Economisch Bureau. 30 mei 2016

Macro Focus

Economisch Bureau Nederland

30 mei 2016

Gevolgen Brexit voor Nederland Nico Klene Tel: +31 (0)20 628 4204 [email protected]

 De kans dat de Britten in de Europese Unie blijven schatten wij op 65%. Als het VK nee zegt, zien wij vier scenario’s.  De verschillen tussen deze scenario’s hangen samen met het mogelijke verloop van de onderhandelingen over het vertrek van het VK en met het risico dat meer landen de EU de rug toekeren.  In de Brexit-scenario’s komt de groei van de Nederlandse economie in 2017 tot zo’n 1¾% lager uit. Dat is een iets zwaardere tik dan voor de eurozone, omdat het VK een belangrijker exportpartner is voor Nederland.  Een Brexit raakt de volgende bedrijfstakken in Nederland méér dan gemiddeld: de textiel, chemie, landbouw, aardolie-industrie, elektrische en optische instrumenten, delfstoffenwinning, rubber en kunststofproducten, zakelijke dienstverlening en voedings- en genotmiddelen.  Een Brexit raakt deze bedrijfstakken mínder dan gemiddeld: de bouw, ‘onroerendgoedverhuur en -handel’, financiële dienstverlening en ‘computerservice en informatietechnologie’.  Op de langere termijn valt het BBP vermoedelijk ook lager uit.

Gevolgen Brexit voor de eurozone 23 juni is in het Verenigd Koninkrijk het referendum over het lidmaatschap van de Europese Unie (EU). Volgens de laatste peilingen heeft het ‘blijven’-kamp een lichte voorsprong op de voorstanders van vertrekken (‘Brexit’). Het verschil is echter kleiner dan het percentage stemmers dat het nog niet weet. De kans op een Brexit is dus reëel. Uiteraard kan er in het VK ook worden gewed op de uitslag van het referendum. De bookmakers dichten de kans op een vertrek een duidelijk kleinere kans toe dan de opiniepeilingen. De laatste jaren hebben de bookmakers het bij verkiezingen regelmatig meer bij het rechte eind gehad dan de opiniepeilingen. Of dat ook nu het geval is, is uiteraard onzeker. Het is dan ook zinvol na te denken over de gevolgen van een eventuele Brexit. Enige tijd geleden hebben we daarom een artikel uitgebracht over de mogelijke gevolgen voor de eurozone tot en met 2017.1 Weliswaar gaan we ervan uit 1

Zie https://insights.abnamro.nl/2016/03/macro-focus-brexit-scenarios/ voor het wisselkoersverloop: https://insights.abnamro.nl/2016/04/fx-weekly-brexit-werpt-schaduw-vooruit/

Insights.abnamro.nl/

2

Macro Focus s – Gevolgen Brexit voor Nederlandse econ nomie – 30 mei 2016

dat de Britten B in de E U zullen blijve en, maar de ka ans op een Bre rexit taxeren we w toch op zo’n 35% %. We hebben n gekeken naa ar verschillend de scenario’s. Als het VK V uit de EU zzou stappen, zullen er onde erhandelingenn moeten plaattsvinden tussen het h VK en de E EU over de vo oorwaarden va an uittreding. D De onderlinge e handels srelaties moete en via een nie euw akkoord worden w geregeeld. Hoe die onderha andelingen zulllen verlopen is uiteraard moeilijk te zegggen: heel moeizaam - of construc ctief? Als die o onderhandelin ngen wanordelijk verlopen, zzal het vertrou uwen van bedrijve en en beleggerrs worden ges schaad en zulllen zij hun plaannen aanpass sen. Een andere factor f is de ka ans op besmetting: een verttrek van het V VK zou de anti--EUbewegin ngen elders in n de EU kunne en aanmoedige en. Deze factoren (wel/ge een goede ond derhandelinge en en wel/gee n besmetting)) leiden tot vier scenario’s. Voor e een uitgebreid dere beschrijving van deze sscenario’s verrwijzen we naar ons eerdere artikkel. Hieronderr volgt een sam menvatting. Scenario’s na Brrits referendu um over EU-lidmaatschap VK K blijft in EU (65%)

Brexit (35%)

Wan nordelijk vertrek (20%) Wanordelijk W zonder b besmetting n naar rest EU (15%)

Ordelijk vertrek (15%) Wanorde elijk met besmettting naar restt EU (5%)

Ordelijk zonder besmetting naar rest EU (10%)

Ordeliijk met besm metting naar rrest EU (5%)

Bron: ABN AMRO Econoomisch Bureau

-

Van de vier Brexitt-scenario’s lijk kt ons die van een wanordeelijk vertrek zonder besm metting het me eest waarschijjnlijk (15%). In n dit scenario vverlopen de ondero hand delingen over een nieuw ha andelsakkoord zeer moeizaaam en verhit. De EU zal zich waarschijnlijkk hard opstelle en om andere lidstaten te onntmoedigen om m even ntueel ook uit de EU te stap ppen. Het Brits se bruto binneenlands produc ct (BBP) valt in 2017 2,5% lager uit dan in ons basissc cenario (geen Brexit). Het negatieve effec ct op het BBP van de euroz zone is met zo’n ¼% vrij bepperkt. Het Brits se pond zal naarr verwachting verzwakken ten opzichte va an de euro.

-

Als de d Brexit niet a delijk verloopt maar bovendiien het anti-EU U-sentiment alleen wanord sterk k oplaait in Eu uropa, krijgen we w het - volge ens ons - meesst ongunstige scenario. De politieke p risico o’s nemen toe. Beleggers en n onderneminggen gaan zich h ernstig zorg gen maken ove er de toekoms st van de EU en e de euro. Deenkbaar is datt de eurocrisis s weer oplaaitt. Er ontstaan grote financië ële spanningenn en de econo omische groe ei zakt in. In di t geval komt de d groei van het Britse BBP P 3%-punt lage er uit dan in het basisscenario b ; dus nog een ns een ½%-pu unt meer dan iin het vorige scenario. s De BBP P-groei van de e eurozone valt ongeveer 1½ ½%-punt lagerr uit dan in hett basisscen nario. In deze variant komt de d euro onderr druk te staann. Direct na he et referrendum wordtt de euro welis swaar eerst no og sterker ten opzichte van het pond,

3

Macro Focus s – Gevolgen Brexit voor Nederlandse econ nomie – 30 mei 2016

maa ar daarna verlie est de munt weer w terrein. Ten opzichte vaan de dollar gaat de euro richtting pariteit (E UR 1 = USD 1). 1 -

Als de d Brexit orde elijk verloopt en er geen exit-besmetting ooptreedt naar de d rest van de EU, E krijgen we e het gunstigstte Brexit-scena ario. Construcctieve onderha andelingen leide en weer tot ee en verbetering van het sentim ment in Europpa. Desondank ks vertraagt de Britse B econom ie ook nu, maar minder dan n in het eerstee Brexit-scenarrio. Ook duurrt de vertragin g korter. Het Britse B BBP valt in 2017 1% lager uit en he et nega atieve effect o op het eurozon ne-BBP is vrijw wel verwaarlooosbaar. Het efffect op de wiss selkoersen is vvrij beperkt.

-

Ten slotte is er de e mogelijkheid van een orde elijk vertrek, m maar toch met besmetting naarr de rest van d de EU. De landen in Europa a, ook het VK, lijden onder de d weer oplaaiende eurocrrisis. Zowel he et Britse als he et eurozone-B BBP komt nu 1½% lager uit dan in het basi sscenario. De e euro-dollarko oers gaat ook nu richting pa ariteit.

Samenvatting Brex xit-scenario’s s – gevolgen voor VK en eeurozone Voor 23 jun ni

Eind 2016

2017

VK blijfft in EU (65%) BBP VK K

2,5%

BBP eurozone

1,6%

USD pe er EUR

1,15

1,15

GBP pe er EUR

0,85

0,78

Wanord delijk vertrek, geeen besmetting g naar rest van EU E (15%) BBP VK K

-2½%

BBP eurozone

-¼%

USD pe er EUR

1,15

1,15

GBP pe er EUR

0,85

1,00

Wanord delijk vertrek, w wel besmetting naar n rest EU (5% %) BBP VK K

-3%

BBP eurozone

-1½%

er EUR USD pe

1,15

0,98

GBP pe er EUR

0,85

0,85

Ordelijk k vertrek, geen besmetting naa ar rest van EU (1 10%) BBP VK K

-1%

BBP eurozone

0%

USD pe er EUR

1,15

1,15

GBP pe er EUR

0,85

0,88

Ordelijk k vertrek, wel beesmetting naar rest EU (5%) BBP VK K

-1½%

BBP eurozone

-1½%

USD pe er EUR

1,15

1,00

GBP pe er EUR

0,85

0,80

Bron: AB BN AMRO Econom misch Bureau

4

Macro Focus s – Gevolgen Brexit B voor Nederlandse econ nomie – 30 mei 2016

Wat bettekent dit voo or de Nederla andse econom mie? De effec cten van een B Brexit zullen voor v Nederland d en de eurozzone vermoede elijk vergelijk kbaar zijn, alho oewel mogelijk niet helemaal. Nederland en het VK zijn hechte handels spartners, waa ardoor de gevo olgen voor Nederland wat zzwaarder zullen uitvallen. Het VK is een belang rijke exportma arkt voor Nede erland. Volgenns verschillend de maatlattten zit het VK steeds in de top t drie van de e belangrijkstee exportpartne ers. Daarbij kijken we w niet simpelw weg naar de producten p die Nederland uitvvoert naar hett VK. Als het gaatt om het belan ng van het VK K voor de Nede erlandse econnomie kijken we w naar de Nederla andse toegevo oegde waarde die het VK als s eindbestemm ming heeft. Da aarvoor moeten speciale bere ekeningen worrden gemaakt, onder meer ddoor de OECD D/WTO en WIOD.2 (Zie voor een n toelichting he et kader.) Uitvoer van toegevoegdde waarde Hier iss een toelichting op hhaar plaats. Want uiiteindelijk gaat het niet in de eerste plaatts om de omvang vaan de uitvoeer van Nederland naaar het VK (de afzet of o omzet), maar om de bijdrage van de uuitvoer aan het Nedeerlandse BBP; dat wil zeggen aan dde in ons land gereaaliseerde toegevoegde waarde. Een prodduct dat vrijwel geheeel in ons laand is gefabriceerd, llevert meer toegevoegde waarde op dan n een product dat in ons land alleen is geasssembleerd. Voor dat laatste product is naamelijk méér invoer nodig geweest - waaarschijnlijk in de vorm van halfproducten. Maar er is nóg iets van beelang. Als Nederlandd halfproducten uitvo oert naar het VK, wet eten we niet of die - na n bewerrking - in het VK blijvven of weer worden uitgevoerd naar een n volgend land. In heet laatste geval is waaarschijnlijk het derde land beelangrijker voor Nedderland dan het VK. We hebben het hierr over waardeketens, waarvvan delen in verschilllende landen worden gerealiseerd. Diversse instituten probereen deze waardeketenns in kaart te brenge en: in wélk land en inn wélke sector komt de toegevvoegde waarde daaadwerkelijk tot stand - en in wélk land kom mt die toegevoegde waarde ten slotte teerecht. In tegenstelling tot de ganngbare tabellen latenn deze nieuwe statistieken dus niet de wwaarde zien van de door d Nederrland uitgevoerde prroducten naar het VK K. Nee, deze nieuwe e statistieken onthulleen onder meer welkk deel van dee in Nederland gereaaliseerde toegevoeggde waarde het VK als a eindbestemming heeft.

De bere ekeningen van n de OECD/WT TO laten onde er meer het voolgende zien: het VK is voor Ne ederland een b belangrijker ex xportland dan (gemiddeld) vvoor de eurozo one. (Nogma aals: we hebbe en het hier ove er de in Nederrland of in de eeurozone gere ealiseerde toegevo oegde waarde die uiteindelijk terechtkomtt bij een finale afnemer in he et VK.) Verder levert de buite enlandse hand del een grotere e bijdrage aann het Nederlan ndse BBP dan aan n het BBP van n de eurozone. Dat betekentt dus ook dat hhet VK voor de Nederla andse econom mie belangrijke er is dan voor de d eurozone. Het VK is goe ed voor ongevee er 2¼% van h het Nederlands se BBP. Dat is s bijna een ½% %-punt meer dan d voor het BBP P van de eurozzone. Een and dere database e, de WIOD, laaat hogere cijffers zien: daar is het h VK goed vvoor ruim 3½% % van het Ned derlandse BBP P (2011).3 We kijke en eerst naar een eventuele e Brexit zonde er besmetting. Op basis van n bovenstaande e cijfers lijkt zo o’n exit voor Nederland wat slechter uit te pakken dan voor v de eurozon ne. We denken n echter dat de gevolgen va an een Brexit-bbesluit (zonde er besmettting) voor het BBP van de eurozone e in 20 017 slechts geering of verwaa arloosbaar zullen zijn. Voor de N Nederlandse ec conomie zal dat nauwelijks meer zijn. Het CPB komt

2 3

Dee OECD en de WTO hebben de TiVA-daatabase (‘Trade in Vaalue Added’) geconsstrueerd. Daarnaast bestaat de WIOD (‘W World Input-Output DDatabase’). Ter vergelijking de cijfeers voor de belangrijjkste handelspartnerr van Nederland: Du itsland. De uitvoer naar n dit land is goed voor 4¾ tot 5¼% vaan het Nederlandse BBP.

5


uit op ee en vergelijkba aar effect.4 De Nederlandse BBP-groei zoou bij een wanordelijk vertrek van v het VK (d at is ons meest waarschijnlijke Brexit-sceenario) in 2017 7 ongeveer een ½% %-punt lager ku unnen uitvalle en. Bij een orde elijk vertrek iss het effect verrmoedelijk nihil. Als er wel w besmetting g optreedt, zijn n de gevolgen groter. Dat heeeft vooral te maken m met het dan weer oplaaien nde anti-EU-s sentiment elders in Europa. We denken dat een mogelijk k terugkerende e eurocrisis vo ooral de perife ere landen in dde eurozone zal z raken, omdat hun h economieë ën zwakker zijn. Ook dan lijjkt het aannem melijk dat de gevolgen g voor de Nederlandse economie nie et of nauwelijks s groter zullenn zijn dan die voor v de eurozon ne als geheel: mogelijk onge eveer -1¾% bij een wanorddelijk vertrek va an het VK en -1½% % bij een orde elijk vertrek. Besmettting naar Ne derland: een Nexit? Anders is het wannee er ook in Nede erland het exit--virus toeslaatt. Stel dat er vergelijk kbaar met het Oekraïne-refe erendum - een n ‘Nexit’-refereendum zou ko omen. In dat geval ku unnen de gevo olgen voor de economie gro oter zijn dan ddie 1½%-punt omdat er er de econom meer on nzekerheid ove mie zal ontstaan. Het econom misch sentime ent bij bedrijve en, consumentten en belegge ers zal verslec chteren. De kans s op een daad dwerkelijke Ne exit lijkt ons ov verigens heel kklein. Ook al omdat o een eventue eel referendum m niet bindend d is, maar ‘slec chts’ raadgeveend. Bovendie en lijkt er in de Twee ede Kamer ge een meerderhe eid voor te zijn n - ook niet opp basis van de e laatste opiniepe eilingen.

Gevollgen Brexit-sc cenario’s voo or BBP in 201 17 Pct. verrschil ten opzichtte van BBP in ba asisscenario (gee en Brexit-besluit))

Wano ordelijk vertrek, geen besmettin ng naar rest van EU (15%) BBP eurozone e

-¼

BBP Nederland N

-½

Wano ordelijk vertrek, w wel besmetting g naar rest EU (5 5%) BBP eurozone e

-1½

BBP Nederland N

-1¾

Ordelijk vertrek, geen n besmetting na aar rest van EU (10%) BBP eurozone e

0

BBP Nederland N

0

Ordelijk vertrek, wel besmetting naa ar rest EU (5%) BBP eurozone e

-1½

BBP Nederland N

-1½

Bron: ABN A AMRO Econnomisch Bureau

Bron: Thomson Reuters Daatastream

4

CP PB, Macro Economissche Verkenning 20116, kader op blz.28.

6


Gevolgen voor bedrrijfstakken va an een Brexit--besluit-zond der-besmettin ng De gevo olgen van een n Brexit-zónder-besmetting lijken voor de Nederlandse economie dus bep perkt te zijn. M Maar hoe zit ditt met afzonderlijke bedrijfstaakken? De uitvo oer levert een belangrijke bijdrage aan he et Nederlandsee BBP. Afhankelijk van de bron is die bijdrage e 29% tot 38% %.5 De uitvoer naar het VK iis goed voor 7½ 7 tot 9½% van de totale t uitvoer. We prob beren nu globa aal aan te gev ven welke bed drijfstakken veermoedelijk het meest of het mins st worden gera aakt door een n eventueel Brexit-besluit. W We doen dat aa an de hand van de TiVA-database T e6 van de OEC CD/WTO. Export van v wisselend d belang voor sectoren s Voor sommige bedrijffstakken blijkt de uitvoer nog g belangrijker te zijn dan vo oor de econom mie als geheel; dat wil zegge en dat het buitenland méér ddan gemiddeld d bijdraagt aan de toegevoegde t waarde van die bedrijfstak. Dat geldt mett name voor de d landbou uw7, delfstoffen nwinning, (dellen van de) ve erwerkende inddustrie, hande el8, ‘transpo ort en opslag’, financiële die enstverlening, verhuur van m machines / transporrtmiddelen en de zakelijke dienstverlenin d g. De uitvo oer naar het V VK laat een iets s ander beeld zien. Hierbij sspeelt een rol dat in sommige bedrijfstakkken het aandee el van het VK in de totale uiitvoer afwijkt van v het gemidde elde aandeel. Duidelijk hoge er is het aandeel bij bijvoorbbeeld ‘textiel, kleding en lederwa aren’9, ‘elektrissche en optisc che instrumentten’, ‘voedingss- en genotmid ddelen’, ‘cultuur en recreatie e en overige dienstverlening’. In wat minderre mate is dit het geval bij bij de za akelijke diensttverlening, che emie en ‘rubbe er en kunststoofproducten’. Juist J lager is het aand deel van het V VK bij de finan nciële dienstve erlening, ‘transsport en opsla ag’, ‘computterservice en iinformatietech hnologie’ en ‘hotels en restaaurants’. Mee er / minder da an gemiddeld d geraakt door Brexit Bijdra age uitvoer naar V VK van bedrijfstak aan toegevoegde e waarde van die bbedrijfstak - in % Textiel, kleding, lederwa aren Ch hemische produc cten Landbouw w, bosbouw, viss serij Aardolie-/steen nkoolverw. indus strie Elektr. en optische instrumen nten Delfstoffenwinn ning Rubber- en e kunstofproduc cten R&D en e zakelijke diens sten Voedings s- en genotmidde elen Nederland gemidd deld Computerservice, informatietec chn. Financ ciële dienstverlen ning Onr.goe edverhuur & -han ndel Bo ouw Overh heid, onderwijs, zorg z 0

1

2

3

4

5

6

‘Nederlan nd gemiddeld’ : Ned erlandse economie excl. overheid, onderwijs, zorg

Bron: TiiVA – OECD / WT TO

In het BBP zit ook de toegevoegde waardee die door de overheeid (incl. het onderwijijs), de gezondheidzorg en de sociale ze ekerheid wordt gelevverd. Dee TiVA-database hannteert nog de (oude) Standaard Bedrijfsindeling SBI 1993. D De meest recente TiV VA-cijfers hebben be etrekking op 2011 enn zijn dus niet actueeel. 7 Vo olledig: landbouw, boosbouw en visserij. 8 Gro oothandel, detailhanndel en reparatie. 9 De eze bedrijfstak is trouuwens heel klein. Dee bijdrage aan het BB BP is ongeveer ¼%.. 5 6

7


Al met al a betekent dit dat een eventueel Brexit-besluit de volgeende bedrijfsta akken duidelijk k meer dan ge emiddeld zal ra aken10: ‘textiell etc.’, chemiee, landbouw, aardoliea industrie e11, ‘elektrisch he en optische e instrumenten n’, delfstoffenw winning, ‘rubbe er en kunststo ofproducten’, zzakelijke diens stverlening (in ncl. R&D) en teen slotte ‘voed dings- en genotmiiddelen’. Minder dan d gemiddeld d voelen de bouw, ‘onroerendgoedverhuuur en -handel’’, financiële dienstve erlening en ‘co omputerservic ce en informatiietechnologie’’ de groeivertraging in het VK. Datt geldt evenee ens voor de ov verheidssectorr. Gevolgen Brexit-bes sluit mét besmetting Als een Brexit-uitslag gepaard gaatt met besmetting valt de ecoonomische groei in de eurozon ne meer terug dan wanneer het anti-EU-s sentiment niet oplaait. De ge evolgen voor de verschillende e sectoren zullen dus ook grroter zijn. De sectoren die we h iervoor noemd den, worden in n de besmettinngsscenario’s s eveneens meer da an gemiddeld geraakt. Er zijjn wel kleine verschillen. v Zoo wordt de aarrdolieindustrie e relatief harde er geraakt. En n nu voelt ook ‘transport en opslag’ de terrugval meer dan gem middeld. Gevolgen Brexit op langere term mijn Over de e gevolgen van n een Brexit voor het VK op p langere term mijn zijn met na ame in het VK diverse studies uittgebracht. De uitkomsten va ariëren stevig.. Er is dus vee el onzekerheid. De e verschillen h hebben te mak ken met verschillende aannaames over he et te sluiten uittredin ngsakkoord tusssen het VK en e de EU - en met de aanvaankelijke onzekerheid daarove er. Zijn de han ndelsbeperking gen (vanwege afwijkende reegelgeving in de d EU en het VK) gering of niett, komen er we el of niet invoe ertarieven? Enn gaat een Bre exit-besluit d met een sterrke schok voor de economie e en de financciële markten of o met een gepaard relatief milde m schok? De mee este studies latten negatieve effecten zien van een Brexxit op het BBP van het VK.12 Ee en enkele stud die houdt echtter ook rekening met een poositief effect. Als A het VK een vrijh handelsoveree enkomst met de d EU weet te e sluiten, als hhet bovendien de eigen econom mie ambitieus vverder dereguleert en zich vrijwel v geheel openstelt voo or handel met de rest r van de we ereld, dan zou u het BBP op lange l termijn jjuist hoger kunnen uitvallen n dan wannee r het de EU niet zou verlate en (+1,6% in 22030).13 Volgens s de meeste sttudies lijken de gevolgen vo oor de groei inn de eerste jarren vrij sterk. In n 2017 valt de groei vaak al lager uit, maa ar ook in de paaar jaar daarna groeit de econom mie minder dan n in het bassis scenario. Dat heeft h mede te maken met de onderhandelin ngen over de u uittreding van het VK, die enkele jaren kuunnen duren - en de mee gepaard gaat. Vermoe onzekerrheid die daarm edelijk zal een eventueel vertrek van Bedrijfstakken B waarvaan de pct. bijdrage van v de uitvoer naar het h VK (aan de toegeevoegde waarde) tee dicht bij het landelijk gemiddelde zit, nooemen we niet. Voolledig: aardolie- en steenkoolverwerkennde industrie. 12 HM Government, HM Treasury Analysis: the long-term econo omic impact of EU m membership and the alternatives’ a en HM Treasury Analysis: th the immediate economic impact of leavving the EU (april en mei 2016); Kierzenkkowski R., N. Pain, E. E Rusticelli, S. Zwarrt, ‘The Economic Consequences C of Bre exit: A Taxing Decisiion’, OECD Econom mic Policy Paper, April 2016 (met tevens eeen overzicht van ramingen van enkele andere a studies); Thee Economist, ‘Brexit brief – The economic consequences’ (99 april 2016); Subrann l., A. Boata, L.A. Mariinucci, ‘Brexit me if yyou can: Companiess to suffer most’, Euler Hermes Economiic Insight (nov. 20155); Schoof D., T. Pete ersen, R. Aichele, G G. Felbermayr, ‘Brexit – potential econnomic consequencess if the UK exits the EU’, Bertelsmann Stiftung, S Policy Brief 22015/05. 13 Biijvoorbeeld: Booth S S., C. Howarth, M. Peersson, R. Ruparel, P. Swidlicki, ‘What iff…? The Consequennces, challenges & opportunities o facing BBritain outside the EU’, E Open Euroope, Report 03/20155. 10 11

8


het VK in i de tweede h helft van 2018 8 plaatsvinden. 2019 is dan het eerste (vo olledige) jaar dat het VK niet m meer profiteert van het EU-lid dmaatschap. Nadat de groei enkele e jaren duideliijk lager uitvaltt dan in het baasisscenario, kan enig herstel optreden o doorrdat de economie van het VK V zich gaat aaanpassen aan n de nieuwe omstand digheden. Op langere termijn valt het BBP echter lagerr uit dan zonder Brexit. De ramingen hoeveell lager dat zal zijn, lopen enorm uiteen: vaan ongeveer 0% 0 tot ruim -9% rond 2030. Gevolgen op langere or Nederland e termijn voo Bij zulke e uiteenlopend de ramingen is s het heel lasttig om ‘concreete’ uitspraken te doen Als we de verrschillende over de gevolgen voo or de economische groei van Nederland. A raminge en voor het Briitse BBP-verlies (2030) op een e rijtje zetteen, zouden we e de nen inperken tot -2% à -5% bandbre eedte wat kunn %. Volgens eenn vuistregel va an het Centraa al Planbureau doet een proc cent vertraging g van de groeii in het VK de bijdrage van de uitvoer u aan he et Nederlandse e BBP met 0,1 1% afnemen.114 Dat zou betekenen dat het effec ct op het Nede erlandse BBP P via de lagere uitvoer naar hhet VK krap -½ ½% is, rond 2030. Ook O voor de Ne ederlandse ec conomie zullen n de gevolgenn in de eerste jaren j relatief sterk s zijn. Als we uitgaan va an het grootste e BBP-verlies voor het VK (-9½%) ( dan zou het Nederlandse BBP ongevee er 1% lager ku unnen uitvallenn. Uiteraarrd kan het neg gatieve BBP-e effect groter zijjn als er in Eu ropa (mede) door d de Brexit stterke anti-EU--sentimenten zouden z oplaaiien. e - kort - nog op o enkele ande ere gevolgen vvan een eventuele Brexit Ten slottte kunnen we voor Europa wijzen. D De directe buittenlandse inve esteringen in hhet VK zijn om mvangrijk. Het VK wordt immerss buiten Europ pa gezien als de d toegang tott de interne markt van de EU. Indiien het VK uit de EU stapt, verliest het aa an aantrekkinggskracht en lig gt een e investeringe verschuiving van deze en naar andere e EU-landen, waaronder Ne ederland, voor de hand. Londen n is het financiële centrum van v Europa. B Bij een Brexit kan k de financiële dienstverlen ning deels verrdwijnen. Onder meer Parijss, Frankfurt en n Amsterd dam zouden d daarvan kunne en profiteren.155

14 15

CPB, Macro Economiische Verkenning 20016. Global Counsel, Brexiit: the impact on the UK and Europe, junni 2015.

9


es meer over h het Economisch h Bureau op: Lee

https://insigh hts.abnamro.n nl/category/ec conomie/

Dit document d is samengeesteld door ABN AMR RO. Het heeft uitsluittend als doel om finaanciële en algemene informatie te verstrekkken over de econom mie en sectoren. ABN N AMRO behoudt zicch alle rechten voor met betrekkiing tot de informatie in i het document en het document wordt uiitsluitend aan u verstrrekt voor uw informatiie. Het is niet toegesttaan dit document (geeheel of deels) te koppiëren, o het voor enig andder doel te gebruiken dan hier boven bedooeld. Dit document is informatief bedoeld een vormt geen aanbieeding van effecten aaan het distriribueren, door te geveen aan een derde of om publiiek, of een uitnodigingg om een aanbod te doen. d wen op de informatie, meningen, beramingeen, en aannames in dit d document noch da at het compleet, accurraat of juist is. Er worrdt geen garantie geggeven, U mag niet om welke redden dan ook vertrouw v ABN AMRO, haaar directeuren, functioonarissen, vertegenwooordigers, gelieerde partijen, p groepsmaatsschappijen of werknem mers met betrekking tot de uitdrrukkelijk of stilzwijgennd, door of uit naam van juisthheid of volledigheid va van de informatie in diit document, en geen enkele aansprakelijkkheid wordt geaccepteeerd voor enig verlies als direct of indirect gevolg van het gebruuik van deze informattie. De opvaattingen en meningenn opgenomen hierin kunnen k op enig momeent aan verandering oonderhevig zijn en AB BN AMRO heeft geen enkele verplichting om de informatie in dit document na de datum d hiervvan te herzien. Voorrdat u in enig producct van ABN AMRO invvesteert, dient u zich te informeren over dde verschillende finannciële en andere risicco’s, alsmede mogelijkjke beperkingen voorr u en uw investeringeen als gevoolg van toepasselijke wetgeving en regels.. Indien u, na lezing van v dit document, ove verweegt een investerring te doen in een prroduct, raadt ABN AM MRO aan om een dergelijke investering met m uw relattiemanager of persoonnlijke adviseur te besppreken om nader te beezien of het relevantee product – met inachttneming van alle mogelijke risico’s – past bbij uw investeringen. De D waarde van belegggingen kan fluctueren, f In het verleeden behaalde resultaaten bieden geen garranties voor de toekom mst. ABN AMRO behooudt zich het recht voo or wijzigingen in dit m materiaal aan te brengeen. Alle rechten voorbehoudeen. © Coopyright 2016 ABN AM MRO Bank N.V.

Economisch Bureau. 30 mei 2016

Recommend Documents