impuls aan de leefomgeving Jaarbericht 2010

Jaarbericht 2010

impuls aan de leefomgeving

Jaarbericht 2010 Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij

Inhoud 4

Colofon Uitgave: Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij Concept en productie: Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij Tekst: Lilian Rippe, Eys Eindredactie: Lilian Rippe, Eys Ontwerp: DiepArnhem Vormgeving: Ineke Oerlemans Beeld: Belle’s Photo, Stichting Emma’s Hof, Hans Heijnen, Wil Janssen, KNHM, Jan Kruis, Hanneke Kwakkenbos, Nationale Beeldbank, John Oud, Marianne Peeters, Gemeente Rijnwaarden, Stichting Mien Ruys, Rogier Tan, Verining Groninger Dorpen, Voermans en van Bree Fotografie, WRR

Adviseur en sparringpartner voor burgers

8 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36

Projecten Groen op politieke agenda Schooljeugd de groentetuin in Onderhoudsplan voor ‘huiskamer van het dorp’ Groenten en fruit op fietsafstand van Haarlem Graanmolen terug in oorspronkelijke staat Jonge agrariërs onderzoeken bedrijfsmogelijkheden Zetje voor Brabantse biodiversiteit Open discussie over invulling Luchthaven Twente Natuur en cultuur hand in hand Fryslân debatteert over leefbaarheid Groene enclave tussen steen en asfalt Flexibel budget voor wensen dorpsbewoners Kern met Pit blijft succesformule Onderdak voor cultureel erfgoed platteland Lang gekoesterde wens Nagele in vervulling

38 39 49 50

Projectcriteria Projecten in uitvoering 2010 Publicaties 2010 Organisatie

Druk: Coers & Roest Copyright: © Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij, februari 2011

4

5

Adviseur en sparringpartner voor burgers Bewonersinitiatieven begeleiden die de leefomgeving verbeteren. Sinds 2008 hét speerpunt van KNHM. In 2010 zet KNHM deze koers voort. Wel scherpt ze haar strategie en aanpak aan.

Frank van Bussel (l) en Clemens Cornielje

“Onze strategie was ook in 2010 nog uiterst actueel”, laat voorzitter Clemens Cornielje weten. “Burgers nemen verantwoordelijkheid voor hun directe leefomgeving. Dat zien we. Maar we zien ook dat overheden bezuinigen, wat gevolgen heeft voor bewonersinitiatieven. Mede door schaalvergroting bij overheden en bedrijven moeten burgers steeds meer doen om iets van de grond te krijgen. Even binnenlopen bij de wethouder of de bankdirecteur lukt niet meer. Een taak voor KNHM om burgers daarbij te helpen. Op te treden als verbindingsfunctionaris tussen initiatiefnemers en betrokken instanties. Als adviseur en als sparringpartner. Dat is onze toegevoegde waarde aan de maatschappij.”

Aanscherpen “In 2010 begeleidde KNHM meer dan honderd projecten”, vertelt directeur Frank van Bussel. Op 1 april nam hij het stokje over van Kees Joosse die negen jaar aan het roer van KNHM stond. “De meeste bewonersinitiatieven zijn op uitvoering gericht. De wijk Vathorst in Amersfoort bijvoorbeeld, waar burgers een groene strook willen inrichten voor stadslandbouw. Samen met de initiatiefnemers maken we daar een inrichtingsplan. Of het kerkje in Vinkega dat bewoners gekocht hebben. Met hen zoeken we naar nieuwe exploitatiemogelijkheden.” Maar ook ondersteunt KNHM burgers die willen participeren in een besluitvormingstraject van bijvoorbeeld een overheid. “Zo organiseerden we op verzoek van Stichting Alternatieven Vliegveld Twente een openbaar debat

rondom de verschillende visies op de ruimtelijke inrichting van Luchthaven Twente.” Ook speelt KNHM in op actuele leefbaarheidsthema’s. In dat kader organiseerde ze het ‘Leefbaarheidsdebat Fryslân’ rondom het actuele thema krimp, en geeft KNHM in 2011 een special uit over lokale duurzame energie. De uitbreiding van het type projecten leidt in 2010 tevens tot herdefiniëring van de KNHM-thema’s. De projecten die KNHM ondersteunt, spelen op de terreinen stadslandbouw, leefbaarheid & bevolkingskrimp, vrijetijdseconomie, cultuurhistorie & landschap en lokale duurzame energie. Aanvragen van bewonersinitiatieven worden kritischer bekeken dan voorheen. “We gaan alleen in zee met initiatieven waarbij we expertise, netwerk en procesgeld voor begeleiding kunnen inzetten.

Wie is KNHM? Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM) begeleidt bewoners die hun buurt, wijk, dorp of stad willen verbeteren. Dat zijn bewoners die een verbeteridee hebben voor hun fysieke leefomgeving. En bewoners die actief willen participeren in besluitvorming. Wij bieden ze onze kennis, projectbegeleiding en een uitgebreid netwerk. KNHM richt zich met name op de actuele thema’s: • stadslandbouw • lokale duurzame energie • leefbaarheid & bevolkingskrimp • vrijetijdseconomie • cultuurhistorie & landschap

6

7

Ab van Beelen Albert van der Ploeg Albert Bos Albert van Rosmalen Alette Vermeulen Anneke Stokrom Anton Vlaanderen Arie Overwater Arjan van de Ruit Astrid de Beijer Ben Hakvoort Boelem Hubbeling Branka Vos Breun Breunissen Brigitte van West Clemens Cornielje Dianne Schellekens Dick Rootert Dick Doornbos Ebel Koppen Eric Schellekens Eric Raad Eric van der Bilt Erik Spaink Erik Arkesteijn Eugene Wijffels Ferdinand Mesu Fokke Hoekstra Fons Goselink Frank de Vries Frank van Bussel Frans ter Maten Frans Wiersma Freek Benning Froukje de Jong Ger van den Oetelaar Gerard van der Sterre Gerard Peeters Gerda Lenselink Gerrit Roseboom Gertjan Elzinga Guido de Maat Hans van Dord Harm de Kroon Henk Manschot Henk Smeeman Henk van ‘t Land Henriëtte Verweijen Hillebrand Koning Jaap van Nieuwenhuyzen Jaap van Gelder Jan Gorter Jan Huidink Jan Zijlstra

Jan Woolderink Jan Brinkman Jan Heijkoop Jan Luuk Stel Jan Pieter van de Klashorst Jan Wicher Kok Jan Willem Kok Jannes Boer Johanna Boogerd Joke van Doorn Joop Kalb Joost Kingma Jos Roemaat Josje de Koning Jur Stavast Ko Droogers Koos Eising Koos Koolen Lideke van Driel Lonneke Vissers Maarten Hofstra Marco Veendorp Marco Siecker Marga Kool Margriet Franke Marian Jager Marianne Verdoes Marinus Geuze Mark Slinkman Marrie Blaauw Math van Bommel Michelle Poort Monique Schoonen Monique van der Laan Monique Melchers Nel van Burgsteden Netty van den Nieuwboer Nico Dorrestijn Nico Opdam Niek Reichart Piet de Noord Piet Jansen Pieter Rozema Roel Rozenga Sandra Kraan Saskia Voets Siem Smit Simonne Oxener Sjoerd Veerman Tanny Simmelink Thijs Leistra Vincent Muijskens Wiebe Bouma Wim Meulmeester Wim den Ouden Wim van Osch

Kleurrijk KNHM

Dat is onze kracht. Daarmee profileren we ons.” Krachtige adviesteams KNHM kiest voor projectbegeleiding in teams. Deze werkwijze creëert een optimale inzet van kennis en lokaal netwerk. Waar nodig is ook een projectadviseur van het bureau in Arnhem betrokken. Van Bussel: “Toen ik in april aantrad, had het bureau in Arnhem zo’n vijftig projecten onder handen, de afdelingen ook zo’n vijftig. Slechts enkele projecten kregen begeleiding van een team. Eind 2010 zat er op bijna alle projecten een duo. En zo willen we het ook. Voor elk bewonersinitiatief een krachtig adviesteam. Zo worden we steeds meer adviseur en sparringpartner voor burgers.”

In de pen voor 2011 Met het aanscherpen van de koers is KNHM volop in ontwikkeling. De plannen voor 2011 zijn in de maak. Zo staat er vrijwilligersbeleid op het programma. “Ik ben erg onder de indruk van de kennis, betrokkenheid en inzet van onze vrijwilligers. Ik heb daar veel waardering voor. KNHM functioneert dankzij hun inzet. We willen hen blijven motiveren. Ze via kennisuitwisseling voldoende toerusten voor begeleiding van bewonersinitiatieven.” En ook in 2011 blijft KNHM aandeelhouder van ARCADIS. Cornielje: “We willen onze band met ARCADIS versterken door zijn medewerkers de mogelijkheid te geven te adviseren bij bewonersinitiatieven.” Hiervoor ontwikkelen KNHM en ARCADIS samen een programma dat past binnen het maatschappelijk

verantwoord ondernemen van ARCADIS en dat de band tussen beide organisaties zichtbaar maakt. Kortom: ook in 2011 timmert KNHM flink aan de weg. Van Bussel: “Burgers weten straks nog beter voor welke diensten ze bij KNHM kunnen aankloppen. Projectbegeleiding bijvoorbeeld, Kern met Pit, inzet van ARCADIS medewerkers. We zijn goed op weg naar een sterke profilering.”

Financiën

Organisatie

Een jaarbericht is geen jaarverslag. Vandaar dat u in dit jaarbericht geen financiële gegevens over 2010 aantreft. Deze komen aan de orde op de algemene ledenvergadering van onze organisatie in april 2011. KNHM is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Als grootaandeelhouder van ARCADIS ontvangen wij dividend. Dit dividend en de baten die voortvloeien uit onze obligaties, renterekeningen en aandelen in andere bedrijven bedroegen in 2010 circa 2,5 miljoen euro.

KNHM is een vereniging met twaalf leden: de provinciale afdelingen. Binnen de afdelingen zijn in totaal circa honderd professionals als vrijwilliger actief. Samen vormen ze één groot KNHM-netwerk. Allen verdienden hun sporen in het openbaar bestuur, als adviseur of als ondernemer. Vanuit de afdelingen begeleiden ze samen met projectadviseurs van het KNHM-bureau in Arnhem de bewonersinitiatieven. Zo’n honderd projecten per jaar.

8

9

Groen op politieke agenda

Project Platform Groen Nijmegen

Kaartnummer

29

Platform Groen Nijmegen ondersteunt zo’n dertien bewonersen actiegroepen in hun reacties op bouwprojecten die ten koste gaan van groen. Het platform heeft behoefte aan een gemeenschappelijke visie op groen in de stad. Die maakt het mogelijk minder reactief te discussiëren met de gemeente.

Initiatiefnemer Platform Groen Nijmegen

Partners Bewonersgroepen in de gemeente Nijmegen

Meer informatie KNHM, Erik Arkesteijn T 06 27062221 E [email protected]

Leefmilieu, Marga Jacobs T 024 3780384 E [email protected] www.leefmilieu.nl

Om tot een gemeenschappelijke groenvisie te komen voor nu en in de toekomst is een aantal Nijmegenaren uitgenodigd een ‘dagboek van buiten’ te maken. In hun tochten door de stad beschreven ze het groen dat ze tegenkwamen en noteerden wat ze ervan vonden. Dat leidde tot twaalf ‘groenpunten’ die voor de stad van belang zijn. Het project werd afgesloten met een groot lijsttrekkersdebat over groen in de stad. Sinds het project staat ‘groen’ weer wat hoger op de agenda van de Nijmeegse politiek. Voor de bewonersgroepen de taak die positie te benutten en met de twaalf punten in de hand het gesprek met de gemeente aan te gaan. Marga Jacobs van Leefmilieu: “Mensen zijn zich nu scherper bewust van wat groen voor hen betekent. Het is belangrijk dat groen op de politieke agenda staat. Maar ook, dat we mensen die opkomen voor groen argumenten geven die verder gaan dan behoud van groen in hun achtertuin. Nijmegen is een mooi voorbeeld, maar dit geldt voor elke andere plaats.” Ontwerper en procesbegeleider KNHM begeleidde het proces en de architect die het onderzoek deed. Erik Arkesteijn van KNHM: “Heel mooi om met zo’n grote, gevarieerde groep belanghebbenden tot een gezamenlijke visie te komen waarmee je de gemeente duidelijk maakt wat je wilt in plaats van wat je niet wilt.”

“ Mensen zijn zich nu scherper bewust van wat groen voor hen betekent.” Marga Jacobs van Leefmilieu

10

11

Schooljeugd de groentetuin in

Project Schooltuinenproject ‘Tuin van Limburg’

Kaartnummer

44

Initiatiefnemer

Het was een groot succes, de schooltuin die initiatiefnemer Guus Droesen enkele jaren geleden heeft aangelegd bij een basisschool in haar woonplaats Buggenum. Stichting Primair Onderwijs Leudal en Thorner kwartier (SPOLT), wilde haar succesvolle initiatief maar wat graag bij meer scholen realiseren.

Guus Droesen i.s.m. (groot)ouders, leerkrachten en Stichting Primair Onderwijs Leudal en Thorner kwartier (SPOLT)

Partners Nunhems Zaden, Coöperatieve Rabobank, gemeente Leudal

In de schooltuin leren de basisscholieren hoe ze groente en fruit tot wasdom kunnen brengen. Door te spitten, harken, bemesten, zaaien, verzorgen en oogsten, ervaren de kinderen hoe ze zelf de kweek van hun voedsel kunnen beïnvloeden. Na tijdelijke begeleiding van de tuinarchitect, zetten school en ouders van de jeugd de tuinbewerking op eigen kracht voort. Inmiddels hebben zo’n zes basisscholen in Midden-Limburg een schooltuin. Het project heeft tot doel meerdere scholen over de streep te trekken zodat veel kinderen liefde voor natuur en milieu kunnen ontwikkelen.

Meer informatie KNHM afdeling Limburg, Wim van Osch T 0478 516390 E [email protected]

“Ik zie de kinderen opleven als ze in de tuin aan het werk zijn”, vertelt initiatiefnemer Guus Droesen. “Als het rekenen niet wil lukken, worden ze weer blij als het poten van uien wèl goed gaat. En spinazie die ze zelf hebben grootgebracht, smaakt goed. Geen kind dat niet wil proeven van wat in de tuin groeit.”

Guus Droesen Tuinadvies T 0475 595053 E [email protected]

Ondersteuning en projectbegeleiding KNHM ondersteunde het traject van projectopzet en acquisitie. Tevens begeleidde ze het proces. Zo bracht ze onder andere de initiatiefnemer in contact met de gemeente Leudal en bedrijven voor realisatie van het project. “Fantastisch hoe een gedreven tuinarchitect kinderen weet te enthousiasmeren voor natuur en milieu”, meldt Wim van Osch van KNHM afdeling Limburg.

“ Ik zie de kinderen opleven als ze in de tuin aan het werk zijn.” Guus Droesen, initiatiefnemer

12

13

Onderhoudsplan voor ‘huiskamer van het dorp’

Project Onderhoudsplannen dorpshuizen

Kaartnummer

42

Initiatiefnemer

Een aantal jaren geleden moedigden vereniging Groninger Dorpen en KNHM de Groninger dorpshuizen aan een ondernemingsplan te maken. Een geslaagd project. Veel dorpshuizen hebben inmiddels een ondernemingsplan. Tijd voor een tweede project: een meerjaren onderhoudsplan voor de dorpshuizen.

Vereniging Groninger Dorpen

Partner Loket Levende Dorpen

Meer informatie KNHM afdeling Groningen, Eric Raad T 06 46424341 E [email protected]

Vereniging Groninger Dorpen, Pieter Knol T 050 3062900 E [email protected] www.groningerdorpen.nl

Van de pakweg honderdvijftig dorpshuizen die de provincie Groningen telt, zijn er tien geselecteerd om mee te doen aan de pilot ‘onderhoudsplan’. Adviesbureau PRC deed bouwkundig onderzoek en stelde voor elk dorpshuis een onderhoudsplan op. Elk plan bevat onderhoudsadviezen voor de korte en lange termijn. Met het plan onder de arm kunnen de dorpshuizen geld reserveren en/of actie ondernemen richting gemeente, inwoners en sponsors om het onderhoud aan te pakken. De tien onderhoudsplannen dienen als voorbeeld voor alle andere dorpshuizen in de provincie. Pieter Knol van Groninger Dorpen: “Dorpshuizen zijn belangrijk voor de leefbaarheid in de dorpen. De tien betrokken dorpshuizen hebben enthousiast gereageerd, maar zijn ook geschrokken van de onderhoudskosten voor de komende jaren. Ze zijn meteen gaan nadenken over wat ze allemaal zelf kunnen doen om de kosten te drukken.” Know how en projectbegeleiding KNHM afdeling Groningen stelde haar know how over dorpshuizen en leefbaarheid in kleine kernen beschikbaar. Als projectbegeleider trokken Groninger Dorpen en KNHM samen op. “Het dorpshuis is de ‘huiskamer van het dorp’. Voor het voortbestaan ervan is van belang dat gemeenten gaan inzien dat onderhoud noodzakelijk is”, aldus Eric Raad van KNHM afdeling Groningen.

“ De dorpshuizen zijn meteen gaan nadenken over wat ze zelf kunnen doen om de kosten te drukken.” Pieter Knol van Groninger Dorpen

14

15

Groenten en fruit op fietsafstand van Haarlem

Project De Nieuwe Akker

Kaartnummer

60

Initiatiefnemer

Ze gingen ervoor. Drie inwoners van Haarlem. Voor een collectief biologisch dynamisch tuinbouwbedrijf op fietsafstand van Haarlem. Daarmee kunnen stadsbewoners groenten en fruit eten die dichtbij huis geteeld zijn. Bovendien raken ze betrokken bij de teelt en komen in contact met de seizoenen, de bodem en elkaar.

Stichting De Nieuwe Akker

Meer informatie KNHM afdeling Noord-Holland, Ab van Beelen T 0255 502254 E [email protected]

Stichting De Nieuwe Akker, Martha van de Most T 023 5313049

Stichting De Nieuwe Akker werd opgericht om aan de rand van Haarlem de gewenste kleinschalige tuinderijen op te zetten. De tuinderijen werken volgens het Pergolamodel waarbij klanten deelnemers zijn van de tuinderij en wekelijks een deel van de oogst afnemen. De deelnemers betalen een half jaar of een jaar vooruit. Daarmee zijn afzet en inkomen van de tuinder verzekerd. De tuinders waarborgen op hun beurt voedsel van hoge kwaliteit. De stichting helpt tuinders die een biologisch dynamisch Pergolabedrijf van de grond willen tillen bij de bedrijfsstart, biedt een netwerk en ondersteunt op verzoek marketingactiviteiten.

E [email protected] www.denieuweakker.nl

Martha van der Most van Stichting De Nieuwe Akker: “Met de tuinderijen willen we mensen weer in verbinding brengen met de aarde en seizoenen. Dat geeft ze houvast in hun bestaan en vertrouwen in de toekomst.” Advies en ondersteuning “Een vernieuwend initiatief”, zegt Ab van Beelen van KNHM afdeling Noord-Holland. “Het past helemaal in deze tijd waarin mensen weer terug willen naar de roots.” KNHM gaf advies bij de voltooiing van het ondernemingsplan, hielp bij het opstellen van de begroting en gaf ARCADIS opdracht een van de mogelijke tuinderijlocaties te beoordelen. Daarnaast geven KNHM en Stichting De Nieuwe Akker samen een folder uit over het initiatief.

“ Met de tuinderijen willen we mensen weer in verbinding brengen met de aarde.” Martha van der Most van Stichting De Nieuwe Akker

16

17

Graanmolen terug in oorspronkelijke staat

Project Korenmolen De Hoop, ’t Zand

Kaartnummer

64

Op het bedrijfsterrein van Zeeman diervoeders BV staat sinds 1913 een graanmolen, een rijksmonument. De molen, nu nog een romp zonder wieken, doet al jaren dienst als opslagruimte voor veevoeders. Jaap Zeeman heeft er andere plannen mee.

Initiatiefnemer Jaap Zeeman, Stichting Behoud Korenmolen van Zeeman

Meer informatie KNHM afdeling Noord-Holland, Ab van Beelen T 0255 502254 E [email protected]

Stichting Behoud Korenmolen van Zeeman, Jaap Zeeman

Nu hij met pensioen is, wil Jaap Zeeman de molen verplaatsen naar een prominente plek aan de rand van ’t Zand en hem daar in oude luister herstellen. Het kroonjuweel blijft zo behouden voor ’t Zand en de Kop van Noord-Holland. De zeldzame molen is onderdeel van de geschiedenis van Nederlandse graanmaalderijen en de industriële ontwikkeling van NoordHolland. Hij heeft grote cultuurhistorische waarde. Na de herplaatsing en restauratie kan de molen weer graan malen en krijgt hij een educatieve functie. De molen wordt straks geopend voor publiek en fungeert dan als belangrijk toeristisch, cultuurhistorisch en recreatief informatiepunt in de Kop van Noord-Holland.

T 0224 591259 E [email protected] www.molentzand.nl

“De molen is nu overgedragen aan de Stichting Behoud Korenmolen van Zeeman”, zegt initiatiefnemer Jaap Zeeman. “Ik zal blij zijn als hij weer in zijn oorspronkelijke staat hersteld is. De gerestaureerde molen met straks nog een informatiecentrum erbij, zal ongetwijfeld een oppepper zijn voor dorpsgemeenschap ’t Zand.” Proces- en projectmanagement KNHM deed proces- en projectmanagement en hielp Jaap Zeeman de weg te vinden naar de instanties en financiers die nodig zijn om de plannen te realiseren. ARCADIS deed de berekeningen van grondwerkzaamheden. Ab van Beelen van KNHM afdeling Noord-Holland: “Ontzettend leuk om een ondernemer met zo’n drive te helpen om de juiste wegen te vinden.”

“ De gerestaureerde molen zal ongetwijfeld een oppepper zijn voor onze dorpsgemeenschap.” Jaap Zeeman, initiatiefnemer

18

19

Jonge agrariërs onderzoeken bedrijfsmogelijkheden

Project Schakels boerenondernemers

Kaartnummer

84

Initiatiefnemer Zeeuws Agrarisch Jongeren Kontakt (ZAJK)

Je bent een jonge Zeeuw en wilt een agrarisch bedrijf overnemen. Van je ouders bijvoorbeeld. Daarnaast overweeg je op dat bedrijf ook andere activiteiten te ontplooien. Zoals nieuwe gewassen telen of een minicamping nieuw leven inblazen. Bovendien wil je graag samenwerken met collega’s in de omgeving. Bijvoorbeeld als campinghouder je gasten barbecuevlees aanbieden van een collega in de buurt die vlees produceert.

Partners Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie (ZLTO) en NV Economische Impuls Zeeland

Meer informatie KNHM afdeling Zeeland, Marinus Geuze

Zo’n twaalf jonge (potentiële) ondernemers in Zeeland krijgen de gelegenheid te onderzoeken hoe ze het bedrijf van hun dromen het beste kunnen aanpakken en hoe ze op een goede manier kunnen samenwerken met collega’s in de buurt. Daartoe maken ze onder andere excursies naar bedrijven die hun interesse hebben. In vier bijkomsten maken een aantal jonge ondernemers onder begeleiding van KNHM een ondernemingsplan voor hun (toekomstige) bedrijf.

T 0166 612465 E [email protected]

ZAJK, Charlotte van Sluijs T 0113 247729 E [email protected] www.zajk.nl

Maarten Janse van Zeeuws Agrarisch Jongeren Kontakt (ZAJK), zit in de startfase van zijn bedrijf (akkerbouw, landschapscamping en aquacultuur). “Mooi als jonge ondernemers die meer willen dan de standaard, met elkaar kunnen samenwerken om bijvoorbeeld tot nieuwe producten te komen. Ik hoop dat veel jonge ondernemers meedoen. Een goed voorbeeld doet goed volgen.” Begeleider KNHM begeleidt een van de drie groepen jonge ondernemers. “Dit project geeft jonge ondernemers de kans om in de toekomst plattelandsondernemer te blijven”, zegt Marinus Geuze van KNHM afdeling Zeeland. “Zo’n economische activiteit op het platteland waar samenwerking gezocht wordt, is een impuls aan de leefomgeving. Dat is hard nodig op het platteland.”

“ Mooi als jonge ondernemers die meer willen dan de standaard, met elkaar kunnen samenwerken.” Maarten Janse van ZAJK

20

21

Zetje voor Brabantse biodiversiteit

Project Vliegwiel voor biodiversiteit

Kaartnummer

53

De Verenigde Naties riepen 2010 uit tot het ‘Jaar van de Biodiversiteit’. Voor KNHM afdeling Noord-Brabant de aanleiding om biodiversiteit in de provincie een impuls te geven. Daarbij richt ze zich specifiek op initiatieven die tevens de regionale economie versterken.

Initiatiefnemer KNHM afdeling Noord-Brabant

Meer informatie KNHM afdeling Noord-Brabant, Eric Schellekens T 06 27061605 E [email protected]

KNHM inventariseerde de biodiversiteitinitiatieven in Noord-Brabant en wil deze een zetje in de goede richting geven. Van de vijftig initiatieven werden er tien genomineerd voor steun van KNHM. De tien ondernemers presenteerden hun initiatieven tijdens een Diner Pensant, waar een jury de initiatieven beoordeelde op hun bijdrage aan biodiversiteit, de bijdrage aan de regionale economie en de behoefte aan ondersteuning van KNHM. Drie projecten krijgen steun van KNHM, waaronder het project Spelt. Daarbij maken akkerbouwers, molenaar, bakker en bierbrouwer gebruik van de oude graansoort spelt. “Als KNHM willen we midden in de maatschappij staan”, vertelt Eric Schellekens van KNHM afdeling Noord-Brabant. “En onze rol nemen in actuele maatschappelijke uitdagingen. Biodiversiteit is zo’n uitdaging. Onze overtuiging is dat duurzame biodiversiteit hand in hand moet gaan met een duurzame economische basis. Initiatiefnemers bevestigen dit met hun inspirerende initiatieven. Wij helpen drie van die prachtige projecten bij hun eerste stappen.” Initiator en organisator KNHM afdeling Noord-Brabant initieerde het project, inventariseerde de initiatieven en organiseerde het Diner Pensant voor de presentatie van tien genomineerde initiatieven. Pieter Rozema van KNHM: “De jury roemde de kwaliteit van de presentaties, de gedrevenheid en de aanwezige kennis. De deelnemende biodiversiteitondernemers waardeerden het initiatief en leerden veel van elkaar.”

“ Duurzame biodiversiteit moet hand in hand gaan met een duurzame economische basis.” Eric Schellekens van KNHM afdeling Noord-Brabant

22

23

Open discussie over invulling Luchthaven Twente

Project Minisymposium Vliegveld Twente

Kaartnummer

68

Moet het een burgerluchthaven worden of moet het terrein een andere bestemming krijgen? Er leek geen beweging te komen in de discussie over de invulling van de gesloten militaire Luchthaven Twente. De standpunten verhardden. Een gesprek op basis van argumenten ontbrak.

Initiatiefnemer Stichting Alternatieven Vliegveld Twente (SAVT)

Partner Vereniging Omwonenden Luchthaven Twente (VOLT)

Meer informatie

Op verzoek van Stichting Alternatieven Vliegveld Twente (SAVT) organiseerde KNHM aan de vooravond van de politieke besluitvorming van Provinciale Staten van Overijssel een symposium over de ‘Ruimtelijke visie gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving’. Zo’n 150 belangstellenden bezochten de openbare bijeenkomst waar verschillende deskundigen een inleiding hielden. Onder leiding van een onafhankelijke voorzitter werd open gediscussieerd.

KNHM afdeling Overijssel, Netty van den Nieuwboer T 074 2503638 E [email protected]

Stichting Alternatieven Vliegveld Twente

“Eindelijk hadden we een discussie die we graag wilden”, zegt Maurice Essers van SAVT. “In eerdere discussies was er geen debat, maar slechts een uitwisseling van standpunten. Wel jammer dat de verantwoordelijke bestuurders, Kamer van Koophandel en ‘de meerderheid van de Twentse bevolking die de plannen steunt’ het lieten afweten.”

(SAVT), Maurice Essers T 06 23821836 E [email protected]

Organisator KNHM organiseerde het openbare debat. “Hulde aan de organisatoren die in korte tijd kans zagen deskundigen, burgers en maatschappelijke organisaties bij elkaar te krijgen om over de invulling van het gebied te discussiëren. Ik ben op die avond beter geïnformeerd dan ooit”, aldus Netty van den Nieuwboer van KNHM afdeling Overijssel.

“ Eindelijk hadden we een discussie op basis van argumenten.” Maurice Essers van SVAT

24

25

Natuur en cultuur hand in hand

Project Bidbook Jan Kruis-museum

Kaartnummer

5

Initiatiefnemers Stichting Jan Kruis-museum en

Stichting Jan Kruis-museum zoekt in Drenthe een geschikte locatie voor de realisatie van Het Hof van Jan, Jans en de Kinderen. Stichting Veldwerk Nederland, kennis- en praktijkcentrum voor natuureducatie, beschikt over de locatie Veldhoeve in Orvelte en heeft wel belangstelling voor samenwerking met de Stichting Jan Kruis-museum. De twee stichtingen onderzoeken de mogelijkheden voor samenwerking.

Stichting Veldwerk Nederland

Meer informatie KNHM, Pieter Rozema T 06 27060742 E [email protected]

Stichting Veldwerk Nederland,

Betrokken partijen hebben inmiddels met elkaar kennisgemaakt. Komend jaar werken ze de samenwerkingsmogelijkheden verder uit. Beide organisaties staan in de startblokken om de inhoudelijke, ruimtelijke, financiële en organisatorische mogelijkheden in kaart te brengen. Op basis van de onderzoeken besluiten beide organisaties of realisatie van een uniek museumconcept op de locatie van Orvelte haalbaar is.

René Munsters T 06 51354104 E [email protected] www.veldwerknederland.nl

“Het zou mooi zijn als dit museum straks in Orvelte komt”, zegt René Munsters van Stichting Veldwerk Nederland. “Een mooie uitdaging om weer een nieuwe doelgroep aan te boren: gezinnen met jonge kinderen. Met de koppeling van natuur- en cultuureducatie kunnen we kinderen op een andere manier bewust maken van hun leefomgeving. Wij zijn bijzonder blij met de ondersteuning van KNHM die inmiddels op een lange traditie berust.” Sparringpartner en adviseur KNHM is sparringpartner en adviseert de initiatiefnemers bij het uitwerken van de samenwerkingsmogelijkheden en het benaderen van het bestuurlijk netwerk in Drenthe. Ze stelt externe expertise beschikbaar waar nodig.

“ Met de koppeling van natuur- en cultuureducatie kunnen we kinderen op een andere manier bewust maken van hun leefomgeving.” René Munsters van Stichting Veldwerk Nederland

26

27

Fryslân debatteert over leefbaarheid

Project Grote Leefbaarheidsdebat Fryslân

Kaartnummer

17

Hoe houd je het platteland leefbaar als de bevolking krimpt? Dat was de kernvraag tijdens het Grote Leefbaarheidsdebat Fryslân dat KNHM afdeling Friesland en Vereniging van Kleine Kernen Doarpswurk organiseerden op 1 februari 2010.

Initiatiefnemer KNHM afdeling Friesland

Partner Doarpswurk

Meer informatie KNHM afdeling Friesland, Harm de Kroon T 058 2574166 E [email protected]

Aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen bezochten zo’n 250 belangstellenden het debat dat bedoeld was om invloed uit te oefenen op het plattelandsbeleid in de provincie Friesland. Onder de aanwezigen waren vertegenwoordigers van verenigingen voor dorpsbelangen, politici en andere betrokkenen. Allen vinden een sterk plattelandsbeleid van groot belang voor het behoud van de leefbaarheid in de vele kleine kernen in Friesland. Acht (ervarings)deskundigen debatteerden over prikkelende stellingen zoals ‘Krimp, slopen of bouwen?’. Over elke stelling brachten de aanwezigen elektronisch hun stem uit. Verrassend genoeg vond ruim driekwart van hen slopen van woningen noodzakelijk om de leefbaarheid in krimpgebieden te behouden.

Doarpswurk T 0566 625010 E [email protected] www.doarpswurk.nl

Eelke Nutma van Doarpswurk: “Leefbaarheid in de dorpen is tijdens het debat op een positieve manier over het voetlicht gebracht. Als ik naar de krantenberichten kijk, was het een groot succes. De formule sloeg aan bij zowel sprekers als bezoekers. Mensen gingen beter geïnformeerd over de thematiek naar huis.” Organisator KNHM en Doarpswurk richten zich beide op het behoud en de verbetering van de leefbaarheid op het platteland. Ingegeven door de actualiteit organiseerden ze samen het leefbaarheidsdebat. “Er is hard gewerkt aan de leefbaarheid van achterstandswijken in de steden. Dat is nu ook noodzakelijk op het platteland”, aldus Harm de Kroon van KNHM afdeling Friesland.

“ Leefbaarheid in de dorpen is op een positieve manier over het voetlicht gebracht.” Eelke Nutma van Doarpswurk

28

29

Groene enclave tussen steen en asfalt

Project Emma’s Hof

Kaartnummer

91

Initiatiefnemer

Het stond al lange tijd leeg, het patronaatsgebouw in de wijk Regentes/Valkenboschkwartier in Den Haag. Projectontwikkelaar Timpaan had het gebouw en het omliggende terrein gekocht voor woningbouw. Een aantal buurtbewoners had wat anders met het terrein voor ogen: een openbare stadstuin.

Stichting Stadstuin Emma’s Hof

Meer informatie KNHM afdeling Zuid-Holland, Niek Reichart T 06 27062242 E [email protected]

Stichting Stadstuin Emma’s Hof E [email protected] www.emmashof.nl

De bewoners legden de projectontwikkelaar en gemeente Den Haag hun plan voor een stadstuin voor. Het moest een multifunctionele tuin worden: ontmoetingsplek, educatieterrein, speelvoorziening, onderhoudsproject voor de Groene School, expositieruimte, feestlocatie... Timpaan zag uiteindelijk af van haar ontwikkelrecht. De initiatiefnemers richtten een stichting op wat noodzakelijk was om de plannen met financiële steun van derden van de grond te krijgen. Met diverse subsidies en inzet van enthousiaste bewoners uit de buurt wordt de droom binnenkort werkelijkheid. Buurtbewoners gaan straks zelf de tuin onderhouden. Martin van der Harst van Stichting Emma’s Hof: “We zijn bijzonder trots dat we in deze stenige wijk met weinig groen deze groene enclave in elkaar aan het knutselen zijn. Dat lukt alleen omdat heel veel mensen bereid zijn daar tijd en geld in te steken. Ongelofelijk, de hele buurt is actief om dit project tot een succes te maken.” Projectmanagement en begeleiding tuinontwerp KNHM hielp de initiatiefnemers met de oprichting van een stichting, deed projectmanagement en begeleidde de ontwikkeling van het tuinontwerp. “Mooi om te zien hoe een grote groep belanghebbenden iets realiseert waar iedereen profijt van heeft. Dat geeft een enorme energieboost”, aldus Niek Reichart van KNHM afdeling Zuid-Holland.

“ De hele buurt is actief om dit project tot een succes te maken.” Martin van der Harst van Stichting Emma’s Hof

30

31

Flexibel budget voor wensen dorpsbewoners

Project Dorpsplan Plus Spijk

Kaartnummer

32

Kern Spijk stelt de gemeente Rijnwaarden graag op de hoogte van de wensen voor het dorp. Daarvoor maakt Spijk een dorpsplan. Met dat plan is het dorp beter in staat consistent met de gemeente te communiceren.

Initiatiefnemer Actief Spijk, dorpsbelangenorganisatie

Partner Gemeente Rijnwaarden

Meer informatie KNHM, Erik Arkesteijn T 06 27062221

De gemeente Rijnwaarden heeft geen geld voor extra wensen van de Spijkenaren. Wel is de gemeente bereid de bewoners meer zeggenschap te geven over de bestaande budgetten voor de algemene dorpsvoorzieningen. Met het dorpsplan in de hand onderzoekt de gemeente straks samen met het dorp op welke wijze met de dorpsbudgetten gespeeld kan worden. Spijk is een pilotdorp. In 2012 wordt beoordeeld of deze aanpak werkt. Bij een succesvol resultaat kan de methodiek daarna ook toegepast worden in andere dorpen.

E [email protected]

Actief Spijk T 0316 541210 (secretariaat) www.stichtingactiefspijk.nl

Jos Stuyt van Actief Spijk: “Heel positief dat er een toekomstvisie komt voor behoud van de leefbaarheid in ons dorp. Een visie die breed door de dorpsbewoners gedragen wordt. Belangrijk dat we met de wereld mee veranderen om ons dorp in de toekomst leefbaar te houden. Ook belangrijk dat we tegelijkertijd het dorpskarakter bewaren.” Sparren en ondersteunen KNHM is sparringpartner voor gemeente en intermediair tussen betrokken partijen. “Overheveling van budgetten is een nieuwe stap in de richting van zelfsturing. Echt innovatief. We ondersteunen dit project om bewoners zoveel mogelijk grip op hun eigen leefomgeving te geven”, aldus Erik Arkesteijn van KNHM.

“ Met de wereld mee veranderen en tegelijkertijd het dorpskarakter bewaren.” Jos Stuyt van Actief Spijk

32

33

Kern met Pit blijft succesformule

Project Kern met Pit

Kaartnummer

100

De leefbaarheidswedstrijd Kern met Pit daagt bewoners uit met een zelfgekozen project binnen een jaar verbeteringen aan te brengen in hun buurt, wijk of dorp. Met de wedstrijd wil KNHM de betrokkenheid van bewoners bij hun directe leefomgeving vergroten.

Initiatiefnemer KNHM

Partner ARCADIS

Meer informatie KNHM, Monique Melchers T 06 27062007 E [email protected] www.kernmetpit.nl

Een deskundige jury beoordeelt of het project binnen het Kern met Pitconcept past en beoordeelt aan het einde van het jaar of het projectdoel is gehaald. Beloning voor een geslaagd project: duizend euro plus de eretitel Kern met Pit. Sinds 1978 deden in twaalf wedstrijdrondes ruim tweeduizend bewonersgroepen mee aan Kern met Pit. Met succes. Zo zijn onder andere speeltuinen aangelegd, dorpshuizen opgeknapt en dorpspleinen gerealiseerd. In 2010 waren er 225 inschrijvingen waarvan 172 projecten voor de eindbeoordeling in aanmerking kwamen. Juryvoorzitter Pieter Winsemius: “Kern met Pit is heerlijk. Als je een slechte dag hebt gehad, is het prachtig om mensen tegen te komen die gaan voor een goede zaak. Ons land wordt er beter van.” Samen met partners, gemeenten en niet gouvernementele organisaties (ngo’s) organiseert KNHM een aangepast Kern met Pit-concept in Letland. In Letland inmiddels voor de vijfde keer. Ook in dit land zetten honderden vrijwilligers zich in voor de verbetering van de leefbaarheid van hun dorp of stad. In het zonnetje “Kern met Pit motiveert vrijwilligers”, zegt Frank van Bussel, directeur KNHM. “Ze worden in het zonnetje gezet en krijgen erkenning van de juryleden. Bovendien winnen alle projecten die binnen een jaar gerealiseerd zijn een prijs. Wij onderzoeken nu of we een Kern met Pit voor en door jongeren (12 tot 20 jaar) kunnen maken.”

“Als je een slechte dag hebt gehad, is het prachtig om mensen tegen te komen die gaan voor een goede zaak.” Pieter Winsemius, juryvoorzitter

34

35

Onderdak voor cultureel erfgoed platteland

Project Boerderijmuseum Vredegoed

Kaartnummer

77

De heer Schouten uit Oud-Maarsseveen bezit een waardevolle collectie historische objecten van het plattelands- en boerenleven. Een groep actieve burgers had het idee de collectie onder te brengen in een boerenstreekmuseum met een educatieve functie.

Initiatiefnemer Stichting Boerderijmuseum Vredegoed

Meer informatie KNHM afdeling Utrecht, Michelle Poort T 030 2936401 E [email protected]

Stichting Boerderijmuseum Vredegoed,

De collectie van de heer Schouten krijgt een plek in boerderij Vredegoed in Maarssen die omgebouwd wordt tot Boerderijmuseum Vredegoed. Het museum beoogt het cultureel bewustzijn en de zorg voor het cultureel erfgoed bij burgers te vergroten. De jeugd binnen de Vechtgemeenten en de regio Utrecht kan er terecht voor cultuureducatie. Voor ouderen is het boerenstreekmuseum een feest van herkenning. Bezoekers kunnen straks deelnemen aan museumexcursies in combinatie met een wandel-, fiets-, of fluisterboottocht in de prachtige omliggende natuur.

secretariaat T 0346 281488 E [email protected] www.vredegoed.nl

Hanneke Kwakkenbosch van Stichting Boerderijmuseum Vredegoed: “Nog voordat het museum geopend was, won het museum twee prijzen: de Beelaerts van Blokland-prijs en de Vechtparel. Het museum trekt al veel belangstelling van scholen in de regio. We willen de historie graag doorgeven aan volgende generaties.” Advies KNHM adviseerde de initiatiefnemers bij de aanvraag van vergunningen, realisatie van randvoorwaarden en benadering van financiers. Ook toetste KNHM de museumplannen aan de Flora- en Faunawet. Michelle Poort van KNHM afdeling Utrecht: “Er zijn veel enthousiaste vrijwilligers betrokken bij dit project. Daarvan word ik ook enthousiast.”

“ Het museum trekt al veel belangstelling van scholen in de regio.” Hanneke Kwakkenbosch van Stichting Boerderijmuseum Vredegoed

36

37

Lang gekoesterde wens Nagele in vervulling

Project Mien Ruys-tuin Nagele

Kaartnummer

10

Initiatiefnemers

De wens bestond al jaren: het oorspronkelijke groenontwerp (1957) van tuinarchitect Mien Ruys voor de begraafplaats van Nagele te voltooien. Wat nog ontbrak was de berceau, een metalen boogconstructie boven het toegangspad ter ondersteuning van honderden haagbeuken die uiteindelijk een indrukwekkende groene tunnel vormen.

Vereniging Dorpsbelang Nagele en Museum Nagele

Meer informatie KNHM afdeling Flevoland, Fokke Hoekstra T 06 51380775 E [email protected]

Met steun van diverse partijen werden naast de berceau ook twee ontbrekende paden op het middenterrein binnen de Ring van Nagele gerealiseerd. En ook zijn de schooltuintjes bij de drie basisscholen in het dorp hersteld. De voltooiing van het groenontwerp van Mien Ruys is van grote waarde voor Nagele. Het ontwerp sluit geheel aan bij de moderne naoorlogse architectuur van het dorp en wordt gezien als landschappelijk cultureel erfgoed.

Vereniging Dorpsbelang Nagele, Cecile Wedershoven T 0527 241021 E [email protected]

Museum Nagele

“Wij zijn bijzonder blij met de voltooiing van dit fraaie ontwerp”, vertelt Cécile Wedershoven van Vereniging Dorpsbelang Nagele. “Het is een hommage aan Mien Ruys. Maar ook aan iedereen die bereid was advies te geven en de handen uit de mouwen te steken. De samenwerking met KNHM was heel aangenaam.”

www.museumnagele.nl

Klankbord en financieel adviseur Fokke Hoekstra van KNHM afdeling Flevoland: “Wij fungeerden als klankbord en financieel adviseur. In dit project waren we echt partner in business. De drive van de initiatiefnemers werd ook onze drive. Heel leuk.”

“ Iedereen was bereid advies te geven en de handen uit de mouwen te steken.” Cécile Wedershoven van Vereniging Dorpsbelang Nagele

38

39

Projecten 2010 Samen aan de slag

Drenthe Ben je bewoner met een idee om je leefomgeving te verbeteren? En zoek je begeleiding om je initiatief van de grond te krijgen? Neem dan contact op met KNHM.

Als we denken een waardevolle bijdrage te kunnen leveren aan jouw initiatief, maken we een afspraak voor een verkennend gesprek. We onderzoeken dan welke begeleiding KNHM kan bieden én of het initiatief past binnen onze criteria. Want elk project dat voor begeleiding van KNHM in aanmerking wil komen, moet aan een aantal voorwaarden voldoen. Als het initiatief aan de projectcriteria voldoet en er vertrouwen is in een vruchtbare samenwerking, dan maakt KNHM samen met de initiatiefnemers een projectvoorstel. Daarmee is het voor beide partijen helder wat we van elkaar mogen verwachten.

Drentse debatreeks,

Assen

• Het initiatief past binnen de doelstelling van KNHM: het verbeteren van de fysieke leefomgeving. • De initiatiefnemers zijn burgers die zelf een idee willen realiseren of burgers die actief willen participeren in besluitvorming. • Het initiatief is vernieuwend en/of inspirerend. • De maximale looptijd van het initiatief is drie jaar. • KNHM heeft de gevraagde expertise in huis. • Een eventuele financiële bijdrage van KNHM dient ter ondersteuning van de projectbegeleiding.

de locatie van Stichting Veldwerk in Orvelte.

Organiseren van activiteiten geliteit van de fysieke leefomgeving

6 Energie streekgebonden biomassa, Vries

in Drenthe en de leefbaarheid

Inventarisatie van de mogelijk-

van het Drentse platteland.

heden om een nieuwbouwwijk energie te leveren uit duurzame

2

Tuin van de eeuwigheid, Assen

streekgebonden biomassa.

Culturele en rituele begraaf- of aan de groeiende behoefte aan

7 Bevorderen ecologisch leven, wonen en bouwen, Zuidwolde

nieuwe rituelen en nieuwe vormen

Bewonersinitiatief voor meer

van omgaan met crematieresten/

en structurele aandacht voor

asurnen.

bevordering van duurzaam,

strooiveld realiseren die voldoet

milieuvriendelijk en ecologisch 3

Nieuwe bedrijven platteland, De Wolden

leven, wonen en bouwen.

Hergebruik van beschikbare panden voor het MKB op het

Flevoland

platteland als kans voor de waarbij wonen en werken onder

8 Warmoezerij Almere Buiten, Almere

één dak plaatsvinden.

Aansprekende voorziening ont-

nieuwe plattelandseconomie,

Projectcriteria

Onderzoek naar de mogelijkheden voor een Jan Kruis-museum op

1

richt op verbetering van de kwa-

KNHM kan procesbegeleider, sparringpartner of ‘kritische vriend’ zijn bij jouw project. Ook helpen we bewoners bij het opzetten van hun project: hoe creëer je draagvlak in de buurt? Hoe werk je samen met de gemeente?

5 Bidbook Jan Kruismuseum, Orvelte

wikkelen met functies in de sfeer 4

Werkkamp Vledder,

van stadslandbouw, landschap,

Nieuw Balingen

zorg, recreatie, natuurlijk spelen

Museum vestigen in een voor-

en educatie.

malige barak van een Joods werkkamp om aandacht te

9

Watergedachten,

schenken aan de mannen die

Dronten

hier verbleven voordat ze naar

Met kunstwerken een breed

Westerbork en de vernietigings-

publiek betrekken bij water-

kampen gedeporteerd werden.

problematiek als gevolg van de klimaatverandering.

Zie ook www.knhm.nl

40

41

10

Mien Ruys-tuin, Nagele

15

It pontsje werom,

Gelderland

Realiseren van de laatste fase

Kingmatille

van het dorpspark naar een ont-

Voor bewoners en toeristen de

werp van de befaamde tuin- en

oude pontverbinding over het

21 Speedconsult Veldwerk Nederland,

landschapsarchitect Mien Ruys.

Van Harinxmakanaal herstellen.

Apeldoorn Een adviesavond door jonge

11

16

26

Schoolplein, Driel

Herinrichting van het schoolplein van basisschool De Meander met een wadi op een centrale plek. 27 Beleidsplan Kruidenhof, Eibergen

Huisvestingsvisie voor koffiebar Urk, Urk

De smaak van het landschap, Leeuwarden

ARCADIS-medewerkers in het kader van maatschappelijk ver-

Opstellen van vrijwilligersbeleid

Huisvestingsvisie formuleren

Bewustmaken en bevorderen van

antwoord ondernemen voor de

en een PR-plan voor Stichting

voor koffiebar ‘Koem ur in’ die

het kopen en eten van gezonde

directie van Stichting Veldwerk

Kruidentuin Eibergen.

jongeren opvangt en een ver-

voeding om de leefstijl en leef-

Nederland, een maatschappelijke

antwoorde tijdsbesteding geeft.

omgeving gezonder te maken.

organisatie voor de ontwikkeling en uitvoering van natuureducatie.

12

28 Dorpen groeien op eigen wijze, Nieuw-Dijk e.o.

Zeewolde

17 Grote leefbaarheidsdebat Fryslân, Leeuwarden

Diverse evenementen organiseren

Een debat over de leefbaarheid

Schoolplein Schuytgraaf, Arnhem

om inwoners van Flevoland en

op het platteland, net voor de

Draaiboek maken en meedenken

van Zeewolde in het bijzonder

gemeenteraadsverkiezingen en

over mogelijke financiële partners

bewust te maken van het nut

de vaststelling van het nieuwe

voor de vernieuwing van het

29 Platform Groen Nijmegen, Nijmegen

van duurzame energie voor hun

plattelandsbeleid van de provincie

schoolplein.

Gemeenschappelijke visie van

leefomgeving.

Fryslân.

Energie van Zeewolde,

Handboek ontwikkelen met infor22

Tien Torens Diep,

18

Out of space,

heer door dorpsgemeenschappen.

bewoners- en wijkgroepen op 23

13

matie over bouwen in eigen be-

Boeren in de buurt, Schuytgraaf, Arnhem

het groen in de stad ontwikkelen siëren met het stadsbestuur.

om proactief te kunnen discus-

Zeewolde

Rottige Meente

Samenwerkingsvormen creëren

Jeugd van Zeewolde laten kennis-

Kunstproject in het natuurpark de

tussen bewoners en boeren in

maken met historisch erfgoed: een

Rottige Meente, betrokkenheid van

de nieuwbouwwijk Schuytgraaf

expositie over de mijnbouw in Zuid-

bevolking, boeren, bestuurders,

om stad- en plattelandinitiatieven

30 Toekomstplan Hortus Arcadië, Nijmegen

Limburg, naar aanleiding van de

ondernemers, natuurbeschermers

duurzaam te verbinden.

Vrijwilligersbeleid ontwikkelen

televisieserie Tien Torens Diep die

en onderwijs. 19

Friesland

en vrijwilligers werven voor het 24

de AVRO begin 2010 uitzond.

Schetsboek gemaal Fjouwerhûs, Vierhuis

Ontmoetingsplek op Oremusplein, Arnhem

behoud en ontwikkelen van de Hortus Arcadië in Nijmegen.

Op initiatief van werkgroep JOOP

Voormalig gemaal behouden

en in samenwerking met de wijk

Onderwijswerkplaats Martenastate, Cornjum

door er een nieuwe invulling

het plein inrichten tot een plek

31 Rivierenland in eigen hand, Rivierenland

aan te geven, bijvoorbeeld een

waar bewoners graag komen.

Stimuleren tot eigen verantwoor-

Bij een landgoed een onderwijs-

museum of servicepunt.

14

en training in onderhoud van

delijkheid en zelfwerkzaamheid 25

werkplaats inrichten voor scholing 20

Mei Feart en Faasje,

Waterband, Arnhem

Komen tot een door Arnhemers

landgoedtuinen, kweken van

Wânswert

breed gedragen groenontwerp

stinzenplanten, exploitatie van

Haven herstellen en de omgeving

voor het gebied Stadsblokken/

kleinschalige recreatie en

inrichten met speelvoorzieningen,

Meinerswijk.

exploitatie van een winkel.

infrastructuur en groen.

van bewoners, actieve jeugd en een overheid die dat ondersteunt. 32 Hoeksteen van Nederland, Spijk

Krachten bundelen voor behoud

42

43

en ontwikkeling van industrieel erfgoed de steenfabricage in Spijk.

38 Aarde-Werk De Stegge, praktijkschool duurzaamheid,

Dorpsplan plus, Spijk

Met een belevingslocatie in de

Uitrollen van een pilot door dorp

Achterhoek, mensen helpen te

en gemeente met als doel dat be-

ontdekken hoe zij kunnen bijdra-

woners het dorpsbudget beheren.

gen aan een duurzame wereld.

34

Kleine winkels Rivierenland, Tiel Samen met bewoners, winkeliers, gemeenten en woningbouw-

Groningen 39

Ondersteuning Stichting Curringherveld,

Hopest Schijndel,

wijze kennis kan nemen van vijf verschillende biotopen (loofbos,

Schijndel

hun woon- en leefomgeving.

naaldbos, heide, zandverstuiving

Voorbereiding voor de herbouw

en water).

van een hopest, een historische

Winterswijk 33

54

invulling en ontwikkeling van de ecologische hoofdstructuur in

Limburg

schuur voor het drogen van hop. 49

44

Witte vlekkenplan, 55

Schooltuinenproject Tuin van Limburg,

Zuid-Limburg Leefbaarheid in Zuid-Limburg

Veertig streekeigen landhekken

Buggenum

bevorderen en betrokkenheid van

plaatsen in samenwerking met

Schooltuinen opzetten bij een

burgers bij de directe leefomge-

een zorginstelling, VMBO-school

aantal basisscholen in Midden-

ving vergroten door dorpsraden

en enkele heemkundekringen.

Limburg.

op te richten en gemeenten te stimuleren kleine kernen-beleid te

45

Veldpoorten, Schijndel

56 Regionale voedselvoorziening Nieuwe Warande, Tilburg

coöperaties zoeken naar toekomst-

Kornhorn

mogelijkheden voor bestaande

Boerderij verbouwen die onder-

Wijksteunpunt Harteklop, Landgraaf

maken.

winkelvoorzieningen in kleine

dak gaat bieden aan een basis-

Wijksteunpunten opzetten om

school, het dorpshuis en een

de sociale cohesie in de wijk te

50 Krimp en dorp ZuidLimburg, Zuid-Limburg

Samen met toekomstige bewo-

kernen in het Rivierenland.

natuureducatiecentrum.

bevorderen.

Organisatie van een gesprek

Warande een inrichtingsplan

tussen bewoners en lokale

maken met lokale voedsel-

bestuurders over de gevolgen

voorziening als uitgangspunt.

35

EHS-excursie, Velp 40

46

ners van het gebied de Nieuwe

lingen van MBO Helicon Velp

Expertmeeting industrieel erfgoed, Peize

PlattelandsParlement Limburg, Maastricht

weten wat de ecologische hoofd-

Expertmeeting om te komen tot

Organisatie van PlattelandsParle-

structuur (EHS) is, de natuur

een goed programma voor het

ment 2010 met als doel burgers

bezoeken en de natuur ervaren.

symposium over de stand van

en politiek dichter bij elkaar te

zaken van het industriële erfgoed

brengen rondom thema’s die

in Groningen en Drenthe.

burgers voorstellen. In samen-

Heeswijk-Dinter

Monumentale stolpboerderij

werking met de Vereniging voor

Bezoekersruimte en beheer-

restaureren en geschikt maken

Kleine Kernen Limburg.

derswoning realiseren bij de

voor bewoning voor mensen met

Kilsdonkse molen.

een (verstandelijke) beperking.

Vrijwilligerszwembad De Bosberg

52 Herinrichting veerstoep, Katwijk

in Swalmen duurzaam instand-

Nieuwe invulling geven aan

Wageningen

42 Onderhoud dorpshuizen, Ten Boer

58 Samenwerken aan een klimaatneutrale stad, Amsterdam

houden en speeltoestellen

veerstoeplocatie aan de Maas.

Inrichtingsprincipes formuleren

Ruige bostuin realiseren met

Onderhoudsbehoefte van

plaatsen.

zoveel mogelijk eetbare vegetatie

Groninger dorpshuizen in kaart

en een natuurspeelplek op een

brengen en een gefundeerde

hectare wild openbaar groen aan

financieringstrategie ontwikkelen.

Stimuleren dat eerstejaars leer-

36

Hekken op de Veluwe,

Veluwe 41

verschillende belevingen van

Museumkwartier Stadskanaal, Stadskanaal

terreinbeheerders en bewoners

Planvorming realisatie Museum-

van de Veluwe.

kwartier Stadskanaal.

Afstudeeronderzoek naar de

37

Bostuin Pomonal,

de Pomona. 43

Het Markeplan,

van krimp in Zuid-Limburg.

Noord-Holland Noord-Brabant 51

Kilsdonkse Molen,

57 Rundveemuseum Aat Grootes, Aatswoud

47

Zwembad De Bosberg, Swalmen

voor een leefbare, compacte en 53

Vliegwiel voor biodiversiteit, Molenwijk

klimaatneutrale stad en deze

Bevorderen van initiatieven op

ontwerpen voor twee ontwik-

Weert

het gebied van biodiversiteit en

kelingsgebieden in de stad.

Realiseren van een buitenexpo-

economie.

48

Beleving biotopen IJzeren Man-gebied,

Wessinghuizen

sitie in het IJzeren Man-gebied

Bewoners betrekken bij de

waar de bezoeker op ludieke

uitwerken in stedenbouwkundige

45

44

70 Haalbaarheidstudie CHIEC Losser, Losser

Utrecht

Broek in Waterland

64 Korenmolen De Hoop, Zand

Muziektent de Wilhelminatempel

Restaureren, completeren en

Haalbaarheidsstudie naar samen-

in oude glorie herbouwen en

verplaatsen van de rijksmonu-

werking tussen Stichting Staring,

75 Stadsrand Vathorst Noord, Amersfoort

functioneel maken voor (muziek)-

mentale korenmolen De Hoop.

Archeologieclub Oldenzaal,

Bewoners van de wijk Vathorst

Kristalmuseum en Stichting

betrekken bij de inrichting van

Steenfabriek De Werklust in

de groene stadsrand.

59

Muziekkoepel,

verenigingen uit eigen dorp en omstreken of voor artistieke optredens.

65

Ontmoetingscentrum,

Warder

de steenfabriek.

Begeleiden van een inrichtings60

De Nieuwe Akker,

71

76 Bijenstal Kraaybekerhof, Driebergen

Haarlem

van ontmoetingscentrum

Haalbaarheidsplan Groene Poort, Ommen

Stichting De Nieuwe Akker reali-

Kerkebuurt in Warder.

Haalbaarheidsplan opstellen voor

landgoed Kraaybeekerhof en

het uitbouwen van het Natuur-

voorlichting geven over het vak

informatiecentrum tot de Groene

imker en de rol van de bijen in de

Poort voor het Vecht-/Reggedal.

natuur.

plan voor de directe omgeving

seert tuinderijen waarvan klanten deelnemer zijn. 61

Goudriaankanaal,

Overijssel

Een bijenstal realiseren op het

66

Marken

Visiekaart Westelijke Groene Long, Almelo

Opstellen startnotitie voor herstel

Ontwikkeling van een visiekaart

Rijssen

77 Boerderijmuseum Vredegoed, Maarssen

van de Ooster- en Zuidervaart,

voor de Westelijke Groene Long

Voetveer over de Regge reali-

Opzetten en inrichten van een

als onderdeel van het voormalige

in Almelo.

seren nabij de buurtschappen

boerenstreekmuseum in de

Notter en Zuna.

Vechtstreek dat deel uitmaakt

Goudriaankanaal. 67 62

72

Voetveer Regge,

Eschmolen, Delden

van een toekomstig natuur73

PlattelandsParlement Noord-Holland, Haarlem

Plan van aanpak opstellen voor de herbouw van de Eschmolen

Vollenhove

Organisatie van het Plattelands-

in Delden.

Reconstrueren en vastleggen van

Parlement 2010 in samenwerking met de Vereniging van Kleine

68

Vliegveld Twente,

Monnikenspoor fase 2,

Lekker Utregs, Utrecht

Grotere bekendheid geven

daarmee het historisch besef bij

aan regionale producten en de structuur voor een regionale afzet verbeteren.

Kernen in Noord-Holland. Doel:

Enschede

geluid van plattelandsbewoners

Openbare bijeenkomst aan de

(religieuze) toeristen en scho-

laten horen bij provinciale politici.

vooravond van de politieke be-

lieren te stimuleren.

sluitvorming over de ruimtelijke

Landje van De Boer,

78

historische wandelroutes om wandelaars, cultuurliefhebbers,

63

educatief bezoekerscentrum.

74

79 Waterproject Nieuw Rotsoord, Utrecht

Overveen

150 geïnteresseerden stand-

Skeeler- en schaatsbaan, Wierden

Ontwikkelen van een ‘moestuin

punten van de verschillende

Ontwikkelen van een eigen

aanleggen waar kinderen (en hun

nieuwe stijl’ die bestaat uit de

partijen tot zich konden nemen

gecombineerde skeeler- en

ouders/verzorgers) op een speel-

elementen eetbaar erfgoed,

en met elkaar in debat gingen.

schaatsbaan nabij sportpark

se manier kunnen kennismaken

’t Lageveld.

met de verschillende aspecten

visie Luchthaven Twente, waar

sociale verbinding, ecologie, educatie en inspiratie.

69

Scheepswerf Enterse Zomp, Enter Bouw van een zompenscheepswerf met bezoekersruimte en een botenhuis.

Waterspeelplaats/vijvercomplex

van stedelijk waterbeheer.

46

Projectenlijst

Projectenlijst

85

Zuid-Holland

80 Kaas- en streekmarkt verbinden stad en ommeland, Woerden

Ouwerkerk

Opschaling van de Woerdense

schrijving met tekening voor

De kernen Groot Ammers en

beurtdienst tussen Gouda en

kaas- en streekmarkt en samen-

de uitwerking van de entree,

Ammerstol met elkaar verbinden

Rotterdam.

hangende activiteiten rondom

de parkeervoorzieningen en

door het veer over de Lek op-

kaas en streekproducten.

de ontsluitingswegen van het

nieuw in de vaart te nemen.

Watersnoodmuseum,

Opstellen van een werkom-

89

Voetveer, Ammerstol

watersnoodmuseum. 81

86

94 Beurtdienst GoudaRotterdam, Rotterdam

Opzetten van een recreatieve

95

Natuurspeelplaats,

Tiengemeten 90

Te Hooi & Te Kunst,

Proeftuin Holland,

Natuurspeelplaats aanleggen

Klimaattour bezoekerscentrum,

Boskoop

om kinderen op speelse wijze

Metamorfose van sortimentstuin

de natuur van de delta te laten

25 hooiberghutten om stad en

Poppendamme

en omliggend gebied waarbij

ontdekken.

platteland bij elkaar te brengen.

Realiseren van een klimaattour in

consument en professionals

het bezoekerscentrum Imkerij

elkaar ontmoeten rondom een

Poppendamme om jongeren op

breed scala aan plantensoorten.

Woerden Recreatieve kunstroutes langs

Zeeland

een actieve manier te laten 82

Houtzagerij, Kortgene

kennismaken met bekende maar

96 Wandelpad Bergvlietkade-Kraamvrouwenpad,

Vlist 91

Emma’s hof, Den Haag

Openstelling van een houtkade

Omzetten van een voormalige

ook onverwachte aspecten van

Openbare buurttuin inrichten

en restauratie van een cultuur-

boerderij naar een levend

energie- en klimaatvraagstukken.

in de wijk Regentes/Vlakenbos-

historisch wandelpad.

museum, gericht op exposeren, onderhouden en demonstreren

47

kwartier in Den Haag. 87

Landelijk

Scaldis Naturalis, 92

Gezonde Gronden,

van houtbewerkingmachines,

Sint Maartensdijk

gereedschappen en ambachten.

Nieuwe dekkingsmogelijkheden

Den Haag

onderzoeken voor de exploitatie

Plan van aanpak schrijven voor

97 Communicatie Landschapswacht, fase 3

van multifunctioneel centrum

het opzetten van een tuinbouw-

Signaleren en aanjagen van

Scaldis Naturalis in Sint Maar-

bedrijf dat werkt volgens het

partijen om de achteruitgang van

tensdijk.

kringlooplandbouwprincipe.

het agrarische cultuurlandschap

83 Consumentenpilot plantaardige eiwitdragers, Middelburg

te keren, met in deze fase het

Gebruik van plantaardige eiwit88

93

alternatief voor geïmporteerde

Het onzichtbare zichtbaar maken, Tholen

Nieuwkoop

plantaardige of dierlijke eiwitten,

Kunstwerken maken de oude

Ontwikkelen van een multifuncti-

zoveel mogelijk met inzet van

havens op Tholen zichtbaar.

oneel cultureel centrum tot een

ten ontwikkelen en stimuleren als

De Zevensprong,

accent op de proviciale verantwoordelijkheid voor beheer.

lokale productiemiddelen en

bruisend geheel met een boven-

98 Creative minds: lokale duurzame energie

ketenpartijen.

lokale uitstraling, dat een ver-

Vijf bijeenkomsten organiseren

binding legt tussen landbouw,

om creatieve, innovatieve en

Schakels boerenondernemers, Middelburg

natuur, landschap, cultuur, kunst,

concrete antwoorden te krijgen

historie, recreatie en toerisme in

op een vraag van gemeenten

Een groep ondernemers bege-

het Groene Hart.

rondom klimaat en energie.

84

leiden bij het opstellen van hun ondernemingsplannen.

48

49

Publicaties 2010

99 De smaak van het landschap

104 Netwerk Vitale Landbouw & Voeding

Publicaties uitgebracht door KNHM in 2010

Pilot ontwikkelen over de invloed

Profesionaliseren van de vrijwil-

Werkplaats

van voedselproductie op het

ligersorganisatie ‘Netwerk Vitale

Nr 11 Veranderen doe je zelf

landschap tijdens de Week van

Landbouw en Voeding’, die staat

de Smaak.

voor landbouw en veehouderij

Nieuwsbrief

met instandhouding van natuur-

2x per jaar

100

Kern met Pit

lijke kringlopen op de boerderij.

Brochure

Leefbaarheidswedstrijd die in 105

voor initiatieven ter verbetering

Pilots groepsontwikkeling Scouting

van de woonomgeving. Ook in

Moderniserings- en verbeterings-

Polen en Letland wordt het

trajecten om het ledenaantal en

Projectfolder

project ingezet om bewoners te

daarmee de maatschappelijke

De Nieuwe Akker

stimuleren en enthousiasmeren

waarde op peil te houden.

Nederland bewoners beloont

De groenbeleving van Nijmegenaren in 12 punten De Nieuwe Warande: d’n landbouwhof in Tilburg

Productblad

hun eigen leefomgeving te verbeteren.

106

Nationaal PlattelandsParlement

Plan van aanpak

101

Verbetering van het directe con-

In samenwerking met KNHM

Drieënveertig verenigde organi-

Landschapsmanifest

tact tussen politiek en burgers op

Welke boom heeft de X-factor?

saties waaronder KNHM roepen

het platteland. In samenwerking

de achteruitgang van ons Neder-

met de Landelijke Vereniging

landse cultuurlandschap een halt

van Kleine Kernen en Netwerk

toe.

Platteland.

– uitgebracht door de Bomenstichting Landschap in Zicht – uitgebracht door Landschapsbeheer Nederland.

Gepubliceerde artikelen 102

Modder aan je Broek

Bewoners actief betrekken bij het ontwerp, de aanleg en het beheer van natuurlijke speel- en ontmoetingsplekken. 103

Natuurcircus

Implementeren van natuurbelevingactiviteiten voor bewoners van verzorgingshuizen en het uitvoeren van een trainingsprogramma voor activiteitenbegeleiders en vrijwilligers.

Van zwart gat naar groen hart – gepubliceerd in het vakblad Landwerk, nummer 3 2010 Participatie op de Veluwe – gepubliceerd in: Vakblad Natuur, Bos Landschap, nummer 7 2010

50

Organisatie

Bureau Frank van Bussel directeur [email protected]

Bestuur Per 31 december 2010 was het verenigingsbestuur als volgt samengesteld: Clemens Cornielje voorzitter Hans van Dord vice-voorzitter Monique van der Laan-Veraart secretaris Jan Heijkoop penningmeester Jaap van Gelder Marian Jager-Wöltgens Piet Jansen Josje de Koning-van Langeraad Koos Koolen Henk van ’t Land Jan Zijlstra bestuursleden

Afdelingen Drenthe Jannes Boer [email protected] Flevoland Alette Vermeulen [email protected] Friesland Margriet Franke [email protected] Gelderland Albert Bos [email protected] Groningen Dick Doornbos [email protected] Limburg Wim van Osch [email protected]

Noord-Brabant Albert van Rosmalen [email protected] Noord-Holland Marianne Verdoes-Platerink [email protected] Overijssel Jan Brinkman [email protected] Utrecht Gerrit Roseboom [email protected] Zeeland Guido de Maat [email protected] Zuid-Holland Siem Smit [email protected]

Erik Arkesteijn projectadviseur [email protected] Monique Melchers projectadviseur [email protected] Pieter Rozema projectadviseur [email protected] Lonneke Vissers projectadviseur [email protected] Sandra Kraan communicatieadviseur [email protected] Brigitte van West directiesecretaresse [email protected] Astrid de Beijer-Moorman projectassistent astrid.debeijer @knhm.nl

Projectenoverzicht Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij

20 42 14 15

40

39

16 17

6

43

1

41

2

19 5

18

64

4

3

57

7

73

11

10

62 65

59 63

9

8

58

60

71

61 74 66 72

12 13

69 67

93 90

91 92

80 81

77 78 79

75

96 94

37

89 34

29 30

86

83 84

28 32 33

52 54 51 55

85 87

35 22 24 26 23 25

31

95

82

27

36 76

53

56 88

48

44 47

49 46

50

70 68

21

45

38

Landelijke projecten

97 98 99 100 101 102 103 104 105 106

Communicatie Landschapswacht, fase 3 Creative minds: lokale duurzame energie De smaak van het landschap Kern met Pit Landschapsmanifest Modder aan je Broek Natuurcircus Netwerk Vitale Landbouw & Voeding Pilots Groepsontwikkeling Scouting Nationaal PlattelandsParlement

bezoekadres

postadres

Beaulieustraat 22 Arnhem T 026 44 55 146

Postbus 33 6800 LE Arnhem

www.knhm.nl [email protected]