelijk de ontwikkeling daarin. Bijzondere posten worden met het oog op de analyse en de vergelijkbaarheid van de resultaten zoveel als mogelijk naar aard en omvang afzonderlijk en ongesaldeerd toegelicht.

Bedrijfsopbrengsten Huren Deze opbrengsten betreffen de op het boekjaar betrekking hebbende netto-huren (exclusief de vergoedingen voor levering van zaken en diensten) na aftrek van huurderving. De jaarlijkse huurverhoging is van overheidswege gebonden aan een maximum. Voor het verslagjaar 2009 bedroeg dit maximumpercentage 2,5%. (Over het verslagjaar 2008 bedroeg dit percentage 1,6%).

Vergoedingen Deze opbrengsten bestaan uit de aan het boekjaar toegerekende vergoedingen van huurders (boven de nettohuurprijs) voor levering van zaken en diensten na aftrek van gederfde vergoedingen.

Overheidsbijdragen Onder deze post zijn de jaarlijkse annuitaire bijdragen inzake (medische) woningaanpassingen opgenomen.

Verkoop onroerende zaken De post verkopen onroerende zaken betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de boekwaarde (bestaand bezit) danwel de vervaardigingsprijs (projecten voor derden). Winsten worden verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). Eventuele verliezen op nieuwbouw koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn.

Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf De toe te rekenen interne directe kosten ten behoeve van onroerende zaken in ontwikkeling worden hieronder verantwoord.

Overige bedrijfsopbrengsten De overige bedrijfsopbrengsten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

Bedrijfslasten Afschrijvingen op materiële vaste activa De afschrijving op materiële vaste activa wordt gebaseerd op basis van de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode danwel de annuïtaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Met een mogelijke restwaarde wordt geen rekening gehouden. Over grond wordt niet afgeschreven.

83 / 170

Overige waardeveranderingen materiële vaste activa De overige waardeveranderingen worden gebaseerd op de waardering van de betreffende activaposten. De onder deze post verantwoorde bedragen hebben betrekking op een afboeking dan wel terugneming van een bijzondere waardevermindering. Deze bijzondere waardevermindering ontstaat door een jaarlijkse toets van de reële waarde ten opzichte van de waarde gebaseerd op boekwaarde.

Periodiek betaalbare beloningen Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-enverliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers.

Pensioenen Binnen Domijn is er sprake van een toegezegde- pensioenregeling bij het bedrijfstakpensioenfonds (SPW). Hierbij is een pensioen toegezegd aan personeel op de pensioengerechtigde leeftijd, afhankelijk van leeftijd, salaris en dienstjaren. Deze toegezegde- pensioenregeling is verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegdebijdrageregeling. Voor de pensioenregelingen betaalt Domijn op verplichte, contractuele of vrijwillige basis premies aan pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. Behalve de betaling van premies heeft Domijn geen verdere verplichtingen uit hoofde van deze pensioenregelingen. Domijn heeft in geval van een tekort bij het fonds geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies. De premies worden verantwoord als personeelskosten als deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien deze tot een terugstorting leiden of tot een vermindering van toekomstige betalingen.

Lasten onderhoud Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum worden verwerkt onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen. Het klachten- en mutatieonderhoud, inclusief de kosten van het materiaalverbruik, wordt onderscheiden in kosten van derden en eigen dienst. In de winst- en verliesrekening zijn de kosten van de eigen dienst opgenomen bij de kostensoort salarissen en sociale lasten. De lasten van onderhoud onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waardeverhoging van het actief.

Overige bedrijfslasten De overige bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

Belastingen Vanaf 1 januari 2008 is Domijn integraal belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Corporaties zijn sindsdien verplicht over hun integrale activiteiten vennootschapsbelasting te betalen. Een en ander is vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst (VSO). In deze VSO zijn specifieke bepalingen opgenomen met betrekking tot de waardering van posten op de fiscale openingsbalans en de wijze van resultaatneming. De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst-en-verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van nietaftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Deze last is in de geconsolideerde resultatenrekening opgenomen .

Financiële baten en lasten Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen.

84 / 170

Activeren van rentelasten Rentelasten worden geactiveerd voor kwalificerende activa gedurende de periode van vervaardiging van een actief, indien het een aanmerkelijke hoeveelheid tijd vergt om het actief gebruiksklaar of verkoopklaar te maken.

Financiële instrumenten Binnen het treasurybeleid van Woningcorporatie Domijn dient het gebruik van financiële instrumenten ter beperking van inherente (rente-, looptijden- en markt-) risico's. Op grond van het vigerende interne treasurystatuut is het gebruik van rentederivaten toegestaan, maar geeft Domijn de voorkeur aan het spreiden en beperken van renterisico’s door gebruik te maken van traditionele instrumenten (bijvoorbeeld contractuele renteafspraken met geldgevers over bestaande leningen, of het afsluiten van leningen met uitgestelde storting. Financiële instrumenten omvatten bij Domijn vorderingen, liquide middelen en langlopende en kortlopende schulden. Financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde, inclusief direct toerekenbare transactiekosten. Na de eerste opname worden financiële instrumenten gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien er geen sprake is van agio of disagio en direct toerekenbare transactiekosten is de geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde. Op vorderingen wordt een noodzakelijke geachte voorziening getroffen voor risico van oninbaarheid. Daarnaast omvatten de financiële instrumenten bij Domijn tevens afgeleide financiële instrumenten. Afgeleide financiële instrumenten worden gewaardeerd tegen reële waarde en wijzigingen in die reële waarde worden verantwoord in de winst- en verliesrekening. Domijn maakt gebruik van interest derivaten om interestrisico’s af te dekken. Daarbij wordt kostprijshedgeaccounting toegepast. De toepassing van kostprijshedge-accounting leidt tot de volgende uitzondering op de hiervoor vermelde waarderingsgrondslagen voor afgeleide financiële instrumenten. Bij het toepassen van het kostprijshedge-accounting model is de eerste waardering en de grondslag van verwerking in de balans en de winst- en verliesrekening van het derivaat afhankelijk van de afgedekte positie. Dit betekent dat als de afgedekte positie tegen kostprijs in de balans wordt verwerkt, ook het derivaat tegen kostprijs wordt gewaardeerd. Zolang de afgedekte positie in de kostprijshedge nog niet in de balans is verwerkt wordt het derivaat niet geherwaardeerd. Domijn past kostprijshedge-accounting toe voor de interest derivaten die ervoor zorgen dat bepaalde variabel rentende leningen worden omgezet in vast rentende leningen. Eveneens past Domijn kostprijshedge accounting toe voor de interest derivaten die het renterisico op toekomstige financieringtransacties afdekken, in zoverre deze transacties zeer waarschijnlijk zullen plaatsvinden. De resultaten uit het niet-effectieve deel van de hedgerelatie worden in de winst- en verliesrekening opgenomen. Indien een intrerest derivaat niet langer voldoet aan de voorwaarden voor ‘hedge accounting’, afloopt of wordt verkocht, wordt de afdekkingsrelatie beëindigd. De cumulatieve winst of het cumulatieve verlies overgeboekt naar de winst- en verliesrekening.

85 / 170

BELANGRIJKE INSCHATTINGEN TEN AANZIEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING De jaarrekening wordt overeenkomstig BW2 Titel 9 opgesteld. Het management dient daartoe bepaalde veronderstellingen en schattingen te maken die van invloed zijn op de waardering van activa en verplichtingen, op de resultaatbepaling en de rapportage van voorwaardelijke activa en verplichtingen. De volgende waarderingsgrondslagen zijn naar de mening van het management het meest kritisch voor het weergeven van de financiële positie en vereisen een subjectieve of complexe beoordeling van het management: Materiële vaste activa, minimum waarderingsregel Timing en verwerking van onrendabele investeringen nieuwbouw en herstructurering

Materiële vaste activa, minimum waarderingsregel Onroerende en roerende zaken in exploitatie worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs- of vervaardigingsprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen en (naar verwachting duurzame) bijzondere waardeverminderingen. Een bijzonder waardeverminderingverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de reële waarde duurzaam overschrijdt. Van duurzaamheid is sprake wanneer de verwachte reële waarde gedurende een periode van ten minste vijf jaar lager is dan de boekwaarde. De reële waarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van complexen. De reële waarde van de onroerende zaken in exploitatie bestemd voor de verhuur is de bedrijfswaarde. De onroerende zaken kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. De uitgangspunten van de reële waarde zijn deels afhankelijk van de interne beleidsvoornemens van Domijn. Voor zover mogelijk hanteert Domijn binnen de sector gangbare uitgangspunten.

Timing en verwerking van onrendabele investeringen nieuwbouw en herstructurering In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als “intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd”. Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de corporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuwbouwprojecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de corporatie rondom projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de opdracht aan de aannemer is verstrekt. De aannames gedaan bij de financiële impact van bovengenoemde feitelijke verplichtingen kunnen afwijken bij daadwerkelijke realisatie van de projecten. Planvorming kan ondermeer wijzigingen in de tijd ondergaan door bewegingen in het prijsniveau van leveranciers, wettelijke procedures en aanpassingen in de voorgenomen bouwproductie.

Verwerking fiscaliteit Ten aanzien van de acute belastinglast en belastinglatenties in de jaarrekening heeft Domijn een aantal standpunten ingenomen die eerst bij afwerking van de aangifte over de verslagjaren 2007 tot en met 2009 door de fiscus zullen worden getoetst. De belangrijkste standpunten betreffen: • Het onderscheid tussen onderhoudskosten en investeringen; • De verwerking van projectontwikkelingresultaten. Dientengevolge kan de fiscale last over 2009 en voorgaande jaren nog wijzigingen ondergaan

Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Bij deze methode wordt het nettoresultaat aangepast voor posten van de winst- en verliesrekening die geen invloed hebben op ontvangsten en uitgaven in het verslagjaar, mutaties in de balansposten en posten van de winst- en verliesrekening waarvan de ontvangsten en uitgaven niet worden beschouwd als behorende tot de operationele activiteiten. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele, investerings- en financieringsactiviteiten. De kasstromen uit hoofde van de financiering zijn gesplitst in kasstromen met betrekking tot mutaties in de hoofdsom (opgenomen onder kasstromen in de vermogenssfeer) en betaalde interest (opgenomen onder operationele kasstromen uit de bedrijfsuitoefening).

86 / 170

TOELICHTING OP DE AFZONDERLIJKE POSTEN VAN DE GECONSOLIDEERDE BALANS (bedragen x € 1.000)

MATERIELE VASTE ACTIVA Het verloop van de materiële vaste activa is als volgt weer te geven: 1. Onroerende en roerende zaken in exploitatie

Stand per 1 januari Aanschaffingswaarde Afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutatie in de boekwaarde: Af/Bijboeking minimumwaarderingsregel Investeringen Desinvesteringen Afschrijving Afschrijving op desinvesteringen Overboeking van/naar voorraad koopwoningen Overboekingen (huur/commercieel activa i.o.)

Stand per 31 december Aanschaffingswaarde Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december

2009

2008

701.992 157.060544.932

626.940 147.178479.762

2.7716.394 3.55410.573942 2.476 46.558 39.472

1.895 2.491 2.39610.446564

751.095 166.691584.404

73.062 65.170

701.992 157.060544.932

De aanschaffingswaarde betreft de historische kostprijs minus de genomen onrendabele toppen. De afschrijvingen zijn gebaseerd op annuiteit van 50 jaar. Er zijn geen hypothecaire zekerheden gesteld. Brand- en stormverzekering De verzekeringspremie is gerelateerd aan het aantal verhuureenheden welke verzekerd zijn tegen herbouwwaarde. Onderverzekering is uitgesloten. Bedrijfswaarde De bedrijfswaarde incl. rentabiliteitswaarde van de woningen in exploitatie bedraagt per 31 december 2009 € 696 miljoen (2008: € 689 miljoen o.b.v. uniformering parameters). Zie verder het overzicht "verloop bedrijfswaarde". De boekwaarde van de woningen in exploitatie bedraagt € 522 miljoen (2008: € 492 miljoen). Complex Talma is gebouwd met collegiale financiering tegen een rentepercentage van 3,1%. Deze collegiale financiering is aldus verwerkt in de bedrijfswaarde ultimo 2009, zijnde € 20,5 miljoen (incl. rentabiliteitswaarde correctie). De boekwaarde ultimo 2009 bedroeg € 11,8 miljoen. Bij de bedrijfswaardeberekening zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: -

huur 2010 huur 2011 huur 2012-2014 huurharmonisatie 2010-2014 huur vanaf 2015 huurderving stijging ov. opbrengsten 2010-2014 stijging ov. opbrengsten vanaf 2015 var. lastenontwikkeling 2010 - 2014 var. lastenontwikkeling vanaf 2015 stijging loonkosten 2010 - 2014 stijging loonkosten vanaf 2015 stijging onderhoud 2010 - 2014 stijging onderhoud vanaf 2015 disconteringspercentage

2009 1,20% 2,00% 2,00% 0,25% 2,25% 1,00% 2,00% 2,25% 2,00% 2,25% 3,40% 2,25% 3,00% 2,25% 6,00%

2008 2,75% 3,50% 2,25% 0,25% 2,25% 1,00% 2,25% 2,25% 2,25% 2,25% 3,75% 2,25% 3,25% 2,25% 6,00%

87 / 170

Verkopen Voor de komende 5 jaar is de verwachting dat er 440 woningen worden verkocht, regulier en herstructurering. De totaal te verwachten verkoopwaarde is € 64 miljoen; de boekwaarde hiervan bedraagt € 16 miljoen. Er wordt een boekwinst verwacht van € 48 miljoen. Verkopen zijn niet in de bedrijfswaardeberekening meegenomen.

2. Onroerende zaken Verkocht Onder Voorwaarden 2009 Stand per 1 januari Aanschaffingswaarde Afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutatie in de boekwaarde: Stelselwijziging woningen verkocht onder voorwaarden Correctie stand 1 januari Bijboeking andere waarderingsmethode Toevoeging/onttrekking woningen VOV Terugkoop woningen vov Overboekingen (huur/commercieel activa i.o.)

Stand per 31 december Aanschaffingswaarde Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december

5.083 5.083

2008

829 829

1.781 5.842 1.640 1.200 494818 7.366

12.449 12.449

833 4.254

5.083 5.083

De bijboeking van de woningen VOV betreft de stijging in verband met waardering op actuele waarde. Dit was voorheen op basis van de boekwaarde (historische kostprijs minus afschrijvingen). De correctie van de stand per 1 januari 2009 heeft betrekking op de verkochte woningen vanuit nieuwbouwprojecten koop voor de jaren 2006 t/m 2008. Deze zijn in de voorgaande jaren nooit verantwoord.

3. Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling 2009 Stand per 1 januari Aanschaffingswaarde incl. afboeking onrendabele toppen Boekwaarde per 1 januari Mutatie in de boekwaarde: Correctie stand 1 januari van onderhanden werk Afboeking onrendabele top Overboeking naar voorziening onrendabele investering Investeringen Overboeking naar planmatig onderhoud Overboeking naar verkoopresultaat Overboeking van/naar voorraad Overboekingen (huur/commercieel activa i.o.)

Stand per 31 december Aanschaffingswaarde incl. afboeking onrendabele toppen Boekwaarde per 31 december

49.258 49.258

9.847 20.4672.60343.324 1.618-

2008

67.562 67.562

39.42710.944-

1.296 29.4822.904 82.212 1.604996 2.83671.79018.304-

38.314 38.314

49.258 49.258

88 / 170

4. Onroerende en roerende zaken ten dienste van exploitatie 2009 Stand per 1 januari Aanschaffingswaarde Afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutatie in de boekwaarde: Investeringen Desinvesteringen Afschrijving Afschrijving op desinvesteringen Overboekingen (huur/commercieel activa i.o.)

Stand per 31 december Aanschaffingswaarde Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december

2008

28.061 12.21815.843

28.554 10.39918.126

1.588 3101.681307.9498.382-

1.638 261.8192.1052.312-

21.390 13.9297.461

28.061 12.21815.843

De aanschaffingswaarde betreft de historische kostprijs. De afschrijvingen voor de inventarissen zijn gebaseerd op 10 jaar lineair, die van de vervoermiddelen op 5 jaar lineair.

FINANCIELE VASTE ACTIVA 5. Te vorderen BWS subsidies

Saldo 1 januari Rente Vervallen bijdragen Saldo 31 december

6. Deelnemingen Deelneming Deelneming Deelneming Deelneming Deelneming Deelneming Deelneming Deelneming Deelneming Totaal

Woongroep Twente VOF Heemaf VOF Boulevard VOF Cascade Laares CV Stedelijk Wonen Holding BV v.o.f. DnA VOF GOS NCE

31-12-09

31-12-08

1.944 114 4581.600

2.450 138 6441.944

31-12-09

31-12-08

271 44278 365 5.210 617 6.733

15 1.345 1.228 591 133 4 3.316

15 15-

15

Verloop deelnemingen:

Stichting Woongroep Twente Stand per 1 januari Storting/ uitbetaald Resultaat Stand per 31 december

-

15

De stichting Woongroep Twente is geliquideerd per 31-12-2009.

89 / 170

31-12-09 VOF Heemaf Stand per 1 januari Overboeking naar lening Vof Heemaf Stortingen Resultaat Rentevergoeding Stand per 31 december

1.345 1.074-

31-12-08 1.279

44 271

975 1.345

VOF Boulevard Stand per 1 januari Stortingen/uitbetaling Resultaat Stand per 31 december

1.228 1.22394-

1.535 950643 1.228

VOF Cascade Stand per 1 januari Stortingen/uitbetaling Resultaat Stand per 31 december

591 571244-

1.876 1.675390 591

133

132

133-

1 133

4 18242 50

117 408 3681534

WOM Laares CV Stand per 1 januari Stortingen/uitbetaling Resultaat Overboeking naar voorziening deelneming Stand per 31 december

Stedelijk Wonen Holding BV Stand per 1 januari Correctie beginbalans Stortingen/uitbetaling Resultaat Overboeking van voorziening deelneming Stand per 31 december

278

VOF DnA Stand per 1 januari Stortingen/uitbetaling Resultaat Stand per 31 december

365 365

-

VOF GOS Stand per 1 januari Stortingen/uitbetaling Resultaat Stand per 31 december

5.177 33 5.210

-

NCE Stand per 1 januari Stortingen/uitbetaling Resultaat Overboeking van voorziening deelneming Stand per 31 december

-

72 589 44617

1.192 1.192-

-

90 / 170

7. Beleggingen / leningen u/g Achtergestelde Lening u/g Casanet BV (voorheen Netschap BV) af voorziening achtergestelde lening u/g Casanet BV Lening u/g Wooninvesteringsfonds (WIF) *1) Lening u/g Wooninvesteringsfonds (WIF) *2) Lening u/g Hoge Bothof *3) af voorziening lening u/g Hoge Bothof Lening Cultuurfonds Monumenten *4) Lening v.o.f. Heemaf Totaal

31-12-09

31-12-08

2.031 2.032681 681 7.400 2.00063 3.304 10.128

2.031 2.002681 681 7.400 63 1.072 9.926

*1) Betreft een lening aan het Wooninvesteringsfonds van waaruit andere woningcorporaties leningen kunnen aantrekken. Deze lening heeft een looptijd van 10 jaar tegen een rente van 4,35%. *2) Betreft een lening aan het Wooninvesteringsfonds van waaruit andere woningcorporaties leningen kunnen aantrekken. Deze lening heeft een looptijd van 10 jaar tegen een rente van 4,08%. *3) Betreft een lening aan de Hoge Bothof BV voor de aanschaf van het Polaroid gebied met de bedoeling dit terrein in de toekomst te gaan ontwikkelen. De lening is overgenomen van Domijn Projecten BV. *4) Betreft een achtergestelde lening via de Provincie Overijssel en heeft een looptijd van 10 jaar.

8. Overige 31-12-09 Boeterente: Saldo 1 januari Activering Afschrijving Saldo 31 december

31-12-08

101

223

101-

122101

Latente belastingvordering: Nominale waarde leningenportefeuille per 01-01-2008 Marktwaarde o.b.v. VSO2 per 01-01-2008 Verschil

438.607 428.545 10.061

Latente belastingvordering (25,5%) per 1 januari Vrijval in boekjaar Latente belastingvordering per 31 december

31-12-09

31-12-08

2.258 3071.951

2.566 3072.258

De verdeling van de latentie (verrekenbare tijdelijke verschillen) en compensabele verliezen is als volgt: 2009 onder onder Fin. vlottende Vaste Activa activa totaal Verrekenbare tijdelijk verliezen Compensabele verliezen

1.644

307

1.951

1.644

307

1.951

onder Fin. Vaste Activa Verrekenbare tijdelijk verliezen Compensabele verliezen

2008 onder vlottende activa

totaal

1.951

307

2.258

1.951

307

2.258

91 / 170

Latente belastingvordering inzake woningverkopen: Fiscale waarde te verkopen woningen (2010-2014) Commerciële waarde te verkopen woningen (2010-2014) Verschil

40.243 15.850 24.393 31-12-09

Latente belastingvordering (25,5%) per 1 januari Vorming in boekjaar Latente belastingvordering per 31 december

6.209 6.209

onder Fin. Vaste Activa Verrekenbare tijdelijk verliezen Compensabele verliezen

31-12-08

2009 onder vlottende activa

-

totaal

4.967

1.242

6.209

4.967

1.242

6.209

VLOTTENDE ACTIVA 9. Voorraden Voorraad groot materiaal Voorraad koopwoningen Voorraad Horeca BV Totaal

10. Onderhanden projecten Saldo 1 januari Corr. Stand 1-1 naar in ontwikkeling Investeringen Ontvangen termijnen kopers Ten gunste van resultaat geboekt Saldo 31 december

31-12-09

31-12-08

269 167 8 444

267 2.986 9 3.262

31-12-09

31-12-08

10.510 9.8492.203 2.23098 732

13.755 1.2856.587 9.219672 10.510

31-12-09

31-12-08

938 1.171 261 41 6451.766

711 1.257 327 31 6651.661

VORDERINGEN 11. Huurdebiteuren Huurachterstand aktieve contracten Huurachterstand vertrokken bewoners Overige vordering achterstand Betalingsregelingen Voorziening dubieuze debiteuren Totaal

De achterstand van de aktieve contracten bedroeg 1,12 % (2008: 0,90%) van de bruto jaarhuur. De huurachterstanden kunnen als volgt naar tijdsduur en aantal huurders worden gespecificeerd:

92 / 170

Specificatie huurachterstand naar maanden: tot 1 maand 1 tot 2 maanden 2 tot 3 maanden 3 tot 4 maanden 4 tot 5 maanden 5 tot 6 maanden 6 maanden of meer Totaal actieve contracten Totaal vertrokken huurders Totaal betalingsregelingen Totaal huurdebiteuren

12. Gemeente Nog te ontvangen subsidies WVG aanpassingen Totaal

13. Vorderingen deelnemingen en verbindingen Vordering Vordering Vordering Vordering Vordering Totaal

Hoge Bothof BV v.o.f. Beekveld v.o.f. Heemaf Stichting WGT WBO Projecten BV

14. Vorderingen collega corporaties samenwerking WBO Wonen VGB Stichting Woongroep Twente Totaal

15. Overige vorderingen

aantal 320 538 106 51 23 15 23 1.076 1.000 128 2.204

bedrag 2009 47 238 93 64 36 86 374 938 1.171 41 2.150

aantal 766 115 39 21 18 5 24 988 1.232 94 2.314

31-12-09 2.135 292 2.427

31-12-09 236 23

278

31-12-09 58 1 4 63

31-12-09

16. Overlopende activa Overig Vooruitbetaalde rente rente-instrumenten (cap) Niet vervallen rente WIF-leningen Vooruitbetaalde rente en aflossingen Vooruitbetaalde kosten Nog te ontvangen bedragen Kortlopend deel latente belastingen Te verrekenen vennootschapsbelasting Te verrekenen creditnota's Totaal

687 245 932

31-12-08 185 23 1.072 296 1.576

31-12-08 481 3 484

31-12-08 51

-

Overige vorderingen Te ontvangen van verzekeringsmaatschappij Totaal

31-12-08

19

Overige vorderingen huurders Voorziening dubieuze debiteuren

Overige vorderingen overige debiteuren Voorziening dubieuze debiteuren

bedrag 2008 215 104 52 30 37 15 258 711 1.257 31 1.999

1.473 361.437 205 120 1.762

31-12-09 205 36 16 646 666 218 1.549 2.209 23 5.568

51 1.370 91.361 317 241 1.970

31-12-08 27 62 16 884 570 320 307 30 2.216

93 / 170

LIQUIDE MIDDELEN 17. Liquide Middelen Direct opvraagbaar Kas/kruisposten Postgiro Bank Bankgaranties Totaal

EIGEN VERMOGEN

31-12-09

19 2.566 9 2.594

31-12-09

18. Kapitaal

2

31-12-08

32 38 2.751 9 2.830

31-12-08 2

19. Overige reserves Saldo 1 januari Stelselwijziging woningen verkocht onder voorwaarden Jaarresultaat (uit resultaatverdeling) Saldo 31 december

128.238 1.965126.273

20. Aandeel derden

4

137.452 1.781 10.995128.238

8

VOORZIENINGEN 21. Voorzieningen

31-12-09

Voorziening verplichting beloning Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Voorziening Neighbourhood Corporations Enschede Totaal

198 301 499

Verplichting beloning Stand per 1 januari Onttrekking Dotatie Stand per 31 december

213 6651 198

Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Stand per 1 januari Onttrekking Dotatie Stand per 31 december Neighbourhood Corporations Enchede Stand per 1 januari Dotatie Resultaat Overboeking naar deelneming Stand per 31 december

2.904 2.904301 301

44

31-12-08 213 2.904 44 3.161

193 2646 213

2.904 2.904

203 159-

44-

44

94 / 170

22. Voorziening deelnemingen

31-12-09

Deelneming Hoge Bothof BV Deelneming WOM Laares CV/BV Totaal

31-12-08

2.615 80 2.695

817 817

817

427

1.798 2.615

390 817

Verloop voorziening deelnemingen:

Hoge Bothof BV Stand per 1 januari Storting/ uitbetaling Resultaat Stand per 31 december WOM Laares CV/BV Stand per 1 januari Resultaat Overboeking van deelneming Stand per 31 december

213 13380

-

LANGLOPENDE SCHULDEN

23. 24. 25. 26.

Leningen

31-12-09

31-12-08

Leningen overheid Leningen kredietinstellingen Leningen collegiaal Terugkoopverplichting woningen Totaal

28.295 438.894 14.000 12.449 493.638

31.536 415.688 14.000 5.084 466.308

Het verloop van de leningen over het boekjaar 2009 is als volgt: Saldo 1 januari Ontvangsten

Aflossingen

nieuwe leningen mutatie roll-over over het boekjaar vervroegde aflossing

Saldo 31 december De aflossingsverplichting voor het komende boekjaar bedraagt Saldo 31 december na aflossingsverplichting komend boekjaar

Specificatie naar restant looptijd:

Leningen overheid Leningen kredietinstellingen Leningen collegiaal

31-12-09 > 5 jaar 27.255 375.815 403.070

31-12-09 > 1 jaar 28.295 438.894 14.000 481.189

477.700 35.000 2.000 514.700 16.475498.225

438.606 34.300 14.000 486.906 8.881325477.700

17.036481.189

16.476461.224

31-12-08 > 5 jaar 27.255 364.880 392.135

31-12-08 > 1 jaar 31.536 415.688 14.000 461.224

De gemiddelde rentevoet van de uitstaande leningen bedraagt 4,31% (2008: 4,59%). Exclusief de roll-over leningen bedraagt de gemiddelde rentevoet 4,52% (2008: 4,64%). De reële waarde van de leningen, berekend als contante waarde (tegen 6%) van de toekomstige kasstromen, bedraagt per 31 december € 443.760.452,--.

95 / 170

Het verloop van de terugkoopverplichting van de woningen verkocht onder voorwaarden over 2009, is als volgt: 31-12-09 31-12-08 Stand per 1 januari Correctie voorgaande jaren Correctie waardeontwikkeling voorgaande jaren Gecorrigeerde stand per 1 januari Toevoeging/onttrekking 2009 Waarde ontwikkeling 2009 Terugkopen Stand per 31 december

5.084 5.742 100 10.926 2.502 48549412.449

2.610

2.610

2.420 54 5.084

KORTLOPENDE SCHULDEN 31-12-09

31-12-08

27. Schulden aan kredietinstellingen Rekening-courant banken Aflossingsverplichting komend boekjaar langlopende schulden Totaal

14.208 13.795 28.003

12.283 14.879 27.162

28. Schulden aan gemeenten Schulden aan gemeente Aflossingsverplichting komend boekjaar langlopende schulden Totaal

3.241 3.241

1.597 1.597

29. Schulden aan leveranciers Crediteuren Totaal

5.208 5.208

8.379 8.379

30. Schulden aan collega corporaties samenwerking WBO Wonen Woongroep Twente Beter Wonen Backoffice WGT BV Totaal

5.253 1 4 5.258

4.592 11 7 4.610

31. Belastingen en premies sociale verzekering Premies sociale verzekeringen Te betalen vennootschapsbelasting Af te dragen BTW Totaal

32. Overige schulden

33. Overlopende passiva Vooruitontvangen huur Nog te ontvangen bedragen Huursubsidie Niet vervallen rente geldlening Vooruitontvangen bedragen Nog te betalen bedragen Service-/stookkosten nog af te rekenen Verplichting restant uren personeel Overig Totaal

233 4.377 4.610

630 644 1.633 2.907

338

703

928 1 690 10.475 120 139 275 472 465 13.565

925 53 783 10.149 178 597 318 419 481 13.903

96 / 170

Niet uit de balans blijkende verplichtingen. 1. Obligo WSW Per 31 december 2009 heeft Domijn een obligo uitstaan ten bedrage van € 18.402.000,-- uit hoofde van door het WSW verstrekte borgstellingen. Ultimo 2009 bedraagt het schuldrestant dat door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw gegarandeerd is € 493.932.000,--.

2. Wet Keten Aansprakelijkheid Domijn betaalt de BTW over de aan haar geleverde onderhoudswerkzaamheden en nieuwbouwwerkzaamheden rechtstreeks aan de fiscus. Het deel van de genoemde kosten dat betrekking heeft op loonbelasting en sociale verzekeringen wordt gestort op geblokkeerde rekeningen van de bedrijven. Van deze rekeningen kan alleen de fiscus of uitvoerende instellingen inzake sociale verzekeringen worden betaald. Het aansprakelijkheidsrisico is door deze maatregelen zeer laag.

3. Aangegane verplichtingen Per balansdatum waren verplichtingen aangegaan met betrekking tot materiele vaste activa voor een bedrag van € 37.746.658,--. Ingebruikname van de projecten in ontwikkeling zal in het volgende boekjaar plaatsvinden. Acquisitieprojecten: P169005A Marskant (grondverwerving) P169005A Marskant (te realiseren basisschool) P150282 Stadsveld P159061 Daalweg P159011 Wesselerbrink P129036 Von Heijdenstraat

3.458.290 1375.000 290.000 915.000 1.100.000 6.138.289

Specificatie Projecten in ontwikkeling: P150056 Stadsveld P150130 Wesselerbrink P150282 Stadsveld Michaelkerk P159029 Twekkelerveld P159047 Deurningerstraat P159046 Van Goolpand Humanitas P159048 Esplanade P159055 Oostbrug Tactus P159059 Eulderink Usseler ES P169006 Woonzorgcomplex Weerselo P129015 Frankenhuis P129017C Herstr. Julianastraat P129036 Von Heijdenstraat P130025 GO Talmaplein P130067 't Zijland P139012 Centrumplan Losser P139013 Centrumplan Overdinkel P139016 Renovatie best.bezit Overdinkel P139002 Troelstrastraat P139014 Kulterhus Overdinkel P150008 OH POH 2008/2009 Walstraat

8.747.371 7.476.787 382.835 1.939.660 623.842 16.431 16.141 44.123 83.990 8.401.420 1.161.787 97.017 1.866.569 15.711 262.813 839 22.449 3.458 90.226 325.536 29.364 31.608.369 37.746.658

4. CAP In het treasurystatuut van de Domijn is bepaald dat het is toegestaan derivaten te gebruiken in situaties van renterisicoreductie. Voor de roll-over-lening, ingangsdatum 1 september 2003, looptijd 10 jaar, hoofdsom € 7.500.000,-- en een variabele rente (3-maands Euribor), is besloten om het renterisico voor een deel van € 4.000.000,-- af te dekken door middel van een cap (op basis van een strike op 5,5%). Voor de roll-overlening, ingangsdatum 1 september 2005, looptijd 10 jaar, hoofdsom € 5.000.000,-- en een variabele rente (1-maands Euribor), is besloten om het renterisico volledig af te dekken door middel van een cap (op basis van een strike op 5,0%). De huidige marktwaarde van beide caps bedraagt € 36.091,--.

97 / 170

TOELICHTING OP DE POSTEN VAN DE GECONSOLIDEERDE WINST & VERLIESREKENING (bedragen x € 1.000)

BEDRIJFSOPBRENGSTEN 1.

HUREN Netto huur a. Woningen en woongebouwen b. Onroerende goederen, niet zijnde woningen Af: Huurderving wegens leegstand Totaal

2.

VERGOEDINGEN Overige goederen, leveringen en diensten Af: vergoedingsderving wegens leegstand Totaal De totale huurderving (huren en vergoedingen) bedraagt van de bruto jaarhuur:

3.

OVERHEIDSBIJDRAGEN Jaarlijkse bijdragen geldelijke steun sociale huurwoningen (BWS) Jaarlijkse bijdrage inzake medische aanpassingen Totaal

2009

2008

78.607 4.912 83.519 2.61080.909

74.844 3.710 78.554 2.31976.235

5.385

4.689

5.385

4.689

2,94%

2,79%

107

44

107

44

Voor een aantal medische aanpassingen wordt een 20-jaarlijkse bijdrage gegeven ter grootte van de annuiteit van de investering.

4.

VERKOOP ONROERENDE ZAKEN Opbrengst verkopen Af: boekwaarde Af: kosten verkoop Bij: Ontvangen boete bij voortijdige verkoop Verkoopresultaat Stichtingskosten koopwoningen Ontvangen verkooptermijnen koopwoningen Gerealiseerde winst koopwoningen Nagekomen kosten koopprojecten

10.900 3.768733-

11.591 2.659314-

6.399

8.618

27.37927.479 100

18.44819.115 667

1-

Totaal

6.498

9.285

5.

GEACTIVEERDE PRODUCTIE

3.325

2.960

6.

OVERIGE BEDRIJFSOPBRENGSTEN Vergoeding huurcontracten Werk voor derden Interne doorberekeningen Overig Totaal

120 22 35 1.051 1.228

134 15 60 2.310 2.519

98 / 170

BEDRIJFSLASTEN 7.

2009

AFSCHRIJVINGEN Afschrijvingen Materiële vaste activa a. Woningen en woongebouwen b. Onroerende goederen, niet zijnde woningen c. Overige goederen d. Activa ten dienste van de exploitatie e. Afschrijving kantoorgebouw Hengelo (incl. automatisering/inventaris/overig)

Af: doorbelast aan de Woongroep :

afschrijving afschrijving afschrijving afschrijving

gebouw inventaris automatisering overig

Af: doorbelast naar servicekosten Totaal

9.077 1.455 41 816 845 12.234 200375753411.388

2008

9.057 1.353 35 342 1.424 12.211 342579654510.802

De kosten van het kantoorpand in Hengelo worden door woningstichting Domijn betaald en voor 100% doorbelast aan Backofficebedrijf en Vastgoedbedrijf. Domijn heeft, in afstemming met de Raad van Bestuur van Woongroep Twente in mei 2004 besloten dat het kantoorpand Hengelo Woongroep Twente, in eigendom blijft van Domijn. Het pand is op 24 december 2003 aangekocht door woningstichting Domijn. Na de renovatie van het kantoorpand in het eerste halfjaar 2004 is het in gebruik sedert juli 2004. De aanwezige kantoorruimte is groter dan de benodigde ruimte voor Woongroep Twente. Daarom is een deel verhuurd. Met ingang van oktober 2004 is een onderdeel van het kantoorpand Hengelo verhuurd aan Stichting Bureau Jeugdzorg Overijssel. Het huurcontract loopt van 30 september 2009, met een verlenging van een maal 5 jaren, waarna telkenmale verlenging mogelijk is met 1 jaar. De aanvangshuur bedraagt € 166.425,-- per jaar. De baten behaald uit de onderhuur worden in mindering gebracht op de totale lasten van het kantoorpand alvorens de last wordt doorberekend aan de deelnemers van Woongroep Twente. Bovenstaande situatie is van toepassing geweest tot en met 31 juli 2009. Vanwege de liquidatie van Woongroep Twente is het pand Bornsestraat per 31 juli 2009 overgeheveld naar activa in exploitatie niet zijnde woningen.

8.

9.

OVERIGE WAARDEVERANDERINGEN MATERIELE VASTE ACTIVA Impairmenttoets Onrendabel deel projectresultaat (specificatie zie noot D) Overige projectkosten Totaal

2.771 20.467 74 23.312

1.89529.502 47 27.654

LONEN & SALARISSEN Bruto salarissen Uitzendkrachten Af: Ontvangen ziekengelden Totaal

10.326 868 23810.956

10.892 644 15811.378

Beloning van de commissarissen De Raad van Commissarissen van Domijn bestaat uit 7 personen. Commissarissen J.B.H. Dercksen J. Niemans E. Reinders G.D. Johanns A.N. Kreuwel W.T.A. Dellepoort A. Peters

Bezoldiging 9.270 9.270 9.270 9.270 9.270 9.270 12.360

99 / 170

Beloning van de bestuurder 2009

De bestuurder J. Salverda

Vaste beloning 151.653

Bijtelling auto, vergoeding en inhouding 724-

Pensioenlasten 52.334

Sociale lasten 8.578

Vaste beloning 155.878

Variabele beloning 11.810

Pensioenlasten 47.524

Sociale lasten 8.610

2008 De bestuurder J. Salverda

De totale beloning van de directeur-bestuurder bedraagt over 2009 € 211.841,-- (2008 € 223.822,--), dit is vastgesteld conform de commissie Izeboud. Deze beloning ligt boven de grens van € 181.000,--, maar is gedaan in het kader van het maatschappelijk belang en de verantwoordelijkheden van de heer Salverda. In het kader van de wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens, de WOPT, volgt hieronder een toelichting op de beloning van de heer Salverda. J. Salverda Functienaam: Datum in dienst Formatieplaats Belastbaar loon Pensioenafdracht (Werkgevers- en werknemersdeel)

10. SOCIALE LASTEN Sociale lasten Af: doorbelasting aan Woongroep Twente Totaal

11. PENSIOENLASTEN Pensioenlasten Af: doorbelasting aan Woongroep Twente Totaal

12. LASTEN ONDERHOUD Klachtenonderhoud Mutatieonderhoud Planmatig onderhoud Overig onderhoud Kosten Strategisch Voorraadbeheer Af: kosten eigen dienst Totaal

2009 Dir. bestuurder 1-3-1998 100% 150.929 52.334

2008 Dir. bestuurder 1-3-1998 100% 155.396 47.524

1.368

1.365

1.368

1.365

2.022

1.952

2.022

1.952

4.287 3.222 9.905 136

4.400 4.834 8.961 201 16 2.59915.813

3.00914.541

100 / 170

13. OVERIGE BEDRIJFSLASTEN Overige personeelskosten Af: doorbelasting aan Woongroep Twente

Kosten leveringen & diensten Af: kosten eigen dienst

Raad van Toezicht Af: doorbelasting aan Stichting Woongroep Twente

Huisvestingskosten Algemene kosten Exploitatiekosten Leefbaarheid Af: doorbelasting aan Woongroep Twente

Totaal overige bedrijfslasten

2009

2008

1.317

3.147

1.317

3.147

5.507 3645.143

5.249 4084.841

77 275

75 570

1.161 5.222 5.889 650

2.054 4.579 6.020 2.160

12.922

14.813

19.457

22.871

In het boekjaar zijn de volgende bedragen (x € 1,--) aan accountantshonoraria ten laste van het resultaat gebracht: Accountantskosten Controle van de jaarrekening * Andere controlewerkzaamheden Fiscale advisering Andere niet- controlediensten

2009 109.492

2008 54.740

109.492

54.740

10 10

10 10

316183 133-

41737 380-

* inclusief nagekomen kosten van 2008 14. KOSTEN SAMENWERKING Kosten Stichting Woongroep Twente Totaal

15. BIJZONDERE BATEN EN LASTEN Bijzondere baten Bijzondere lasten Totaal

16. RENTEBATEN

17. RENTELASTEN

2.993

4.853

21.969

21.802

Voor een nadere specificatie wordt verwezen naar het overzicht renteresultaat

18. WAARDEVERANDERINGEN FINANCIËLE VASTE ACTIVA Waardeveranderingen Derivaten (CAP's) Afwaardering lening u/g Hoge Bothof BV Totaal

262.0002.026-

5252-

101 / 170

2009 19. OPBRENGST FINANCIELE VASTE ACTIVA EN EFFECTEN Rente BWS Rente deelnemingen Rente WIF-leningen Totaal

20. VENNOOTSCHAPSBELASTING

Verschuldigde vennootschapsbelasting 2008 Verschuldigde vennootschapsbelasting 2009 Openingsbalans 2008 belastinglatentie (leningen o/g) Belastinglatentie inzake woningverkopen Mutatie latentie Totaal

21. RESULTAAT DEELNEMINGEN Resultaat v.o.f.DnA Resultaat v.o.f. Boulevard Resultaat v.o.f. Cascade Resultaat Casanet Resultaat Laares CV Resultaat Hoge Bothof BV Resultaat Stedelijk Wonen Resultaat v.o.f. Heemaf Resultaat St. Woongroep Twente Resultaat VOF GOS Resultaat NCE Totaal

2008

114 296 63 473

138 555 57 750

5.077

693

1.552 2.377-

1.5662.566

6.209 3075.077

307693

365 9242131.79832 41533 589 1.044-

643 390 8923904069-

159 296

OVERIGE INFORMATIE A.

Werknemers Ultimo 2009 had de corporatie 242 werknemers in dienst (2008: 201) Het aantal fte's ultimo 2009 was 220,65 (2008: 183,51)

B.

Toerekening jaarresultaat Het onverdeelde negatief resultaat 2009, per saldo € 1.965.466,- zal aan de overige reserves worden toegevoegd.

C.

Voorstel resultaatbestemming De resultaatbestemming is vooruitlopend op en onder voorbehoud van de goedkeuring door de Raad van Commissarissen reeds in de jaarrekening verwerkt.

102 / 170

D. Specificatie Waardeverandering Materiële Vaste Activa Onrendabele toppen * Enschede P150005 De Eendracht Hengelosestraat correctie P150016 WOM Laares P150020 H Molukkenstr P150056 Stadsveld fase 3 P150067 Stadsveld fase 4 P150097 Torens Mekkelholt GO P150130A Het Lang-zuid reno P150161 G. de Veerstraat P150213 Eudokia P150218 Kerkstraat Glanerbrug correctie P150224 NB 32h/8k Beekveld P150234 Siam Zuiderhagen P150279 Eekmaat P150282 Michaellocatie P150285 Brede school P150294C Redemptoristenpark P150296 Laares NB 41 app P150298 NB HOED Twekkelervel P159004 Dennenbosweg P159007 Cascade P159010 De Kiepe P159017 Deppenbroek ap.+egw P159029 WC Twekkelerveld P159030 Zuiderhagen P159036 Kunstenaarswoning P159054 RUPS Blekerstraat P169005A Marskant P169006 58 Woonzorg weerselo P159043 Maisveld Glanerbrug P169007 Kasteelschap Almelo P159042 Boers bodemonderz. '07 P159040 Oliemolen/Lipperkerk

2009 1.200.728 123 128 1.119.749139.58999.089573 11.33279.720420.9434.91816.052 1.337.758 1.500.000 118.224 2.873.185 24.933 154.000 295.202 284.794 980.301 586.92478.843 4.6082.660 1.338.920 4.428.163 4.033.303 24.784 17.124 2.840 16.143 16.261.909

Haaksbergen P129002 Hofferie P129009 Ariens P129010 De Bron P129015 Frankenhuis P129017C Juliana/Spanbed RENO P129017D Spanbeddestraat GO P129021 Kop Paralelweg P129022 Wolterinkbree P129028 OVC Brede School Wis

191.636242.641818.386 148.544 418.84093.265 709.943 55.133 17.920 990.074

Losser P130017 GO 47 Hucowoningen P130063 Elfterborgh P130063B Woning Stanco P130065 't Rot fase a+b+c P130065 't Rot fase koop P130067 Zijland P139001 De Gaffel P139006 Kantoor SWL P139008 De Saller Aveleijn P139009 Weverstraat Overdinkel

4.069 11.844220.220 104.944 1.179.032 1.162.537 5.332520.703 39.438 1.673 3.215.440 Totaal

20.467.423

* inclusief duurzame waardeverandering grond- en ontwikkelposities

103 / 170

104 / 170

105 / 170

ENKELVOUDIGE BALANS VOOR RESULTAATBESTEMMING (bedragen x € 1.000)

ACTIVA

31-12-2009

31-12-2008

VASTE ACTIVA Materiële vaste 1. Onroerende 2. Onroerende 3. Onroerende 4. Onroerende

activa en roerende zaken in exploitatie zaken Verkocht onder voorwaarden en roerende zaken in ontwikkeling en roerende zaken ten dienste van exploitatie

Financiële Vaste Activa 5. Te vorderen BWS subsidies 6. Deelnemingen 7. Beleggingen / Leningen u/g 8. Overige

Totaal Vaste Activa

584.403 12.449 38.314 7.441 642.607

544.932 5.083 49.258 15.780 615.053

1.600 6.486 6.824 6.611 21.521

1.944 308 8.854 2.052 13.158

664.128

628.211

436 732 1.168

3.253 11.022 14.275

1.766 2.427 4.275 383 1.581 5.514 15.946

1.661 932 5.983 1.621 1.665 1.935 13.797

1.225

1.517

18.339

29.589

682.467

657.800

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden 9. Voorraden 10. Onderhanden Projecten

Vorderingen 11. Huurdebiteuren 12. Gemeenten 13. Vorderingen deelnemingen en verbindingen 14. Vorderingen collega corporaties samenwerking 15. Overige vorderingen 16. Overlopende activa

Liquide middelen 17. Liquide middelen

Totaal Vlottende Activa

TOTAAL ACTIVA

106 / 170

PASSIVA

31-12-2009

31-12-2008

2 128.238 1.965126.275

2 139.233 10.995128.240

EIGEN VERMOGEN 18. Kapitaal 19. Wettelijke en statutaire reserves Onverdeeld resultaat boekjaar

VOORZIENINGEN 20. Voorzieningen 21. Voorziening deelnemingen

491 2.054 2.545

3.095 664 3.759

28.295 438.894 14.000 12.449 493.638

31.536 415.688 14.000 5.084 466.308

28.003 3.241 5.024 5.351 4.590 328 13.472 60.009

27.162 1.597 4.720 5.720 5.938 584 13.772 59.493

682.467

657.800

LANGLOPENDE SCHULDEN 22. 23. 24. 25.

Leningen overheid Leningen kredietinstellingen Leningen collegiaal Terugkoopverplichting Woningen Verkocht onder Voorwaarden

KORTLOPENDE SCHULDEN 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32.

Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan gemeenten Schulden aan leveranciers Schulden aan collega corporaties samenwerking Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden Overlopende passiva

TOTAAL PASSIVA

107 / 170

ENKELVOUDIGE WINST- EN VERLIESREKENING (bedragen x € 1.000) 2009

2008

80.909 5.385 107 5.986 3.325 184

76.235 4.688 44 9.285 2.960 218

95.896

93.430

11.376 23.312 9.980 1.216 1.855 14.541 16.895 2.664 133-

10.788 27.654 7.556 913 1.261 15.813 18.290 7.068 380-

Som der bedrijfslasten

81.706

88.963

Bedrijfsresultaat

14.190

4.467

2.932 21.9682.026473

4.651 21.63352750

20.589-

16.284-

6.399-

11.817-

Bedrijfsopbrengsten 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Huren Vergoedingen Overheidsbijdragen Verkoop onroerende zaken Geactiveerde productie Overige bedrijfsopbrengsten

Som der bedrijfsopbrengsten

Bedrijfslasten 7. Afschrijvingen 8. Overige waardeveranderingen materiele vaste activa 9. Lonen & Salarissen 10. Sociale lasten 11. Pensioenlasten 12. Lasten onderhoud 13. Overige bedrijfslasten 14. Kosten samenwerking 15. Bijzondere baten en lasten

Financiële baten en lasten 16. 17. 18. 19.

Rentebaten Rentelasten Waardeveranderingen Financiële Vaste Activa Opbrengsten financiële vaste activa en effecten

Saldo financiële baten en lasten

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen

20. Vennootschapsbelasting 21. Resultaat deelnemingen

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen

5.077 643-

1.965-

707 115

10.995-

108 / 170

ENKELVOUDIG KASSTROOMOVERZICHT (bedragen x € 1.000)

SALDO LIQUIDE MIDDELEN BEGIN BOEKJAAR

a. Kasstroom uit operationele activiteiten - jaarresultaat - afschrijvingen - waardeveranderingen vaste activa - mutatie voorzieningen - mutatie voorraden - mutatie vorderingen - mutatie kortlopende schulden

2009

2008

10.766-

3.497-

1.96512.221 25.841 1.2142.817 2.1491.409-

10.99512.251 23.042 2.263 3.01910.932 11.070

34.142

b. Kasstroom uit investeringsactiviteiten - investeringen incl. mutatie OHW - desinvesteringen - mutatie FVA - ontvangen BWS-subsidie

58.2682.942 4.559344

45.544

81.3361.858 1.829506

59.541-

c. Kasstroom uit financieringsactiviteiten - mutatie leningen u/g - mutatie langlopende schulden - mutatie deelnemingen

SALDO LIQUIDE MIDDELEN EINDE BOEKJAAR

2.030 27.330 6.178-

80.801-

7.04733.972 1.063

23.182

27.988

12.983-

10.766-

1.225 14.20812.983-

1.517 12.28310.766-

Aansluiting saldo liquide middelen met balans: Liquide middelen (zie 17. vlottende activa) Rekening courant banken (zie 26. schulden kredietinstellingen) Eindstand liquide middelen conform balans

109 / 170

110 / 170

Algemene toelichting op de enkelvoudige jaarrekening Algemeen Grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling voor de vennootschappelijke jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Deelnemingen in groepsmaatschappijen worden gewaardeerd op de nettovermogenswaarde in overeenstemming met de grondslagen in de geconsolideerde jaarrekening. Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat wordt verwezen naar de opgenomen toelichting op de geconsolideerde balans en winst-en-verliesrekening. Waardevermeerderingen van materiële vaste activa, niet zijnde (vastgoed)beleggingen, worden rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen. Herwaarderingen worden onder aftrek van de latent verschuldigde belastingen in de overige reserve opgenomen.

111 / 170

TOELICHTING OP DE AFZONDERLIJKE POSTEN VAN DE ENKELVOUDIGE BALANS (bedragen x € 1.000)

MATERIELE VASTE ACTIVA Het verloop van de materiële vaste activa is als volgt weer te geven: 1. Onroerende en roerende zaken in exploitatie

Stand per 1 januari Aanschaffingswaarde Afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutatie in de boekwaarde: Af/Bijboeking minimumwaarderingsregel Investeringen Desinvesteringen Afschrijving Afschrijving op desinvesteringen Overboeking van/naar voorraad koopwoningen Overboekingen (huur/commercieel activa i.o.)

Stand per 31 december Aanschaffingswaarde Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december

2009

2008

708.779 163.847544.932

633.727 153.965479.762

2.7716.393 3.55410.573942 2.476 46.558 39.471

1.895 2.491 2.39610.446564

757.881 173.478584.403

73.062 65.170

708.779 163.847544.932

De aanschaffingswaarde betreft de historische kostprijs minus de genomen onrendabele toppen. De afschrijvingen zijn gebaseerd op annuiteit van 50 jaar. Er zijn geen hypothecaire zekerheden gesteld. Brand- en stormverzekering De verzekeringspremie is gerelateerd aan het aantal verhuureenheden welke verzekerd zijn tegen herbouwwaarde. Onderverzekering is uitgesloten. Bedrijfswaarde De bedrijfswaarde incl. rentabiliteitswaarde van de woningen in exploitatie bedraagt per 31 december 2009 € 696 miljoen (2008: € 689 miljoen o.b.v. uniformering parameters). Zie verder het overzicht "verloop bedrijfswaarde". De boekwaarde van de woningen in exploitatie bedraagt € 522 miljoen (2008: € 492 miljoen). Complex Talma is gebouwd met collegiale financiering tegen een rentepercentage van 3,1%. Deze collegiale financiering is aldus verwerkt in de bedrijfswaarde ultimo 2009, zijnde € 20,5 miljoen (incl. rentabiliteitswaarde correctie). De boekwaarde ultimo 2009 bedroeg € 11,8 miljoen. Bij de bedrijfswaardeberekening zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: -

huur 2010 huur 2011 huur 2012-2014 huurharmonisatie 2010-2014 huur vanaf 2015 huurderving stijging ov. opbrengsten 2010-2014 stijging ov. opbrengsten vanaf 2015 var. lastenontwikkeling 2010 - 2014 var. lastenontwikkeling vanaf 2015 stijging loonkosten 2010 - 2014 stijging loonkosten vanaf 2015 stijging onderhoud 2010 - 2014 stijging onderhoud vanaf 2015 disconteringspercentage

2009 1,20% 2,00% 2,00% 0,25% 2,25% 1,00% 2,00% 2,25% 2,00% 2,25% 3,40% 2,25% 3,00% 2,25% 6,00%

2008 2,75% 3,50% 2,25% 0,25% 2,25% 1,00% 2,25% 2,25% 2,25% 2,25% 3,75% 2,25% 3,25% 2,25% 6,00%

112 / 170

Verkopen Voor de komende 5 jaar is de verwachting dat er 440 woningen worden verkocht, regulier en herstructurering. De totaal te verwachten verkoopwaarde is € 64 miljoen; de boekwaarde hiervan bedraagt € 16 miljoen. Er wordt een boekwinst verwacht van € 48 miljoen. Verkopen zijn niet in de bedrijfswaardeberekening meegenomen.

2. Onroerende zaken Verkocht Onder Voorwaarden 2009 Stand per 1 januari Aanschaffingswaarde Afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutatie in de boekwaarde: Stelselwijziging woningen verkocht onder voorwaarden Correctie stand 1 januari Bijboeking andere waarderingsmethode Toevoeging/onttrekking woningen VOV Terugkoop woningen vov Overboekingen (huur/commercieel activa i.o.)

Stand per 31 december Aanschaffingswaarde Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december

5.083 5.083

2008

829 829

1.781 5.842 1.640 1.200 494818 7.366

12.449 12.449

833 4.254

5.083 5.083

De bijboeking van de woningen VOV betreft de stijging in verband met waardering op actuele waarde. Dit was voorheen op basis van de boekwaarde (historische kostprijs minus afschrijvingen). De correctie van de stand per 1 januari 2009 heeft betrekking op de verkochte woningen vanuit nieuwbouwprojecten koop voor de jaren 2006 t/m 2008. Deze zijn in de voorgaande jaren nooit verantwoord.

3. Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling 2009 Stand per 1 januari Aanschaffingswaarde incl. afboeking onrendabele toppen Boekwaarde per 1 januari Mutatie in de boekwaarde: Correctie stand 1 januari van onderhanden werk Afboeking onrendabele top Overboeking naar voorziening onrendabele investering Investeringen Overboeking naar planmatig onderhoud Overboeking naar verkoopresultaat Overboeking van/naar voorraad Overboekingen (huur/commercieel activa i.o.)

Stand per 31 december Aanschaffingswaarde incl. afboeking onrendabele toppen Boekwaarde per 31 december

49.258 49.258

9.847 20.4672.60343.324 1.618-

2008

67.562 67.562

39.42710.944-

1.296 29.4822.904 82.212 1.604996 2.83671.79018.304-

38.314 38.314

49.258 49.258

113 / 170

4. Onroerende en roerende zaken ten dienste van exploitatie 2009 Stand per 1 januari Aanschaffingswaarde Afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutatie in de boekwaarde: Investeringen Desinvesteringen Afschrijving Afschrijving op desinvesteringen Overboekingen (huur/commercieel activa i.o.)

Stand per 31 december Aanschaffingswaarde Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december

2008

27.955 12.17515.780

28.461 10.37018.091

1.588 3001.648307.9498.339-

1.625 261.8052.1052.311-

21.294 13.8537.441

27.955 12.17515.780

De aanschaffingswaarde betreft de historische kostprijs. De afschrijvingen voor de inventarissen zijn gebaseerd op 10 jaar lineair, die van de vervoermiddelen op 5 jaar lineair.

FINANCIELE VASTE ACTIVA 5. Te vorderen BWS subsidies

Saldo 1 januari Rente Vervallen bijdragen Saldo 31 december

6. Deelnemingen Deelneming Deelneming Deelneming Deelneming Deelneming Deelneming Deelneming Deelneming Deelneming Deelneming Totaal

Woongroep Twente Backoffice WGT BV Vastgoed WGT BV Laares CV Stedelijk Wonen Holding BV v.o.f. DnA Lucht en Lucht Ontwikkeling BV SWL Projecten BV VOF GOS NCE

31-12-09

31-12-08

1.944 114 4581.600

2.450 138 6441.944

31-12-09

31-12-08

16 278 365 5.210 617 6.486

15 16 16 133 4 59 65 308

Verloop deelnemingen:

Stichting Woongroep Twente Stand per 1 januari Storting/ uitbetaald Resultaat Stand per 31 december

15 15-

15

15

De stichting Woongroep Twente is geliquideerd per 31-12-2009.

114 / 170

Backoffice WGT BV Stand per 1 januari Storting/ uitbetaald Resultaat Stand per 31 december Vastgoed WGT BV Stand per 1 januari Storting/ uitbetaald Resultaat Stand per 31 december

16

16

16

16

16 16-

9 7

-

16

De Vastoed WGT BV is geliquideerd per 31-12-2009.

WOM Laares CV Stand per 1 januari Storting/ uitbetaald Resultaat Overboeking naar voorziening deelneming Stand per 31 december Stedelijk Wonen Holding BV Stand per 1 januari Correctie beginbalans Storting/ uitbetaald Resultaat Overboeking van voorziening deelneming Stand per 31 december VOF DnA Stand per 1 januari Storting/ uitbetaald Resultaat Stand per 31 december L&L Ontwikkeling BV Stand per 1 januari Storting/ uitbetaald Resultaat Overboeking naar Domijn Projecten BV Stand per 31 december SWL Projecten BV Stand per 1 januari Storting/ uitbetaald Resultaat Overboeking naar Domijn Projecten BV Stand per 31 december VOF GOS Stand per 1 januari Storting/ uitbetaald Resultaat Stand per 31 december NCE Stand per 1 januari Storting/ uitbetaald Resultaat Overboeking van voorziening deelneming Stand per 31 december

133

131 2

133-

4 18242 50 278

365 365

133

117 408 3681534

1.192 1.192-

59

59-

61 259

65

3

-

62 65-

5.177 33 5.210

72 589 44617

65

-

-

115 / 170

7. Beleggingen / leningen u/g Achtergestelde Lening u/g Casanet BV (voorheen Netschap BV) af voorziening achtergestelde lening u/g Casanet BV Lening u/g Wooninvesteringsfonds (WIF) *1) Lening u/g Wooninvesteringsfonds (WIF) *2) Lening u/g Hoge Bothof *3) af voorziening lening u/g Hoge Bothof Lening Cultuurfonds Monumenten *4) Totaal

31-12-09

31-12-08

2.031 2.032681 681 7.400 2.00063 6.824

2.031 2.002681 681 7.400 63 8.854

*1) Betreft een lening aan het Wooninvesteringsfonds van waaruit andere woningcorporaties leningen kunnen aantrekken. Deze lening heeft een looptijd van 10 jaar tegen een rente van 4,35%. *2) Betreft een lening aan het Wooninvesteringsfonds van waaruit andere woningcorporaties leningen kunnen aantrekken. Deze lening heeft een looptijd van 10 jaar tegen een rente van 4,08%. *3) Betreft een lening aan de Hoge Bothof BV voor de aanschaf van het Polaroid gebied met de bedoeling dit terrein in de toekomst te gaan ontwikkelen. De lening is overgenomen van Domijn Projecten BV. *4) Betreft een achtergestelde lening via de Provincie Overijssel en heeft een looptijd van 10 jaar.

8. Overige 31-12-09 Boeterente: Saldo 1 januari Activering Afschrijving Saldo 31 december

31-12-08

101

223

101-

122101

Latente belastingvordering inzake opgenomen leningen: Nominale waarde leningenportefeuille per 01-01-2008 Marktwaarde o.b.v. VSO2 per 01-01-2008 Verschil

438.607 428.545 10.061

Latente belastingvordering (25,5%) per 1 januari Vrijval in boekjaar Latente belastingvordering per 31 december

31-12-09

31-12-08

2.258 3071.951

2.565 3072.258

De verdeling van de latentie (verrekenbare tijdelijke verschillen) en compensabele verliezen is als volgt: 2009 onder onder Fin. vlottende Vaste Activa activa totaal Verrekenbare tijdelijk verliezen Compensabele verliezen

1.644

307

1.951

1.644

307

1.951

onder Fin. Vaste Activa Verrekenbare tijdelijk verliezen Compensabele verliezen

2008 onder vlottende activa

totaal

1.951

307

2.258

1.951

307

2.258

116 / 170

Latente belastingvordering inzake woningverkopen: Fiscale waarde te verkopen woningen (2010-2014) Commerciële waarde te verkopen woningen (2010-2014) Verschil

40.243 15.850 24.393 31-12-09

Latente belastingvordering (25,5%) per 1 januari Vorming in boekjaar Latente belastingvordering per 31 december

6.209 6.209

onder Fin. Vaste Activa Verrekenbare tijdelijk verliezen Compensabele verliezen

31-12-08

2009 onder vlottende activa

-

totaal

4.967

1.242

6.209

4.967

1.242

6.209

VLOTTENDE ACTIVA 9. Voorraden Voorraad groot materiaal Voorraad koopwoningen Totaal

10. Onderhanden projecten Saldo 1 januari Corr. Stand 1-1 naar in ontwikkeling Investeringen Ontvangen termijnen kopers Ten gunste van resultaat geboekt Saldo 31 december

31-12-09

31-12-08

269 167 436

267 2.986 3.253

31-12-09

31-12-08

11.022 9.8492.203 2.230414732

13.864 1.2855.917 8.146672 11.022

31-12-09

31-12-08

938 1.171 261 41 6451.766

711 1.257 327 31 6651.661

VORDERINGEN 11. Huurdebiteuren Huurachterstand aktieve contracten Huurachterstand vertrokken bewoners Overige vordering achterstand Betalingsregelingen Voorziening dubieuze debiteuren Totaal

De achterstand van de aktieve contracten bedroeg 1,12 % (2008: 0,90%) van de bruto jaarhuur. De huurachterstanden kunnen als volgt naar tijdsduur en aantal huurders worden gespecificeerd:

117 / 170

Specificatie huurachterstand naar maanden: tot 1 maand 1 tot 2 maanden 2 tot 3 maanden 3 tot 4 maanden 4 tot 5 maanden 5 tot 6 maanden 6 maanden of meer Totaal actieve contracten Totaal vertrokken huurders Totaal betalingsregelingen Totaal huurdebiteuren

12. Gemeente Nog te ontvangen subsidies WVG aanpassingen Totaal

13. Vorderingen deelnemingen en verbindingen Vordering Vordering Vordering Vordering Vordering Vordering Totaal

Domijn projecten BV Domijn Horeca BV Lucht & Licht Ontwikkeling B.V. WBO Projecten BV Stichting WGT SWL Projecten BV

14. Vorderingen collega corporaties samenwerking Backoffice WGT BV VGB WBO Wonen Totaal

15. Overige vorderingen

aantal 320 538 106 51 23 15 23 1.076 1.000 128 2.204

bedrag 2009 47 238 93 64 36 86 374 938 1.171 41 2.150

aantal 766 115 39 21 18 5 24 988 1.232 94 2.314

31-12-09 2.135 292 2.427

31-12-09 3.766 489

4.275

31-12-09 321 39 23 383

31-12-09

16. Overlopende activa Overig Vooruitbetaalde rente rente-instrumenten (cap) Niet vervallen rente WIF-leningen Vootuitbetaalde rente en aflossingen Vooruitbetaalde kosten Nog te ontvangen bedragen Kortlopend deel latente belastingen Te verrekenen vennootschapsbelasting Te verrekenen creditnota's Totaal

687 245 932

31-12-08 3.097 363 1.110 295 1.118 5.983

31-12-08 1.503 118 1.621

31-12-08 51

-

Overige vorderingen Te ontvangen van verzekeringsmaatschappij Totaal

31-12-08

20

Overige vorderingen huurders Voorziening dubieuze debiteuren

Overige vorderingen overige debiteuren Voorziening dubieuze debiteuren

bedrag 2008 215 104 52 30 37 15 258 711 1.257 31 1.999

1.473 361.437 24 120 1.581

31-12-09 151 36 16 666 645 219 1.549 2.209 23 5.514

51 1.370 91.361 12 241 1.665

31-12-08 27 62 16 884 308 301 307 30 1.935

118 / 170

LIQUIDE MIDDELEN 17. Liquide Middelen Direct opvraagbaar Kas/kruisposten Postgiro Bank Bankgaranties Totaal

EIGEN VERMOGEN

31-12-09

19 1.197 9 1.225

31-12-09

18. Kapitaal

2

31-12-08

25 38 1.445 9 1.517

31-12-08 2

19. Overige reserves Saldo 1 januari Stelselwijziging woningen verkocht onder voorwaarden Jaarresultaat (uit resultaatverdeling) Saldo 31 december

128.238 1.965126.273

137.452 1.781 10.995128.238

31-12-09

31-12-08

VOORZIENINGEN 20. Voorzieningen Voorziening verplichting beloning Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Voorziening Neighbourhood Corporations Enschede Totaal

Verplichting beloning Stand per 1 januari Onttrekking Dotatie Stand per 31 december Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Stand per 1 januari Onttrekking Dotatie Stand per 31 december Neighbourhood Corporations Enchede Stand per 1 januari Dotatie Resultaat Overboeking naar deelneming Stand per 31 december

21. Voorziening deelnemingen Deelneming Domijn Projecten BV Deelneming WOM Laares BV/CV Deelneming Domijn Horeca BV Totaal

190 301 491

146 44 190

2.904 2.904301 301

45

146 2.904 45 3.095

143 2629 146

2.904 2.904

204 159-

45-

31-12-09 1.515 80 459 2.054

45

31-12-08 388 276 664

119 / 170

Verloop voorziening deelnemingen: Domijn Projecten BV Stand per 1 januari Storting/ uitbetaald Overboeking van SWL Projecten BV en L&L Projecten BV Resultaat Stand per 31 december

388 1241.251 1.515

WOM Laares BV/CV Stand per 1 januari Storting/ uitbetaald Overboeking van Deelneming WOM Laares BV/CV Resultaat Stand per 31 december

803

415388

-

Domijn Horeca BV Stand per 1 januari Storting/ uitbetaald Resultaat Stand per 31 december

133213 80

-

276

192

183 459

84 276

Naar aanleiding van het faillissement van de SHI (Stichting Horeca Initiatieven / Pannenkoekenboerderij) heeft Domijn besloten de exploitatie van deze horecagelegenheid over te nemen en onder te brengen in Domijn Horeca B.V. De sociale en maatschappelijke functies die hier van uitgingen wilde Domijn geborgd houden. Onder de naam "Le Pompidou" wordt deze gelegenheid geëxploiteerd door een zelfstandige horecaondernemer, maar onder beheer van Domijn Horeca B.V. Door een contract te sluiten met de exploitant zijn ook de sociale en maatschappelijke functies geborgd en wordt op dit moment weer invulling gegeven aan de werkervaringsplaatsen. In 2006 is daarom Domijn Horeca B.V. opgericht. Domijn is 100% aandeelhouder. LANGLOPENDE SCHULDEN

22. 23. 24. 25.

Leningen

31-12-09

31-12-08

Leningen overheid Leningen kredietinstellingen Leningen collegiaal Terugkoopverplichting woningen Totaal

28.295 438.894 14.000 12.449 493.638

31.536 415.688 14.000 5.084 466.308

Het verloop van de leningen over het boekjaar 2009 is als volgt: Saldo 1 januari Ontvangsten

Aflossingen

nieuwe leningen mutatie roll-over over het boekjaar vervroegde aflossing

Saldo 31 december De aflossingsverplichting voor het komende boekjaar bedraagt Saldo 31 december na aflossingsverplichting komend boekjaar

Specificatie naar restant looptijd:

Leningen overheid Leningen kredietinstellingen Leningen collegiaal

31-12-09 > 5 jaar 27.255 375.815 403.070

31-12-09 > 1 jaar 28.295 438.894 14.000 481.189

477.700 35.000 2.000 514.700 16.475498.225

438.606 34.300 14.000 486.906 8.881325477.700

17.036481.189

16.476461.224

31-12-08 > 5 jaar 27.255 364.880 392.135

31-12-08 > 1 jaar 31.536 415.688 14.000 461.224

De gemiddelde rentevoet van de uitstaande leningen bedraagt 4,31% (2008: 4,59%). Exclusief de roll-over leningen bedraagt de gemiddelde rentevoet 4,52% (2008: 4,64%). De reële waarde van de leningen, berekend als contante waarde (tegen 6%) van de toekomstige kasstromen, bedraagt per 31 december € 443.760.452,--.

120 / 170

Het verloop van de terugkoopverplichting van de woningen verkocht onder voorwaarden over 2009, is als volgt: 31-12-09 31-12-08 Stand per 1 januari Correctie voorgaande jaren Correctie waardeontwikkeling voorgaande jaren Gecorrigeerde stand per 1 januari Toevoeging/onttrekking 2009 Waarde ontwikkeling 2009 Terugkopen Stand per 31 december

5.084 5.742 100 10.926

2.610

2.502 48549412.449

2.420 54

2.610

5.084

KORTLOPENDE SCHULDEN 31-12-09

31-12-08

26. Schulden aan kredietinstellingen Rekening-courant banken Aflossingsverplichting komend boekjaar langlopende schulden Totaal

14.208 13.795 28.003

12.283 14.879 27.162

27. Schulden aan gemeenten Schulden aan gemeente Aflossingsverplichting komend boekjaar langlopende schulden Totaal

3.241 3.241

1.597 1.597

28. Schulden aan leveranciers Crediteuren Totaal

5.024 5.024

4.720 4.720

29. Schulden aan collega corporaties samenwerking VGB WBO Wonen Woongroep Twente Beter Wonen IT Woon Totaal

30. Belastingen en premies sociale verzekering Premies sociale verzekeringen Te betalen vennootschapsbelasting Af te dragen BTW Totaal

31. Overige schulden

32. Overlopende passiva Vooruitontvangen huur Nog te ontvangen bedragen Huursubsidie Niet vervallen rente geldleningen Vooruitontvangen bedragen Nog te betalen bedragen Service-/stookkosten nog af te rekenen Verplichting restant uren personeel Overig Totaal

5.248 3 100 5.351

214

1.110 4.592 11 7 5.720

4.376 4.590

661 644 4.633 5.938

328

584

928 690 10.475 120 139 275 429 416 13.472

925 53 783 10.149 178 575 318 310 481 13.772

121 / 170

Niet uit de balans blijkende verplichtingen. 1. Obligo WSW Per 31 december 2009 heeft Domijn een obligo uitstaan ten bedrage van € 18.402.000,-- uit hoofde van door het WSW verstrekte borgstellingen. Ultimo 2009 bedraagt het schuldrestant dat door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw gegarandeerd is € 493.932.000,--.

2. Wet Keten Aansprakelijkheid Domijn betaalt de BTW over de aan haar geleverde onderhoudswerkzaamheden en nieuwbouwwerkzaamheden rechtstreeks aan de fiscus. Het deel van de genoemde kosten dat betrekking heeft op loonbelasting en sociale verzekeringen wordt gestort op geblokkeerde rekeningen van de bedrijven. Van deze rekeningen kan alleen de fiscus of uitvoerende instellingen inzake sociale verzekeringen worden betaald. Het aansprakelijkheidsrisico is door deze maatregelen zeer laag.

3. Aangegane verplichtingen Per balansdatum waren verplichtingen aangegaan met betrekking tot materiele vaste activa voor een bedrag van € 37.746.658,--. Ingebruikname van de projecten in ontwikkeling zal in het volgende boekjaar Acquisitieprojecten: P169005A Marskant (grondverwerving) P169005A Marskant (te realiseren basisschool) P150282 Stadsveld P159061 Daalweg P159011 Wesselerbrink P129036 Von Heijdenstraat

3.458.290 1375.000 290.000 915.000 1.100.000 6.138.289

Specificatie Projecten in ontwikkeling: P150056 Stadsveld P150130 Wesselerbrink P150282 Stadsveld Michaelkerk P159029 Twekkelerveld P159047 Deurningerstraat P159046 Van Goolpand Humanitas P159048 Esplanade P159055 Oostbrug Tactus P159059 Eulderink Usseler ES P169006 Woonzorgcomplex Weerselo P129015 Frankenhuis P129017C Herstr. Julianastraat P129036 Von Heijdenstraat P130025 GO Talmaplein P130067 't Zijland P139012 Centrumplan Losser P139013 Centrumplan Overdinkel P139016 Renovatie best.bezit Overdinkel P139002 Troelstrastraat P139014 Kulterhus Overdinkel P150008 OH POH 2008/2009 Walstraat

8.747.371 7.476.787 382.835 1.939.660 623.842 16.431 16.141 44.123 83.990 8.401.420 1.161.787 97.017 1.866.569 15.711 262.813 839 22.449 3.458 90.226 325.536 29.364 31.608.369 37.746.658

4. CAP In het treasurystatuut van de Domijn is bepaald dat het is toegestaan derivaten te gebruiken in situaties van renterisicoreductie. Voor de roll-over-lening, ingangsdatum 1 september 2003, looptijd 10 jaar, hoofdsom € 7.500.000,-- en een variabele rente (3-maands Euribor), is besloten om het renterisico voor een deel van € 4.000.000,-- af te dekken door middel van een cap (op basis van een strike op 5,5%). Voor de roll-overlening, ingangsdatum 1 september 2005, looptijd 10 jaar, hoofdsom € 5.000.000,-- en een variabele rente (1-maands Euribor), is besloten om het renterisico volledig af te dekken door middel van een cap (op basis van een strike op 5,0%). De huidige marktwaarde van beide caps bedraagt € 36.091,--.

122 / 170

TOELICHTING OP DE POSTEN VAN DE ENKELVOUDIGE WINST & VERLIESREKENING (bedragen x € 1.000)

BEDRIJFSOPBRENGSTEN 1.

HUREN Netto huur a. Woningen en woongebouwen b. Onroerende goederen, niet zijnde woningen Af: Huurderving wegens leegstand Totaal

2.

VERGOEDINGEN Overige goederen, leveringen en diensten Af: vergoedingsderving wegens leegstand Totaal De totale huurderving (huren en vergoedingen) bedraagt van de bruto jaarhuur:

3.

OVERHEIDSBIJDRAGEN Jaarlijkse bijdragen geldelijke steun sociale huurwoningen (BWS) Jaarlijkse bijdrage inzake medische aanpassingen Totaal

2009

78.607 4.912 83.519 2.61080.909

2008

74.844 3.710 78.554 2.31976.235

5.385

4.688

5.385

4.688

2,94%

107 107

2,79%

44 44

Voor een aantal medische aanpassingen wordt een 20-jaarlijkse bijdrage gegeven ter grootte van de annuiteit van de investering.

4.

VERKOOP ONROERENDE ZAKEN Opbrengst verkopen Af: boekwaarde Af: kosten verkoop Bij: Ontvangen boete bij voortijdige verkoop Verkoopresultaat

10.900 3.768733-

11.591 2.659314-

6.399

8.618

Stichtingskosten koopwoningen Ontvangen verkooptermijnen koopwoningen Gerealiseerde winst koopwoningen Nagekomen kosten koopprojecten

23.97123.559 4121-

18.44819.115 667

Totaal

5.986

9.285

5.

GEACTIVEERDE PRODUCTIE

3.325

2.960

6.

OVERIGE BEDRIJFSOPBRENGSTEN Vergoeding huurcontracten Werk voor derden Interne doorberekeningen Overig Totaal

120 22 35 7 184

134 15 60 9 218

123 / 170

BEDRIJFSLASTEN 7.

2009

AFSCHRIJVINGEN Afschrijvingen Materiële vaste activa a. Woningen en woongebouwen b. Onroerende goederen, niet zijnde woningen c. Overige goederen d. Activa ten dienste van de exploitatie e. Afschrijving kantoorgebouw Hengelo (incl. automatisering/inventaris/overig)

Af: doorbelast aan de Woongroep :

afschrijving afschrijving afschrijving afschrijving

gebouw inventaris automatisering overig

Af: doorbelast naar servicekosten Totaal

9.077 1.455 41 803 845 12.221 200375743411.376

2008

9.057 1.353 35 342 1.410 12.197 342579654510.788

De kosten van het kantoorpand in Hengelo worden door woningstichting Domijn betaald en voor 100% doorbelast aan Backofficebedrijf en Vastgoedbedrijf. Domijn heeft, in afstemming met de Raad van Bestuur van Woongroep Twente in mei 2004 besloten dat het kantoorpand Hengelo Woongroep Twente, in eigendom blijft van Domijn. Het pand is op 24 december 2003 aangekocht door woningstichting Domijn. Na de renovatie van het kantoorpand in het eerste halfjaar 2004 is het in gebruik sedert juli 2004. De aanwezige kantoorruimte is groter dan de benodigde ruimte voor Woongroep Twente. Daarom is een deel verhuurd. Met ingang van oktober 2004 is een onderdeel van het kantoorpand Hengelo verhuurd aan Stichting Bureau Jeugdzorg Overijssel. Het huurcontract loopt van 30 september 2009, met een verlenging van een maal 5 jaren, waarna telkenmale verlenging mogelijk is met 1 jaar. De aanvangshuur bedraagt € 166.425,-- per jaar. De baten behaald uit de onderhuur worden in mindering gebracht op de totale lasten van het kantoorpand alvorens de last wordt doorberekend aan de deelnemers van Woongroep Twente. Bovenstaande situatie is van toepassing geweest tot en met 31 juli 2009. Vanwege de liquidatie van Woongroep Twente is het pand Bornsestraat per 31 juli 2009 overgeheveld naar activa in exploitatie niet zijnde woningen.

8.

9.

OVERIGE WAARDEVERANDERINGEN MATERIELE VASTE ACTIVA Impairmenttoets Onrendabel deel projectresultaat (specificatie zie noot D) Overige projectkosten Totaal

LONEN & SALARISSEN Bruto salarissen Uitzendkrachten Af: Ontvangen ziekengelden Totaal

2.771 20.467 74 23.312

9.350 868 2389.980

1.89529.502 47 27.654

7.070 644 1587.556

Beloning van de commissarissen De Raad van Commissarissen van Domijn bestaat uit 7 personen. Commissarissen J.B.H. Dercksen J. Niemans E. Reinders G.D. Johanns A.N. Kreuwel W.T.A. Dellepoort A. Peters

Bezoldiging 9.270 9.270 9.270 9.270 9.270 9.270 12.360

124 / 170

Beloning van de bestuurder 2009

De bestuurder J. Salverda

Vaste beloning 151.653

Bijtelling auto, vergoeding en inhouding 724-

Pensioenlasten 52.334

Sociale lasten 8.578

Vaste beloning 155.878

Variabele beloning 11.810

Pensioenlasten 47.524

Sociale lasten 8.610

2008 De bestuurder J. Salverda

De totale beloning van de directeur-bestuurder bedraagt over 2009 € 211.841,-- (2008 € 223.822,--), dit is vastgesteld conform de commissie Izeboud. Deze beloning ligt boven de grens van € 181.000,--, maar is gedaan in het kader van het maatschappelijk belang en de verantwoordelijkheden van de heer Salverda. In het kader van de wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens, de WOPT, volgt hieronder een toelichting op de beloning van de heer Salverda. J. Salverda Functienaam: Datum in dienst Formatieplaats Belastbaar loon Pensioenafdracht (Werkgevers- en werknemersdeel)

10. SOCIALE LASTEN Sociale lasten Af: doorbelasting aan Woongroep Twente Totaal

11. PENSIOENLASTEN Pensioenlasten Af: doorbelasting aan Woongroep Twente Totaal

12. LASTEN ONDERHOUD Klachtenonderhoud Mutatieonderhoud Planmatig onderhoud Overig onderhoud Kosten Strategisch Voorraadbeheer Af: kosten eigen dienst Totaal

2009 Dir. bestuurder 1-3-1998 100% 150.929 52.334

2008 Dir. bestuurder 1-3-1998 100% 155.396 47.524

1.216

913

1.216

913

1.855

1.261

1.855

1.261

4.287 3.222 9.905 136

4.400 4.834 8.961 201 16 2.59915.813

3.00914.541

125 / 170

13. OVERIGE BEDRIJFSLASTEN Overige personeelskosten Af: doorbelasting aan Woongroep Twente

Kosten leveringen & diensten Af: kosten eigen dienst

Raad van Toezicht Af: doorbelasting aan Stichting Woongroep Twente

Huisvestingskosten Algemene kosten Exploitatiekosten Leefbaarheid

Totaal overige bedrijfslasten

2009

2008

1.317

1.582

1.317

1.582

5.507 3645.143

5.248 4084.840

77 275

75 570

1.161 2.661 5.888 650 10.360

992 2.627 6.019 2.160 11.798

16.895

18.290

In het boekjaar zijn de volgende bedragen (x € 1,--) aan accountantshonoraria ten laste van het resultaat gebracht: Accountantskosten Controle van de jaarrekening * Andere controlewerkzaamheden Fiscale advisering Andere niet- controlediensten

2009 106.517

106.517

2008 54.740 54.740

1.686 7 971

3.229 10 3.829

2.664

7.068

* inclusief nagekomen kosten van 2008 14. KOSTEN SAMENWERKING Kosten Backofficebedrijf WGT Kosten Stichting Woongroep Twente Kosten Vastgoedbedrijf WGT Af: activering kosten Vastgoedbedrijf aan projecten Totaal

15. BIJZONDERE BATEN EN LASTEN Bijzondere baten Bijzondere lasten Totaal

16. RENTEBATEN

17. RENTELASTEN

316183 133-

41737 380-

2.932

4.651

21.968

21.633

Voor een nadere specificatie wordt verwezen naar het overzicht renteresultaat

18. WAARDEVERANDERINGEN FINANCIËLE VASTE ACTIVA Waardeveranderingen Derivaten (CAP's) Afwaardering lening u/g Hoge Bothof BV Totaal

262.0002.026-

5252-

126 / 170

2009 19. OPBRENGST FINANCIELE VASTE ACTIVA EN EFFECTEN Rente BWS Rente deelnemingen Rente WIF-leningen Totaal

20. VENNOOTSCHAPSBELASTING

Verschuldigde vennootschapsbelasting 2008 Verschuldigde vennootschapsbelasting 2009 Openingsbalans 2008 belastinglatentie (leningen o/g) Belastinglatentie inzake woningverkopen Mutatie latentie Totaal

21. RESULTAAT DEELNEMINGEN Resultaat v.o.f.DnA Resultaat Casanet Resultaat Laares CV Resultaat Domijn Projecten BV Resultaat Stedelijk Wonen Resultaat NCE Resultaat Domijn Horeca BV Resultaat Lucht en Licht Ontwikkeling B.V. Resultaat SWL Projecten BV Resultaat St. Woongroep Twente Resultaat VOF GOS Totaal

2008

114 296 63 473

138 555 57 750

5.077

707

1.552 2.377-

1.5522.566

6.209 3075.077

307707

365 2131.82232 589 18328 544 1532 643-

902415 406159 8561 63

115

OVERIGE INFORMATIE A.

Werknemers Ultimo 2009 had de corporatie 242 werknemers in dienst (2008: 201) Het aantal fte's ultimo 2009 was 220,65 (2008: 183,51)

B.

Toerekening jaarresultaat Het onverdeelde negatief resultaat 2009, per saldo € 1.965.466,- zal aan de overige reserves worden toegevoegd.

C.

Voorstel resultaatbestemming De resultaatbestemming is vooruitlopend op en onder voorbehoud van de goedkeuring door de Raad van Commissarissen reeds in de jaarrekening verwerkt.

127 / 170

D. Specificatie Waardeverandering Materiële Vaste Activa Onrendabele toppen * Enschede P150005 De Eendracht Hengelosestraat correctie P150016 WOM Laares P150020 H Molukkenstr P150056 Stadsveld fase 3 P150067 Stadsveld fase 4 P150097 Torens Mekkelholt GO P150130A Het Lang-zuid reno P150161 G. de Veerstraat P150213 Eudokia P150218 Kerkstraat Glanerbrug correctie P150224 NB 32h/8k Beekveld P150234 Siam Zuiderhagen P150279 Eekmaat P150282 Michaellocatie P150285 Brede school P150294C Redemptoristenpark P150296 Laares NB 41 app P150298 NB HOED Twekkelervel P159004 Dennenbosweg P159007 Cascade P159010 De Kiepe P159017 Deppenbroek ap.+egw P159029 WC Twekkelerveld P159030 Zuiderhagen P159036 Kunstenaarswoning P159054 RUPS Blekerstraat P169005A Marskant P169006 58 Woonzorg weerselo P159043 Maisveld Glanerbrug P169007 Kasteelschap Almelo P159042 Boers bodemonderz. '07 P159040 Oliemolen/Lipperkerk

2009 1.200.728 123 128 1.119.749139.58999.089573 11.33279.720420.9434.91816.052 1.337.758 1.500.000 118.224 2.873.185 24.933 154.000 295.202 284.794 980.301 586.92478.843 4.6082.660 1.338.920 4.428.163 4.033.303 24.784 17.124 2.840 16.143 16.261.909

Haaksbergen P129002 Hofferie P129009 Ariens P129010 De Bron P129015 Frankenhuis P129017C Juliana/Spanbed RENO P129017D Spanbeddestraat GO P129021 Kop Paralelweg P129022 Wolterinkbree P129028 OVC Brede School Wis

191.636242.641818.386 148.544 418.84093.265 709.943 55.133 17.920 990.074

Losser P130017 GO 47 Hucowoningen P130063 Elfterborgh P130063B Woning Stanco P130065 't Rot fase a+b+c P130065 't Rot fase koop P130067 Zijland P139001 De Gaffel P139006 Kantoor SWL P139008 De Saller Aveleijn P139009 Weverstraat Overdinkel

4.069 11.844220.220 104.944 1.179.032 1.162.537 5.332520.703 39.438 1.673 3.215.440 Totaal

20.467.423

* inclusief duurzame waardeverandering grond- en ontwikkelposities

128 / 170

RENTERESULTAAT (bedragen x € 1.000)

RENTELASTEN Langlopende schulden Rente leningen overheid Rente leningen kredietinstellingen Rente leningen collegiaal Rente waarborgsommen Rente overige schulden Disagio

2009

2008

1.645 19.625 434

1.733 18.932 434

25 -

12 -

72 66 101

378 21 123

21.968

21.633

2.663

3.941

Financieel vaste activa Rente op overige vorderingen

473

750

Vorderingen Rente op overige vorderingen

60

291

Liquide middelen Rente op uitgezette middelen

21

78

188

341

3.405

5.401

18.563-

16.232-

18.563-

16.232-

Kortlopende schulden Rente schulden aan kredietinstellingen Rente overige schulden Boeterente Totaal rentelasten

RENTEBATEN Materieel vaste activa Geactiveerde rente onroerende en roerende zaken in ontwikkeling

Overig Rente financiering Woongroep Twente

Totaal rentebaten

Saldo rentelasten en rentebaten

RENTERESULTAAT

129 / 170

VERLOOP BEDRIJFSWAARDE (bedragen x € 1.000) Omschrijving Totale bedrijfswaarde verslagjaar Totale bedrijfswaarde vorig verslagjaar Mutatie verslagjaar ten opzichte van vorig verslagjaar Mutatie in procenten

Aantal 15.564 15.359 205 1,33%

Bedrijfswaarde 641.319 637.202 4.117 0,65%

Rentabiliteitscorrectie 54.464 51.501 2.963 5,75%

Specificatie verloop/effect per onderdeel: AUTONOME ONTWIKKELING vrijval kasstromen effect een jaar opschuiven

39.70331.981

Subtotaal autonome ontwikkeling

7.722-

VOORRAADMUTATIES samenvoeging verkoop sloop nieuwbouw aankoop aankoop (correctie voorgaande jaren) overig

0 -75 0 128 42 102 8

3.85414.692 4.489 5.493 117-

Subtotaal voorraadmutaties

205

20.703

PARAMETERWIJZIGINGEN wijziging verkoopopbrengsten levensduur huurstijging onderhoudskostenstijging inflatie/lastenstijging discontovoet

8.592 29.3161.279 1.677 -

Subtotaal parameterwijzigingen

17.768-

NIVEAUWIJZIGINGEN huren onderhoudsuitgaven overige exploitatieuitgaven betaalbaarheidsheffing verkoop verbetering subsidies/bijdragen restwaarde overig niet gespecificeerd

498 37.65345.114 943 1

Subtotaal niveauwijzigingen

8.903

RENTABILITEITSWAARDECORRECTIE autonome ontwikkeling wijzigingen in lopende leningen (conversies en vva's) nieuwe leningen disconto

1.374938 3.399 -

Subtotaal rentabiliteitswaardecorrectie

2.963

Totaal specificatie verloop bedrijfswaarde

4.117

2.963

130 / 170

Vaststelling van de jaarrekening De Raad van Bestuur van Woningstichting Domijn stelt hierbij de jaarrekening vast. Vervolgens heeft de Raad van Commissarissen van Woningstichting Domijn de jaarrekening goedgekeurd. Enschede, 31 mei 2010

J. Salverda

A. Peters

Bestuurder

Voorzitter Raad van Commissarissen

J. Dercksen Lid Raad van Commissarissen

J. Niemans Lid Raad van Commissarissen

E. Reinders Lid Raad van Commissarissen

G. Johanns Lid Raad van Commissarissen

B. Kreuwel Lid Raad van Commissarissen

W. Dellepoort Lid Raad van Commissarissen

131 / 170

Gebeurtenissen na balansdatum Na de balansdatum per 31 december 2009 hebben zich geen bijzondere gebeurtenissen voorgedaan.

132 / 170

Accountantsverklaring

Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2009 van Woningstichting Domijn te Enschede bestaande uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2009 en de geconsolideerde en enkelvoudige winsten-verliesrekening over 2009 met de toelichting gecontroleerd.

Verantwoordelijkheid van het bestuur De leiding van de toegelaten instelling is verantwoordelijk voor het opmaken van deze jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de bepalingen inzake de jaarrekening en het jaarverslag als opgenomen in artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale-huursector en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht en het controleprotocol in rubriek A van Bijlage III bij het Besluit beheer sociale-huursector. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de stichting. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de stichting heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Woningstichting Domijn per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale-huursector en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften/en of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de verplichting ingevolge BBSH artikel 28, sub a melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Voorts merken wij op dat, op grond van artikel 6 van de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens, is voldaan aan de wettelijke verplichting tot vermelding van de informatie over topinkomens en dat, indien de toegelaten instelling financiële ondersteuning heeft gegeven aan buitenlandse instellingen zoals bedoeld in de MG 2005-04 en MG 2008-03, hiervan melding is gemaakt in de jaarrekening en het jaarverslag.

Enschede, 31 mei 2010 KPMG ACCOUNTANTS N.V. A.J. Voskamp RA

133 / 170

134 / 170

Deel 3

Bijlagen

135 / 170

Bijlage 1

Organogram Domijn

136 / 170

Bijlage 2

Aanhangsel E

Enschede

Eenpersoonshuishouden Eenpersoonshuishouden 1e helft 2e helft 1 januari t/m 30 juni Huurklasse 1 juli t/m 31 december Huurklasse > € 348,99 > € 357,37 Inkomen < € 357,37 < € 511,50 > € 548,18 Leeftijd Inkomen < € 348,99 < € 499,51 > € 535,33 Leeftijd < 65 jaar > 65 jaar

< € 20.975 > € 20.975 < € 19.800 > € 19.800

91 28 3 1

11 21 82 1

0 0 0 0

< 65 jaar > 65 jaar

< € 20.975 > € 20.975 < € 19.800 > € 19.800

84 23 5 0

6 37 2 7

0 0 0 0

Tweepersoonshuishouden Tweepersoonshuishouden 1e helft 2e helft 1 januari t/m 30 juni Huurklasse 1 juli t/m 31 december Huurklasse > € 348,99 > € 357,37 Leeftijd Inkomen < € 348,99 < € 499,51 > € 535,33 Leeftijd Inkomen < € 357,37 < € 511,50 > € 548,18 < 65 jaar > 65 jaar

< € 28.475 > € 28.475 < € 27.075 > € 27.075

23 4 2 2

11 45 21 4

0 0 0 0

< 65 jaar > 65 jaar

< € 27.950 > € 27.950 < € 24.625 > € 24.625

57 13 2 1

9 66 2 2

0 0 0 0

Drie- of meerpersoonshuishouden Drie- of meerpersoonshuishouden 1e helft 2e helft 1 januari t/m 30 juni Huurklasse 1 juli t/m 31 december Huurklasse > € 348,99 > € 357,37 Leeftijd Inkomen < € 348,99 < € 499,51 > € 535,33 Leeftijd Inkomen < € 357,99 < € 511,50 > € 548,18 < 65 jaar > 65 jaar

< € 28.475 > € 28.475 < € 27.075 > € 27.075

2 1 0 0

0 0 0 0

14 10 1 0

< 65 jaar > 65 jaar

< € 27.950 > € 27.950 < € 24.625 > € 24.625

6 2 0 0

0 0 0 0

7 15 0 0

Niet meegenomen in deze cijfers zijn woningen die verhuurd zijn aan instanties/bedrijven en woningen die verkocht zijn, waarvan de kopers nog stookkosten betalen aan Domijn. Tevens zijn verhuringen van parkeerplaatsen/garages niet meegenomen in deze cijfers.

137 / 170

Haaksbergen

Eenpersoonshuishouden Eenpersoonshuishouden 1e helft 2e helft 1 januari t/m 30 juni Huurklasse 1 juli t/m 31 december Huurklasse > € 348,99 > € 357,37 Inkomen < € 357,37 < € 511,50 > € 548,18 Leeftijd Inkomen < € 348,99 < € 499,51 > € 535,33 Leeftijd < 65 jaar > 65 jaar

< € 20.975,> € 20.975,< € 19.800,> € 19.800,-

13 1 2 0

3 2 1 1

0 0 0 0

< 65 jaar > 65 jaar

< € 20.975 > € 20.975 < € 19.800 > € 19.800

16 6 1 0

2 5 1 1

0 0 0 0

Tweepersoonshuishouden Tweepersoonshuishouden 1e helft 2e helft 1 januari t/m 30 juni Huurklasse 1 juli t/m 31 december Huurklasse > € 348,99 > € 357,37 Inkomen < € 357,37 < € 511,50 > € 548,18 Leeftijd Inkomen < € 348,99 < € 499,51 > € 535,33 Leeftijd < 65 jaar > 65 jaar

< € 28.475,> € 28.475,< € 27.075,> € 27.075,-

1 10 0 0

11 1 3 0

0 0 0 0

< 65 jaar > 65 jaar

< € 27.950 > € 27.950 < € 24.625 > € 24.625

4 1 2 0

6 3 3 1

0 0 0 0

Drie- of meerpersoonshuishouden Drie- of meerpersoonshuishouden 1e helft 2e helft 1 januari t/m 30 juni Huurklasse 1 juli t/m 31 december Huurklasse > € 348,99 > € 357,37 Leeftijd Inkomen < € 348,99 < € 499,51 > € 535,33 Leeftijd Inkomen < € 357,99 < € 511,50 > € 548,18 < 65 jaar

< € 28.475,> € 28.475,-

0 2

0 0

0 1

< 65 jaar

< € 27.950 > € 27.950

2 0

0 0

1 1

Niet meegenomen in deze cijfers zijn woningen die verhuurd zijn aan instanties/bedrijven en woningen die verkocht zijn, waarvan de kopers nog stookkosten betalen aan Domijn. Tevens zijn verhuringen van parkeerplaatsen/garages niet meegenomen in deze cijfers.

138 / 170

Losser

Eenpersoonshuishouden Eenpersoonshuishouden 1e helft 2e helft 1 januari t/m 30 juni Huurklasse 1 juli t/m 31 december Huurklasse > € 348,99 > € 357,37 Leeftijd Inkomen < € 348,99 < € 499,51 > € 535,33 Leeftijd Inkomen < € 357,37 < € 511,50 > € 548,18 < 65 jaar > 65 jaar

< € 20.975,> € 20.975,< € 19.800,> € 19.800,-

3 3 0 0

8 8 4 2

0 0 0 0

< 65 jaar > 65 jaar

< € 20.975 > € 20.975 < € 19.800 > € 19.800

2 1 0 0

5 5 1 3

0 0 0 0

Tweepersoonshuishouden Tweepersoonshuishouden 1e helft 2e helft 1 januari t/m 30 juni Huurklasse 1 juli t/m 31 december Huurklasse > € 348,99 > € 357,37 Inkomen < € 357,37 < € 511,50 > € 548,18 Leeftijd Inkomen < € 348,99 < € 499,51 > € 535,33 Leeftijd < 65 jaar > 65 jaar

< € 28.475,> € 28.475,< € 27.075,-

2 6 0

7 11 2

0 0 0

< 65 jaar > 65 jaar

< € 27.950 > € 27.950 < € 24.625

3 2 0

4 6 1

0 0 0

Drie- of meerpersoonshuishouden Drie- of meerpersoonshuishouden 1e helft 2e helft 1 januari t/m 30 juni Huurklasse 1 juli t/m 31 december Huurklasse > € 348,99 > € 357,37 Leeftijd Inkomen < € 348,99 < € 499,51 > € 535,33 Leeftijd Inkomen < € 357,99 < € 511,50 > € 548,18 < 65 jaar

< € 28.475,> € 28.475,-

0 0

0 0

0 8

< 65 jaar

< € 27.950 > € 27.950

0 0

0 0

9 2

Niet meegenomen in deze cijfers zijn woningen die verhuurd zijn aan instanties/bedrijven en woningen die verkocht zijn, waarvan de kopers nog stookkosten betalen aan Domijn. Tevens zijn verhuringen van parkeerplaatsen/garages niet meegenomen in deze cijfers.

139 / 170

Bijlage 3 Samenwerkingen In 2009 heeft Domijn samengewerkt met diverse partijen. In deze bijlage is per vesting opgesomd van welke samenwerkingen in 2009 sprake was. Deze zijn per locatie opgesomd, maar er is ook benoemd welke samenwerkingen locatieoverstijgend zijn. Zo werkten de locaties ook in 2009 nauw samen met organisaties en instellingen in Losser, Haaksbergen, Enschede en daarbuiten. Bijvoorbeeld voor woningbouwprojecten en om leefbaarheid en veiligheid te verbeteren. Onze partners in Losser zijn: Gebiedsvisie Losser In 2009 heeft Domijn de gebiedsvisie Overdinkel gerealiseerd. Bij de totstandkoming van deze visie zijn er contacten geweest met veel stakeholders in Overdinkel te weten: de gemeente, Dorpsraad, ondernemers, verenigingen, sport, gezondheidszorg, welzijnswerk, maatschappelijk werk, onderwijs etc. en natuurlijk de bewoners van Overdinkel. Met een groot aantal stakeholders wordt nu gesproken over de totstandkoming van de plannen die Domijn voor Overdinkel heeft zoals het Kulturhus en het Centrumgebied. Door deze contacten is Domijn in Overdinkel zichtbaar geworden en dat heeft een mooie samenwerking tot stand gebracht en met alle plannen die Domijn heeft in Overdinkel zullen deze contacten voor de toekomst van Overdinkel van groot belang zijn. . Gemeente Losser Met de gemeente Losser zijn prestatieafspraken gesloten en de wederzijdse verplichtingen en prestaties van zowel de gemeente als Domijn Losser zijn vastgelegd. Met het College van Burgemeester en Wethouders wordt met wisselende frequentie (afhankelijk van de thema’s) bestuurlijk overleg gevoerd. Verder vindt er regelmatig bilateraal overleg plaats, zowel bestuurlijk als ambtelijk. Ook met gemeenteraadsleden en vertegenwoordigers van de Losserse politieke partijen onderhoudt Domijn contact over allerlei actuele zaken m.b.t. de volkshuisvesting. In 2009 is er vooral veel overleg geweest over het centrumplan Overdinkel, inclusief Kulturhus en kwaliteitsplan openbare ruimte. Samenwerken is tijdens deze bijeenkomsten het motto. Platform Welzijn en Wonen Domijn participeert in het Platform Welzijn en Wonen. De ambitie van het platform is het realiseren van een op elkaar afgestemd aanbod van diensten op het terrein van welzijn en wonen. Het platform is in het verslagjaar 5x bij elkaar geweest. Stichting Cluster De stichting Cluster begeleidt en ondersteunt de huurderbelangenorganisatie. Daarnaast kan Stichting Cluster een rol vervullen bij herstructureringsprojecten en leefbaarheidprojecten. Zorggroep Sint Maarten Met Zorggroep Sint Maarten wordt in de lokale sfeer intensief samengewerkt op het terrein van wonen, welzijn en zorg. Er is in 2003 een samenwerkingsovereenkomst gesloten met Zorggroep Sint Maarten. De kern van de overeenkomst is preferent partnerschap. In Overdinkel gaat Domijn in opdracht van Sint Maarten een klein verpleeghuis bouwen. In Losser zijn er gesprekken over verpleeghuisplekken creëren in bestaande- of nieuwbouw. Huurders Belangen Vereniging Losser (HBVL) Met de HBVL wordt samengewerkt op basis van de in 1996 gesloten samenwerkingsovereenkomst. De overeenkomst wordt in principe jaarlijks verlengd dan wel herzien. Adviescommissie Wonen (VAC) De adviescommissie Wonen wordt advies gevraagd bij de voorbereiding van nieuwbouwplannen. Er zijn in verband met de ontwikkelingen in Overdinkel verschillende overleggen geweest. Met de VAC is in 2009 een convenant gesloten. Seniorenraad De Seniorenraad is in de gelegenheid om te adviseren bij bouwplannen. Met de seniorenraad vindt 3x keer per jaar overleg plaats.

140 / 170

Dorpsraad Overdinkel In 2009 zijn verschillende contacten geweest met de Dorpsraad Overdinkel over het opzetten van een Kulturhus in Overdinkel en de herinrichting van het centrumgebied Overdinkel. Ook is er gesproken over alle projecten die in Overdinkel gaande zijn. Bij de gebiedsvisie is de Dorpsraad ook nauw betrokken geweest. Werkgroep Jeugdhulpverlening en wijkzorgteam Losser 0-12 jaar en Overdinkel Domijn participeert in beide werkgroepen. Aveleijn Er zijn regelmatig contacten met Aveleijn over zowel wonen als ontwikkeling. J.P. van den Bentstichting Er is overleg met deze stichting en een groep ouders van kinderen met een beperking, om in Losser een complex voor deze doelgroep te bouwen. Consultatiebureau voor ouderen Samen met de gemeente Losser, Stichting Cluster/Welzijn Ouderen, Thuiszorgorganisatie Carint, Zorggroep Sint Maarten, GGD en Domijn is een consultatiebureau voor ouderen opgezet. Regionale Instelling voor Beschermd Wonen (RIBW) Omdat het RIBW participant in het Kulturhus wil worden zijn er verschillende gesprekken geweest. Onze partners in Enschede zijn: Gemeente Contactgroep Wonen Een drie maandelijks overleg tussen de bestuurders van de Enschedese woningcorporaties en het bestuur van de gemeente Enschede over relevante volkshuisvestelijke thema’s. Adviescommissie Stedelijk Hart Dit is een commissie die het College van B en W adviseert over de verdeling van Europese subsidiegelden voor projecten in Enschede. Marktpartijenoverleg Enschede Dit betreft een platform waarin gemeente, ontwikkelaars, woningcorporaties, bouwers en makelaars de ontwikkelingen op de woningmarkt volgen. Coördinatieoverleg Veiligheid, Zorg en Opvang De deelnemende partijen stemmen op stedelijk niveau de verschillende ontwikkelingen en beleidsvoornemens op elkaar af. Winkelcentrum Zuid Domijn is actief betrokken bij de ontwikkeling van het winkelcentrum Enschede-Zuid. Stuurgroep Wesseerbrink Noord Domijn participeert in deze stuurgroep vanwege haar trekkende rol bij de gebiedsontwikkeling in Het Lang en Het Bijvank. Winkelcentrum Stadsveld Domijn is actief betrokken bij de ontwikkeling van het winkelcentrum in het Stadsveld. Wijkzorgteam Domijn is convenantpartner voor de Coördinatie van Zorg en Veiligheid in Enschede. Taskforce van opvang naar wonen Domijn is projectpartner in de opgave om in de periode 2009-2013 10 kleinschalige woonvoorzieningen te realiseren voor circa 250 mensen die nu nog dak- of thuisloos zijn. Door ketensamenwerking wordt er gewerkt aan

141 / 170

het realiseren van de ontbrekende treden van de Enschedese woonladder. Pilot instroom nieuwkomers PIN is een gezamenlijk project van gemeente en corporaties. De projectduur is inmiddels vastgesteld op 2 jaar. Het doel is het inrichten van een gezamenlijk loket voor alle nieuwkomers in Enschede die zijn aangewezen op een uitkering in het kader van de Wet Werk en Bijstand. Vanuit dit loket wordt maatwerk geleverd inzake huisvesting, voorlichting en afspraken over scholing, werk, participatie, inburgering en kinderopvang. Eind 2010 wordt de pilot geëvalueerd op welke en de hoeveelheid participatietrajecten er zijn gevolgd en de uitstroom naar werk. Stadsdeelteams Enschede telt 5 stadsdeelteams. Het betreft een gestructureerd overleg tussen partijen actief in het betreffende stadsdeel. De Enschedese corporaties nemen hieraan deel. De corporaties hebben deelname aan de verschillende teams onderling verdeeld. Domijn participeert in stadsdeel Zuid en Centrum. Boswinkel Oost Domijn is betrokken bij de herontwikkeling van Boswinkel-Oost en visieontwikkeling voor geheel Boswinkel. Domijn is vertegenwoordigd in de verschillende werkgroepen, projectgroep en stuurgroep. Velve Lindenhof Domijn is betrokken bij de ontwikkeling van de Vogelaarswijk Velve Lindenhof en participeert in de projectgroep en stuurgroep. Wonen boven winkels Domijn werkt nauw samen met de gemeente bij de ontwikkeling van diverse woonprojecten boven winkels. Volkshuisvestelijk Plaatselijk








Platform Enschedese Woningcorporaties Bilaterale overleggen tussen Enschedese woningcorporaties over relevante thema’s en projecten Bilaterale overleggen met zorgpartijen over de ontwikkeling van locaties op het gebied van wonen en zorg Bilaterale overleggen met instellingen over het toewijzen van woningen aan specifieke doelgroepen Bilaterale overleggen met belangenorganisaties zoals bijvoorbeeld een huurdersvereniging, bewonerscommissies en vrouwenadviescommissie

Deelnemingen in bouwprojecten en overige projectsamenwerkingen




WOM Laares BV Domijn is bestuurlijk vertegenwoordigd in de WOM.




VOF DnA Domijn is bestuurlijk vertegenwoordigd in de VOF (Ontwikkeling Twekkelerveld).




VOF Heemaf (Hengelo) Domijn is bestuurlijk vertegenwoordigd in de VOF.




Stedelijk Wonen Domijn is bestuurlijk vertegenwoordigd in de VOF Stedelijk Wonen.




Hoge Bothof BV Ontwikkeling Polaroidegbied




VOF GOS Ontwikkeling Grolsch Veste











Neighbourhood Corporaties Enschede (N.C.E.) Ontwikkeling Ariëns Zorgpalet in Glanerbrug Diverse H.O.E.D. constructies Stichting SKOEL t.b.v. project Wesselerbrink Intramurale locatie Weerselo met Zorggroep St. Maarten Ontwikkeling Marskant Hengelo Ontwikkeling opvang ex-verslaafden in Velve-Lindenhof in samenwerking met Tactus Verslavingszorg Ontwikkeling opvang van mensen die tijdelijk het contact met de samenleving hebben verloren in samenwerking met Humanitas onder Dak.

142 / 170

Regionaal en landelijk TWT Domijn ondersteunt de Stichting Transfercentrum Wonen Welzijn Zorg Twente over Grenzen (TWT). TWT heeft als doelstelling vraag en aanbod ten aanzien van wonen bij elkaar te brengen in de regio Twente voor mensen met een beperking. Het is een initiatief van de gezamenlijke Twentse corporaties, ondersteund door de provincie Overijssel en het Zorgkantoor. Domijn is donateur van TWT. De Vernieuwde Stad Domijn is lid van De Vernieuwde Stad (DVS). DVS is een platform van grote maatschappelijk betrokken woningcorporaties die met hun voeten midden in de grootstedelijke problematiek staan. Samen vertegenwoordigen de ondernemende corporaties bijna 30% van de sociale huursector. Aedes Domijn is lid van Aedes, vereniging van woningcorporaties. Aedex-IPD Domijn neemt sinds 2005 deel aan Aedex-IPD voor woningen, een vastgoedbenchmark. In 2006 is de deelname uitgebreid met bedrijfsonroerend goed (BOG). Deze data zijn in 2007 voor het eerst aangeleverd. Stichting Woongroep Twente, Vastgoed WGT B.V. en Backoffice WGT B.V. Stichting Woongroep Twente en Vastgoed WGT B.V. zijn geliquideerd. Backoffice B.V. is omgezet naar IT Woon (automatiserings BV). Vereniging WOON In Twente trachten woningcorporaties onderling tot samenwerking, afstemming en belangenbehartiging te komen. Betrokken corporaties hebben zich georganiseerd in WOON. Al in 2000 is in dit verband een gezamenlijke klachtencommissie opgericht welke in het kader van het BBSH verplicht is gesteld. In 2006 is het toenmalige samenwerkingsverband Twente Over Grenzen omgezet naar een verenigingsstructuur en is de naam gewijzigd in Vereniging WOON. Werkgroep Habitat Domijn participeert in de werkgroep Habitat. Deze werkgroep zamelt geld in voor een huisvestingsproject in de derde wereld. De meeste Twentse corporaties leveren jaarlijks hieraan een financiële bijdrage. Adviescommissie voor de Woningbouw (VAC) Domijn werkt samen met de VAC. In het verslagjaar zijn enkele besprekingen gevoerd over vastgoedplannen van Domijn. Met de VAC is een convenant afgesloten. Vereniging van Eigenaren Domijn participeert in verschillende VvE’s. De Stichting Stedelijk Wonen biedt ondersteuning bij het functioneren van deze VvE’s. Internationaal
Stichting Europahouse Gemeente Enschede, Haaksbergen en Losser In 2009 zijn afspraken gemaakt met de gemeente om op een gestructureerde manier de onderlinge contacten te onderhouden om daarmee de voortgang van de verschillende projecten en prestatieafspraken te kunnen waarborgen. Op het thema duurzaamheid hebben de eerste verkenningen plaatsgevonden welke prestaties we de komende jaren kunnen verwachten. Uitwerking van deze afspraken komt terug in de nieuwe prestatieafspraken die in 2010 worden ontwikkeld. In 2009 is tevens een begin gemaakt om de woonvisie te actualiseren. Opgave wonen met zorg in Haaksbergen In juni 2008 ondertekenden veertien organisaties uit de wereld van welzijn, wonen en zorg een intentieverklaring waarin zij uitspraken samen te werken aan het realiseren van woonservicezones in wijken in Haaksbergen. Belangrijk daarbij is dat het aanbod van wonen met zorg en diensten aansluit op de huidige en toekomstige vraag.

143 / 170

In 2009 is met partijen een proces opgestart om kennis te vergaren en overeenstemming over de opgave wonen met zorg. Dit op basis van planologische kengetallen voor wonen met zorg, extramuraliseringstempo en plannen van Domijn, gemeente en zorgaanbieders in Haaksbergen. Dit proces wordt medio 2010 afgerond. RTV Sternet De samenwerking met Sternet heeft in 2009 geleid tot een 10 aantal promotiefilmpjes voor Domijn. Deze promotiefilmpjes zijn vertoond aan de Haaksbergse bewoners via de lokale omroep Haaksbergen. De volgende onderwerpen zijn aan de orde geweest:













Procedure serviceverzoeken Uitreiking boek Lucht & Licht 1912-2007 aan gemeente Haaksbergen Bewonerscommissie Sterrebosch Renovatie Juliana- / Spanbeddestraat Voetbalclinic in de wijk met voetbalvereniging HSC De nieuw geïntroduceerde woonruimteverdelingssystematiek Hoe gaat Domijn om met overlast in wijken en buurten? Wat als bewoners te doen als de huur niet meer betaald kan worden? De rol van de gebiedsontwikkelaar De rol van de regisseur

Huurdervereniging Haaksbergen 4x per jaar vindt er een overleg plaats tussen het bestuur van de vereniging en de regisseur. Actuele zaken worden besproken op het gebied van beheer, onderhoud en nieuwe ontwikkelingen. De vereniging wordt financieel ondersteund door het huurdersplatform. Dit huurdersplatform is een samenwerking tussen de huurdersverenigingen uit Losser, Enschede en Haaksbergen. De volgende onderwerpen zijn besproken:












Woonruimteverdeling Glasvezel in Haaksbergen Onderzoek VAC in de Hofferie Sponsorbeleid Ontwikkeling woonservicezones in Haaksbergen Voortgang verschillende projecten Gepland onderhoud in 2010 Ontwikkeling gebiedsvisies De rol van de Vereniging van Eigenaren

Livio Tussen Livio en Domijn heeft een heroriëntatie van de samenwerking en planning van het vastgoed plaatsgevonden. Wijzigingen in beleid van Livio zijn hier de oorzaak van. Met name de transformatie van het Wiedenbroek is een groot aandachtspunt. In 2009 heeft een evaluatie plaatsgevonden. Glasvezel Domijn heeft in het afgelopen jaar haar woningen aangesloten op glasvezel. Dit vanuit de visie dat de klant de beschikbaarheid van glasvezel als een toegevoegde waarde ziet bij het wonen. Domijn is van mening dat het hier niet bij moet blijven en ondersteunt nuttige en populaire glasvezelinitiatieven. Domijn participeert daarom in de stuurgroep glasvezel Haaksbergen. Vertegenwoordigers van gemeente, zorgpartijen, lokale TV, ondernemers, ouderenbonden, scholen en bewoners zijn ook vertegenwoordigd. In 2009 is er gestart met het onderzoeken van de haalbaarheid Community TV. Community TV richt zich op een verbetering van de lokale samenleving door gebruik te maken van breedbandtoepassingen in bijvoorbeeld de zorg, onderwijs en onderlinge communicatie in alle sectoren van de samenleving. In 2009 zijn de eerste stappen gezet om te komen tot een businessplan. Subsidiemogelijkheden bij de provincie worden onderzocht. De afronding van de haalbaarheidsfase zal naar verwachting medio 2010 zijn. Andere partners Naast de partners waar Domijn mee samenwerkt zijn er ook contacten met andere partijen. Dit zijn onder andere het welzijnswerk, de politie, ouderenbonden, seniorenraad, bewonerscommissies en de VAC.

144 / 170

Aveleijn SDT Aveleijn SDT is een zorgaanbieder voor kinderen en volwassenen die leven met een handicap. In Haaksbergen is een project van 24 appartementen aan de Julianastraat in voorbereiding.

Livio-InteraktContour Met Livio en InteraktContour vindt overleg plaats om 15 appartementen te ontwikkelen in de Pastorietuin achter het kantoorpand van Domijn.

145 / 170

Bijlage 4 Aedex-Ipd Al vanaf 2005 neemt Domijn deel aan Aedex/IPD Corporatie Vastgoedindex, afgekort Aedex. In mei 2009 zijn de gegevens over 2008 door Aedex gepresenteerd. De gepresenteerde rendementen van Domijn over het indexjaar 2008 (rendementen per 31-12-2008) maakten ook in 2009 zichtbaar dat de vastgoedmarkt aan het veranderen is. De voornaamste reden hiervan is de veranderde (negatieve) waardegroei van het vastgoed als gevolg van de economische crisis. Dit was over de hele benchmark zichtbaar. Rendementen Aedex betreft een landelijke benchmark die inzicht geeft in onder meer het economisch rendement van corporaties op hun vastgoed. Het economisch rendement op het vastgoed wordt uitgesplitst naar direct rendement (het saldo van de werkelijke opbrengsten en kosten) en naar indirect rendement (waardegroei) van het vastgoed. Deze gegevens worden per corporatie inzichtelijk gemaakt en worden via de benchmark vergeleken met de resultaten van de andere deelnemende corporaties. Hieronder zijn de rendementscijfers van Domijn in relatie tot de landelijke benchmark weergegeven1. Rendementen Domijn per 31-12-2009 2008

2007

2006

2005

4jr gemiddelde

Domijn

Aedex

Domijn

Aedex

Domijn

Aedex

Domijn

Aedex

Domijn

Totaal Rendement

-4,4

-2,1

-2,2

6

4,6

6,1

6,1

8,6

1

Aedex 4

Direct Rendement

3,2

2,4

2,7

2,5

3,5

2,5

5,6

2,6

3,8

2,5

Indirect Rendement

-7,3

-4,4

-4,9

3,4

1,1

3,6

0,5

5,9

-2,7

0,4

Transformatie Aedex maakt onderscheid naar vastgoed dat de corporatie in bezit heeft voor het reguliere beheer (de beheerportefeuille) en vastgoed waarmee wordt ontwikkeld (de transformatieportefeuille). Onder de transformatieportefeuille vallen het vastgoed van waaruit woningen worden verkocht, vastgoed dat op korte termijn wordt gesloopt, herontwikkelingsobjecten en nieuwbouwobjecten. Via Aedex wordt daarmee ook inzichtelijk hoe ‘actief’ een corporatie is met ontwikkelingen in haar vastgoed. Onderstaand transformatieoverzicht laat zien hoe actief Domijn is met haar vastgoed ten opzichte van de deelnemende corporaties. Des te verder naar rechts van de Aedex/ipd benchmark des te actiever dan gemiddeld een corporatie op ontwikkelingsgebied is.

Zie de figuur hieronder voor het transformatieoverzicht.

1

(bron: Aedex/IPD Corporatie Vastgoedindex; rendementen gebaseerd op portefeuille standing investments)

146 / 170

Aanvullende Noot De totale benchmark van aeDex/IPD corporatie vastgoedindex 2008 bestaat uit informatie van zo’n 13.366 vastgoedcomplexen, verspreid over heel Nederland, met een gezamenlijke marktwaarde in verhuurde staat van € 78,1 miljard (per ultimo 2008). De index omvat, voor zover in de gepubliceerde cijfers opgenomen, circa 737.000 woningen, 33% van het totaal aantal woningen dat bij corporaties in exploitatie is. De waarde van de woningportefeuilles van de deelnemers bedraagt per ultimo 2008 € 72,3 miljard. Naast woningen exploiteren corporaties ook Maatschappelijk Vastgoed en Bedrijfsmatig Onroerend Goed. De hiermee gemoeide investeringen van de deelnemers aan de aeDex/IPD Index omvatten zo’n 7,4% van wat zij in totaal in vastgoed hebben geïnvesteerd. Dit komt per ultimo 2008 neer op € 5,8 miljard. In mei 2010 maakt aeDex de resultaten van de aeDex/IPD corporatie vastgoedindex 2009 bekend.

147 / 170

Bijlage 5 Concrete vastgoedontwikkelingen 2009

Bijlage 5a Opleveringen Nieuwbouw en onderhoud in 2009 Het aantal opgeleverde woningen is t.o.v. het voorgaande jaar fors afgenomen. Dit heeft uiteraard veel, zo niet alles te maken met de veranderende markt. Het exact inschatten wanneer een (onderhoud)woning is opgeleverd blijft een moeilijk proces. Bij het samenstellen van onderstaande overzicht is rekening gehouden met de overzichten uit het volkshuisvestingsverslag van 2008.

Opleveringen Nieuwbouw in 2009*

Project Nummer Huur

Koop

Egw Soc

App Comm

Soc

Egw

Comm. ruimte App

M2

Comm

Losser: P130065

‘t Rot

Totaal

6 0

0

0

0

6

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Haaksbergen:

Totaal

Enschede: P150161

G. de Veerstraat

12

14

P150279

De Eekmaat

30

P150285

Brede School

14

17

3 4.035

Totaal

12

0

58

17

0

3

4.035

EINDTOTAAL

12

0

58

17

6

3

4.035

* De peildatum betreft 28 januari 2010

148 / 170

Opleveringen Onderhoud in 2009*

Project Nummer Huur

Koop

Egw Soc

App

Comm. ruimte

Egw

App

M2

Comm

Soc

Comm

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

78

0

0

0

0

0

0

262

0

0

0

0

0

0

Losser: P130011

Weth. Hassingstraat

Totaal

100

100

Haaksbergen: P129017C Juliana/Spanbeddestraat P129017D Spanbeddestraat

Totaal

75 9

84

Enschede: P150067

Stadsveld fase 4

Totaal

EINDTOTAAL

78

* De peildatum betreft 28 januari 2010

Domijn Losser Nieuwbouw

•

‘t Rot

De laatste 6 koopwoningen van de 2de fase zijn begin 2009 opgeleverd. Onderhoud

• Grootonderhoud Wethouder Hassingstraat e.o., 100 woningen opgeleverd. Betreft een interieur- en exterieurrenovatie waarvan de projectopdracht vanuit het planmatig onderhoud komt.

Domijn Haaksbergen Onderhoud

•

Haaksbergen Juliana/Spanbeddestraat, groot onderhoud van in totaal 84 woningen.

149 / 170

Domijn Enschede Nieuwbouw Zuid




Brede School (Wesselerbrink – noord P 150285)

o o o o

Nieuwbouw maatschappelijk vastgoed met 14 huurappartementen in de bovenbouw; Deelplan in de wijkvernieuwing Wesselerbrink – noord; Katholieke en openbare school in één gebouw; Diverse functies van Wijkwelzijn - Zuid ondergebracht in het pand (buitenschoolse opvang, peuterspeelzaal, computerruimte, cursus/ouderlokaal);

o

Doelstelling om betrokkenheid bij school te vergroten en educatie te bieden voor een bredere doelgroep;

o

School heeft een zorg- en buurtfunctie en sluit als zodanig aan op de sociale pijler van de herstructurering in dit gebied;

o

Opgeleverd in 2009.

Oost • Gerrit de Veerstraat (P150161) De vervangende nieuwbouw omvat 14 huurappartementen en 12 grondgebonden huurwoningen. De bouw is gestart in 2008 en is in 2009 opgeleverd. • De Eekmaat (P 150270) het plan omvat 30 sociale huurappartementen, 17 commerciële huur en 3 koopappartementen.

Onderhoud • Stadsveld fase 4 SL Louwestraat (P 150067), groot onderhoud aan de totaal groot 78 woningen.

150 / 170

Bijlage 5b Projecten in voorbereiding en uitvoering Nieuwbouw en Onderhoud

Domijn Losser Nieuwbouw

•

Troelstrastraat: -

18 appartementen, zorggebouw met 18 wooneenheden voor PG-patiënten en 10 grondgebonden woningen

-

Prognose start 1e fase bouw 2e kwartaal van 2010;

-

Prognose oplevering in 4e kwartaal van 2011.

Onderhoud • Wethouder Hassinkstraat 11 woningen voor 11 woningen: badkamer, keuken- douche- en toiletrenovatie. Onderzoek benodigde duurzaamheidsmaatregelen Prognose start uitvoering: 3e kwartaal 2010 Prognose oplevering: 4e kwartaal 2010 • Talmaplein te Overdinkel 42 woningen; Renovatie van douche, keuken en toilet; Dit project wordt geïnitieerd vanuit het planmatig onderhoud; Prognose start bouw 1e kwartaal van 2010; Prognose oplevering in 3e kwartaal van 2010. • Burgemeester Eekhoutstraat te Losser 18 seniorenwoningen Dit project wordt geïnitieerd vanuit Ontwikkeling i.c.m. planmatig onderhoud; keuken, badkamer, toilet en duurzaamheidsmatregelen Prognose start uitvoering 2e kwartaal 2010. Prognose oplevering in 3e kwartaal 2010. • Kerkhofweg te Overdinkel 6 seniorenwoningen Dit project wordt geïnitieerd vanuit het planmatig onderhoud; Prognose start uitvoering 2e kwartaal 2010. Prognose oplevering in 3e kwartaal 2010. Ariensstraat aanzichten bergingen/pleintje Dit project wordt geïnitieerd vanuit ontwikkeling. Prognose start uitvoering 2e kwartaal 2010. Prognose oplevering in 3e kwartaal 2011. • Sterkerstraat voor 15 woningen: badkamer, keuken- doche- en toiletrenovatie. Onderzoek benodigde duurzaamheidsmaatregelen Prognose start uitvoering: 3e kwartaal 2010 Prognose oplevering: 4e kwartaal 2010 Tjibbe Knolstraat / Julianestraat Onderzoek sloop/renovatie • Neercasselstraat voor 24 woningen: dakkapellen, keuken, badkamer en toilet en duurzaamheidmaatregelen Voorbereiding 2010 Prognose start uitvoering: 2e kwartaal 2010 Prognose oplevering: 1e kwartaal 2011

151 / 170

Domijn Haaksbergen Onderhoud

•

•

•

Premie de Els e.o. 68 woningen -

Renovatie van douche, keuken en toilet;

-

Dit project wordt geïnitieerd vanuit het planmatig onderhoud;

-

Prognose start bouw 1e kwartaal van 2010;

-

Prognose oplevering in 3e kwartaal van 2010.

Buurse / Hoeve 6 woningen -

Renovatie van douche, keuken en toilet;

-

Dit project wordt geïnitieerd vanuit het planmatig onderhoud;

-

Prognose start bouw 3e kwartaal van 2009;

-

Prognose oplevering in 1e kwartaal van 2010.

‘t Wolferink diverse complexen 43 woningen -

Renovatie van douche, keuken en toilet;

-

Dit project wordt geïnitieerd vanuit het planmatig onderhoud;

-

Prognose start bouw 1e kwartaal van 2010;

-

Prognose oplevering in 3e kwartaal van 2010.

-

Haaksbergen silo ABCTA complex (Kop Parallelweg), betrof onderhoud aan de silo (gemeentelijk monument) ter voorkoming van verder verval en vooruitlopend op een herontwikkeling van het gebied.

Domijn Enschede Nieuwbouw Centrum

•

Van Goolpand (t.b.v. onder meer toekomstige huisvesting Humanitas) -

Het pand is aangekocht om Humanitas te huisvesten.

-

Prognose start bouw 1e kwartaal van 2010;

-

Prognose oplevering in 4e kwartaal van 2010.

Zuid
Gezondheidscentrum Wesselerbrink (vml. Projectnaam de Kiepe). Nieuwbouw gezondheidscentrum commerciële huur (2840m2) en 14 huurwoningen. Start bouw februari 2010. Prognose oplevering 3e kwartaal 2011.




Nieuwbouw Ramelebrink. -

Nieuwbouw 3 appartementencomplexen in de huur;

-

34 eenheden ten behoeve van Aveleijn;

-

26 eenheden ten behoeve van SKOEL;

-

36 eenheden sociale huur Domijn en 300 m2 commerciele ruimte tbv huisartenspraktijk.

-

Start bouw begin 2011, afhankelijk van bestemmingsplan procedure.

-

Prognose oplevering 4e kwartaal 2012.

Noord
Winkelcentrum Twekkelerveld. Nieuwbouw winkelcentrum (6600 m2 commerciële ruimte); Nieuwbouw 83 huurappartementen ( 26 sociale huur en 57 vrije sector huur); Renovatie 14 bestaande appartementen, waarvan 6 eigendom Domijn; Prognose oplevering 3e kwartaal 2010. • 52 Jongeren appartementen Deurningerstraat (P159047) Start bouw 1ste kwartaal 2009 en oplevering eind 2009

152 / 170

Onderhoud Zuid










Het Lang-Noord: gevelrenovatie van 209 hobbykamer woningen; -

Uitvoering gestart in 2009;

-

Prognose oplevering 3e kwartaal 2010.

Het Lang-Zuid: herinrichting (unieke) brinken; -

Uitvoering gestart in 2009;

-

Prognose oplevering 2e kwartaal 2010.

Het Lang-Noord: herinrichting (unieke) brinken; -

Voorbereiding loopt;

-

Geplande uitvoering, start aansluitend op gevelreno medio 2010;

-

Prognose oplevering eind 2010.

West

•

Stadsveld fase 4 SL Louwestraat (P 150067), groot onderhoud aan de resterende 33 woningen

•

torens Mekkelholt & Boswinkel (P 150097), groot onderhoud aan de resterende 59 woningen

(van een totaalgroot 78 woningen). (van een totaal groot 472). Oost • Redemptoristenpark. Onderhoud en aanpak gevels van 100 woningen. De woningen zijn overgenomen eind 2008 van Ariens. Het is de bedoeling dat de woningen nog een tijd blijven staan zodat onderhoud noodzakelijk is.

Twente overig Nieuwbouw


Woonzorg complex in Weerselo. -

Nieuwbouw 58 woonzorg woningen ten behoeve van de Sint Maartens Zorggroep.

-

Start bouw 3e kwartaal 2009

-

Prognose oplevering 2e kwartaal 2011.

153 / 170

Bijlage 5c Projecten in ontwikkeling In deze bijlage komen achtereenvolgens de projecten in Losser, Haaksbergen, Enschede en overig Twente aan de orde.

Losser Gebiedsvisie en gebiedsteam In 2009 is de integrale gebiedsvisie voor Overdinkel vastgesteld. In dit plan staat het doel voor het gebied en wat we op fysiek, sociaal-maatschappelijk en economisch gebied gaan doen in Overdinkel. Tevens werken we met het gebiedsteam Losser aan een verdere uitwerking van de plannen en begeleiden we de implementatie. De plannen zijn in nauw overleg met de dorpsraad en de gemeente opgesteld. Tevens is de bevolking er op een goede wijze bij betrokken hetgeen resulteert in een breed draagvlak voor de plannen. Hart voor Overdinkel In de gebiedsvisie is het plan voor het Hart van Overdinkel weergegeven. De gemeente en Domijn hebben samen een nieuw stedenbouwkundig plan gemaakt voor het centrum van Overdinkel. Kern van het plan is een Kulturhus, een centrumplein en nieuwe ontwikkelingen aan beide zijden van het plein. De plannen zullen passen binnen het nog vast te stellen beeldkwaliteitsplan voor Overdinkel. Verder onderzoeken we momenteel of we diverse winkels kunnen (laten) clusteren binnen het centrumplan. Projectenboek Overdinkel en gebiedsteam Losser Met de gemeente werken we momenteel aan een projectenboek. Dit geeft een uitwerking van de plannen van Domijn op basis van de gebiedsvisie en de plannen van de gemeente voor Overdinkel. Door het projectenboek worden deze plannen op elkaar afgestemd en wordt een beter eindresultaat bereikt. Tevens ontstaat er een efficiëntere inzet van capaciteit en middelen. Tevens wordt het projectboek gebruikt als basis voor subsidieaanvragen. Kulturhus In 2009 is wederom hard gewerkt aan een nieuw plan voor een Kulturhus. Met vele partijen is nu overeenstemming over deelname. Indien er meer dan 70 % deelneemt, worden de plannen verder uitgewerkt. ’t Zijland (kern Losser) De gemeente wil graag een zo spoedig mogelijke invulling van deze locatie. Domijn heeft in 2009 een alternatief stedenbouwkundig plan en een schetsontwerp voor deze locatie gemaakt. We hebben gesprekken gevoerd met o.a. Twinlo, de Van der Bentstichting en Carint over de invulling van deze locatie. Door nieuwe invulling moet het bestemmingsplan aangepast worden. Overleg hierover met de gemeente is gaande. De gemeente overweegt het gebied aan te wijzen als woon-servicezone. In dat geval kan de gehele locatie een zorggerelateerde invulling krijgen. Weiland Stanco De Lutte Hiervoor is een nieuwe stedenbouwkundige opzet gemaakt. Vanuit het plan komen enkele woningen ter beschikking voor Domijn. Naast vrijstaande woningen komen er woningen beschikbaar voor de doelgroep ouderen of starters. Woning Stanco In 2009 is de woning Stanco gesloopt. We zullen voor deze locatie een nieuw plan ontwikkelen. Willem Gamestraat Een project in voorbereiding op basis van de gebiedsvisie. Het betreft de invulling van een voormalige ABTB-locatie in de kern Overdinkel. Boerderij Beernink Een project in voorbereiding op basis van de gebiedsvisie. Het betreft de herbouw van een monumentale boerderij in Overdinkel. Er zijn meerdere gegadigden voor deze boerderij. Het is derhalve niet zeker of we dit ook daadwerkelijk kunnen gaan ontwikkelen.

154 / 170

Haaksbergen Marktpromenadeplan (MPP) Vernieuwing van het centrum van Haaksbergen; In 2008 is er onenigheid ontstaan tussen de gemeente en Rabo Vastgoed. Dit heeft tot gevolg dat het plan al geruime tijd vertraagd wordt. Op dit moment praten wij als Domijn wederom met de gemeente over onze mogelijk rol in de ontwikkeling. 15 appartementen voor Livio in Pastorietuin Hervormde kerk (relatie met MPP) Nieuwbouw van 15 huurappartementen inclusief parkeerkelder voor lichamelijke gehandicapten, onder begeleiding van Livio. 5 appartementen en een commerciële ruimte in Pastorietuin (relatie met MPP) Nieuwbouw circa 5 koopappartementen en op begane grond een commerciële ruimte ter versterking van het centrum rondom de RK kerk (eveneens relatie met MPP) Herstructurering Het Meuke (eveneens relatie met MPP) Sloop van 20 woningen aan Het Meuke en vervangende nieuwbouw. Sociaal plan met de huurders is reeds aanwezig. Locatieontwikkeling Kop van de Parallelweg Ontwikkeling van deze locatie, ondermeer nieuwbouw voor Welkoop (vervangende huisvesting), restauratie van een monument (ABCTA gebouw), woningbouwprogramma en commerciële ruimten; Gesprekken gaande met diverse potentiële partijen om m2 commerciële ruimte te verkopen c.q. te verhuren en ook in gesprek met Livio voor mogelijke huisvesting; Tevens worden gesprekken gevoerd met nog enkele bestaande bedrijven om benodigde/gewenste deellocatie aan te kopen. Stedenbouwkundige visie dient aangepast te worden in verband met belemmeringen milieuhinder. Voorbereiding de komende jaren, prioriteit nieuwbouw voor Welkoop en restauratie monument. Veldmaat uitleggebied nieuwbouw De gemeente ontwikkelt dit gebied, waarbij zowel koop- als huurwoningen worden gerealiseerd. Prognose realisatie circa 2010 – 2015. Locatie Eijsink, St. Isidorushoeve Domijn is bezig met de ontwikkeling van 3 ha agrarische grond aan de rand van St. Isidorushoeve. Hier kunnen tussen de 50 tot 60 woningen gerealiseerd worden. Ontwikkeling Frankenhuisterrein. De locatie wordt ontwikkeld onder het primaat van Dura/Trebbe. Domijn zal een aantal appartementencomplexen hierin gaan afnemen. Er is op dit moment overleg gaande met betrekking tot het stedenbouwkundig ontwerp aangezien de markt ondertussen behoorlijk gewijzigd is. Dit kan resulteren in een aanpassing van het plan. Wiedenbroekterrein. Op dit moment staan de plannen op een laag pitje. Livio heeft echter de behoefte dit gebied de komende jaren fors te gaan aanpakken. Domijn zal als eigenaar een en ander uiteraard beoordelen en indien gewenst/mogelijk uitvoeren.

155 / 170

Enschede Oost

•

Het accent ligt op dit moment op een aantal herstructureringen waarvan de Geraniumstraat (Flora Domijn) en de Schipholtstraat de belangrijkste zijn. In nauw overleg met de bewoners en de bewonerscommissies gaan wij bekijken welke aanpak hier het beste zou zijn, uiteraard ook rekening houdend met onze eigen uitgangspunten. Het lijkt op dit moment reëel te verwachten dat het complex Geraniumstraat grondig zal worden gerenoveerd. De bedoeling is de wijk te behouden en terug te brengen in de oude allure.

•

Wij zijn ondertussen gestart met de voorbereiding om te komen tot een gebiedsvisie. Het plan gaat de fysieke, alsmede de sociale en economische aspecten benoemen voor het gebied. Het plan zal ook hier worden opgesteld in nauw overleg met de stake-houlders.

West

•

Stadsveld. Wij zijn als Domijn actief voor wat betreft het zogenaamde Hart van Stadsveld. Het Hart behelst een nieuw winkelcentrum met (boven)woningen. Het plan komt tot stand in samenwerking met de gemeente en Ons Huis/Koopmans alsmede DC Vastgoed. Behalve de opstalontwikkeling behelst het plan ook het herontwikkelen van de openbare ruimte. Het Hart is belangrijk om een goede doorstart van de wijk te kunnen maken. Verder zijn wij op dit moment druk bezig te kijken naar een groot deel van het bezit in de wijk. De wijk kent een vrij eenzijdig aanbod van woningen, met name in de duplex-sfeer en gestapelde bouw. Wij willen dit voorjaar een totaal overzicht generen met betrekking tot de diverse projecten. Het project Stadsveld fase 3 (momenteel in aanbouw) is een goed voorbeeld van de transformatieslag binnen deze wijk.

•

Boswinkel. Binnen Boswinkel zijn met name Ons Huis en De Woonplaats actief. Domijn is in deze wijk meer volgend. Wel nemen wij onze verantwoordelijkheid in de totstandkoming van de plannen. Daar waar nodig en mogelijk zullen wij ook ons vastgoed inzetten om te kunnen komen tot een goede invulling. Onze Complexen gelegen aan de Burg. van Veenlaan zullen bijvoorbeeld zeer waarschijnlijk worden betrokken in een ontwikkeling rondom het huidige Livio terrein.

Centrum • Gebiedsvisies: met de gemeente wordt overlegd gevoerd over (deel)gebiedsvisies voor het centrum, Transburg, Tatterhal en andere deelgebieden. • Blekerstraat en omgeving (o.a. Dierenkliniek en Zuiderspoorflat): Robsonterein: Het monumentale gebouw Robson alsmede de omliggende panden zijn een aantal jaren geleden verworven. Er zijn nu stedenbouwkundige modellen gemaakt. Deze worden afgestemd met de Gemeente Enschede en de wijkraad. Zuiderspoorflat en omgeving: onderzoek naar sloop of renovatie. Afhankelijk van de resultaten van het onderzoek zal een nieuw stedenbouwkundig plan worden uitgewerkt. Locatie hoek Janninsweg/Blekerstraat: hier wordt gewerkt aan een invulling van de locatie met de RIBW. Gesprekken hierover met de gemeente en de wijkraad zijn opgestart. • De Klomp (huidige locatie Humanitas): Deze locatie vormt de entree naar de Klomp/Lipperkerkstraat. Er moet nog één pand verworven worden om controle te krijgen over de hele hoekoplossing. De gemeente is gevraagd de onteigeningsprocedure te starten omdat het niet ‘in der minne’ verworven kan worden. • Noorderhagen 4 (wonen boven winkels): Pand is aangekocht maar de levering moet nog plaatsvinden (uiterlijk 2012). Doelgroep is t.z.t. Wonen boven Winkels. • Christenhuisgebied Boddenkamp: Dit project ligt stil. De gemeente wenst hier een andere ontwikkeling dan Domijn. • Polaroid: Het voormalige kantoor- en fabriekscomplex van Polaroid is in samenwerking met collega-corporatie Ons Huis vanuit een tender aangekocht. Het complex wordt nog (gedeeltelijk) gehuurd door Polaroid en ook de vrijkomende delen zullen vooralsnog verhuurd worden. Start van de bouw wordt niet eerder voorzien dan in het jaar 2017. Het is een omvangrijk en risicovol project, waarvoor een lange voorbereidingstijd voorzien wordt. Daarnaast is een langere verhuurperiode gewenst om met de opbrengst de aankoopprijs te verlagen, zodat op termijn ene verantwoorde exploitatie mogelijk wordt. • Esplanade: Domijn heeft de bovenverdiepingen van dit pand aangekocht met als doel om hier wonen boven winkels te realiseren. Met de huidige huurders zijn afspraken gemaakt over herallocatie. In 2010 zal het definitieve ontwerp voor deze locatie worden gemaakt.

156 / 170

•

Walstraat/Zuiderhagen Domijn heeft het voornemen om hier winkelruimtes op de begane grond te maken en de gevels te renoveren. In 2010 zullen er ontwerpen voor gemaakt worden. Welke ontwerp er wordt gemaakt is afhankelijk van de vraag of de gemeente wenst mee te werken aan het dichtbouwen van de het straatje Op de Wal.

•

Raadhuisstraat/Van Loenshof: onderzocht wordt of hier een ontwikkeling in het kader van Wonen boven Winkels gerealiseerd kan worden.

Zuid

•

Wesselerbrink -

Bijvank: Na de herbezinning van een aantal deelprojecten in de herstructurering van de Wesselerbrink in 2008 is in 2009 besloten, vanwege de weerstand tegen de nieuwe plannen, nogmaals kritisch naar de plannen te kijken. In 2009 is in nauw overleg met een vertegenwoordiging van bewoners en gemeente gekeken naar het nieuwe programma van eisen. Medio 2010 is het vaststellen van de nieuwe stedenbouwkundige schets gepland. Er is inmiddels op hoofdlijn overeenstemming op het programma. 300 woningen huur, waarvan minimaal 250 sociaal en ca. 100 woningen koop.

-

Winkelcentrum Wesselerbrink. Domijn is betrokken bij de herontwikkeling van het bestaande winkelcentrum en het gebied rondom dit centrum. De verwachting dat in 2009 een definitief besluit kon worden genomen over het al of niet doorgaan van de plannen is niet bewaarheid. De overige planparticipanten (commerciële ontwikkelaar, vve en gemeente hebben meer tijd nodig om haar definitieve standpunt te bepalen. Begin 2e kwartaal 2010 verwachten wij een besluit te kunnen nemen.

Noord • Grolsch/Hulsmaatstraat (herstructurering) De plannen van Domijn om op deze locatie woningen te bouwen volgens het ‘Europahouse-concept’ zijn (voorlopig) in de ijskast gezet. De bestaande woningen op deze locatie zullen voorafgaand aan een herontwikkeling in 2015, in 2010 worden gesloopt. Ter zijnertijd wordt voor de herontwikkeling op deze locatie aangeschoven bij de gebiedsontwikkeling van de Woonplaats.

Twente overig Ontwikkeling voormalig Heemaf terrein, Hengelo Het project wordt ontwikkeld vanuit de VOF Heemaf, waarin Domijn en WBO samenwerken met PlegtVos en Van Merkesteyn en bestaat uit een drietal fasen: 1.

Stadspark Huys Hengelo

2.

Hoog Hengelo

3.

Twentsche Centrale

Vanwege de marktomstandigheden wordt gekeken naar alternatieve ontwikkelscenario’s. M2, Hengelo Het project behelst de stedelijke vernieuwing van een binnenstadsgebied. Binnen dit gebied heeft Domijn een drietal grondposities in handen (Marskant, Walhof en Thomasson). In het aanpalende gebied bezit Domijn het van de Kreeft pand. In 2009 zijn gesprekken gevoerd met een kandidaat koper om deze posities eventueel te verkopen. In 2010 volgt hierover een besluit. Dennenbosweg In 2010 zal opnieuw naar deze locatie worden gekeken of deze alsnog kan worden ontwikkeld.

157 / 170

Bijlage 5d Aankopen De volgende panden zijn in het verslagjaar aangekocht. Voor zover niet anders vermeld betreft het aankopen in de gemeente Enschede. Straatnaam

Plaats

Type

Prins Bernhardstraat 4

Overdinkel

Gezondheidscentrum

Eulderinksweg 22

Enschede

Grond + oude boerderij

Grolsch veste

Enschede

Gezondheidszorg, sport, kantoor en onderwijs

Munsterstraat 14

Enschede

Appartement

Munsterstraat 20

Enschede

Appartement

Antwerpenstraat 10

Enschede

Appartement

Oostburgweg 38-39

Enschede

8 Appartementen

Van Leeuwenhoekstraat 185 t/m 199

Enschede

8 Woonhuizen

Walhof

Hengelo

Bedrijfsruimte met een woning erboven

158 / 170

Bijlage 5e Sloop Domijn heeft in 2009 tien woningen in Overdinkel gesloopt uit haar woningvoorraad. Losser

Haaksbergen

Enschede

10

0

0

159 / 170

Bijlage 6 Leefbaarheidsprojecten Algemeen Overlast Hennep In 2009 was er een toename van het aantal (ontdekte) hennepkwekerijen in ons bezit, te weten 12 ten opzichte van 9 in 2008. Tevens is het aantal huurders dat het op een gerechtelijke procedure laat aankomen gestegen van 1 in 2008 naar 4 in 2009. Van deze zaken is bij 3 gevallen de uitspraak positief voor Domijn. In één zaak wordt binnenkort een uitspraak van het Hof verwacht. Sociale klachtenformulier In 2008 is begonnen met het gebruik van het sociaal klachtenformulier. Huurders die een sociale klacht hebben, krijgen van de afdeling Service Center van Domijn een formulier thuisgestuurd. Dit behoren ze volledig in te vullen en terug te sturen. Huurders krijgen alleen een formulier bij nieuwe klachten. Bestaande klachten worden meteen doorgestuurd naar de desbetreffende collega’s van team Wijkbeheer. In 2010 vindt een evaluatie plaats met betrekking tot de rol van Domijn en de resultaten van de behandelde klachtenformulieren. Overleg Multiprobleemgezinnen Wijkzorgteams - Enschede De gemeente Enschede is een aantal jaren geleden gestart met het instellen van Wijkzorgteams (WZT). Domijn neemt als vertegenwoordiger namens de woningcorporaties deel in de WZT’s Zuid en Centrum. De andere corporaties nemen deel aan de WZT’s in West, Noord en Oost. Het doel van de WZT’s is om te komen tot effectieve en efficiënte interventies (combinaties van ondersteuning en drang/dwang). Vanaf 2009 is ervoor gekozen om in de maandelijkse wijkzorgteamoverleggen de casuïstiek alleen procesmatig en op hoofdlijnen te bespreken. Inhoudelijke casuïstiek wordt in de Multidisciplinaire Overleggen (MDO) besproken. In 2010 zullen de eerste resultaten geëvalueerd. Ketenunit Zorg en Veiligheid - Haaksbergen In 2008 is in Haaksbergen gestart met Ketenunit Zorg en Veiligheid. Domijn neemt deel aan deze overlegvorm met als doel het creëren van een brede en integrale aanpak. In 2009 is het registratiesysteem VIS2 in gebruik genomen. Domijn kijkt terug op een goede samenwerking en ziet in de Ketenunit Zorg en Veiligheid een stap voorwaarts. Netwerkoverleg - Losser Losser heeft afspraken met onder andere de gemeente, politie, welzijnswerk, maatschappelijk werk en is vertegenwoordigd in de bestaande netwerkoverleggen. Op deze manier kan snel op hulpvragen worden gereageerd en kan waar nodig snel worden opgetreden. En zijn er korte lijnen tussen de functionarissen van de verschillende organisaties. Wijkfunctioneringsoverleg De samenwerking met de verschillende gemeenten verloopt goed. Waarnodig worden er nieuwe overlegvormen gestart. Zo is in 2009 in Stadsdeel Noord voor de wijk Twekkelerveld een wijkfunctionarisoverleg opgestart. De consulent wijkbeheer van Domijn levert een belangrijke bijdrage aan dit overleg. Ook is voor de wijken Deppenbroek, Mekkelholt en Roombeek een wijkfunctionarisoverleg opgestart. Doel van deze overleggen is dat de functionarissen van de verschillende organisaties elkaar leren kennen en dat deze organisaties/functionarissen beter in de wijk samenwerken. Buurt in Actie (BIA) De gemeente Enschede had voor 2009 geld beschikbaar gesteld voor ideeën die de sociale samenhang en leefbaarheid in de wijk verbeteren. Het gaat in totaal om bijna € 650.000,-. Het geld wordt in overleg met de wijken dorpsraden verdeeld over een aantal wijken. Een team van bewoners uit de wijk beslissen gezamenlijk welke ideeën worden uitgevoerd. Huurders van Domijn zijn op verschillende plekken bezig geweest in hun wijk en hebben actief deelgenomen aan de BIA. Een voorbeeld hiervan is de aanschaf en versiering van een aantal kerstbomen in Horstlanden Veldkamp.

160 / 170

Stichting Present Enschede Domijn verleent voor de periode van 3 jaar een financiële bijdrage aan Stichting Present, waarvan 2009 het eerste jaar was. Stichting Present wil bouwen aan een samenleving waarbij mensen het vanzelfsprekend vinden om naar elkaar om te zien. Bewonerscommissies Enschede, Haaksbergen en Losser De bewonerscommissies adviseren en denken mee met Domijn over de woon- en leefomgeving waarin zij wonen. Daarnaast dragen zij bruikbare ideeën aan betreffende de leefbaarheid en toekomst van hun buurt of complex. Om deze reden zijn de bewonerscommissies een onmisbare gesprekspartner voor Domijn. Nieuwe aanspreekpunten In het jaar 2009 waren er 55 bewonerscommissies actief in Enschede, Haaksbergen en Losser. In totaal hadden deze bewonerscommissies 269 leden. Het jaar 2009 was voor de commissies en voor Domijn een bewogen jaar. De reorganisatie binnen Domijn was zojuist afgerond en daardoor kregen sommige bewonerscommissies te maken met een nieuw aanspreekpunt bij Domijn. Dit was in sommige gevallen voor beide partijen even wennen, maar over het algemeen kan worden gesteld dat deze verandering soepel is verlopen en kon de goede samenwerking snel hervat worden. Renovatie project Niet alleen bij Domijn is er van positie gewisseld, ook bij de bewonerscommissies is het nodige gewijzigd. Een aantal bewonerscommissies zijn opgeheven. Echter, daarvoor in de plaats zijn andere bewonerscommissies ingesteld. Voor een aantal bewonerscommissies in Wesselerbrink-Noord geldt dat zij zijn samengevoegd in Bewonerscommissie Bijvank-Noord. Voor deze commissie was de samenwerking extra belangrijk vanwege het grootschalige renovatie project in de wijk. Ditzelfde geldt voor de wijk Stadsveld-West, waarvoor ook een renovatiecommissie in het leven is geroepen. Om de wensen en ideeën van de bewoners in kaart te brengen en voor een goede informatievoorziening heeft Domijn extra geïnvesteerd in goede communicatie met de bewonerscommissie.Hieronder vindt u een overzicht van het aantal bewonerscommissies en de frequentie van de vergaderingen. Wijk / Dorp

Aantal BC’s

Aantal vergaderingen

Oost Enschede

9

18

West Enschede

4

8

Zuid Enschede

16

30

Noord Enschede

7

14

Centrum Enschede

6

10

Losser

6

18

Haaksbergen

7

7

55

103

Totaal

Losser Bewonerscommissie Lelie- Irisstraat In de bloemenbuurt is de samenwerking tussen gemeente, politie, welzijnswerk en Domijn met de bewonerscommissie in 2009 voortgezet. De samenwerking tussen de partijen verloopt goed en de leefbaarheid in de bloembuurt is verbeterd. Dit is onder andere te zien aan de daling van de criminaliteitscijfers in deze buurt ten opzichte van 2007. De exacte daling is 46 procent. Bloembollenactie Lelie- Irisstraat De bewonerscommissie heeft in het najaar van 2009 een bloembollenactie georganiseerd in samenwerking met de verschillende partners. De Keukenhof in Lisse heeft 20.000 bloembollen voor deze actie beschikbaar gesteld. Domijn heeft het vervoer van de bloembollen vanuit Lisse naar Losser voor haar rekening genomen. En daarnaast heeft Domijn voor alle bewoners een schepje en harkje beschikbaar gesteld. De bewonerscommissie heeft vervolgens aan iedere bewoner van de Lelie- en Irisstraat de bloembollen uitgereikt. Daarnaast heeft de bewonerscommissie, ten behoeve van maatschappelijke doeleinden, bloembollen beschikbaar gesteld aan de gemeente Losser, welzijnswerk en Domijn.

161 / 170

Enschede Noord ‘Branding’-sessies In Enschede Noord heeft Stadsdeelmanagement Noord in samenwerking met de woningcorporaties De Woonplaats en Domijn een drietal ‘brandings’ uitgevoerd. Brandings zijn sessies in wijken met bewoners om gezamenljik te kijken hoe de wijk op de kaart gezet kan worden. Hieruit volgen dan acties voor bewoners en professionals. In 2009 zijn aan de hand van de resultaten van de ‘brandings’ in de verschillende wijken activiteiten uitgevoerd. Dit heeft in Twekkelerveld geresulteerd in een groenparticipatieproject in de Perseusstraat, waar een speelgelegenheid met verfraaiing van openbaar groen en een zitgelegenheid is gerealiseerd met inbreng van de buurtbewoners. Dit project wordt begin 2010 officieel geopend. Daarnaast zijn de lantaarnpalen in de wijk Twekkelerveld verfraaid door het aanbrengen van de merkidentiteit van Twekkelerveld en zijn bij de bekende doorgangsroutes van de wijk welkomstborden geplaatst. In Deppenbroek heeft de branding geresulteerd in het realiseren van een wandelroute langs kunstbankjes door de wijk en een goudkistjesproject in de Deppenbroekstraat om het contact tussen de buurtbewoners te verbeteren. En eind 2009 heeft er een duurzame energieactie plaatsgevonden. Stadsdeel Noord heeft samen met Domijn, de welzijnsorganisatie en wijkraad Noord in een deel van de wijk gratis energieboxen geplaatst. Via de tips in de energiebox en een aantal kleine gadgets worden de bewoners gestimuleerd om op energie te besparen. In Mekkelholt is in het kader van de branding een bloembollenactie en wijk opschoondag georganiseerd in samenwerking met wijkbewoners, bewonerscommissies, Stadsdeelmanagement en -beheer Noord, de welzijnsorganisatie, de Woonplaats, Ons Huis en Domijn. In 2010 worden in Mekkelholt nog een aantal activiteiten georganiseerd.. Zomerfestival Twekkelerveld Op 6 juni 2009 heeft het zomerfestival Twekkelerveld plaatsgevonden. De wijkraad Twekkelerveld organiseert dit festival. Vanuit het brandingproject ‘Twekkelerveld alles aanwezig’ heeft Domijn een drietal jaren het festival gesponsord. In 2009 heeft Domijn voor de laatste keer een bijdrage geleverd. Het zomerfestival wordt naar alle waarschijnlijkheid in 2010 wel voortgezet. Herstructureringsproject riolering Daarnaast vindt er in Twekkelerveld een groot herstructureringsproject van de riolering plaats. Dit project is eind 2009 gestart en gaat 2-3 jaar duren. Namens Domijn participeert de consulent wijkbeheer in de klankbordgroep van dit project. Omdat de werkzaamheden aan het riool impact hebben op het woongenot van een aantal huurders van Domijn in Twekkelerveld. De consulent wijkbeheer informeert het gebiedsteam Noord over de voortgang van het project wanneer nodig. Seniorenproof Lonneker In oktober 2007 is gestalte gegeven aan de behoefte en noodzaak dat alle burgers, en in het bijzonder kwetsbare burgers, kunnen beschikken over adequate huisvesting, welzijn en zorg in een leefomgeving die veilig is. Dit is vertaald in het project Seniorenproof Lonneker. In 2009 hebben de samenwerkende partijen het projectplan Seniorenproof Lonneker gepresenteerd aan de 55+ bevolking van Lonneker. Daarmee geven zij invulling aan de geconstateerde behoefte en noodzaak. De participerende instellingen binnen het project Seniorenproof zijn: Dorpsraad Lonneker, Stadsdeelmanagement Noord (Gemeente Enschede), Alifa, Livio, Domijn, SENtrum (Stichting Senioren Organisaties Overijssel). Uit het projectplan vloeiden een aantal acties/activiteiten. Eén daarvan is het oprichten van een Noaberpunt, welke in oktober 2009 is gerealiseerd. Het Noaberpunt wordt bemand door vrijwilligers uit Lonneker en senioren uit Lonneker kunnen daar op een drietal tijdstippen per week terecht voor diverse vragen. Ook Domijn participeert in het Noaberpunt en houdt wekelijks een spreekuur. Het functioneren van het Noaberpunt wordt na één jaar geëvalueerd. Daarna wordt besloten worden of het Noaberpunt een vast gezicht krijgt in Lonneker en of het voldoet aan de vragen en wensen van de senioren. Scoren in de Wijk In 2007 is Domijn voor een periode van drie jaar de samenwerking aangegaan met FC Twente, de gemeente Enschede Stadsdeel Noord en de stichting Scoren in de Wijk in het project ‘Scoren in de Wijk’. Het doel van het project is: het leveren van een bijdrage aan de verbetering van de leefbaarheid, de sociale maatschappelijke positie en de participatie van wijkbewoners in de “supportwijk Twekkelerveld”. Het project is onderverdeeld in de volgende onderwerpen: Scoren door Sport en Gezondheid, Scoren door Scholing, Scoren door Leren, Scoren met Werk en Scoren met Betrokkenheid. In 2009 zijn op de diverse gebieden onder andere de volgende activiteiten uitgevoerd: • fitheidstest voor een deel van de bewoners van Twekkelerveld

162 / 170

•

de voetbalcursus voor de basisscholen is weer georganiseerd, de nadruk ligt tijdens de cursus naast het leren voetballen ook op gezond eten

• • • •

het scholingstraject voor ‘kansloze’ jongeren i.s.m. het ROC Twente is weer georganiseerd het langdurig werklozenproject i.s.m. Werkplein Enschede heeft weer succesvol plaatsgevonden de taalgame is weer beschikbaar gesteld voor de basisscholen daarnaast is wederom met succes georganiseerd: de Culturele Proeverij, de Teambattle en een Graffityproject bij de voetgangerstunnel Station Enschede Drienerlo/Grolsch Veste. Ook is een wijkvoetbaltoernooi voor jongeren uit de wijk Berflo Es Hengelo, Borne, Velve-Lindenhof en Twekkelerveld georganiseerd. Dit toernooi krijgt ook een terugkerend karakter.

Tevens hebben een tweetal betrokken functionarissen van het project Scoren in de Wijk zitting in het wijkfunctionarisoverleg Twekkelerveld waardoor zij goed verbindingen kunnen leggen met de andere organisaties in de wijk. Enschede West Noaber-kofiepot In mei 2009 heeft Domijn deelgenomen aan het Noaber-koffiepottenspel in Enschede West. Bewoners werden middels het ‘koffiespel’ gestimuleerd bij elkaar op de koffie te gaan. Daarbij was het de bedoeling om de koffiepot door te geven en een dienst voor elkaar te verrichten. Domijn heeft als instelling één van de eerste koffiepotten in ontvangst genomen. Zij heeft de koffiepot vervolgens doorgegeven aan één van haar huurders. De verantwoordelijke wijk- en leefbaarheidsconsulent heeft geholpen met het opschonen en vernieuwen van een tuin van een huurder uit de wijk Stadsveld. Europalaan In 2008 is in West een buurtdoel uitgevoerd in de Europalaan. In 2009 is in het opvolgende gedeelte van deze straat door de wijkconsulent en leefbaarheidsconsulent een vergelijkbaar buitenproject met hekwerken afgerond. De bestaande hekwerken zijn samen met bewoners vervangen door mooie nieuwe ijzeren hekwerken. Ook zijn er nieuwe nummerborden en fietsenbeugels geplaatst. De flats aan de Europalaan staan er weer keurig bij. Enschede Centrum Hogeland-Noord In 2009 is het leefbaarheidsproject, aansluitende aan het groot-onderhoudsproject van 2008 afgerond. Samen met bewoners zijn de individuele voortuinen en hekwerken van de woningen opgeknapt en vervangen. Medio 2009 is er overleg geweest met de bewonerscommissie. De wensen en behoeften uit de wijk is met hen besproken. Vervolgens is er contact gezocht met gemeente Enschede. Dit contact heeft ertoe geleid dat in 2010 gezamenlijk op diverse plekken in de wijk extra groen zal worden aangeplant. ‘Pimp my blok’ Domijn heeft in 2009 een financiële bijdrage geleverd aan het project ‘Pimp my blok’. In Enschede was het winnende idee: Het opknappen van de jongerensoos in Galvani Eind 2009 heeft de opening plaatsgevonden. Gavalni is daarnaast ook genomineerd voor de landelijke wedstrijd. Alifa heeft gezorgd voor de ondersteuning en begeleiding. Enschede Oost ‘Ontdek de Reiziger in je’ In 2007 is Domijn samen met Alifa, politie, gemeente Enschede en de dorpsraad gestart met het project ‘Ontdek de Reiziger in je’. De wens van de bewoners was meer groen en meer kleur in de wijk. Om meer kleur in de wijk te realiseren is eind 2009 samen met bewoners een muurschildering gemaakt. Deze muurschildering is te vinden op de kopgevel van de flat aan de R. Scottstraat. Enschede Zuid Zuid gaat Ervoor In 2009 heeft Domijn samen met verzorgingshuis De Posten, Livio, Alifa en woningcoporaties Ons Huis en De Woonplaats deelgenomen aan het project “Zuid gaat ervoor”. Doel van het project is om bestaande activiteiten voor senioren in de wijk te inventariseren en mogelijk gezamenlijk af te stemmen. In 2010 zullen er huisbezoeken worden afgelegd bij een geselecteerde groep van 75+ ers. De bewoners zullen informatie ontvangen over activiteiten. Ook zal er een behoeften onderzoek worden gedaan om te kijken of de huidige activiteiten hierbij aansluiten.

163 / 170

Sociaal Ondernemend Maatwerk (SOM-medewerkers) In 2009 is de aansturing richting de SOM-medewerkers gewijzigd, onder andere het onoverzichtelijke werkgebied was hiervoor de aanleiding. De SOMmers vallen nu onder de directe verantwoordelijkheid van Stadsdeelbeheer Zuid. Het Stadsdeelbeheer is verantwoordelijk voor de dagelijkse planning en aansturing van deze medewerkers. Voor wat betreft Domijn is afgesproken dat voor 2010 het aantal uren voor de werkzaamheden niet zal wijzigen. Op regelmatige basis vindt er overleg plaats tussen medewerkers van Domijn en het Stadsdeelmanagement inzake de voortgang.

164 / 170

Bijlage 7 Wonen, welzijn en zorgprojecten (WWS) Projecten Losser

•

Domijn is samen met de gemeente Losser een onderzoek gestart over woonservicezones in de gemeente Losser. Rond de zomer van 2010 zal dit onderzoek afgerond zijn. Bureau Zinia voert dit onderzoek uit.

•

In Overdinkel heeft Domijn de integrale gebiedsvisie gerealiseerd. Belangrijk aandachtpunt daarbij is een voldoende aanbod van woonzorgvoorzieningen (woningen, maar ook maatschappelijk vastgoed). Met zorg- en welzijnspartijen is een overleg gestart voor een goede invulling van het nieuw te bouwen kulturhus. Ook in Overdinkel wordt getracht te komen tot een woonservicezone.

•

Met Zorggroep Sint Maarten heeft Domijn overeenstemming bereikt over de bouw van 18 appartementen voor PG patiënten (ouderen) aan de Troelstrastraat in Overdinkel. Op hetzelfde terrein bouwt Domijn 18 appartementen en 10 grondgebonden woningen voor hoofdzakelijk ouderen. Het plan is nu definitief en de bouw hiervan zal in 2010 starten.

•

Domijn zelf heeft plannen om in Overdinkel een deel van de bestaande voorraad te slopen en te vervangen door nieuwbouw. Bij de bouw van deze nieuwe woningen zal goed rekening gehouden worden met de reeds bestaande, maar ook toekomstige vraag naar woonzorgvoorzieningen.

•

Met AveleijnSDT en Carint is Domijn nog steeds in gesprek over een kleinschalig nieuwbouwcomplex in Losser voor ouderen met PG problematiek.

•

Ouderinitiatief ’t Winlo: Domijn realiseert voor 12 jonge mensen met een verstandelijke beperking een kleinschalig woongebouw met zelfstandige woningen (op Het Zijland). Start bouw wordt verwacht in 2010. De zorg wordt geleverd door de JP van den Bentstichting.

• •

Aveleijn heeft op ‘t Rot in Losser 2 logeerhuizen geopend. Kinderen met een beperking kunnen hier logeren. Het platform Welzijn- Wonen waar Domijn in vertegenwoordigd is doet onderzoek naar creatieve oplossingen, om de mensen die door de nieuwe AWBZ regeling buiten de boot vallen, op te vangen.

Projecten Haaksbergen

•

In Haaksbergen is de gemeente samen met een 15-tal andere partijen, actief op het gebied van Wonen, Zorg en Welzijn, in 2008 gestart met het project Woonservicezone. Domijn participeert actief in dit project. In dit kader heeft Domijn samen met de gemeente Haaksbergen eind 2009 bureau Zinia opdracht gegeven om de toekomstige vraag naar woonzorgvoorzieningen in beeld te brengen. Resultaten worden verwacht rond de zomer van 2010.

•

Domijn en Livio hebben in de zomer van 2008 de intentie uitgesproken om nauwer met elkaar te gaan samenwerken, in Haaksbergen, maar ook in Enschede. Daartoe is er in 2009 gewerkt aan een raamovereenkomst. Deze zal naar verwachting in 2010 worden afgerond. In deze raamovereenkomst wordt geregeld hoe beide partijen er samen voor gaan zorgen dat er in Haaksbergen een aanbod aan woonzorgvoorzieningen komt dat aansluit op de wensen/eisen van de consument.

•

Met de JP van den Bentstichting is een initiatief gestart om in Haaksbergen een tweede woonvorm voor verstandelijk gehandicapten te realiseren. Inmiddels is een locatie gevonden aan de Jhr. von Heijdenstraat De verwerving van deze locatie zal in de loop van 2010 kunnen worden afgerond.

•

In 2008 is er een afspraak met het RIBW gemaakt over het verhuren van twee woningen aan cliënten van het RIBW. In 2009 is deze afspraak geëffectueerd. Het RIBW huurt nu woningen aan de Koamscher 34 en Frans Halsstraat 32.

•

In het kader van het zo zelfstandig mogelijk wonen voor verstandelijk en meervoudig gehandicapten heeft AveleijnSDT gevraagd of er in Haaksbergen nog woningen voor deze doelgroep door Domijn ontwikkeld kunnen worden. In 2009 is de planontwikkeling voor 24 appartementen aan de Julianastraat opgestart.

165 / 170

Projecten Enschede Humanitas (Van Gool kantoorpand) Het van Gool kantoorpand is aangekocht door Domijn om te worden omgebouwd naar een voorziening voor Humanitas. Humanitas zal van haar huidige voorziening aan de Klomp / Oldenzaalsestraat verhuizen naar het van Goolpand. In de voorziening worden o.a. dagopvang, dagbesteding, kantoorruimte en zelfstandige woonruimte ondergebracht. Daarnaast zal nog een deel commerciële kantoorruimte aan het plan worden toegevoegd. De 1e fase van de bouwvergunning is juli 2008 ingediend en de vergunning hiervoor is inmiddels verleend. De verwachting is dat najaar 2010 de nieuwe voorziening in gebruik kan worden genomen. Viataal De Cirkelboog Domijn is in maart 2008 in gesprek geraakt met Viataal De Cirkelboog. Het pand aan de Rigelstraat 3 in Enschede is een oude school, die sinds 2005 samen met SKE Kinderopvang wordt gehuurd. De insteek van het gesprek was, dat de huidige locatie aan de Rigelstraat te klein is/wordt en zij op zoek zijn naar een andere geschikte locatie. Aan de hand van een programma van eisen van Viataal De Cirkelboog zijn in 2009 gezamenlijk met de SKE Kinderopvang diverse gesprekken gevoerd om alternatieven te onderzoeken. Gezien de ontwikkelingen in het centrumgebied van het Twekkelerveld zien we mogelijkheden voor de middellange termijn. Bureau SPV (Bureau Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundigen) Bureau SPV is een (interculturele) somatische en GGZ-thuiszorgorganisatie. Deze organisatie ondersteunt cliënten in hun eigen omgeving en streeft ernaar hun opgebouwde sociaal en cultureel netwerk in stand te houden. De zorgverlening wordt steeds meer bepaald door persoonlijke behoeften van de cliënt op basis van indicatie. De samenleving is multicultureel en in toenemende mate dient rekening gehouden te worden met de vraaggestuurde behoefte van de immigrant. Op basis van huisvestingsvragen van cliënten wil Bureau SPV in Twente huisvesting initiëren en heeft Domijn op basis hiervan een aantal gesprekken met hen gevoerd om nader kennis te maken en te onderzoeken wat wij voor elkaar kunnen betekenen. Stichting Verzorgd Wonen In 2007 hebben de eerste contacten plaatsgevonden met de Stichting Verzorgd Wonen. De insteek van deze stichting is mensen met een beperking zo regulier mogelijk te laten wonen. Tijdens de gevoerde gesprekken is gebleken, dat de visie van de Stichting Verzorgd Wonen zeer breed is. In 2009 is toegewerkt naar een Programma van eisen en heeft er intern een studie plaatsgevonden naar de haalbaarheid van dit concept. We verwachten in 2010 concrete afspraken te kunnen maken. De WoPiT (Stichting Wonen en Psychiatrie in Twente) De stichting WoPiT heeft als doel het bevorderen van woonmogelijkheden voor mensen met een psychiatrische aandoening. De stichting beoogt eigentijdse, zelfstandige woningen te laten bouwen en in beheer te nemen, waarin mensen met een psychiatrische aandoening zo zelfstandig mogelijk kunnen wonen en tegelijkertijd gebruik kunnen maken van gemeenschappelijke voorzieningen. Woonbegeleiding vormt een belangrijk onderdeel van deze woningen. Domijn en WoPiT hebben in 2009 gesprekken met elkaar gevoerd om te onderzoeken wat wij voor elkaar kunnen betekenen. Voor Haaksbergen wordt er gekoerst om op kleine schaal, 1 a 2 woningen in de bestaande voorraad, te starten. In Enschede wordt een locatieonderzoek gestart voor 16 a 20 appartementen. RIBW (project aan de Kneedweg) De gewenste herhuisvesting van 12 woningen aan de Kneedweg verloopt niet naar wens. De gemeente gaat niet akkoord met de herplaatsing van mensen van de RIBW uit het centrum en heeft bezwaar aangetekend tegen deze plannen voor begeleid wonen. In 2008 is er bij de gemeente een bezwaarschriftprocedure tegen de standpunten van de gemeente gestart en heeft er een zitting plaatsgevonden. De gemeente heeft in 2009 negatief beschikt, De ontwikkelende partij (Domijn neemt turn key af) heeft inmiddels de zaak aanhangig gemaakt bij de Rechtbank in Almelo. COSVO (Coördinatie Platform Veiligheid, Zorg en Opvang) COSVO is een overlegorgaan, waarin instellingen met elkaar commitment aangaan m.b.t. gezamenlijke integrale (beleids-)initiatieven, organisatievormen en werkprocessen op het gebied van Veiligheid, Zorg en Maatschappelijke Opvang. Zij begeleidt en evalueert vernieuwende gezamenlijke initiatieven en experimenten.

166 / 170

COSVO beoogt de diverse ontwikkelingen binnen de structuur voor Coördinatie van Zorg en Veiligheid (wijkzorgteams en zorgadviesteams), het Veiligheidshuis Enschede en de Maatschappelijke Opvang in onderlinge samenhang te brengen. Tevens biedt COSVO de instellingen een forum voor de uitwisseling van informatie m.b.t. belangrijke nationale, regionale en locale ontwikkelingen/initiatieven en daarmee de basis voor gemeenschappelijke beleidsvorming. Voor dit forum wordt een geschikte, efficiënte vorm gezocht, waarbij Domijn zal aanschuiven. Taskforce Dak- & thuislozen Domijn wil zich samen met de gemeente Enschede en de andere twee Enschedese corporaties sterk maken voor 6 extra voorzieningen voor dak- en thuislozen in de stad. Daarmee moeten in totaal 250 mensen uit de opvang regulier gehuisvest worden. Het pand dat Domijn eind 2008 aan de Hengelosestraat opleverde mag in dit kader als een eerste succes worden gezien. In 2010 worden de overige locaties aangewezen.

167 / 170

Bijlage 8 Herkomst woningzoekenden Domijn Enschede Hieronder een aanvullende tabel, door Domijn Enschede opgesteld, waarbij de herkomst van woningzoekenden in Enschede is uitgesplitst. Op 18 mei 2009 heeft Domijn een nieuw woonruimte verdeelsysteem “Domijnsleutel” geïntroduceerd voor woningzoekenden. Hierdoor is de woonruimteverdeling voor Losser, Haaksbergen en Enschede gelijkgesteld. In onderstaande tabel wordt het aantal woningzoekende weergegeven per 31.12.2009: Geografische herkomst woningzoekenden Domijn Enschede Woningzoekenden: Inschrijvingen uit het buitenland Inschrijvingen buiten de regio Twente Inschrijvingen regio Twente Inschrijvingen binnen Enschede Inschrijvingen binnen Haaksbergen Inschrijvingen binnen Losser Totaal aantal nieuwe inschrijvingen

Aantal 60 488 376 3.707 376 242 5.249

168 / 170

Bijlage 9 Overzicht VVE’s per 31 december 2009

Naam VVE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

De Prinshof Eijsinkhof Het Binnenhof Het Eenhuis De Hofferie Ariens Merelstraat Elfterborgh Eendracht 2000 Korte Haaksbergerstraat Beneluxlaan 51-167 Fazantstraat 223 - 339 Lintveldebrink 602-800 Maerehof Poort van Eikendaal OS Spoorbaanstraat 1-5 De Plaay Borgstaete Molenflat 2 Molenflat 1 Hengelosestraat 32-34 Stadsveldflat Cascade gebouw Alpha gebouw Beta Gebouw Delta Gebouw Ypsilon bedrijven Gebouw Ypsilon Wonen Zuiderhagen 37-41 Entree Eekmaat Vaneker Antwerpenstraat Munsterstraat De Grensmarke Stadsvelde Eekenhof

Bijdrage per jaar 21.598 31.009 5.214 21.286 47.498 22.318 25.189 37.651 109.752 42.713 74.397 60.808 97.497 26.195 25.920 64.952 13.920 24.558 5.611 2.400 2.400 900 3.890 80.176 23.546 11.457 8.714 14.542 10.921 56.261 10.023 1.560 3.120 240 28.956 57.153 1.074.345

Totaal aantal woningen in VVE

Aantal Aantal woningen Domijn in Domijn VVE t.o.v. totaal

Aandeel Domijn in de reserve *1)

21 32 12 19 44 6 25 33 120 58 59 59 100 23 24 64 20 26 10 10 12 40 3 91 30 19 10 21 10 50 20 21 21

14 31 5 13 35 1 20 21 116 50 56 59 94 17 24 48 5 25 5 2 2 1 2 40 15 6 10 9 8 47 8 1 2

67% 97% 42% 68% 80% 17% 80% 64% 97% 86% 95% 100% 94% 74% 100% 75% 25% 96% 50% 20% 17% 3% 67% 44% 50% 32% 100% 43% 80% 94% 40% 5% 10%

86% 60% 33% 56% 76% 77% 80% 68% 95% 86% 95% 100% 94% 73%

42 62

19 34

45% 55%

53% 55%

1.217

845

73% 46% 96% 44% 20% 10% 3% 55% 42% 52% 32% 100% 41% 88% 93% 40% 5% 10%

69%

*1) Het aandeel van Domijn in de reserve is gebaseerd op de jaarrekeningen van 2008. De jaarrekeningen van 2009 zijn nog niet voor handen.

169 / 170

170 / 170