Industrie … en grondstofprijsontwikkelingen Mei 2015
Economisch Bureau Nederland
Casper Burgering Senior sector econoom
020 – 383 26 93
[email protected] @CasperBurgering
Introductie ABN AMRO Economisch Bureau Internationaal - Macro Research Nick Kounis
Economisch Bureau Han de Jong
Opkomende markten & Commodity Research Marijke Zewuster
Nederland – Macro Research & Sectoren Jacques van de Wal
ABN AMRO Insights: https://insights.abnamro.nl
2 Economisch Bureau
Nederlandse economie herstelt geleidelijk … en dat gaat volgens het klassieke patroon:
Consumptie
Export
Invest. vaste activa
16%
Part. bestedingen 5.1%
8%
16% 4.5%
5.6%
4.6%
4.0%
16%
8%
0%
0%
0%
-8%
-8%
-8%
% joj
-16%
-16%
% joj
-16%
1.5%
Fase 3:
8%
consumenten hebben een afwachtende houding en gaan pas weer voorzichtig besteden bij verdere stabilisatie of herstel
1.5%
Investeringen
Fase 2:
producentenvertrouwen stijgt en de bezettingsgraden nemen weer toe, waardoor de investeringsbereidheid weer aansterkt
0.1%
Export
3.5%
Fase 1:
wereldhandel trekt aan en Nederland profiteert met zijn open economie: bedrijvigheid op Schiphol en Rotterdam neemt toe
% joj
3 Economisch Bureau
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Economie EU sterker, VS mild en China koelt af… 8%
World GDP % growth 2015: 3.3%
India China
7% Vietnam
EMERGING ASIA
6% Indonesia 5%
Turkey
Poland
Colombia
Mexico
World GDP % growth 2016: 3.9%
4% LATIN AMERICA
GDP % growth (yoy) 2016
3%
Greece
EMERGING EUROPE
2%
South Africa
Australia Spain
Belgium
Argentina 1%
US
UK Germany
France
Brazil
S.Korea
UAE
Ireland
Czech Rep.
Norway EUROZONE Netherlands
Italy Japan
Russia Switzerland 0% -6%
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
GDP % growth (yoy) 2015
4 Economisch Bureau
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
Industrie in Nederland in historisch perspectief 1860: NL begin industrietijdperk
1860-1895: met komst van stoomkracht krijgt de industriële productie zijn versnelling, maar NL industrie houdt zijn ambachtelijk karakter
1914-1918
Ca.1895
1929
1940-1945
1973 en 1979
Crisis 1929: WO II heeft grote ook sterke impact; na oorlog krimp flinke groei in productie productie
Meer industriële versnelling; opkomst nieuwe sectoren chemie en elektrotechniek
15
10
Tot ‘70: veel traditionele industriële bedrijfstakken verdwijnen
Sterke daling huizenprijzen, hoge inflatie en hoge werkloosheid
2008-2009 Door financiële crisis sterke krimp in productie
3
6
Handelsbelemmeringen met VK en DL
Oliecrisis ‘73 raakt sector industrie hard
1981-1982
0
10
8
4
Geen data beschikbaar
Geen data beschikbaar
1
-5
1958: economische krimp (EMU-tekort, hoge inflatie, kabinetscrisis)
‘Milde’ recessies in 19911993 en 2001-2004
-10
Krimp in 2012 en 2013, eurocrisis
1900 1903 1906 1909 1912 1915 1918 1921 1924 1927 1930 1933 1936 1939 1942 1945 1948 1951 1954 1957 1960 1963 1966 1969 1972 1975 1978 1981 1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011 2014
% groei (j-o-j)
5
Ontwikkeling Bruto Binnenlands Product
Ontwikkeling gemiddelde dagproductie industrie
5 Economisch Bureau
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Meeste indicatoren staan er gunstig voor
-5%
-15%
58 56 54 52 50 48 46
50 1992 1996 2000 2004 2008 2012 2016
2016
52
2012
0% 2008
0% 2004
54
2000
15%
1996
5%
48 2013
2014
2013
2015
2014
2015
Mondiale BBP
Mondiale handel
Global PMI Man.
NL PMI Man.
3,3% (2015)
5,0% (2015)
51,0 (april)
54,0 (april)
2016
2012
2008
2004
1996
2000
-12%
2016
2012
2008
2004
2000
1996
-5%
BBP NL
Investeringen
1,8% (2015)
4,5% (2015)
81,8%
(CBS)
53,4 (PMI)
50
-12%
-1
2016
2015
3,3 (apr.)
0 2012
2014
Producenten vertrouwen
0% 2008
2006 2008 2010 2012 2014 2016
Bezettingsgraad
2013
100
1996
-10%
46
1
2004
0%
50
12%
2000
10%
54
2015
0%
2014
0%
4 2 0 -2 -4 -6 -8
58
84 82 80 78 76 74 72
2013
12%
2012 2013 2014 2015
5%
2013
2014
2015
0 2013
2014
2015
Productie groei
Export
Vacature indicator
Faillissementen
3,0% (2015)
4,6% (2015)
0,38 (april)
-34% (2015 t/m apr)
Economisch Bureau Ongunstige omstandigheden
Neutrale omstandigheden
Gunstige omstandigheden
6
Bron: CBS, CPB, Markit, Nevi, ABN AMRO Economisch Bureau
Productie prognoses 2015 en 2016 8
Machines
7
6
Metaalproducten
5
4
INDUSTRIE (excl. food)
Elektrische apparaten
Basismetaal
Transportmiddelen productoiegroei 2016 (% joj)
3
Elektrotechnisch
Rubber/kunststof
BBP
2
Chemie
Meubels
1
0 0
1
2
3
4
5
6
7
8
productiegroei 2015 (% joj)
7 Economisch Bureau
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
Sector en BBP prognoses 2015 en 2016 8
7
6
5
4
Bouw
3 productoiegroei 2016 (% joj)
INDUSTRIE (excl. food)
Zak. diensten
BBP
2
TMT Transport
Food
Leisure
1
Retail
Agrarisch 0 0
1
2
3
4
5
6
7
8
productiegroei 2015 (% joj)
8 Economisch Bureau
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
Krachtenveld van de industriële onderneming Technologie Economie - BBP - valuta - grondstofprijzen - rente - inflatie - bestedingen - arbeidsmarkt
Banken/financiers
- ‘smart’ technologie, 3D - automatisering/robotisering - innovatie
Gemeenschap
Overheid
Bedrijfseconomische invloeden
NGO’s
Derden
Ecologie
Technische invloeden
Bestuurlijke invloeden Industriële onderneming
Media
- milieu - duurzaam - weer
Organisatorische invloeden
Sociodemografie
Nieuwe toetreders
- individualisering - vergrijzing - balans prive-werk
Afnemers
Toeleveranciers
Geopolitiek
- politieke onrust - terrorisme - oorlog
9 Economisch Bureau
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
Krachtenveld van de industriële onderneming Technologie
België 20
30
40
Organisatorische invloeden
50
41.9
39.8
40.1
40.4
40.7
2004
39.7
2003
2005
2006
2007
2008
2009
2010
- individualisering - vergrijzing - balans prive-werk
Totaal NL
Economisch Bureau
Industrie
2012
2010
2008
0 2006
2004
2002
2000
2
Energieverbruik per eenheid bbp (r.as) Groene stroom (% van tot. electriciteitsverbruik, l.as)
Toeleveranciers
Geopolitiek 2011
4
43.1
42.3
39.5
38.9
2002
39.3
38.6
40.5 40.7 39.9 40.1 demografie 39.5
42.4 42.7 Afnemers
Media
- milieu - duurzaam - weer
1998
0
Industriële onderneming
Nieuwe 41.5 toetreders 41
Gemiddelde Socio-leeftijd
38.2
leeftijd
10
Ecologie
Technische 50 invloeden
Bestuurlijke invloeden 49
36 37
30 0
2001
6 100
40.9
Duitsland
8
150
40 Derden 33
Frankrijk
38.9
45
37
10
1996
31
Italië
200
1994
41
12
1992
32
Nederland
2020
250
1990
Spanje
42
Bedrijfseconomische invloeden
2030
Overheid
41.3
BBP valuta rente 35 28 inflatie 33 bestedingen 26 NGO’s arbeidsmarkt 30 36
44 43 42 41 40 39 38 37 36 35
Gemeenschap
Banken/financiers
OESO Verenigde Staten Verenigd Koninkrijk -
41.1
Economie
- ‘smart’ technologie, 3D - automatisering/robotisering - innovatie
- politieke onrust - terrorisme - oorlog
2013
10 Bron: OESO, D&B, Worldbank, CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Relatie metaalprijzen met producentenprijs 200%
30%
25% 150% 20%
100%
15%
10% 50%
0%
0%
% groei (joj)
% groei (joj)
5%
-5% -50% -10%
-100%
-15% 2006
2007
Aluminium Economisch Bureau
2008
2009
Koper
2010
2011
Staal
2012
2013
2014
2015
Producenten prijsindex (r.as)
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
‘Resultaten uit het verleden….’ Prijs toename m-o-m
20%
03%
15% 02% 10% 01% 5%
00%
-5% -01% -10% -02% -15%
Iron ore Aluminium Zinc Economisch Bureau
Coking coal Copper Price trend industrial metals
DEC
NOV
OCT
SEP
AUG
JUL
JUN
MAY
APR
MAR
-03%
FEB
-20%
JAN
Prijs afname m-o-m
0%
Global steel Nickel
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
Prijsvorming op metaalmarkten volgens ABN AMRO
balans
Vraag -
Aanbod
Voorraden: -
Economische indicatoren: -
Aluminium
LME, Service Centra, Producenten, Consumenten
Koper
Bezettingsgraden Nieuwe mijnprojecten - Aanbodverstoring:
Zink
Nikkel
-
-
-
Staal
stakingen, weer, infrastructuur, etc.
-
Bouw, automotive, industrie
Technologische ontwikkelingen & innovatie Reguleringen vanuit overheid Economisch Bureau
-
Cokeskolen
import en export
-
IJzererts
Vraag bij eindgebruikers
Economische groei - PMI ontwikkeling - Investeringen - Sentiment - Economische transitie - Wereldhandel
-
-
Olieprijs
-
Goudprijs
-
Aandelenmarkten
-
Valutamarkten
Rente tarieven - Arbeidsmarkten Beleid van overheden Geopolitieke conflicten Milieu & Duurzaamheid Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
China is zwaargewicht op grondstofmarkten
Aanbod: 在中國 Olie
5%
Ketelkolen
50%
Granen
19%
Aluminium
47%
Koper
31%
Nikkel
34%
Zink
41%
Ruw staal
49%
Cokeskolen
52%
IJzererts
15%
(geconverteerd naar hoge kwaliteit ertsen)
Vraag: 中國需求 Olie
11%
Ketelkolen
52%
Granen
21%
Aluminium
45%
Koper
44%
Nikkel
49%
Zink
44%
Staalproduct 51% Cokeskolen
59%
IJzererts
64%
(van totale mondiale importen)
Iron ore/coking coal/grains = data 2012
Economisch Bureau
Bron: IISI, Metal Bulletin, UNCTAD, ABN AMRO Economisch Bureau
China en de impact op basismetaalprijzen 108
250
106 200 104
102
150
100
100
98
96 50 94
92
0 2006
2007
2008
2009
2010
2011
Macro-economisch klimaat index (l.as) Economisch Bureau
2012
2013
2014
2015
Basis metaal prijsindex (r.as)
Bron: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Economisch Bureau
Fundamentals hebben ook nog steeds impact op prijs 2000
1.2
1 1500 0.8
1000
0.6
0.4
1.000 ton
0.2
0
0
% verandering joj
500
-0.2 -500 -0.4
-1000
-0.6
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Basismetaal balans (l.as) Economisch Bureau
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Basismetaalprijs % verandering (r.as) Bron: Metal Bulletin, Thomson Reuters Datastream
Relatie energieprijzen met producentenprijs 200%
30%
25% 150% 20%
100%
15%
10% 50%
0%
0%
% groei (joj)
% groei (joj)
5%
-5% -50% -10%
-100%
-15%
2006
2007
Olie, Brent (l.as) Economisch Bureau
2008
Aardgas (l.as)
2009
2010
Steenkool (l.as)
2011
2012
2013
Electriciteit (l.as)
2014
2015
Producenten prijsindex (r.as)
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
Energieverbruik Nederland en Industrie Energieverbruik Nederland (%)
Dienstverlening, landbouw en visserij 18%
Energiesector 16%
Particuliere huishouden 14%
Vervoer 14%
Energieverbruik Industrie (%)
Aardgas 26% Hernieuwbare energie 0.5%
Aardoliegrondstoffen 51%
Kernenergie 0.4%
Industrie 37%
Afval/andere energiedragers 9%
Steenkool en producten 7%
Economisch Bureau
Elektriciteit 6%
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
Rol van energie in industriële branches Aardoliegrondstoffen 0.3%
Aandeel energiekosten in totale kosten Basismetaal
6%
Chemie & farma
Energieverbruik basismetaal industrie Aardgas 13%
5%
Hout & bouwmaterialen
Steenkool en producten 69%
4%
Papier & grafisch
Afval/andere energiedragers 1% Elektriciteit 17%
3%
Rubber & kunststof
2%
INDUSTRIE
2%
Textiel & kleding
2%
Voeding- & genotsmiddelen
Afval/andere energiedragers 0.3%
2%
Meubels
Energieverbruik chemische industrie
1%
Metaalproducten
Elektriciteit 24%
1%
Transportmiddelen
1%
Elektrisch & elektrotechnisch
1%
Machines
1% 0%
Economisch Bureau
Aardgas 50% Warmte 17%
2%
4%
6%
Aardoliegrondstoffen 9%
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
Energieprijzen ten opzichte van 2011 nog laag 300
250
200
150
100
50
index (2005=100)
0 2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Electriciteit
Gas
Olie
30 dgn voortschr.gem. (electriciteit)
30 dgn voortschr.gem. (gas)
30 dgn voortschr.gem. (olie)
Economisch Bureau
2015
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
Ook valutaschommelingen van belang 30%
20%
% groei (joj)
10%
0%
-10%
-20%
-30% 2006
2007
2008
Producentenprijs
Economisch Bureau
2009
2010
Exportprijs
2011
2012
EUR/USD
2013
2014
2015
EUR/GBP
Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
Handelsintensiteit sectoren 70
60
exportintensiteit (%)
50
40
Industrie
30
Transport Handel
20
10
Horeca
ICT Zak. diensten
0 0
10
Bouw
20 importintensiteit (%)
30
40
50
60
intensiteit = im- en exportwaarde t.o.v. omzet (CBS data 2011)
22 Economisch Bureau
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Handelsintensiteit sectoren en industriële branches 70 Machines
60 Textiel 50
Kleding
Elektr. apparaten Chemie
Elektrotechnisch exportintensiteit (%)
Papier
Voedingsmiddelen
40
Industrie
Transportmiddelen
30
Rubber-kunststof Leer-schoenen
Metaalproducten
20 Bouwmaterialen
Grafisch Meubels 10
Aardolie
Hout
0 0
10
20 importintensiteit (%)
30
40
50
60
intensiteit = im- en exportwaarde t.o.v. omzet (CBS data 2011)
23 Economisch Bureau
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Impact energiekosten en valutaschommelingen 70%
Machines
Grootte van de cirkel geeft de exportintensiteit weer (verhouding export/omzet), bij 'Industrie' staat de gemiddelde exportintensiteit weergegeven in %
% aandeel van de export naar regio's buiten eurozonegebied
65%
60%
Transportmiddelen
55%
50%
Elektrisch & 37% elektrotechnisch
45%
Industrie
Chemie & farma Papier & grafisch
Metaalproducten
40%
Voeding& genotsmiddelen
35%
30%
Basismetaal
Rubber & kunststof Hout & bouwmaterialen
Textiel & kleding
25%
Meubels 20% 0%
1%
2%
3%
4%
5%
6%
7%
% aandeel kosten energieverbruik in totale kosten
24 Economisch Bureau
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau
Overige informatie & disclaimer Voor meer informatie over deze sector, neem contact op met:
Casper Burgering Senior sector econoom Industrie & Industriële Metalen ABN AMRO Economisch Bureau tel: 020 383 26 93 e-mail:
[email protected]
http://nl.linkedin.com/in/casperburgering
ABN AMRO Economisch Bureau op internet www.abnamro.nl/economischbureau
https://twitter.com/CasperBurgering
Disclaimer: Copyright 2015 ABN AMRO and affiliated companies (“ABN AMRO”), Gustav Mahlerlaan 10, 1082 PP Amsterdam / PO Box 283, 1000 EA Amsterdam, The Netherlands. All right reserved. This material is provided to you for information purposes only. Before investing in any product of ABN AMRO Bank NV, you should inform yourself about various consequences that you may encounter under the laws of your country. ABN AMRO Bank NV has taken all reasonable care to ensure that the information contained in this document is correct but does not accept liability for any misprints. ABN AMRO Bank NV reserves the right to make amendments to this material. This material which is subject to change without notice is provided for informational purposes and should not be construed as a solicitation or offer to buy or sell any securities or related financial instruments. While ABN AMRO makes reasonable efforts to obtain information from sources, which it believes to be reliable, ABN AMRO makes no representation or warranty of any kind, either express or implied as to the accuracy, reliability, up-to-dateness or completeness of the information contained herein. Nothing herein constitutes an investment, legal, tax or other advice nor is it to be relied on in any investment or decision. Certain services and products are subject to legal restrictions and therefore may not be available for residents of certain countries. You should obtain relevant and specific professional advice before making any investment decision. The past performance is not necessarily a guide to the future result of an investment. The value of investments may go up or down due to various factors including but not limited to changes in rates of foreign exchange and investors may not get back the amount invested. ABN AMRO disclaims any responsibility and liability whatsoever in this respect.
25 Economisch Bureau
