Jaargang 1 Lente 2010 Tijdschrift van de Rotterdamse vrijescholen. Rudolf Steiner College Rudolf Steiner School Rotterdam Vrije School Vredehof

Jaargang 1 • Lente 2010 Tijdschrift van de Rotterdamse vrijescholen Rudolf Steiner College • Rudolf Steiner School Rotterdam • Vrije School Vredehof

vanbinnen

natuurlijk wonen

ng eco-friendly shoppi

van fairtrade cadeaus tot biologische specialiteiten

GIMSEL

SPIRIT

DE GROENE WEG

Hèt Groene Winkelhart VANBINNEN

OOST WEST CENTRUM

vanbinnen heeft alles voor een smaakvol, comfortabele en duurzame inrichting van uw woning. Vloerbedekking en gordijnen, eettafels & stoelen maar ook keukens, bedden, accessoires & doehetzelf-artikelen. Eigentijds design van o.a. Varier, Team 7, Green Sleep, Forbo & Moso gaan bij ons hand in hand met aandacht voor uw leefomgeving !

WERELDWINKEL

HIMALAYA

is vernieuwd! MARINIERSWEG 1-33, 3011 NB ROTTERDAM, 010-2331933

Mariniersweg 1 - Rotterdam - 010 2409379 - www.vanbinnen.com

A PERFECT MATCH: CULTUURCLICK ALS UITGANGSPUNT BIJ EXECUTIVE SEARCH

PBW Consultancy

t 31(0)10 420 05 22 m 31 (0)6 144 06 155 e [email protected] i www.pbwconsultancy.com

GENMAI

www.degroenepassage.nl

Helianth

Therapeuticum voor antroposofische gezondheidszorg Huisartsen Fysiotherapie Kunstzinnige therapie Consultatie bureau Euritmie therapie Psychotherapie Biografische gesprekken

Samenwerking in het Gezondheidscentrum Lage Land Vredeman de Vriesstraat 19 - 23 • 3067 ZJ Rotterdam • 010 4205580 • www.helianth.nl

Voorwoord Lente! Langverwacht én gekomen. Met de lente verschijnt ook het lentenummer van Vrij geestig. De derde van dit schooljaar alweer. Ik heb zelden met zo’n enthousiaste redactie samengewerkt. Best vreemd om in het mij deprimerende winterweer al volop met de lente bezig te zijn. Zo stroomt de lente wel snel mijn leven binnen. De lente geeft mij enorm veel energie, zin en een ongekende levenslust. Hopelijk straalt dit nummer van Vrij geestig dat ook uit. Ik ben enorm trots op de ouders, leerlingen en leerkrachten die het elke keer weer voor elkaar krijgen om zo’n schoolkrant de wereld in te brengen. Het kost heel veel zweet en tranen, maar het resultaat roept veelal positieve reacties op. Het ontstaansproces van Vrij geestig is als het leven zelf. Op het moment dat ik een pasgeboren baby bewonder sterft elders een vriendin-collega. Emoties van intense vreugde en intens verdriet gaan samen. De rode draad in dit lentenummer is communicatie. Op de Rotterdamse vrijescholen zijn we steeds bewuster met communicatie bezig. Communiceren is mijn dagelijkse bezigheid, met de allerbeste bedoelingen. De ontvanger heeft altijd gelijk. Of hij begrijpt wat ik heb bedoeld? Of het überhaupt is aangekomen? Of hij openstaat om te ontvangen?

Bedoeld is iets anders dan gezegd Gezegd is iets anders dan gehoord Gehoord is iets anders dan begrepen Begrepen is iets anders dan akkoord Akkoord is iets anders dan doen

Namens de redactie Diana Rozendaal

Inhoudsopgave Kwartet Gedichten Periode-onderwijs klas 3 Een beschouwing uit de vakles Nederlands, klas 12 Juniorredactie: Doolhof Juniorredactie Boekentips over communicatie Artikel: De Dimensie van Darwin Flipboek Column van Francis Teeuw De passie van Thea van Veen Column van Ferdinand Pieterse Lentepagina: Kwartet Column van een ouder Artikel: Martijn Aslander Artikel: Permacultuur Uit- & Thuistips Artikel: Waar komt de vrijschool leerling terecht? Recept Angst of hoop? In gesprek met mezelf en de ander Speciale en bijzondere verhalen van oud-vrijschoolleerlingen: Marieke van der Kleij Steiner celeb Prikbord De Rotterdamse vrijescholen Colofon

2 3 4 6 8 9 10 12 14 15 16 17 18 21 22 23 24 26 29 30 32

34 34 35 36

1

Lente

Sferen Lente komt weer gelukkig Weg met dat ijs en die sneeuw Waardoor je kunt vallen ongelukkig.

Voel de zon, de zon die weer gaat stralen, hoor de vogels, de vogels die weer fluiten, zie de bloemen, zie de bomen, de bloemen die weer ontwaken, de bomen vol met bloesem ruik de geur van de lente, de geur van het nieuwe, van het oude wat herboren wordt. Het wordt weer lente.

De koude lucht in de ochtend op de fiets. Iedereen vond het maar niets. Wij willen dat de vogels weer fluiten Als we weer buiten kunnen zijn met een koude kletser in ons hand En de zon weer door kan schuiven. Laten wij ons in de lente weer zien van onze goede kant. Tijd voor energie in onze lichamen. Kunnen wij weer goed school volgen tezamen. Na de lente volgt de zomer met veel meer zonlagen. Waar je weinig mens zult horen klagen. De lente maakt ons blij met beter weer. En in onze gedachte alvast de zomersfeer. Thijs Bolle, klas 12

De Lente De dagen worden langer, de zon die weer gaat schijnen. Op mijn gezicht verschijnt een lach, omdat de donkere dagen zullen verdwijnen.

Communicatie onder vrienden In een eigen taal praten onverstaanbaar, maar elkaar toch begrijpen, door wat er in het verleden is gebeurd. Onafgewerkte zinnen, vol gezelligheid en gelach, voert het gesprek zich voort. Ik ken mijn taal niet meer. Slechts een paar verstaat elkaar, zij die in het verleden samen gebeurtenissen hebben meegemaakt, Luid gelach genieten ze volop. De buitenstaanders kennen de taal niet. Marie-Janne de Wit, klas 12

3

Periode Rekenen - klas 3 De winkel In de derde klas zijn we begin van dit jaar begonnen met de winkelperiode. Een periode om eens even lekker aan de slag te gaan met het geldrekenen en vooral veel te doen. Deze periode biedt heel veel ideeën die je als leerkracht zelf kunt verzinnen. Nog leuker is het om het voornamelijk uit de leerlingen zelf te laten komen. Na een week van voorbereiden en kennis maken met de verschillende briefjes en munten kon het echte werk beginnen. Door: Kittie Boone

4

De leerlingen mochten allemaal een eigen winkel gaan starten. Heel spannend natuurlijk, want daar komt veel bij kijken: Welke naam ga ik mijn winkel geven? Wat ga ik verkopen? Hoeveel kosten mijn producten? Er waren veel verschillende winkels. Er was een dierenwinkel Het Pluisdier, Shamies supermarkt, zeejuwelier De Haaientand en een echte vuurwerkspecialist. De leerlingen haalden de plaatjes van de artikelen die ze wilden verkopen in hun winkel uit verschillende kranten, folders en tijdschriften en zetten daar een redelijke (en soms een minder redelijke) prijs bij. Iedere leerling had een eigen etalage (enveloppe) waar de artikelen in werden opgeslagen. Nadat de winkel klaar was voor verkoop kwam het spannendste gedeelte. Iedereen kreeg 100 euro in briefjes en munten, die ze in hun eigen meegebrachte portemonnee mochten doen. Met dat geld konden ze winkelen in de winkels van hun klasgenootjes. Ze waren de ene dag klant in de winkel van een klasgenootje en de andere dag winkelier en verkochten ze

hun eigen spullen. Van elke verkochte boodschappenlijst werd er door de winkelier maakte een bon. De bon moest er net zo uitzien als een bon uit een echte winkel. Zo kwamen de leerlingen vanzelf in aanraking met termen als: totaalbedrag, wisselgeld en contant betalen. Alle bonnen en gekochte artikelen werden met zorg bijgehouden in een eigen kasboek. Zo konden de leerlingen goed zien wat ze hadden uitgegeven. Het geld dat ze in hun eigen winkel hadden verdiend mochten ze weer uitgeven. Geld moet immers rollen. De leerlingen gingen helemaal op in hun winkel. Sommige gingen voor het grote geld, verkochten veel en kochten weinig en hadden na vier dagen al 250 euro.

eigen niveau betrokken bleven. Toen kwam tijdens onze winkelperiode het verschrikkelijke nieuws van de aardbeving in Haiti. Een gebeurtenis die ook de kinderen hadden meegekregen. Een leerling kwam met het idee om als klas iets te gaan doen voor de slachtoffers. We hebben hier met elkaar over nagedacht. Al snel volgde het plan om een echte winkel te gaan maken waar we zelfgemaakte spullen zouden verkopen aan papa’s, mama’s en andere kinderen. Het verdiende geld zouden we dan doneren aan de slachtoffers van Haïti. Als de kinderen nog niet enthousiast genoeg waren, werden ze dat nu wel. Een explosie aan ideeën kwam op gang. We besloten op de Open Dag van onze school de winkels voor Haiti te openen.

Bij andere leerlingen viel het eerste faillissement al na 4 dagen. Ik besloot iedereen per dag een eigen speciale koopopdracht te geven: De ene leerling moest 25,- euro verdienen. De ander moest voor 36,45 euro verkopen. Zo kwam er op een natuurlijke manier een differentiatie op gang, zodat alle leerlingen op hun

De leerlingen gingen nu in groepjes aan de slag. In plaats van een eigen winkel op te zetten, waar ze natuurlijk al de nodige ervaringen mee hadden opgedaan, moesten ze nu met een paar andere klasgenootjes een winkel starten. Een heel andere ervaring, want er moest opeens worden overlegd over de naam, de

producten en de prijzen. Met een goede, gezellige samenwerking was dit geen probleem, ontdekten wij. Via een ouder met een bloemenwinkel konden we investeren in echte bloemen en een bloemenwinkel openen, er werden prachtige kaarten gemaakt voor de kaartenwinkel. Voor de mooiste sieraden kon je terecht bij een echte juwelier. Er was een bakker die cakefriet verkocht met heerlijke slagroommayonaise. Als klap op de vuurpijl was er ook nog een echte vouwwinkel, waar de mooiste zelfgemaakte doosjes en vliegtuigen verkocht werden. Alle winkels hadden een eigen naam, een eigen product en een eigen prijs.

De maandag na de Open Dag hebben we met elkaar het geld geteld. Dat was een hele opgave, want we hadden heel wat geld binnengehaald. Uiteindelijk hadden we het hele bedrag bij elkaar opgeteld. Naast de vele leerervaringen, het omgaan met geld, het samenwerken en de leuke leerzame tijd heeft klas 3 ook nog eens 300 euro verdiend voor de mensen die het harder nodig hebben dan wijzelf.

Op de open dag waren de leerlingen al vroeg aanwezig om alles klaar te zetten. Ze kregen allemaal wisselgeld voor in hun kassa en hadden er zichtbaar veel zin in. Er was zelfs een geldbus gemaakt waar de mensen vrijblijvend in konden doneren. Toen de winkels open mochten, liep het meteen storm. Het leek de Albert Heijn op zaterdag wel, zo druk was het. Je zag ze echt glunderen van trots achter hun zelfgefabriceerde winkelkraampje.

5

Bovenbouw Vrij op school of vrijeschool? Een beschouwing uit de vakles Nederlands in klas 12

Door: Jim Wiese, klas 12

Op welke school zit jij dan? Ik zit op de vrijeschool... Oh, dat is zeker een school waar je heel de dag vrij bent..?

Altijd als ik zeg dat ik op de vrijeschool zit, geven mensen deze reactie. Vrijwel niemand weet wat de vrijeschool echt inhoudt. Daarom vind ik het maar eens tijd om uit te leggen wat de vrijeschool is en inhoudt en hoe ze er te werk gaan.

Wat houdt de vrijeschool in. De vrijeschool is over het algemeen niet heel anders dan reguliere scholen. Het grootste verschil is niet de lesstof, maar de manier waarop de lesstof overgebracht wordt. Zo werkt de vrijeschool bijvoorbeeld met het periodesysteem. Dat houdt in dat je je heel het jaar door, de eerste twee uur van de dag bezighoudt met een vak. Deze ‘periode’ duurt vervolgens drie weken lang, soms vier weken! Verder zijn er een paar extra vakken die je niet op reguliere middelbare scholen krijgt. Zo heb je euritmie, een soort leren bewegen op bijvoorbeeld pianomuziek. Over het algemeen is het ontspannend, omdat je even niet je hersens hoeft te kraken, maar je gewoon je lichaam mag bewegen. Ook heb je koorzang. Het woord

6

zegt het al: je leert zingen. Dit doe je met alle klassen van jouw jaar. Ook ontspannend tussen de gewone vaklessen door. Verder krijg je handenarbeid, je leert dingen met je handen te maken. Dit werkt ook met een periodesysteem, alleen duurt een periode handenarbeid langer, ongeveer een vierde van een jaar. Je houdt je dan bijvoorbeeld bezig met tekenen, boetseren, houtbewerken en metaalbewerking. Je ontwikkelt dus niet alleen je hersenen, maar ook je creativiteit! Mijn ervaringen op de vrijeschool zijn altijd wel vrij goed geweest, ik zit ook al vanaf de basisschool op de vrijeschool. Ik vind het fijn hoe de vrijeschool te werk gaat. Voor mij werkt het periodesysteem op een heel goede manier, omdat je je dan in een bepaald vak goed kan verdiepen. Dit maakte het ook duidelijker voor mij. Ook vind ik de extra vakken die je krijgt fijn, omdat je dan je hersenen even tot rust kunt laten komen door met je handen of lichaam te werken.

Eén ervaring in het bijzonder Ik zit nu in mijn laatste jaar op de vrijeschool, in de 12e klas havo 5. In dat jaar ga je op kunstreis, wat volgens mij ook alleen op de vrijeschool gebeurt. Je gaat dan naar Italië met alle andere 12e klassen. Voor mij is dit wel het leukste wat ik gedaan heb op de vrijeschool, omdat je als je in Italië bent ook de eerste vijf dagen biografiedagen hebt. Dan ga je met je klas over jezelf praten en luisteren naar wat anderen te vertellen hebben. Dit schept een hele goede band. Je kent de meesten uit de klas al zo’n vijf jaar of langer, maar door die biografie leer je ze echt goed kennen en schep je dus een band met heel je klas. Dit was een mooie ervaring. Verder bezoek je ook nog ongeveer alles wat er in Italië te zien is en je ziet meerdere steden, zoals Rome en Venetië. Wat moet er volgens mij veranderen? Over het algemeen vind ik dat de vrijeschool het wel goed doet. Waar ik wel verandering in zou willen zien is dat de activiteiten soms niet helemaal goed uitgelegd worden, waardoor er verwarring ontstaat. Maar in de vijf jaar dat ik hier op school

zit, heb ik wel gezien dat ze proberen te verbeteren. Maar het kan nog een stukje beter! Zou ik mijn kinderen op de vrijeschool doen? Ik zou mijn kinderen denk ik wel op de vrijeschool doen, omdat ik merk dat ik er een goed persoon van ben geworden. Ik kan met bijna iedereen goed omgaan. Op de vrijeschool wordt ook niet gediscrimineerd en er zijn vrijwel geen ruzies. Daarom zou ik mijn kinderen wel op de vrijeschool doen, omdat ik hoop dat zij dan ook zo worden. Dit is vooral voor ouders met kinderen die niet op een vrije basisschool hebben gezeten, omdat de meeste ouders met een kind op de vrije basisschool al ongeveer weten hoe het werkt. Kijk goed of je kind het wel leuk lijkt. Het kan even wennen zijn aan al die extra vakken; als je kind het leuk lijkt zie ik geen reden om je kind op een andere school te doen!

7

Van de juniorredactie

Poweryoga/zumba

Interview meester Ton

Wij zijn bij meester Ton (de oude In klas vijf hebben we met gym een conciërge) geweest. Hier is het keer Poweryoga en Zumbadansen interview: gehad. Hier de meningen van een paar kinderen: ‘We waren bij gym en zagen daar de moeder van Aimee om ons Zumba en Poweryoga te geven. We begonnen met Poweryoga. Als eerste deden we de normale oefeningen bij Poweryoga. En daarna deden we evenwichtsoefeningen. Bijna niemand kon het, en de meesten hadden heel veel pijn na Poweryoga. Na de Poweryoga deden we Zumba. Toen de Zumba afgelopen was wilden we eigenlijk nog wel een uurtje.’

Tycho, klas 5

Hoe vond u het om conciërge te zijn? ‘Ik vind het erg leuk om met kinderen te werken, omdat ze lief en ondeugend zijn, dus vind ik het een hele leuke baan!’

Hoe gaat het nu met u? ‘Het gaat steeds iets beter, maar het gaat nog wel even duren voor ik weer kom.’

Mist u het werk? ‘Het was een andere gymles dan normaal. We gingen Zumba doen, die Mo (de moeder van Aimee) ons gaf. Toen we de gymzaal binnen kwamen hoorden we dat de boxen het niet deden. Dus in plaats van Zumba gingen we Poweryoga doen. Poweryoga is een soort yoga waar je ‘power’ van krijgt. Er waren hele leuke oefeningen, maar ook hele moeilijke; zoals de zeehond. Die was echt supermoeilijk! De zeehond is echt bijna niet uit te leggen. Ik vond de Poweryoga heel leuk. Een half uurtje later deden de boxen het weer, dus gingen we Zumba doen op leuke, grappige muziek. Mo ging in het midden staan en wij deden haar na. Ik vond het een hele leuke les!’

Chiara, klas 5

‘Het werk niet zozeer, maar de kinderen des te meer, haha!’

Bent u altijd al conciërge geweest? ‘Ik heb verschillend werk gedaan, maar ik ben nu al lang conciërge.’

Wat zijn de leuke en de minder leuke kanten van het werk? ‘De leuke kanten vind ik de kinderen en een minder leuke kanten is dat ik wel eens heel veel rotzooi van een ander moet opruimen.’

Wat doet u in deze ‘vrije’ tijd? ‘Ik revalideer drie keer per week en voor de rest wandel, fiets en zwem ik.’

Kunt u uitleggen wat er precies met u gebeurd is? ‘Ik heb een herseninfarct gehad en daarna een dubbele longontsteking. In het ziekenhuis heb ik ook nog een zware bacterie opgelopen!’

gemmakt door tijn, klas 6

En dan nog een speciale vraag: wat is uw lievelingseten? ‘Even denken hoor! Dat is toch wel visschotel, alleen vind ik de schotel niet zo lekker!’

Einde

Communicatie: een boekenplankje vol Door: Jan van Bergen en Henegouwen

Geweldloze communicatie

door Marshall B. Rosenberg

De manier waarop mensen op elkaar reageren, met name hun taalgebruik, leidt vaak tot een negatieve spiraal waarin irritatie, boosheid, verzet en angst de boventoon voeren. Conflicten verdiepen zich in plaats van dat ze worden opgelost. De auteur laat zien dat het anders kan. Hij heeft zijn methode beproefd in zowel persoonlijke conflictsituaties als in politieke brandhaarden. Het oorspronkelijke boek uit 1998 is uitgebreid en geheel opnieuw geredigeerd door Lucy Leu van het Center for Non-violent Communication. Zij heeft daarnaast een apart werkboek geschreven: ‘Werkboek geweldloze communicatie’ (2007)

Van gebarentaal tot satelliet door Anita Ganeri

In 30 pagina’s wordt verteld wat communicatie is en hoe die zich heeft ontwikkeld van grottekening tot mobiele telefoon. Onderwerpen zijn: Signalen en symbolen, Het gesproken woord, Brieven

10

schrijven, De telegraaf en De telefoon, De radio en De TV, Satellieten en computers en er wordt iets over de toekomst verteld. De geboden informatie is niet diepgaand. Termen worden uitgelegd en enkele hoogtepunten worden genoemd. De schrijfstijl is niet moeilijk en er zijn veel informatieve kleurenfoto’s. Achterin het boek staan een tijdlijn, een eenvoudige verklarende woordenlijst en een register. Het boek is geschikt voor kinderen vanaf circa 11 jaar.

Het boek geeft zo een heel ander beeld dan we in onze op straf en beloning gerichte maatschappij kennen. Om je correctiemethode te veranderen, zullen je eigen creativiteit, vindingrijkheid en doorzettingsvermogen nodig zijn.

De giraf en de jakhals in ons door Justine Mol

Dit boek is gebaseerd op het gedachtengoed van Nonviolent Communication of Geweldloos Communiceren van Marshall Rosenberg. Hij is de grondlegger en koos door Justine Mol twee dieren om zijn ideeën krachtig en duidelijk over Op persoonlijke wijze laat Justine Mol zien hoe straffen te brengen: de jakhals en de giraf. De jakhals is en belonen bij de opvoeding resultaatgericht, oordelend manipulerend werkt. Met straffen bereik je dat je kind en autoritair. De giraf is zachtaardig, sterk en mild iets niet meer doet om straf en communiceert vanuit te voorkomen. Met belonen zijn hart en zoekt naar doet een kind iets vaker om opnieuw beloond te worden. verbinding en helderheid. Dit boek beschrijft de De intrinsieke motivatie, jakhalzenkanten en het kind wil vanuit zichzélf giraffeneigenschappen, geeft het graag zo doen, wordt niet aangesproken. Als tips en laat mensen aan een kind voelt en ervaart het woord in hun giraf- of dat het mag zijn wie het is, jakhalsmoment. Het boek is bouwt het zelfvertrouwen bijzonder prettig geschreven op. Het leert van wat het met ondersteunende doet, zonder goed en fout. De tekeningen en aparte opvoeder begeleidt en leeft tekstjes. Voor iedereen die mee met het kind. Hij beseft wil groeien in bewustzijn en dat hoe het moet voor hem bewust zijn. Zeer praktisch anders kan zijn dan voor het en een echte aanrader voor kind. Dit roept natuurlijk wie geïnteresseerd is in het vragen op over het stellen onderwerp. van regels, corrigeren van kinderen, discipline, je eigen behoeften en dergelijke. Hoofdstuksgewijs krijg je antwoord, met aan het eind reflecterende vragen, waardoor de lezer de theorie op basis van eigen ervaringen met straffen en belonen kan onderzoeken.

Opgroeien in vertrouwen

Bezielde communicatie

Cabaretier en columnist Paulien Cornelisse is in haar debuut even alert op dat soort ontwikkelingen als Kees van Kooten in zijn Treitertrend-tijd. Het boek door Fons Delnooz bevat onder meer in NRC. Next verschenen In hun werk als therapeut/ columns over taal, gelardeerd cursusleider hanteren met puntige stoppertjes als de auteurs een aantal ‘Mijn hobby’s zijn tennis, golf uitgangspunten. De en mijn gezin natuurlijk’. belangrijkste daarvan Cornelisse bespreekt een is, dat mensen uit vrije groot aantal uiteenlopende wil op aarde zijn en dat onderwerpen, waaronder elk leven een doel en elk reclameleuzen en de mens een richtinggevend beperkte houdbaarheid principe (ziel) heeft. Bezielde daarvan, de verwording communicatie heeft als van de jongensnaam Kees doel in contact te komen tot meisjesnaam en ze weet met die ziel om uiteindelijk aannemelijk te maken dat mensen te helpen zich het toenemend gebruik van bewust te worden van hun het woord ‘neuken’ niet verborgen kwaliteiten en per se hoeft te duiden op zichzelf te verwezenlijken. taalverloedering. Een vrolijke In het eerste deel van dit en leerzame bundel, door boek beschrijven de auteurs Cornelisse zelf verluchtigd de grondbeginselen van met tekeningetjes bezielde communicatie. waarboven een tekstballon Daarbij gaat het onder andere hangt. Aanbevolen voor om kracht en helderheid geïnteresseerden in tegenover machtsspelletjes, taal(gebruik) en liefhebbers verantwoordelijkheid van scherpe komische tegenover slachtofferschap columns. en doorleven van de pijn tegenover symptoombestrijding. Bezielde communicatie – de enig wezenlijke vorm van communicatie – kan overal plaatsvinden: tussen partners, ouders en kinderen, of overmaar ook tussen therapeut win het negativisme en cliënt.

Ja leeft in het land van Nee om je heen

Taal is zeg maar echt mijn ding door Paulien Cornelisse In het taalgebruik kunnen woorden evolueren: zo is de uitspraak van ‘nieuw’ in sommige kringen opgeschoven naar ‘nuuw’.

door B.J. Gallagher en Steve Ventura Een boek over het ombuigen van negativisme naar positivisme. Deel 1 van het boek bestaat uit een wijze, verhelderende allegorie waarin de hoofdpersoon wordt gevolgd op zijn tocht door het land van Nee, op zoek naar Ja. Hij ziet mensen met de beste intenties struikelen en ontmoedigd

raken en hij ziet ook hoe andere mensen het anders aanpakken en daardoor hun doel bereiken. Het verhaal is geïllustreerd met kleine zwart-wittekeningen. In deel 2 geven de auteurs tips en strategieën die de lezer kan gebruiken om ondanks alle tegenslagen vol te houden teneinde een Ja te krijgen. De auteurs hebben dit boek geschreven omdat zij vinden dat we in een wereld vol Nee’s leven. Hiermee bedoelen ze dat we overal geconfronteerd worden met nee-schuddende hoofden, afwijzingen en gesloten deuren: op ons werk, bij het solliciteren, bij het zoeken naar een levenspartner en bij het verkopen van een product of idee. Ze stellen dat het een uitdaging is om te blijven zoeken naar Ja’s waarvan je weet dat ze ergens moeten zijn. 

De verborgen boodschap

Britse versie van Big Brother. Argumenten worden vaak wetenschappelijk onderbouwd, waarbij de wetenschappelijk gepubliceerde artikelen zijn op te zoeken in het notenapparaat achterin het boek. Deze zijn chronologisch gerangschikt per thema. Af en toe wordt er ook gebruik gemaakt van foto’s of af beeldingen om bepaalde signalen te verduidelijken. Een eenvoudig en ontspannend boek, dat door iedere geïnteresseerde gelezen kan worden. Het is een leuke manier om wat meer te weten te komen over verborgen lichaamstaal.

De droomfabriek: hoe je wordt wie je bent door Marc Schabracq

door Peter Collett

Dit boek over lichaamstaal behandelt achtereenvolgens dertien thema’s die overzichtelijk in de inhoudsopgave staan weergegeven. Het eerste thema geeft een definitie van signalen en beschrijft aan welke voorwaarden een signaal moet voldoen. In de volgende thema’s beschrijft de auteur verschillende soorten lichaamssignalen. Hierbij kan gedacht worden aan dominante signalen, politieke signalen, seksuele signalen, rooksignalen... Dr. Peter Collet is psycholoog aan de universiteit van Oxford. Hij deed onderzoek naar het gedrag van televisiekijkers en adviseerde bij de totstandkoming van de

Een boekje over zingeving, specifiek gericht op mensen van boven de veertig. Het laat de lezer zich met behulp van lijstjes vragen en het zelf maken van lijstjes bewuster worden van levensvragen. De tekst wordt afgewisseld met een aantal korte levensverhalen (sommige succesvoller dan andere) en ervaringen van de schrijver zelf. Het boek is een uitgave die verbonden is met de gelijknamige RVU-televisieserie. Er wordt verwezen naar de daarmee verbonden website, waar meer informatie te vinden is en ook het bij het boek behorende ‘digitale kladblok’ kan worden gedownload.

11

De dimensie van Darwin En Darwin schiep de natuur naar zijn gelijkenis… Vorig jaar herdachten we een Engelsman die 200 jaar geleden geboren is en die ons denken over de natuur en onszelf sterk beïnvloed heeft. Darwin had een grote interesse voor de natuur, uitgebreid zijn diens vele observaties van planten en dieren. Hij bleef echter niet bij zijn observaties staan, maar ging verder en zocht een weg om de natuur met zijn denken naderbij te komen. Dat deed hij door een gedachtenbouwwerk te ontwerpen, als een samenhangend geheel van oorzaak- en gevolgrelaties, te ontwerpen, zijn evolutietheorie. Hiermee kon het bestaan van de vele soorten planten en dieren verklaard worden. Een groots mechanisme verscheen, waarin nieuwe eigenschappen van organismen, zoals mutaties, spontaan ontstaan, terwijl de omgeving, door natuurlijke selectie, de best aangepaste uitkiest. (‘survival of the fittest’) Een bewerkte versie van een eerder in Motief verschenen artikel. Deze theorie behoort inmiddels tot een van de invloedrijkste paradigma’s van deze tijd. Onze wijze van denken over de natuur en onze beelden van de natuur, zijn er sterk door beïnvloed. In dit licht verschijnt de natuur als een economisch proces waar alles gericht is op nuttigheid in het kader van overleving en voortplanting. Dieren en planten zijn louter functionele eenheden, apen zijn onze voorouders en onze drijfveren zijn geheel verklaarbaar vanuit evolutionaire principes. Je hoeft op de televisie maar een natuurfilm op te zoeken en naast het bezingen van de schoonheid wordt voortdu-

12

rend het nut van al die eigenschappen verklaard. Zo zijn natuurfilms vaak één grote ode aan de functionaliteit van de natuur. De manier van denken over en daarmee het kijken naar de natuur is zo overzichtelijk gereduceerd tot één enkele dimensie.

Verder is het fascinerende aan deze theorie, dat je er werkelijk alles mee kunt verklaren. Het is een geweldig instrument om je verstand aan te scherpen. De uitgangspunten zijn helder en binnen dit, vooraf gezette, kader kun je de fenomenen te lijf gaan en verklaren. Met enige fantasie lukt het altijd Als ik, als biologieleraar, de evoluwel een hypothetische verklaring te tietheorie met mijn leerlingen in de vinden voor welke eigenschap van een hoogste klassen doorexerceer, zijn plant of een dier dan ook. Een heerlijk dat vaak bijzondere lessen. De klas gevoel van ‘echt intelligent zijn’ valt voelt zich, in eerste instantie, wel bij hieraan te beleven. Functionaliteit is de theorie. Het is een helder en ook duidelijk een vruchtbare blikrichting. makkelijk voorstelbaar bouwwerk van Maar de verklaringskracht van de principes. Daarbij leidt het ook tot inevolutietheorie is ook meteen haar teressante ervaringen. Wanneer je de verborgen valkuil. Het feit dat je met evolutietheorie tot het einde toe dooreen theorie zoveel kunt verklaren, bedenkt, biedt dat de gelegenheid om tekent nog niet dat ze waar is. In feite op een punt te komen vanwaar je het kun je deze theorie nooit bewijzen; we bestaan gaat zien als iets wat geheel kunnen geen concrete waarnemingen toevallig is ontstaan en daarmee leeg doen in het verre verleden, we kunnen en betekenisloos is. Dat standpunt enkel extrapoleren. Het enige, wat je biedt een onversneden vrijheidsgevoel. strikt genomen kunt zeggen, is dat Er zijn geen morele regels van bozolang het lukt om de verschijnselen venaf; er is zelfs helemaal geen reden ermee te verklaren, de theorie niet een ‘bovenaf’ te veronderstellen. Het ‘onwaar’ is. Zodra we echter gaan is een manier om je te vrij te kunnen beweren dat ze waar of ook onwaar voelen tegenover verstarde religieuze zou zijn, doen we een uitspraak die voorstellingen en dito moraliteit, het gewoon niet ter zake doet. De door de onverdunde streven naar het eigen media opgedwongen keuze tussen het voordeel valt zelfs een hoop begrip ‘al te goedgelovige’ creationisme of het ten deel. Als we dan, naar de toekomst ‘vrijdenkende’ darwinisme werkt in dit kijkend, dit standpunt verder doorden- verband dan ook verhullend. ken, staat niets ons in de weg om de survival of the fittest zelf te gaan reWat er wel gezegd kan worden is dat gisseren met bijvoorbeeld genetische we ons massaal een bepaalde manier manipulatie. Meestal begint het bij van verklaren aan het inoefenen zijn. de leerlingen dan wel wat te wringen; Vanuit dit verklaringsmodel wordt er komt gevoelsmatige weerstand, ze onze manier van kijken naar en ons weigeren er in te geloven. denken over de natuur ingesnoerd tot

slechts één enkele dimensie, het functionele aspect. Daarbij levert dit model ook onze moderne mythen, waar we ons en onze kinderen mee opvoeden, mythen over onze oorsprong uit materie en toeval, over onze aapachtige voorouders en over de betekenisloosheid van ons bestaan. Maar wat dan? Voor mij biedt de fenomenologische methode, zoals Goethe die ontwikkeld heeft, een meerdimensionale benadering. Hiermee ga je ook op zoek naar verklaringen van eigenschappen van bijvoorbeeld planten of dieren. Je streeft er echter naar die geheel te onlenen aan de verschijnselen zelf. Het is dan de kunst te leren om te gaan met de onvermijdbare vooroordelen, om zo geen begrippen over de verschijnselen heen te stulpen. Het streven naar waarheid is hierbij een innerlijk kompas, waarnaar je je steeds zuiverder leert oriënteren. Zo is het beoefenen van deze methode tegelijk ook een scholingsweg. Een mooi voorbeeld van fenomenologisch onderzoek wordt ons geboden door het onderzoek van Jos Verhulst. Hij heeft zich niet, als Darwin, direct met het historische evolutieproces beziggehouden, maar toch hebben zijn bevindingen grote consequenties voor het kijken naar dat gebied. Hij heeft de concrete embryologische ontwikkeling van het menselijk lichaam vergeleken met dat van dieren. In deze vergelijking blijkt de mens een centrale positie in te nemen. Hij ontdekte dat het ontwikkelingsproces van het menselijk lichaam zo te begrijpen is, dat enerzijds wordt afgezien van vroegtijdige specialisatie ( foetalisatie), die bij dieren wel optreedt (dierlijke specialisa-

tie). Anderzijds treedt tenslotte bij de mens een verdergaande ontwikkeling op, die bij de dieren weer ontbreekt. (hypermorfosis). Een mooi voorbeeld van foetalisatie is het achterhoofdsgat dat bij mensen- en apenfoetussen onderaan de schedel zit en bij mensen op deze plaats blijft zodat we onze schedel rechtop de wervelkolom kunnen dragen. Bij apen verplaatst zich dit gat, door groeiprocessen, naar boven zodat de schedel meer een hangende positie in gaat nemen. Een voorbeeld van hypermorfosis is de bouw van onze hand, waarbij onze duim extra lang is doorgegroeid, waardoor wij handen hebben die, beter dan de mensapen, als universele instrumenten zijn te gebruiken. Zo is het groeiproces van elk dier te begrijpen als een specifieke afwijking van het menselijke bouwplan. Vanuit het darwinistische paradigma is dit natuurlijk een absurde gedachte; hoe kan het bouwplan van de mens al bij de dieren aanwezig zijn? Dit is inderdaad onvoorstelbaar en zo wordt tegelijk ook een grens beleef baar tussen het voorstelbare en het denkbare. Ik acht de ideeën van Verhulst in staat tot het bewerkstelligen van een grondige herziening van het heersende denken over het mechanisme van de evolutie (paradigmaverschuiving). Ze worden echter nog nauwelijks opgemerkt. Interessant is dat de begrippen foetalisatie en hypermorfosis een betekenis hebben die verder reikt dan het zuiver biologische gebied. Als we kijken naar de persoonlijke ontwikkeling die we als mens gaan, kunnen we daarin de kwaliteit van deze begrippen terugvinden. De kwaliteit van het begrip foetalisatie is te herkennen

in het leren terughouden van onze dierlijke impulsen en daarmee op de valkuil van het doorschieten in het dierlijke. Hypermorfosis, de doorontwikkeling tot specifiek menselijke lichamelijke eigenschappen, wijst ons op het ideaal van de juiste handeling op het juiste moment en daardoor tevens op het gevaar, niet tot handelen te komen. In tegenstelling tot het egoïstische streven van de survival of the fittest komt hier de zelfsturing in beeld en daarmee ook de eigen verantwoordelijkheid. Voor mijn leerlingen zijn de gedachten van Verhulst ook vaak moeilijk te verteren. ‘Zou het kunnen zijn dat datgene, wat iedereen denkt, toch niet klopt? De evolutietheorie is toch zo goed voorstelbaar. Mogen wij ons als mens zomaar als centraal wezen op aarde zien? En tenslotte: wat een verantwoordelijkheid laden we hiermee wel niet op onze schouders!’ Als het zo is dat ons denken onze werkelijkheidservaring bepaalt en onze toekomst creëert; wat wordt dan onze werkelijkheid, wat wordt onze toekomst? Wordt het een driftmatige blinde overleving of een vanuit hogere principes gestuurde weg? Door: Ger van de Ven Rudolf Steiner College Bronvermelding: Developmental dynamics in humans and other primates, 1999; artikel in motief nr. 43 en http:// www.antroposofie.nl/literatuur/antroposofische_literatuur/artikelendatabase/ms/nws/df/motief43-5 Ook het boekje ‘dwarskijken op Darwin’ van Jan Diek van Mansvelt biedt een schat aan alternatieve wetenschappelijke visie op de evolutietheorie.

13

column van de kleuterklas

Eerst de dag- en nachtevening van het voorjaar op 21 maart, daarna wachten op de volle maan. De eerste zondag na de volle maan (in het voorjaar) = Paaszondag!

Met oudere kinderen is het mooi om de blik eens op de hemel te richten. Om te beleven hoe de grote kosmische wereldwetten hun invloed hebben op onze aardse omstandigheden. Kinderen tot en met het negende levensjaar moeten wij nog niet meenemen in de achtergronden van de passietijd en de lijdensweek. Jonge kinderen mogen hieraan nog niet bewust deelnemen. Zij zijn nog niet zover dat zij dit alles kunnen bevatten. Jonge kinderen kunnen aan enkele voorbereidingen deelnemen zonder dat ze daardoor meegetrokken worden in een vervroegde paasbeleving. Zo kan een nestje gemaakt worden dat op de seizoenentafel gezet wordt tot het met Pasen gevuld wordt. Er kan sterrekers gezaaid worden en meebeleefd worden hoe uit de aarde tere sprietjes omhoog komen. Broodjes bakken is natuurlijk een geliefde bezigheid. Zo kan op Paasmorgen op ieder bordje een mooigevormd broodje liggen. Kinderen tot aan het negende jaar zouden we nog niet moeten laten helpen met het beschilderen van paaseieren. Wij moeten in onze zakelijke nuchtere tijd er niet aan meehelpen hen alle kindergeheimen te ontnemen (uit ‘Jaarfeesten met kinderen’ Uitgeverij Christofoor). Een goede voorbereiding is het halve werk In de ouderbibliotheek zijn vele boeken te leen over de jaarfeesten. Op school vormen deze feesten een inspirerende gouden draad door het jaar. Zeker met kinderen is het pas echt een feest als de voorbereiding terdege is. Er naartoe groeien met werkjes, liedjes, verhalen en dan is het feest ook echt een feest, een hoogtepunt. Feesten die jaarlijks terugkeren geven herkenning, blijdschap en vertrouwen. Oh ja…, zo doen wij dat altijd. Het meebeleven is waar het om gaat bij de kleuters. Er hoeft gelukkig nog niets uitgelegd te worden. Wel moeten wij, de volwassenen heel goed weten WAT wij doen en WAAROM wij doen wat wij doen. Wat wij (volwassenen) met ons meedragen in de vorm van VROOMHEID, VERERING, DANKBAARHEID, VERWONDERING... dát wordt door de kinderen waargenomen. Zij kunnen dit waarnemen met hun gevoel. Er staan ons veel gebruiken en symbolen ter beschikking voor het vieren van de jaarfeesten. We maken een keuze die past bij onszelf, ons gezin, de klas. Zo wordt in de geschiedenis van de Indiërs verteld dat uit een gouden ei, dat glansde als de zon en zich in twee helften splitste, de hemel en de aarde ontstonden. Dat vertellen wij niet aan de kinderen. Het is echter bijzonder om zelf die verhalen te kennen. Als de kinderen dan met Pasen eieren mogen zoeken kunnen wij daaraan de wens verbinden dat zij in hun leven aansluiting kunnen vinden bij de Paasgedachte. Dan kunnen en mogen ZIJ nog even gedijen in de wondere wereld van de kindergeheimen. Francis Teeuw Rudolf Steiner School Rotterdam Foto: www.petercallessen.com

15

column van de bovenbouw

De passie van Thea van Veen: Wat is de mens? Naam: Thea van Veen Leeftijd: 63 jaar, Getrouwd met Sjaak; 3 zonen, 3 schoondochters, 5 kleinkinderen Thea was van 1989 tot 2009 verbonden aan het Rudolf Steiner College, eerst als leerkracht Engels, vervolgens ook als lid van de schoolleiding voor communicatie, facilitaire zaken en huisvesting/Nieuwbouw. Door: Marga Baas Rudolf Steinerschool Foto: Diana Rozendaal

Waar denk je aan bij het woord passie? Een passie is meer dan een hobby. Passie komt van binnenuit, je wordt er enthousiast van, je zet je ervoor in en krijgt er energie van.

Waar komt je passie vandaan? De vraag ‘Wat is de mens?’ houdt mij bezig sinds mijn puberteit. Ik ben buitenkerkelijk opgevoed, van huis uit was er geen begin van een antwoord. Ik ben op zoek gegaan naar antwoorden en toen ik rond mijn veertigste de vrijeschool en de antroposofie (= wijsheid omtrent de mens) leerde kennen, was dat een thuiskomen. Hier vond ik een benadering van mens en wereld die ruime perspectieven biedt.

Hoe heb je je passie in de wereld gezet? In de eerste plaats door mijn werk aan het Rudolf Steiner College. In de vrijeschoolpedagogie gaat het om de mens, om wat die kan worden. Het heeft me steeds gemotiveerd om daar op allerlei gebieden mee bezig te zijn.

16

Doe je nog iets met je passie nu je bent teruggetreden? Wat ik aan moois en boeiends heb gevonden, wil ik graag overbrengen of doorgeven. Dat loopt als een rode draad door mijn leven. Ik heb altijd getracht wezenlijke zaken te verwoorden in een taal die voor iedereen begrijpelijk is. Daar ben ik nog steeds mee bezig, nu meer in het verborgene. Wie weet komt het ooit naar buiten. Evolutie en embryologie (menswording) zijn voor mij belangrijke interessegebieden. Er is zoveel meer over te melden dan wat je er doorgaans over hoort en leest. In mei is er een wereldcongres van de Christengemeenschap in Dortmund, met als thema Future Now, met bijna zestig werkgroepen. Ik heb voor de aardigheid de korte beschrijvingen van de werkgroepen vertaald om voor Nederlandse deelnemers de keuze van hun werkgroep te vergemakkelijken. De vraag ‘Wat is de mens?’ heeft voor mij ook een religieus antwoord gekregen. Ik ben geboeid geraakt door de ‘openbare geheimen’ die te vinden zijn in de schilderkunst uit de Middeleeuwen en de Renaissance. Je hoeft alleen maar te kijken om ze te zien… Hierover is veel interessants te vinden in de boeken van Hella KrauseZimmer en anderen. Hieruit heb ik dialezingen ontwikkeld over engelen, advent, kerst, sterven en verrijzenis. Op 15 maart geef ik in huize Thomas een lezing over het Isenheimer Altaar voor de Antroposofische Vereniging in Rotterdam. Dit wil ik verder ontwikkelen, ook met fotografie van schilderijen of reproducties daarvan. Ik heb zojuist een beamer aangeschaft om digitaal en veel flexibeler te kunnen werken.

Hoe bedoel je… kunstzinnig? Als je er eenmaal op gaat letten, is er heel wat kunstzinnig bij ons op school. Honderden schoenen bijvoorbeeld. Allemaal verschillend en met zorg ontworpen en uitgekozen. Dit wordt al dan niet subtiel gecombineerd met sokken, broeken of ander beenbedekkend textiel. Alles rijkelijk versierd met tekens en patronen in de mooiste kleuren. Dat op zich is al een geweldig kunstzinnig potentieel. Voeg er bijvoorbeeld de ruim 600 zorgvuldig geknipte, wellicht gekleurde, met gel of expressief in de warre kapsels aan toe en het gaat je duizelen. Er is ook nog taal. Ongeveer zeven uur per dag zijn er onafgebroken teksten, kreten en gilletjes te horen, die gevoelens en denken uitdrukken. Soms gaat het om praktische dingen: ‘Heb je even een gummetje voor me?’ (klinkt best mooi), maar meestal is het puur kunstzinnig: ‘Heb je gisteren die chille gast bij Top Gear gezien?’ Dit kan zomaar een raptekst zijn. Poëzie dus.

weer nieuwe boeken aan te mogen schaffen en onder de aandacht te brengen. Zo’n lerarenbibliotheek is een stukje geestesleven dat het waard is te worden verzorgd. www.futurenow2010.org Contact: [email protected]

Bij ons op school zijn we echt kunstzinnig. Bepaalde uitwassen moeten we zelfs afremmen. Zo heeft meer dan de helft van de mensen (ik heb het nooit nageteld, ik zeg maar wat) een paar gieg aan muziek bij zich. Ze willen er steeds naar luisteren, maar dat mag natuurlijk niet. Dat heeft te maken met het verstoren van een andere, weer hogere kunstvorm die veel bedreven wordt namelijk sociale kunst, er samen iets moois van maken. Al die schoenen, kapsels en alles wat daar tussenin zit bij elkaar vormt een groots, magistraal totaalkunstwerk in permanente staat van wording. Zo kun je jezelf in direct contact voelen met Genesis, de schepping zelve. In den beginne werd ook kunstzinnig gedaan; een vogeltje hier en een al dan niet bijpassend bloemetje daar. Daar wordt je als kunstleraar heel enthousiast van. Je weet gewoon zeker dat vroeg of laat de kenniseconomie plaats zal maken voor een soort kunsteconomie, kan niet missen.

Ferdinand Pieterse Rudolf Steiner College

Je verveelt je dus niet? Geen moment! Het is fijn dat ik elke dag vrij ben om te kiezen waaraan ik mijn energie wil besteden en om in te kunnen gaan op vragen. Op school heb ik trouwens nog een vrijwilligersklusje te doen: het digitaliseren van de lerarenbibliotheek. Het is aan de tijd dat het boekenbestand wordt gedigitaliseerd en de boeken bij lening worden gescand. Ik verheug me erop

17

column van een ouder




kozijnen serres dakkapellen badkamers

tafels wandmeubels kasten keukens

Jongens waren we Holden Caulfield leerde ik kennen via Mark Chapman, de moordenaar van John Lennon. Voordat hij zijn pistool richtte en de trekker overhaalde, vroeg Chapman Lennon zijn handtekening te zetten in een exemplaar van The catcher in the rye. Een boek dat ik wel kende, maar nooit had gelezen. Nu kon ik er niet meer omheen. Ik kocht het en las het in één ruk uit. Zoals ik toentertijd alles in één ruk uitlas, alleen ik vond er niks aan. Ik weet eigenlijk niet eens meer waarom. Later begon ik op aanraden van iemand wiens oordeel ik hoogacht aan Franny en Zooey, ook van J.D. Salinger. De tijd dat ik alles in één ruk uitlas, was voorbij. Na dertig pagina’s legde ik het weg, om het nooit weer op te pakken.

We werken veel met natuurlijke materialen, massieve houtsoorten en bamboe

www.timmerbedrijf.org 06-50 230 931 [email protected]

teameffectiviteit in organisaties www.fluxior.com Marijn Weemering FLU003_105x74,25.indd 1

25-11-2009 16:42:28

In aanleg is Holden Caulfield een jongen naar mijn hart. Ik zou het boek moeten herlezen om te kunnen nagaan waarom ik hem toen niet direct in mijn hart sloot. Wat ik met Jacob Witsen, Frits van Egters, Kees Bakels en de Uitvreter wel had gedaan. Allemaal Hollandse jongens, die ik beter denk te kennen dan mijn beste vrienden. Caulfield bleef een vreemdeling voor mij. Zijn wereld bevond zich achter mijn horizon en ik was blijkbaar niet in staat daarachter te kijken. Een bezoek aan New York bracht daarin geen verandering. Ik kwam Salinger nog dikwijls tegen op lijstjes met favoriete boeken, gek genoeg vaak tussen schrijvers die mij zeer dierbaar zijn. Nu is Salinger dood. De talloze necrologieën in de kranten en in memoria op de televisie brachten de omslag. Negen Verhalen is een prachtig boek. Wat mij bijzonder opvalt, is de wijze waarop de mensen in dit boek communiceren. De dialogen zijn daarom zo levensecht, omdat zinnen niet worden afgemaakt en mensen die aan het woord zijn constant worden onderbroken. Eigen gedachtengangen, associaties en interpretaties krijgen de overhand, luisteren is onbegonnen werk. Salinger legt de gebreken van de menselijke communicatie genadeloos bloot en hij lijkt daarin te berusten. Die houding spreekt me wel aan, omdat zij authentiek en eerlijk is.




Jan van Bergen en Henegouwen Vrije School Vredehof

21

Als je niets meer hebt, dan kan ineens weer alles Door: Martijn Baten oud-vrijeschoolleerling

In de wereld waar we nu in leven laten we kansen liggen. Het leven kan veel slimmer en efficiënter. Dat is de strekking van het verhaal van Martijn Aslander. Martijn is spreker en creatief denker die ik heb ontmoet tijdens een gastcollege op school. Zijn verhaal raakte en inspireerde mij. Martijn Aslander komt uit Groningen en heeft veel praktijkervaring opgedaan. Hij was al vroeg innovatief met creatieve ideeën om dingen te verkopen en bekendheid te creëren. Hij volgde nagenoeg geen studie, zijn kennis komt enkel uit de praktijkervaring. Dit is dan ook zijn sterkste punt. Door verkoop van zijn bedrijfjes uit zijn jeugd was hij veel kwijt. Hij besloot een nieuw leven op te bouwen. Op zijn dertigste bedacht Martijn dat hij het grootste hunebed ter wereld wilde bouwen, met de hand. Hij bracht zijn omgeving op de hoogte van zijn idee en verzamelde zo honderden vrijwilligers om zich heen. Martijn geeft nu dagelijks seminars en colleges voor diverse instellingen. ‘Ik vraag geen geld voor mijn werk. Ik laat de waarde achteraf bepalen’. ‘Hoe kunnen mensen vooraf bepalen dat ik van waarde ben?’ Martijn noemt het waardebepaling achteraf. ‘In de huidige samenleving ruilen we tijd voor geld. Een salaris bijvoorbeeld. Maar hoe kan je nu ieder uur van dezelfde waarde zijn?’ Martijn beschrijft de verschuiving van winstoptimalisatie naar nutmaximalisatie. ‘Tegenwoordig zijn we op zoek naar de momenten waar we het meest nuttig zijn en dus het meest van waarde.’ ‘We leven in een wereld van materiële overvloed. In Amerika wordt meer geld uitgegeven aan het opslaan van goederen dan het Bruto Nationaal Product van de veertig armste landen ter wereld.’ ‘Er vindt tegenwoordig een verandering plaats in onze kenniseconomie’. Een verschuiving van winst naar waarde, van bezit naar toegang, van schaarste naar overvloed. Onze economie was gebaseerd op schaarste: wat niet schaars is, heeft geen waarde. In de huidige netwerk- en

22

informatiesamenleving gelden hele andere regels. Door kennis weg te geven verlies je niets. Integendeel. Je krijgt feedback en daar kun je weer van leren en nieuwe kennis opdoen. ‘Je kunt beter toegang tot iets hebben. Een boot brengt bijvoorbeeld veel onderhoud met zich mee. Waarom onderhoud terwijl je eigenlijk enkel toegang wilt. Dat biedt meer rijkdom.’ ‘In Nederland moet je het wel flink verpesten om zonder eten of dak boven je hoofd te zitten.’ Het punt van Martijn is dat een bijstandsmoeder door te communiceren veel unieke kennis op kan doen. De toegang tot informatie is gemakkelijker dan ooit

Ik vraag geen geld voor mijn werk. Ik laat de waarde achteraf bepalen. en het delen ervan idem. Dankzij het internet kan ook een bijstandsmoeder haar kennis delen met anderen. Zoek de plekken op waar jij denkt waarde te kunnen toevoegen en help. Zet je netwerk in beweging, dat is namelijk groter dan je denkt! Martijn Aslander is ook schrijver van boeken als Zen to done en 100 lifehacking tips om prettiger en efficiënter te werken. Daarnaast is hij betrokken bij Lifehacking; een platform waar tips en ideeën worden gegeven om leuker en slimmer te werken. Neem eens een kijkje op zijn website: www.lifehacking.nl

Permacultuur Zowat een jaar geleden fietste ik op een mooie voorjaarsdag door Rotterdam. De eerste frisgroene blaadjes ontvouwden zich aan de bomen, lange rijen krokussen begroetten vrolijk de eerst lentezon. En voor het eerst viel het mij op hoeveel groen er in de stad verloren bij lag; grote keurige gemaaide binnentuinen, plantsoentjes volgeplant met doornige struiken. Ik bedacht mij hoe de stad eruit zou zien als er fruit- en notenbomen in die binnentuinen zouden staan en er kleine moestuintjes werden aangelegd waar buren elkaar konden ontmoeten. Waar we van de rijke oogst een maaltijd konden maken met de buurt en aan lange tafels konden eten met elkaar, gerechten uit verschillende culturen. Waar kinderen hun eigen aardbeien en frambozen konden plukken, en samen jam leerden maken.

Ik was geïnspireerd en besloot op het achterpad bij mijn huis met enkele buren en kinderen kleine moestuintjes aan te leggen Heerlijk ruikende kruidige hoekjes met basilicum, tijm, lavendel, en kleurige wilde bloemenvelden waar je zomaar mocht plukken. Als mensen het groen in hun eigen buurt weer zouden gaan verzorgen, hoe anders zou de stad eruit kunnen gaan zien. Overal waar ik

langs fietste zag ik mogelijkheden, geveltuintjes, bloeiende kersenbomen, overhangende balkontuinen…. Ik was geïnspireerd en besloot op het achterpad bij mijn huis met enkele

buren en kinderen kleine moestuintjes aan te leggen. Mensen uit de buurt kwamen een praatje maken bij de tuintjes en de kinderen speelden met elkaar op het achterpad. Ik kwam erachter dat tijd een belangrijke factor was voor veel mensen om daadwerkelijk wat met de natuur in hun omgeving te doen. Ik verlangde naar meer kennis om efficiënt en bewust te tuinieren en zodoende belandde ik in de wereld van ‘permacultuur’. Ik had er nog nooit eerder over gehoord maar het omvatte alles wat ik zocht en nog veel meer. Vol enthousiasme begon ik aan de opleiding. Ik leerde dat in de natuur de planten bij elkaar groeien die elkaar ondersteunen en leerde dit toe te passen door groente, bomen en kruiden te combineren met elkaar. Dat je zelf warme en koude klimaten in je tuin kan creëren, zodat je zelfs kiwi’s en nectarines in je tuin kunt kweken sprak erg tot mijn verbeelding. En door het creëren van deze warme klimaten kun je het hele jaar door oogsten en eten uit je tuin. Wat ik als heel waardevol heb ervaren, was dat er een manier is om de grond op natuurlijke wijze te voeden. Bijvoorbeeld door het bladafval onder de plant neer te leggen, zoals dat van nature ook zou gaan als het blad eraf valt, alle voedingstoffen die de plant uit de aarde haalt geef je weer terug. Het bedekken van de bodem heeft

ook als voordeel dat er veel minder onkruid groeit en je nauwelijks nog hoeft te wieden of water te geven. Als je genoeg variatie aanbrengt in de tuin en de goede combinaties bij elkaar zet, voorkom je ook dat plagen de hele oogst verwoesten. Ook wordt de aarde, die vol zit met levende en voedzame micro-organismen, niet meer omgespit. Spitten verstoord het natuurlijke evenwicht van de bodem en put deze uiteindelijk uit. De planten laat je zichzelf weer uitzaaien zoals dat ook in de natuur gaat. Ik leer weer kijken naar de natuur en de natuur leert mij hoe planten zich in het wild met elkaar verhouden en deze kennis integreer ik weer in de tuin. Op deze manier kun je een permanente tuin creëren die zich na enige jaren zelf uitzaait, waardoor de meeste tijd van het werk in het oogsten gaat zitten. Ik wens mezelf toe dat velen geïnspireerd zullen raken en met andere ogen naar hun eigen woonomgeving gaan kijken. Kijk eens hoeveel mogelijkheden er liggen, misschien wordt dat strakgemaaide veldje straks een weelderige buurttuin met eigen groente en fruit. Er is op internet veel informatie te vinden over permacultuur, onder andere op www. permacultuur.eu, surf er een keer heen en laat je inspireren. Door: Christiane Willekens Foto’s: Lin Klaassen

23

Iep!

Uit- & Thuistips Veenendaal/Kneer/Sun & Matthieu Donarier Trio MUZIEK Lantaren/Venster Rotterdam za 17 april 2010 om 21:00

De vliegenierster van Kazbek FILM Lantaren/Venster Rotterdam vanaf do 8 april 2010 Leeftijd vanaf 12 jaar De vliegenierster van Kazbek is een romantisch en fantasievol verhaal, tegen de achtergrond van de waargebeurde stationering van een bataljon Georgische soldaten op Texel in de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog. Marie is een meisje met een levendige fantasie. Op het vlakke eiland Texel droomt ze over bergen. De strenggelovige eilandgemeenschap met haar bekrompen levenswijze benauwen haar. Liever dan te trouwen met de zoon van de strandjutter, zou ze iets anders met haar leven willen doen. Als enig meisje in een groot gezin in oorlogstijd lijkt ze echter niet veel keus te hebben. Vanaf het moment dat er een regiment Georgiërs op het eiland wordt gestationeerd, verandert haar leven en bloeit ze helemaal op. Met hun film, muziek maar vooral met hun inventieve en ongebruikelijke overlevingsstrategieën en hun radicaal andere levensvisie, opent deze geïsoleerde groep buitenstaanders de weg voor Marie. Door hen wordt ze de persoon die zonder angst al haar dromen verwezenlijkt.

24

Verhalenvertellers, beeldende muzikanten, muzikale poëten... een unieke ontmoeting tussen zes muzikanten van twee trio’s in verschillende bezettingen: een niet te missen muzikale gebeurtenis! De muziek van het Nederlandse trio Veenendaal/Kneer/Sun wordt geroemd om haar sterk verhalende en beeldende kracht en wordt beschreven als kaleidoscopisch. ‘Voor de luisteraar werkt het als een film in je hoofd’, aldus jazzcriticus Herman te Loo over de meest recente cd van Veenendaal/ Kneer/Sun. Drummer Yonga Sun deed eerder van zich spreken door de twee hoofdprijzen te winnen van de Dutch Jazz Competition 2005, beste groep en beste solist. De Franse saxofonist en klarinettist Matthieu Donarier heeft zich de laatste jaren ontpopt als een van de meest interessante musici van dit moment. Zijn trio met drummer Joe Quitzke en gitarist Manu Codjia (Django D’Or prijsdrager en bekend van zijn samenwerking met Erik Truffaz en Henri Texier) bestaat al twaalf jaar. Zij wonnen in 1999 de prestigieuze La Défense jazzcompetitie (beste groep, beste solist) en maakten daarna uitgebreide tournees voordat zij in 2004 de veelgeprezen cd Optic Topic uitbrachten.

To Phi or not to phi

Steinerskolens Jentekor

THEATER Lantaren/Venster Rotterdam do 22 april 2010 om 20:30

OPTREDEN Noorse Kerk, Westzeedijk 300 Sjømannskirken i Rotterdam 2 Mei aanvang dienst: 11.00 uur

In vijftig fragmenten toont de talentvolle jonge acteur Phi Nguyen zo ongeveer alle rollen die hij kan spelen, dansen en mimen, alle emoties die hij in zich heeft, al zijn gezichts- en lichaamsuitdrukkingen. Phi doet zijn best. Hij verandert van een monnik in een jonge geisha, van een overspannen restauranthouder in een vrolijk mongooltje, in een poëet, in een soldaat. Hij is Spiderman, diva, Carol Linssen. Maar zien we het verschil? Kun je méér in hem zien dan ‘een Aziaat?’ En is dat nodig? Een voorstelling die diepzinnig én lichtvoetig is, met toneel, muziek, dans en beweging. Een revue van clichés. Een boeddhistische oefening. Een onvergetelijk portret van Phi.

Meisjeskoor van de Steinerschool uit Oslo, Noorwegen komt op bezoek in Rotterdam! Op 2 mei 2010 krijgt de Noorse zeemanskerk in Rotterdam bezoek van het Steinermeisjesschoolkoor uit Oslo. Het schoolkoor is opgericht in 1996 en bestaat nu uit 85 meisjes in de leeftijd van 8-17 jaar. Het koor wordt gesteund door RSV (Rudolf Steinerschool vrienden)en werkt samen met de Oslo muziek- en cultuurschool. Het koor wordt geleid door Tone Wik. Iedereen die het leuk vindt eens een Noors vrijeschoolkoor mee te maken tijdens een zondagsdienst in het mooie kerkje bij de Euromast is van harte welkom.

KINDERFILM Viegeltje is een wel heel apart kind: zij wordt geboren met vleugels in plaats van armen! En kleine Viegeltje voelt zich dan ook meer vogel dan mens. Het is haar grote wens om, als zij groot genoeg is, met de echte vogels mee te vliegen naar het zuiden. Maar wat vinden haar ouders daarvan? ‘Iep’ is gebaseerd op het gelijknamige kinderboek van Mensje van Keulen. Ook al is het verhaal van de film nog zo hartverwarmend, achter de schermen ging het er niet zo vriendelijk aan toe. De producent van ‘Iep’ besloot de film met een kwartier in te korten, tegen de wil van regisseuse Rita Horst in. Die spande een rechtszaak aan en nadat de filmmaakster deze zaak verloor besloot zij haar naam van de titelrol te laten verwijderen.

Thuisagenda

- Zaterdag 17 april Lentemarkt Rudolf Steiner School Rotterdam - 19 en 21 april Euritmie-uitvoering klas 9 - 26 en 28 april Euritmie-uitvoering klas 10 Cast en crew van ‘Iep’ sloten zich bij Rudolf Steiner College hun regisseuse aan: in een brief aan - Woensdag 7 juni de producent noemden zij het inkorten Introductiemiddag nieuwe 7e-klassers ‘een ongelooflijke blunder’. ‘Iep’ was Rudolf Steiner College volgens de acteurs en crew eerst - Zaterdag 12 juni 11.00 – 15.00 uur ‘een warme, gelaagde en inhoudelijk Lentemarkt sterke film’, maar de ingekorte versie Vrije School Vredehof is volgens hen een film ‘waarbij de - Weekend 26/27 juni poëzie grotendeels is weggesneden en Eindproductie klas 12 de personages je koud laten’. Rudolf Steiner College

Vrije School Vredehof Lentemarkt Vrije School Vredehof In oosterse sferen…

Om een tipje van de Oosterse sluier op te lichten, wij denken en werken aan: buikdansworkshop, vliegende tapijtenrace, kamelenrodeo, hennatattoo’s, spijkerbedlopen, Oosterse theetuin, lekkere hapjes, parfum en wierook maken, de vertrouwde marktkraampjes dit keer met een Oosterse knipoog… De bazaar is open van 11.00 tot 15.00 uur. Vredehofweg 30, RotterdamKralingen

25

voorbereid op het beroepsleven. Maar kijken de oud-leerlingen hier eigenlijk ook zo tegenaan? Heb je enkel als toekomstig kunstenaar iets aan deze school of doe je er ook kennis op die bij een ander soort loopbaan goed van pas komt? ‘Ik vind het negatieve beeld over de school ronduit overdreven’, zegt Reinout Boender (30), oudleerling van de vrijeschool in Bergen en nu piloot bij Lufthansa. De school had volgens Boender wel ‘typische’ gewoontes, maar zo erg waren die niet. ‘Dan stond je in de kelder ijzer te smeden en dan dacht ik wel eens: ‘Potverdikke, ik wil wel volgend jaar mijn vwo halen!’

Waar komt de vrijeschoolleerling terecht? Door: Liza Titawano 15 januari 2010 Bron: http://www.vkbanen.nl/ weekblad/756623/Waar-komt-de-vrijeschoolleerling-terecht.htm Foto: Lin Klaassen

26

Creatief ‘Ik weet dat ik erg creatief ben’, zegt Jap-A-Joe. ‘Daar kwam ik achter op de vrijeschool.’ Jap-A-Joe leerde daar naast reguliere vakken als wiskunde en taal ook creatieve vakken zoals ‘Ik heb een uitdagende baan, maar ik tekenen, schilderen en muziek. zou meer tijd willen hebben voor mijn Hierdoor ontdekte Jap-A-Joe haar passies tekenen en schilderen. Een interesse voor kunst. Hoewel de arts droom blijft een eigen atelier waarin ik vindt dat ze wat betreft prestaties niet mijn creativiteit de vrijheid kan geven.’ genoeg werd uitgedaagd op school, Nucleair geneeskundige Simone Japvoelt ze zich toch bevoorrecht dit A-Joe (35) heeft niet te klagen over speciale onderwijs gevolgd te mogen haar carrière tot nu toe. Na het vlot hebben. ‘Als mens, maar ook als afronden van haar studie geneeskunde professional is dit erg waardevol voor werkte ze kort als arts-assistent mij geweest.’ hartchirurgie. Vervolgens ging zij in opleiding tot nucleair geneeskundige. Zweverig Inmiddels werkt Jap-A-Joe drie jaar als De vrijeschool komt regelmatig specialist in het Onze Lieve Vrouwe negatief in het nieuws. Leerlingen Gasthuis (OLVG) in Amsterdam. Ook krijgen slecht les in rekenen en al beleeft ze veel plezier aan dit werk, taal, leraren zijn onbevoegd of toch zou ze meer kunstzinnig bezig ouders terroriseren de school. Het willen zijn. antroposofisch onderwijs is ‘zweverig’ en kinderen zouden slecht worden Niet alle oud-leerlingen van de vrijeschool worden kunstenaar, docent handenarbeid of filosoof. Er komen ook piloten, geneeskundigen en adviseurs van de antroposofische school.

Piloot op je 21e Boender haalde gewoon zijn vwo en ging naar de voormalige KLM flight academy, toen nog de KLM Luchtvaartschool (KLS) genoemd. Hoewel hij voor het eindexamen even flink moest worden bijgespijkerd, vindt Boender het stigma van de vrijeschool onterecht. ‘Ik had een achterstand op wiskundig gebied en daar moest voor het examen nog even flink aan worden getrokken. Toch had ik gewoon reguliere schoolboeken en haalde ik alles. Zo gek is die school dus niet. Ik werd nota bene op mijn 21e al piloot.’ Dat Boender voor de exacte vakken hulp nodig had, mag geen verrassing heten. Uit onderzoek van Hilde Steenbergen, onderwijsdeskundige aan de Rijksuniversiteit Groningen, blijkt dat door de uitgebreide aandacht voor creativiteit er door vrijeschoolleerlingen minder goed wordt gescoord op de cognitieve vakken. Dit probleem zou al op de basisschool beginnen. Gevolg hiervan is dat vrijescholieren in de derde klas van de middelbare school, als de basisvorming ten einde is, een achterstand hebben op reken- en taalgebied. Of dit de jaren die daarop volgen – de Tweede Fase – wordt ingelopen, is niet onderzocht. Verbetering Steenbergen bekeek de eerste drie middelbare schooljaren van een groep leerlingen die in 2000 van de vrijeschool naar het voortgezet onderwijs ging. Deze vrijeschoolleerlingen hoefden op dat moment nog niet te voldoen aan de

algemene onderwijsdoelstellingen van de basisvorming — sinds het schooljaar 2001-2002 moeten ze dat wel. Vrijescholen zijn sindsdien hard bezig met het verbeteren van het basisonderwijs, zegt Steenbergen. ‘Ik denk dat als ik nu hetzelfde zou onderzoeken, de resultaten heel anders zullen zijn.’ Makkelijk verbanden leggen Ondanks hun tegenvallende resultaten op cognitief gebied, ziet Steenbergen de Vrijescholieren toch als een bevoordeelde groep. ‘Ze zijn autonoom en hebben veel plezier in het leren en het blijven leren. Bovendien zijn ze breder geschoold en kunnen ze gemakkelijk verbanden leggen.’ Waar kinderen in het regulier onderwijs op de middelbare school snel hun motivatie verliezen, daar blijft de vrijeschoolleerling volgens Steenbergen leergierig en geïnteresseerd. Hierdoor ontwikkelen deze leerlingen zich snel vanaf het voortgezet onderwijs. ‘Alleen als je geneeskunde wilt studeren en je wilt een acht op je lijst, dan zou ik voor een andere school kiezen.’ Extra taalles Jap-A-Joe studeerde zonder problemen geneeskunde. Toch vereiste de weg daar naartoe wel wat ondersteuning. Op de basisschool kreeg ze onvoldoende les in leren lezen en schrijven. ‘We leerden bijvoorbeeld de letters door ze te vormen met een beweging. Of we zeiden het alfabet van voor naar achter en andersom.’ Volgens Jap-A-Joe leerde ze hierdoor niet genoeg en liep haar klas achter op niveau. Ze volgde extra taallessen buiten school om dit te compenseren. Komst internet Ook op het gebied van feitelijke kennis vindt Jap-A-Joe het onderwijs tekort schieten. ‘Bij geschiedenis kreeg je geen keiharde feiten over de Tweede Wereldoorlog. Je leerde meer het geheel in een breder perspectief te plaatsen, te filosoferen en verbanden te leggen. Misschien hebben we de feiten wel gehad, ik kan het me alleen niet meer zo goed herinneren. Maar met de komst van internet zijn die feiten gelukkig

makkelijk op te zoeken.’ Haar baan nu heeft weinig te maken met haar verleden op de vrijeschool. Als nucleair geneeskundige bekijkt ze hoe een orgaan functioneert, met behulp van radioactiviteit. ‘Daar is weinig vrijeschools aan.’ Om te kijken hoeveel uitzaaiing een patiënt met prostaatkanker heeft, wordt hij ingespoten met een radioactieve stof. Met een speciale camera zijn uitzaaiingen zo vast te stellen. ‘Het fotografisch aspect vind ik ook vanuit creatief oogpunt erg interessant’, zegt Jap-A-Joe. ‘Toch is mijn verleden op de vrijeschool eerder van invloed op mijn hobby dan op mijn werk.’ Tevreden persoon Of ze de school over zou doen? Jap-A-Joe antwoordt met een volmondig ja. Met veel plezier denkt ze terug aan deze periode. ‘Deze school heeft zo zijn voor- en nadelen, maar dat geldt voor alles. Daarnaast zijn het heden en het verleden onlosmakelijk aan elkaar verbonden. En aangezien ik tevreden ben met de persoon die ik ben geworden, zou ik niets aan mijn verleden willen veranderen.’ Tjalling Halbertsma (40), oudleerling van de vrijeschool in Driebergen-Zeist, vraagt zich af of de school echt zo slecht scoort op rekenen en taal. ‘Ik had hier zelf geen problemen mee en mijn klasgenoten volgens mij ook niet.’ Halbertsma heeft het idee dat het onderwijs van de vrijeschool hem als mens heeft gevormd. Hij was jarenlang adviseur van Nambaryn Enkhbayar, de voormalig premier en president van Mongolië. Nu vertegenwoordigt hij de Nederlandse ambassade in Mongolië, met name op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. Hervorming ‘Ik heb rechten gestudeerd, maar door het te combineren met culturele antropologie, heb ik de studie een heel andere dimensie gegeven’, zegt Halbertsma. Halbertsma promoveerde aan het Sinologisch Instituut in Leiden en kon daarna als consultant voor onder meer de Wereldbank aan de slag. Daar gaf hij advies over de lokale cultuur en hoe daar gebruik van te maken voor een effectiever beleid.

27

Ook hielp Halbertsma in de jaren ‘Vrije’ Het onderwijs op de vrijeschool is genegentig mee met de hervorming van Het ‘vrije’ van de school is nog afkombaseerd op de antroposofie. Deze filosofie, het land, dat tot 1990 communistisch stig van haar ontstaan. Toen de vrijeontwikkeld door de Oostenrijkse filosoof was. Sindsdien adviseert Halbertsma school in 1919 in het Duitse Stuttgart Rudolf Steiner, gaat er vanuit dat een kind Enkhbayar, die in 2000 premier, en werd opgericht, was zij nog vrij van zich niet alleen cognitief, maar ook creatief in 2005 zelfs president van Mongolië staatssteun. Inmiddels wordt de school en op het gebied van het gevoelsleven moet werd. Halbertsma bleef al die tijd >> ontwikkelen. Dit om later zo volledig mogelijk in Nederland al jaren door de overheid actief als Enkhbayars adviseur. Hij gaf gefinancierd en zijn er 72 basisscholen te kunnen functioneren in de maatschappij. hem raad over het imago van Mongolië Het onderwijs biedt daarom naast het stanen veertien middelbare scholen. Zowel in het buitenland en werkte als tolk. op vmbo, havo als vwo-niveau kan hier daard vakkenpakket een verscheidenheid aan Zijn brede scholing kwam hierbij examen worden gedaan. Tegenwoordig kunstzinnige en meer reflecterende vakken goed van pas. ‘Door mijn scholing volgen zo’n 20 duizend leerlingen deze als filosofie en godsdienst. heb ik geleerd waarde te hechten vorm van speciaal onderwijs. aan verschillende aspecten. Aan ‘Periode’ technische factoren, maar ook aan Op zowel de onder- als de bovenbouw bijvoorbeeld de diversiteit van natuur wordt elke dag begonnen met twee uur of cultuur.’ Volgens Halbertsma is ‘periode’. Dit is om de drie, vier weken deze brede manier van benaderen heel een ander vak, variërend van meetkunde, belangrijk in een land als Mongolië. literatuurgeschiedenis, kunstgeschie‘Door op verschillende manieren denis of gewoon scheikunde of natuurpolitieke situaties te bekijken, krijg je kunde. De rest van de dag worden naast een beter beeld van het geheel. Daar de reguliere vakken creatieve vakken komen oplossingen uit voort.’ onderwezen zoals toneel, muziek, hand-

Blaadjes met leuke patroontjes uit de tuin Plak of bind met een elastiekje, de blaadjes op een ei Knoop een stukje panty om het ei, dan blijven de blaadjes beter op hun plaats. Kook het ei in water met de buitenste uienschillen.

vaardigheid, hout- en metaalbewerken.

Breed perspectief Het denken vanuit een breed perspectief vindt Halbertsma iets typisch vrijeschools. ‘Ik heb geleerd dat de wereld complexer is dan het economische en intellectuele alleen. Met mijn huidige functie in een land dat heel anders is dan Nederland, is dit absoluut een pre.’ ‘Geen oogkleppen op en nieuwsgierig naar het onbekende’, is hoe piloot Boender het karakteriseert. Zonder angst trok hij de wijde wereld in en ging voor zijn werk in Duitsland wonen. ‘Ik ben duidelijk door de vrijeschool gevormd.’ Volgens Boender moet dat ook wel als je op je zestiende tijdens een schoolreis een weeshuis in Istrië gaat bouwen. ‘Of verplicht stage loopt in een instituut voor geestelijk gehandicapten. Daar leerde ik dat fulltime werken en om zeven uur opstaan, ook best leuk kan zijn.’

Mensbeeld Het onderwijs is niet resultaatgericht, maar wordt vanuit het mensbeeld

Dan komt het leukste, de pakjes uitpakken!!

aangeboden, zegt Leo Stronks, voorzitter van de Vereniging van Vrije Scholen. Een ‘wakker kind’ wordt zodoende anders benaderd dan een dromer. Door creatief en

EN VOILA!!

cognitief in het onderwijs te combineren, leren vrijescholieren volgens Stronks beter afwegingen maken.

bieten (lichtrood)

Balans

schillen van een limoen of sinaasappel, wortel, selderij-

‘Dit vormt het kind tot een gebalanceerd persoon’, zegt Stronks. ‘En dat dit onderwijs niet opbrengstgericht is, betekent niet dat elk kind ‘vrij’ is en zelf mag bepalen wat het doet. De school heeft vaste richtlijnen, net als in het regulier onderwijs.’ Cito-toets De Cito-toets wordt niet op alle vrijescholen afgenomen. Die is namelijk niet verplicht. Veel vrijescholen zijn over gegaan op het Drempelonderzoek, vergelijkbaar met de Cito-toets en goed gekeurd door de onderwijsinspectie. De vrijeschool vindt de Cito-toets niet compleet genoeg, omdat deze enkel de cognitieve vaardigheden meet en niet kijkt naar de sociaal-emotionele waarden en het welzijn van het kind.

28

En nu maar wachten tot het klaar is..

zaad (lichtoranje) kurkuma/ koenjit/ saffraan (geel) spinazieblaadjes (lichtgroen) bosbessen (blauw) sterke koffie/ koffiedrab/ uienschillen (beige/bruin)

Angst of hoop? In gesprek met mezelf en de ander Soms valt het niet mee om de veelheid aan gedachten en thema’s in mijzelf te ordenen. Dan ontstaat er lang geen artikel, omdat ik geen keuze kan maken, geen rust vind om ervoor te gaan zitten of omdat de puzzelstukjes maar niet in elkaar willen vallen. In de ‘broedtijd’ die ik doormaakte, in de weken na kerst, keerde het ‘vrees niet’ als oproep steeds terug. Daarmee begroeten de engelen in het kerstverhaal de herders op het veld.

Wees niet bang Wees niet bang voor ons, onverwachte boodschappers vanuit het onbekende: een nog steeds actuele oproep. Wees niet bang voor het goddelijk licht dat zich aan en in jou openbaart. Wees niet bang in en voor de moeilijke tijd die je nu wellicht meemaakt. Wees niet bang voor een taak of verantwoordelijkheid. Wees niet bang voor je vragen en onzekerheid. Wees niet bang voor de ander, voor een andere cultuur, voor iets wat vreemd lijkt of nieuw is. Na de nacht is er altijd weer een nieuwe morgen, na de winter wordt

30

het lente. Je kunt het ‘wees niet bang’ ook omzetten in een bevestiging. Wij mensen zijn dragers van lichtkracht. Angst erkennen is de eerste stap op weg naar verandering en bevrijding. Er komt een tijd dat je het verleden, de pijn, het verlies onder ogen kunt zien en kunt gaan verwerken. Verantwoordelijkheid aangaan maakt vrij en je zult ervaren dat er altijd hulp is. Wie zich open en kwetsbaar opstelt ontvangt antwoorden. Ga de weg van de ontmoeting en de ontdekking, in de wereld en naar de ander, en je wordt een rijk mens. Geniet van de dingen die je doet en durf ergens voor te gaan. Eindpresentaties Wat was het bijzonder om de thema’s waarmee ik ergens onbewust rondliep, terug te zien komen, en nog veel meer, bij eindpresentaties van de leerlingen van klas 12. Wat een rijkdom aan moed, onbevangenheid, al verworven inzichten, humor, actualiteit, ontwikkeling. En wat een verscheidenheid. Juist het anders zijn van de ander, naast de herkenning in mezelf van wat er

gezegd en ervaren wordt, maakt het boeiend en interessant. Ik wil geloven, ik ben er van overtuigd, dat die eindpresentaties iets laten zien van het geheim van ons vrijeschoolonderwijs. Het worden wie je bent, het vrij gaan staan voor wat je waard bent, het met compassie en verantwoordelijkheidszin de wereld ingaan om je eigen plek in te nemen, als opbrengsten van ons onderwijs. Anderzijds toonden die twaalfdeklassers aan hoeveel vitaliteit en eigenheid ze hebben. In een samenleving waarin zoveel angst en onzekerheid is, waardoor mensen zich ook steeds vaker laten leiden, vertegenwoordigen zij het ‘wees niet bang’. Er is hoop. Nieuwe generaties brengen verjongingskracht in die oude aarde, lente in onze samenleving. Communicatie Goed onderwijs vraagt om onderlinge verstandhouding en wederzijds begrip. Een betrokkenheid van leraren en leerlingen onderling, een samenwerking van docenten en ouders. Vanuit die bedding is

het ook goed steeds weer kritisch te bekijken waar zaken beter kunnen, waar onderlinge communicatie te wensen over laat. Niet bang zijn om fouten te maken, wel je best doen om ze te vermijden. Niet bang zijn om fouten toe te geven, wel je best doen om je er niet al te gemakkelijk met een slap excuus van af te maken. Altijd vanuit de hoop en de intentie dat het beter kan. Daarom hebben we het in de visievergadering nu ook over communicatie. Daarom wordt er weer gekeken naar de plek van de leerlingenraad in de school en zijn ouderavonden voor ons belangrijk. We vinden het boeiend dat we leraren vanuit andere landen en culturen in ons college hebben. We vinden het belangrijk en getuigen van respect als nieuwe leraren de kans krijgen om de school in te groeien en hun leervragen op te pakken. We vinden het belangrijk dat leerlingen verantwoordelijkheid nemen voor het eigen leerproces en niet alles afschuiven op de leraar.

Verbinding Communiceren bevat communio: gemeenschap en gemeenzaamheid. Ontdekken en uitgaan van wat je met elkaar verbindt, in plaats van wat scheiding teweeg brengt uit te vergroten. Gebrek aan zelfvertrouwen en eigenwaarde is de voedingsbodem voor angst en wantrouwen ten opzichte van de ander. Zelfoverschatting en vrij zijn opvatten als het je eigen zin doen met voorbijgaan van de ander levert een kille wereld op van eenzame mensen. Steiner gaf al aan dat de ontwikkelingsweg naar een zelf bewust en vrij individu via de fasen van het asociale en antisociale zou lopen. Diep in veel mensen leeft de betweter, het ‘het is de schuld van de ander’ gevoel. Een deel van ons projecteert datgene wat de ander ons spiegelt aan eigen onvermogens en onhebbelijkheden maar al te gemakkelijk het liefst direct weer naar buiten. Zo verdwijnen begrip en onderlinge verstandhouding en maken plaats voor het eigen gelijk en rituele uiteenzettingen.

Levenskunst is het om eigen angst en onzekerheid te onderkennen en te bevrijden, om de boodschap van de engelen wezenlijk toe te laten, de lichtbron in je zelf te ervaren en te kunnen voelen en voeden, en zo een hoopvol teken te zijn voor de wereld en de toekomst. Dat vraagt zelf bewust in het nu aanwezig zijn, dat vraagt geduld en mildheid. Dat vraagt vergevingsgezindheid, niet in de laatste plaats naar je zelf toe. Ga er maar aan staan. Mooi dat ik een beroep heb waarin ik dat samen met ouders en leerlingen doen en oefenen kan. Door: Paul Peeters Rudolf Steiner College

31

Jij bent er dus ook zo ‘eentje’! De vrijeschool doorlopen en toen...?

Wat is jouw relatie tot de vrijeschool? Ik heb zelf op de school in Prinsenland gezeten. Ben in Kralingen op de Vredenhofweg bij de kleuters begonnen en in de tweede klas zijn we vertrokken naar Prinsenland om daar in noodgebouwen te wachten tot de nieuwe school klaar zou zijn. Uiteindelijk zijn we daar pas in het 7e jaar ingetrokken. In de tussentijd hebben we in een andere school gezeten in de van Bassenstraat. Hoeveel jaren heb jij doorgebracht op een vrijeschool? Met de kleuterklas meegerekend, 9 jaar.

Ik ben chef mode, beauty en lifestyle bij het tijdschrift Mama Speciale en bijzondere verhalen van oud-vrijeschoolleerlingen Marieke van der Kleij, oud-vrijeschoolleerling. Woont samen met Mark. Ze hebben samen twee kinderen: Eva (10) en Mik (7). Door: Aase Henschien Rudolf Steiner School Rotterdam Foto: Lin Klaassen

Ik ben chef mode, beauty en lifestyle bij het tijdschrift Mama. Na de academie ben ik gelijk in de tijdschriften gerold. Ik heb een paar jaar als freelance stylist voor verschillende tijdschriften gewerkt. En een paar jaar in vaste dienst bij bladen als Yes en CosmoGirl. Nu dus het maandblad Mama. Dit is een tijdschrift voor glamourmoeders die van alles op de hoogte willen blijven als het gaat om laatste trends in mode, beauty, koken en wonen. Maar ook verhalen van andere moeders, opvoeden, problemen en mooie verhalen. Ik ben verantwoordelijk voor alle pagina’s die gaan oven mode, beauty, wonen en culinair. Hiervoor maak ik de inhoud en alle beelden. Dit doe ik samen met een team van stylisten, fotografen, visagisten en modellen. Veel van deze beelden maken we in Nederland, maar ook moeten we vaak op reis om in de zon te kunnen schieten. Om elke maand met de nieuwste trend,

32

gebeurtenissen en beelden te komen moeten we veel inspiratie opdoen. Dat kan gewoon op het schoolplein, door je kinderen, op straat of door andere moeders. Maar ook moeten we naar Londen of Parijs voor de modeshows, tentoonstellingen bezoeken, boeken lezen, films bekijken en vooral heel veel om je heen kijken. Kortom, ik kan wel zeggen dat het een echt leuke baan is!

Hoe heb jij deze schooljaren ervaren? Heel positief. Ik vond het heerlijk om naar school te gaan. Naar mijn idee leer je op de vrijeschool een rotsvast geloof in jezelf te ontwikkelen, wat ontzettend handig is voor de rest van je leven! Je kunt hier altijd op vertrouwen en daarom dus ook op jezelf. Alles wat je wilt is mogelijk. Sommige dingen zullen een lange weg nodig hebben om te worden bereikt en je zult niet in alles uit kunnen blinken, maar je komt er wel.

daarin, kun je nooit meer overdoen of ‘bijleren’. Wat heb je gedaan na je schooltijd? Na de onderbouw ben ik naar een ‘gewone’ Havo gegaan. Daarna naar de Kunstacademie Utrecht Film en Theater (decorbouw) en naar Kunstacademie Rotterdam Mode. Omdat je in die tijd nog lang studiefinanciering kreeg, heb ik twee opleidingen kunnen doen. Wat zijn jouw eigen speciale herinneringen aan je schooltijd? Ik vond het heerlijk om naar school te gaan. Naar mijn idee was het altijd gezellig. We hadden een leuke hechte klas en ik herinner me alles en iedereen nog heel goed. Ik weet nog precies waar iedereen zat in ons lokaal en welke spulletjes er in de klas stonden. We hebben laatst

een reünie gehouden hier in Prinsenland. Dat was enorm leuk! We hadden elkaar meer dan 20 jaar niet gezien, en toch leek het of de tijd had stilgestaan. We herkenden elkaar direct, niets leek veranderd en binnen tien minuten zaten we allemaal weer in onze oude rol... de grote mond, de zeurkous, de giechels, de allesweter... zo grappig.

Wat heb jij als positief ervaren of juist niet? Ik vond het altijd leuk op school. Op welke school zitten je eigen Na elke vakantie stond ik weer kinderen? Mijn kinderen zitten hier ook op te springen om naar school te school. Omdat mijn partner zelf gaan. En ook nu, als ik door het RSV heeft gedaan en helemaal niets gebouw loop voelt het allemaal heel had met de vrijeschool (hij vond vertrouwd en veilig. De school, de het enorm ‘wazig’ ha ha ), zijn we evenementen en de leraren zijn nu veel verschillende scholen afgegaan wel veel toegankelijker geworden. voordat we een keuze hebben gemaakt. Naar mijn idee was het vroeger veel Veel scholen die we hebben gezien, ‘beheerster’, en minder uitbundig. Om zijn enorm prestatiegericht. Wat een voorbeeld te geven: voor mijn logisch is in deze maatschappij, maar gevoel kwamen bij elk gebeurtenis de tegelijk word je ook enorm met je euritmiejackjes weer naar boven. Tot neus op de feiten gedrukt als het in den treure hebben we die gedragen. om je eigen kind van vier jaar gaat. Oké, ze waren er in alle kleuren en we Natuurlijk wil je dat je kind alle stof mochten ze versieren met een zwaard, goed beheerst, maar tegelijk wil je baard of touwtje, maar dat was het nog zoveel andere dingen, die even dan ook.. Toneelstukken, kerstspel, belangrijk zijn. Je wilt een gelukkig carnaval, we zagen er altijd hetzelfde kind, dat vertrouwen heeft in zichzelf, uit. Daar was veel minder vrijheid zich rijk ontwikkelt en meer kan dan in. En wijn drinken bij de schoolalleen de stof goed beheersen. Alles picknick?... Dat was echt zelfgezeefd valt bij te leren dachten wij toen, vlierbessensap. maar je kindertijd en je ontwikkeling

Is er een relatie tussen wat jij nu doet en de vrijeschool?

Ik heb nu een baan die ik echt heel leuk vind En dat heeft denk ik alles met de vrijeschool te maken. Ik heb geleerd om niet bang te zijn mijn hart te volgen En dat ook altijd te doen als ik beslissingen neem. Welke vakken ik op school koos, welke vervolgopleiding. Ik wist wat ik leuk vond en waar mijn interesse lag en ik dacht altijd, dat komt wel goed, ook als er hoofdschuddend werd gezegd ‘pretpakket havo’. Het was ook pret, ik vond het leuk om die dingen te leren. Het klinkt als de makkelijkste weg kiezen, maar dat is het absoluut niet. Ik denk wel dat je altijd werk moet doen waar je gelukkig van wordt, dan ben je er goed in. Dat straal je dan ook uit, en dat inspireert weer andere mensen. En naar mij idee kan dat elk soort baan zijn. Heb je nog leuke anekdotes die met de vrijeschool te maken hebben? Ik weet nog precies dat we onze intrek in de nieuwe school namen en dat ik vanaf dag één plankenkoorts had door dat enorme podium midden ik de aula. Mijn beste vriendinnetje toen had nergens last van en was er niet vanaf te slaan. We lopen nu vaak samen door de school —we zijn beiden weer terug met onze kinderen— en steeds als ik langsloop of naar een voorstelling zit te kijken moet ik glimlachen, omdat ik haar nog zie staan (in haar euritmiejackje natuurlijk) arm omhoog geheven, haar Jeanne d’Arc tekst luid door de aula tetterend. En ik heb makkelijk praten, ik heb er nooit gestaan op de middenstip. Maar ik weet wel precies hoe alles er in de coulissen en ver, ver achter het podium uitziet

33

Steiner Celeb! Mirjam (Micky) Hoogendijk (Amsterdam, 8 juli 1970) is een Nederlands actrice, presentatrice en fotomodel. Na het behalen van haar HAVOdiploma op de vrijeschool in Amsterdam was Micky Hoogendijk gedurende zes jaar directrice van de Rob Scholte B.V. en organiseerde zij onder andere het project Apres nous le Deluge in Nagaski, Japan. Daarna werd ze fotomodel en mannequin en was ze nieuwslezeres voor Regio TV Noordwest. Micky presenteerde voor SBS 6 Hart van de Regio. Tevens ontwikkelde ze televisieformats en maakte ze twee pilots in samenwerking met Ivo Niehe Productions. Micky acteert (o.a. in Spangen, Blauw Blauw, Grijpstra en de Gier, Koefnoen en Parels en Zwijnen) en is actief als producer en als creatief directeur van de Supperclub. In 2006 richtte ze de filmproductiemaatschappij Dramatic Beat op en ontwikkelde een videosite voor jonge filmmakers. Gedurende haar tijd in Los Angeles speelde ze met Kate Hudson in de film Raising Helen. Ook werkte ze samengewerkt met Rutger Hauer. Van 1998 tot 2000 runde Micky samen met een partner haar eigen organisatieproductiebureau. Ook was ze te zien in een commercial van Centraal Beheer. Micky liep modeshows voor mode-ontwerpers als Mart Visser, Marlies Dekkers en Evisu en presenteerde in 1999 voor Fox 8 de herintroductie van Goudkust, een strandfeest waar ze alle sterren van deze serie interviewde. Begin 2000 begon ze bij GTST als Cleo de Wolf. Micky Hoogendijk heeft sinds 2009 een relatie met Adam Curry, die in dat jaar bekend maakte te willen scheiden van Patricia Paay.

PRIKBORD Kinder- en jeugdkampen van De Christengemeenschap Niet bij iedereen is bekend dat de Christengemeenschap elke zomer bijzondere kinder- en jeugdkampen organiseert: - Zeilkamp (volgeboekt) - Zeilzwerfkamp (volgeboekt) - Kitecamp op Ameland (vliegeren) - Jeugdkamp en twee kinderkampen in Drente - Twee jeugdkampen, een kinderkamp (volgeboekt) en een vakantie’vier’kamp (volgeboekt) in de Ardennen - IYCamp in Italië (volgeboekt) Zoals u ziet, zijn verscheidene kampen al volgeboekt. Volgend jaar zijn er weer nieuwe mogelijkheden. Voor de kampen waar nog plaats is, kunt u on-line aanmelden. Zie: christengemeenschapkampen.nl

Rust en ruimte in Zuidwest-Ierland, schiereiland Beara. Huisje voor twee personen te huur ‘in the middle of nowhere’ zie: www.derryvegal.com

Vakantieboerderij te huur in departement La Meuse. In een afgelegen boerendorpje met een stromende beek midden door het dorp, omringd door akkers en bossen. Zeer kindvriendelijk. Voor meer info zie www.fontaines.nl

De Rotterdamse vrijescholen ‘Worden wie je bent’ is het motto van onze scholen. Om te worden wie je bent, heb je veelzijdig onderwijs nodig. Ons lesprogramma is gebaseerd op het gestructureerde twaalfjarige leerplan van de vrijeschool. Daaraan voorafgaand mogen onze kleuters spelen! Door het spel leren kinderen alles wat zij in voorbereidende zin nodig hebben. Ons leerplan omvat veel kennisvakken, kunstzinnige en ambachtelijke vakken, waaraan uw kind zich vanaf klas 1 (6 jaar) tot en met klas 12 (18 jaar) kan ontwikkelen. Op eigentijdse wijze werken wij vanuit de menskundige en pedagogische inzichten van Rudolf Steiner. We zien het leven als een ontwikkelingsweg. Op de vrijeschool leren kinderen voor het leven.

Rudolf Steiner College Rotterdam www.rudolfsteinercollege.nl Vrijeschool voor voortgezet onderwijs vwo, havo vmbo-tl in Kralingen-Crooswijk Vondelweg 87/89, 3031 PT Rotterdam, 010 – 413 41 58 dependance klas 11 en 12: IJsclubstraat 9, Rotterdam [email protected] directeur: Rudolf van Lierop Rudolf Steiner School Rotterdam www.rudolfsteinerschool.nl Vrijeschool voor basisonderwijs in Prinsenland Michelangelostraat 375, 3009 AG Rotterdam 010 – 455 76 70 [email protected] directeur: Els Blacquière Vrije School Vredehof www.vsvredehof.nl Vrijeschool voor basisonderwijs in Kralingen Vredehofweg 30, 3062 EP Rotterdam, 010 – 452 65 19 [email protected] directeur: Gert Hilbolling (a.i.)

Overlijdensbericht Met grote verslagenheid vernamen wij dat op zondag 28 februari op 48-jarige leeftijd is overleden onze collega

Inge Jansen Verplanke Inge was aan onze school verbonden als schoolmaatschappelijk werkster en moeder. Wij hebben haar leren kennen als een warme, open en sterke vrouw. Wij gedenken haar met gevoelens van dankbaarheid en waardering. Wij wensen haar man, kinderen en verdere familie veel sterkte bij de verwerking van het verlies.

Namens alle medewerkers van het Rudolf Steiner College Rudolf van Lierop, schoolleider

34

35

COLOFON: Rudolf Steiner College Rotterdam www.rudolfsteinercollege.nl • Diana Rozendaal – hoofdredactie ([email protected]) Rudolf Steiner School Rotterdam www.rudolfsteinerschool.nl • Aase Henschien – eindredactie • Lin Klaassen – beeldredactie achtergrondfoto’s, cover en illustraties • Kittie Boone – advertenties mail: [email protected] • Marga Baas • Francis Teeuw • Jan-Mark Wams – webmaster Juniorredactie: • Fleur van der Tolen en Roman Schuring Vrije School Vredehof www.vrijeschoolvredehof.nl • Jan van Bergen en Henegouwen • Amber de Grauw – cover en illustraties • Vera Berntsen – tekstredactie Ontwerp • Studio Madelinde Hageman www.madelinde.net Aan dit nummer werkten mee: • Paul Peeters, Ferdinand Pieterse, Jim Wiese, Martijn Baten, Christane Willekens, Ger van de Ven, Thijs Bolle, Marie-Janne de Wit. Druk • Drukkerij Macula B.V., Boskoop www.macula.nl Verschijning Vier keer per schooljaar Administratie [email protected]

© 2010 Vrij geestig Geen overname zonder voorafgaande schriftelijke toestemming

SCS-COC-00652-EH

36

Vegetarisch eethuis en Sociëteit Het Lachende Varken is gevestigd in Kralingen, Vlinderstraat 3. De keuken is geopend op donderdag, vrijdag en zaterdag van 18.00 tot 21.00 uur. Onze kok stelt elke week een menu samen, waarin telkens een ander land of regio centraal staat. Er wordt zoveel mogelijk gekookt met biologische seizoensproducten en er is een ruime keuze aan biologische frisdranken, bier en wijn. Een menu kost € 12,50. Reserveren is altijd aanbevolen op 010-4116148. Het Lachende Varken is alleen toegankelijk voor leden, maar iedereen kan lid worden.

employment lawyers

arbeidsrecht advocaten

SørensenWeijers&Ko

the opposite of a correct statement is a false statement the opposite of a profound truth may well be another profound truth

t f e

+31 10 249 24 44 +31 10 249 24 40 [email protected] Lichtenauerlaan 138 3062 me Rotterdam

www.swnk.nl SW 067 adv A5 ligg 091001.indd 1

www.assem.nl

01-10-09 11:25

t a a g t s e e g e D ! s e e d l f uit edehof r V l o o h c VrijeS g 30 e Vredehofw ngen -Krali Rotterdam

2 juni 1 g a d r e t Za r – 15.00 uu 11.00

Buikdansen, vliegend tapijtenrace, kamelenrodeo, henna-tattoo’s, open podium, hapjes en drankjes, mooie spulletjes…