Jaargang 2 Winter 2010 Tijdschrift van de Rotterdamse vrijescholen. Rudolf Steiner College Rudolf Steiner School Rotterdam Vrije School Vredehof

Jaargang 2 • Winter 2010 Tijdschrift van de Rotterdamse vrijescholen

Rudolf Steiner College • Rudolf Steiner School Rotterdam • Vrije School Vredehof

vanbinnen

natuurlijk wonen

A PERFECT MATCH: CULTUURCLICK ALS UITGANGSPUNT BIJ EXECUTIVE SEARCH

PBW Consultancy

t 31(0)10 420 05 22 m 31 (0)6 144 06 155 e [email protected] i www.pbwconsultancy.com

vanbinnen heeft alles voor een smaakvol, comfortabele en duurzame inrichting van uw woning. Vloerbedekking en gordijnen, eettafels & stoelen maar ook keukens, bedden, accessoires & doehetzelf-artikelen. Eigentijds design van o.a. Varier, Team 7, Green Sleep, Forbo & Moso gaan bij ons hand in hand met aandacht voor uw leefomgeving ! Mariniersweg 1 - Rotterdam - 010 2409379 - www.vanbinnen.com

ng eco-friendly shoppi

van fairtrade cadeaus tot biologische specialiteiten

Gimsel

spirit

De Groene weG

Geniet van de Winter vanbinnen

oost west centrum

werelDwinkel

himalaya

Genmai

Heerlijke en Biologische Olieboll

tussen Kerst & Oudjaar

Mariniersweg 1-33, 3011 nB rotterdaM, 010-2331933 adverDGP-VRIJGEESTIGdecember.indd 2

www.degroenepassage.nl 01-12-10 16:41

www.bonco.nl

06 50489911

[email protected]

Voorwoord

Er zijn mensen die na de eerste sneeuwbui in januari een gezinsfoto maken voor de kerstkaart in december. Die tegenwoordigheid van geest bezit ik niet en eerlijk gezegd ben ik daar blij om. Ik ben een uitgesproken liefheb-

Inhoudsopgave

ber van de maand januari. De maand dat alles weer achter de rug is en het alledaagse leven terugkeert. Mijn oma verzuchtte het al eens: “Voor kinderen

Gedichten

kan het maar beter weer 7 januari zijn”. Mijn oma bedoelde haar achter-

werkweek van klas 6 Vrije School

kleinkinderen, maar haar woorden waren ook mij uit het hart gegrepen.

Vredehof

3

Ik krijg het benauwd van de aaneenrijging van Anton Pieckervaringen in

Herlezen

7

december.

Junior redactie - Mandala voor kinderen

2

8

In haar programma Badwater uit 2000 stelt Brigitte Kaandorp op de voor

Gedoe

haar typerende wijze het beeld aan de kaak dat in de nette damesbladen

Kerstfilms

10

Libelle en Margriet wordt gegegeven van de Kerstdagen. Op youtube te

Het Kerstdiner

12

bekijken: Brigitte Kaandorp - LIBELLE (Badwater 2000). De mooi gedekte

Kerststalletjes

14

tafels, hele gezinnen op hun Kerstbest gekleed, rijk versierde interieurs, te

Interview Natalie Merfort

16

mooi om waar te zijn. In huize Kaandorp gaat het allemaal anders. Wijn- en

De vier mantelheiligen

17

kaarsvlekken in het damast, kleding met de sporen van het kerstdiner en de

De vier mantelheiligen spel

18

koekjes, nauwkeurig volgens de aanwijzingen in het recept gebakken, zijn

Column van de bovenbouw

21

verbrand.

Kerstmis met Grijze muis

22

Het kleine klokje

23

In dit Kerstnummer bewandelen wij de gulden middenweg. De weg die loopt

Uit & Thuistips

24

tussen Pieck en Kaandorp. Dus tips voor een diner met een haalbare kaart.

Achtergronden

26

Een spel geïnspireerd op de mantel der liefde. Films waarbij je, mocht het

Waar de prinses is, daar is de

je toch allemaal te veel worden, kunt wegdromen of eens goed kunt lachen.

draak

Dan kunnen we op 3 januari weer lekker aan de slag. Op naar Drie Koningen

Oudercursus Antroposofie raakt

en daarna is alles gelukkig weer normaal.

hart, hoofd en handen

9

28 30

Indruk van de oudercursus antroposofie op Vrije school Vredehof

31

Alexander van Slobbe, een portret 32 In herinnering - Anja Hupkes

34

Namens de redactie,

Steiner celeb

35

Jan van Bergen en Henegouwen

Colofon

36

1

Kerst

Kerst is voor ieder mens. De tijd dat iedereen bij elkaar is. Ieder vervult zijn grootste wens. De Kerstman komt en het is Kerstmis. We halen een kerstboom in het bos, Maar ze mogen niet gezien worden, Anders zijn we de klos. Kerstavond is aangebroken. De familie is bij elkaar. De kaarsen die zijn aangestoken. Kerst is een mooi gebaar. En nu is dit gedicht klaar.

Zev (klas 6)

De Kerstman is er al. Voor mij een nieuwe bal. En moeder denkt: Oh, oh, hopelijk voetballen ze niet in de hal.

2

Kerst, kerst, kerst is gekomen, donker is de straat en de bomen. Er is toch wel een lichtje aan. Dus blijf niet langer buiten staan. Kerst, kerst, kerst is gekomen.

Floor (klas 4)

Soma (klas 6) Kerstbomen met ballen erin Kerstmis is er gekomen Kerstmis

Diever (klas 4)

Middernacht Geeft Engelen hemelse kracht. Van stam tot piek. Op dat moment was Jezus niet meer ziek. De sterren staan hoog. Er vloog een vallende ster in een boog. Maria was blij. En zei: Wees maar vrolijk mijn kindje. En maak nu dit grote sprintje. Van kind tot man. Net als je vaders stam. Oké zei Maria’s zoon. Ik neem de troon.

Fien (klas 4) Sarah van Wassenaar, klas 9th1

Prachtkind Zie je daar die gouden ster laag aan de hemel staan, misschien moeten we daar maar heen gaan. Hij zou ons leiden naar een prachtkind, dat je in de kribbe vindt. De drie koningen zijn er ook, met cadeautjes zoals wierook. En als je daar dan bent, dan wordt je helemaal verwend, door Jozef en Maria de ouders van het prachtkind, Jezus.

Stijn Zwanenburg, klas 9th1

Lauren Stoppelenburg, klas 9th1

Met kerst Met kerst is Met kerst is alles Met kerst is alles versierd Met kerst

Franka van Driel, klas 9th1

foto: Lin Klaassen

Koude winter Buiten is het guur en koud. Sneeuwvlokken dwarrelen over de grond. Lichtjes branden in de huizen. Mijn handen tintelen van de kou. De witte wereld staart me aan, en kraakt bij elke stap die ik wil gaan. Ik volg de sporen in de sneeuw, rijd sleetje van de berg, warm mijn handen bij de verwarming en eet een oliebol. Madelon Goedhart, klas 9th1 Donker Het is donker buiten de sneeuw valt heel zacht binnen is het licht en iedereen lacht. Het is koud en kil. Het is dik onder nul maar binnen is het warm en ieder geeft elkaar gul. Buiten is het koud, donker en kil. Maar binnen is het kerstfeest en ieder krijgt wat hij wil.

Kerst

Elise Jongenelen, klas 9hv1

Emmelotte (Klas 6) Jayley (klas 6)

De kleine, witte donsjes vallen langzaam naar beneden en vormen een wit, donzen dekbed over de aarde In huizen en op straat branden kleine lichtjes die gezelligheid en vrede uitstralen Binnen staat de kerstboom rijkelijk versierd met engeltjes en kerstballen Kerst zorgt voor vrede vrede op aard Een tijd waarin iedereen weer even gelukkig is

“Stilte”: sprak de uil. Zachtjes hoorden de dieren kindergehuil. “Er is een kind geboren”, ging de uil verder. Toen spitste ieder dier zijn oren, Want dat wilden ze graag horen. Het kind is de vriend van ieder kind en ieder mens. Dat er vrede komt op aarde is zijn wens. Vanaf toen was er rond Kerst nooit meer ruzie tussen de dieren, in plaats daarvan gingen ze Kerstmis vieren.

Marthe Koning, klas 9hv1

Het kind dat vrede bracht

Kerstdroom De kerstdroom Snijdende kou tijdens het laatste feest Het afgelopen jaar was weer goed geweest Het lievelingscadeau met een mooi sierlijk lint de droom van ieder kind

Kyara (klas 6)

We zitten hier in de kou, hé, wat zie ik nou? Het is de Kerstman op z’n slee. Hij vraagt: “Wie gaat er mee?” Ik zit bij de kerstboom met lichtjes. Mijn moeder schrijft gedichtjes. Ik vraag me af: “Wat krijg ik dit jaar?” Het maakt niet uit, het wordt toch wel gezellig met elkaar.

Het verlichtende feest Het licht dat weerkaatst in de oogjes van de gezichten in de stal De nietszeggende poppen spreken van het verleden in het feest, in de harten De kou naar buiten De warmte naar binnen

Sneeuwpoppen zijn wit De neus is oranje Ik hou heel erg van jou.

Gedichten: RSC

Gedichten: Vrijeschool Vredehof

foto: Miek Zwamborn

3

Verslag van de werkweek van klas 6 Vrije School Vredehof De maandag na de herfstvakantie gingen

Kamplied voor de bonte avond

het is nu haast gedaan

deur van de jongens. Klaar om binnen

net haar mond open doet om iets te

Het was geen slachterij, maar we

wij, de zesde klas van Vrije School Vrede-

Daar boven op die berg

morgen koffers pakken

te vallen, maar wat ze niet wisten was

zeggen, gaat de deur van de juffen

zijn toch snel weggegaan. We gingen

hof, op werkweek naar het Limburgse

daar staat een boerderij

en naar huis toe gaan.

dat Carmen (moeder van Jayley) nog

open en komt juf Eveline naar buiten.

lopen in de tegenovergestelde richt-

Epen. Wij logeerden in Huis De Deel op nog

die zit vol met klas 6

in de badkamer was...Toen ineens

Iedereen zit doodstil tot juf Eveline

ing waarin de auto was weggereden.

200 meter van de Belgische grens. Zuid-

en iedereen is blij.

Het avondspel

ging de badkamer open. Ze hadden

zegt: kom jongens iedereen naar z’n

We liepen door een draaihekje en we

Het avondspel was erg leuk. Het ging

geluk dat het donker was anders had

kamer en SLAPEN NU!

liepen héél lang door de weilanden en



natuurlijk was dat verkeerd. We liepen

Limburg is erg mooi en er is een hoop te

Luna G.

zien en te ontdekken. De werkweek stond

Zij liepen door een groeve

zo: de jongens en de meisjes waren

Carmen ze allemaal gezien. Maar

in het teken van de periode Aardrijkskunde

de gids braaf achterna

gescheiden.

toen echt iedereen op z’n kamer was

(Geologie) die wij voor de herfstvakantie

‘s avonds lekker vissticks

De jongens moesten eerst verstoppen

gingen we echt naar de kamer van

De mergelgrotten

dezelfde weg uit. We gingen op goed

hadden gehad. Wij bezochten een kolen-

en het toetje dat was vla.

en de meisjes moesten hun zoeken.

de jongens die waren allemaal nog

Het was een leuk bezoek vol span-

gevoel gewoon wandelen en we kwa-

terug, maar we kwamen niet op

De volgende keer andersom. De

klaarwakker ...behalve Abel dan en

ning en avontuur. Er waren veel

men uit bij het grote witte hotel. Vanaf

combe en nog veel meer. Maar wij hebben

Een dropping in het donker

jongens hadden gewonnen, maar de

van de meisje sliep Jayley al. Maar

muurtekeningen, hier en daar waren

daar wisten we de weg en zo zijn we

ook veel plezier gemaakt. Hoogtepun-

dat werd een reuze feest

juffies zijn niet gevonden.

waar waren we? Oja, op de kamer van

ovens waar in de Tweede Wereldoor-

terug gekomen.

ten waren de dropping (Limburg is veel

de groepen moesten zoeken



de jongens. Opeens schreeuwde Pleun:

log broden werden gebakken. Aan het



donkerder dan je denkt en alles lijkt op

en zijn heel ver weg geweest.

mijn, mergelgrotten, de Romiense cata-

Abel

PAS OP JUF KOMT! En binnen no-time

eind mochten we een stukje in het

Overlopen do/vr nacht

lag iedereen in en onder de bedden

donker langs de muren lopen. Het was

De groep met moeder Carmen

Zoals jullie weten had klas 6 laatst

en dan giechelt Pleun: grapje! Het was

een heel erg leuk bezoek.

Ja, die bleef het langste weg

hun kamp en donderdagavond (nacht)

gewoon een test om te kijken of ie-



Samengesteld door: de kinderen van

ze dwaalden langs de wegen

was hun bonte avond en dat was ook

dereen oplet. Maar is het hier niet een

klas 6, juf Vera en juf Eveline.

maar hadden zij echt pech?

echt bont, maar... naar bed?! Nou NEE

beetje krap in zo’n kamertje met bijna

De Dropping

OVERLOPEN! De dames lagen met z’n

de hele klas? Kunnen we niet beter

Van het clubje van Jan

De douches van de meiden

alle bij elkaar wachtend tot alle juffen

naar het beddeneiland (dat zijn vier

We waren er al snel uit met ons

waren vaaaak overbezet

en vaders en moeders naar hun kam-

stapelbedden tegen elkaar aan; boven

groepje. Dus werden we om 8 uur

dat was anders bij de jongens

ers waren gegaan. Ze dachten dat alle

slapen kinderen en beneden kunnen

gedropt. Toen we uit het busje kwa-

zij gíngen vies naar bed.

vaders, moeders en juffen naar hun

we zitten -het eiland staat in de gang-)

men waren we bij een soort boerderij.

kamers waren dus binnen een paar

gaan. Eenmaal bij het beddeneiland

Toen we daar naar binnen keken riep

tellen stonden alle dames voor de

als iedereen een plekje heeft en Zara

meteen iemand: “ieuw! een slachterij”.

elkaar) en de Bonte avond (waarop een goed bewaart geheim werd geopenbaard).

Foto’s: Carmen, Anton en vele anderen.

Dit is de laatste avond

4

Door Anne-Mei

Geschreven door Mio en Maarten

5

Herlezen

Verslag van de werkweek van klas 6 Vrije School Vredehof

Voor deze rubriek herlees ik boeken die ik in mijn schooltijd las voor de lijst en waaraan ik warme herinneringen bewaar. Maken de boeken die toen indruk maakten, nu vele jaren later, nog steeds indruk. Of is het zo dat ze met de kennis en de ervaring van nu minder tot mijn verbeelding spreken.

Psyche van Louis Couperus In mijn schooltijd was Psyche van Louis Couperus een uitgesproken hit. Vrijwel iedereen las het en zette het op zijn literatuurlijst. Was de morele plicht om een boek van Couperus op je lijst te hebben, daarvan de oorzaak? Dat zou zomaar kunnen. Binnen het oeuvre van de auteur is het een betrekkelijk dun boek. Het bood je dus een uitgelezen kans vrij gemakkelijk aan die morele plicht te voldoen. De mode van die dagen en het soort onderwijs dat ik volgde zullen zeker een rol hebben gespeeld. Midden jaren zeventig kabbelde de psychedelische jaren zestig nog na. Bovendien is Psyche een sprookje. Ik ben eigenlijk geen liefhebber van sprookjes, maar aan Psyche bewaar ik goede herinneringen. Dat alle meisjes uit de klas dol waren op het boek heeft vast de doorslag gegeven. Ik las het tijdens een vakantie in Frankrijk. Mijn ouders hadden een huis gehuurd in een gehucht van drie huizen midden tussen de wijnvelden in de buurt van Bordeaux. Verveling lag constant op de loer. Lezen was het enige tijdverdrijf. Sowieso, maar dat terzijde, bewaar ik goede herinneringen aan boeken die ik jaarlijks tijdens mijn vakantie heb gelezen. Nu ik het boek heb herlezen, stel ik vast -ik zeg het maar meteen- dat de motieven die buiten mijzelf lagen heel belangrijk moeten zijn geweest. Couperus opgelegde esthetische woordgebruik ergert me en leidt me af van het verhaal. Per gelezen bladzijde groeit mijn bewondering voor het doorzettingsvermogen van de zestienjarige jongen die ik was, toen ik het voor het eerst las. De verveling, de meisjes en de mening van de leraar Nederlands hebben een veel grotere invloed gehad, dan ik tot nog toe dacht of durfde toe te geven. Gek genoeg ben ik niet eens teleurgesteld. Door Psyche schrok ik er niet voor terug ander werk van Couperus te lezen. Eline Vere bijvoorbeeld. Dat had ik niet willen missen. Bovendien had ik kennis gemaakt met een mythologische figuur die vaak door kunstenaars (schilders, beeldhouwers en musici) wordt afgebeeld of bezongen. Ik herinner me dat ik bij een bezoek aan het Louvre oog in oog kwam te staan met het hier afgebeelde schilderij van Gerard Baron Francois. Het ontroerde me zo dat ik voorbij liep aan het beeld Eros en Psyche van Antonio Canova, dat veel beroemder is. Jan van Bergen en Henegouwen Vrijschool Vredehof

6

7

Junior redactie - Mandala voor kinderen

Gedoe In een kleuterklas, tijdens het vrije

ik wil niet dat hij/zij...

doen?”

spel, is geen dag hetzelfde.

Dus wilde ik dat wel graag een beetje

Toen wij weer binnen waren en in de

Er zijn dagen dat “de sterren van de

veranderen maar hoe?

kring zaten heb ik hen geprezen en gezegd dat ik het zeker door zou geven

hemel gespeeld worden”, maar ook

8

dagen dat ik na een kwartier al voel

Omdat het eind november was en

aan Zwarte Piet !

….. dit wordt gedoe.

dus Sinterklaas-tijd heb ik in de kring

Het positieve benoemen is een

Ik ben redelijk goed in het zoeken van

verteld dat ik Zwarte Piet was tegen

wondermiddel bij de kleuters.

oplossingen en heb geduld genoeg

gekomen en dat hij had gevraagd hoe

Al die blije gezichtjes als we het er

maar soms wil je als juffie je aandacht

het op school ging, met de kinderen

weer eens over eens zijn dat iets héél

liever op iets anders richten.

en de klas. Kunnen ze goed spelen

goed gegaan is . We zijn eigenlijk ook

Een oudste kleuter, kwam niet zo tot

samen? Kunnen ze iets zelf oplossen?

heel goed in “gedoe”. Heerlijk dat dat

spelen, ook hier gedoe over wie wel/

En ik vertelde dat het die dag, met

allemaal kan en dat er tijd voor is om

niet met wie en waar...

buitenspelen ZELF-OPLOSSEN-DAG

het te leren.

“Je mag in mijn grote stoel gaan zitten

was. Natuurlijk eerst gevraagd wat dat

en mij helpen! Ik ben even met iets

zou kunnen zijn. Hoe dat dan moest.

Francis Teeuw

anders bezig en als kinderen hulp

Gelukkig zijn er altijd kinderen die dat

Rudolf Steinerschool Prinsenland

nodig hebben stuur ik hen naar jou!”

meteen heel goed begrijpen en

Meteen een stralend gezicht! De stoel

kunnen verwoorden.

werd opgezocht en vol verwachting

Zo gezegd, zo gedaan. Na een poosje

zat zij daar. Twee jongens met een

zag ik twee jongens hard lopend mijn

probleem over de kisten, doorge-

richting uit komen. Elkaar tegenhou-

stuurd.

dend... Maar halverwege opeens OH…

Wel een beetje verbaasd en onwen-

JA…

nig maar zij deden hun verhaal aan

Ze stonden opeens stil. Liepen ver-

haar en er werd aandachtig geluisterd.

volgens naar een bankje en gingen

“Misschien kunnen jullie dat rekje

naast elkaar zitten. De één zei iets, de

daar erbij nemen en nog stoelen”. Já

ander zei iets, er werd weer gelachen,

dat is een goed idee! En weg waren de

er werden handen geschud en er kon

jongens.

weer gespeeld worden. Blij keken ze

Nieuw gedoe over wie de baas mocht

mijn richting op...

zijn:

En ik lachte hen toe.

Vraag van haar “hoeveel jaar ben jij?

*Vier meisjes, die de laatste tijd nogal

hoeveel jaar ben jij ?

gedoe hebben en steeds met drie wil-

Dan ben jij de oudste en mag jij

len zijn en dus één buiten sluiten en

vandaag de baas zijn maar morgen

dan moet ik helpen...

is het de-jongste-is-de-baas-dag…”.

Die vier meisjes hoorde ik overleggen:

Reactie: jáááá!

“Beter gaan we samen heksje spelen

Twee kleuters hebben ruzie, er is iets

en iedereen die een onzichtbare

afgepakt, er is geduwd en beiden heb-

bezemsteel heeft, mag meedoen”

ben niet echt aardig gedaan. Ik hoor

*Een vierjarige was gevallen en moest

haar zeggen: “Jij gaat aan die kant van

huilen. Twee grote meisjes snelden toe,

de tafel een tekening maken, op je

armen er omheen en meegenomen

allermooist en jij gaat aan de andere

naar binnen voor een slokje water en

kant zitten en een tekening maken. Zo

een pleister. Later kwamen ze vertel-

mooi als je maar kan en eerst aan mij

len dat het rijmpje van

laten zien!”

Hele hele zegen

Vervolgens kwam het meisje weer uit

Drie dagen regen

de stoel en zei: “Juffie kan je het nu

Drie dagen zonneschijn

weer zelf doen want ik wil een voor-

Nu zal het snel weer over zijn.

stelling gaan maken met… Mag ik

Ook bij hen had gewerkt ! Wij zijn de

straks het belletje en komt u kijken?...

pleisteraars juffie!

Ook met buitenspelen verandert het

*Een oudste kleuter ontfermde zich

soms heel geleidelijk in meer gedoe,

over een vierjarige die een beetje

meer naar juffie met hij/zij doet dit en

alleen over het plein liep: “Wil je mee-

9

Kerstfilms

The Bridges of Madison County

Happy-go-lucky

Van Erp dat de werkelijkheid vaak

bij beetje puzzelen ze het verhaal in

(1995, Clint Eastwood)

regie: Mike Leigh

lachwekkender is dan satire.

elkaar! Lukt het de mannen om op tijd te zijn

Met: Sally Hawkins, Eddie Marsan, Fotograaf Robert Kincaid reist voor

Alexis Zegerman

Door: Jan van Bergen en Henegouwen

voor het huwelijk? Hillarisch!

National Geographic de wereld rond. Francesca Johnoson is een brave

Iemand die onder alle omstan-

huisvrouw, ergens in Iowa. Hun leven

digheden vrolijk blijft, werkt mij op

The Hangover.

Things we lost in the fire.

kabbelt rustig voort. Verwachtingen

de zenuwen. Dat Poppy uit Happy-go-

Geregisseerd door Todd Phillips

Geregisseerd door de Deense regisseur

hebben ze al lang niet meer. Maar

lucky dat niet doet, heeft te maken

Acteurs; Justin Bartha, Bradley Cooper,

Susanne Bier

vier dagen na hun eerste ontmoeting

met de wijze waarop actrice Sally

Ed Helms en Zach Galifianakis

Acteurs; Halle Berry, Benicio Del Toro,

zouden ze alles doen om hun nieuwe

Hawkins deze hoofdrol speelt. Zij

liefde niet te moeten verliezen. De

weet een ongeloofwaardig persoon

The Hangover is misschien wel de

kleine details en de grote emoties van

geloofwaardig te spelen. Hawkins

meest komische film die ik ooit heb

Things we lost in the fire is een

die ene volmaakte liefde zijn perfect

kreeg voor deze rol de Zilveren beer

gezien!

indrukwekkend drama over door-

weergegeven. Een liefde die sommigen

voor beste actrice op het filmfestival in

Ik heb werkelijk,van het begin af

zettingsvermogen en menselijke

van ons vroeger of later meemaken.

Berlijn. Deze feelgood movie is in feite

aan,aan een stuk door gelachen.

veerkracht met twee glansrollen voor

Voor Robert en Francesca was het

een parodie op het genre, maar een

Doug Billings staat aan de vooravond

hoofdrolspelers Halle Berry en Benicio

later. Een film over liefde en existen-

parodie die desondanks een feelgood

van zijn bruiloft

del Toro.

tiele keuzes maken in het leven

movie blijft. Dat is knap, maar boven-

maar zijn beste vriend Phil laat dit

dien onweerstaanbaar grappig. “Net zo

niet gebeuren vóór hij een vrijgezel-

Na een tragedie proberen twee

hartveroverend als Amelie”, schreeuwt

lenfeest voor hem heeft georganiseerd

mensen hun leven opnieuw vorm

21 Grams

het affiche. “Maar veel grappiger”,

. Daarom roept hij vriend Stu ,Doug

te geven. Wanneer Audrey Burke

(2003, Alejandro Gonzales Inarritu)

schreeuw ik.

en Dougs volkomen wereldvreemde

haar echtgenoot in een daad van

aanstaande zwager Alan op voor wat

willekeurig geweld verliest, ontstaat er

een onvergetelijke avond in Las Vegas

een onwaarschijnlijke verhouding met

Begin 20e eeuw ontdekt een arts

David Duchovny

dat als we sterven we 21 gram aan

Pretpark Nederland

moest worden. En dat werd het!

Jerry Sunborne, de beste jeugdvriend

gewicht verliezen. Onze ziel? In deze

regie: Michiel van Erp

Wanneer de mannen de volgende

van haar overleden echtgenoot. Jerry

morgen,helemaal de weg kwijt,in hun

is een dramatische heroïnegebruiker

film krijgt een man (Paul) een donor-

Fanny en Alexander Geregisseerd door Ingmar Bergman Na het toneelstuk over de geboorte van het kindeke Jezus geniet de familie Ekdahl een lang kerstmaal in de immense villa van grootmoeder Helena, maar naast algehele kerstvreugde komen er in de loop van de avond ook frustraties en persoonlijkheden naar boven, zoals soms het geval is bij gedwongen festiviteiten. Helena’s volwassen zoon Oscar en zijn vrouw Emilie, de goedhartige ouders van Fanny en Alexander, staan avond na avond op de planken in hun zelf opgezette theater en toch kan Oscar het niet laten om de kleintjes voor bedtijd een mooi verhaal te vertellen. Na zijn plotselinge dood vindt Emilie het moeilijk om hem te vergeten en neemt godsdienaar Edvard Vergerus haar onder zijn en Gods hoede en trouwt uiteindelijk met haar. Zijn liefdeloze en strenge optreden als vader en echtgenoot wordt een groeiende angst in het gebroken gezin en Emilie besluit zich van hem te laten scheiden. Grootmoeder Helena vraagt haar overgebleven volwassen zoons Gustav en Carl om Emilie en haar kinderen te redden uit de strenge grip van de tirannieke bisschop.

hart van een man, die samen met

De Nederlander hunkert naar ver-

gehuurde suite in het Ceasars Palace

- alles wat in zijn leven ooit belangrijk

zijn twee kinderen doodgereden is

maak, naar georganiseerd vermaak.

wakker worden,herinneren ze zich

was heeft hij door zijn verslaving

door een ex-crimineel(Jack) die net

Een bus Chinese toeristen neemt een

totaal niets meer van de voorbije

vernietigd. Als Audrey ontdekt dat

het rechte pad op wil slaan. Paul wil

kijkje in ons land. Zij vergapen zich

avond en nacht.

Jerry de enige persoon is die haar kan

weten wie de donor is en komt terecht

aan de Nederlandse vermaaksindu-

En tot overmaat van ramp is de

helpen haar verlies te overleven, vindt

bij de weduwe/moeder (Christina). De

strie. De Libelle Zomerweek, De Eftel-

aanstaande bruidegom ook nog eens

Jerry de kracht om zijn eigen pro-

levens van deze drie mensen zijn bijna

ing, de Gay parade en nog veel meer.

spoorloos .

blemen te overwinnen.

letterlijk op elkaar gebotst. Het zoeken

Michiel van Erp legt het allemaal

Het huwelijk staat niettemin ge-

Benicio Del Toro steelt de show met

naar antwoorden in schuld, onmacht,

schijnbaar naïef vast. Maar ook hier

pland voor de volgende dag. Ze

zijn intrigerende vertolking van af-

vergiffenis, onmogelijke liefde, wraak

geldt: de hoek van inval is de hoek van

moeten daarom in een noodtempo

kickende junk Jerry.

en betekenis worden meesterlijk in

weerkaatsing. Met zijn kijk vol warm

gaan reconstrueren wat er in hemels-

Ik vond het een heel bijzondere en

deze film weergegeven en gespeeld.

mededogen weet Van Erp de lachers

naam allemaal gebeurd is en - vooral

mooie film!

La double vie de Véronique geregisseerd door Krzysztof Kieślowski

op subtile wijze aan zijn kant te krij-

- waar Doug is gebleven.

gen. Met deze documentaire bewijst

Het is een groot vraagteken en stukje

Door: Aase Henschien

De film gaat over twee vrouwen, de

Door: Kittie Boone

10

Poolse Weronika en de Franse Véronique, die niet van elkaars bestaan afweten. De beide vrouwen lijken erg op elkaar, beiden zijn zangeres, hebben dezelfde karaktertrekken en hebben hetzelfde meegemaakt. Weronika is een levenslustige vrouw, doet alles voor haar zang-carrière, maar heeft hartproblemen. Tijdens haar eerste grote optreden sterft ze op het podium. Als de Franse Véronique voelt dat er iets onbenoembaars gebeurd is, stopt zij met haar carrière als zangeres vanwege een slechte gezondheid. Ze gaat lesgeven op een school. Dan komt ze de marionettenspeler Alexandre tegen, op wie zij verliefd wordt. Alexandre is een manipulatieve, psychologisch sterke man, die instinctief aanvoelt dat Véronique een dubbelganger heeft. Wanneer Véronique haar foto’s van een reis naar Krakau laat zien, ontdekt hij op een foto Weronika. Op dat moment wordt Véronique zich bewust van haar dubbelganger. Als de poppenspeler voorstelt om een marionettenspel te maken op basis van Weronika en Véronique, verlaat zij hem. Door: Lin Klaassen Met dank aan Brechtje Duijzer

11

Het kerstdiner Het aftellen tot de Kerst en daarmee tot

eters in kaart hebt gebracht is de

bank, beker warme chocomelk of thee

Heeft u te weinig plek in de koelkast?

200 g slagroom

de ballen vervolgens door het paneer-

het kerstdiner is begonnen. Vaak heb-

volgende stap om een menu samen te

erbij…..zo kunnen de volwassen nog

Haal dan bij de supermarkt een grote

250 g mascarpone

meel. Verwarm de olie en voeg de

ben we het razend druk met boodschap-

stellen dat voldoet aan de eisen van de

even rustig tafelen.

zak met ijsklontjes en doe deze in een

250 g kwark

boter toe. Bak de tartaarballen op een

pen doen, het huis in kerstsfeer brengen,

gasten. Bepaal het aantal gangen dat

Voor tafeldecoratie zijn er even veel

leuke teil. Reuze handig voor het koel-

100 g suiker

hoog vuur rondom bruin. Temper het

kado’s kopen, nog even hard doorwerken

voor u acceptabel en haalbaar is. Dure

mogelijkheden als persoonlijke

en van dranken en het schept ruimte

1 zakje Vanillesuiker

vuur en bak ze in ca. 8 minuten ron-

op kantoor om het jaar goed af te sluiten

gerechten hoeven niet te zorgen voor

voorkeuren. Een tip is om het niet te

in de koelkast. Of zet deze buiten neer

200 g Speculaasjes

dom gaar en bruin.

en dan is daar ook nog het kerstdiner.

een lekker menu; ook met simpele,

bont te maken. Twee basiskleuren die

als het voldoende koud is.

400 g bessen, gemengd, uit de diepvr-

Lekker met spinazie en frieten

Sommigen onder ons kiezen voor het

minder dure ingrediënten kunt u heer-

passen bij uw servies en tafelkleed is

Heeft u al deze voorbereidingen get-

ies of vers

restaurant, de traiteur of zijn slim gewe-

lijke gerechten bereiden.

heel mooi. Met decoraties kunt u uw

roffen dan hoeft u zich alleen nog te

est en hebben zich laten uitnodigen door

Zoek in kookboeken, Allerhandes of

tafel extra feestelijk maken. Maak de

richten op het maken van het kerst-

Slagroom stijf kloppen, mascarpone,

roomkaas

familie en/of vrienden. De schappen van

andere tijdschriften. Kijk op internet…

decoratie niet te hoog of te vol. De

diner!

kwark, suiker en vanillesuiker goed

Ingrediënten voor 4 personen

de supermarkten vullen zich met kant-en-

Vergeet niet dat de gasten u ook graag

kersttafel staat vaak al vol genoeg

klare voorgerechten, viergangenmenu’s en

willen zien en spreken. Eet dus lekker

met borden, glazen en schalen en het

Last but not least, wat leuke

een rechthoekige vorm 3 eetlepels

1/5 citroen

ander gemaksvoedsel. Snel en makkelijk

mee in plaats van de hele tijd boven

is niet handig. Decoratie hoeft niet

menutips.

van de crème verdelen, daarover een

1 eetlepel roomkaas

misschien, maar of het ook lekker is?

het fornuis te hangen. Zijn er hapjes,

duur te zijn. Een paar kerstballen,

Crostini met tuinbonen en pecorino

paar speculaasjes verdelen. Die bessen

peper en zout

Veel leuker en vaak ook lekkerder is het

drankjes of gerechten die u al van

dennenappels of kerstappeltjes zijn al

voor 10 à 12 crostini

daaroverheen strooien. Met bevroren

1 eetlepel pijnboompitten

om zelf een diner in elkaar te draaien. Ko-

tevoren kunt klaarmaken? Doe dit dan

leuk.

vruchten kun je het goed de avond van

4 grote oesterzwammen

ken hoeft niet moeilijk te zijn en het komt

zeker. Het zal uw kerstdag een stuk

Een ander idee is om ‘sneeuwhuisjes’

200 g gedopte tuinbonen

te voren bereiden, dan kan het goed

4 eetlepels olijfolie

vooral neer op organiseren en plannen.

relaxter maken.

neer te zetten. Die glazen stolpjes

50 g pecorino (harde schapenkaas) of

door trekken. De rest van de crème

1 eetlepel verse basilicum, fijngehakt

Kies ook datgene wat bij uw voorkeur, uw

Waarmee doet u uw kleine eters een

waarin het gaat sneeuwen als je er

parmezaan

daaroverheen strijken en met specu-

1 teentje knoflook, gepeld

gasten, culinaire capaciteiten en portemon-

plezier? Sommigen eten gewoon lek-

mee schudt. Ze staan leuk op tafel,

1 teentje knoflook (gepeld en ge-

laas bedekken. 4-5 uur in de koelkast

2 eetlepel pittige Parmezaanse kaas,

nee-inhoud aansluit.

ker met u mee. Of ze eten samen aan

passen bij het seizoen en nemen niet

halveerd)

zetten. Voor het serveren de tiramisu

grof geraspt

De dag van te voren alles goed voorbere-

een feestelijk gedekte kinderkersttafel.

te veel ruimte in beslag. Zo hebt u ook

Olijfolie

met poedersuiker bestrooien. Het ziet

iden is het halve werk. Ook al omdat het

Maak lievelingskostjes klaar en zorg

meteen een leuk weggevertje voor uw

Peper

er bijzonder mooi uit als je er met een

niet gezellig is als u op de dag zelf, als uw

voor lekkere toetjes. Help ze met eten

gasten.

fleur de sel (grof zeezout)

sjabloon adventssterren met cacao

gasten er al zijn, nog veel tijd in de keuken

en snoep wat mee.

Heeft u eenmaal een menu samen-

10 à 12 sneden stokbrood of ciabatta

over strooit.

moet doorbrengen.

Zijn ze nog erg klein, laat ze dan eten

gesteld, doe dan ruim op tijd de bood-

Mocht u toch geen zin hebben om te koken

voordat u eet. Als de kinderen naar

schappen zodat je niet op het aller-

Kook de tuinbonen in licht gezouten

Tartaarballetjes met mini-eitjes.

gekneusd teentje knoflook en dan

dan kunt altijd nog grijpen naar het gour-

bed gaan, eten de volwassenen. Zijn

laatste moment nog achter bepaalde

water, giet ze af, laat ze afkoelen en

Voor 4 kinderen

besmeren met de roomkaas.

metstel of de fonduepan…wat meestal nog

uw kinderen wat groter, dan vinden

ingrediënten aan moet. Ga niet op

verwijder de velletjes (dubbel dop-

heel gezellig en lekker is.

ze het fantastisch om in de keuken

vrijdag 24 december nog naar de

pen). Rooster het brood ca. 4 minuten

4 kwarteleitjes

besprenkelen met 2 eetlepel olie en 5

te helpen. Er zijn heel veel speciale

winkel…koop brood dat je afbakken of

onder de grill tot het goudbruin ziet en

400 gram gehakt of tartaar

min. in de oven zetten.

herkenbaar?

kinderkookboeken met lekkere re-

maak zelf een brood. Maak gerechten

krokant is. Bestrijk de crostini aan één

Peper, zout

Intussen de pijnboompitten goudgeel

Veel mensen kunnen en willen alles

cepten. Maar ook bij ‘gewone’ recepten

die je vooraf kunt maken ook daad-

zijde met de look. Verdeel de bonen

2 eieren

roosteren in een droge koekenpan.

eten. Maar er zijn ook mensen die

zijn klusjes te vinden die zij heel goed

werkelijk van tevoren. Vooruitzien is

over de crostini, druppel er ruim olij-

Paneermeel

Bord uit de oven halen, oesterzwam-

niet van vis houden of vegetariër zijn.

kunnen uitvoeren

regeren.

folie over, bestrooi met peper en fleur

Kruiden naar eigen smaak

men besprenkelen met citroensap en

Sommigen moeten rekening houden

Voor een groter diner is een tafels-

Op de dag zelf versiert en dekt u de

de sel en werk vervolgens af met dun

1 eetlepel olijfolie

de rest van de olie, en bestrooien met

met een speciaal dieet en ook voedse-

chikking geen overbodige luxe. De

tafel een paar uur voor het diner. Zo

geschaafde plakjes pecorino.

35 gram boter

basilicum, pijnboompitten, geraspte

lallergieën lijken vaker voor te komen.

gastheer kan een strategische plaats

hoeft u zich alleen nog druk te maken

Het zou heel vervelend zijn als er

uitkiezen om de boel in de gaten te

voor het maken van de gerechten zelf.

Tip: Je kunt de bonen ook pureren met

Kook de kwarteleitjes in 6 minuten

iemand ziek zou worden. Vraag uw

houden. Plaats de kinderen dicht

Ovengerechten zijn ook een uitkomst..

een flinke scheut olijfolie en een teentje

hard. Laat ze in koud water schrikken

Serveertips

gasten daarom ruim op tijd of u ergens

bij in ieder geval 1 van de ouders of

zou houdt u voldoende gaspitten over

knoflook en hiermee de crostini besmeren.

en pel ze. Meng het tartaar met 1 ei en

Direct warm opdienen of koel wegzetten

rekening mee dient te houden.

maak een aparte kindertafel. Deze dan

en voorkomt u dat u te veel pannen

De afwerking blijft hetzelfde. Ook lekker

peper en zout naar smaak. Vorm er 4

en koud serveren.

Aarzel niet om hulp in te schakelen.

wel zonder kaarsen maar met leuke

voor te weinig pitten heeft. Denk ook

zonder brood, maar op een lepel met

platte schijven van. Leg op elke schijf

Het is misschien een idee om samen

kinderdecoraties. Zijn de kinderen nog

aan de magnetron, altijd makkelijk om

eventueel nog krokant gebakken stukjes

een kwarteleitje en vouw de tartaar

met iemand het diner klaar te maken.

heel klein, zorg dan voor kleurplaten

op het laatste moment iets op te war-

panchetta

er voorzichtig omheen. Vorm er ovale

Tekst: Marjolein Langbroek

Gezellig, stressreducerend en prak-

en potloden. Leuk is ook om de kin-

men. U hoeft geen chef-kok te zijn…

ballen van. Klop het andere ei los en

Foto’s: Lin Klaassen en Wouter van Veen

tisch.

deren na het eten van een leuke kerst-

en zelfs een chef-kok maakt wel eens

Kersttiramisu

rol de tartaarballen erdoor. Strooi het

Kook niet boven uw stand! Als u de

dvd te laten genieten. In pyjama op de

gebruik van de magnetron.

Voor 4 personen

paneermeel in een diep bord en rol

12

Carpaccio van oesterzwam met knoflook-

mixen, slagroom er door spatelen. In

Oven voorverwarmen op 180 C. De spiegel van een bord eerst inwrijven met een doorgesneden en

Oesterzwammen op het bord leggen,

kaas, zout en peper.

13

14

15

Interview Natalie Merfort

De vier mantelheiligen

Naam: Natalie Merfort Leeftijd: 39 Partner: Erwin van Lingen Kinderen: samengesteld gezin met 4 kinderen (eigen zoon van 7 jaar)

Eigenlijk is het zo dat de aanloop naar de Adventstijd al na de zomer begint. Met het Michaëlfeest kondigt zich de periode aan dat de dagen korter worden en we op weg gaan naar nieuwe uitdagingen. Dit is de periode dat school weer begint of een studie en eigenlijk ook het beste moment om een voornemen te maken. Want het zou wel eens kunnen gaan lukken dit in tegenstelling tot wanneer je je iets voorneemt op nieuwjaarsdag. In de Keltische jaartelling was november de eerste maand van het jaar. De reden hiervan was dat je eerst door het donker gaat om bij het licht te kunnen komen. En eigenlijk werkt het met de 4 mantelheiligen in de Adventstijd een beetje als een klein Keltisch jaar. Michaël, Sint Maarten en Sint Nicolaas symboliseren alle innerlijke kwaliteiten die in je kunnen groeien.

Ik ben geboren en opgegroeid in Echternach, een klein stadje in Luxemburg en ging naar Duitsland in de plaats Trier naar school. Op het Max-Planck Gymnasium had ik een geweldige muziekleraar, die musicals uitvoerde, zoals Anatevka, West Side Story en Cats. In het begin was ik een erg verlegen meisje en durfde eigenlijk niet op een podium te staan, maar mijn muziekleraar Manfred May, deed alles zo speels en met enorme enthousiasme, dat hij daar voor altijd verandering in heeft gebracht. Ik wilde eigenlijk graag piano leren, maar helaas was er van mijn ouders geen geld voor en zo begon ik op mijn twaalfde fagot te leren, omdat de school het instrument ging kopen en er geen gegadigden voor waren. Op mijn 15e ben ik met mijn ouders naar Berlijn verhuisd, waar ik op het Beethoven Gymnasium mijn schooltijd heb afgerond. Met de hoofdvakken muziek, Engels en theater werden alle kunstzinnige passies enorm geprikkeld. Hier speelde ik met mijn fagot in de big band van school. Mijn grootste passie was toen al de muziek, maar ik had nog lang niet de moed, om er professioneel iets mee te gaan doen. Ik koos er voor om een handwerk te leren, met het doel om later met mensen te gaan werken met een geestelijke of fysieke beperking. Ik wilde een handwerk leren combineren met een ervaring in het buitenland en ging een jaar naar Frankrijk om te leren beeldhouwen. Hierna keerde ik terug naar Berlijn en begon een opleiding voor meubelmaker. Naar een jaar gezondheid klachten, zoals allergische reacties op de huid en problemen met de longen moest ik de opleiding stoppen. Tegen het advies van mijn vader in, die erg gehecht was aan financiële zekerheden, nam ik toch de beslissing om muziek te willen gaan studeren. Na twee jaar studie op een muziekschool deed ik toelatingsexamen aan het Conservatorium in Berlijn. Er

16

waren maar twee studieplekken voor zang, lichte muziek en meer dan 200 kandidaten, een bijna hopeloze positie. Ik hoorde dat in Nederland de beste opleidingen waren voor Jazz en pop. In Rotterdam heb ik met succes het Conservatorium afgerond en kreeg de kans om nog een jaar in Boston, USA aan het Berklee Collage of music te mogen studeren. Dit was een geweldige ervaring, waarvan ik tot de dag van vandaag nog profijt heb. Sinds die tijd, nadat ik een aantal jaren op muziekscholen heb gewerkt, heb ik mijn eigen lespraktijk opgericht, geef les aan zangleerlingen, geef workshops, leid een aantal koren met veel plezier en passie en ben voordurend aan het schrijven van mijn eigen liederen. Ik heb in veel leuke projecten gezeten, met vaste bands samen gewerkt en heb me de laatste twee jaar terug getrokken om aan een tweede CD te schrijven. Nu wil ik weer een vaste formatie zoeken met wie ik eigen werk kan uitvoeren en weer meer op het podium kan gaan staan. Waar denk je aan bij het woord passie? Passie voor mij is de essentie van iets schapen en met iets bezig zijn wat me helemaal vervuld. Als ik met passie bezig ben, dan vergeet ik alles om me heen en ga er helemaal in op. Dat kan zelfs zo extreem zijn, dat ik mijn basis behoeften zoals even pauze nemen en eten vergeet. Wat is jouw grootste passie? Mijn grootste passie is zeker de muziek en alles creatieve, kunstzinnige. Waar en/of wanneer is jouw passie begonnen? Mijn ouders vertellen, dat ik al op heel jonge leeftijd (2 jaar) met klassieke symfonieën mee ging zingen en mijn vader nam me regelmatig mee naar concerten, voornamelijk in de klassieke muziek. Pas toen ik 19 jaar oud was, nam ik mijn eerste zangles en volgde een klassieke opleiding bij de opera zangeres Margarete Pape. Ik weet nog dat ik naar mijn eerste les bij haar met

luchtsprongen naar huis huppelde. Het voelde zo goed, ik wist dat dit mij gelukkig ging maken. Hoe probeer jij je passie aan anderen over te brengen? Ik ben ervan overtuigd, dat als je zelf iets met veel passie en geduld doet, dat het ook bij een ander overkomt. Als ik les geef, probeer ik altijd op zoek te gaan naar muziek die apart is en harmonisch goed klinkt. Ik wil mijn leerlingen uitdagen om steeds verder te groeien en over drempels heen te gaan, maar wel op een leuke en speelse manier. Het is altijd de kunst om een balans te vinden. Liederen moeten niet te moeilijk zijn, zodat het frustrerend wordt om ze in te studeren, maar het mag ook niet te zaai worden. Heb jij een levensmotto wat te maken heeft met jouw passie? Als je ervoor gekozen hebt om van je passie je beroep te maken, is het een groot geluk. Ik ben er dankbaar voor, maar er zit ook de gevaar in. Als het onder te veel financiële druk te staan komt, kan de passie minder worden of zelfs stuk gaan. Ik probeer er wijs en bewust mee om te gaan, door steeds naar de essentie van de passie terug te keren. In mijn geval betekend het, dat ik regelmatig tijd maak om te componeren en op te treden. Ik moet scherp blijven, dat ik in mijn dagelijkse leven, momenten van stilte en rust inbouw waardoor er nieuwe dingen kunnen ontstaan. Passie is voor mij met schepping en inspiratie verbonden.

Door: Amber de Grauw

Michaël is een aartsengel, de letterlijke betekenis van zijn naam is: door hem wordt het goddelijke zichtbaar. De verhalen over Michaël gaan altijd over de draak overwinnen, niet door hem te doden maar door hem te temmen. Michaël staat dus voor moed, voor juiste keuzes. Niet om met dingen te willen afrekenen, maar om af te wegen en een plek te geven. Om vol moed en vertrouwen nieuwe uitdagingen aan te gaan. Sint Maarten is het eerste lichtfeest van het jaar. Sint Maarten deelt aan de stadspoort zonder aarzelen zijn mantel met een man die kou lijdt. Waarmee hij eigenlijk zegt je kan best toe met minder. Je kunt iets van jezelf schenken, maar! niet alles. Want hoe belangrijk is het om ook voor je zelf goed te zorgen. Geven lijkt ons beter af te gaan dan ontvangen. Dus Sint Maarten maar ook de bedelaar is heel interessant om in onszelf op te zoeken. Sint Nicolaas is de beschermheilige van de zeelieden. Nadat de zeelieden om zijn hulp hadden geschreeuwd, bracht Sint Nicolaas de storm tot bedaren. Toen de zeelieden hem daar voor bedankten, wilde hij daar niets van horen. Daarnaast is Sint Nicolaas hij ook de beschermheilige van de kinderen. Sint Nicolaas gaat over geven zonder daar iets voor terug te verlangen. Schenken uit onvoorwaardelijke liefde. Zien wat een ander

nodig heeft, zonder dat je eigen behoeften daarbij een rol spelen. Het Sinterklaasfeest laat ons ook even stilstaan bij wat wij goed deden en wat wij niet goed deden om vervolgens te beloven dat te zullen verbeteren. De vierde mantelheilige is Maria -de enige vrouw in het rijtje- de gever van leven. En na deze hele weg, van zoeken, vinden en laven aan inzichten, mag het nu even simpel zijn. Met elkaar genieten van het licht en ons even dankbaar voelen voor het wonder dat leven heet en waar wij allemaal deel van uitmaken. Terwijl ik dit schrijf is het Sinterklaastijd dus het terugblikken klopt wel een beetje. Maar mocht je nu denken, wat jammer dat ik dit niet in september las, want wat heb ik er nu nog aan het is bijna Kerstmis. Ik heb een spel gemaakt om dit alles een beetje in te halen, En daar we nu in de kersttijd zijn beland, doen we het natuurlijk wel een beetje LICHT. Voorbereiding spel: Je hebt nodig per persoon: een pion en een schaaltje met een stuk of 10 lekkere dingetjes erin. (Kerstkransjes, rozijntjes, nootjes). Een grote pot thee of een kan met sap en natuurlijk kommetjes. En niet te vergeten een dobbelsteen. Veel plezier en een heerlijk Kerstfeest!

Door: Aase Henschien

17

3

2

4

5

1

6 21

20

7

De vier mantelheiligen spel

19

22 23

1. Je bent een moedig mens ga nog 2 stappen vooruit 2. Leeg. 3. Michael 4. True or dare. 5 vertel een verhaal en ga 1 stap vooruit ga je er bij staan 2, durf je niet begin weer opnieuw bij start. 6. leeg. 7. Sint Maarten 8. Geef een ieder iets lekkers. Uit je schaaltje 9. Leeg. 10. Vraag aan iemand iets lekkers. 11. Leeg 12. Zing een sinterklaaslied en zet zoveel stappen als coupletten. 13. Helaas dat was niet handig mee naar Spanje of terug naar start. 14. Leeg. 15. Sint Nicolaas. 16. Leeg. 17. Iedereen doet zijn ogen dicht leg bij een iemand iets lekkers neer. 18 . We kunnen de kerstspullen niet vinden ga 4 stappen terug. 19. Leeg. 20. Maria. 21. leeg. 22. Kies iemand uit en zing samen een kerstlied, allebei 1 stap vooruit. 23. Leeg. 24. Leeg. 25. Deel je lekkers met elkaar en schenk voor een ieder iets te drinken in. 26. Steek je kaarsje aan, en wens iets goeds voor onze wereld.

10 Om op de ster te komen (nummer 26 moet je het juiste aantal ogen gooien). Kom je niet uit dan moet je terug lopen, kom je dan bv. ook nog op Maria, naam. Dan moet je nogmaals een zelfde aantal vakjes terug. 18

11 12

Wie op een heilige naam komt mag nog een keer even zoveel stappen als hij gooide.

13

14

Wacht tot alle kaarsjes branden, en deel jullie lekkers met elkaar. Staat er al iemand op de plek waar je naar onderweg bent , moet je terug naar je oude plek.

16

24

9

26

17

18

8

25

15

19

Column van de bovenbouw kozijnen serres dakkapellen badkamers

tafels wandmeubels kasten keukens

Controle

teameffectiviteit in organisaties

We werken veel met natuurlijke materialen, massieve houtsoorten en bamboe

www.fluxior.com Marijn Jansen

www.timmerbedrijf.org 06-50 230 931 [email protected]

FLU003_105x74,25.indd 1

27-09-2010 10:06:09

Goede voornemens? Mediteren helpt!

Open Dag - 30 januari 2011

Illustratie Dick Bruna © copyright Mercis bv, 1992.

start introductiecursussen 31 januari 2011

zen.nl/rotterdam

20

In de pauze zag ik een werkman op een keukentrappetje een van de lichtgevende uitbordjes in de aula demonteren, bekijken en weer in elkaar prutsen. Ik was net geïnteresseerd in dit soort uitbordjes dus vroeg ik hoe dat werkte. Hij legde mij uit dat het een jaarlijkse controle betrof. Bijna verontschuldigend: ”Tja, dat moet nu eenmaal.” Eerder had ik al eens iemand een fonkelnieuwe brandblusser zien bestuderen, op een apparaatje gaf hij kennelijk aan dat het ding er nog goed bij hing. Zo krijgen we ook bezoek van de onderwijsinspectie die komt kijken of de cijfers (eufemistisch ‘opbrengsten’ genoemd) wel goed zijn. Na enorme berekeningen horen we of het er goed voor staat of niet. Zo lijkt het dat we door de overheid goed worden verzorgd en gecontroleerd. Dat moet een veilig gevoel geven en gerust stellen: Als de uitbordjes het doen, de brandblussers als nieuw zijn en de opbrengsten met het landelijk gemiddelde overeenkomen zijn we goed bezig. De eisen die de overheid stelt zijn strikt en groot, net als de kloof die gaapt tussen deze eisen en de dagelijkse realiteit. Wees eerlijk, het gevaar voor brand is wel erg klein en uitgangen weten we toch wel te vinden. Als er een gevoel van onveiligheid zou kunnen optreden, dan zou dat voort moeten komen uit onze overbevolkte en slechte huisvesting. Als je het pleinlokaal binnengaat lijkt het of je een podium met decorstukken betreedt, zo gammel voelt dat. Het hoofdgebouw lijkt een mierennest met het geluid van de metro in Parijs tijdens de spits. De IJsclubstraat veroorzaakt een collectieve depressie, het is er donker, te hoog en veel is er in maïsgeel en donkergroen geschilderd. Controleerde de overheid dit maar. En wie controleert of de leraar die voor de klas staat goed in zijn/haar vel zit? En vooral niet chagrijnig is, een beetje normaal doet en oog heeft voor wat er speelt, orde schept en begrip toont? Daar vloeien de echte opbrengsten uit voort. Opbrengsten als enthousiasme, liefde , aandacht, interesse. Ferdinand Pieterse Rudolf Steiner College

21

Het kleine klokje

Kerstmis met Grijze muis Grijze Muis loopt door het bos. Ze

haar huis om de gasten op te vangen.

heeft een bijl bij zich. Speurend en

Vreemde Eend is er als eerste. “Gaan

keurend gaat ze op zoek naar een

we weer ganzenbord spelen?” vraagt

mooie kerstboom. “Mijn hemel, wat

ze. “Hou je jas maar aan en je muts

staan er veel,” roept ze. Steeds als ze

maar op,” zegt Grijze Muis. “We gaan

denkt er één gevonden te hebben,

straks ergens heen. Meer zeg ik niet.”

kijkt ze toch weer verder. Nu eens is

Al gauw komen ook de andere gasten.

de boom te klein, dan weer te groot.

Haas, Kraai, Groene Poes, Kuik en Vark

Of niet mooi recht. Of te kaal. Of juist

en de Rat van Weinig Woorden. “Zijn

te vol. Om wanhopig van te worden.

we er allemaal?” vraagt Grijze Muis.

Waarom staan er ook zo veel! Twee

“Nu wel,” zegt Liegbeest, die als laatste

bomen waren genoeg geweest, denkt

is binnengekomen. “Laten we dan

Grijze Muis. Dan nam ik de mooiste

maar gauw gaan,” zegt Grijze Muis.

en was ik klaar. Eén boom is nog beter.

En daar gaan ze. in optocht door de

Hoefje niet eens te kiezen. Grijze Muis

donkere en koude kerstnacht. Voorop

trekt haar ijsmuts over haar ogen en

loopt Grijze Muis. Met een lampion.

draait drie keer in de rondte.

Ze steken de rivier over en lopen naar

Dan blijft ze staan en wijst met haar

de rand van het bos. Daar blijven ze

bijl recht vooruit. Die boom neemt

staan. “We zijn er,” zegt Grijze Muis.

met hem eens. Grijze Muis straalt

ze. Langzaam trekt Grijze Muis haar

“En wat moet hier dan zijn?” vraagt

van trots. Ze geeft iedereen een dikke

ijsmuts omhoog. Nee maar! Wat een

Kraai. “Een heel bijzondere boom,”

plak kerstbrood met poedersuiker. En

prachtige kerstboom wijst ze aan! Dat

zegt Grijze Muis. “Doe je ogen maar

een glaasje warme gloeiwijn. Tegen

die haar niet eerder is opgevallen. Het

dicht.” “Dan zien we nog minder,”

de kou. “En dan gaan we elkaar nu

is een kaarsrechte spar. Niet te groot,

zeggen Kuik en Vark, maar toch doet

verhalen vertellen,” zegt ze. “Wie wil

maar zeker niet te klein. En wat is hij

iedereen wat Grijze Muis heeft gezegd.

er beginnen?” Om de beurt vertellen

mooi van vorm. Hij staat een beetje

Grijze Muis loopt zachtjes naar de

ze elkaar een mooi winterverhaal. Met

apart van de andere sparren. Op een

kerstboom op het heuveltje. Eén voor

heel veel sneeuw erin. Ze vertellen tot

heuveltje. Alsof hij op een voetstuk

één steekt ze de kaarsjes aan. “Doe

de kaarsjes in de kerstboom allemaal

staat. Voor het mooie zou Grijze Muis

je ogen maar weer open,” zegt ze als

zijn opgebrand. Dan is het kerstfeest

eigenlijk ook het heuveltje mee naar

alle kaarsjes branden. Grijze Muis is

afgelopen. Wat een heerlijk feest is het

huis moeten nemen. Het is bijna

benieuwd wat haar gasten zullen zeg-

geweest. In één woord: ‘sprankelbaar!’

zonde de boom hier weg te halen.

gen. Maar ze zeggen niets. Iedereen is

Grijze Muis pakt haar bijl met twee

sprakeloos. Behalve de Rat van Weinig

handen vast en zwaait ermee naar

Woorden. “Sprankelbaar!” stamelt

achteren. Dan bedenkt ze zich. Ze

hij. Hij heeft het woord zelf verzon-

heeft een beter plan.

nen, maar iedereen weet wat hij

Het is Kerstmis. Grijze Muis staat voor

bedoelt. En iedereen is het helemaal

22

Auteur: Koos Meinderts

Als je de werkplaats van de glasblazer binnenkwam, moest je je ogen even sluiten, zo veel zilver blonk je tegemoet: grote zilveren ballen, blinkend als de maan in een vorstnacht, kerstklokken, die een kamer vol kaarsen zouden weerspiegelen, zilveren vogeltjes, die rechtstreeks uit de hemel leken te zijn gevlogen en meterslange zacht rinkelende slingers. Wekenlang had de glasblazer eraan gewerkt, maar nu was het tijd om al dat moois de wereld in te sturen, waar duizenden kerstbomen wachtten om versierd te worden en waar mensen en kinderen al uitkeken naar dat feest vol lichtjes en zilver. Nog één klein druppeltje vloeibaar glas hing er aan de blaaspijp van de glasblazer en met een glimlach blies hij daar een heel héél klein klokje van, kleiner dan je voor mogelijk zou houden. Toen stond hij op. Zijn ogen gingen over de tafels, waar al zijn werk soort bij soort in dozen lag: ballen bij ballen, klokken bij klokken, vogels bij vogels en zilveren slingers bij zilveren slingers. “Het is zó n klein klokje,” zei de glasblazer, “dat ik het maar ergens bij in zal pakken, want een doosje bestaat er niet voor zo’n klein dingetje.” Hij legde het kleine klokje tussen de reusachtige kerstklokken en begon samen met zijn vrouw de deksels op de dozen te doen. “Schande!” rinkelden de grote kerstklokken, zo gauw ze alleen waren met het kleine klokje, “hoe kan hij zó iets doen? Heb je het gezien? Toen hij het tevoorschijn toverde uit zijn blauwe vlammen, moest hij er zelf om lachen, zó klein is het. Zijn klepeltje is maar een glazen kraaltje en als het klingelt, mag er geen enkel ander geluid zijn, anders zou je het niet eens horen! En zo ‘n klokje durft hij samen met ons op reis te sturen. Nou, we zullen gauw zien dat we het kwijt raken, hoor!” Verder zeiden ze op reis niet veel, want iedere klok was veel te bang dat hij breken zou en dook diep weg in het witte vloeipapier, waarin de vrouw van de glasblazer hen gewikkeld had. Maar toen ze in de winkel aankwamen en de winkelier al die grote klokken en ballen, die vogeltjes en slingers begon uit te pakken en uitstalde op de toon

bank, begonnen ze opnieuw. “Blijf jij maar in je doos!” zeiden ze tegen het kleine klokje, dat ze ineen hoek hadden geduwd,” jij bent maar een grapje, je hebt niets met kerstfeest te maken. Daar zijn wij voor. Als wij aan een kerstboom of in een kamer hangen, is het meteen feest, maar jou zou niemand zien. Hoe zou jij nou een kerstboom of een kamer tot een feest kunnen maken?” En het kleine klokje, dat zich eerst zo verschrikkelijk had verheugd omdat het bestond en omdat het ook mee zou mogen doen aan het kerstfeest, al was het nog zo klein, kroop in zijn hoekje en voelde hoe het van verdriet al zijn schittering verloor. Tussen al die grote klokken en ballen, waar de mensen in de winkel tegen knipperden met hun ogen, zag niemand het liggen. Het werd pas gevonden op de dag voor kerstmis toen een vader en een moeder met drie kinderen om een doosje vroegen, waarin ze hun grote ballen en slingers konden meenemen. “0, kijk eens,” zei de moeder, “er ligt nog iets in. Wat een lief klein klokje! Hè, laten we dat ook nog meenemen.” De winkeljuffrouw lachte. “Ach,” zei ze, “dat is maar zo’n klein klokje, dat krijgt u op de koop toe.” Samen met de grote glinster dingen werd het heel kleine klokje ingepakt. Wéér hoorde het de schelle klingelstemmen zeggen dat het maar een grapje was en dat het tussen het groen van een grote kerstboom toch helemaal verdwijnen zou naast de kaarsen, de slingers en klokken. Het kleine klokje geloofde zelf ook dat het zo zou zijn en het dacht: “Die man had mij maar beter niet kunnen blazen. Wat ben ik? Een klokje dat te klein is om een kerstklokje te zijn.” Thuis werden de dozen opengemaakt. Heel voorzichtig legden de kinderen alle grote glinster dingen op tafel, terwijl de vader de kerstboom naar binnen droeg. Eén voor één gaven de kinderen hem daarna de versieringen aan. Eerst kwam de piek. Toen kwamen de slingers en het engelen- haar en daarna de ballen en klokken. Toen alles hing en de kinderen vol bewondering rond hun boom stonden, lag het kleine klokje, nog altijd in een stukje vloeipapier op een hoekje van de tafel. Het kleinste van de kinderen zag heten hield het tussen duim en wijsvinger

omhoog. “Kijk eens,” zei het, “zo’n pietepeuterig klokje. Wat moeten we daar nou mee doen? Je zou het niet eens zien hangen tussen al dat zilver en groen.” Het frommelde het vloeipapier nog vaster om het klokje en legde het in de vensterbank. Daar lag het heel stil en het hoorde hoe gelukkig al die andere klokken waren met hun mooie plaatsje en hun eigen stem. De volgende morgen kwam het dienstmeisje. Ze stond een poosje heel stil te kijken naar die prachtige boom en ging toen afstoffen. Bij het uitslaan van haar stofdoek woei de prop papier met het kleine klokje erin uit het open raam. Het was ook maar zo licht. Het klepeltje trilde en het kleine klokje dacht: “Nu ga ik breken. Maar wat geeft het? Ik ben toch geen kerstklokje geworden. Het is maar beter zo. Maar het brak niet. Het kwam terecht op een klein groen struikje midden op een pleintje tussen de huizen. Voor alle ramen stonden kerstbomen, behalve voor die van het kleinste huisje. Daar stond alleen een oud vrouwtje en dat zag het papier als een grote sneeuwvlok uit de lucht dalen. Op trippelvoetjes kwam ze naar buiten. “Wat zie ik?” zei ze. Daar komt een kerstklokje uit de lucht vallen. Een echt lief klein kerstklokje! Dat is nou precies een kerstklokje voor mijn kamertje, waar het te klein is voor een boompje of voor grote klokken!” Heel voorzichtig droeg ze het klokje naar binnen en bond het met een strikje aan een takje dennengroen dat op tafel stond. En daar hangt het nu. Een klein ,klein klokje aan een klein takje groen in een klein kamertje. Het is het kleinste van alle klokjes, maar tegelijk is het de gelukkigste kerstklok van allemaal. Want telkens als het vrouwtje ernaar kijkt en glimlacht, dan straalt het kerstklokje van trots en glanst nog mooier dan alle zilveren vogeltjes en ballen samen. En als het vrouwtje het met haar rimpelvinger aanraakt, luidt het als een echte kerstklok. Auteur: Mies Bouhuys 23

Uit & Thuistips

Kings Go Forth (Rotown) Groene Vingers festival Het Novon Rotterdam Organiseert voor de echte natuurliefhebbers een nieuw festival rondom de natuur. Zondag 20 februari 2011 10.00 - 16.00 uur. Kijk voor programma op: www.nivonrotterdam.nl

Een avond op de WinterVuurplaats Op de WinterVuurplaats stap je een andere wereld binnen. Dat begint zodra je het donkere veld achter de centrale parkeerplaats op landgoed ‘De Reehorst’ oploopt. Daar staat een winterkampement van traditionele Mongoolse tenten. De tenten zijn opgebouwd uit een houten skelet en bedekt met een dikke laag vilt. Vanaf een uur of acht nemen kunstenaars

Op 10 januari 2011 zal om 21.00 in Rotown een optreden zijn van Kings Go Forth. Dit is een tien-koppige funk- en soulformatie uit Milwaukee. Centraal daarbij staat de gepassioneerde en krachtige stem van oudgediende Black Wolf. Een vergeten stem uit de vroege jaren ‘50, enigzins vergelijkbaar met Sharon Jones en Lee Fields, wiens talent uit de obscuriteit werd getrokken door een stel jonge honden met smaak.

iedereen mee in één of meer verbeeldingsvolle gebeurtenissen, die buiten op het landgoed plaats vinden.De WinterVuurplaats 2010 kent geen vast programma voor iedere avond. Er is de structuur dat de deur vanaf 18 uur open staat, rond acht uur één of meer gebeurtenissen die buiten plaats vinden, gevolgd door een geleid gesprek en tot slot ruimte voor het informele.

Het grootste zwanenmeer ter wereld

De WinterVuurplaats 2010 vindt plaats van 26 t/m 29 december. http://www.wintervuurplaats.

In het nieuwe luxortheater in Rotterdam zal er van 4 januari t/m 9 januari een groots spectakel zijn. Het befaamde Tsjaikovsky Perm Ballet, danst nu Het Grootste Zwanenmeer ter Wereld, onder supervisie van de wereldberoemde Kirov ballerina Natalia Makarova. Alleen haar naam staat al garant voor een prachtige voorstelling. Na het Bolshoi en het Mariinsky Kirov Ballet, is dit het derde balletgezelschap van Rusland. In totaal werken er 150 dansers, danseressen en musici mee aan deze megaproductie.De voorstelling is voor alle leeftijden.

Filmfestival Rotterdam (IFFR) Van woensdag 26 januari t/m zondag 9 februari zal het 40e filmfestival van Rotterdam plaatsvinden. Onder het motto ‘XL’ omarmt een jubileumprogramma thuishaven Rotterdam op een veertigtal locaties waaronder het nieuwe LantarenVenster.Toekomstig festivalpubliek is welkom bij Not Kidding, een speels programma geschikt vanaf vier jaar.

24

25

Achtergronden Hee Truus, hoor jij ook engelen zingen?

Het blijft vreemd om een artikel te

zo’n hemel vallen verschillen tussen

Door welke uiterlijke en innerlijke

Leven vol verwachting : waakzaam

Welnee Karel, je ziet ze vliegen.

schrijven dat pas over twee maanden

mensen weg, in de stilte komen zaken

factoren worden we eigenlijk bepaald

zijn als de herders, geboorte geven aan

Ja dat ook Truus, maar ze zingen ook.

of later uitkomt. Januari, kersttijd, een

in een ander perspectief te staan,

of zelfs gemanipuleerd? Het kind

je zelf, elkaar helpen onderweg en iets

Zeg Karel, heb je weer te veel gedronken?

pas geborene in een stal, gezelligheid

wordt essentie beleefbaar, wordt een

waarvan met kerst sprake is wordt al

van ons zelf uitdelen en weggeven. Zo

Nee Truus, eerlijk niet, ik ben hartstikke

thuis bij de kerstboom. Maar nu, half

stem hoorbaar die richting wijzen kan.

snel belaagd door de machten van de

kan onze school de ontmoetingsplaats

nuchter.

november, ben ik nog vol van indruk-

Die stem brengt hen bij de geboorte

duisternis, zoals ook in het driekonin-

worden die we willen zijn, waar we

En wat zingen ze dan, die engelen van jou?

wekkende woorden bij het afscheid

van een kwetsbaar mensenkind. Aan

genspel zichtbaar is.

samen antwoorden vinden voor de

Dat ik er in moet blijven geloven.

van Harry Mulisch, van het overlijden

dat kind schenken zij iets van zichzelf.

Waarin geloven Karel?

en de afscheidsviering van onze lieve

Ons diepste zelf, onze innerlijke stem,

Worden wie je bent, ons motto. Een in-

In mezelf en in jou, maar vooral toch in

collega Anja Hupkes, van een ontro-

het kind in ons, is net zo kwetsbaar.

trigerende zin. Kan dat wel? Of: ben ik

mezelf.

erende documentaire over palliatieve

Nog nooit te voren is de westerse

niet al lang mezelf ? Uit welke wereld

Dat is fijn Karel. Maar jij bent aan de

zorg en stervensbegeleiding. Geboorte

samenleving zo gericht geweest op

komen wij als we geboren worden?

beurt om ons Annie te verschonen. Dat

en dood, kerstfeest en Pasen, liefde

de ontplooiing van het individu, op

En wat blijft er van ons zelf als we

doen die engelen niet hoor.

en verraad, schuld en vergeving, het

persoonlijke vrijheid, op het zelf kun-

dood gaan ? In de weken vóór het

Weet je dat ik van je houd Truus ?

zijn de thema’s waar het wezenlijk

nen en mogen beslissen in zaken van

kerstfeest vieren we in onze school de

Zeg doe eens niet zo sentimenteel Karel.

om gaat. In elk mensenleven komen

leven en dood. Volgens mij zijn ook de

adventstijd. Een tijd om naar binnen

Nee eerlijk waar Truus, ik kan niet zonder

momenten voor van uitzuivering, van

valkuilen en bedreigingen nog nooit

te trekken, je diepste innerlijk te koes-

jou.

diep verdriet of uiterste vreugde. Mo-

zo groot geweest. Ego en op je eigen

teren, in stilte en in aandacht, een tijd

Dat is mooi Karel, je bent de beste engel

menten waarop verleden en toekomst

belang en behoeftebevrediging gericht

met kaarslicht en verhalen. Niet om

die ik me wensen kan. Maar verschoon

er even niet meer toe doen, waarop

zijn is toch wat anders dan de zoek-

de boze buitenwereld te ontvluchten.

nou Annie maar. En ruim dan die ker-

alleen dat wat er nu is belangrijk is.

tocht naar wie je in wezen bent en je

Wel om de drukte en het lawaai even

stboom op. Het is al lang driekoningen

Alles is dan anders, een diep besef van

talenten inzetten ten bate van je zelf

buiten te sluiten, om te verinnerli-

geweest.

wat er wezenlijk toe doet en wat niet.

en de ander. Denken, voelen en willen

jken, bij essentie uit te komen, bij je

vragen van deze tijd.

Herders in de nacht: zij kennen als

worden steeds meer uit elkaar get-

eigen geboorte en de fysieke weg die

Door: Paul Peeters

geen ander de duisternis, de kwaliteit

rokken. Keuzes maken wordt steeds

daarmee voor je zelf begonnen is.

Rudolf Steiner College Rotterdam

van de stilte in de nacht, de over-

ingewikkelder. Je denkt dat je zelf aan

weldigende sterrenhemel. Onder

de touwtjes trekt, maar is dat wel zo?

26

27

Waar de prinses is, daar is de draak Verslag van de voordracht voor ouders en

dat eigen zielenleven zijn de jongeren

Omgaan met een puber is een spiegel

halen over mensen die ooit een weg

andere pedagogen, door Jeanne Meijs op

bovendien iets aan het voorbereiden

voor de volwassene. Om jezelf te leren

zijn gegaan met een sterk Ik-karakter.

het Rudolf Steiner College, 25 november

dat geboren moet worden rond hun

kennen, hoef je niet naar een heisessie

Als er in het onderwijs iedere dag een

21e levensjaar: hun eigen Ik. Dat is

of een sensitivity training te volgen.

draadje wordt meegeweven, kan dat

2010

Songtekst

of ander jaar

PUPERTEIT

Pa Pi Po Pa Pa Puperteit Je hersens eruit , die ben je even kwijt

de instantie in onszelf die de keuzes

Voed gewoon een paar pubers op! Ze

‘s nachts van onschatbare waarde zijn

Alles ligt bevroren, wordt pas later

Pa Pi Po Pa Pa Puperteit

‘Opvoeden is een van de lastigste

maakt, die een geweten heeft, die ver-

vragen je in hoeverre de inhoud van

om in contact te komen met de wereld

weer ontdooid

Er valt niets te begrijpen in een

vraagstukken van deze tijd’, zei Rudolf

antwoordelijkheden kan dragen, die

je zielenleven echt van jou is. Hoe

waar we vandaan komen.

Je glijdt en glijdt maar uit, maar er is

hersenloze tijd

van Lierop, schoolleider van het Rudolf

grote beslissingen kan nemen.

authentiek ben je?

De voordracht had als motto: Waar de

ook niet gestrooid

Steiner College, in zijn welkomst-

De inhoud van het zielenleven van de

Als opvoeder wordt je uitgedaagd je

prinses is, daar is de draak De ‘prinses’

Er zijn geen rechte wegen, alles sling-

Pa Pi Po Pa Pa Puperteit

woord. ‘Opvoeden gebeurt overal:

mens bestaat uit gedachten, gevoel-

standpunten te onderbouwen. Waar-

staat voor het innerlijke zielenleven

ert heen en weer

Neem alles niet zo serieus in deze

thuis, op school, overal waar kinderen

ens, wilsimpulsen. De jongeren zijn

om doe je dit? Waarom denk je zo? Je

met zijn gedachten, gevoelsleven en

Je stoot overal aan en doe je constant

gekke tijd

en jonge mensen omgaan met volwas-

er in de puberteit druk mee bezig een

wordt overhoord door je puber. Die is

wilsimpulsen, pendelend tussen de

zeer

Pa Pi Po Pa Pa Puperteit

senen. Opvoeden is een belangrijke

zielenleven te verwerven dat helemaal

op zoek naar standpunten bij jou die

polen van sympathie en antipathie.

taak, ook hier op school. Het gaat ons

eigen is. Alleen met een zielenleven

misschien wel onderuit gekegeld kun-

De ‘draak’ heeft het op de ‘prinses’

De stoppen lijken in een verkeerde

niet alleen om het behalen van een

dat eigen is, kun je een vrij mens

nen worden. In jouw reacties vanuit

voorzien. Er is heel veel

meterkast te zitten

diploma, opvoeden is onlosmakelijk

worden. Als die eigenheid goed tot

je Ik geef je ze een vooruitblik op wat

‘ prinses’ in onze jongeren. Ze kunnen

Of zijn al lang verbrand door de

verbonden met ons onderwijs.’

ontwikkeling is gekomen, kan het

voor hen straks mogelijk wordt.

opgroeien tot sterke, vrije mensen. En

mateloze hitte

Voor een volle theaterzaal hield

geestelijke Ik daar vanaf het 21e in

Wat pubers nodig hebben, is vertrou-

omdat er heel veel ‘prinses’ is, is er

Je kijkt wel in een spiegel, maar scherp

Jeanne Meijs vervolgens een levendige,

worden geboren en er iets mee begin-

wen. Vertrouwen in de goede afloop

ook veel ‘draak’. Dat zijn de krachten

kan je je niet zien

humorvolle voordracht over de puber

nen.

van datgene dat in hen groeit en tot

die in jonge mensen de geboorte van

In al die gekke jaren tussen der- en

en de puberteit. Aan de reacties in de

Nu worstelt elke puber met een prob-

verschijning wil komen: de geboorte

het Ik willen belemmeren of verhin-

negentien

zaal was te merken dat er veel herken-

leem: Alles wat er in zijn zielenleven

van het Ik omstreeks het 21 levensjaar.

deren. Er is in de maatschappij van

ning was.

zit, is nog niet eigen, niet van hem of

Kan je nog lachen om jezelf, dan win je ooit de strijd Geschreven door Natalie Merfort

Gedicht Ik en Jij  

alles heel veel en daar moeten ze hun

Pa Pi Po Pa Pa Puperteit

Ik ben Ik.

weg in zoeken. Elke tijd heeft zijn

Je hersens eruit , die ben je even kwijt

En dat zal zo blijven.

Wat is eigenlijk een puber? Kort

haar zelf. Het eigene waarmee een

Onze cultuur is een omgekeerde

gezegd: een mens in ontwikkel-

kind wordt geboren, is onderge-

opvoeder, een draak met veel koppen.

eigen kinderen. De kinderen van nu

Pa Pi Po Pa Pa Puperteit

Jij bent jij,

ing. Kinderen komen lichamelijk ter

sneeuwd door de veelheid aan opvat-

De hele cultuur is doortrokken van

komen iets heel anders op aarde doen

Er valt niets te begrijpen in een

En dat zijn er meer.

wereld op hun geboortedag. In dat

tingen, inzichten, tradities enz., die

enerzijds een oververhitte begeerte en

dan die van 100 jaar geleden. Kinderen

hersenloze tijd

 

pasgeboren lichaam moet nog heel

het van de opvoeders heeft meegekre-

anderzijds een krampachtigheid om

die nu in hun puberteit zijn, gaan

veel vorming aan de organen plaats-

gen. Daaronder ligt wie en wat jijzelf

zo perfect mogelijk te willen zijn.

straks om met de maatschappij van

Je doet de domste dingen alleen om

Ik ben voor jou de jij.

vinden. Als ze 7 jaar oud zijn bereikt

eigenlijk bent. Dat gevoel overkomt

Pubers willen de wereld leren kennen.

morgen. Ze bereiden zich daarop voor.

cool of stoer te zijn

Jij zegt in jezelf.

dat proces een zekere voltooiing en

de puber. Ze beleven dat zij iets in

Veel te vroeg wordt van ze gevraagd

In zijn slotwoord las Rudolf van Lierop

Je zuipt je tot de grond, maar wat is

Ik ben en blijf mezelf.

is er opnieuw een soort geboorte:

zichzelf dragen dat wakker begint te

een vakkenpakket te kiezen. Dat

een gedicht voor gemaakt door een

eraan nog fijn

 

het vrijkomen van levenskrachten.

worden: hun eigenheid. Als opvoeders

betekent een versmalling van hun kijk

9e-klasser over Ik en Jij. Waar we die

Je doet jezelf en anderen vaak nutte-

Denk daar ook aan.

Die kunnen nu gebruikt worden voor

moet je daar blij mee zijn! Ze willen

op de wereld . De vrijeschool doet zijn

avond met elkaar over gesproken

loze pijn

Zeg met trots “ik ben ik”.

het leren. Weer zeven jaar later, met

zich bevrijden van wat alleen maar

best te redden wat er te redden valt.

hebben, was in deze poëtische uiting

Je wordt toch niet begrepen en bent

Wees nooit voor jezelf een ander.

13/14 jaar, (8e/9e klas), worden ze

overgenomen is. Dat betekent dat er

In onze slaap zijn we verbonden met

treffend onder woorden gebracht.

alleen alleen

Wees gewoon je eigen ik.

geslachtsrijp. Dat is het begin van

moedig heel veel naar buiten wordt

de wereld waar we vandaan zijn geko-

de puberteit, Er wordt opnieuw iets

gegooid wat naar binnen gebracht is.

men. Dan is er een verbinding met wie

Tekst: Thea van Veen

Alle connecties boven worden

Wij gaat over ons.

geboren: het eigen innerlijk leven. De

Er is vertrouwen voor nodig om je te

je in essentie bent. Als je overdag lout-

opnieuw gemaakt,

Een wij in een zin betekent

kinderen krijgen de beschikking over

durven afzetten tegen mensen waar je

er intellectualistisch wordt aangespro-

de wol moet dikker worden waarmee

Dat iemand niet alleen voor iets staat,

een ‘zielenlichaam’, omhuld door een

van houdt. Ze zijn hard aan het werk,

ken, krijg je moeilijker toegang tot

ze zijn gehaakt

Je hebt iemand naast je, bij je, in je.

‘zielenhuid’. Dat is een heel andere

als een boer die zijn akker ploegt. Ze

die wereld. Het gaat om kostbare

niets zal hetzelfde zijn, zijn ze op een

 

situatie dan bij het kleine kind dat

zijn op de smalle weg naar innerlijke

momenten in het onderwijs, zoals

dag klaar

Sem van der Gaag klas 9f.

vrijheid.

biografieperiode, Parzival-periode, ver-

maar tot het zover is vergaat het een

zich geheel overgeeft aan de ouders. In

28

Jij bent je eigen ik.

 

29

Indruk van de oudercursus antroposofie op Vrije school Vredehof

Oudercursus Antroposofie raakt hart, hoofd en handen

Ik ben Nadine Winter -19 jaar- en ik

dat ik er ook nog nooit wat van had

persoonlijke ontwikkeling.

zit in het tweede jaar van de MBO

gehoord. Heel veel mensen gaven mij

De derde en vierde avond nam

opleiding Helpende Welzijn.

de tip dat ik het gewoon moest laten

Christine Smit (een andere moeder

Voor mijn opleiding loop ik dit jaar

bezinken.

van het peuterhuis) de tijd om ons

stage bij Elly Jonkman in het peuter-

Ik kon mezelf wel voor me hoofd

kennis te laten maken met Euritmie;

huis aan de Vredehofweg. Voordat

slaan en vroeg mij af waarom ik het

een rustgevende dans die je dichter

mijn stage begon, had ik nog nooit van

nou niet snapte. Ik dacht al gauw dat

bij jezelf brengt. Ik persoonlijk vond

de antroposofie gehoord. Ik moest in

het misschien wel te hoog gegrepen

het onwijs rustgevend. Ik denk dat

het begin best wennen aan de manier

voor me was. Toen ik voor de tweede

je het een beetje kan vergelijken met

waarop Elly met de peuters omgaat.

keer ging, kreeg ik weer zo’n kick, dat

yoga. Petje af voor Christine dat ze het

Maar na een paar maanden was ik

ik dacht ik moet en zal het snappen.

onwijs goed en mooi heeft uitgelegd.

helemaal gewend en raakte steeds

Marije had een boekje meegenomen

Ik heb heel de cursus beleefd als leer-

enthousiaster. Ik wilde eigenlijk wel

van Henk van Oort, Antroposofie een

zaam en aangenaam.

meer weten over de antroposofie.

kennismaking. Ik mocht het van haar

Daarom ben ik naar de oudercursus

lenen en het gaf me, ondanks dat ik

antroposofie geweest die 4 avonden

woordblind ben, meer informatie op

duurde. De cursus werd gegeven door

een behoorlijk goed leesbare manier,

Marije Kuyt en Christine Smit

Wie gedacht - of gevreesd - had

kenmerken van de goede opvoeder?

Marije Kuyt en Christine Smit.

met veel tekeningen als extra uitleg.

bieden inspirerende ‘antroposofie in

ondergedompeld te worden in droge

Welke behoeften heeft het kind? De

Marije deed dit op een leuke, spon-

Ik lezen en nog eens lezen, een beetje

de praktijk’

Steinerologie, kwam bedrogen uit bij

baaierd aan antwoorden die uit de

tane, gezellige en eenvoudige manier.

zoeken op internet naar meer in-

de oudercursus. Marije Kuyt (docent

oudergroep naar voren kwam, kon na

Ze stond voor de ouders met haar

formatie en naar nog meer uitleg.

Te laat komen is nooit leuk, maar bij

aan de bovenbouw en moeder), die

enig puzzelen mooi ondergebracht

flap-over en dat was het. Haar ver-

Antroposofie is eigenlijk gewoon het

de oudercursus Antroposofie aan de

drie avonden voor haar rekening nam,

worden bij de vier elementen. Dit

haal was boeiend, je hebt ook van die

meer nadenken over hoe en waarom

Vrije School Vredehof deze herfst, was

nam het kind en zijn ontwikkeling als

werkte voor de meeste deelnemers

mensen die als een stel zuurpruimen

mensen bestaan. Hoe de mens zich

een late binnenkomst extra onge-

uitgangpunt in een programma dat

verhelderend en inspirerend. Onder-

dingen als een treurig droog wijntje

ontwikkelt en wat voor mens je wordt/

makkelijk. Óf je viel binnen tijdens,

zowel hart, hoofd en handen van de

linge uitwisseling tussen de deelnem-

kunnen vertellen, bij haar was dit het

bent.

bijvoorbeeld, een prachtig gedicht

deelnemers raakte. Een pittige inhoud,

ers kreeg terloops maar doeltreffend

tegenovergestelde. De antroposofie

Wat nou de rol van de mens in de

van Ida Gerhardt, óf je verstoorde een

verpakt in een lichte toon, omlijst door

vorm door praktische opdrachten die

(dat betekent wijsheid van de mens)

wereld is en waarom wij bestaan,

geconcentreerde groepsoefening in

praktische oefeningen en relevant

in tweetallen, of met de hele groep

is ontwikkeld door Rudolf Steiner, die

waarom nu en waarom op deze plek.

bewustzijn of samenwerking.

huiswerk. De vierde en laatste bijeen-

werden uitgevoerd.

geloofde dat de mens niet alleen uit

Wat het doel is van je leven, dus eigen-

komst werd verzorgd door de aan-

een lichaam en geest bestond, maar

lijk: waarom ben je op de wereld gezet

Door: Mirjam van Strij de Regt (deelnemer

stekelijk enthousiaste eurithmiste (en

Drijvende kracht achter de ouder-

dat de ziel er zeker bij hoorde. Wel

bij wijze van. Het is dus eigenlijk een

aan de oudercursus)

moeder) Christine Smit, ondersteund

cursus, juffie José Housmans, was

moet ik zeggen, dat ik het de eerste

soort andere levenshouding over hoe

door pianospel.

bij alle bijeenkomsten aanwezig. Zij

avond allemaal een beetje zwevende

je tegen het leven aankijkt. Je inzetten

benadrukte na afloop de inspirerende

materie vond. Dit kwam denk ik om-

voor anderen, voor de wereld en je

Toepasbaar en invoelbaar

en organiserende kracht van een oud-

De vier elementen waaruit Steiner het

ergroep en sprak de hoop uit dat deze

mensbeeld opbouwt - fysiek, ether,

oudercursus - in welke vorm dan ook

astraal en ik - vormden de rode draad

- een vervolg zou krijgen.

Nadine Winter

van de theoretische achtergrond, zoals toegelicht door Marijke Kuyt. Zij maakte de theorie vooral toepasbaar en invoelbaar, door concrete opvoedingsvragen aan deze begrippen te verbinden. Als uitgangspunt gold de stelling dat alle opvoeding zelfopvoeding is. Startvragen waren: Wat zijn de

30

31

Alexander van Slobbe

Alexander van Slobbe legt de laatste hand aan de collectie 2007

Collectie Orson + Bodil 2007

Alexander van Slobbe, een portret Vorig voorjaar was in het Centraal

In de jaren ‘70 zat Alexander van

voort zeer gestimuleerd. Die antro-

Design inmiddels wereldfaam heeft

mij uit om schoenen te ontwerpen, ik

tot teen one of a kind, ook het huis

museum in Utrecht een tentoonstelling

Slobbe op de bovenbouw van de

posofische achtergrond vormde het

verworven past Van Slobbe toe op de

ging samenwerken met viltontwerp-

zelf. Het unicum is van oudsher de

te zien van het werk van modeontwerper

Rotterdamse Vrije school. Hij was toen

natuurlijke vertrekpunt van hun (Van

mode. Hij ontwierp voor Madonna en

ster Claudy Jongstra en Koninklijke

grootste luxe, dat is geen superorgi-

Alexander van Slobbe. Van Slobbe, in 1959

al een bijzondere verschijning in de

Slobbe werkte de eerste jaren nauw

Bruce Willis. Om zijn dure collecties te

Tichelaar Makkum, Arnhem vroeg of

neel idee van mij – maar het wordt wel

geboren te Schiedam, is één van de pio-

school. In mijn herinnering droeg hij

samen met Nannet van der Kleijn)

financieren gaat Van Slobbe in 1992 op

ik de afdeling mode wilde leiden en ik

tijd dat we weer zo gaan denken.”

niers die Nederland internationaal op de

voornamelijk kleding die hij zelf had

eerste collectie. Het ging hen niet om

een verzoek van De Veldhoven Group

heb mijn oude merk Orson + Bodil (nu

kaart hebben gezet als modeland. In 2008

ontworpen en gemaakt. Bovendien

het borduren of verven op zich, maar

te Zoeterwoude in om een mannen-

geschreven met een +) weer opgepakt.

Voor dit stuk is gebruikgemaakt van:

vierde hij zijn twintigjarig jubileum als

ontwierp hij kleding die werd gedra-

‘om emotie in de kledingstukken te

collectie te ontwerpen. Dit wordt: SO.

Eind 2008 begint hij samen met

− Alexander van Slobbe : Stof tot na-

modeontwerper. Van Slobbe was zijn tijd

gen door de meisjes uit zijn klas. Hij

leggen, als rechtstreekse reactie op

De eerste show in Parijs is een enorm

Francisco van Benthum een winkel in

ver vooruit. Sinds het begin van zijn car-

ontwierp en breide prachtige truien

de industrie’. De eerste collecties

succes en voor hij het weet heeft hij

Amsterdam-Zuid onder de naam NL =

rière toont hij een onverminderde interesse

met een ingewikkeld, maar deson-

werden zo geboren uit een innerlijke

een firma met twintig man in Europa,

New Luxury.

voor het ontwerpproces, het ambacht, het

danks sober reliëf. Toen ik jaren later

noodzaak.”

vijftien in Japan en 200 winkels over

vakmanschap, de kwaliteit en de construc-

in de Avenue foto’s zag van werk van

de hele wereld. In een interview in

Op de vraag van Tracy Metz uit het

tie en is daarmee een belangrijke inspira-

de Japanner Rei Kawakubo (Comme

Zijn eerste kledingstukken maakt Van

N.R.C. – Handelsblad met Tracy Metz

bovengenoemde interview: Wat is dat,

tor voor de Nederlandse ontwerpers van

des Garçons) dacht ik aanvankelijk

Slobbe als hij een jaar of twaalf is. Dat

zegt hij over deze periode het vol-

de nieuwe luxe? geeft Van Slobbe het

der Berg, uitgeverij d’ Jonge hond. ISBN:

nu. Zijn ontwerpen zijn vanaf de late jaren

dat het om ontwerpen van Alexan-

gaat onder streng toezicht van zijn

gende: “Ik zat alleen maar in vliegtui-

volgende antwoord: “We leven in een

978-90-891003-8-2

‘80 over de gehele wereld te zien geweest

der van Slobbe ging. Zo groot was de

moeder, die zelf goed kan naaien. Zelf

gen om de zoveelste presentatie aan

wereld waar er al zoveel producten

onder andere in Tokyo, Los Angeles, Wenen

verwantschap met de kleding die hij

naait hij naar patronen uit de Viva

het zoveelste verkoopteam te geven.

zijn, alles kun je wel krijgen of kopen.

en Hong Kong. In 1988 richtte hij het

in de jaren ‘70 voor zijn klasgenoten

en ontwikkelde ambitie om verder te

Ik was de eerste Nederlandse mode-

De grote dure merken hebben de luxe

vrouwenlabel Orson & Bodil op, in 1993

maakte.Van Slobbe bewaart goede

gaan in het vak. In 1984 studeert Van

ontwerper die internationaal doorbrak.

geclaimd en die wil ik terugveroveren.

volgde het mannenmerk SO. In 2003 ont-

herinneringen aan zijn jaren op de

Slobbe cum laude af aan de opleiding

Zoiets als Viktor & Rolf nu. Fantastisch

De personal touch heeft veel meer

ving hij de Prins Bernhard Cultuurprijs.

vrijeschool. In de spaarzame inter-

Modevormgeving van de Hogeschool

natuurlijk, maar het ontwerperschap

betekenis dan een groot marketing-

views grijpt hij soms terug op die tijd.

voor de Kunsten te Arnhem. Het

raakte ver weg. In 2002 besloot ik er-

concept. De nieuwe luxe is die van

samengesteld door Jan van Bergen en

Nanda van den Berg schrijft er in haar

Haags Gemeentemuseum koopt een

mee te stoppen.”

de kleinschaligheid, de handmatig-

Henegouwen

boek Alexander van Slobbe het vol-

stuk uit zijn afstudeercollectie aan.

gende over: “Op de Vrije school

In 1988 begint hij het vrouwenlabel

Hij was toen 42, voorbij het stadium

mode wel toevoegen, niet wegwerpen.

in Rotterdam werd zijn creativiteit

Orson & Bodil dat zich kenmerkt door

van het veelbelovend jong talent

Het mooiste, meest luxueuze wat er

door middel van breien, haken, zelf

een formele en abstracte vormentaal.

maar nog lang niet klaar. “Natuurlijk

bestaat is het unicum. Als ik heel rijk

kleding maken, zilversmeden enzo-

De principes waarmee het Dutch

loste het zichzelf op. Puma nodigde

was, zou ik alles laten maken, van top

32

denken door Froukje Holtrop uit Musis, mei 2010. − Als ik rijk was, zou ik alles laten maken door Tracy Metz in N.R.C. – Handelsblad 10 januari 2009. − Alexander van Slobbe door Nanda van

− Verschillende websites waaronder die van: Orson + Bodil.

heid, de duurzaamheid. Ik wil in de

33

In herinnering - Anja Hupkes

Steiner celeb

De Rotterdamse vrijescholen



‘Worden wie je bent’ is het motto van onze scholen. Om te worden wie je bent, heb je veelzijdig onderwijs nodig.

Ik zie u in duizend beelden,

Ons lesprogramma is gebaseerd op het gestructureerde

Maria, liefelijk uitgedrukt,

twaalfjarige leerplan van de vrijeschool. Daaraan vooraf-

Maar geen van allen kan u schilderen,

gaand mogen onze kleuters spelen! Door het spel leren

Zoals mijn ziel u ziet.

kinderen alles wat zij in voorbereidende zin nodig hebben.

Ik weet slechts dit:

Ons leerplan omvat veel kennisvakken, kunst-zinnige en

het gewoel van de wereld sindsdien

ambachtelijke vakken, waaraan uw kind zich vanaf klas

verwaait als een droom,

1 (6 jaar) tot en met klas 12 (18 jaar) kan ontwikkelen. Op

en een onnoemlijk zoete hemel

eigentijdse wijze werken wij vanuit de menskundige en

staat voor eeuwig in mijn gemoed.

pedagogische inzichten van Rudolf Steiner. We zien het

Novalis Onze lieve collega is overleden. Anja Hupkes 22 november 1951 – 11 november 2010

Liesbeth Staats Televisiepresentator EénVandaag. 1974

het Rudolf Steiner College

kinderen voor het leven.

Geboren in Leiden.

1983 - 1991  Liesbeth heeft van de vijfde tot en met

We zullen haar stille kracht missen. De medewerkers van

leven als een ontwikkelingsweg. Op de vrijeschool leren

dertiende klas op de Vrijeschool Leiden

Rudolf Steiner College Rotterdam

gezeten.

www.rudolfsteinercollege.nl

1998 - 2001  Verslaggever AT5

Vrijeschool voor voortgezet onderwijs

2001 - 2007  Verslaggever en presentator Jeugdjournaal

vwo, havo vmbo-tl in Kralingen-Crooswijk

2007 - heden Verslaggever en presentator EénVandaag

Vondelweg 87/89, 3031 PT Rotterdam, 010 - 413 41 58 dependance klas 11 en 12: IJsclubstraat 9, Rotterdam

Liesbeth Staats,tevens moeder van 2 kinderen, zit

[email protected]

dagelijks met haar neus in het harde nieuws, komt op

directeur: Rudolf van Lierop

de vreemdste plekken en interviewt bijzondere mensen. Als verslaggever en presentator van het actualiteitenprogramma EénVandaag is zij als geen

Rudolf Steiner School Rotterdam

ander in staat een onderwerp helemaal uit te pluizen

www.rudolfsteinerschool.nl

en van alle kanten te belichten. Om het vervolgens te

Vrijeschool voor basisonderwijs in Prinsenland

presenteren aan het grote publiek.

Michelangelostraat 375, 3009 AG Rotterdam

De televisiepresentatrice begon niet als kleuter op de

010 - 455 76 70

vrijeschool, maar stroomde pas later in.

[email protected] directeur: Els Blacquière

“Het ongelooflijk rijke aanbod dat er was op het gebied van muziek en verhalen vertellen. dat was enorm aan mij besteed.

Vrijeschool Vredehof

Ik was echt een fladderaar en vond werkelijk alles leuk.

www.vsvredehof.nl

Toneel, muziek en de ambachten.

Vrijeschool voor basisonderwijs in Kralingen

Al die aandacht voor schoonheid op de vrijeschool.

Vredehofweg 30, 3062 EP Rotterdam, 010 - 452 65 19

Dat kan mij nog steeds raken. Voor mij ging het daar

[email protected]

altijd om het ideaal iets moois te maken. Niet zomaar

directeur: Christiaan Naves

iets prikken of kleien, maar echt iets creëren. Dat heb ik mijn hele leven meegenomen.” Door: Aase Henschien

34

35

Colofon Rudolf Steiner College Rotterdam www.rudolfsteinercollege.nl • Diana Rozendaal – redactie Rudolf Steiner School Rotterdam www.rudolfsteinerschool.nl • Aase Henschien – eind redactie [email protected] • Lin Klaassen – beeldredactie

Helianth

Therapeuticum voor antroposofische gezondheidszorg

Achtergrondfoto’s, cover en illustraties • Kittie Boone - Advertenties mail: [email protected] • Francis Teeuw • Jan-Mark Wams – webmaster • Junior redactie; Fleur van der Tolen en Roman Schuring Vrije School Vredehof www.vrijeschoolvredehof.nl

Huisartsen Fysiotherapie Kinderfysiotherapie Kunstzinnige therapie Consultatie bureau Euritmie therapie Psychotherapie Biografische gesprekken

• Jan van Bergen en Henegouwen • Amber de Grauw • Vera Berntsen – tekstredactie

Samenwerking in het Gezondheidscentrum Lage Land

Vormgeving Vredeman de Vriesstraat 19 - 23 • 3067 ZJ Rotterdam • 010 4205580 • www.helianth.nl

• Andy Buddenbaum Aan dit nummer hebben meegewerkt: • Paul Peeters. Ferdinand Pieterse, Thea van Veen, Marjolein Langbroek, Nadine Winter, Mirjam van Strij de Regt, Jan van Bergen en Henegouwen • Drukkerij Macula B.V., Waddinxveen www.macula.nl

Viool pedagoge

Vioolles

Martine von Gleich

Verschijning 4 keer per schooljaar Administratie [email protected] © 2010 Vrij geestig Geen overname zonder voorafgaande schriftelijke toestemming

scs-coc-00652-EH

36

Soundport Studio 202 Keilestraat 3 3029 BP Rotterdam 0633163254 [email protected]

employment lawyers

arbeidsrecht advocaten

SørensenWeijers&Ko

the opposite of a correct statement is a false statement the opposite of a profound truth may well be another profound truth

t f e

+31 10 249 24 44 +31 10 249 24 40 [email protected] Lichtenauerlaan 138 3062 me Rotterdam

www.swnk.nl SW 067 adv A5 ligg 091001.indd 1

01-10-09 11:25

www.assem.nl

Schilderen

Onderzoeken

Dans

Sportdagen

Proeven doen

Schoolfeesten

Muziek

Toneel

Keuzeprojecten

Multimedia

Stages

Presenteren

vwo havo vmbo-tl Vrijeschool voor voortgezet onderwijs

Open Dag 2011 za. 29 januari

10.00 15.00 uur

www.rudolfsteinercollege.nl Vondelweg 87-89 - 3031 PT Rotterdam