INFORMATIEVE RAAD 13 FEBRUARI 2014 Notulen van de vergadering
Voorzitter: de heer M.G.F. Tokkie Griffier: de heer H. Nubé Tevens aanwezig: mevrouw F. Polsbroek (PvdA), de heer N. Portegijs (PvdA), de heer R. Verheuvel (PvdA), de heer C. Grazette (VVD), de heer J. Jägers (VVD), de heer F. Mulder (VVD), de heer M. Israel (Democraten Diemen), mevrouw R. Herder (Leefbaar Diemen), de heer K. de Haan (D66), de heer J. Klaasse (D66), mevrouw T. Schmitz (SP), de heer W. van Vugt (SP), de heer P. Visser (SP), de heer F. Eerkens (GroenLinks), mevrouw N. van Engelen (GroenLinks), mevrouw M. van Schoot (GroenLinks) en mevrouw G. Uiterdijk (GroenLinks) Vanuit college aanwezig: burgemeester A.E. Koopmanschap, wethouder M. van der Mark en wethouder A.J.M. Scholten Ambtelijke ondersteuning: de heer Alderse Baas en de heer W. Verbree 1. Opening en mededelingen door de voorzitter, vaststellen agenda De voorzitter heet iedereen van harte welkom. De agenda wordt ongewijzigd vastgesteld. 2. Mededelingen portefeuillehouder Er zijn geen mededelingen. 3. Quick Scan Rekenkamer re-integratietrajecten PvdA constateert dat niet helemaal duidelijk is wat de effectiviteit is van de reintegratietrajecten. Er wordt gesignaleerd dat Diemen relatief veel mensen in de bijstand heeft. Waaruit is die doelgroep precies opgebouwd? Er zitten relatief veel jongeren in die doelgroep maar wat is relatief? VVD memoreert dat het college heeft besloten om flink te investeren in het participatietraject. Toen heeft de VVD al eerder gevraagd naar de effectiviteit van de bestede gelden en dat kon toen niet worden aangegeven door het college. De conclusie van dit rapport is eveneens dat de effectiviteit niet hard is te krijgen. De verantwoording en de controlerende taak van de gemeenteraad is niet optimaal. 1
Op basis waarvan heeft het college destijds het besluit genomen om extra te investeren? Waarop is het bedrag dat in de begroting is opgenomen gebaseerd? Waarom heeft de Rekenkamer uit de registraties de harde onderbouwing niet kunnen halen? SP begrijpt dat een applicatie is aangeschaft om beter te registreren op duurzame uitstroom maar wordt dan ook op externe factoren geregistreerd als overlijden en verhuizen et cetera? Is er een koppeling te maken tussen de re-integratie en de participatieladder? Krijgt de gemeente door de samenwerking met het bureau een beter inzicht in het verloop? GroenLinks vraagt wat de betere registratie die nu mogelijk is concreet gaat betekenen voor de output van de re-integratiecijfers. Een steeds groter deel van het budget is voor de reintegratiecoaches en hoe groot is dan het budget dit jaar voor omscholing en dergelijke? De financiering van trajecten inburgering is inmiddels weggevallen en wellicht wordt daarom ook een groter beroep gedaan op het scholingsbudget. VVD merkt op dat GroenLinks al eerder heeft kunnen zien dat het re-integratiegeld naar interne coaches gaat maar daar zijn toen door die fractie geen vragen over gesteld. GroenLinks zegt dat nooit is beweerd dat al het re-integratiegeld naar interne mensen gaat. D66 vraagt waarom er sprake is van onderbesteding van de gelden in 2010 en 2011. Is het college van plan om de indicator wat betreft de duurzame uitstroom in de toekomst mee te nemen en hoe wordt dit gemeten? Is het niet mogelijk om de kwetsbaarheid van de functie van jobhunter te verlagen door een of twee participatiecoaches te trainen zodat die ook ingezet kunnen worden als de jobhunter ziek is? Het college maakt de opmerking dat de resultaten van 2010-2012 een indicator is dat het beleid goed is. Dat is een vreemde opmerking, zeker als op de volgende pagina van het rapport wordt beweerd dat de uitstroom ook afhankelijk is van factoren waar de gemeente geen invloed op heeft. Kan er meer worden gezegd over de verbetering die is gemaakt in het registreren van de uitstroom? Op welke manier wordt de raad voortaan proactief geïnformeerd en wanneer kan dit worden verwacht? Hoe komt het dat de raad geen rol heeft bij het stellen van de kaders? Waarom is er geen afweging gemaakt of de ambities voor de gehele beleidsperiode haalbaar waren? De figuur op pagina 15 over de lopende re-integratietrajecten is niet duidelijk omdat er te veel lijntjes door elkaar lopen. Mevrouw Bakker (Rekenkamer) zegt dat op pagina 13 van de Nota van bevindingen een figuur is opgenomen over de opbouw van het bestand volgens de participatieladder. De Rekenkamer heeft aangegeven dat een groot deel van het bestand op trede 4 en 5 zit en dus relatief grote afstand tot de arbeidsmarkt heeft. Dat zal de PvdA bedoelen met de opmerking over relatief veel mensen in de bijstand. Het aantal jongeren is door de Rekenkamer afgezet tegen het landelijk gemiddelde en dat is 15 procent van de bijstandspopulatie. Wethouder Van der Mark merkt op dat het ook zo kan zijn dat jongeren beter de weg vinden naar de gemeente als het gaat om de ondersteuning bij het teruggaan naar de schoolbanken 2
of op zoek naar werk. Er is sinds enkele maanden weer een jongerencoach. Die heeft de gemeente kunnen aantrekken met behulp van ESF gelden. De heer Alderse Baas vult aan dat extra geld hiervoor is aangevraagd bij de regio Groot Amsterdam. De gemeenten hebben een trajectplan ingediend om de jeugdwerkloosheid extra te bestrijden en om jongeren die aankloppen bij de gemeente extra ondersteuning te geven bij het vinden van een opleiding. Er wordt altijd eerst gekeken naar geschikt werk. Dat traject loopt tot zomer 2014 en daarna wordt bekeken of opnieuw financiering mogelijk is via ESF maar wellicht worden er landelijk middelen beschikbaar gesteld om het traject te verlengen. Wethouder Van der Mark legt uit dat de effectiviteit van de re-integratietrajecten kan worden gemeten aan de mate van uitstroom. Dit steekt in 2012 positief af ten opzichte van omliggende gemeenten. De raad is in een memo in september jongstleden geïnformeerd over de effectiviteit van de re-integratietrajecten en toen zijn cijfers getoond van de kostprijs per bijstandsuitkering. Dat ligt ook lager dan gemiddeld. De Rekenkamer heeft aanbevelingen gedaan over de manier van het vastleggen van gegevens en het koppelen met de re-integratie instrumenten. Die worden ter harte genomen en er worden stappen gezet met de applicatie die is ingezet. Er zal ook in gesprek worden gegaan met de raad of het noodzakelijk is om wellicht een andere prestatie- indicator toe te voegen aan de kwartaalrapportages. Het is lastig om effectiviteit te meten en daarover kan nog een keer van gedachten worden gewisseld met de raad. Er zal een jaar worden verwerkt met de nieuwe applicatie en daarna wordt de raad via een memo geïnformeerd. De heer Alderse Baas geeft aan dat door de applicatie de gemeente meer inzicht krijgt in de duurzaamheid van de uitstroom en de ingezette middelen. Binnenkort komt er een rapportage over de eerste cijfers van juli tot en met december 2013. Dan zal beter kunnen worden aangegeven of er een koppeling is met andere redenen van uitstroom zoals een verhuizing, overlijden enzovoort. Eind februari/begin maart komt de eerste rapportage. Het is goed om het gebruik van de applicatie een jaar uit te laten rijpen en op basis daarvan kunnen acties worden ontwikkeld om het bij te sturen door bijvoorbeeld het inzetten van andere instrumenten. Wethouder Van der Mark merkt op dat het re-integratiebudget door de bezuinigingen bij het rijk is gehalveerd en dat wordt geprobeerd om met het overgebleven geld zo effectief mogelijk om te gaan. Het college wil er een bepaald minimum in houden zodat mensen die het nodig hebben het ook kunnen krijgen en dat is de extra investering in 2014 en 2015 waar de VVD fractie het over heeft. De scholingsgelden hebben te maken met de volwasseneneducatiegelden en dat betekent maatwerk voor mensen die re-integreren naar werk. Er lopen nog enkele trajecten voor taalinburgeraars die moeten worden afgemaakt. Het geld in 2010 is inderdaad niet helemaal opgegaan maar het is uitgegeven in 2011 en het jaar daarop. Er lopen nog meer jobcoaches bij het WSP-GA. VVD vraagt zich af of het dan wel een kwetsbare functie is. 3
De heer Alderse Baas legt uit dat een Amsterdamse jobhunter in voorkomende gevallen ook Diemense gevallen kan bemiddelen. Als de eigen jobcoach langer zou uitvallen, moeten natuurlijk wel acties worden ondernomen. VVD heeft begrepen dat juist met Amsterdam wordt samengewerkt om de kwetsbaarheid minder te laten zijn. Waarom wordt er in het rapport gesproken over kwetsbaarheid? Mevrouw Bakker geeft aan dat de Rekenkamer heeft geconstateerd dat het bij de jobcoach om één iemand gaat en dat die daarom kwetsbaar is. De jongerencoach is ook kwetsbaar. Het budget hiervoor is namelijk maar voor twee jaar. De vraag is wat er na die periode gebeurt, zeker gezien het grote aantal jongeren. VVD vraagt of dan de samenwerking met Amsterdam is meegenomen in het oordeel van de Rekenkamer dat die persoon kwetsbaar is. Mevrouw Bakker zegt dat alleen naar de Diemense situatie is gekeken. De raad stelt wel degelijk kaders door een beslissing te nemen over de Nota werk en inkomen. De raad is ook erg betrokken bij het onderwerp maar de raad wordt niet betrokken bij de voorbereiding van het beleidsproces. D66 vraagt of dat logisch is of dat dit beter kan. Worden in andere gemeenten raden wel eerder betrokken bij de beleidsvoorbereiding? Mevrouw Bakker zegt dat dit erg per gemeente verschilt maar er zijn wel degelijk gemeenten waar de raadscommissie vanaf het begin wordt betrokken bij het opstellen van prestatieindicatoren en de doelen van re-integratie. Bij de kadernota is een extra budget voor twee jaar vastgesteld. Niet is bepaald waar dit budget speciaal voor wordt ingezet en hoe dit zich verhoudt tot de ambitie die in de Nota werk en inkomen is gesteld. VVD vraagt wat de argumentatie is geweest voor het extra budget dat in de kadernota en bij de begroting is geclaimd. Wethouder Van der Mark geeft aan dat het vooral ging om de stabiliteit en rust in het reintegratiebeleid. De raad heeft ook kunnen zien dat het resultaten heeft opgeleverd in de jaren die zijn gemonitord door de Rekenkamer. VVD wijst er op dat de Rekenkamer concludeert dat de resultaten ervan niet kunnen worden gezien. Wethouder Van der Mark legt uit dat het college de conclusie van de Rekenkamer accepteert dat de mate van registratie verbeteringen behoeft. Daarvoor zijn al stappen gezet. Vorig jaar is in de memo en nu in deze Nota van bevindingen aangegeven dat in die jaren de resultaten van de uitstroom goed zijn geweest.
4
VVD constateert een zekere mate van weinig effectiviteit. Om wat rust te creëeren in de reintegratie is er maar een bedrag bij gedaan en er wordt geconstateerd dat dit enige effectiviteit oplevert. Conclusie: De voorzitter concludeert dat het voorstel als bespreekstuk naar de raad gaat. 4. Resultaten en voortgang social return PvdA ziet in een staatje over samenwerkingsvormen dat Diemen in sommige situaties wel samenwerkt en in andere situaties afstand neemt maar bij de uitwerking stond Diemen er soms niet bij. Hoe zit het met de doelgroep jongeren in het kader van social return? VVD vraagt hoeveel geld Diemen in de samenwerking stopt en hoeveel mensen vanuit een uitkering duurzaam zijn uitgestroomd naar werk. D66 vraagt zich ook af duurzaam die uitstroom is. In 2012 zijn drie personen uitgestroomd naar werk. In hoeverre kan worden gesteld dat dit komt door social return of hebben andere dingen daar meegespeeld? Hebben de mensen die de cursus hebben gevolgd en waarvan er vijf zijn uitgestroomd nog steeds werk en geldt dat ook voor de twee stagiaires? Hoe gaat de gemeente ermee om als er totaal geen verantwoording komt van een bepaald bedrijf? Hoeveel staan er hiervan nog open en kan de gemeente de bedrijven bewegen om zich alsnog aan de afspraken te houden? SP vraagt of de mensen die uitstromen via social return na een half jaar nog werk hebben. Zijn er nog andere instrumenten om te toetsen of de uitstroom duurzaam is geweest? Waarom heeft de gemeente ervoor gekozen dat wanneer hier geen plekken kunnen worden ingevuld mensen uit andere gemeenten te laten instromen? Waarom kiest een andere gemeente daar niet voor? Als de markt verandert, is er dan wél sprake van een prijsopdrijvend effect? Is er nog sprake van verantwoording als iemand ver weg in de keten wordt neergezet bij een onderaannemer? Wethouder Van der Mark legt uit dat de samenwerking met het WSP-GA gebeurt met gesloten beurzen. VVD vraagt of dit betekent dat wanneer zes mensen daar worden gedetacheerd dit met gesloten beurzen gaat. De heer Alderse Baas legt uit dat er behoefte is aan inkoop en juridische kennis bij social return om het in aanbestedingen te kunnen verwerken. Amsterdam heeft hiervoor het stedelijk bureau social return in het leven geroepen dat is gelieerd aan het WSP-GA. De gemeente kan van deze juridische kennis en van het backoffice gebruik maken. Controle op de handhaving en verantwoording in het kader van social return wordt in samenwerking met het bureau uitgevoerd en dat gebeurt met gesloten beurzen. De verantwoording of de social return goed is toegepast, vindt plaats op de backoffice van het projectbureau social return. Na de gunning worden met de leverancier afspraken gemaakt of zij social return kunnen invullen en hoe het WSP daarin kan ondersteunen. De gegunde partij is verplicht om een keer per kwartaal te verantwoorden door het indienen van 5
facturen of betaalbewijzen van salarissen en de kosten die mogen worden opgevoerd voor het inzetten van leermeesters en dergelijke. SP vraagt of de hoofdaannemer altijd verantwoordelijk is voor onderaannemers die dit invullen. De heer Alderse Baas zegt dat met de hoofdaannemer afspraken worden gemaakt. Hij kan de social return laten uitvoeren door een onderaannemer maar hij moet het wel verantwoorden. Tot de doelgroep social return behoren mensen in de bijstand, mensen met een uitkering van bijvoorbeeld het UWV, jongeren zonder startkwalificatie en MBO scholieren die stage moeten lopen. De leverancier is altijd vrij om te kiezen wie hij wil en is niet verplicht om met jongeren aan de slag te gaan. Wethouder Van der Mark legt uit dat met de partij die de opdracht aanneemt heldere afspraken worden gemaakt over het feit dat er geen verdringing plaatsvindt. Een taxibedrijf mag bijvoorbeeld niet iemand ontslaan om dit vervolgens via social return weer in te vullen. De heer Alderse Baas geeft aan dat ook een resultaat van social return is het aantal Diemenaren dat uitstroomt op aanbestedingen door de gemeente Amsterdam. In 2013 betrof dit vier mensen uit de WW, één uit de WWB en drie Nuggers. Vanuit Diemen is ook uitstroom gerealiseerd en die cijfers kunnen op een later tijdstip worden gegeven. VVD vraagt hoeveel mensen vanuit de WWB zijn gestroomd volgens de rapportage. Wethouder Van der Mark zegt toe dat de raad schriftelijk een extra verdiepingsslag krijgt. VVD is van mening dat in de rapportage de resultaten zouden moeten staan en vindt het opmerkelijk dat dit soort basale vragen niet ter plekke kunnen worden beantwoord. 5. Mededelingen portefeuillehouder Er zijn geen mededelingen. 6. Notitie hondenbeleid Mevrouw Koopmanschap legt uit dat er al een aantal afspraken met elkaar waren gemaakt maar dat de handhavers niet goed in staat waren om het te handhaven omdat het niet goed was vastgelegd of omdat het niet in de APV was opgenomen. Sommige onderdelen staan al in de APV en andere zullen worden opgenomen zodat effectief kan worden gehandhaafd op honden enzovoort. PvdA kan zich vinden in de voorgestelde maatregelen omdat het honden uitlaten een sociale functie heeft. In het stuk wordt over opruimplicht gesproken en er wordt gedaan alsof het gaat om maatregelen die al lang zijn vastgesteld toen in oktober 2013 door de raad de nieuwe APV is vastgesteld. Op pagina 2 van de bijlage wordt gesproken over geldende regels en dan wordt aangenomen dat wordt bedoeld dat het gaat om regels die nu in de APV staan. De hele tekst die daar staat komt dat toch niet overeen met de tekst die in de huidige APV staat. 6
Op pagina 4 wordt geadviseerd om de tekst van de APV op een aantal punten te wijzigen. Dit voorstel zou inmiddels zijn vastgesteld maar dat is nog niet gebeurd. Op pagina 5 bij punt 5 gaat het om het invoeren van de totale opruimplicht maar dat staat niet in de APV zo opgenomen want er wordt niet over plantsoenen en dergelijke gesproken, laat staan over een totale opruimplicht. Voorts wordt in de tweede bullit voorgesteld om op te nemen dat iedere hondenbezitter verplicht is om een opruimmiddel bij zich te hebben maar dat staat al in de APV. Het stuk is op deze punten dus totaal onbegrijpelijk. Wat betreft de plaatjes die in het stuk staan, worden in andere gemeenten allerlei plaatjes gebruikt die helder maken wat een hond of een hondenbezitter wel of niet mag doen. Het is ondoenlijk om in losloopgebieden een opruimplicht in te voeren omdat niet van de hondenbezitter kan worden verwacht dat hij achter zijn hond aanrent om te kijken of die niet ergens achter een bosje zijn behoefte doet. VVD vindt de meeste keuzes in de nota reëel maar gezien de woorden van de PvdA fractie is het voor te stellen dat er nog wel wijzigingen in moeten worden aangebracht. In ieder geval is het een goede zaak dat er een nieuwe hondenkaart wordt samengesteld. Ook met de deregulering wordt ingestemd want hierdoor wordt de handhaving straks makkelijker. In de nota wordt tegemoetgekomen aan hondenbezitters met nieuwe hondenspeelplaatsen maar ook aan mensen die met overlast te maken hebben. Wanneer worden de regels die nog moeten worden aangepast in de APV voorgesteld? Leefbaar Diemen vindt het te gek voor woorden dat een hond een hondenspeelplaats krijgt. Dat betaalt de belastingbetaler. Er wordt bijna € 63.000 uitgetrokken om al deze voorzieningen beschikbaar te stellen. Wat is de bedoeling van een hondenspeelplaats met picknicktafels? Moet de hond ook aan de picknicktafel plaatsnemen? Dit is te gek voor woorden. Ondanks diverse verzoeken worden er echter geen banken voor ouderen in de plantsoenen geplaatst. De depodogs zijn jaren geleden ingevoerd en toen heeft de fractie al gezegd dat die plastic zakjes ondingen zijn. In Amstelveen haal je een papieren zakje uit de automaat. Er wordt ook geschreven dat de borden niet meer voldoen maar op veel plaatsen voldoen ze nog prima. Waarom gaat het college in deze tijd van bezuinigingen ineens zo uithalen terwijl de hondenbelasting € 10 duurder is geworden? VVD stelt dat het laatste niet klopt. Leefbaar Diemen zegt dat voor een hond altijd € 90 is betaald en dat dit nu € 101 is geworden. De hondenbezitters worden getrakteerd op goede voorzieningen in de gemeente Diemen maar banken voor ouderen worden weggehaald omdat een paar zeurpieten zeggen dat daar jongeren op zitten. Er komen echter wel hondenspeelplaatsen met een hek eromheen. Dit is te belachelijk voor woorden. GroenLinks sluit aan bij de conclusies van de PvdA en ziet de afstemming met de APV tegemoet. Zijn bankjes niet voldoende want voor picknicktafels is een hondenspeelplaats niet zo'n fijne omgeving? De fractie heeft ook al jaren gepleit voor meer banken in Diemen en dat wordt met belangstelling tegemoet gezien. 7
Goed is om de hondenspeelplaatsen aan te leggen als dit kan worden meegenomen met andere werkzaamheden in de wijk. De markeringen wat honden wel of niet mogen doen, dienen zo snel mogelijk te worden aangebracht. Dan moeten afvalbakken tegelijk worden meegenomen. De nieuwe hondenkaart dient te worden gecombineerd met de geldende regels van de gemeente, het Groengebied Amstelland en SBB. Die gebieden moeten dan duidelijk op de kaart staan aangegeven. Voorts de website en het telefoonnummer erbij waar de mensen terecht kunnen voor vragen. Wanneer is het mogelijk om een evaluatie te houden omdat het nog een tijdje duurt voordat alle voorzieningen in Diemen zijn aangebracht? Hoe lang zal dat duren en is het niet mogelijk om halverwege die periode een evaluatie uit te voeren? Mevrouw Koopmanschap wijst er op dat deze notitie informatief wordt besproken en dat de uitvoering ervan door het college wordt gedaan. Vanaf de aanbevelingen op pagina 5 van de nota wordt de vertaalslag weergegeven van de voorstellen die aan de raad worden gedaan. Op pagina 7 bij punt 3 wordt de raad voorgesteld de uitzonderingen op de opruimplicht ongedaan te maken en dan over te gaan tot het instellen van een algehele opruimplicht. PvdA wijst erop dat hier achter staat dat het al is geschied bij besluit van 26 september jongstleden. Mevrouw Koopmanschap legt uit dat het eerste stuk van de tekst is geschied en dat er wordt voorgesteld om een algemene opruimplicht in de APV op te nemen. Als namelijk een onderscheid wordt gemaakt tussen hier wel en daar niet, is dat aanleiding voor veel discussies en in het kader van de handhaving is het beter om een algehele opruimplicht in te stellen. De opruimmiddelen stonden al in de APV en dat verandert niet. SP vraagt of de algemene opruimplicht dan geldt voor alle losloopgebieden. Mevrouw Koopmanschap antwoordt bevestigend. Het is niet altijd zo dat honden alleen in losloopgebieden hun behoefte doen. Zij hebben een ritme waar ze het wel en niet doen maar het is aan de handhavers om de vrije hand te hebben om al dan niet te handhaven in de losloopgebieden. Het gaat er vooral om dat buiten de losloopgebieden wordt gehandhaafd. PvdA stelt dat hondenbezitters vaak juist naar een losloopgebied gaan om een hond daar hun behoefte te laten doen. Mevrouw Koopmanschap zegt dat de bedoeling was om een heldere regel te maken maar over de handhaving op een losloopgebied kan straks nog worden doorgepraat. Er staan wel borden maar er zijn vaak discussies met de handhavers tot waar het bord geldt. Daarom moet de bebording verbeterd en aangepast worden. Leefbaar Diemen begrijpt dat de borden worden veranderd voor de handhavers maar de hondenbezitters weten precies waar de borden staan. Mevrouw Koopmanschap herhaalt dat de handhavers vaak discussie hebben met de hondenbezitters over de borden. Het moet een duidelijk aangegeven gebied zijn. 8
De banken voor de ouderen worden niet vergeten maar het is inderdaad waar dat de gemeente soms te gemakkelijk ingaat op de signalen van mensen die door Leefbaar Diemen zeurpieten worden genoemd. Het is niet zo dat op elke plek een picknicktafel zal komen maar voor het buitengebied is dat misschien wel interessant. Nagegaan wordt wat het huidige tarief is van de hondenbelasting. De bedoeling is dat op de hondenkaart goed wordt aangegeven waar wat mag. Over anderhalf tot twee jaar zal het beleid worden geëvalueerd en dan vooral op het punt van handhaving. VVD vraagt waarom de depodogs in Diemen niet goed werken en waarom is besloten om die te vervangen door gewone afvalbakken. Zijn er ook in andere gemeenten hondenspeelplaatsen of is dit de creativiteit van de eigen ambtelijke organisatie? Leefbaar Diemen begrijpt dat de voorgestelde hondenvoorzieningen komen wanneer een wijk wordt gerenoveerd maar sommige wijken hebben al een renovatie gehad en die kunnen dus 5-10 jaar wachten. Hoe wordt dat opgelost? Op pagina 9 staat bij de handhavingparagraaf dat in deze waarschuwingsweken positief ‘bedrag’ zal worden beloond met een presentje maar dat moet zijn ‘gedrag’. PvdA vindt het op zich een goed voorstel wanneer alle onduidelijkheden eruit zijn. Er moet een goede hondenkaart komen waar alles goed is omschreven zodat er geen discussies meer kunnen komen. Kan de fractie nog een keer de concepttekst bekijken voordat die gedrukt wordt? Mevrouw Koopmanschap zegt dat er ook elders hondenspeelplaatsen zijn. Als er al een renovatie van de wijk is geweest, moet voor het aanbrengen van hondenvoorzieningen een andere oplossing worden gevonden. Bekeken wordt of een overzicht kan worden gemaakt wanneer wat gaat gebeuren. Als er toch werk op handen is, wordt het meegenomen maar het is niet de bedoeling om het uit te smeren over een lange periode. Het moet inderdaad gaan om positief gedrag. De afdeling Communicatie kijkt naar de tekst op de hondenkaart. Dit hoeft niet met de hele raad te worden besproken maar de bereidheid is er om het met de heer Verheuvel te bekijken. PvdA zegt dat er wat moet worden gepubliceerd dat niet met elkaar in strijd is. De heer Verheuvel zou graag de tekst lezen voordat hij wordt gedrukt. Mevrouw Koopmanschap merkt op dat er geen tegenstrijdigheden in de tekst zullen komen. Er zijn een aantal dingen vastgesteld in de APV. Wanneer met elkaar een algehele opruimplicht wordt afgesproken, moeten in de APV een aantal dingen veranderen en dat komt natuurlijk ook op de kaart terecht maar spreker zegt toe dat de heer Verheuvel vooraf de tekst van de kaart te zien krijgt. De heer Verbree legt uit dat iedereen een opruimzakje bij zich moet hebben en dat daarom de depodog in principe niet meer nodig is. Het zijn namelijk erg storingsgevoelige bakken en waar nu een depodog staat, komt een vuilnisbak. De plastic zakjes in de depodogs moeten worden gevuld en dat is arbeidsintensief. Een vuilnisbak is simpeler omdat die toch moet worden geleegd. 9
Leefbaar Diemen merkt op dat veel hondenbezitters niet wisten dat je de plastic zakken ook in de dierenwinkel kon krijgen en het was fijn geweest wanneer hierover informatie was gegeven in het Diemer Nieuws. De gemeente Amstelveen heeft een driehoekig papieren zakje dat werkt als een soort schep en het werkt fantastisch. Je ziet daar geen viezigheid en zakjes op straat terwijl er in Diemen losse zakjes op straat liggen. Mevrouw Koopmanschap vindt het een beetje achterlijk dat de gemeente moet zorgen voor zakjes. Als iemand een hond heeft, moet die ervoor zorgen dat de spullen worden opgeruimd. Leefbaar Diemen stelt dat elke hondenbezitter € 101 hondenbelasting betaalt en de inwoners betalen belasting om op straat te kunnen lopen. Mag de gemeente dan wat terugdoen voor de mensen die een hond hebben? PvdA merkt op dat de zakjes bijna niets kosten. Bovendien worden die uit het apparaat getrokken en liggen ze vervolgens op straat. Voorts staat in de APV dat je die zakjes bij je moet hebben als je je hond uitlaat. De voorzitter schorst de vergadering. De voorzitter heropent de vergadering. 7. Mededelingen portefeuillehouder Er zijn geen mededelingen. 8. Gemeentelijke coördinatieregeling project Bergwijkpark Leefbaar Diemen vraagt wat voor woningen er komen in Bergwijkpark. Zijn dat huur-, koopof studentenwoningen? PvdA is verheugd over de ontwikkeling en de stappen die genomen worden. Dit is een versnelling van het proces van de vergunningverlening en het is goed dat de beroepsmogelijkheden blijven bestaan. D66 vraagt waarom juist bij dit project wordt ingezet op tijdswinst. Gaat het alleen maar om een besluit op het gebied van de geluidshinder en omgevingsvergunningen of zitten er nog meerdere besluiten aan vast? Zijn er nog andere bestuurslagen bij betrokken of is het alleen de gemeente Diemen? Een nadeel van het toepassen van de coördinatieregeling is dat binnen zes weken iedereen tegen alle onderwerpen bezwaar moet maken. Wordt hiermee in het communicatietraject rekening gehouden en wordt dit geïntensiveerd? GroenLinks vraagt of als wordt besloten om de grenswaarde van de geluidsbelasting te overschrijden dit op een of andere manier wordt gecompenseerd zoals is vastgelegd in het milieubeleid.
10
Wethouder Scholten legt uit dat de intentie is dat er ook sociale woningbouw komt. De Key heeft met dit oogmerk al jaren geleden gronden aangekocht. Er is geen intentie om nog meer studentenwoningen toe te voegen hoewel je dit nooit zeker kan weten als er een heel goed plan komt. Er komen grotendeels appartementen en weinig laagbouw en het zijn appartementen in de koop- en huursector. Als in de loop van de ontwikkeling blijkt dat de marktbehoefte anders is, is er altijd ruimte voor bijstelling. Bij dit project spelen meerdere dingen en dan is het handig om hier dingen te coördineren, bijvoorbeeld op het gebied van geluid. Bij de Wabo zijn niet meer bestuurslagen betrokken maar als het gaat om de vaststelling van bestemmingsplannen mag de provincie er ook iets van vinden. In de communicatie zal worden gezegd dat dit in één keer alle vergunningen zijn die voor de bouw nodig zijn. De wet schrijft het een en ander voor ten aanzien van de vaststelling van hogere grenswaarden. Er moet bijvoorbeeld voldoende stilte zijn in de woningen maar er zijn geen afspraken over anders compenseren. Door de ligging van woningen kan een deel van de woningen als een soort geluidsscherm functioneren. De hogere waarden worden met name veroorzaakt door het trein- en metroverkeer. GroenLinks vraagt welke partijen benadeeld zouden kunnen worden bij deze versnelde procedure en of die dan tijdig op de hoogte worden gebracht over de procedure. Wethouder Scholten verwacht dat er geen bezwaarschriften worden ontvangen. Partijen die last hebben van de versnelde procedure zijn die mensen en actievoerders die processen langdurig willen ophouden. Conclusie: De voorzitter concludeert dat het voorstel als hamerstuk naar de raad gaat.
9. Presentatie Bergwijkpark Wethouder Scholten memoreert dat de strategische visie van Bergwijkpark in september 2013 is vastgesteld. Toen is uitgelegd dat de stedenbouwkundige opzet verder worden uitgewerkt, dat er over architectuur gediscussieerd wordt en dat nog moet worden gekozen waar eerst gebouwd gaat worden. Op korte termijn zullen de eerste bouwaanvragen voor appartementen worden ingediend. Dat betreft appartementen op de strook tussen het CVZ gebouw en de metro in. De heer Soeters is door de projectontwikkelaar Snippemans als een soort supervisor/medeontwikkelaar aangesteld. De heer Soeters (Soeters Van Eldonk Architecten) meldt dat hij door de projectontwikkelaar is gevraagd om een uitwerking van het masterplan te maken. Het gaat niet alleen om het invullen van het stedenbouwkundig plan maar ook om de eerste twee blokken te prepareren voor de omgevingsvergunningen. De Eerste Wereldoorlog was voor allerlei architecten en deskundigen aanleiding om na te denken over de situatie in de steden die volgroeiden met industrieën en waar de algemene gezondheid problematisch was. Dit leidde tot gedachten hoe een soort ideale wereld kan worden gemaakt. De architect Garnier kwam met ideeën dat de nieuwe steden zo moeten worden gemaakt dat benedenwinds de industrie is en bovenwinds de sanatoria en de gezondheidsvoorzieningen 11
en in het midden de stad wordt gemaakt. Een deel van het plan van Garnier is in Lyon uitgevoerd. Het idee was dat de verschillende functies in de stad uit elkaar worden gelegd. De Duitsers lieten zien dat het ook anders kan. Lagere gebouwen in tussengebieden worden vrij dicht bij elkaar gebouwd en tussen hoge gebouwen zijn veel ruimtes. In de loop van de eeuw werden de tussengebieden gevuld met auto's en dan krijg je in feite banlieu-achtige toestanden. Later kwamen de ideeën van Corbusier met alle gebouwen los in de ruimte die in een parklandschap komen te staan. Door het uiteen leggen van verschillende functies wordt echter heel veel verkeer gegenereerd. Door de hoge gebouwen ontstaat er veel openbare ruimte die zo groot is dat het er sociaal onveilig wordt voor mensen. De lengte van de gevel is maatgevend voor de veiligheid in de openbare ruimte en in een hogere bebouwingsdichtheid zijn er veel meer contactplaten. Mensen kunnen een gezicht herkennen op 25 m afstand, anders is er geen sociale controle meer. Alleen op de grote pleinen die zo druk zijn als in bijvoorbeeld Parma kan de maat groter zijn om toch sociale veiligheid te garanderen. Heel belangrijk is of de mensen het prettig vinden in de openbare ruimte. Als de voetganger het prettig wil hebben, moet hij eigenlijk van ruimte naar ruimte lopen. De reeks van belevenissen die een stad kan bieden is daarom een belangrijk motief om er in te wandelen. De maat voor de ideale winkelstraat is 7,5 m want dan kunnen de mensen met elkaar communiceren. Palen in de openbare ruimte aan de rand van een plein bieden houvast aan de mensen omdat ze daar met elkaar gaan praten. Mensen vinden een gebouw met nissen prettig. Ze gaan er in staan en kijken dan naar de mensen die langs lopen. Deze theorieën zijn toegepast op Java eiland. Omdat dit een voorbeeld was hoe een havenfront moet worden gemaakt, is een opdracht gekregen in Kopenhagen. Het betreft de zuidkant van de haven. Daar zijn vier schiereilanden die elk met een eigen brug verbonden zijn. Het is een kaal industrieel gebied en voor een van de schiereilanden is een masterplan gemaakt. De brug bij Kopenhagen die Denemarken met Zweden verbindt trekt nieuwe industrieën met nieuwe werknemers aan en die moeten worden gehuisvest. Hiervoor was de omschakeling nodig van wonen in een huisje met een tuintje naar een huisje met een steiger aan het water. Dat is het thema van het plan. Aan de rechterkant is het een reeks van gesloten bouwblokken met grote en kleine hoven. De schiereilanden zijn verbonden met bruggen en in het plan zijn kilometers aan grachten gegraven om de woningen direct aan het water te leggen. Er is een gracht gemaakt die rond loopt met een kade aan de noordkant. De gracht loopt krom zodat de andere kant van de grachtwand op het zuiden is georiënteerd. Hierdoor is een zonnige omgeving gemaakt. De bolle kant van de gracht ligt altijd in de schaduw en die is in het perspectief verkort. Dwars op de gracht die rond loopt, zijn een aantal smalle grachten gemaakt en die zijn een beetje geknikt waardoor een soort omsloten ruimte ontstaat. Aan de bolle kant van de rondlopende gracht staan de huizen direct aan het water omdat het maken van een kade daar geen nut heeft en veel geld kost. De mensen lopen immers liever aan de zonnige kant van de huizen. Langs de smallere grachten staan kleinere gebouwen die via de binnenhoven worden ontsloten. De doorstroming van de mensen door de binnenhoven is heel belangrijk voor de levendigheid van het gebied. Aan de smalle grachten zijn gebouwen met vier lagen en aan het grote water gebouwen met zes of zeven lagen. De heer Snippe was toevallig bekend met wat was gerealiseerd in Kopenhagen. Hij wilde een compacte stad maken gekoppeld aan de metro en het treinstation en dat er beelden en 12
openbare ruimten ontstaan zoals hij die in Kopenhagen had gezien. Met het masterplan als uitgangspunt is aan de gang gegaan. De architectuur wordt ten dienste gesteld van de openbare ruimte waar de mensen elkaar ontmoeten. Aan de rechterkant ligt de singel en dat is de belangrijkste toevoerweg van het gebied. Tussen de singel en het spoor zijn gebouwen waar pleinen tussen zitten en op de kop van de pleinen met de rug naar het spoor zijn een reeks van torentjes gemaakt. Die zullen allemaal hetzelfde zijn maar de blokken worden met een variatie van gebouwen ingevuld waardoor je een beeld krijgt van perceelsgewijze ontwikkeling. Aan de linkerkant van de singel krijgt de wand een golvend patroon om ruimte te maken aan de singel. Hierdoor ontstaat een groenstrook waardoor een wandelpad kan worden gemaakt. Bruggen steken over het groen en de singel in de blokken waardoor de binnenterreinen van de blokken deel uitmaken van de route. Steeds verder naar links krijgen de knikvormen andere vormen. De lichtgeknikte wanden geven de ruimtes een soort van beslotenheid waardoor je niet direct door het gebied kunt kijken. De blokken links van de singel staan met hun wanden deels direct in het water omdat dit noord georiënteerde façades zijn. Zo wordt de openbare ruimte beperkt en is de kans dat de mensen elkaar ontmoeten zo groot mogelijk. Het parkeren zal zoveel mogelijk onder de hoven van de blokken plaatsvinden. In de openbare ruimtes kan de auto komen maar er is zo weinig mogelijk parkeren in het openbaar gebied omdat het meeste parkeren in de gebouwen kan plaatsvinden. Car to Go zal zich ook uitstrekken tot dit gebied. Veel parkeergarages van corporaties in Amsterdam staan namelijk leeg en dat is een enorme belasting. Contact tussen de mensen en wat er op straat gebeurt, is het belangrijkste idee van het plan. Niet te harde contrasten maar zachte harmonie tussen de gebouwen. Een en ander staat ook in het boek ‘Dialoog met mensen en plekken’ en als raadsleden hiervoor interesse hebben, kunnen een aantal exemplaren ter beschikking worden gesteld. GroenLinks memoreert dat voor De Sniep ook een mooi plan is gepresenteerd dat er uiteindelijk niet zo mooi is uitgekomen. Hoe stevig zijn deze plannen? Gaat de ontwikkelaar echt zo'n heel groot gebied ontwikkelen? In het gebied dat door de heer Soeters wordt omschreven, wordt op het eerste gezicht niet veel groen gezien. Komt daarin meer groen zoals GroenLinks voorstaat? Is er de mogelijkheid van fietsroutes door de wijk en komen er zonnepanelen op de platte daken? De heer Soeters zegt dat de plannen erg stevig zijn. De ontwikkelaars hebben het voornemen om dit binnen ongeveer vijf jaar te realiseren. Op dit moment wordt ook hard gewerkt aan de verdere ontwikkeling van de plannen. Het park bevindt zich aan de linkerkant van het plangebied. De weg die daar nu loopt, wordt om de waterpartij gelegd. Vanuit de holle kant van de bouwblokken wordt een poging gedaan om het park een beetje naar binnen te trekken en zo wordt veel relatie gebracht tussen het water dat wordt gemaakt en het park. Op de kaders komen bomen en door de singelstructuur komen groene stroken tussen de auto's en het water. De doorgaande fietswegen die in het masterplan staan, komen er onverkort in. In alle gebouwen worden bovendien gezamenlijke fietsenstallingen gemaakt. Als een gebouw van vijf of zes lagen hoog wordt gemaakt, heeft het platte dak van het gebouw niet voldoende afmetingen om volledig in de energiebehoefte te voorzien maar er komen zeker zonnepanelen. 13
Wethouder Scholten legt uit dat er binnenkort aparte sessies komen over de duurzaamheid van de wijk. Er worden nog veel onderzoeken gedaan naar wat toepasbaar is in de wijk op het gebied van duurzaamheid. GroenLinks vraagt voor welke doelgroepen gebouwd gaat worden. Dit plan ziet er namelijk wat monotoner uit dan de eerste indruk die werd gekregen. De eerste indruk was namelijk dat er voor meer variëteit zou worden gekozen. De heer Soeters zegt dat er levensloopbestendige woningen zullen worden gemaakt. Veel mensen die in en rond Amsterdam wonen en werken hebben behoefte aan kleine en goedkope appartementen en dat is zeker een doelgroep. Dit zijn vaak starters en die kunnen leningen krijgen tot een bepaald niveau. Dat betekent dat er appartementen komen van 4090 m² waarbij de allerkleinste appartementen zo worden gemaakt dat die later kunnen worden verdubbeld. Het is ook van belang voor de belegger dat iets wordt gemaakt dat niet maar 30 jaar functioneert maar dat het een langere levensduur heeft. Het is interessant om zowel jongere als wat oudere mensen hier te krijgen. De voorzieningen van het openbaar vervoer zijn heel goed en daarom is het voor veel mensen aantrekkelijk om hier te wonen. Over een jaar of over twee jaar is meer bekend van hoe de tweede en de derde fase ingevuld gaan worden want dat hangt af van de onderzoeken over wat de mensen dan wensen. SP wijst erop dat de demografische ontwikkeling over een aantal decennia voorspelt dat er veel meer alleenstaande mensen komen en ouderen en dat de vraag naar woongemeenschappen toeneemt. Wordt hiermee rekening gehouden? De heer Soeters legt uit dat er portieken worden gemaakt met een beperkt aantal appartementen op een trappenhuis of een lift en dat dit een vrij gunstige vorm is voor woongroepen omdat de ontsluiting met elkaar wordt gedeeld. Als de laagste appartementen iets hoger ten opzichte van het maaiveld komen, kan er bijvoorbeeld een gemeenschappelijke keuken worden gemaakt voor een woongroep. Tijdens de ontwikkeling van het project zouden de mensen zich als groep kunnen aanmelden. Als een deel van de structuur bestaat uit verplaatsbare wanden, kan dit vrij makkelijk worden gerealiseerd mits de mensen er zich voor aanmelden. Java eiland is gemaakt met het idee van de gemeente Amsterdam dat reguliere gezinnen nauwelijks meer bestaan en dat het vooral gaat om eenoudergezinnen en 60% van de Nederlanders schijnt tegenwoordig single te zijn. Als een compacte woonomgeving wordt gemaakt, zit je niet in je eentje te verpieteren. In de hele plint langs de singel wordt bijvoorbeeld gedacht aan allerlei commerciële voorzieningen zoals een reisbureautje. De verscheidenheid van het gebied waaronder ook een beetje horeca maakt dat het op zichzelf kan functioneren en dat dit een levendig stuk samenleving oplevert. D66 heeft interesse om een en ander na te lezen in het boek. Hoe verhoudt de voorgestelde groenstructuur zich met het masterplan Bergwijkpark? Hierin was het park immers geschrapt en zouden er zones komen met verhoogde wegen et cetera. In het plan worden weinig wegen gezien maar vermoedelijk willen de mensen ook in de toekomst nog best wel een 14
auto en zullen er echt wel verplaatsingen plaatsvinden. De bebouwing is dicht bij de spoorrails georiënteerd en dan wordt een speciaal sociaal klimaat gecreëerd. Hoe wordt met die spoorzone omgegaan? Het lijkt erop dat de gebouwen wel heel dicht bij het spoor liggen en hoe wordt dan omgegaan met de geluidshinder daar? Is gedacht aan verbinding met de wijken aan de andere kant van de spoorrails omdat er nu sprake is van een nogal harde grens? In hoeverre moeten er aparte voorzieningen komen in deze nieuwe wijk en kunnen deze woningen meeliften op de voorzieningen van Diemen Zuid? Gelet op de vele doelgroepen die zich hier kunnen vestigen staat wellicht de concurrentiepositie van De Sniep onder druk en in hoeverre loopt de gemeente dan een financieel risico? Wethouder Scholten geeft aan dat in het masterplan staat dat er in ieder geval 90.000 m² groen moet komen. Als allerlei ideeën bij elkaar worden genomen, wordt nu gekomen op tenminste 120 m² groen maar dat moet nog verder worden ingevuld. D66 merkt op dat op de tekening het parkachtige gebied dat nu bestaat nog steeds is ingevuld en dat dit niet is conform het masterplan dat is aangenomen. Wethouder Scholten zegt dat dit gaat over de ontwikkeling van de rechterzijde van het plangebied en dat daarop nog wordt teruggekomen. Het grijze gebied van De Key onderaan de tekening moet bijvoorbeeld ook nog later worden ingevuld. De Sniep wordt met name een laagbouwwijk met vooral eengezinswoningen. Dit gebied heeft een meer stedelijke uitstraling en is veel meer op het openbaar vervoer georiënteerd en daar zullen mensen op afkomen die meer een stadse mentaliteit hebben. Bovendien worden in De Sniep woningen gebouwd met een totaal andere prijsklasse. De heer Soeters legt uit wat betreft het verkeer dat de primaire ontsluiting instekers heeft naar pleinachtige ruimten. Daarmee ontstaat toegang tot de pleinen die vervolgens toegang geven tot de garage die onder het hof ligt. De pleinen zijn groot genoeg dat de kinderen veilig daarop kunnen spelen en bovendien kunnen zij spelen op de opgetilde hoven. De fietsroute onder het tunneltje blijft intact. Aan de oostkant van de blokken liggen kades en zo kunnen de auto's de blokken in. Bij de rails worden de gebouwen op de rand van de eigen grond gezet en de grens ligt op de teen van het talud. De gebouwen hebben aan de achterkant geluidswerende maatregelen zoals een dove gevels of net iets minder. Waar sprake is van een samenkomst van spoorlawaai en veel verkeersgeluid worden de privé buitenruimtes van het gebouw van beglazing voorzien. Overigens is de wetgeving in Nederland op dit gebied zodanig dat met het verlenen van omgevingsvergunningen hiermee voldoende rekening wordt gehouden. In dit plan worden de uitgangspunten van het masterplan geheel gevolgd en er is niet gekeken naar relaties met andere gebieden aan de overkant van het spoor. Er kunnen aan het plan beperkte voorzieningen worden toegevoegd daar waar de mensen het metrostation uitkomen in de stroom naar de school. Dan gaat het om kleine dienstverlening. Bij de ontwikkelaar wordt erop aangedrongen dat er aan de kant van de rails een extra hoge verdiepingsvloer komt van 4,5 m hoogte. Dat kan worden ingevuld met kleinschalige voorzieningen ofwel de grondvloer kan 70 cm tot een meter worden opgetild en hiermee 15
kunnen de woningen altijd worden omgezet in werken aan huis met kleine kantoortjes waardoor een mix van functies ontstaat. Op Java eiland is er bijvoorbeeld ook veel bedrijvigheid aan huis. VVD vraagt of het vele water in het plan een idee is van de gemeente of van de architect. Komen er ook huurwoningen in het plan? De heer Soeters legt uit dat het vele water een idee van de architect is. In de laatste 5-10 jaar wordt bij alle plannen geëist dat er veel water in komt om het regenwater in het eigen gebied op te vangen. Het maken van een flinke waterberging in het gebied is goed voor het land maar mensen hechten ook veel waarde aan het wonen aan het water. Er wordt voor gezorgd dat het goed is aangesloten waardoor er doorstroming is en er komen in voldoende mate zachte oevers met rietkragen zodat alles wat in het water leeft zich prettig voelt. Daarom komt er ook een groene kant langs de singel bij de autostraat. Er komen zowel koop- als huurwoningen want er wordt ook gedacht aan het aantrekken van beleggers en die investeren alleen in huurwoningen. PvdA zou het een goede zaak vinden als op een ander moment nog iets verder over de plannen kan worden gesproken. Hopelijk wordt van het boek één of twee exemplaren achtergelaten op de fractiekamers. Levensloopbestendige woningen zijn in het begin wat duurder. Dit gaat zich pas terugbetalen als iemand boven de 65 jaar komt. Hoe wordt met die beginperiode omgegaan? Bij de twee blokken die onder de metro-ingang zitten, komt men als men linksaf slaat in een soort doodlopend straatje terecht. Daar moet wat op worden verzonnen want anders bestaat het risico dat dit een soort gribushoekje wordt. Is het niet mogelijk om op de platte daken tuinen te maken? De heer Soeters merkt op dat er geen woningen voor invaliden worden gemaakt maar dat het wel appartementen worden waar je bijvoorbeeld met de rolstoel in kan komen. Binnen de systematiek van de dragende structuren kunnen wanden worden verwijderd of toegevoegd. Als een gebouw maar voor één functie geschikt is, is het gebouw verouderd als die functie verdwijnt en dan moet je dus niet doen. Een gebouw moet een raamindeling hebben waardoor je er eigenlijk alles kunt doen. Het worden neutrale gebouwen die voor veel functies geschikt zijn. De weg langs het spoor wordt verlegd en gaat een stukje naar beneden. Overigens is dit nog niet in bezit want er staat een KPN installatie. Dit is het aanloopgebied voor de gehele wijk en de auto is daar wat dominanter aanwezig en het is er wat minder comfortabel voor de voetganger. Daarom moet er nog eens heel goed naar worden gekeken. Het is een leuk idee om bovenop een appartementengebouw een terras of een daktuin te maken maar de ervaring leert dat er over het algemeen geen gebruik van wordt gemaakt en daarom worden de platte daken gereserveerd voor zonnepanelen. Binnen de blokken is bovendien een stuk groen dat als zodanig is bedoeld. Spreker zal inventariseren aan hoeveel boeken behoefte is. De voorzitter geeft aan dat de griffier die taak op zich zal nemen. 12. Sluiting De voorzitter sluit de vergadering om 23.20 uur. 16
