Jaargang 1 Zomer 2010 Tijdschrift van de Rotterdamse vrijescholen. Rudolf Steiner College Rudolf Steiner School Rotterdam Vrije School Vredehof

Jaargang 1 • Zomer 2010 Tijdschrift van de Rotterdamse vrijescholen Rudolf Steiner College • Rudolf Steiner School Rotterdam • Vrije School Vredehof

vanbinnen

natuurlijk wonen

ng eco-friendly shoppi

van fairtrade cadeaus tot biologische specialiteiten

GIMSEL

SPIRIT

DE GROENE WEG

Hèt Groene Winkelhart VANBINNEN

OOST WEST CENTRUM

vanbinnen heeft alles voor een smaakvol, comfortabele en duurzame inrichting van uw woning. Vloerbedekking en gordijnen, eettafels & stoelen maar ook keukens, bedden, accessoires & doehetzelf-artikelen. Eigentijds design van o.a. Varier, Team 7, Green Sleep, Forbo & Moso gaan bij ons hand in hand met aandacht voor uw leefomgeving !

WERELDWINKEL

HIMALAYA

is vernieuwd! MARINIERSWEG 1-33, 3011 NB ROTTERDAM, 010-2331933

Mariniersweg 1 - Rotterdam - 010 2409379 - www.vanbinnen.com

A PERFECT MATCH: CULTUURCLICK ALS UITGANGSPUNT BIJ EXECUTIVE SEARCH

PBW Consultancy

t 31(0)10 420 05 22 m 31 (0)6 144 06 155 e [email protected] i www.pbwconsultancy.com

GENMAI

www.degroenepassage.nl

Voorwoord

Zo in deze tijd van het jaar stel ik mij steeds dezelfde vraag, namelijk: Waarom gaat het zo snel? Als het eenmaal lente is dan is het echt niet meer bij te houden,zo snel gaat alles. Zo zit je nog te mijmeren over hoe lekker het zou zijn om op je blote voeten door het huis te kunnen lopen zonder dat ze na 10 minuten niet meer als zodanig herkenbaar en voelbaar zijn. En gewoon de slippers weer aan te kunnen naar school. Gezellig kletsen op het schoolplein (lees; niet op het bankje in de aula!) met je slippers aan, koffietje erbij. Te mijmeren over hoe fijn het weer zou zijn om niet als de Yeti (verschrikkelijke sneeuwman) op school aan te komen en om de voorruit van je auto niet te hoeven schoonbikken. Te dromen over de tuin die je zo graag wilt pimpen na alle misère van de afgelopen winter zodat je er weer normaal in kunt vertoeven. Het uitkijken naar de afronding van de examens (en de hierbij horende tijd), de zomerse jaarfeesten,de zomervakantie plannen, etc. Alles lijkt zo ver weg en dan... is het ineens zover en zit je er midden in en is het alweer bijna zomervakantie. Sterker nog, dan is de vakantie al weer praktisch voorbij (in theorie dan)! Eigenlijk is het gewoon een rot tijd! Zo zit jij je te verheugen op een zeer behaaglijke periode van het jaar en zo moet jij je alweer gaan voorbereiden op een wat mindere behaaglijke periode, namelijk het najaar. Dit geldt met name dan voor de pessimisten onder ons natuurlijk. Maar goed, in de praktijk blijkt dit wel bij meer gelegenheden een feit te zijn. Het is niet anders. Hoe dan ook, pessimist of niet, maak er wat moois van en geniet met volle teugen van wat de zomer jullie gaat brengen want voor je het weet is het weer voorbij…! Ik hoop dat deze, alweer 4e editie van Vrij geestig, jullie een beetje op weg helpt om in de juiste stemming te komen. Dit nummer staat dan ook volop in het teken van de naderende zomer met o.a. spannende recepten met aardbei en andere heerlijkheden, leuke uit- en thuistips, boeiende columns en informatieve stukjes en nog veel meer. Dit alles weer door de bezielende redactie van Vrij geestig voor jullie verzameld.

Inhoudsopgave Gedichten Over de aardbei Periode-onderwijs klas 4 Op bezoek bij de oude meester aan de voet van de berg (Piemonte) Juniorredactie Artikel: Jongens zouden een jaar later naar de basisschool moeten Boekentips voor de vakantie Artikel: Het knikkerstrijdperk, toen en.. Recepten De passie van Gert Hilbolling Column van de bovenbouw Zomerpagina: Mooie herinneringen Column van een ouder Zesde klas - Rudolf Steiner School Uit- & Thuistips Artikel: Ouders als ambassadeurs Sterren kijken Wees niet bang - Vrij zijn in de zomer Moeder van een heleboel kinderen Bij het overlijden van Hannie Rienks Steiner Celeb De Rotterdamse vrijescholen Colofon Rectificatie lentenummer: Het artikel over de periode rekenen in klas 3 is geschreven door Mette Korteland.

Wij wensen jullie allen dan ook een heerlijke zomer.

Namens de redactie Aase Henschien

1

2 3 4 6 8 9 10 12 14 16 17 18 21 22 24 26 28 30 32 35 35 36

Zomer

Lente fris groen schijnt de zon op de knoppende velden Keukenhof open! Bovenbouwleraren

Zomer Birkenstocks en korte mouwen IJsjes en blote vrouwen. Het enige wat ik echt aan wil Is een topje, een rokje en een zonnebril.

Aardbei (Fragaria) is een geslacht van bloeiende planten uit de rozenfamilie (Rosaceae), vooral bekend om zijn eetbare vruchten. Botanisch gezien is de aardbei een schijnvrucht. Er zijn meer dan twintig soorten en van de geteelde aardbei zijn er vele honderden rassen. De naam Fragaria komt van het Latijnse woord fraga dat aardbeitje betekent. In de symboliek staat de aardbei voor kortstondig genot. Op veel oude schilderijen is daarom de aardbei afgebeeld om kortstondig genot te symboliseren. In Nederland komen zowel de cultuur- als de bosaardbei voor. Een andere benaming voor de aardbei is zomerkoninkje.

Zomer, dat is fijn. Ik wou dat het elke dag zomer kon zijn. Maar de hitte zou vervelen, en ik zou niet meer kunnen spelen. Daarom zijn seizoenen belangrijk. Op de aarde, ons rijk.

Jesse van Epenhuijsen, klas 7b.

Lakeisha Hok-A-Hin, klas 7b

het midden van de soep en leg er drie aardbeien rond. Garneer met een takje mint en een krokant koekje.

Aardbeienchips Benodigdheden: 500 gram aardbeien Bereidingswijze: Ontkroon de aardbeien en maak ze helemaal droog. Verwarm de oven voor op 110 graden. Snijd de aardbeien in dunne plakjes en dep ze droog. Leg de aardbeien op bakpapier in de oven. Na een uur moeten de aardbeien omgedraaid worden en laat ze dan nog ongeveer een uur knapperig worden.

Aardbeien zijn goed voor de hersenen. Een aantal recente studies toont aan dat de consumptie van aardbeien een eenvoudige manier is om de cognitieve functie aan te scherpen. Zo hebben onderzoekers vastgesteld dat oudere mensen een tragere cognitieve achteruitgang kennen indien ze minstens één keer per maand aardbeien eten. Vrouwen die aan een nog hogere frequentie aardbeien verorberen vertragen de aftakeling van hun cognitieve capaciteiten met ruim 16 procent ten opzichte van leeftijdsgenoten die zich minder vaak te goed doen aan de rode vruchten.

Geurige aardbeiensoep met basilicum

'k Maak in gedachten vaak een bedevaart: dan sta ‘k weer op de plek, die zomerdag, waar ik door de eikenlaan je komen zag; als relikwie heb ik dat beeld bewaard: uit zonn’ge bomen dropte op zonnige aard’ overal neer de zonn’ge vinkenslag; 'k zag op jouw goed gezicht die blije lach, en ‘k dacht op eens: ‘Ben ik die liefde waard?’ En één ding weet ik: als jij dood mocht gaan, zal 't zijn, als stond ik weer in de eikenlaan, toen jij zou komen met jouw lief gezicht.

Zomer Zonnebaden op het strand, Lui liggend in het zand. Van mijn tenen tot mijn kruin dan word ik lekker bruin.

Leîla Verhoeven en Anne Vis, klas 7b

Dan wordt die zomerdag, zolang voorbij, een visioen van toekomst, waarin jij mij staat te wachten in onwerelds licht.

J.A. dèr Mouw

foto: Brechtje Duijzer

2

Ingrediënten voor 4 personen: Soepje: 500 gram aardbeien 30 gram poedersuiker 2 eetlepels aceto balsamico 5 blaadjes verse basilicum vers gemalen zwarte peper ( 3 toeren ) Garnituur: 4 takjes mint 4 bolletjes vanille-ijs 4 krokante amandelkoekjes Bereiding: 1. Was de aardbeien met het kroontje eraan schoon onder water. Laat ze goed uitlekken. Houd er 12 apart voor de garnering van het bord. 2. Verwijder het kroontje en snijd de grote exemplaren door de helft. 3. Pureer de aardbeien met de suiker, aceto balsamico en basilicum in een keukenmachine. Voeg naar smaak de versgemalen zwarte peper toe. 4. Verdeel de (goed gekoelde) aardbeiensoep over 4 diepe bordjes. 5. Schep een bolletje vanille-ijs in

Aardbeienlassy: Een frisse drank voor warme zomerdagen. 1/2 liter boerenyoghurt 150 gram aardbeien 1 citroen 25 gram suiker

Goed voor het geheugen

Onderzoekers zijn ook tot de bevinding gekomen dat aardbeien ook deugdelijk zijn voor het De yoghurt, de helft van de aardbeien, citroensap van 1 citroen geheugen en motorieke functies. De vruchten zijn immers rijk aan en suiker samenvoegen, maak antioxidanten die de membranen er met de staafmixer een gladde van zenuwcellen zouden drank van. De andere helft van de beschermen tegen infecties en aardbeien toevoegen en zeer kort oxidatie. Op die manier kunnen mixen. Koud opdienen in een glas ze het verouderingsproces in ons met een aardbei op het randje lichaam vertragen. geschoven.

3

Periode onderwijs - klas 4 In de afgelopen periode heeft de vierde klas van de Rudolf Steiner School in Prinsenland verschillende uitstapjes gemaakt in het kader van het thema ‘Rotterdam’. De kinderen en hun juffie, Wilma Reijerkerk, hebben (onder andere) uitstapjes gemaakt naar een Scheepswerf in Krimpen aan de Ijssel, naar het Gemaal, naar museum Boijmans van Beuningen en naar het Havenmuseum. Ook heeft de klas een bezoek gebracht aan de dierentuin. Dit was een uitstapje in het kader van dierkunde, maar wel binnen een echt Rotterdams begrip, namelijk Blijdorp. Hieronder volgen een aantal indrukken van verschillende uitstapjes geschreven door kinderen uit deze vierde klas. Foto’s van het gemaal: Marlies van der Stel Foto’s scheepswerf: Wilma Reijerkerk

4

Dierentuin We zijn naar de dierentuin geweest (met de metro). We liepen naar binnen en zagen flamingo’s. Toen liepen we langs de wasberen, pandaberen en leeuwen. De vrouwtjesleeuw had een welpje. Toen liepen we naar een huisje. In dat huisje waren opgezette dieren (die we mochten aaien). Er was ook een vrouw, maar die was niet opgezet. Die vrouw vertelde over olifanten die paren. Danijel We gingen met de klas naar de dierentuin. We gingen met de metro er naar toe en het laatste stukje gingen we lopen. Toen we aankwamen gingen we wat rond kijken en we zagen toen de leeuwen. Bij de leeuwen was ook nog een welpje. Toen we daar klaar waren gingen we wat eten. Daarna liepen we naar een lokaal en in het lokaal mochten we wat rond kijken. In het lokaal stonden opgezette dieren zoals een egel, een vogelbekdier en een pinguïn. Even later moesten we gaan zitten en we kregen les van een mevrouw. De les heette: beschuit met muisjes. We kregen les over voortplanting van allerlei dieren.

Na afloop gingen we nog even in de speeltuin spelen en daarna gingen we weer met de metro terug naar school. En ik vond het een leuke dag. Tycho

De scheepswerf We zijn met de klas naar de scheepswerf geweest. We moesten een helm op en dichte schoenen en een lange broek aan. Dat was voor de veiligheid. Voor we de werf ingingen vertelde een man over de schepen die zij gebouwd hadden. Het grootste kraanschip ter wereld was daar gebouwd. Toen we de werf ingingen waren er allemaal lassers bezig en we mochten niet in dat licht kijken, dan krijg je lasogen. We gingen een hele lange trap op en konden zo een schip van boven zien. Aan het einde van de les kregen we een sleutelhanger met een helmpje eraan. Het was een gezellige dag. Jasmijn Een paar weken geleden gingen wij naar de scheepswerf. Toen we aankwamen moesten we een groene helm op. We gingen naar buiten. De

man die ons rondleidde vertelde van alles over de scheepswerf. En toen gingen we naar een soort gebouw waar heel veel werd gelast. Daar was een deur (die naar boven en naar beneden kon schuiven). We moesten er onder gaan staan en die deur schoof toen op ons hoofden, maar de deur stopte. Daarna gingen we onder een baggerschip staan, maar het was nog niet af. De man vertelde hoe het schip te water ging. Het was een leuke dag. Jim

Museum Boijmans van Beuningen Het begon allemaal heel leuk er stond namelijk een museumbus voor de school waar juf niks van wist. Toen werden wij allemaal, hup, hup, hup in groepjes verdeeld en dan ook nog hup, hup, hup in de bus en naar museum Boijmans. Toen we daar binnen kwamen zagen we allereerst een hele rare kapstok die aan het plafond hing. Daar hingen allemaal draden aan. Als je beneden aan de touwen trok kwam er een kleerhangertje naar beneden. Daarna liepen we door naar de schilderijen en stoelen. Je zag stoelen van hars en ook een stoel die gelijk

een tafel was. Daarna liepen we terug naar een kamer waar de andere groep al zat. Je moest zelf iets ontwerpen en ik heb een gevoelensstoel ontworpen. Eva We zijn dit jaar naar het kunstmuseum Boijmans geweest. Het was ergens in de stad. We zijn er met de bus naar toe gegaan. We kregen een rondleiding langs allemaal kunstwerken. Het leukste kunstwerk vond ik een kast met allemaal kleurtjes. Het leek een beetje op een poppetje. Op het laatst mochten we ook zelf een kunstwerk tekenen dat we daarna mee mochten nemen. Lieneke

overgieten. Daarna kregen we te horen over het stoomgemaal. Toen was het afgelopen. Juf maakte nog wat foto’s van de klas. Maar toen gingen we terug naar de school. Ik vond het heel erg leuk. Laura Wij vertrokken naar het gemaal, daar liepen wij heen. Toen liepen we 4 meter omhoog (dat had ik daar gehoord). We kwamen daar aan. Daar keken we een filmpje dat ging over de dijken. Daar gingen wij in acht groepjes acht dingen doen, bijvoorbeeld met twee grote bakken met water en met twee emmertjes het water overbrengen. Het was een leuke dag. Celeste

Het gemaal We gingen met de klas lopend naar het gemaal. Daar kregen we van alles uitgelegd. Bijvoorbeeld dat wij daar bij het gemaal twee meter onder de zeespiegel zitten. Maar hier in de Alexanderpolder zes meter. Daarna kregen we allerlei opdrachtjes, bijvoorbeeld met een klein emmertje water uit een grote emmer water scheppen en in een andere emmer

5

Op bezoek bij de oude meester aan de voet van de berg (Piemonte) Begin april gingen we met de gehele sectie euritmie van het Rudolf Steiner College op cursus. Een verdiepende cursus euritmie aan de hand van het laatste avondmaal van Leonardo da Vinci door de heer W. Barfod. Voor euritmisten een begrip, voor mij persoonlijk één van de redenen dat ik euritmie ging studeren, lang geleden. Door: Vincent Harry Rudolf Steiner College Foto achtergrond: Lin Klaassen

Reis in de tijd Het werd een reis in de tijd. Ik had de oude meester ruim 12 jaar niet gezien. We vertrokken zeer vroeg in het paasweekend op 9 april. Om kwart over acht vlogen wij weg van Schiphol. Na een voorspoedige vlucht van twee uur landden we op de luchthaven van Pisa en van daaruit namen we na een korte toeristische wandeling de trein naar Alessandria. Een treinreis van ruim vier en een half uur. Het was heerlijk en we zagen de bloemenrivièra van Italië en de marmerafgravingen bij Carara. De steden werden steeds kleiner en steeds schilderachtiger. De houdingen van de 12 apostelen Op het station van onze eindbestemming stond onze gastvrouw Gia van de Akker ons op te wachten. Koninklijk gezeten in haar ‘DSbreak’ gleden wij door de heuvels van dorp naar kleiner dorp naar nog kleiner dorp en de tijd tikte terug. Uiteindelijk werd er na uitvoerige beschrijvingen van het dorpse leven en haar bewoners een haarspeldbocht genomen en stonden we voor een hek, dat als vanzelf opende, waarna

6

wij de Azienda opgleden. Ik waag me niet aan een uitvoerige beschrijving, maar ondanks stevige tegenslagen bleek ons logeeradres een juweel van een wijnboerderij met uitzicht (in de verte) op het dorp waar de cursus de volgende dagen zou zijn. Het was een ongelooflijk mooie en schone plek waar wij heerlijk konden bekomen van behoorlijk intense dagen. Dagen waarin de houdingen van de twaalf apostelen op het laatste avondmaal van Leonardo da Vinci bestudeerd werden. Een schilderij is al een statement van non-verbale communicatie, dit schilderij spreekt door alle religies, talen en culturen vele mensen aan. Beweging in steen De oude meester (W. Barfod) kwam de volgende dag direct uit Dornach waar hij een belangrijke rol in het nieuw geënsceneerde mysteriedrama had vertolkt. Op 73-jarige leeftijd bewoog hij soepel en inspireerde ons om middels zicht, bewegingszin, evenwichtszin, tastzin en meer dit werk op te nemen. Na drie volle en bewogen dagen reisden we naar Milaan om daar het werk te

bewonderen. Wij waren in de gelukkige hoedanigheid eerst een (onaffe) Pieta van die andere Italiaanse grootmeester Michelangelo te bewonderen. Beweging in steen, slag voor slag uitgehakt drama, adembenemend mooi.

ons vak en met elkaar. Het was een heerlijk weekje, dat nu al maanden terug lijkt en in mijn hart een oase van rust creëerde waar ik nog dikwijls zal toeven. Vanaf deze plek wil ik een ieder die dit mogelijk maakte bedanken.

Daarna gingen we in de rij voor het laatste avondmaal van Leonardo. Hoe absurd ook (door verschillende sluizen geloodsd, mag je uiteindelijk een kwartier kijken), het werd een feest. Groots en meeslepend zaten wij aan bij deze dis en laafden ons. De apostelen afgebladderd levensgroot en zo realistisch met houding sprekend. De bovenlijven van de apostelen beslaan slechts een kleine strook van het gehele werk dat de hele wand siert, doch dat grotendeels is opgebouwd uit vlakken en lijnen. Heerlijk verwarrende schoonheid. Oase van rust Geheel geïnspireerd keerden we huiswaarts en daarmee steeds meer terug in de tijd. Een vreemde gewaarwording: we werken al vijf jaar — en meer — samen, kennen elkaar en toch maakten we opnieuw kennis, met

7

Van de juniorredactie

Interview Yara klas 5 Yara uit klas 5 heeft haar 15e en haar laatste diploma met zwemmen gehaald.

Wat is het bijzonderste diploma dat je hebt gehaald? ‘Balvaardigheid’, omdat ik het leuk vind om met de bal te zwemmen, haha.’

Wat kan je hierna nog met zwemmen doen? ‘Ik ga wedstrijd zwemmen, maar ik had ook kunnen kiezen voor duiken.’

Waarom vind je zwemmen zo leuk? ‘Omdat ik heel veel van water hou en het super leuk is om te doen!’

Wat vind je de leukste oefening met zwemmen? ‘Ehh, ik denk dat dat schoolslag is, want daar ben ik het beste in!’

Zien we jou nog op de Olympische Spelen terug? ‘Ja natuurlijk! Ik ga er alles voor doen!’

* Einde *

De twee paarden Verhaal verzonnen door Yara Heinsman en Milou Kleisterlee, Klas 5 Er waren eens twee paarden. Een zwarte en een witte. De zwarte was een mannetje en de witte een vrouwtje. De paarden hadden ook een naam, het mannetje heette Bra en het vrouwtje Ze. Op een dag gingen ze naar het bos. Daar kwamen ze een mierenvolkje tegen met elk één zandkorrel op hun rug. De mieren vroegen aan de paarden of ze hun wilden helpen, want ze moesten nog 50 voetstappen afleggen (en dat was heel veel voor een mier!). De paarden zeiden: ‘Ja, we gaan wel even verder in het bos kijken om hout te zoeken.’ Verderop kwamen ze een aap tegen. Ze vroegen aan de aap of ze hun wilde helpen. De aap zei: ‘Ja als jullie een paar bananen bij elkaar zoeken.’ Ze keken naar boven en zagen daar de bananen hangen. Het zwarte paard trapte met zijn hoef tegen de boom waardooren paar bananen naar benden vielen en het witte paard ving de omlaag vallende bananen weer op. Ze gingen naar de aap en hadden 10 bananen bij elkaar gezocht. De aap zei: ‘Nou, dit is nog niet genoeg.’ Na een paar minuten kwamen ze weer terug met 10 bananen. De aap zei weer: ‘Het is nog niet genoeg’. Toen dacht het zwarte paard: ‘Laat ik dan maar de hele boom omtrappen’. Ze kwamen weer bij de aap en de aap zei: ‘Als je nog 99 bomen hebt, dan is het wel genoeg.’ In 3 dagen hadden ze 100 bomen en 20 bananen bij elkaar verzameld. Ze gingen weer naar de mieren en zeiden dat ze hulp gevonden hadden. De aap kwam eraan, hij trok alle takken van de bomen af en maakte er een soort weefwerkje van. Daar werd zand opgelegd. Bij elkaar was het 5 km hoog en 5 km breed. Ze waren een week bezig met het sjouwen van het zand. De mieren bedankten hun heel hartelijk en gaven hun 2 potten verf, een pot witte en een pot zwarte verf. Ze gingen verder en kwamen een ezel tegen. De ezel zei: ‘Mag ik jullie verf hebben?’ Ze zeiden: ‘Ja hoor, maar we willen zelf ook wat houden. We hebben het namelijk gekregen van iemand.’ De ezel zei: ‘Nou dan smeer ik wat op jullie en dan mag ik de rest van de verf hebben.’ ‘Oké’, zeiden de paarden. Ze gingen naar het huis van de ezel. De ezel begon op het zwarte paard te schilderen. Na 2 uurtjes was ie klaar. Het was een zwart met wit gestreept paard geworden. Na nog een paar uur was het witte paard ook klaar. Het was een wit met zwart gestreept paard geworden. Ze bedankten de ezel en gingen verder. Het zwart met wit gestreepte paard en het wit met zwart gestreepte paard kwamen een uil tegen. Het was een hele wijze uil. De uil zei tegen de paarden: ‘Ik heb gedroomd dat er een nieuwe paardensoort kwam. Het is gestreept en ze zijn met zijn tweeën.’ Het wit met zwart gestreepte paard zei tegen het wit met zwart gestreepte paard: ‘Hé, dat is toevallig, wij zijn ook met zijn tweetjes en we zijn ook gestreept.’ De uil zei: ‘Ik geloof dat jullie het zijn. Ik zeg het als ik jullie naam weet.’ En het zwart met wit gestreepte paard en het wit met zwart gestreepte paard liepen verder. Ze gingen door 5 warme landen en in elk land kregen ze twee kinderen, een meisje en een jongen die ook gestreept waren. In het zesde land gingen ze wonen. Daar kregen ze nog 5 zonen en één dochter. Op een nacht kwam de uil aanvliegen en zei: ‘Ik geloof dat ik jullie namen weet. Volgens mij heten jullie Zebra. Want Ze en Bra is bij elkaar Zebra.’ ‘Neehee’, zei het zwart met wit gestreepte paard,’Ze en Bra is bij mekaar BraZe.’ ‘Ja maar Zebra klinkt mooier’. Ze stuurden hun 5 zonen naar elk een warm land om te vertellen dat ze Zebra heetten. In elk land stichtten ze een heel volk. De dochter bleef thuis. Zo is de Zebra aan haar naam gekomen.

8

Ook de politiek laat zich niet Jongens zouden een onbetuigd. De VVD wil volgens jaar later naar de haar verkiezingsprogramma peuters verplicht toetsen om taalbasisschool moeten... achterstanden op te sporen. Voormalig staatssecretaris Dijksma is daar tegen, Niet alleen voor maar zij had in haar bestuursperiode jongens, voor bijna de mond vol van taalachterstanden aan het begin van de basisschool. ‘En alle kleuters ligt het die achterstand is niet meer weg te werken’, kwam daar onheilspellend tempo te hoog.

Graag breng ik onderstaand artikel onder uw aandacht. Het is geschreven op 15 mei j.l. door Astrid van de Weijenberg, journalist van de Volkskrant. Ik mocht het overnemen met toestemming van zowel de Volkskrant als de schrijfster. Jongens zouden een jaar later naar de basisschool moeten, zegt Lauk Woltring. Niet alleen voor jongens, voor bijna alle kleuters ligt het tempo te hoog. Vroeger konden vierjarigen in de kleuterklas langzaam wennen, tegenwoordig moeten ze vanaf dag één aan de bak. Of liever nog ervoor al, in de voorschool. In groep 1 en 2 van de basisschool heeft de cognitieve ontwikkeling steeds meer nadruk gekregen. Niet alleen jongens, zoals Lauk Woltring schetst (Jong, 4 mei) kunnen dat vaak niet bijbenen, ook veel allochtone kinderen niet. En er zijn genoeg meisjes die de aansluiting ook missen, omdat ze er nog niet aan toe zijn. In groep 2 wordt van kleuters verwacht dat ze letters en cijfers kunnen benoemen en hun eigen naam schrijven. Twee belangrijke criteria bij het signaleren van taalachterstanden. Toch krijgen veel kinderen, onder hen veel jongens, pas later interesse in cijfers en letters, bijvoorbeeld halverwege groep 3. En dan gaan ze ook als een speer vooruit. Ze zijn namelijk schoolrijp geworden. Zo heette dat vroeger. Maar daar kunnen we tegenwoordig niet meer op wachten, want dan hebben kinderen al een enorme achterstand opgelopen. Wie de promoties aan de faculteiten psychologie en pedagogie een beetje volgt, komt steeds weer nieuwe pleidooien tegen voor steeds weer nieuwe toetsen.

achteraan. En het erge is: ze heeft gelijk. Naarmate het onderwijs meer cognitief is ingesteld, wordt de kloof steeds groter tussen de achterblijvers en de voorlopers. Betekent dit, dat we steeds vroeger moeten beginnen om de achterblijvers op te sporen? Dat gebeurt nu. Maar is het eind dan niet zoek of liever het begin? Moeten we eenjarigen gaan toetsen, tweejarigen bijles geven?

Pedagogen in kinderopvang en peuterspeelzalen hameren erop dat het belangrijk is om de totale ontwikkeling van kinderen te stimuleren: motorisch, creatief, sociaal-emotioneel én cognitief. Maar op de huidige basisschool ligt de nadruk steeds meer op taal en rekenen. Dat komt enerzijds doordat de meeste kleuterleerkrachten geen speciale opleiding meer hebben gevolgd. Een specialisatie tot kleuterleerkracht tijdens de Pabo-opleiding kan dat probleem verhelpen. Blijft overeind dat de Onderwijsinspectie al van kleuters een Cito-score verlangt. Weinig scholen durven die eis naast zich neer te leggen. Met als gevolg dat zij de les aanpassen en er op menig kleuterklasdeur een paar keer per jaar ‘Stilte Citotoets’ prijkt.

andere iets langzamer. School dus niet de peuters en kleuters bij, maar de pedagogisch medewerkers en de leerkrachten op de basisschool. En begin met het afschaffen van Citotoetsen in de kleuterklas.’ Dit artikel is mij uit het hart gegrepen! Zeker nu zelfs de onderwijsraad geadviseerd heeft om driejarigen ook naar school te laten gaan. ‘Maar dan wel om spelend te leren’ komt er zogenaamd verzachtend uit alle politieke monden. Wat zijn we toch aan het doen in Nederland? Overheerst de cultuur van angst inmiddels de cultuur van vertrouwen?

Vrijescholen in Nederland zijn ferm gaan staan voor het jonge kind. Vrije scholen in Nederland zijn ferm gaan staan vóór het jonge kind: voor het eerst in de geschiedenis hebben zij unaniem besloten om te weigeren de kleutertoets af te nemen. Alleen scholen die als zeer zwak door de inspectie beoordeeld zijn, moeten er wel aan geloven, want zij zitten in een andere positie. Maar het grote geluid is: geef jonge kinderen de tijd om het leven waarin zij gekomen zijn te mogen leren kennen! Door: Els Blacquière

Veel politieke partijen zijn voor meer samenhang tussen schoolse en voorschoolse voorzieningen, zoals kinderopvang en peuterspeelzaal. De kans is groot dat daarmee schoolse systemen de voorschoolse periode infecteren. Zoals de echte kleuterklas verdween bij het ontstaan van de basisschool. Een goede pedagogisch medewerker, peuterspeelzaalleidster en kleuterleerkracht heeft geen schoolse methode nodig. Die weet dat jonge kinderen zich spelenderwijs ontwikkelen. De ene iets sneller, de

9

Boekentips voor de vakantie: voor ieder wat wils Er zijn mensen die door het jaar heen geen letter lezen, maar los gaan in de vakantie. Er zijn ook mensen die door het jaar heen geregeld een boek ter hand nemen, maar het lekkerste voor de vakantie bewaren. En er zijn mensen — veellezers — die in de vakantie nog meer lezen dan door het jaar heen. Allemaal hebben ze gemeen dat ze voor vertrek een keuze moeten maken en dat is, ik spreek uit ervaring, geen eenvoudige klusje. Het stapeltje, dat ik vanaf eind april begin klaar te leggen, verandert tot op de ochtend van vertrek voortdurend van samenstelling. Laatst werd mij een e-reader aangeraden. Daarmee kun je immers een hele boekenkast mee op reis nemen. Maar ik heb er geen behoefte aan mijn keuze uit te stellen. Ik hecht eraan tijdens mijn vakantie zomin mogelijk keuzes te maken. Ik moet mij beperken. Hier onder een aantal tips voor diegene die met hetzelfde probleem worstelen.

Wie het leuk vindt om boeken (fictie en non-fictie) te lezen die zich afspelen in de streek waarnaar hij of zij op reis gaat, raad ik aan even te kijken op www.literatuurplein.nl. Op deze site staat een wereldkaart. Door je vakantiebestemming aan te klikken vind je een keur aan boeken die spelen in de stad, de streek of het land waar de reis naar toe gaat. Door: Jan van Bergen en Henegouwen

10

In de zevende klas werd mij De scheepsjongens van Bontekoe van Johan Frabricius voorgelezen. Toen ik het een paar jaar geleden zelf las, bleek het nog altijd zeer de moeite waard. Nu verkrijgbaar als De laatste jaren zijn er een luisterboek voorgelezen heleboel luisterboeken verdoor Erik van Muiswinkel. schenen. Op cd’s wordt het Voor volwassenen verdient hele boek door de auteur zelf het werk van Arthur Japin of een acteur voorgelezen. speciale aanbeveling. Deze Ideaal voor lange autoritten. schrijver, die ook acteur is, kan prachtig voorlezen. LuisDe keus is groot, ik noem een terboeken zijn te leen bij de paar uitschieters: openbare bibliotheek. • De brief voor de koning van Tonke Dragt voorgelezen door Daarnaast kun je luisterboeWillem Nijholt. ken ook downloaden en op • De Kleine kapitein van Paul je MP-3 speler of IPod zetten. Biegel voorgelezen door Jan Wie lid is van de openbare Meng. bibliotheek kan daarvoor • Minoes voorgelezen door Annie gebruik maken van www. M.G. Schmidt zelf. netlibrary.com. Om te zien hoe één en ander werkt, kun je terecht op de website van de openbare bibliotheek waarvan je lid bent.

Luisterboeken

Sterren Kijken Meestal is de sterrenhemel op vakantie mooier dan thuis. Twee handige boekjes voor wie niet weet wat ie ziet: • Sterrenspeuder van Ben Morgan • Sterrenwijzer voor onderweg van Michael Vogel

Meer natuur • De bijen door Rudof Steiner Voordrachten uit 1923 over de bijen die niets aan waarde hebben verloren. Integendeel, de voorspelling die Rudolf Steiner deed dat de bijen het zeer moeilijk zullen krijgen als we honderd jaar met de kunstmatige bijenteelt zouden doorgaan, is helaas maar al te zeer waar. Dit boek geeft — ook voor de leek — inzicht in de geheimen van het bijenvolk.

Bijzondere fictie verschenen in dit schooljaar

Voor de Kinderen

• Hansje Pansje Kevertje: mijn allereerste groet voorleesboek door a.o. Nannie Kuiper. Balotje, Api, Kikker, Knofje, Muis en nog vele anderen. In • Mama Tandoori door Ernest • Belangrijke voorwerpen en deze mooie, stevige (voorlees) van der Kwast persoonlijke bezittingen uit de uitgave kom je grote bekende Een Indiase moeder met een collectie van Lenore Doolan en namen uit de kinderliterabevlogen en vurig karakter Harold Morris, inclusief boeken, tuur weer tegen. De grote zwaait de scepter in het Rot- kleding en sieraden door Leanne bekenden die generaties lang terdamse (Kralingse) gezin Shapton kinderen kennis laten maken waarin de hoofdpersoon opIn feite is dit boek te bemet het leven. Thema’s groeit. Deze jongen, die ook schouwen als een beeldkomen allemaal uit de Ernest van der Kwast heet en roman. De schrijfster belevingswereld van jonge later schrijver wordt, moet en’verzinster’ gebruikt de kinderen (o.a. naar school zich een weg naar volwasfictieve vorm van een gids gaan, tellen, feesten, vriensenheid banen. De zonderlin- voor de veiling van een groot den maken, reizen en pijn ge streken van zijn moeder: aantal persoonlijke dingen hebben). Naast de allerbeste van mensen te lijf gaan uit de gemeenschappelijke verhalen spatten de prenmet een deegroller tot haar boedel van een stel dat uit ten van de bladzijdes af; in exuberante verzamelwoede. elkaar gaat. Op de zwart-wit- kleur en zwart-wit, groot en Het leest als een kleurrijke foto’s zien we zulke verschil- klein, getekend, geschilderd schets van een onalledaagse lende dingen als kleding, of in een collageachtige stijl. familie. Zonder flauw te schilderijen, boeken, kookge- Bekende en minder bekende worden blijft hij tot het einde rei, sieraden, hoeden, lampauteurs en illustratoren laten toe geestig. jes, dieren, potjes, kussens, de jeugdige kijker/lezer kenbriefkaarten, allemaal geen nismaken met een wereld • Kleine dagen door Bernard bijzondere dingen, maar wel van woorden en prenten. EerDewulf objecten die ieders persoon- der verscheen gelijksoortige Winnaar Librisprijs. Bundel lijkheden karakteriseren. uitgave: Olifantje in het bos. met poëtische en subtiele teksten die eerder in het • Hou van mij: bijna alle gedichVlaamse dagblad De Morgen ten en veel beelden 1984-2009 verschenen. In de alledaagse, door Ted van Lieshout kleine en rustige wereld In dit prachtige overzichtsdie de dichter en essayist werk zijn bijna alle gedichten Dewulf (1960) hier beschrijft, en veel beelden verzameld gebeurt ogenschijnlijk niets van de veelgeprezen auteur wereldschokkends. Kinderen (o.a. Theo Thijssenprijs 2009, groeien op en gaan op kamp, Gouden Griffel 1995). Deze wachten op het grote feest uitgaven bijzonder vanen spelen voetbal. Een vrouw wege de vormgeving (groot gaat op reis en wordt gemist formaat, full color) waarin ondanks de overdaad aan vade (beeld)gedichten de ilderliefde. Er moet onderhanlustraties goed tot hun recht deld over speelgoed, verliefdkomen. Bundel waaraan jong heid en alleen naar school en oud een hoop plezier zal fietsen. De gewone dingen beleven. uit het leven worden verteld vanuit de blik van een dichter, vol verwondering.

• De zomerstreken van Jens en Lin door Anneriek van Heugten Half juni is het zover. Dan brengt de nieuwe Jens en Lin de zomer volop in huis! De cover — opnieuw met een prachtige tekening van Sanne te Loo — is alvast een zonnig voorproefje van vijftien nieuwe verhaaltjes die allemaal in de zomer spelen. Met natuurlijk achterin weer vijf knutseltips en receptjes.

Koken Tot slot twee boekjes met lekkere recepten die onder primitieve omstandigheden makkelijk zijn te bereiden: • Koken uit je rugzak: een handboek voor hongerige kampeerders en wandelaars door Don en Pam Philpott. • Globetrottersgids voor outdoor cooking door Lotje Deelman

11

koningskeizer kogel

berenbonk

half bonkje

keizer

Het knikkerstrijdperk: toen en nu In mijn herinnering betekende de lente niet ik. Ik kan me niet herinneren ooit zelf veel veranderd. De overgang van een dat er weer frisse blaadjes aan de bomen een netje knikkers te hebben gekocht bevelshuishouding waarin de ouders kwamen, de zon eindelijk weer doorkwam, — ­ wel gekregen van kinderen die er op eenzijdig opdragen aan hun kinderen de vogels hun ei gingen leggen en de uitgekeken waren — en weet dat ik wat ze wel en niet mogen is bijvoorschaatsen voor een jaar weer de zolder op daar trots op was. Juist doordat mijn beeld nog verder verschoven in de gingen: de lente betekende dat het nieuwe knikkers mij zo dierbaar waren staat richting van een overleghuishouding knikkerseizoen begon! Vanaf dat moment één gebeurtenis me nog helder voor de waarbij ouders en kinderen min of kon ik niet wachten om naar school te geest. Na een uitzonderlijk succesvolle meer op basis van gelijkwaardigheid gaan en wilde ik daar blijven totdat honger, dag knikkeren liep ik uitgelaten langs onderhandelen over gemaakte afspraregen of donkerte me naar huis dreef; niet het trapveldje naar huis waar hoofdza- ken en de naleving daarvan. Ook is om te leren, maar om vóór de bel, tijdens kelijk oudere buurtgenootjes aan het het onderwijs gefeminiseerd waardoor de pauze en na school het strijdperk te voetballen waren. In een impuls greep sociale en communicatieve vaardigbetreden. Tijdens het seizoen liep ik nooit ik in mijn knikkerzak en strooide mijn heden aan belang hebben gewonnen. rond zonder zwarte rechterkniebroek en winst in het rond. Ik heb me zelden Nog een belangrijke ontwikkeling is de rechterwijsvinger die ook met zeep niet machtiger gevoeld dan toen ik hen op gestegen welvaart waardoor spullen meer schoon te krijgen was. de grond zag duiken om mijn knikkers waar ik alleen maar van kon dromen weg te grissen. voor kinderen van nu de gewoonste Ik gebruik niet voor niets het woord zaak van de wereld zijn geworden. Zou strijdperk, want dat was het. Je knikIn mijn beleving was knikkeren ook je deze veranderingen terugzien in kers waren ­— naast knellen misschien een uiterst serieuze zaak. Over spelde hedendaagse knikkercultuur? Zou — je kostbaarste bezit, dat je met ieder regels werden duidelijke afspraken er meer gediscussieerd worden over potje althans gedeeltelijk op het spel gemaakt en het was een ongeschreven de regels omdat de kinderen van nu zette. Het arsenaal bestond uit (mini) regel dat daar niet op terug kon wordit meer gewend zijn? Zou het spelknikkers, bolders, reuzebolders, katden gekomen. Om deze reden herinner letje socialer zijn geworden vanwege joeks en katjoekbolders, kattenogen ik mij nog een ander voorval, waarbij het toegenomen belang van sociale en reuzekattenogen. Daarnaast had mijn hoogmoed voor de val kwam. Na- en communicatieve vaardigheden? je ook nog ijzeren kogels en stenen dat ik een veel oudere schoolgenoot na En zou winst en verlies aan belang knikkers, maar die telden niet echt lang aandringen bereid had gevonden hebben ingeboet vanwege de toegenomee. Je koos tegenstanders weloverom tegen mij te spelen om een grote men materiële welvaart? Op basis van wogen uit op grond van de inschatting inzet, verliet ik spoorslags het strijdeen gesprek met mijn kinderen Carlo van hun kracht, uithoudingsvermogen perk om mijn tranen te verbergen toen — fervent knikkeraar — en Jasmijn — en stressbestendigheid, de tijd die je ik had verloren. De knikkers die hij geen liefhebster — en een observatie had om te spelen en de omvang van me achterna gooide op aandringen van een half elf pauze heb ik geproje knikkerzak. De drang om te spelen van zijn vrienden liet ik voorbij rollen beerd iets van een antwoord te krijgen was evenwel allesoverheersend; ook zonder op te rapen; terugkomen op ge- op deze vragen. Mij vielen meteen een als dat betekende dat je onverantwoor- maakte afspraken was erger dan een aantal overeenkomsten met vroeger de risico’s moest nemen bij de keuze grote pot verliezen! Het zal duidelijk op waar het gaat om de waarde die van een tegenstander. Het liefste zijn: knikkeren heeft een grote invloed aan het knikkerbezit wordt gehecht. speelde ik tegen kinderen die knikop mijn jeugd gehad en heeft me mede Winst en verlies zijn nog steeds van kers kochten. Voor hen die dit zich gevormd tot wie ik nu geworden ben. belang. Ik hoor een verliezer uit fruskonden veroorloven was verliezen niet Ik was dan ook benieuwd hoe het spel- tratie roepen tegen een omstander: onoverkomelijk en dus waren zij minletje door de huidige vrijeschooljeugd ‘kun jij je mond niet houden’, daarbij der gemotiveerd om te winnen dan zou worden beleefd. Sindsdien is er een denkbeeldige streep over de mond

12

koning

knikker

van het desbetreffende kind trekkend, ven. Zo hoor ik kinderen regels heren een andere verliezer roept kwaad bevestigen: ‘nee, het was geen neppie, tegen een kind dat per ongeluk tegen we hadden afgesproken dat het voor hem aanstoot: ‘blijf van me af!’, terwijl het echie was’. En nog altijd worden de winnares opgewonden naar haar sommige regels als onzinnig afgedaan: vriendinnetje rent en roept: ‘ik heb ‘auto’, ‘vliegtuig’, ‘motor’ of ‘speedgewonnen, ik heb gewonnen!’ Verder boot’ zijn uitwisselbare ontoelaatbare spelen reputaties ook nog altijd een praktijken om de eigen knikker in de rol bij de keuze van tegenstanders, zo pot te krijgen. Daarnaast signaleer blijkt uit verschillende opmerkingen ik een aantal opvallende verschildie ik opvang: ‘ik speel niet tegen len. Allereerst worden tegenwoordig de derde, want dat is echt een kniksoms leerkrachten ingeschakeld om kerklas’, ‘tegen hem speel ik niet, want als arbiter op te treden bij onenigheid hij gaf zelfs zijn mammoet niet toen tussen spelers. In onze tijd verwaarhij die had verloren’ en Carlo vertelde digden de leerkrachten zich niet om vooral tegen bekenden te knikkeren. zich met dit soort conflicten tussen En in antwoord op mijn vraag of hij kinderen te bemoeien. Voorts worden ook nog speelde met een keizer waar weliswaar nog een aantal van dezelfde een stuk af was, antwoordde hij, ‘ja, regels gehanteerd als vroeger, zoals maar nu is hij nog maar net zoveel ‘voetje voorzets’ (tegenwoordig ‘poots’) waard als een berenbonk; beschadigde waarbij je tegenstander verder mag knikkers worden kennelijk afgewaarknikkeren als jij tegen de voet speelt deerd in plaats van weggegooid. en ‘schoonmaaks’ waarbij je de knikkerroute mag effenen, maar zijn er ook Al deze bevindingen zijn in strijd een boel regels bijgekomen, waaronder met de idee dat kinderen tegenwoortwee veelzeggende: ‘vriendschaps’ — dig zoveel hebben dat winst of verlies waarbij een speler een omstander mag van knikkers hen onverschillig laat. vragen om voor hem of haar te spelen Toch is er ook een opvallend verschil en ‘troost’ — waarbij een winnaar dat wel wijst op de invloed van de vrijwillig besluit om knikkers van toegenomen welvaart. Er zijn meer minder waarde terug te geven aan soorten knikkers bijgekomen en dan een verliezer. ‘Vriendschaps’ wijst er uitsluitend grotere knikkers. In mijn op dat het spel socialer en communitijd was de grootste knikker van het catiever is geworden in de zin dat de formaat koningskeizer (zie plaatje). scheiding tussen spelers en omstanNu zijn daar bijgekomen: mammoets, ders is vervaagd. Dit blijkt ook uit het T-Rexen en opa’s. Laatstgenoemde feit dat spelers niet moeilijk doen als knikkers hebben het formaat van een omstanders in de weg staan, aanmoekleine kegel en mogen worden gegooid digen, knikkers aanraken of tegenhou(‘lepelen’). De introductie van grote den (zo negeerden twee spelers dat ik knikkers weerspiegelt volgens mij de mijn voet niet snel genoeg wist weg te toegenomen materiële welvaart. Hoe halen voor een aanrollende knikker) staat het met de knikkerregels en de en meepraten over de gemaakte afonderhandelingen hierover? Ook hier spraken tussen spelers. ‘Troost’ wijst zijn sommige dingen hetzelfde gebleop de feminisering van het knikkeren

doordat de compassie met de verliezer is toegenomen. Samengevat is mijn indruk dat je in de knikkercultuur, ondanks alle continuïteit, de toegenomen welvaart, overgang van bevels- naar onderhandelingshuishouding en feminisering van het onderwijs weerspiegeld ziet. Er zijn uitsluitend grote knikkers bijgekomen, er zijn meer regels waar door meer partijen over wordt onderhandeld, er wordt meer gecommuniceerd tussen spelers en omstanders en winnaars tonen meer compassie met verliezers. Uiteraard kan ik echter geen harde conclusies trekken op grond van één gesprekje met mijn kinderen en één bezoek aan het schoolplein. En ik weet ook niet hoe betrouwbaar mijn knikkergeheugen is. Ik beweer dat wij minder regels hanteerden, maar ik begreep dat Hans Teeuwen – ongeveer van mijn leeftijd - een sketch heeft gedaan met als centrale punt dat in zijn jeugd elk verlies ongedaan werd gemaakt door achteraf een nieuwe regel te verzinnen. En misschien zijn mijn ervaringen wel heel persoonlijk. Er waren ten slotte ook in mijn jeugd ook kinderen die wel genoeg zakgeld kregen om zelf knikkers te kopen. Kortom: continuïteit en verandering van knikkercultuur verdient een serieuzer onderzoek dan dat van mij. Voor mij was het echter een mooie aanleiding om nostalgisch terug te blikken op mijn eigen knikkerverleden en nieuwsgierig te kijken naar het knikkerheden van mijn kinderen. Door: Peter Mascini Rudolf Steiner School

13

Bosbessenmuffins

witte chocola

voor 12 stuks 375 g bloem 1 el bakpoeder

165 g bruine basterdsuiker

125 g boter, gesmolten



2 eieren, losgeklopt



voor vier personen

2,5 dl melk



185 g bosbessen

150 g witte chocola 1,5 dl slagroom 4 eieren, gesplitst 250 g frambozen, geprakt extra hele frambozen,

Verwarm de oven voor op 210 C. Vet 2 muffinblikken (met elk 6

ter garnering

uitsparingen van 1,25 dl) in. Zeef de bloem samen met het bakpoeder boven een grote kom. Roer de

Smelt de witte chocolade au bain marie (in een kom boven kokendheet

suiker erdoor. Maak in het midden een kuiltje. Klop in een andere kom

water in een pan). Laat de gesmolten chocola iets afkoelen en roer

de gesmolten boter, eieren en melk door elkaar. Giet dit mengsel in

erdoor. Voeg al roerend de eierdooiers toe en blijf roeren tot het

het kuiltje en roer vanuit het midden alles door elkaar.

mengsel egaal is.

Schep de bosbessen door het beslag. Schep het beslag in de

Klop de eiwitten stijf. Schep de rest van het eiwitschuim er snel

uitsparingen van de muffinblikken. Bak de muffins in ca. 20 minuten

door. Schep de frambozen erdoor. Verdeel het mengsel over vier

goudbruin. Laat ze afkoelen op een rooster of dien ze warm op.

dessertschaaltjes. Zet de schaaltjes minstens 4 uur in de koelkast. Garneer het dessert voor het opdienen met hele frambozen.

column van de bovenbouw

De passie van Gert Hilbolling: Impulseren Leeftijd: 54 Getrouwd: ja Kinderen: 3 van 23, 21 en 18 Woonplaats: Gasteren (Drenthe) Coördinator van Vereniging voor Vrijeschool Onderwijs, Bestuurslid van Stichting Vrijeschool Noord- en OostNederland. Interim schoolleider op diverse scholen in het land. Vanaf oktober 2008 werkzaam als interim op de vrijeschool in Dordrecht en vanaf september 2009 ook in Rotterdam op de Vredehofweg. Aan het eind van dit schooljaar stoppen zijn werkzaamheden op beide plekken in de hoop dat er twee nieuwe locatieleiders zijn gevonden die de taken kunnen overnemen.

Kunt u een paar woorden noemen die u typeren? ‘Je mag mij echt een rasoptimist noemen. Ik kan altijd de zonnige kanten zien. In Dordrecht bijvoorbeeld wordt er op dit moment druk verbouwd en opgeknapt. Er komen twee nieuwe lokalen bij voor de BSO en er worden maatregelen getroffen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Dat geeft veel rommel, de borders worden er niet mooier van, er is onrust, lawaai en stof. Maar toch… als je die timmerlieden hard ziet werken... het is nu misschien even doorbijten maar wat een kans om uit te breiden en de mogelijkheid tot buitenschoolse opvang in het eigen gebouw te krijgen. Ik kan daar goed doorheen kijken en de winst zien.’

Wat is uw passie? ‘Kinderen iets leren in de breedste zin van het woord. Ik vind het heel bijzonder dat ik daar bij mag zijn om de voorwaarden te scheppen. Dat geldt als schoolleider overigens net zo sterk voor de leraren. Het geven van impulsen zodat mensen verder kunnen, dat is mijn passie. Ik ben daarin sterk gericht op de volgende

16

stap, de toekomst en minder op het verleden.’

Waar komt die passie vandaan ? ‘Van jongs af aan was ik al nieuwsgierig naar de wereld, heb veel interesses. Omdat elke ontwikkeling naar mijn idee altijd via de mens gaat boeit mij dat. Ik lees daarom ook graag biografieën. Op mijn zoektocht had ik rond mijn twintigste de gewoonte om zonder te kijken een boek uit de bibliotheek te pakken. Zo kwam ik met het werk van Steiner in aanraking. Ik heb een nacht doorgelezen omdat alles wat hij schreef mij raakte. Alles viel samen. Van vrijeschoolonderwijs had ik op dat moment nog niet gehoord, maar toen ik als beginnend leraar Nederlands en Duits de kans kreeg om op een vrijeschool les te gaan geven heb ik die gepakt. Mijn vrouw geeft les op de vrijeschool in Assen. Onze kinderen hebben alledrie vrijeschoolonderwijs gevolgd, de jongste doet nu eindexamen. Vrijeschoolonderwijs neemt in mijn leven een niet meer weg te denken plek in.’

Herkent u die passie bij anderen? ‘Elke zaterdagochtend komt onze 83 jarige buurman koffie drinken. We praten over politiek, de tuin, delen mooie verhalen. We kunnen het kwijt bij elkaar. Aandacht en interesse voor elkaar, dat is zo waardevol en zit vaak in kleine dingen. Kunnen zijn wie je bent, een mens echt ontmoeten, die ontmoeting met mijn buurman is me dierbaar. Eerlijk gezegd denk ik ook dat juist die menselijkheid de mensheid kan redden. Daar heb ik vertrouwen in.’

Zomervakantie Het gewone leven en het leven als vakantie is voor veel mensen een welhaast schizofrene spagaat geworden. In de vakantie moeten we ‘bijtanken’, de metafoor kan geen toeval zijn, zodat we de rest van het jaar weer kunnen vliegen en racen. We worden geacht lekker bij te komen en uit te rusten. En we moeten vooral iets leuks ondernemen.

Wilt u de scholen waar u gewerkt heeft nog iets meegeven? ‘Vrijeschool Vredehof is een echte Rotterdamse school: geen woorden maar daden. Blijf dat doen, want daar ligt jullie kracht! De Dordtse Vrijeschool kenmerkt zich door de grote kracht vanuit de traditie. Ik gun jullie daarmee de toekomst!’ Door: Marga Baas Rudolf Steiner School

De vraag dringt zich op waarom we niet het hele jaar door iets leuks kunnen doen of iets kunnen ondernemen. En uitrusten moet, zelfs met een vijftig urige werkweek, nog geen probleem zijn. Er zitten 168 uren in een week De grote boosdoener en katalysator van de wil tot vakantie is natuurlijk de sleur. Een woord, overigens, wat zichzelf in klank prachtig uitdrukt. De sleur is een geprogrammeerd virus in ons hoofd dat ervoor zorgt dat we het benauwd krijgen. Als we dit virus zouden kunnen uitschakelen, wat wis en waarachtig niet meevalt, gaan we iedere dag in alsof het de eerste vakantiedag betreft. Wat zou er vandaag allemaal gaan gebeuren? Wie ga ik ontmoeten en hoe zou het met die of die gaan. Een novemberstorm met hagel op de fiets is, als we sleurvrij zijn, goed te vergelijken met een afdaling per ski (gemeten naar afmatting en pijn). Een zaterdagmiddag wandelen naar het Afrikaanderplein en daar heerlijk multiculti een patatje mèt eten is goed te vergelijken met een ijsje eten tussen toeristen in Sienna. Conclusie: Ga niet op vakantie, het maakt allemaal niet uit, je kunt net zo goed thuis blijven. Vakantie is fictie, zit tussen je oren. Wat overigens erg goed werkt tegen het sleurvirus is dat je midden in de vakantie in je zomertenue, gewapend met zonnebril en fotocamera, richting Vondelweg fietst en je daar, met ons schoolgebouw op de achtergrond, door een toevallige, allochtone, passant laat fotograferen. Ik verlang nu al weer naar eind augustus.

Ferdinand Pieterse Rudolf Steiner College

Heeft u een levensmotto wat te maken heeft met uw passie? ‘Probeer aanwezig te zijn in het nu, in de tegenwoordigheid van geest Daarin schuilt het wonder en daar ligt een kans.’

17

Je bent

ver

•••

er zijn

velen ideeën

column van een ouder kozijnen serres dakkapellen badkamers

tafels wandmeubels kasten keukens

In bloei teameffectiviteit in organisaties

We werken veel met natuurlijke materialen, massieve houtsoorten en bamboe

www.fluxior.com Marijn Weemering

www.timmerbedrijf.org 06-50 230 931 [email protected]

FLU003_105x74,25.indd 1

25-11-2009 16:42:28

Op de fiets laat ik mijn gedachten de vrije loop. In mijn schooltijd leerde ik 200 gedichten uit mijn hoofd. Vraag me alsjeblieft niet ze nu stante pede op te zeggen, maar na een kilometer of veertig fietsen vind ik de juiste cadans en weet ik ze me woord voor woord te herinneren. Het moet tijdens een fietstocht zijn geweest dat ik op deze gedachte kwam: kinderen groeien niet omdat ze eten, maar ze groeien en daarom moeten ze eten. ‘Eet je bord leeg anders word je niet groot’, een zin die menige opvoeder weleens uit onmacht in de strijd gooit als zijn kind weigert te eten, is in het licht van deze gedachte zinloos. Ik ben geen zelfverzekerd denker. Bij iedere gedachte die ik heb, twijfel ik vrijwel meteen of die wel van mijzelf is. Heb ik het niet ergens onbewust opgepikt? Zo ging het ook ditmaal. Ik toetste mijn idee bij mensen in mijn omgeving. Niemand nam het voetstoots voor waar aan. Totdat ik mijn idee voorlegde aan een huisarts. Een reguliere huisarts, geen antroposofische, maar ik geloof niet dat dat er in dit geval toe doet. Hij zei: ‘Het is waar, groei wordt geregeld door hormonen. Die nemen in feite het initiatief’.

Vegetarisch eethuis en Sociëteit Het Lachende Varken is gevestigd in Kralingen, Vlinderstraat 3. De keuken is geopend op donderdag, vrijdag en zaterdag van 18.00 tot 21.00 uur. Onze kok stelt elke week een menu samen, waarin telkens een ander land of regio centraal staat. Er wordt zoveel mogelijk gekookt met biologische seizoensproducten en er is een ruime keuze aan biologische frisdranken, bier en wijn. Een menu kost € 12,50. Reserveren is altijd aanbevolen op 010-4116148. Het Lachende Varken is alleen toegankelijk voor leden, maar iedereen kan lid worden.

Parzival - Instituut Jaarcursus 2010- 2011 Cursus antroposofie en zelfscholing - al voor het 11e jaar -

Toen ik lang geleden ­— ik was nog geen vader — De Blikken trom van Günter Grass las, had ik mij verbaasd afgevraagd of een kind onder bepaalde omstandigheden zijn eigen lichamelijke groei, zoals Oscar deed kan stoppen? In het boek weet de schrijver het aannemelijk te maken, maar bestaat het echt? Ik hoorde van verschillende kanten dat het mogelijk was. Het bleek een bekend psychologisch fenomeen, dat weliswaar zelden voor voorkomt, maar wel echt bestaat. Soms lees of zie je dingen die je bijblijven zonder dat je ze op dat moment echt bevat. Het lot wenkt, maar je weet er niet goed raad mee. Je bent jong en mist het referentiekader, maar je voelt intuïtief aan dat het een aankondiging is van iets dat een rol gaat spelen in je leven. Ik kreeg een zoon, die volgens de geldende normen te klein bleef. Artsen spraken hun zorg uit. Hij werd uitgebreid onderzocht, maar de oorzaak werd niet gevonden. Een paar maanden geleden keek ik hem na toen hij de straat uit fietste. Van de een op de andere dag, zo leek het, was hij te groot geworden voor zijn fiets. Ik zette het zadel en het stuur een flink stuk hoger. Dat scheelde iets, maar veel te weinig. Het grote groeien was begonnen, nog geen week later begon het grote eten.

in 3 trimesters van elk 8 vrijdagen, 10.00 - 15.00 uur; Mecklenburglaan 34, Rotterdam, Kralingen Open dag: vrijdag 24 september, 11.00 - 13.00 uur. Start: vrijdag 1 oktober

Jan van Bergen en Henegouwen Vrijeschool Vredehof foto: Oscar uit de film Die Blechtrommel

Inlichtingen en folder: Jan Zee en Joke Verbrugh, tel.. (010) 452 13 04 (J.V.) en 010 – 462 3975 (J.Z.) of [email protected]

21

1

Zesde klas - Rudolf Steiner School IK HEB ZIN IN! Nieuwe vrienden Nieuwe school Nieuwe uitdaging Nieuwe toekomst Nieuw leven Natuurlijk heb ik hier heel fijn, leuk en gezellig gevonden. Dank jullie wel! Door: Jurrien, klas 6 Tekening 1: Kleine kleutertjes op het podium, op weg naar de 1e klas. Tekening 2: Zes jaar later, doen wij weer hetzelfde maar nu gaan we weg.

De werkweek van de zesde klas Maandag 17 mei 2010 vertrokken we rond half negen met de bus naar Noorbeek. Toen we daar in het begin van de middag aankwamen, gingen we naar onze kamers om onze bedden op te maken. Ik sliep met Cato, Fre, Tess, Lilly, Roos, Julie en Nine op een kamer. Daarna gingen we met een meneer die ons rondleidde een wandeling maken. We kwamen langs weilanden met koeien en oude huisjes in kleine dorpjes. Het ging onweren toen we door een weiland liepen. We zijn zelfs over de grens van België en Nederland gekomen. Dinsdag zijn we naar Valkenburg gefietst en daar zijn we onder begeleiding van een gids in een catacombe geweest. Dat was heel leuk maar ik vond het ook wel eng. Toen dat was afgelopen fietsten we naar een atelier van iemand die mergelsteen bewerkte. Eerst gingen we daar een film kijken over hoe mergelsteen wordt uitgehakt. Daarna mochten we allemaal zelf een stukje

22

mergelsteen bewerken. Woensdag gingen we zwemmen in een heel gaaf zwembad met allemaal glijbanen. We gingen daar ook friet eten en heel de dag was gezellig. We hadden ‘s avonds ook nog geprobeerd om over te lopen maar dat was mislukt. Donderdag gingen we met de fiets naar Maastricht, daar gingen we met een rondvaartboot naar druipsteengrotten in de St. Pietersberg waar ze tijdens de tweede wereldoorlog hebben geschuild voor de duitsers. Je zag ook allemaal tekeningen op de muur van mensen die daar verdwaald waren en zijn overleden. We mochten ook als je dat durfde in het donker met je hand tegen de muur lopen. Dat was heel eng en je voelde hoe het was om daar dan verdwaald te zijn in het donker. We gingen ook weer terug met de rondvaartboot en ‘s avonds hadden we de bonte avond. Een paar mensen traden op. Ik had ook iets gedaan, een toneelstukje met Cato en Fre, alleen dat ging helemaal fout. Daarna hadden we een disco en de juf ging helemaal los! ‘s Nachts toen iedereen sliep stonden Rainier en Max R voor mijn slaapkamerdeur. Toen hebben we ‘s nachts heel lang zitten kletsen en we hebben uiteindelijk maar drie uurtjes geslapen of zo. Vrijdagochtend werden we heel vroeg wakker gemaakt door juf om onze kamers op te ruimen en onze tassen in te pakken. De bus op de terugweg was een VIP bus, echt zo gaaf! De terugreis was gewoon normaal, een paar mensen sliepen en het was heel gezellig. Ik ga deze tijd echt missen. De tijd op deze school was geweldig! Door: Saskia, klas 6

Herinnering... De eerste dag op school. Ik zat in de auto met mijn vader. Hij zei: ben je benieuwd naar je nieuwe klas? Ja, zei ik. Pap zei: Hoeveel kinderen ken je nou? Drie: Sanne, Robin en Joshua. Oh ja. Even later staan we op het schoolplein. Ik heb kriebels in mijn buik. Ik zag een groepje meisjes aankomen en daar zat Sanne bij. Sanne was heel enthousiast en stelde me aan iedereen voor. Aan: Evelien, Edwin, Saskia en Anne-Marieke, maar ik mocht haar Anne noemen. Dat was leuk. De bel ging, we moesten naar binnen en we gingen in de aula naar verhalen luisteren en juf stelde mij en Cato (ook een nieuw meisje) voor. Ik werd heel rood. Ik voelde me zenuwachtig en we mochten naar huis. Ik kan niet wachten tot… Morgen! Door: Roos, klas 6

Ik zal missen...? Juf Claudia. Ik zal haar heel erg missen. Juf Claudia is de allerbeste kleuterjuf op de hele wereld. Ze hielp me altijd. Ze stond altijd voor me klaar en ze deed altijd leuke dingen met ons. Iedere ochtend ging ze met ons naar buiten bijvoorbeeld. Jus Claudia is ook een juf die haast nooit boos was maar altijd vrolijk en in de goede stemming. Ze heeft ons veel leuke herinneringen meegegeven. Dit alles mis ik nu al maar straks ben ik van school en zie ik haar niet meer. Dag juf Claudia! Door: Joshua, klas 6

2

Mijn eerste schooldag

Ik heb zin in...

Klassenlijst

Het was na de kerstvakantie 2009. Ik was heel zenuwachtig, omdat ik voor het eerst naar mijn nieuwe school ging. Ik had er wel een goed gevoel over. Toen ik de klas binnen kwam dachten de kinderen dat ik Amber was, maar later kwamen ze er wel achter dat ik dat niet was. Mijn plaats werd aangewezen en ik ging zitten. Fietje, Lara en Anne vroegen meteen of ik hun vriendin wilde zijn. Dat gaf mij een fijn gevoel. Sanne hielp mij overal een beetje doorheen. Toen de les begon ging iedereen staan. De spreuk kende ik vrij snel. In de pauze stonden we met een paar kinderen in een hoekje van het schoolplein. Ze vroegen van alles en nog wat. Het was zo anders dan de Kralingscheschool, veel leuker, gezelliger!! Maar ik redde mezelf. Voor mij was het een van de grootste veranderingen van mijn leven. Een van de beste beslissingen uit mijn leven. Hier krijg ik nooit spijt van! Door Lily, klas 6

De middelbare school. Ik ga naar het Rudolf Steiner College. Dat vind ik een leuke, creatieve school. Ik ga de school en de kinderen die niet naar het college gaan(en ook de kinderen en leerkrachten van deze school) heel erg missen. Ik heb veel zin om nieuwe kinderen te ontmoeten. Ik denk dat ik veel nieuwe vriendinnen krijg. Het is wel spannend om eerst de oudste van de school te zijn, en volgend jaar de jongste! Ik denk dat ik wel moet wennen aan hoe de dingen daar gaan. Zoals: de boeken die je van thuis moet meenemen. Voor elke les naar een ander lokaal. Ik heb HAVO advies. Ik heb heel erg veel zin in de middelbare school. Ik denk dat ik het heel leuk krijg!! Door: Cato, klas 6

We zijn nu aan het eind van onze basisschooltijd. Veel kinderen uit onze klas zitten al jaren op school. In de tussentijd zijn er kinderen bij gekomen en uit de klas gegaan. We hebben met elkaar veel meegemaakt. Nu gaat ieder zijn eigen weg. Hieronder ziet u een lijst met alle kinderen en naar welke school ze gaan.

Rondje om de school Een paar weken geleden renden we iedere dag een rondje om de school. Iedereen kwam de eerste keer doodmoe en buiten adem aan. De meesten renden de eerste keer een rondje van ongeveer vier minuten. Na twee weken deden veel kinderen er nog maar twee of drie minuten over. Na drie weken had bijna iedereen een betere conditie. En juffie zelf ook! Door: Tess, klas 6

Herinneringen Ik heb niet al teveel herinneringen aan deze school, want ik kwam pas in de zesde klas. Veel te laat! Maar de meeste herinneringen zijn heel leuk, zoals… Op de eerste plaats alle feesten: Advent, elke ochtend in de aula. De lentemarkt, alle spelletjes, omdat wij de zesde klas waren hadden wij het restaurant. Het eten was Indonesisch en heel lekker. St. Michael was ook super. Aan de kinderen heb ik ook veel herinneringen, bijvoorbeeld Rainier, Adi en Max die maffe jochies uit de klas, maar toch zal ik ze missen. Ook natuurlijk alle meisjes. Ze zijn allemaal aardig, maar allemaal op een andere manier. Dat maakte deze klas speciaal. Iedereen is anders, maar toch kunnen wij het goed vinden. Ik heb hier een leuke tijd gehad, maar te kort! Door: Fredegonde, klas 6

Door: Amber en Julie, klas 6 Kinderen zijn / haar schoolkeuze: Fietje Rudolf Steiner Steven Wolfert Dalton Max C Rudolf Steiner Tess Rudolf Steiner Alex Rudolf Steiner Roos Rudolf Steiner Evelien Rudolf Steiner Vosje Wolfert Dalton Cato Rudolf Steiner Rainier Rudolf Steiner Alberd Rudolf Steiner Edwin Rudolf Steiner Adi Rudolf Steiner Julie Rudolf Steiner Fredegonde Montessori Lyceum Nine Rudolf Steiner Sanne Roncallie Amber Rudolf Steiner Saskia Rudolf Steiner Max R Rudolf Steiner Lily Rudolf Steiner Freijja Montessori Lyceum Joshua Rudolf Steiner Anne Rudolf Steiner Jurrien Rudolf Steiner Jeroen Meerpaal Robin Rudolf Steiner Lara Rudolf Steiner

23

Uit- & Thuistips

Duizel in het park za 31 juli en zo 1 augustus, Vroesenpark

Pleinbioscoop

Als jij in een ander gezin zou moeten wonen, zou je dan je koffer uitpakken? Leen moet naar een pleeggezin omdat zijn moeder ziek is. Als hij daar aankomt, wil hij het liefst meteen weer weg. Hij besluit dan ook om zijn koffer niet uit te pakken… Wil jij weten hoe het verder gaat met Leen in zijn pleeggezin? Wil jij weten of hij zijn koffer heeft uitgepakt? Wat hij allemaal beleeft? Wil jij weten waarom zijn moeder hem niet terugschrijft? Ben jij 8 jaar of ouder? Kom dan, met of zonder Jeugd Vakantie Paspoort, gratis kijken naar de voorstelling Alles is Misschien van acteur/verteller Victor Frederik en gitarist Frans van Ingen. Waar en wanneer? Woensdag 7 juli van 10.15 tot 12.00 uur op de Rudolf Steiner School in Prinsenland aan de Michelangelostraat 375, 3066 NL te Rotterdam. De voorstelling wordt georganiseerd door de afdeling Pleegzorg van FlexusJeugdplein. Begeleiding door een volwassene is verplicht. Heb je nog vragen, dan kun je bellen met 06-24863069 of mailen naar [email protected]

24

De Rotterdamse pleinbioscoop gaat ook dit jaar weer door! Gedurende anderhalve week wordt zeven maal per week een filmvoorstelling gegeven. Dit keer wederom niet in het Museumpark vanwege bouwactiviteiten, maar op het Lloyd multiplein. De hoofdfilm wordt voorafgegaan door een kort voorprogramma. Op het programma staan Hollywoodhits, de beste art films van het afgelopen jaar en toppers uit de wereldcinema. De voorstellingen zijn gratis toegankelijk. Het huren van een stoel kost één euro. Zelf een stoel meebrengen mag ook. Er is een bar aanwezig voor een drankje en versnaperingen. De film start om 21.30 uur van woensdag 18 t/m zondag 29 augustus. Het Lloyd Multiplein is gelegen aan de Westzeedijk in Rotterdam Delfshaven. Bereikbaar met tram 8, halte Oostkousdijk of metro calandlijn, station Coolhaven (10 minuten lopen)..

Roofvogeldag Op 12 september worden er verschillende demonstraties gegeven en meerdere shows met vogels gevlogen. Naast het programma zijn er ook leuke interactieve activiteiten voor kinderen zoals uilenballen pluizen, nestkasten timmeren, figuurzagen. Locatie: Natuurcentrum De Boshoek, Bospad 3 3121 CL Schiedam. Van 11:00 t/m 17:00 (gratis toegang) Kijk voor meer informatie op www. natuurcentrumdeboshoek.nl

Duizel in het park is een spannend, gratis toegankelijk festival waar de verbeelding centraal staat. Er zijn schrijvers die verhalen vertellen, installaties waarin je kunt verdwijnen en optredens om bij weg te dromen. Het festival vindt plaats in het Vroesenpark in Rotterdam, een sfeervol park aan de rand van de stad. Tijdens het festival verandert het park in een droom, doe en duizelplek voor jong en oud. Laat je verrassen door schrijvers in vogelnestjes, muzikanten bij je barbecue of kunst onder de sterrenhemel. www.duizel.com

Dag van de romantische muziek zo 8 augustus, Park bij de Euromast 12:00 uur - Openingsconcert 21.30 uur - Maanlichtconcert Een zonnig park, romantische sfeer en rijk gevulde picknickmanden. Al nippend aan een glaasje wijn luisteren naar romantische muziek. Op verschillende podia worden concerten gegeven met sfeervolle klassieke en populaire romantische muziek, zigeunermuziek en aria’s. www.dagvanderomantischemuziek.nl

25

verbonden met de leeftijdsfase van het kind.

lezen. Er loopt nu een onderzoek op dit gebied.

Stapje verder Steiner ging nog een stapje verder en verwerkte in zijn onderwijsvisie de idee van reïncarnatie. Een kind begint niet bij de conceptie, maar in de geestelijke wereld. Het komt niet ter wereld als een onbeschreven blad, maar als een individu met bepaalde vermogens, talenten, beperkingen, plannen. Die zijn af te lezen aan het kind, als je je bekwaamt in het waarnemen. Het gaat om het waarnemen van de kinderen op de gebieden hoofd, hart en handen. Dat doet de leraar en dat doe je als team. Voor leerkrachten heeft Rudolf Steiner voordrachten gehouden, die o.a. zijn gebundeld in het boek Algemene Menskunde. Dat is een pittig boek om te studeren.

Vanuit de fantasie Hoe lang is het geleden dat u de stelling van Pythagoras heeft geleerd? Was u 12/13 jaar? Weet u hem nog? a2 + b2 = c2. Ik zie nog steeds de leraar voor me die mij deze stelling heeft geleerd, zijn enthousiasme dat Pythagoras zoiets geweldigs had ontdekt! Pas jaren later heb ik de stelling begrepen. Rudolf Steiner heeft de stelling van Pythagoras uitgelegd aan kinderen door ze uit te nodigen mee te gaan in een fantasiebeeld (zie Algemene Menskunde, p. 202). Vanuit de fantasie kunnen ze Pythagoras begrijpen. Het inzicht, het koele denken, komt later pas in de loop van de bovenbouw. Het gaat in het vrijeschoolonderwijs om een’kunstzinnige’ benadering van de lesstof.

Hoofd, hart en handen De jonge mens moet zich in vrijheid kunnen ontwikkelen en zin hebben in de wereld. Kinderen moeten durf hebben. Dat zijn eigenschappen waar de maatschappij later van profiteert.

Ouders als ambassadeurs Aanleiding tot deze ouderavond is de verzuchting van ouders: ‘Hoe maak je aan je omgeving duidelijk waarom je hebt gekozen voor de vrijeschool en wat zijn de kwaliteiten van dit onderwijs? We zijn er enthousiast over en hebben het gevoel dat het goed is voor ons kind. Maar het is lastig om het onder woorden te brengen.’ De bijeenkomst was bedoeld als een’ bewust versterkende avond’, zodat ouders beter zouden kunnen verwoorden, zowel voor zichzelf als naar hun omgeving, waarom hun kind op de vrijeschool zit. Impressie van de eerste algemene ouderavond met Jan Alfrink Rudolf Steiner College, 26 mei 2010 Door: Thea van Veen

26

Waarom niet? Gaat het vooral om de drie H’s: hoofd, hart en handen? vroeg Diana Rozendaal zich hardop af in haar welkomstwoord. Ook aan haar is vaak gevraagd: ‘Waarom zit jouw kind op de vrijeschool?’ Soms stelt zij dan een wedervraag: ‘Waarom zit jouw kind niet op de vrijeschool?’ Twee- en zeventig jaar vrijeschoolonderwijs Voor Jan Alfrink was dit allemaal heel herkenbaar. Met zijn vrouw heeft hij 5 zonen die met elkaar goed zijn voor 72 jaar vrijeschoolonderwijs. Als ouder vervult het je, als je kinderen thuiskomen met enthousiaste verhalen over wat ze op school beleefd hebben. Je ziet hun schitterende ogen en hun rode wangen en dan weet je dat ze daar op hun plek zijn, dat het goed is. Voor de buitenwereld is dit niet vanzelfsprekend. Als vrijeschoolouder wijk je af van het

gangbare en daarvoor moet je je verantwoorden. Waarom zit jouw kind op de vrijeschool? Geen waardeoordeel Het uitleggen van je keuze heeft een risico. De anderen kunnen namelijk reageren met: ‘Dus wij doen het niet goed?’ Dat is niet wat je bedoelt. Het gaat om een keuze die jij in vrijheid hebt gemaakt voor jouw kind. Jouw keuze is geen waardeoordeel over de keuze van de ander. Onderwijs en opvoeding Toen Rudolf Steiner begon, was er nog niet iets wat op vrijeschoolonderwijs leek. In zijn onderwijsconcept heeft hij onderwijs en opvoeding met elkaar verbonden. In 1919 was dat nieuw! Rudolf Steiner heeft onderwijs en opvoeding zodanig met elkaar verbonden dat kennisverwerving en kinderlijke ontwikkeling samengaan. Lesstof is hier ontwikkelingsstof,

Met bezieling Op de vrijeschool wordt met bezieling verteld. In de 7e klas willen de kinderen de wereld in. Dan worden de verhalen verteld over de Het vrijeschoolonderwijs is ontdekkingsreizigers, waarin twaalf - en dertien-jarigen zich herkennen. gebaseerd op een drieledig Neem bijvoorbeeld Hendrik de mensbeeld, de drie H’s: Hoofd Zeevaarder, die een kapiteinsschool Hart - Handen/voeten oftewel had. En een toren van 60 meter Denken - Voelen - Willen/ vanwaar hij de jonge kapiteins bij handelen. De vrijeschool is een onderwijs-concept waarin deze drie het uitvaren langer kon zien en gebieden, en dus de gehele mens, eerder kon zien terugkomen. Dat is worden aangesproken. Menskunde je horizon verleggen, precies waar de en onderwijsconcept zijn in de twaalf- en dertien-jarigen mee bezig vrijeschoolpedagogie ineengevlochten. zijn. Als ze dit verhaal horen, voelen Door de leeftijdsgerichte benadering ze het van binnen mee, ze voelen na is er op vrijescholen een samenhang wat die mens dreef. Aan het verhaal tussen de vakken. Het totaalbeeld van over Columbus beleven de kinderen het onderwijs correspondeert met het dat grootse ideeën soms lang moeten totaalbeeld van het kind. wachten tot ze verwezenlijkt worden. Eindelijk kun je tot handelen overgaan Bevestiging door onderzoek en hoe dankbaar ben je dan als je je We krijgen bevestigingen van de doel hebt bereikt. Je beleeft: er zijn inzichten van Rudolf Steiner. Recent grotere dingen in de wereld dan alleen hersenonderzoek toont aan dat lezen jouw eigen wereld. Dat beleven ze ook pas met 7 jaar zou moeten beginnen aan de periode sterrenkunde. Er gaan vanwege de rijpheid van een deel van werelden voor hen open als ze horen de hersenen. Vrijeschoolleerlingen over de afstanden, temperaturen, zijn heel goed in begrijpend lezen, bewegingen, draaicirkels. hoewel de scholen dat als vak niet bieden. De kinderen zijn voortdurend Herkenning in revoluties in een talige omgeving, met verhalen, In de 8e klas is het onrustig. Er is versjes, liedjes. Dat leidt tot inzicht veel lijfelijkheid, het is tumultueus. en dan word je goed in begrijpend De ontwikkelingsstof in het periode-

onderwijs behandelt o.a. de industriële revolutie. En dat gaat door in de 9e klas, waar de grote revoluties behandeld worden. Het kind is in de puberteit, het zit zelf in een revolte en herkent zich in de grote revoluties. Het basisgevoelen is: Je drijft niet mee met de stroom, maar gaat er dwars tegenin. Ontwikkelingsstof In de 9e klas is een periode stilistiek, ook wel humorperiode genoemd. Eerst komt de slapstickhumor aan de beurt. Dan verfijnt het. Er komt onderscheid in de soorten humor: esprit, scherpe humor, ironische humor, parodiërende humor, zwarte humor. In de 10e klas zijn ze toe aan de hoofse literatuur en in de 11e klas krijgen ze Parzival. Dat gaat over Parzival, maar eigenlijk over henzelf. Parzival wordt zelfstandig, komt los van thuis en gaat zijn weg met vallen en opstaan. Lesstof is ontwikkelingsstof. Gedachtewisseling In de levendige gedachtewisseling na afloop werden veel aspecten van het vrijeschoolonderwijs genoemd, bijvoorbeeld de eindpresentaties. Je ziet de mens zoals die zich heeft ontwikkeld, dat is zo ontroerend. En de zanguitvoering in De Doelen, waar je ziet hoe die jongens vanuit hun hart hun partij staan te zingen. Na afloop bleken de ouders enthousiast over wat de avond te bieden had voor de versterking van husn bewustzijn van de keuze voor de vrijeschool. Tweede Algemene ouderavond In het nieuwe schooljaar staat al een tweede ouderavond gepland, op donderdag 25 november, met als spreker Jeanne Meijs Info over Jeanne Meijs, zie: www. jeannemeijs.nl Info over Jan Alfrink, zie: www.tsjai.nl

27



STERREN KIJKEN

Al s het na zo’n mooie war me zomer dag in je huisje, tent o f caravan eigenl ijk nog te heet is om te sl apen, ga dan eens naar buiten en ver wonder je er over hoeveel ster r en er te zien zijn op een hel der e zomer nacht. Het is zelf s zo dat waar neer het echt in de nacht is, je de mel k weg k unt zien . maar wat vr oeger in de avond, wor d je ook al over donder d door de enor me hoeveel heid hel der e ster r en. Enk el en stral en f el maar de meesten zijn k l eine witte puntjes. Rond Rotter dam zijn de nachten vaak niet donk er genoeg om al l e ster r en goed te zien. Dat k omt door de gr ote hoeveel heid l icht van de stad. Maar al s je 's avonds niet in de stad o f in de buur t van een vuur tor en bent, dan zie je duizenden ster r en. Al sinds mensenheugenis k ijk en de mensen vol ver bazing naar die ster r en. Om beter te k unnen onthouden wat zij zagen tr ok k en zij in gedachten l ijnen tussen de ster r en en vul den die f igur en aan met hun fantasie. Zo ontstonden de ster r enbeel den: beel den van mensen, dier en en ander e dingen. Wij zien vana f de aar de de ster r en net al s de zon l angs de hemel bewegen. Eigenl ijk is dat pr ecies ander som. De aar de draait om de zon en de zon en de aar de en al de ander e pl aneten draaien om de ster r en. De mensen k onden vr oeger uit de stand van de ster r en opmak en wanneer ze moesten zaaien en oogsten. Op zee gebr uik te ze de ster r en om de weg te vinden. Ook al s je in het donk er een wandel ing maak t, hel pen de ster r en je net al s op zee de goede r ichting op. Dat doe je door de pool ster te zoek en. In het noor den, pr ecies boven de noor dpool, staat de pool ster. Maar hoe vind je die ster?

Zoek eerst de grote beer Die ziet er uit als een steelpannetje Dus ongeveer zo::



de hoeken van de steelpan staan de heldere sterren Je krijgt dan zo’n sterrenbeeld::

Pl ak deze hel e bl adzijde op dun k ar ton en k nip al l es uit l angs de stippel l ijnen. Het vierk ante vl ak met de sterr en is het achter bl ad. Zet aan de k ant waar het k ar ton zit 2 diagonal e l ijnen daar waar de l ijnen el k aar k r uisen maak je een gaatje. Maak ook in de ster r endraaischij f een gaatje. De pool ster is het midden. Dr uk nu een spl itpen, o f maak er een van een stuk je ijzer draad, door de gaatjes, Neem nu het vol gende vier k ant, waar je de ovaal en het halve maantje r echts hebt uit gek nipt. En pl ak deze bij/met de puntjes op de ander e k aar t.

Al s je nu 5 maal de zijk ant van de gr ote beer neemt k om je bij de pool ster. Al s je die r ichting op gaat k om je bij het noor den. Nu je de pool ster gevonden hebt k an je met deze ster r enk aar t de ander e ster r enbeel den vinden. Van half jul i tot half augustus, met een hoogtepunt tussen 12 en 15 augustus zijn er in de nacht val l ende ster r en te zien. Je moet dan de ster r enbeel den Cassiopeia en Per seus zoek en. Tussen die ster r enbeel den zie je soms hel der e l icht f l itsen aan de hemel. De meeste ster r en val l en in de nacht, maar wie weet, zie je ’s avonds al een val l ende ster. En je weet: al s je een ster ziet val l en mag je een wens doen… Met dank aan Mar tin van Vl iet en aan het Vak antieboek van Chr isto f oor waar de draaibar e ster r enk aar t uit k omt. Vak antieboek (is ook de naam van het boek) van Anne en Peter T homas is tr ouwens een gewel dige aanwinst voor in de vak antie.

Draaibare Sterrenkaart Draai de sterrenkaart zo, dat de verlangde datum op de onderste schijf en de tijd op de bovenste (bij zomertijd één uur verschuiven) samenvallen. Houd de schijf nu boven het hoofd met het middelpunt van het zichtbare ovaal (het zennit) recht boven het oog en met de aanduiding ‘N’ naar het noorden. Binnen de ovale opening zie je nu de sterrenhemel, zoals je die op het gekozen tijdstip kunt waarnemen.

Wees niet bang Vrij zijn in de zomer Buiten is het 5o C, het waait stevig en het regent voortdurend: meivakantie in Limburgs bronsgroen eikenhout. Nog heeft het lichte groen van de natuur dat typische lentekarakter, sommige bomen hebben nog geen vol bladerdek. Ondanks de kou komt de natuur onweerstaanbaar tot leven en bevrijdt zich van de kluisters van de winter.

Nog niet en al bijna wel Collega Ger van de Ven sprak in de Paastijd in het college over de overgang van doodsheid naar leven in de natuur, nog niet en al bijna wel, slechts enkele dagen beleef baar: een stille spanningsvolle tijd, voordat het leven zich weer volop doet gelden. Zoals Stille Zaterdag tussen het lijden en de dood van Goede Vrijdag en de opstanding en het nieuwe leven van Pasen. In de lente vallen ook de dodenherdenking en de viering van bevrijdingsdag. We stonden stil bij de inzet voor vrijheid en bevrijding, bij wat vrijheid en vrede voor ons betekenen. Hoe verhouden zich nationale trots en eigenheid met

30

globalisering en wereldburgerschap? Kunnen wij werkelijk vrij zijn als medemensen honger hebben of lijden onder geweld? Vrije ruimte De zomer is bij uitstek het jaargetijde waarin je je vrij kunt voelen: vrij van school en verplichtingen, vrij in de zon, los uit het gewone dagelijkse leven, een vrije ruimte. Maar dat roept ook vragen op. Ga je die ruimte actief opvullen of wacht je af wat er op je afkomt? Kun je je gang maar gaan en allerlei regels aan je laars lappen? Levert grenzeloos gedrag een bijdrage aan de vrijheid van je zelf of een ander? Over welke vrijheid hebben we het eigenlijk? Een actueel thema in deze tijd, in allerlei levensgebieden. Het grensgebied tussen de eigen vrijheid, de vrijheid van een ander en dat wat toegestaan of respectvol, is ligt vol obstakels. Standpunten hangen samen met de eigen oordelen en visie op de mens. Voorbeelden genoeg: Ik moet toch kunnen zeggen wat ik denk, laat een ander zich niet zo snel beledigd voelen.

Ik moet toch mijn leven kunnen beëindigen als ik dat wil, het is toch mijn leven. Ik heb recht op vakantie, dus ik moet toch meer kunnen verdienen. Ik moet mijn jas in de klas kunnen aanhouden als ik dat wil. Wij kunnen als klas onze gang toch gaan als die leraar geen orde kan houden. Mijn kind moet toch naar de elfde klas Havo 4 kunnen als ik vind dat dat goed is. Ik moet toch in Vrij geestig kunnen schrijven wat ik wil. Innerlijke vrijheid Dieper liggende aspecten van vrijheid zijn volgens mij: moed, onbevangenheid en authenticiteit. Ook als je uiterlijke vrijheid mist kun je innerlijk een vrijheidsruimte ervaren en in stand houden. De terugblik van 4 en 5 mei bracht daarvan weer vele voorbeelden. Het vraagt moed om daadwerkelijk innerlijk vrij en onafhankelijk te zijn of om je te bevrijden uit onvrij makende relaties of van benauwende aspecten van je eigen persoonlijkheid. Maar het vraagt ook moed en offergezindheid om op te komen voor het recht en de vrijheid

van anderen. Een onbevangen klein meisje Onlangs wachtend op de tram kwam een meisje van een jaar of zes naast me zitten, in een roze feestjurk, met een roze zonnebril op, zwarte lakschoentjes aan. Moeder bleef op enige afstand staan.’ Ik heet Michelle’, begon ze,’en ik ben jarig’. Vervolgens babbelden we over haar vriendinnen, haar boekje met geheimen en tekeningen over begraven schatten op een eiland, haar nieuwe bril en het feestje waar ze naar op weg was. Zonder afstand, in vol vertrouwen, geholpen door mijn vragen, nog niet begrensd door angst of conventies. Ik genoot er van. Als je ouder wordt, kunnen opgedane ervaringen je voorzichtiger maken, minder onbevangen, angstiger wellicht ook. Natuurlijk krijg je in het sociaalmaatschappelijke verkeer te maken met afspraken en gewoontes. Het vraagt authenticiteit en eigenwaarde om geen grijze muis te worden, maar je eigen oorspronkelijke kleur en aard te bewaren. Moedig is het om waar

nodig op een zuivere wijze regels of afspraken ter discussie te stellen, te doorbreken soms. Kunst is het om in relaties en in je werk onbevangenheid te bewaren. Vrij handelen Vrij handelen is volgens Steiner moreel handelen, en moreel handelen is een handelen dat toekomst schept. Volgens mij betekent dat zoiets als: Je kunt je onvrij voelen door biologische factoren (ziekte, karakter, afkomst, vermogens), sociale en maatschappelijke omstandigheden, je verleden enz. Je kunt ook daar boven uitstijgen, of beter nog er doorheen werkend en het verwerkend bij eigen kracht uitkomen, bij een vrije geestkern in jezelf. Verantwoordelijkheid nemen voor dat wat er is en dat wat aan de orde is, levert de hoogste graad van vrijheid op. Dan laat je je niet benauwd leiden door wat was of is, of door wat gewenst wordt door de omgeving, maar onbevangen door wat zich aandient. Zo schep je een vrije toekomst.

Vrijheid zijn Voor de filosofen onder mijn lezers nog een gedachte: Zolang ik nog vrijheid ervaar is er nog sprake van een scheiding tussen mijzelf en zo iets als vrijheid. Ik kan me blijkbaar ook onvrij voelen. Maar vrijheid is juist het einde van alle scheiding of afgrenzing. Ware vrijheid is vrijheid zijn: het volledig bewust in de wereld zijn en tegelijk niet van deze wereld zijn. Vrijheid is je ware zelf, daar waar weg, waarheid en leven samenvallen. Blijvend vrij De vrijheid van de zomer kan helpen om ook innerlijk weer vrij te worden. Niet door een vlucht buiten alle grenzen, maar door ruimte te geven aan dat wat echt en blijvend vrij maakt. Muizenissen uit je hoofd, moeheid uit je lijf, energievretende emoties uit je gevoel. Gewoon door er te zijn en even niet aan gisteren of morgen te denken. Een fijne en vrije zomertijd gewenst. Door: Paul Peeters Rudolf Steiner College

31

te leren springen, vond ik dat zo leuk dat ik uitriep: ‘Ik wil later moeder worden van een heleboel kinderen’. Na enige omzwervingen langs ondermeer de Handelsmulo komt zij in september 1938, via een achternichtje dat daar les geeft, op de de kleuterkweekschool terecht. Na twee jaar haalde zij akte A en na nog eens akte B. Met A kon je een hulp in een klas zijn en vervangen als iemand ziek was, met B kreeg je een eigen klas. In 1944 kreeg zij een eigen klas op een gemeenteschool met veertig drie-jarigen.

‘Ik vond het werk voor de klas zo heerlijk, dat ik dat altijd voor liet gaan’. Na de oorlog ging Hannie Rienks met een vriend naar de Christengemeenschap. Het was haar

Moeder van een heleboel kinderen Bij het overlijden van Hannie Rienks door: Jan van Bergen en Henegouwen foto hierboven: Boetseren in het klasje van Wies Knijpinga (links op de foto) en rechts Hannie Rienks

Op 13 februari jongstleden is Geeske Johanna Rienks op negentigjarige leeftijd in Driebergen overleden. Hannie Rienks stond in 1949 als één van de oprichters aan de wieg van de Rotterdamse vrijeschool. Zij is dertig jaar aan onze school verbonden geweest. In de eerste zes jaar als onderwijzeres van de klassen 1, 2 en 3. In de jaren daarna als kleuterleidster, haar eigenlijke beroep waarvoor zij in de vooroorlogse jaren met veel plezier en enthousiasme was opgeleid aan de kleuterkweekschool. Naast haar werk voor de klas in Rotterdam vervulde zij een groot aantal werkzaamheden in de landelijke ‘kleuterwereld’. Zij gaf cursussen voor kleuter- en peuterjuffies en organiseerde samenkomsten met collega’s. De laatste jaren van haar werkzame leven werkte zij bij de voorloper van de schoolbegeleidingsdienst voor Vrije scholen in Zeist. Tekeningen hiernaast: Rosa en Janna

32

Hannie Rienks werd geboren op 2 september 1919 in de Koepelstraat in Crooswijk. Deze straat bestaat nog steeds en ligt op een steenworp afstand van waar nu het Rudolf Steiner College staat. Zij had een gelukkige jeugd. In het door haar zelf geschreven levensbericht, dat bij haar crematie werd voorgelezen, beschrijft zij die tijd zo: ‘Het was in een eenvoudige straat waar ik werd geboren, maar waar ik een heerlijke jeugd heb doorgebracht. Er werd veel met de buurkinderen gespeeld, gebald, getold, geknikkerd, diabolo geoefend, haasje over gedaan en oude kringspelen gespeeld. In huis was ik een echte poppenmoeder en zondags was de werkplaats van mijn vader voor mijn broer Bert en mij. Dan werden de ringen opgehangen, de wasplank door de ringen heen, heel hoog opgetrokken, dan gingen we vliegen, of er werden tenten gemaakt van vele lappen met touwen en stokken verbonden. Toen ik tien jaar was en met mijn moeder in de keuken een nichtje van vier jaar probeerde touwtje

kennismaking met de Antroposofie. De Mensenwijdingsdienst sprak haar niet zo aan, maar de cursussen boetseren en eurytmie en de lezingen over pedagogie die daar werden gegeven des te meer. Zij ging hospiteren in het peuterklasje van Wies Knijpinga — de vrouw van de priester— en raakte gegrepen door de wijze waarop zij de kinderen benaderde en aansprak. Hannie besloot in Den Haag de applicatiecursus voor vrijeschooljuf te gaan volgen. Daar ontmoette zij Sari Visser, die door Dr. R.C. Mansfelt was gevraagd om na de cursus in Rotterdam een vrijeschool te beginnen. Op 5 september 1949 wordt

de Rotterdamse vrijeschool onder grote belangstelling officieel geopend. Daags daarna beginnen de lessen in de kleuterklas en de klassen 1, 2, 3. Vier kranten (Het Parool, de N.R.C., Het Vrije Volk en Het Rotterdams Nieuwsblad) doen verslag. Opvallend is de welwillende houding van zowel de landelijke als de gemeentelijke onderwijsinspectie die in alle vier de stukjes met nadruk wordt gememoreerd. Hannie Rienks is de juf van de eerste klas en behoudt die klas tot en met de derde. Tegelijkertijd probeert zij de akte lager onderwijs te halen, maar vertelt zij in haar levensbericht: ‘Ik vond het werk voor de klas zo heerlijk, dat ik dat altijd voor liet gaan’. Als Wies Knijpinga na 6 jaar de school verlaat, neemt Hannie de kleuterklas van haar over. Met de lagere school houdt zij contact, door er handwerk-, tekenen godsdienstles te geven. Verder zit zij de vergaderingen voor, houdt spreekuur, onderhoudt het contact met de werkster en helpt de nieuwe leerkrachten van de 1e klas. In die tijd sluit zij zich aan bij verschillende landelijke initiatieven op haar vakgebied: zij bezoekt bijeenkomsten van kleuterleidsters waar ervaringen worden uitgewisseld, gaat als afgevaardigde van de kleuterbeweging naar Vrije Opvoedkunst en start een opleiding voor kleuter- en peuterleidsters aanvankelijk in Rotterdam, later in Zeist. In haar levensbericht schrijft Hannie weinig over de jaren als kleuterleidster voor de klas in Rotterdam. Een collega uit die tijd vertelt dat die niet altijd eenvoudig waren. In de pionierstijd werd er veel van de leerkrachten gevraagd. De school was klein en kon maar met moeite het hoofd boven water houden. ‘Op een ogenblik bleek de financiële toestand van de school, vertelt hij, zorgwekkend. De vergadering met het bestuur over de noodtoestand verliep bepaald niet soepel. Veel collega’s zagen er bezorgd uit. Er waren spanningen. Op de eerstvolgende vergadering van de leraren was het Hannie Rienks die voorstelde een feest op touw te zetten: een lentefeest. Dat een dergelijke voorstel van haar zou komen had niemand ooit verwacht en het was waarschijnlijk ook daarom dat iedereen opgetogen aan de slag ging. Het feest in een rijk en mooi versierde school werd een

groot succes en sedertdien was er ieder jaar een soortgelijk festijn’. Begin jaren zeventig werd de school 21 jaar na de oprichting volwassen. Onder invloed van de maatschappelijke ontwikkelingen en de tijdgeest nam de belangstelling voor het vrijeschoolonderwijs toe. Rotterdam kreeg zijn eigen bovenbouw. Leerlingen hoefden na de zevende klas niet langer naar Den Haag, maar konden tot en met de 12e klas in Rotterdam terecht. Daarmee veranderde de school van karakter. Nieuwe, veelal jonge leraren, werden aangenomen. Het waren totaal andere mensen dan in de benedenbouw. Een leraar uit die jaren vertelt: ‘Op de gezamenlijke vergaderingen waren er dus twee verschillende groepen, ook al omdat de bovenbouw altijd in een ander gebouw was gevestigd. Hannie Rienks hield een voordracht over kindertekeningen. Zij kwam bij die gelegenheid totaal anders uit de verf dan de meesten haar meenden te kennen.Op vanzelfsprekende toon en met groot gezag sprak zij over het onderwerp, zodanig dat ook iedereen overtuigd was van de juistheid van haar opmerkingen’. Hannie Rienks was een van de markantste leerkrachten die onze school heeft gekend. Zonder haar enthousiaste inbreng had de Rotterdamse vrijeschool en het vrije kleuteronderwijs in Nederland er anders uitgezien. Zij leeft voort in de herinnering van een heleboel kinderen, hun ouders en haar collega’s. Dit stuk kwam tot stand met medewerking van: Mildred de Bock, Loïs Eigenraam, Bert en Rosli Rienks–Leaser en Dorien Versluis. foto boven: De leerkrachten van de Rotterdamse Vrije school in 1957, met uiterst rechts zittend Hannie Rienks. Tekening links is van Boris.

33

In liefdevolle herinnering Juffie Rienks. Als ik aan haar terugdenk, komt, naast de goede herinneringen aan mijn eindeloos spel bij haar in de klas, direct de herinnering aan haar ogen boven. Donkerbruine, kleine, pientere ogen. Ogen die met een liefdevolle blik de wereld in keken. Met weinig woorden en zorgvuldige gebaren gaf zij het wel en wee in haar klas vorm. Ik kan mij niet herinneren dat zij schaterlachend aanwezig was of stemverheffing moest gebruiken om boven ons kleuterenthousiasme heen te komen. Volgens mij had zij haar pret meer van binnen, zacht en liefdevol genietend van alle eigenheid van de kinderen. Ik heb het idee dat zij veel waarnam aan mensenkinderen. Zonder een oordeel, maar vanuit oprechte belangstelling. Ze straalde rust uit en alles wat er in de klas gebeurde, verliep vanuit de rust die zij uitstraalde. Het gaf ons een geborgen gevoel! Veel van mijn herinneringen die in een verborgen hoekje zijn blijven liggen, heb ik opnieuw leven in kunnen blazen doordat ik mijn kinderen nu naar de kleuterklas

Ik heb haar de afgelopen jaren nog weleens ontmoet, omdat zij vlakbij mijn Oma bleek te wonen. Gek genoeg herkende ik haar niet meteen toen ik haar daar voor het eerst, nu 10 jaar geleden, zag. We passeerden elkaar op een bospaadje. We hielden allebei even onze pas in, onze blikken kruisten elkaar en toen zag ik het: die pientere, wijze ogen; dit was Juffie Rienks! Blij verrast zei ik: ‘Juffie Rienks?’ Waarop zij zei: ‘Ja, wat goed dat je dat nog weet, Miryam. Goh, dat wij elkaar hier tegenkomen. Hoe is het met je?’

pepermuntthee gezet en de tafel werd gedekt met een prachtig geborduurd kleed en echte theekopjes. Ik zie het

‘Volgens mij had zij haar pret meer van binnen, zacht en liefdevol genietend van alle eigenheid van de kinderen’.

Het waren gezellige, fijne ontmoetingen, net als vroeger, al was ik nu twintig jaar ouder. Mijn kinderen speelden om ons heen en zij was weliswaar oud van leeftijd, maar nog net zo helder, wijs en waardig als toen.

nog zo voor me. Met zijn allen zaten we dan om die tafel heen, dronken onze thee, zongen voor de jarige en aten iets lekkers. Tot slot mocht de jarige dan op een heel speciaal stoeltje zitten waar een speeldoosje in zat wat dan begon te spelen. Geweldig was het. Ik ben Hannie Rienks dan ook zeer dankbaar voor de fijne en gezellige maanden die ik bij haar in de klas heb gehad.

Dank voor de goede herinneringen, Juffie Rienks, ik bewaar ze zorgvuldig!

Moniek Böhm, leerkracht van de 2e klas op Rudolf Steiner School

Miryam Hupkes, leerkracht combinatieklas 1 en 2 Krimpen aan de IJssel en moeder van 4 vrijeschoolgaande kinderen.

Tekening is van Elias

Robin van Persie, geboren in Rotterdam, 6 augustus 1983, is een Nederlandse voetballer die op dit moment speelt bij Arsenal in Engeland. Ook is hij actief als international voor het Nederlands elftal. Hij heeft inmiddels in 42 interlands 16 keer gescoord. Van Persie staat bekend als een technisch begaafde voetballer met een fijne traptechniek. Van Persie begint zijn voetballoopbaan bij Excelsior. In tegenstelling tot de andere kinderen wordt hij al op zijn vierde jaar aangenomen vanwege zijn uitzonderlijke talent. Hier is Robin opgeleid in de jeugdelftallen. Met zijn jeugdvrienden speelde hij ook vaak voetbal op de pleintjes in Kralingen. Excelsior is dan ook de club waar hij ook graag zijn carrière wil eindigen. In de C-jeugd werd hij weggehaald door Feyenoord.Dat 1e seizoen leverde hem meteen zijn eerste grote successen: Het winnen van de UEFA Cup in 2002 en werd hij verkozen tot talent van het seizoen 2001/ 2002.

Na mijn zesde verjaardag besloten mijn ouders dat ik naar de vrijeschool zou gaan en zo kwam ik in de kleuterklas van Hannie Rienks terecht. Ik heb er zeer warme herinneringen aan. Het was of ik van een zwart-wit film in een kleurenfilm terecht kwam. Al die mooie en warme materialen, de gezellige huisjes, de winkeltjes met echte kastanjes en de grote houten tafel in het midden.

Echter,door zijn moeilijke karakter en afwijkend gedrag werd hij geen populaire speler bij de technische staf in Rotterdam! In de zomer van 2004 werd hij gecontracteerd door Arsenal. Manchester United en Barcelona hadden later ook interesse voor de Nederlandse voetballer. Hij bleef uiteindelijk gewoon bij Arsenal. Robin is getrouwd met Bouchra en heeft nu twee kinderen. Ja, ook van Persie heeft een ‘blauwe maandag’ op de Vrijeschool Vredehof gezeten, net als zijn zus Kiki, die ook nog eens les heeft gegeven op het RSC. Robin komt deze aankomende weken, tijdens het WK 2010 in Afrika, uit voor het Nederland elftal.

Het vieren van de verjaardagen heeft echter de meeste indruk op mij gemaakt. Er werd een grote pot

Wij wensen hem dan ook namens Vrij geestig, heel veel succes. Zet hem op, Robin!

klassenfoto: Kleuterklas van Hannie Rienks uit 1976 met op de voorste rij derde van rechts Miryam Hupkes.

34

Steiner Celeb!

breng. Opnieuw geniet ik van alles wat er op komt borrelen en het enorme plezier wat ik als kind in Juffie Rienks haar kleuterklas twee-en dertig jaar geleden had. Dan voel ik me rijk aan dierbare herinneringen, de tijd en ruimte die er was om te spelen, maar bovenal de rijke sfeer waarin ik dit alles onbewust opnam.

De Rotterdamse vrijescholen ‘Worden wie je bent’ is het motto van onze scholen. Om te worden wie je bent, heb je veelzijdig onderwijs nodig. Ons lesprogramma is gebaseerd op het gestructureerde twaalfjarige leerplan van de vrijeschool. Daaraan voorafgaand mogen onze kleuters spelen! Door het spel leren kinderen alles wat zij in voorbereidende zin nodig hebben. Ons leerplan omvat veel kennisvakken, kunstzinnige en ambachtelijke vakken, waaraan uw kind zich vanaf klas 1 (6 jaar) tot en met klas 12 (18 jaar) kan ontwikkelen. Op eigentijdse wijze werken wij vanuit de menskundige en pedagogische inzichten van Rudolf Steiner. We zien het leven als een ontwikkelingsweg. Op de vrijeschool leren kinderen voor het leven.

Rudolf Steiner College Rotterdam www.rudolfsteinercollege.nl Vrijeschool voor voortgezet onderwijs vwo, havo vmbo-tl in Kralingen-Crooswijk Vondelweg 87/89, 3031 PT Rotterdam, 010 – 413 41 58 dependance klas 11 en 12: IJsclubstraat 9, Rotterdam [email protected] directeur: Rudolf van Lierop

Rudolf Steiner School Rotterdam www.rudolfsteinerschool.nl Vrijeschool voor basisonderwijs in Prinsenland Michelangelostraat 375, 3009 AG Rotterdam 010 – 455 76 70 [email protected] directeur: Els Blacquière

Vrijeschool Vredehof www.vsvredehof.nl Vrijeschool voor basisonderwijs in Kralingen Vredehofweg 30, 3062 EP Rotterdam, 010 – 452 65 19 [email protected] directeur: Gert Hilbolling (a.i.)

35

COLOFON: Rudolf Steiner College Rotterdam www.rudolfsteinercollege.nl • Diana Rozendaal – hoofdredactie ([email protected]) Rudolf Steiner School Rotterdam www.rudolfsteinerschool.nl • Aase Henschien – eindredactie • Lin Klaassen – beeldredactie achtergrondfoto’s, cover en illustraties • Kittie Boone – advertenties mail: [email protected] • Marga Baas • Francis Teeuw • Jan-Mark Wams – webmaster Juniorredactie: • Fleur van der Tolen en Roman Schuring Vrijeschool Vredehof www.vrijeschoolvredehof.nl • Jan van Bergen en Henegouwen • Amber de Grauw – cover en illustraties • Vera Berntsen – tekstredactie Ontwerp • Studio Madelinde Hageman www.madelinde.net Aan dit nummer werkten mee: • Paul Peeters, Ferdinand Pieterse, Peter Mascini, Vincent Harry, Thea van Veen, Miryam Hupkes, Moniek Böhm, Els Blacquière Druk • Drukkerij Macula B.V., Boskoop www.macula.nl Verschijning Vier keer per schooljaar

www.bonco.nl

06 50489911

[email protected]

vwo havo vmbo-tl Vrijeschool voor voortgezet onderwijs

Worden wie je bent

Administratie [email protected]

© 2010 Vrij geestig Geen overname zonder voorafgaande schriftelijke toestemming

SCS-COC-00652-EH

www.rudolfsteinercollege.nl Vondelweg 87-89 - 3031 PT Rotterdam

36

employment lawyers

arbeidsrecht advocaten

SørensenWeijers&Ko

the opposite of a correct statement is a false statement the opposite of a profound truth may well be another profound truth

t f e

+31 10 249 24 44 +31 10 249 24 40 [email protected] Lichtenauerlaan 138 3062 me Rotterdam

www.swnk.nl SW 067 adv A5 ligg 091001.indd 1

www.assem.nl

01-10-09 11:25

De zon geeft licht

Aan de planten,

Omdat de zon

Van de planten houdt.

Zo geeft een mens

Aan anderen zielelicht

Wanneer hij van ze houdt

Rudolf Steiner