Jaarbericht 2010
impuls aan de leefomgeving
Jaarbericht 2010 Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij
Inhoud 4
Colofon Uitgave: Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij Concept en productie: Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij Tekst: Lilian Rippe, Eys Eindredactie: Lilian Rippe, Eys Ontwerp: DiepArnhem Vormgeving: Ineke Oerlemans Beeld: Belle’s Photo, Stichting Emma’s Hof, Hans Heijnen, Wil Janssen, KNHM, Jan Kruis, Hanneke Kwakkenbos, Nationale Beeldbank, John Oud, Marianne Peeters, Gemeente Rijnwaarden, Stichting Mien Ruys, Rogier Tan, Verining Groninger Dorpen, Voermans en van Bree Fotografie, WRR
Adviseur en sparringpartner voor burgers
8 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36
Projecten Groen op politieke agenda Schooljeugd de groentetuin in Onderhoudsplan voor ‘huiskamer van het dorp’ Groenten en fruit op fietsafstand van Haarlem Graanmolen terug in oorspronkelijke staat Jonge agrariërs onderzoeken bedrijfsmogelijkheden Zetje voor Brabantse biodiversiteit Open discussie over invulling Luchthaven Twente Natuur en cultuur hand in hand Fryslân debatteert over leefbaarheid Groene enclave tussen steen en asfalt Flexibel budget voor wensen dorpsbewoners Kern met Pit blijft succesformule Onderdak voor cultureel erfgoed platteland Lang gekoesterde wens Nagele in vervulling
38 39 49 50
Projectcriteria Projecten in uitvoering 2010 Publicaties 2010 Organisatie
Druk: Coers & Roest Copyright: © Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij, februari 2011
4
5
Adviseur en sparringpartner voor burgers Bewonersinitiatieven begeleiden die de leefomgeving verbeteren. Sinds 2008 hét speerpunt van KNHM. In 2010 zet KNHM deze koers voort. Wel scherpt ze haar strategie en aanpak aan.
Frank van Bussel (l) en Clemens Cornielje
“Onze strategie was ook in 2010 nog uiterst actueel”, laat voorzitter Clemens Cornielje weten. “Burgers nemen verantwoordelijkheid voor hun directe leefomgeving. Dat zien we. Maar we zien ook dat overheden bezuinigen, wat gevolgen heeft voor bewonersinitiatieven. Mede door schaalvergroting bij overheden en bedrijven moeten burgers steeds meer doen om iets van de grond te krijgen. Even binnenlopen bij de wethouder of de bankdirecteur lukt niet meer. Een taak voor KNHM om burgers daarbij te helpen. Op te treden als verbindingsfunctionaris tussen initiatiefnemers en betrokken instanties. Als adviseur en als sparringpartner. Dat is onze toegevoegde waarde aan de maatschappij.”
Aanscherpen “In 2010 begeleidde KNHM meer dan honderd projecten”, vertelt directeur Frank van Bussel. Op 1 april nam hij het stokje over van Kees Joosse die negen jaar aan het roer van KNHM stond. “De meeste bewonersinitiatieven zijn op uitvoering gericht. De wijk Vathorst in Amersfoort bijvoorbeeld, waar burgers een groene strook willen inrichten voor stadslandbouw. Samen met de initiatiefnemers maken we daar een inrichtingsplan. Of het kerkje in Vinkega dat bewoners gekocht hebben. Met hen zoeken we naar nieuwe exploitatiemogelijkheden.” Maar ook ondersteunt KNHM burgers die willen participeren in een besluitvormingstraject van bijvoorbeeld een overheid. “Zo organiseerden we op verzoek van Stichting Alternatieven Vliegveld Twente een openbaar debat
rondom de verschillende visies op de ruimtelijke inrichting van Luchthaven Twente.” Ook speelt KNHM in op actuele leefbaarheidsthema’s. In dat kader organiseerde ze het ‘Leefbaarheidsdebat Fryslân’ rondom het actuele thema krimp, en geeft KNHM in 2011 een special uit over lokale duurzame energie. De uitbreiding van het type projecten leidt in 2010 tevens tot herdefiniëring van de KNHM-thema’s. De projecten die KNHM ondersteunt, spelen op de terreinen stadslandbouw, leefbaarheid & bevolkingskrimp, vrijetijdseconomie, cultuurhistorie & landschap en lokale duurzame energie. Aanvragen van bewonersinitiatieven worden kritischer bekeken dan voorheen. “We gaan alleen in zee met initiatieven waarbij we expertise, netwerk en procesgeld voor begeleiding kunnen inzetten.
Wie is KNHM? Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM) begeleidt bewoners die hun buurt, wijk, dorp of stad willen verbeteren. Dat zijn bewoners die een verbeteridee hebben voor hun fysieke leefomgeving. En bewoners die actief willen participeren in besluitvorming. Wij bieden ze onze kennis, projectbegeleiding en een uitgebreid netwerk. KNHM richt zich met name op de actuele thema’s: • stadslandbouw • lokale duurzame energie • leefbaarheid & bevolkingskrimp • vrijetijdseconomie • cultuurhistorie & landschap
6
7
Ab van Beelen Albert van der Ploeg Albert Bos Albert van Rosmalen Alette Vermeulen Anneke Stokrom Anton Vlaanderen Arie Overwater Arjan van de Ruit Astrid de Beijer Ben Hakvoort Boelem Hubbeling Branka Vos Breun Breunissen Brigitte van West Clemens Cornielje Dianne Schellekens Dick Rootert Dick Doornbos Ebel Koppen Eric Schellekens Eric Raad Eric van der Bilt Erik Spaink Erik Arkesteijn Eugene Wijffels Ferdinand Mesu Fokke Hoekstra Fons Goselink Frank de Vries Frank van Bussel Frans ter Maten Frans Wiersma Freek Benning Froukje de Jong Ger van den Oetelaar Gerard van der Sterre Gerard Peeters Gerda Lenselink Gerrit Roseboom Gertjan Elzinga Guido de Maat Hans van Dord Harm de Kroon Henk Manschot Henk Smeeman Henk van ‘t Land Henriëtte Verweijen Hillebrand Koning Jaap van Nieuwenhuyzen Jaap van Gelder Jan Gorter Jan Huidink Jan Zijlstra
Jan Woolderink Jan Brinkman Jan Heijkoop Jan Luuk Stel Jan Pieter van de Klashorst Jan Wicher Kok Jan Willem Kok Jannes Boer Johanna Boogerd Joke van Doorn Joop Kalb Joost Kingma Jos Roemaat Josje de Koning Jur Stavast Ko Droogers Koos Eising Koos Koolen Lideke van Driel Lonneke Vissers Maarten Hofstra Marco Veendorp Marco Siecker Marga Kool Margriet Franke Marian Jager Marianne Verdoes Marinus Geuze Mark Slinkman Marrie Blaauw Math van Bommel Michelle Poort Monique Schoonen Monique van der Laan Monique Melchers Nel van Burgsteden Netty van den Nieuwboer Nico Dorrestijn Nico Opdam Niek Reichart Piet de Noord Piet Jansen Pieter Rozema Roel Rozenga Sandra Kraan Saskia Voets Siem Smit Simonne Oxener Sjoerd Veerman Tanny Simmelink Thijs Leistra Vincent Muijskens Wiebe Bouma Wim Meulmeester Wim den Ouden Wim van Osch
Kleurrijk KNHM
Dat is onze kracht. Daarmee profileren we ons.” Krachtige adviesteams KNHM kiest voor projectbegeleiding in teams. Deze werkwijze creëert een optimale inzet van kennis en lokaal netwerk. Waar nodig is ook een projectadviseur van het bureau in Arnhem betrokken. Van Bussel: “Toen ik in april aantrad, had het bureau in Arnhem zo’n vijftig projecten onder handen, de afdelingen ook zo’n vijftig. Slechts enkele projecten kregen begeleiding van een team. Eind 2010 zat er op bijna alle projecten een duo. En zo willen we het ook. Voor elk bewonersinitiatief een krachtig adviesteam. Zo worden we steeds meer adviseur en sparringpartner voor burgers.”
In de pen voor 2011 Met het aanscherpen van de koers is KNHM volop in ontwikkeling. De plannen voor 2011 zijn in de maak. Zo staat er vrijwilligersbeleid op het programma. “Ik ben erg onder de indruk van de kennis, betrokkenheid en inzet van onze vrijwilligers. Ik heb daar veel waardering voor. KNHM functioneert dankzij hun inzet. We willen hen blijven motiveren. Ze via kennisuitwisseling voldoende toerusten voor begeleiding van bewonersinitiatieven.” En ook in 2011 blijft KNHM aandeelhouder van ARCADIS. Cornielje: “We willen onze band met ARCADIS versterken door zijn medewerkers de mogelijkheid te geven te adviseren bij bewonersinitiatieven.” Hiervoor ontwikkelen KNHM en ARCADIS samen een programma dat past binnen het maatschappelijk
verantwoord ondernemen van ARCADIS en dat de band tussen beide organisaties zichtbaar maakt. Kortom: ook in 2011 timmert KNHM flink aan de weg. Van Bussel: “Burgers weten straks nog beter voor welke diensten ze bij KNHM kunnen aankloppen. Projectbegeleiding bijvoorbeeld, Kern met Pit, inzet van ARCADIS medewerkers. We zijn goed op weg naar een sterke profilering.”
Financiën
Organisatie
Een jaarbericht is geen jaarverslag. Vandaar dat u in dit jaarbericht geen financiële gegevens over 2010 aantreft. Deze komen aan de orde op de algemene ledenvergadering van onze organisatie in april 2011. KNHM is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Als grootaandeelhouder van ARCADIS ontvangen wij dividend. Dit dividend en de baten die voortvloeien uit onze obligaties, renterekeningen en aandelen in andere bedrijven bedroegen in 2010 circa 2,5 miljoen euro.
KNHM is een vereniging met twaalf leden: de provinciale afdelingen. Binnen de afdelingen zijn in totaal circa honderd professionals als vrijwilliger actief. Samen vormen ze één groot KNHM-netwerk. Allen verdienden hun sporen in het openbaar bestuur, als adviseur of als ondernemer. Vanuit de afdelingen begeleiden ze samen met projectadviseurs van het KNHM-bureau in Arnhem de bewonersinitiatieven. Zo’n honderd projecten per jaar.
8
9
Groen op politieke agenda
Project Platform Groen Nijmegen
Kaartnummer
29
Platform Groen Nijmegen ondersteunt zo’n dertien bewonersen actiegroepen in hun reacties op bouwprojecten die ten koste gaan van groen. Het platform heeft behoefte aan een gemeenschappelijke visie op groen in de stad. Die maakt het mogelijk minder reactief te discussiëren met de gemeente.
Initiatiefnemer Platform Groen Nijmegen
Partners Bewonersgroepen in de gemeente Nijmegen
Meer informatie KNHM, Erik Arkesteijn T 06 27062221 E
[email protected]
Leefmilieu, Marga Jacobs T 024 3780384 E
[email protected] www.leefmilieu.nl
Om tot een gemeenschappelijke groenvisie te komen voor nu en in de toekomst is een aantal Nijmegenaren uitgenodigd een ‘dagboek van buiten’ te maken. In hun tochten door de stad beschreven ze het groen dat ze tegenkwamen en noteerden wat ze ervan vonden. Dat leidde tot twaalf ‘groenpunten’ die voor de stad van belang zijn. Het project werd afgesloten met een groot lijsttrekkersdebat over groen in de stad. Sinds het project staat ‘groen’ weer wat hoger op de agenda van de Nijmeegse politiek. Voor de bewonersgroepen de taak die positie te benutten en met de twaalf punten in de hand het gesprek met de gemeente aan te gaan. Marga Jacobs van Leefmilieu: “Mensen zijn zich nu scherper bewust van wat groen voor hen betekent. Het is belangrijk dat groen op de politieke agenda staat. Maar ook, dat we mensen die opkomen voor groen argumenten geven die verder gaan dan behoud van groen in hun achtertuin. Nijmegen is een mooi voorbeeld, maar dit geldt voor elke andere plaats.” Ontwerper en procesbegeleider KNHM begeleidde het proces en de architect die het onderzoek deed. Erik Arkesteijn van KNHM: “Heel mooi om met zo’n grote, gevarieerde groep belanghebbenden tot een gezamenlijke visie te komen waarmee je de gemeente duidelijk maakt wat je wilt in plaats van wat je niet wilt.”
“ Mensen zijn zich nu scherper bewust van wat groen voor hen betekent.” Marga Jacobs van Leefmilieu
10
11
Schooljeugd de groentetuin in
Project Schooltuinenproject ‘Tuin van Limburg’
Kaartnummer
44
Initiatiefnemer
Het was een groot succes, de schooltuin die initiatiefnemer Guus Droesen enkele jaren geleden heeft aangelegd bij een basisschool in haar woonplaats Buggenum. Stichting Primair Onderwijs Leudal en Thorner kwartier (SPOLT), wilde haar succesvolle initiatief maar wat graag bij meer scholen realiseren.
Guus Droesen i.s.m. (groot)ouders, leerkrachten en Stichting Primair Onderwijs Leudal en Thorner kwartier (SPOLT)
Partners Nunhems Zaden, Coöperatieve Rabobank, gemeente Leudal
In de schooltuin leren de basisscholieren hoe ze groente en fruit tot wasdom kunnen brengen. Door te spitten, harken, bemesten, zaaien, verzorgen en oogsten, ervaren de kinderen hoe ze zelf de kweek van hun voedsel kunnen beïnvloeden. Na tijdelijke begeleiding van de tuinarchitect, zetten school en ouders van de jeugd de tuinbewerking op eigen kracht voort. Inmiddels hebben zo’n zes basisscholen in Midden-Limburg een schooltuin. Het project heeft tot doel meerdere scholen over de streep te trekken zodat veel kinderen liefde voor natuur en milieu kunnen ontwikkelen.
Meer informatie KNHM afdeling Limburg, Wim van Osch T 0478 516390 E
[email protected]
“Ik zie de kinderen opleven als ze in de tuin aan het werk zijn”, vertelt initiatiefnemer Guus Droesen. “Als het rekenen niet wil lukken, worden ze weer blij als het poten van uien wèl goed gaat. En spinazie die ze zelf hebben grootgebracht, smaakt goed. Geen kind dat niet wil proeven van wat in de tuin groeit.”
Guus Droesen Tuinadvies T 0475 595053 E
[email protected]
Ondersteuning en projectbegeleiding KNHM ondersteunde het traject van projectopzet en acquisitie. Tevens begeleidde ze het proces. Zo bracht ze onder andere de initiatiefnemer in contact met de gemeente Leudal en bedrijven voor realisatie van het project. “Fantastisch hoe een gedreven tuinarchitect kinderen weet te enthousiasmeren voor natuur en milieu”, meldt Wim van Osch van KNHM afdeling Limburg.
“ Ik zie de kinderen opleven als ze in de tuin aan het werk zijn.” Guus Droesen, initiatiefnemer
12
13
Onderhoudsplan voor ‘huiskamer van het dorp’
Project Onderhoudsplannen dorpshuizen
Kaartnummer
42
Initiatiefnemer
Een aantal jaren geleden moedigden vereniging Groninger Dorpen en KNHM de Groninger dorpshuizen aan een ondernemingsplan te maken. Een geslaagd project. Veel dorpshuizen hebben inmiddels een ondernemingsplan. Tijd voor een tweede project: een meerjaren onderhoudsplan voor de dorpshuizen.
Vereniging Groninger Dorpen
Partner Loket Levende Dorpen
Meer informatie KNHM afdeling Groningen, Eric Raad T 06 46424341 E
[email protected]
Vereniging Groninger Dorpen, Pieter Knol T 050 3062900 E
[email protected] www.groningerdorpen.nl
Van de pakweg honderdvijftig dorpshuizen die de provincie Groningen telt, zijn er tien geselecteerd om mee te doen aan de pilot ‘onderhoudsplan’. Adviesbureau PRC deed bouwkundig onderzoek en stelde voor elk dorpshuis een onderhoudsplan op. Elk plan bevat onderhoudsadviezen voor de korte en lange termijn. Met het plan onder de arm kunnen de dorpshuizen geld reserveren en/of actie ondernemen richting gemeente, inwoners en sponsors om het onderhoud aan te pakken. De tien onderhoudsplannen dienen als voorbeeld voor alle andere dorpshuizen in de provincie. Pieter Knol van Groninger Dorpen: “Dorpshuizen zijn belangrijk voor de leefbaarheid in de dorpen. De tien betrokken dorpshuizen hebben enthousiast gereageerd, maar zijn ook geschrokken van de onderhoudskosten voor de komende jaren. Ze zijn meteen gaan nadenken over wat ze allemaal zelf kunnen doen om de kosten te drukken.” Know how en projectbegeleiding KNHM afdeling Groningen stelde haar know how over dorpshuizen en leefbaarheid in kleine kernen beschikbaar. Als projectbegeleider trokken Groninger Dorpen en KNHM samen op. “Het dorpshuis is de ‘huiskamer van het dorp’. Voor het voortbestaan ervan is van belang dat gemeenten gaan inzien dat onderhoud noodzakelijk is”, aldus Eric Raad van KNHM afdeling Groningen.
“ De dorpshuizen zijn meteen gaan nadenken over wat ze zelf kunnen doen om de kosten te drukken.” Pieter Knol van Groninger Dorpen
14
15
Groenten en fruit op fietsafstand van Haarlem
Project De Nieuwe Akker
Kaartnummer
60
Initiatiefnemer
Ze gingen ervoor. Drie inwoners van Haarlem. Voor een collectief biologisch dynamisch tuinbouwbedrijf op fietsafstand van Haarlem. Daarmee kunnen stadsbewoners groenten en fruit eten die dichtbij huis geteeld zijn. Bovendien raken ze betrokken bij de teelt en komen in contact met de seizoenen, de bodem en elkaar.
Stichting De Nieuwe Akker
Meer informatie KNHM afdeling Noord-Holland, Ab van Beelen T 0255 502254 E
[email protected]
Stichting De Nieuwe Akker, Martha van de Most T 023 5313049
Stichting De Nieuwe Akker werd opgericht om aan de rand van Haarlem de gewenste kleinschalige tuinderijen op te zetten. De tuinderijen werken volgens het Pergolamodel waarbij klanten deelnemers zijn van de tuinderij en wekelijks een deel van de oogst afnemen. De deelnemers betalen een half jaar of een jaar vooruit. Daarmee zijn afzet en inkomen van de tuinder verzekerd. De tuinders waarborgen op hun beurt voedsel van hoge kwaliteit. De stichting helpt tuinders die een biologisch dynamisch Pergolabedrijf van de grond willen tillen bij de bedrijfsstart, biedt een netwerk en ondersteunt op verzoek marketingactiviteiten.
E
[email protected] www.denieuweakker.nl
Martha van der Most van Stichting De Nieuwe Akker: “Met de tuinderijen willen we mensen weer in verbinding brengen met de aarde en seizoenen. Dat geeft ze houvast in hun bestaan en vertrouwen in de toekomst.” Advies en ondersteuning “Een vernieuwend initiatief”, zegt Ab van Beelen van KNHM afdeling Noord-Holland. “Het past helemaal in deze tijd waarin mensen weer terug willen naar de roots.” KNHM gaf advies bij de voltooiing van het ondernemingsplan, hielp bij het opstellen van de begroting en gaf ARCADIS opdracht een van de mogelijke tuinderijlocaties te beoordelen. Daarnaast geven KNHM en Stichting De Nieuwe Akker samen een folder uit over het initiatief.
“ Met de tuinderijen willen we mensen weer in verbinding brengen met de aarde.” Martha van der Most van Stichting De Nieuwe Akker
16
17
Graanmolen terug in oorspronkelijke staat
Project Korenmolen De Hoop, ’t Zand
Kaartnummer
64
Op het bedrijfsterrein van Zeeman diervoeders BV staat sinds 1913 een graanmolen, een rijksmonument. De molen, nu nog een romp zonder wieken, doet al jaren dienst als opslagruimte voor veevoeders. Jaap Zeeman heeft er andere plannen mee.
Initiatiefnemer Jaap Zeeman, Stichting Behoud Korenmolen van Zeeman
Meer informatie KNHM afdeling Noord-Holland, Ab van Beelen T 0255 502254 E
[email protected]
Stichting Behoud Korenmolen van Zeeman, Jaap Zeeman
Nu hij met pensioen is, wil Jaap Zeeman de molen verplaatsen naar een prominente plek aan de rand van ’t Zand en hem daar in oude luister herstellen. Het kroonjuweel blijft zo behouden voor ’t Zand en de Kop van Noord-Holland. De zeldzame molen is onderdeel van de geschiedenis van Nederlandse graanmaalderijen en de industriële ontwikkeling van NoordHolland. Hij heeft grote cultuurhistorische waarde. Na de herplaatsing en restauratie kan de molen weer graan malen en krijgt hij een educatieve functie. De molen wordt straks geopend voor publiek en fungeert dan als belangrijk toeristisch, cultuurhistorisch en recreatief informatiepunt in de Kop van Noord-Holland.
T 0224 591259 E
[email protected] www.molentzand.nl
“De molen is nu overgedragen aan de Stichting Behoud Korenmolen van Zeeman”, zegt initiatiefnemer Jaap Zeeman. “Ik zal blij zijn als hij weer in zijn oorspronkelijke staat hersteld is. De gerestaureerde molen met straks nog een informatiecentrum erbij, zal ongetwijfeld een oppepper zijn voor dorpsgemeenschap ’t Zand.” Proces- en projectmanagement KNHM deed proces- en projectmanagement en hielp Jaap Zeeman de weg te vinden naar de instanties en financiers die nodig zijn om de plannen te realiseren. ARCADIS deed de berekeningen van grondwerkzaamheden. Ab van Beelen van KNHM afdeling Noord-Holland: “Ontzettend leuk om een ondernemer met zo’n drive te helpen om de juiste wegen te vinden.”
“ De gerestaureerde molen zal ongetwijfeld een oppepper zijn voor onze dorpsgemeenschap.” Jaap Zeeman, initiatiefnemer
18
19
Jonge agrariërs onderzoeken bedrijfsmogelijkheden
Project Schakels boerenondernemers
Kaartnummer
84
Initiatiefnemer Zeeuws Agrarisch Jongeren Kontakt (ZAJK)
Je bent een jonge Zeeuw en wilt een agrarisch bedrijf overnemen. Van je ouders bijvoorbeeld. Daarnaast overweeg je op dat bedrijf ook andere activiteiten te ontplooien. Zoals nieuwe gewassen telen of een minicamping nieuw leven inblazen. Bovendien wil je graag samenwerken met collega’s in de omgeving. Bijvoorbeeld als campinghouder je gasten barbecuevlees aanbieden van een collega in de buurt die vlees produceert.
Partners Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie (ZLTO) en NV Economische Impuls Zeeland
Meer informatie KNHM afdeling Zeeland, Marinus Geuze
Zo’n twaalf jonge (potentiële) ondernemers in Zeeland krijgen de gelegenheid te onderzoeken hoe ze het bedrijf van hun dromen het beste kunnen aanpakken en hoe ze op een goede manier kunnen samenwerken met collega’s in de buurt. Daartoe maken ze onder andere excursies naar bedrijven die hun interesse hebben. In vier bijkomsten maken een aantal jonge ondernemers onder begeleiding van KNHM een ondernemingsplan voor hun (toekomstige) bedrijf.
T 0166 612465 E
[email protected]
ZAJK, Charlotte van Sluijs T 0113 247729 E
[email protected] www.zajk.nl
Maarten Janse van Zeeuws Agrarisch Jongeren Kontakt (ZAJK), zit in de startfase van zijn bedrijf (akkerbouw, landschapscamping en aquacultuur). “Mooi als jonge ondernemers die meer willen dan de standaard, met elkaar kunnen samenwerken om bijvoorbeeld tot nieuwe producten te komen. Ik hoop dat veel jonge ondernemers meedoen. Een goed voorbeeld doet goed volgen.” Begeleider KNHM begeleidt een van de drie groepen jonge ondernemers. “Dit project geeft jonge ondernemers de kans om in de toekomst plattelandsondernemer te blijven”, zegt Marinus Geuze van KNHM afdeling Zeeland. “Zo’n economische activiteit op het platteland waar samenwerking gezocht wordt, is een impuls aan de leefomgeving. Dat is hard nodig op het platteland.”
“ Mooi als jonge ondernemers die meer willen dan de standaard, met elkaar kunnen samenwerken.” Maarten Janse van ZAJK
20
21
Zetje voor Brabantse biodiversiteit
Project Vliegwiel voor biodiversiteit
Kaartnummer
53
De Verenigde Naties riepen 2010 uit tot het ‘Jaar van de Biodiversiteit’. Voor KNHM afdeling Noord-Brabant de aanleiding om biodiversiteit in de provincie een impuls te geven. Daarbij richt ze zich specifiek op initiatieven die tevens de regionale economie versterken.
Initiatiefnemer KNHM afdeling Noord-Brabant
Meer informatie KNHM afdeling Noord-Brabant, Eric Schellekens T 06 27061605 E
[email protected]
KNHM inventariseerde de biodiversiteitinitiatieven in Noord-Brabant en wil deze een zetje in de goede richting geven. Van de vijftig initiatieven werden er tien genomineerd voor steun van KNHM. De tien ondernemers presenteerden hun initiatieven tijdens een Diner Pensant, waar een jury de initiatieven beoordeelde op hun bijdrage aan biodiversiteit, de bijdrage aan de regionale economie en de behoefte aan ondersteuning van KNHM. Drie projecten krijgen steun van KNHM, waaronder het project Spelt. Daarbij maken akkerbouwers, molenaar, bakker en bierbrouwer gebruik van de oude graansoort spelt. “Als KNHM willen we midden in de maatschappij staan”, vertelt Eric Schellekens van KNHM afdeling Noord-Brabant. “En onze rol nemen in actuele maatschappelijke uitdagingen. Biodiversiteit is zo’n uitdaging. Onze overtuiging is dat duurzame biodiversiteit hand in hand moet gaan met een duurzame economische basis. Initiatiefnemers bevestigen dit met hun inspirerende initiatieven. Wij helpen drie van die prachtige projecten bij hun eerste stappen.” Initiator en organisator KNHM afdeling Noord-Brabant initieerde het project, inventariseerde de initiatieven en organiseerde het Diner Pensant voor de presentatie van tien genomineerde initiatieven. Pieter Rozema van KNHM: “De jury roemde de kwaliteit van de presentaties, de gedrevenheid en de aanwezige kennis. De deelnemende biodiversiteitondernemers waardeerden het initiatief en leerden veel van elkaar.”
“ Duurzame biodiversiteit moet hand in hand gaan met een duurzame economische basis.” Eric Schellekens van KNHM afdeling Noord-Brabant
22
23
Open discussie over invulling Luchthaven Twente
Project Minisymposium Vliegveld Twente
Kaartnummer
68
Moet het een burgerluchthaven worden of moet het terrein een andere bestemming krijgen? Er leek geen beweging te komen in de discussie over de invulling van de gesloten militaire Luchthaven Twente. De standpunten verhardden. Een gesprek op basis van argumenten ontbrak.
Initiatiefnemer Stichting Alternatieven Vliegveld Twente (SAVT)
Partner Vereniging Omwonenden Luchthaven Twente (VOLT)
Meer informatie
Op verzoek van Stichting Alternatieven Vliegveld Twente (SAVT) organiseerde KNHM aan de vooravond van de politieke besluitvorming van Provinciale Staten van Overijssel een symposium over de ‘Ruimtelijke visie gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving’. Zo’n 150 belangstellenden bezochten de openbare bijeenkomst waar verschillende deskundigen een inleiding hielden. Onder leiding van een onafhankelijke voorzitter werd open gediscussieerd.
KNHM afdeling Overijssel, Netty van den Nieuwboer T 074 2503638 E
[email protected]
Stichting Alternatieven Vliegveld Twente
“Eindelijk hadden we een discussie die we graag wilden”, zegt Maurice Essers van SAVT. “In eerdere discussies was er geen debat, maar slechts een uitwisseling van standpunten. Wel jammer dat de verantwoordelijke bestuurders, Kamer van Koophandel en ‘de meerderheid van de Twentse bevolking die de plannen steunt’ het lieten afweten.”
(SAVT), Maurice Essers T 06 23821836 E
[email protected]
Organisator KNHM organiseerde het openbare debat. “Hulde aan de organisatoren die in korte tijd kans zagen deskundigen, burgers en maatschappelijke organisaties bij elkaar te krijgen om over de invulling van het gebied te discussiëren. Ik ben op die avond beter geïnformeerd dan ooit”, aldus Netty van den Nieuwboer van KNHM afdeling Overijssel.
“ Eindelijk hadden we een discussie op basis van argumenten.” Maurice Essers van SVAT
24
25
Natuur en cultuur hand in hand
Project Bidbook Jan Kruis-museum
Kaartnummer
5
Initiatiefnemers Stichting Jan Kruis-museum en
Stichting Jan Kruis-museum zoekt in Drenthe een geschikte locatie voor de realisatie van Het Hof van Jan, Jans en de Kinderen. Stichting Veldwerk Nederland, kennis- en praktijkcentrum voor natuureducatie, beschikt over de locatie Veldhoeve in Orvelte en heeft wel belangstelling voor samenwerking met de Stichting Jan Kruis-museum. De twee stichtingen onderzoeken de mogelijkheden voor samenwerking.
Stichting Veldwerk Nederland
Meer informatie KNHM, Pieter Rozema T 06 27060742 E
[email protected]
Stichting Veldwerk Nederland,
Betrokken partijen hebben inmiddels met elkaar kennisgemaakt. Komend jaar werken ze de samenwerkingsmogelijkheden verder uit. Beide organisaties staan in de startblokken om de inhoudelijke, ruimtelijke, financiële en organisatorische mogelijkheden in kaart te brengen. Op basis van de onderzoeken besluiten beide organisaties of realisatie van een uniek museumconcept op de locatie van Orvelte haalbaar is.
René Munsters T 06 51354104 E
[email protected] www.veldwerknederland.nl
“Het zou mooi zijn als dit museum straks in Orvelte komt”, zegt René Munsters van Stichting Veldwerk Nederland. “Een mooie uitdaging om weer een nieuwe doelgroep aan te boren: gezinnen met jonge kinderen. Met de koppeling van natuur- en cultuureducatie kunnen we kinderen op een andere manier bewust maken van hun leefomgeving. Wij zijn bijzonder blij met de ondersteuning van KNHM die inmiddels op een lange traditie berust.” Sparringpartner en adviseur KNHM is sparringpartner en adviseert de initiatiefnemers bij het uitwerken van de samenwerkingsmogelijkheden en het benaderen van het bestuurlijk netwerk in Drenthe. Ze stelt externe expertise beschikbaar waar nodig.
“ Met de koppeling van natuur- en cultuureducatie kunnen we kinderen op een andere manier bewust maken van hun leefomgeving.” René Munsters van Stichting Veldwerk Nederland
26
27
Fryslân debatteert over leefbaarheid
Project Grote Leefbaarheidsdebat Fryslân
Kaartnummer
17
Hoe houd je het platteland leefbaar als de bevolking krimpt? Dat was de kernvraag tijdens het Grote Leefbaarheidsdebat Fryslân dat KNHM afdeling Friesland en Vereniging van Kleine Kernen Doarpswurk organiseerden op 1 februari 2010.
Initiatiefnemer KNHM afdeling Friesland
Partner Doarpswurk
Meer informatie KNHM afdeling Friesland, Harm de Kroon T 058 2574166 E
[email protected]
Aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen bezochten zo’n 250 belangstellenden het debat dat bedoeld was om invloed uit te oefenen op het plattelandsbeleid in de provincie Friesland. Onder de aanwezigen waren vertegenwoordigers van verenigingen voor dorpsbelangen, politici en andere betrokkenen. Allen vinden een sterk plattelandsbeleid van groot belang voor het behoud van de leefbaarheid in de vele kleine kernen in Friesland. Acht (ervarings)deskundigen debatteerden over prikkelende stellingen zoals ‘Krimp, slopen of bouwen?’. Over elke stelling brachten de aanwezigen elektronisch hun stem uit. Verrassend genoeg vond ruim driekwart van hen slopen van woningen noodzakelijk om de leefbaarheid in krimpgebieden te behouden.
Doarpswurk T 0566 625010 E
[email protected] www.doarpswurk.nl
Eelke Nutma van Doarpswurk: “Leefbaarheid in de dorpen is tijdens het debat op een positieve manier over het voetlicht gebracht. Als ik naar de krantenberichten kijk, was het een groot succes. De formule sloeg aan bij zowel sprekers als bezoekers. Mensen gingen beter geïnformeerd over de thematiek naar huis.” Organisator KNHM en Doarpswurk richten zich beide op het behoud en de verbetering van de leefbaarheid op het platteland. Ingegeven door de actualiteit organiseerden ze samen het leefbaarheidsdebat. “Er is hard gewerkt aan de leefbaarheid van achterstandswijken in de steden. Dat is nu ook noodzakelijk op het platteland”, aldus Harm de Kroon van KNHM afdeling Friesland.
“ Leefbaarheid in de dorpen is op een positieve manier over het voetlicht gebracht.” Eelke Nutma van Doarpswurk
28
29
Groene enclave tussen steen en asfalt
Project Emma’s Hof
Kaartnummer
91
Initiatiefnemer
Het stond al lange tijd leeg, het patronaatsgebouw in de wijk Regentes/Valkenboschkwartier in Den Haag. Projectontwikkelaar Timpaan had het gebouw en het omliggende terrein gekocht voor woningbouw. Een aantal buurtbewoners had wat anders met het terrein voor ogen: een openbare stadstuin.
Stichting Stadstuin Emma’s Hof
Meer informatie KNHM afdeling Zuid-Holland, Niek Reichart T 06 27062242 E
[email protected]
Stichting Stadstuin Emma’s Hof E
[email protected] www.emmashof.nl
De bewoners legden de projectontwikkelaar en gemeente Den Haag hun plan voor een stadstuin voor. Het moest een multifunctionele tuin worden: ontmoetingsplek, educatieterrein, speelvoorziening, onderhoudsproject voor de Groene School, expositieruimte, feestlocatie... Timpaan zag uiteindelijk af van haar ontwikkelrecht. De initiatiefnemers richtten een stichting op wat noodzakelijk was om de plannen met financiële steun van derden van de grond te krijgen. Met diverse subsidies en inzet van enthousiaste bewoners uit de buurt wordt de droom binnenkort werkelijkheid. Buurtbewoners gaan straks zelf de tuin onderhouden. Martin van der Harst van Stichting Emma’s Hof: “We zijn bijzonder trots dat we in deze stenige wijk met weinig groen deze groene enclave in elkaar aan het knutselen zijn. Dat lukt alleen omdat heel veel mensen bereid zijn daar tijd en geld in te steken. Ongelofelijk, de hele buurt is actief om dit project tot een succes te maken.” Projectmanagement en begeleiding tuinontwerp KNHM hielp de initiatiefnemers met de oprichting van een stichting, deed projectmanagement en begeleidde de ontwikkeling van het tuinontwerp. “Mooi om te zien hoe een grote groep belanghebbenden iets realiseert waar iedereen profijt van heeft. Dat geeft een enorme energieboost”, aldus Niek Reichart van KNHM afdeling Zuid-Holland.
“ De hele buurt is actief om dit project tot een succes te maken.” Martin van der Harst van Stichting Emma’s Hof
30
31
Flexibel budget voor wensen dorpsbewoners
Project Dorpsplan Plus Spijk
Kaartnummer
32
Kern Spijk stelt de gemeente Rijnwaarden graag op de hoogte van de wensen voor het dorp. Daarvoor maakt Spijk een dorpsplan. Met dat plan is het dorp beter in staat consistent met de gemeente te communiceren.
Initiatiefnemer Actief Spijk, dorpsbelangenorganisatie
Partner Gemeente Rijnwaarden
Meer informatie KNHM, Erik Arkesteijn T 06 27062221
De gemeente Rijnwaarden heeft geen geld voor extra wensen van de Spijkenaren. Wel is de gemeente bereid de bewoners meer zeggenschap te geven over de bestaande budgetten voor de algemene dorpsvoorzieningen. Met het dorpsplan in de hand onderzoekt de gemeente straks samen met het dorp op welke wijze met de dorpsbudgetten gespeeld kan worden. Spijk is een pilotdorp. In 2012 wordt beoordeeld of deze aanpak werkt. Bij een succesvol resultaat kan de methodiek daarna ook toegepast worden in andere dorpen.
E
[email protected]
Actief Spijk T 0316 541210 (secretariaat) www.stichtingactiefspijk.nl
Jos Stuyt van Actief Spijk: “Heel positief dat er een toekomstvisie komt voor behoud van de leefbaarheid in ons dorp. Een visie die breed door de dorpsbewoners gedragen wordt. Belangrijk dat we met de wereld mee veranderen om ons dorp in de toekomst leefbaar te houden. Ook belangrijk dat we tegelijkertijd het dorpskarakter bewaren.” Sparren en ondersteunen KNHM is sparringpartner voor gemeente en intermediair tussen betrokken partijen. “Overheveling van budgetten is een nieuwe stap in de richting van zelfsturing. Echt innovatief. We ondersteunen dit project om bewoners zoveel mogelijk grip op hun eigen leefomgeving te geven”, aldus Erik Arkesteijn van KNHM.
“ Met de wereld mee veranderen en tegelijkertijd het dorpskarakter bewaren.” Jos Stuyt van Actief Spijk
32
33
Kern met Pit blijft succesformule
Project Kern met Pit
Kaartnummer
100
De leefbaarheidswedstrijd Kern met Pit daagt bewoners uit met een zelfgekozen project binnen een jaar verbeteringen aan te brengen in hun buurt, wijk of dorp. Met de wedstrijd wil KNHM de betrokkenheid van bewoners bij hun directe leefomgeving vergroten.
Initiatiefnemer KNHM
Partner ARCADIS
Meer informatie KNHM, Monique Melchers T 06 27062007 E
[email protected] www.kernmetpit.nl
Een deskundige jury beoordeelt of het project binnen het Kern met Pitconcept past en beoordeelt aan het einde van het jaar of het projectdoel is gehaald. Beloning voor een geslaagd project: duizend euro plus de eretitel Kern met Pit. Sinds 1978 deden in twaalf wedstrijdrondes ruim tweeduizend bewonersgroepen mee aan Kern met Pit. Met succes. Zo zijn onder andere speeltuinen aangelegd, dorpshuizen opgeknapt en dorpspleinen gerealiseerd. In 2010 waren er 225 inschrijvingen waarvan 172 projecten voor de eindbeoordeling in aanmerking kwamen. Juryvoorzitter Pieter Winsemius: “Kern met Pit is heerlijk. Als je een slechte dag hebt gehad, is het prachtig om mensen tegen te komen die gaan voor een goede zaak. Ons land wordt er beter van.” Samen met partners, gemeenten en niet gouvernementele organisaties (ngo’s) organiseert KNHM een aangepast Kern met Pit-concept in Letland. In Letland inmiddels voor de vijfde keer. Ook in dit land zetten honderden vrijwilligers zich in voor de verbetering van de leefbaarheid van hun dorp of stad. In het zonnetje “Kern met Pit motiveert vrijwilligers”, zegt Frank van Bussel, directeur KNHM. “Ze worden in het zonnetje gezet en krijgen erkenning van de juryleden. Bovendien winnen alle projecten die binnen een jaar gerealiseerd zijn een prijs. Wij onderzoeken nu of we een Kern met Pit voor en door jongeren (12 tot 20 jaar) kunnen maken.”
“Als je een slechte dag hebt gehad, is het prachtig om mensen tegen te komen die gaan voor een goede zaak.” Pieter Winsemius, juryvoorzitter
34
35
Onderdak voor cultureel erfgoed platteland
Project Boerderijmuseum Vredegoed
Kaartnummer
77
De heer Schouten uit Oud-Maarsseveen bezit een waardevolle collectie historische objecten van het plattelands- en boerenleven. Een groep actieve burgers had het idee de collectie onder te brengen in een boerenstreekmuseum met een educatieve functie.
Initiatiefnemer Stichting Boerderijmuseum Vredegoed
Meer informatie KNHM afdeling Utrecht, Michelle Poort T 030 2936401 E
[email protected]
Stichting Boerderijmuseum Vredegoed,
De collectie van de heer Schouten krijgt een plek in boerderij Vredegoed in Maarssen die omgebouwd wordt tot Boerderijmuseum Vredegoed. Het museum beoogt het cultureel bewustzijn en de zorg voor het cultureel erfgoed bij burgers te vergroten. De jeugd binnen de Vechtgemeenten en de regio Utrecht kan er terecht voor cultuureducatie. Voor ouderen is het boerenstreekmuseum een feest van herkenning. Bezoekers kunnen straks deelnemen aan museumexcursies in combinatie met een wandel-, fiets-, of fluisterboottocht in de prachtige omliggende natuur.
secretariaat T 0346 281488 E
[email protected] www.vredegoed.nl
Hanneke Kwakkenbosch van Stichting Boerderijmuseum Vredegoed: “Nog voordat het museum geopend was, won het museum twee prijzen: de Beelaerts van Blokland-prijs en de Vechtparel. Het museum trekt al veel belangstelling van scholen in de regio. We willen de historie graag doorgeven aan volgende generaties.” Advies KNHM adviseerde de initiatiefnemers bij de aanvraag van vergunningen, realisatie van randvoorwaarden en benadering van financiers. Ook toetste KNHM de museumplannen aan de Flora- en Faunawet. Michelle Poort van KNHM afdeling Utrecht: “Er zijn veel enthousiaste vrijwilligers betrokken bij dit project. Daarvan word ik ook enthousiast.”
“ Het museum trekt al veel belangstelling van scholen in de regio.” Hanneke Kwakkenbosch van Stichting Boerderijmuseum Vredegoed
36
37
Lang gekoesterde wens Nagele in vervulling
Project Mien Ruys-tuin Nagele
Kaartnummer
10
Initiatiefnemers
De wens bestond al jaren: het oorspronkelijke groenontwerp (1957) van tuinarchitect Mien Ruys voor de begraafplaats van Nagele te voltooien. Wat nog ontbrak was de berceau, een metalen boogconstructie boven het toegangspad ter ondersteuning van honderden haagbeuken die uiteindelijk een indrukwekkende groene tunnel vormen.
Vereniging Dorpsbelang Nagele en Museum Nagele
Meer informatie KNHM afdeling Flevoland, Fokke Hoekstra T 06 51380775 E
[email protected]
Met steun van diverse partijen werden naast de berceau ook twee ontbrekende paden op het middenterrein binnen de Ring van Nagele gerealiseerd. En ook zijn de schooltuintjes bij de drie basisscholen in het dorp hersteld. De voltooiing van het groenontwerp van Mien Ruys is van grote waarde voor Nagele. Het ontwerp sluit geheel aan bij de moderne naoorlogse architectuur van het dorp en wordt gezien als landschappelijk cultureel erfgoed.
Vereniging Dorpsbelang Nagele, Cecile Wedershoven T 0527 241021 E
[email protected]
Museum Nagele
“Wij zijn bijzonder blij met de voltooiing van dit fraaie ontwerp”, vertelt Cécile Wedershoven van Vereniging Dorpsbelang Nagele. “Het is een hommage aan Mien Ruys. Maar ook aan iedereen die bereid was advies te geven en de handen uit de mouwen te steken. De samenwerking met KNHM was heel aangenaam.”
www.museumnagele.nl
Klankbord en financieel adviseur Fokke Hoekstra van KNHM afdeling Flevoland: “Wij fungeerden als klankbord en financieel adviseur. In dit project waren we echt partner in business. De drive van de initiatiefnemers werd ook onze drive. Heel leuk.”
“ Iedereen was bereid advies te geven en de handen uit de mouwen te steken.” Cécile Wedershoven van Vereniging Dorpsbelang Nagele
38
39
Projecten 2010 Samen aan de slag
Drenthe Ben je bewoner met een idee om je leefomgeving te verbeteren? En zoek je begeleiding om je initiatief van de grond te krijgen? Neem dan contact op met KNHM.
Als we denken een waardevolle bijdrage te kunnen leveren aan jouw initiatief, maken we een afspraak voor een verkennend gesprek. We onderzoeken dan welke begeleiding KNHM kan bieden én of het initiatief past binnen onze criteria. Want elk project dat voor begeleiding van KNHM in aanmerking wil komen, moet aan een aantal voorwaarden voldoen. Als het initiatief aan de projectcriteria voldoet en er vertrouwen is in een vruchtbare samenwerking, dan maakt KNHM samen met de initiatiefnemers een projectvoorstel. Daarmee is het voor beide partijen helder wat we van elkaar mogen verwachten.
Drentse debatreeks,
Assen
• Het initiatief past binnen de doelstelling van KNHM: het verbeteren van de fysieke leefomgeving. • De initiatiefnemers zijn burgers die zelf een idee willen realiseren of burgers die actief willen participeren in besluitvorming. • Het initiatief is vernieuwend en/of inspirerend. • De maximale looptijd van het initiatief is drie jaar. • KNHM heeft de gevraagde expertise in huis. • Een eventuele financiële bijdrage van KNHM dient ter ondersteuning van de projectbegeleiding.
de locatie van Stichting Veldwerk in Orvelte.
Organiseren van activiteiten geliteit van de fysieke leefomgeving
6 Energie streekgebonden biomassa, Vries
in Drenthe en de leefbaarheid
Inventarisatie van de mogelijk-
van het Drentse platteland.
heden om een nieuwbouwwijk energie te leveren uit duurzame
2
Tuin van de eeuwigheid, Assen
streekgebonden biomassa.
Culturele en rituele begraaf- of aan de groeiende behoefte aan
7 Bevorderen ecologisch leven, wonen en bouwen, Zuidwolde
nieuwe rituelen en nieuwe vormen
Bewonersinitiatief voor meer
van omgaan met crematieresten/
en structurele aandacht voor
asurnen.
bevordering van duurzaam,
strooiveld realiseren die voldoet
milieuvriendelijk en ecologisch 3
Nieuwe bedrijven platteland, De Wolden
leven, wonen en bouwen.
Hergebruik van beschikbare panden voor het MKB op het
Flevoland
platteland als kans voor de waarbij wonen en werken onder
8 Warmoezerij Almere Buiten, Almere
één dak plaatsvinden.
Aansprekende voorziening ont-
nieuwe plattelandseconomie,
Projectcriteria
Onderzoek naar de mogelijkheden voor een Jan Kruis-museum op
1
richt op verbetering van de kwa-
KNHM kan procesbegeleider, sparringpartner of ‘kritische vriend’ zijn bij jouw project. Ook helpen we bewoners bij het opzetten van hun project: hoe creëer je draagvlak in de buurt? Hoe werk je samen met de gemeente?
5 Bidbook Jan Kruismuseum, Orvelte
wikkelen met functies in de sfeer 4
Werkkamp Vledder,
van stadslandbouw, landschap,
Nieuw Balingen
zorg, recreatie, natuurlijk spelen
Museum vestigen in een voor-
en educatie.
malige barak van een Joods werkkamp om aandacht te
9
Watergedachten,
schenken aan de mannen die
Dronten
hier verbleven voordat ze naar
Met kunstwerken een breed
Westerbork en de vernietigings-
publiek betrekken bij water-
kampen gedeporteerd werden.
problematiek als gevolg van de klimaatverandering.
Zie ook www.knhm.nl
40
41
10
Mien Ruys-tuin, Nagele
15
It pontsje werom,
Gelderland
Realiseren van de laatste fase
Kingmatille
van het dorpspark naar een ont-
Voor bewoners en toeristen de
werp van de befaamde tuin- en
oude pontverbinding over het
21 Speedconsult Veldwerk Nederland,
landschapsarchitect Mien Ruys.
Van Harinxmakanaal herstellen.
Apeldoorn Een adviesavond door jonge
11
16
26
Schoolplein, Driel
Herinrichting van het schoolplein van basisschool De Meander met een wadi op een centrale plek. 27 Beleidsplan Kruidenhof, Eibergen
Huisvestingsvisie voor koffiebar Urk, Urk
De smaak van het landschap, Leeuwarden
ARCADIS-medewerkers in het kader van maatschappelijk ver-
Opstellen van vrijwilligersbeleid
Huisvestingsvisie formuleren
Bewustmaken en bevorderen van
antwoord ondernemen voor de
en een PR-plan voor Stichting
voor koffiebar ‘Koem ur in’ die
het kopen en eten van gezonde
directie van Stichting Veldwerk
Kruidentuin Eibergen.
jongeren opvangt en een ver-
voeding om de leefstijl en leef-
Nederland, een maatschappelijke
antwoorde tijdsbesteding geeft.
omgeving gezonder te maken.
organisatie voor de ontwikkeling en uitvoering van natuureducatie.
12
28 Dorpen groeien op eigen wijze, Nieuw-Dijk e.o.
Zeewolde
17 Grote leefbaarheidsdebat Fryslân, Leeuwarden
Diverse evenementen organiseren
Een debat over de leefbaarheid
Schoolplein Schuytgraaf, Arnhem
om inwoners van Flevoland en
op het platteland, net voor de
Draaiboek maken en meedenken
van Zeewolde in het bijzonder
gemeenteraadsverkiezingen en
over mogelijke financiële partners
bewust te maken van het nut
de vaststelling van het nieuwe
voor de vernieuwing van het
29 Platform Groen Nijmegen, Nijmegen
van duurzame energie voor hun
plattelandsbeleid van de provincie
schoolplein.
Gemeenschappelijke visie van
leefomgeving.
Fryslân.
Energie van Zeewolde,
Handboek ontwikkelen met infor22
Tien Torens Diep,
18
Out of space,
heer door dorpsgemeenschappen.
bewoners- en wijkgroepen op 23
13
matie over bouwen in eigen be-
Boeren in de buurt, Schuytgraaf, Arnhem
het groen in de stad ontwikkelen siëren met het stadsbestuur.
om proactief te kunnen discus-
Zeewolde
Rottige Meente
Samenwerkingsvormen creëren
Jeugd van Zeewolde laten kennis-
Kunstproject in het natuurpark de
tussen bewoners en boeren in
maken met historisch erfgoed: een
Rottige Meente, betrokkenheid van
de nieuwbouwwijk Schuytgraaf
expositie over de mijnbouw in Zuid-
bevolking, boeren, bestuurders,
om stad- en plattelandinitiatieven
30 Toekomstplan Hortus Arcadië, Nijmegen
Limburg, naar aanleiding van de
ondernemers, natuurbeschermers
duurzaam te verbinden.
Vrijwilligersbeleid ontwikkelen
televisieserie Tien Torens Diep die
en onderwijs. 19
Friesland
en vrijwilligers werven voor het 24
de AVRO begin 2010 uitzond.
Schetsboek gemaal Fjouwerhûs, Vierhuis
Ontmoetingsplek op Oremusplein, Arnhem
behoud en ontwikkelen van de Hortus Arcadië in Nijmegen.
Op initiatief van werkgroep JOOP
Voormalig gemaal behouden
en in samenwerking met de wijk
Onderwijswerkplaats Martenastate, Cornjum
door er een nieuwe invulling
het plein inrichten tot een plek
31 Rivierenland in eigen hand, Rivierenland
aan te geven, bijvoorbeeld een
waar bewoners graag komen.
Stimuleren tot eigen verantwoor-
Bij een landgoed een onderwijs-
museum of servicepunt.
14
en training in onderhoud van
delijkheid en zelfwerkzaamheid 25
werkplaats inrichten voor scholing 20
Mei Feart en Faasje,
Waterband, Arnhem
Komen tot een door Arnhemers
landgoedtuinen, kweken van
Wânswert
breed gedragen groenontwerp
stinzenplanten, exploitatie van
Haven herstellen en de omgeving
voor het gebied Stadsblokken/
kleinschalige recreatie en
inrichten met speelvoorzieningen,
Meinerswijk.
exploitatie van een winkel.
infrastructuur en groen.
van bewoners, actieve jeugd en een overheid die dat ondersteunt. 32 Hoeksteen van Nederland, Spijk
Krachten bundelen voor behoud
42
43
en ontwikkeling van industrieel erfgoed de steenfabricage in Spijk.
38 Aarde-Werk De Stegge, praktijkschool duurzaamheid,
Dorpsplan plus, Spijk
Met een belevingslocatie in de
Uitrollen van een pilot door dorp
Achterhoek, mensen helpen te
en gemeente met als doel dat be-
ontdekken hoe zij kunnen bijdra-
woners het dorpsbudget beheren.
gen aan een duurzame wereld.
34
Kleine winkels Rivierenland, Tiel Samen met bewoners, winkeliers, gemeenten en woningbouw-
Groningen 39
Ondersteuning Stichting Curringherveld,
Hopest Schijndel,
wijze kennis kan nemen van vijf verschillende biotopen (loofbos,
Schijndel
hun woon- en leefomgeving.
naaldbos, heide, zandverstuiving
Voorbereiding voor de herbouw
en water).
van een hopest, een historische
Winterswijk 33
54
invulling en ontwikkeling van de ecologische hoofdstructuur in
Limburg
schuur voor het drogen van hop. 49
44
Witte vlekkenplan, 55
Schooltuinenproject Tuin van Limburg,
Zuid-Limburg Leefbaarheid in Zuid-Limburg
Veertig streekeigen landhekken
Buggenum
bevorderen en betrokkenheid van
plaatsen in samenwerking met
Schooltuinen opzetten bij een
burgers bij de directe leefomge-
een zorginstelling, VMBO-school
aantal basisscholen in Midden-
ving vergroten door dorpsraden
en enkele heemkundekringen.
Limburg.
op te richten en gemeenten te stimuleren kleine kernen-beleid te
45
Veldpoorten, Schijndel
56 Regionale voedselvoorziening Nieuwe Warande, Tilburg
coöperaties zoeken naar toekomst-
Kornhorn
mogelijkheden voor bestaande
Boerderij verbouwen die onder-
Wijksteunpunt Harteklop, Landgraaf
maken.
winkelvoorzieningen in kleine
dak gaat bieden aan een basis-
Wijksteunpunten opzetten om
school, het dorpshuis en een
de sociale cohesie in de wijk te
50 Krimp en dorp ZuidLimburg, Zuid-Limburg
Samen met toekomstige bewo-
kernen in het Rivierenland.
natuureducatiecentrum.
bevorderen.
Organisatie van een gesprek
Warande een inrichtingsplan
tussen bewoners en lokale
maken met lokale voedsel-
bestuurders over de gevolgen
voorziening als uitgangspunt.
35
EHS-excursie, Velp 40
46
ners van het gebied de Nieuwe
lingen van MBO Helicon Velp
Expertmeeting industrieel erfgoed, Peize
PlattelandsParlement Limburg, Maastricht
weten wat de ecologische hoofd-
Expertmeeting om te komen tot
Organisatie van PlattelandsParle-
structuur (EHS) is, de natuur
een goed programma voor het
ment 2010 met als doel burgers
bezoeken en de natuur ervaren.
symposium over de stand van
en politiek dichter bij elkaar te
zaken van het industriële erfgoed
brengen rondom thema’s die
in Groningen en Drenthe.
burgers voorstellen. In samen-
Heeswijk-Dinter
Monumentale stolpboerderij
werking met de Vereniging voor
Bezoekersruimte en beheer-
restaureren en geschikt maken
Kleine Kernen Limburg.
derswoning realiseren bij de
voor bewoning voor mensen met
Kilsdonkse molen.
een (verstandelijke) beperking.
Vrijwilligerszwembad De Bosberg
52 Herinrichting veerstoep, Katwijk
in Swalmen duurzaam instand-
Nieuwe invulling geven aan
Wageningen
42 Onderhoud dorpshuizen, Ten Boer
58 Samenwerken aan een klimaatneutrale stad, Amsterdam
houden en speeltoestellen
veerstoeplocatie aan de Maas.
Inrichtingsprincipes formuleren
Ruige bostuin realiseren met
Onderhoudsbehoefte van
plaatsen.
zoveel mogelijk eetbare vegetatie
Groninger dorpshuizen in kaart
en een natuurspeelplek op een
brengen en een gefundeerde
hectare wild openbaar groen aan
financieringstrategie ontwikkelen.
Stimuleren dat eerstejaars leer-
36
Hekken op de Veluwe,
Veluwe 41
verschillende belevingen van
Museumkwartier Stadskanaal, Stadskanaal
terreinbeheerders en bewoners
Planvorming realisatie Museum-
van de Veluwe.
kwartier Stadskanaal.
Afstudeeronderzoek naar de
37
Bostuin Pomonal,
de Pomona. 43
Het Markeplan,
van krimp in Zuid-Limburg.
Noord-Holland Noord-Brabant 51
Kilsdonkse Molen,
57 Rundveemuseum Aat Grootes, Aatswoud
47
Zwembad De Bosberg, Swalmen
voor een leefbare, compacte en 53
Vliegwiel voor biodiversiteit, Molenwijk
klimaatneutrale stad en deze
Bevorderen van initiatieven op
ontwerpen voor twee ontwik-
Weert
het gebied van biodiversiteit en
kelingsgebieden in de stad.
Realiseren van een buitenexpo-
economie.
48
Beleving biotopen IJzeren Man-gebied,
Wessinghuizen
sitie in het IJzeren Man-gebied
Bewoners betrekken bij de
waar de bezoeker op ludieke
uitwerken in stedenbouwkundige
45
44
70 Haalbaarheidstudie CHIEC Losser, Losser
Utrecht
Broek in Waterland
64 Korenmolen De Hoop, Zand
Muziektent de Wilhelminatempel
Restaureren, completeren en
Haalbaarheidsstudie naar samen-
in oude glorie herbouwen en
verplaatsen van de rijksmonu-
werking tussen Stichting Staring,
75 Stadsrand Vathorst Noord, Amersfoort
functioneel maken voor (muziek)-
mentale korenmolen De Hoop.
Archeologieclub Oldenzaal,
Bewoners van de wijk Vathorst
Kristalmuseum en Stichting
betrekken bij de inrichting van
Steenfabriek De Werklust in
de groene stadsrand.
59
Muziekkoepel,
verenigingen uit eigen dorp en omstreken of voor artistieke optredens.
65
Ontmoetingscentrum,
Warder
de steenfabriek.
Begeleiden van een inrichtings60
De Nieuwe Akker,
71
76 Bijenstal Kraaybekerhof, Driebergen
Haarlem
van ontmoetingscentrum
Haalbaarheidsplan Groene Poort, Ommen
Stichting De Nieuwe Akker reali-
Kerkebuurt in Warder.
Haalbaarheidsplan opstellen voor
landgoed Kraaybeekerhof en
het uitbouwen van het Natuur-
voorlichting geven over het vak
informatiecentrum tot de Groene
imker en de rol van de bijen in de
Poort voor het Vecht-/Reggedal.
natuur.
plan voor de directe omgeving
seert tuinderijen waarvan klanten deelnemer zijn. 61
Goudriaankanaal,
Overijssel
Een bijenstal realiseren op het
66
Marken
Visiekaart Westelijke Groene Long, Almelo
Opstellen startnotitie voor herstel
Ontwikkeling van een visiekaart
Rijssen
77 Boerderijmuseum Vredegoed, Maarssen
van de Ooster- en Zuidervaart,
voor de Westelijke Groene Long
Voetveer over de Regge reali-
Opzetten en inrichten van een
als onderdeel van het voormalige
in Almelo.
seren nabij de buurtschappen
boerenstreekmuseum in de
Notter en Zuna.
Vechtstreek dat deel uitmaakt
Goudriaankanaal. 67 62
72
Voetveer Regge,
Eschmolen, Delden
van een toekomstig natuur73
PlattelandsParlement Noord-Holland, Haarlem
Plan van aanpak opstellen voor de herbouw van de Eschmolen
Vollenhove
Organisatie van het Plattelands-
in Delden.
Reconstrueren en vastleggen van
Parlement 2010 in samenwerking met de Vereniging van Kleine
68
Vliegveld Twente,
Monnikenspoor fase 2,
Lekker Utregs, Utrecht
Grotere bekendheid geven
daarmee het historisch besef bij
aan regionale producten en de structuur voor een regionale afzet verbeteren.
Kernen in Noord-Holland. Doel:
Enschede
geluid van plattelandsbewoners
Openbare bijeenkomst aan de
(religieuze) toeristen en scho-
laten horen bij provinciale politici.
vooravond van de politieke be-
lieren te stimuleren.
sluitvorming over de ruimtelijke
Landje van De Boer,
78
historische wandelroutes om wandelaars, cultuurliefhebbers,
63
educatief bezoekerscentrum.
74
79 Waterproject Nieuw Rotsoord, Utrecht
Overveen
150 geïnteresseerden stand-
Skeeler- en schaatsbaan, Wierden
Ontwikkelen van een ‘moestuin
punten van de verschillende
Ontwikkelen van een eigen
aanleggen waar kinderen (en hun
nieuwe stijl’ die bestaat uit de
partijen tot zich konden nemen
gecombineerde skeeler- en
ouders/verzorgers) op een speel-
elementen eetbaar erfgoed,
en met elkaar in debat gingen.
schaatsbaan nabij sportpark
se manier kunnen kennismaken
’t Lageveld.
met de verschillende aspecten
visie Luchthaven Twente, waar
sociale verbinding, ecologie, educatie en inspiratie.
69
Scheepswerf Enterse Zomp, Enter Bouw van een zompenscheepswerf met bezoekersruimte en een botenhuis.
Waterspeelplaats/vijvercomplex
van stedelijk waterbeheer.
46
Projectenlijst
Projectenlijst
85
Zuid-Holland
80 Kaas- en streekmarkt verbinden stad en ommeland, Woerden
Ouwerkerk
Opschaling van de Woerdense
schrijving met tekening voor
De kernen Groot Ammers en
beurtdienst tussen Gouda en
kaas- en streekmarkt en samen-
de uitwerking van de entree,
Ammerstol met elkaar verbinden
Rotterdam.
hangende activiteiten rondom
de parkeervoorzieningen en
door het veer over de Lek op-
kaas en streekproducten.
de ontsluitingswegen van het
nieuw in de vaart te nemen.
Watersnoodmuseum,
Opstellen van een werkom-
89
Voetveer, Ammerstol
watersnoodmuseum. 81
86
94 Beurtdienst GoudaRotterdam, Rotterdam
Opzetten van een recreatieve
95
Natuurspeelplaats,
Tiengemeten 90
Te Hooi & Te Kunst,
Proeftuin Holland,
Natuurspeelplaats aanleggen
Klimaattour bezoekerscentrum,
Boskoop
om kinderen op speelse wijze
Metamorfose van sortimentstuin
de natuur van de delta te laten
25 hooiberghutten om stad en
Poppendamme
en omliggend gebied waarbij
ontdekken.
platteland bij elkaar te brengen.
Realiseren van een klimaattour in
consument en professionals
het bezoekerscentrum Imkerij
elkaar ontmoeten rondom een
Poppendamme om jongeren op
breed scala aan plantensoorten.
Woerden Recreatieve kunstroutes langs
Zeeland
een actieve manier te laten 82
Houtzagerij, Kortgene
kennismaken met bekende maar
96 Wandelpad Bergvlietkade-Kraamvrouwenpad,
Vlist 91
Emma’s hof, Den Haag
Openstelling van een houtkade
Omzetten van een voormalige
ook onverwachte aspecten van
Openbare buurttuin inrichten
en restauratie van een cultuur-
boerderij naar een levend
energie- en klimaatvraagstukken.
in de wijk Regentes/Vlakenbos-
historisch wandelpad.
museum, gericht op exposeren, onderhouden en demonstreren
47
kwartier in Den Haag. 87
Landelijk
Scaldis Naturalis, 92
Gezonde Gronden,
van houtbewerkingmachines,
Sint Maartensdijk
gereedschappen en ambachten.
Nieuwe dekkingsmogelijkheden
Den Haag
onderzoeken voor de exploitatie
Plan van aanpak schrijven voor
97 Communicatie Landschapswacht, fase 3
van multifunctioneel centrum
het opzetten van een tuinbouw-
Signaleren en aanjagen van
Scaldis Naturalis in Sint Maar-
bedrijf dat werkt volgens het
partijen om de achteruitgang van
tensdijk.
kringlooplandbouwprincipe.
het agrarische cultuurlandschap
83 Consumentenpilot plantaardige eiwitdragers, Middelburg
te keren, met in deze fase het
Gebruik van plantaardige eiwit88
93
alternatief voor geïmporteerde
Het onzichtbare zichtbaar maken, Tholen
Nieuwkoop
plantaardige of dierlijke eiwitten,
Kunstwerken maken de oude
Ontwikkelen van een multifuncti-
zoveel mogelijk met inzet van
havens op Tholen zichtbaar.
oneel cultureel centrum tot een
ten ontwikkelen en stimuleren als
De Zevensprong,
accent op de proviciale verantwoordelijkheid voor beheer.
lokale productiemiddelen en
bruisend geheel met een boven-
98 Creative minds: lokale duurzame energie
ketenpartijen.
lokale uitstraling, dat een ver-
Vijf bijeenkomsten organiseren
binding legt tussen landbouw,
om creatieve, innovatieve en
Schakels boerenondernemers, Middelburg
natuur, landschap, cultuur, kunst,
concrete antwoorden te krijgen
historie, recreatie en toerisme in
op een vraag van gemeenten
Een groep ondernemers bege-
het Groene Hart.
rondom klimaat en energie.
84
leiden bij het opstellen van hun ondernemingsplannen.
48
49
Publicaties 2010
99 De smaak van het landschap
104 Netwerk Vitale Landbouw & Voeding
Publicaties uitgebracht door KNHM in 2010
Pilot ontwikkelen over de invloed
Profesionaliseren van de vrijwil-
Werkplaats
van voedselproductie op het
ligersorganisatie ‘Netwerk Vitale
Nr 11 Veranderen doe je zelf
landschap tijdens de Week van
Landbouw en Voeding’, die staat
de Smaak.
voor landbouw en veehouderij
Nieuwsbrief
met instandhouding van natuur-
2x per jaar
100
Kern met Pit
lijke kringlopen op de boerderij.
Brochure
Leefbaarheidswedstrijd die in 105
voor initiatieven ter verbetering
Pilots groepsontwikkeling Scouting
van de woonomgeving. Ook in
Moderniserings- en verbeterings-
Polen en Letland wordt het
trajecten om het ledenaantal en
Projectfolder
project ingezet om bewoners te
daarmee de maatschappelijke
De Nieuwe Akker
stimuleren en enthousiasmeren
waarde op peil te houden.
Nederland bewoners beloont
De groenbeleving van Nijmegenaren in 12 punten De Nieuwe Warande: d’n landbouwhof in Tilburg
Productblad
hun eigen leefomgeving te verbeteren.
106
Nationaal PlattelandsParlement
Plan van aanpak
101
Verbetering van het directe con-
In samenwerking met KNHM
Drieënveertig verenigde organi-
Landschapsmanifest
tact tussen politiek en burgers op
Welke boom heeft de X-factor?
saties waaronder KNHM roepen
het platteland. In samenwerking
de achteruitgang van ons Neder-
met de Landelijke Vereniging
landse cultuurlandschap een halt
van Kleine Kernen en Netwerk
toe.
Platteland.
– uitgebracht door de Bomenstichting Landschap in Zicht – uitgebracht door Landschapsbeheer Nederland.
Gepubliceerde artikelen 102
Modder aan je Broek
Bewoners actief betrekken bij het ontwerp, de aanleg en het beheer van natuurlijke speel- en ontmoetingsplekken. 103
Natuurcircus
Implementeren van natuurbelevingactiviteiten voor bewoners van verzorgingshuizen en het uitvoeren van een trainingsprogramma voor activiteitenbegeleiders en vrijwilligers.
Van zwart gat naar groen hart – gepubliceerd in het vakblad Landwerk, nummer 3 2010 Participatie op de Veluwe – gepubliceerd in: Vakblad Natuur, Bos Landschap, nummer 7 2010
50
Organisatie
Bureau Frank van Bussel directeur
[email protected]
Bestuur Per 31 december 2010 was het verenigingsbestuur als volgt samengesteld: Clemens Cornielje voorzitter Hans van Dord vice-voorzitter Monique van der Laan-Veraart secretaris Jan Heijkoop penningmeester Jaap van Gelder Marian Jager-Wöltgens Piet Jansen Josje de Koning-van Langeraad Koos Koolen Henk van ’t Land Jan Zijlstra bestuursleden
Afdelingen Drenthe Jannes Boer
[email protected] Flevoland Alette Vermeulen
[email protected] Friesland Margriet Franke
[email protected] Gelderland Albert Bos
[email protected] Groningen Dick Doornbos
[email protected] Limburg Wim van Osch
[email protected]
Noord-Brabant Albert van Rosmalen
[email protected] Noord-Holland Marianne Verdoes-Platerink
[email protected] Overijssel Jan Brinkman
[email protected] Utrecht Gerrit Roseboom
[email protected] Zeeland Guido de Maat
[email protected] Zuid-Holland Siem Smit
[email protected]
Erik Arkesteijn projectadviseur
[email protected] Monique Melchers projectadviseur
[email protected] Pieter Rozema projectadviseur
[email protected] Lonneke Vissers projectadviseur
[email protected] Sandra Kraan communicatieadviseur
[email protected] Brigitte van West directiesecretaresse
[email protected] Astrid de Beijer-Moorman projectassistent astrid.debeijer @knhm.nl
Projectenoverzicht Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij
20 42 14 15
40
39
16 17
6
43
1
41
2
19 5
18
64
4
3
57
7
73
11
10
62 65
59 63
9
8
58
60
71
61 74 66 72
12 13
69 67
93 90
91 92
80 81
77 78 79
75
96 94
37
89 34
29 30
86
83 84
28 32 33
52 54 51 55
85 87
35 22 24 26 23 25
31
95
82
27
36 76
53
56 88
48
44 47
49 46
50
70 68
21
45
38
Landelijke projecten
97 98 99 100 101 102 103 104 105 106
Communicatie Landschapswacht, fase 3 Creative minds: lokale duurzame energie De smaak van het landschap Kern met Pit Landschapsmanifest Modder aan je Broek Natuurcircus Netwerk Vitale Landbouw & Voeding Pilots Groepsontwikkeling Scouting Nationaal PlattelandsParlement
bezoekadres
postadres
Beaulieustraat 22 Arnhem T 026 44 55 146
Postbus 33 6800 LE Arnhem
www.knhm.nl
[email protected]