Stadsenquête Leiden 2010
Hoofdstuk 43. Financiële situatie Samenvatting Circa tweederde van de Leidenaren geeft aan gemakkelijk rond te komen met het huishoudinkomen, ruim een kwart komt net rond en 6% kan moeilijk rondkomen. Per saldo vindt een klein percentage Leidenaren(3%) dat ze er in het afgelopen jaar op achteruit zijn gegaan. Ook vorig jaar was het saldo negatief, namelijk 6%, terwijl in de periode 2007-2008 de Leidenaren per saldo juist een kleine verbetering zagen in hun financiële situatie. Het percentage Leidenaren dat zegt dat ze in het afgelopen jaar door een tekort aan financiële middelen hebben moeten bezuinigen en het percentage mensen met schulden is redelijk vergelijkbaar met voorgaande jaren. Grafiek S43: Ontwikkeling financiële situatie, % dat bezuinigt op levensbehoeften en % met schulden) 29% 26% 24%23% 19% 20%19% 17%
11%
20% 17% 13%
11%
12%12%11%11% 11%12% 10%11%10% 9%
5% 1% saldo financiele situatie
-3% -6%
-8%
bezuinigen levensbehoeften
schulden
-11% -13% 2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Van alle Leidenaren heeft 5% in het afgelopen jaar een betalingsachterstand (gehad) op hun vaste lasten of lening. Van hen denkt een kwart (dit is circa 1% van alle Leidenaren) door de schulden in de problemen te zullen komen. Van hen heeft de helft in verband met de betalingsachterstand ook hulp gezocht bij een hulpverlenende instantie. Dit is globaal vergelijkbaar met eerdere jaren. De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat er naar leeftijd en inkomen grote verschillen zijn in de ontwikkeling van de financiële situatie. Met name de lagere inkomensgroepen en 50-plussers geven per saldo vaker aan dat hun inkomenspositie is verslechterd, de hogere inkomensgroepen en jongeren zien per saldo vaker een verbetering. De lagere inkomensgroepen hebben ook vaak meer moeite om rond te komen, ze moeten vaker bezuinigen op hun primaire levensbehoeften en ze hebben vaker schulden. Dit laatste geldt ook voor Leidenaren tot 35 jaar.
Vragenlijst Trendvragen financiële situatie Nu volgen drie vragen over uw financiële situatie. Deze vragen worden elk jaar gesteld om te kijken of er verschuivingen optreden in de financiële situatie van de Leidenaars. Dit is van belang voor het bijstandsbeleid van de gemeente. We willen nogmaals benadrukken dat deze enquête anoniem is. 1. Is de financiële situatie van het huishouden waarin u woont in de afgelopen twaalf maanden verbeterd, gelijk gebleven of verslechterd? Verbeterd Gelijk gebleven Verslechterd
1
Stadsenquête Leiden 2010
2. Moet u door een tekort aan financiële middelen wel eens bezuinigen op eten, kleding en/of wachten met het betalen van de vaste lasten (zoals huur) en andere rekeningen? Ja Nee 3. Heeft u schulden? (Hiermee bedoelen we geen hypotheek) Ja Nee Financiële situatie De volgende vragen gaan over de financiële positie van de burgers van Leiden. De resultaten hiervan zijn van belang voor de gemeente om de juiste beleidsbeslissingen te kunnen nemen en daarmee de burgers die dat nodig hebben financieel te kunnen ondersteunen. We wijzen u er nogmaals op dat de door u gegeven antwoorden anoniem zijn. 4. Hoe moeilijk of gemakkelijk kan uw huishouden rondkomen met het totale huishoudinkomen? zeer moeilijk moeilijk komt net rond gemakkelijk zeer gemakkelijk 5. Het komt vaak voor dat mensen geld lenen voor bepaalde uitgaven. Ik noem hierna een aantal vormen van geld lenen. Wilt u aangeven of u daar in de afgelopen 12 maanden gebruik van heeft gemaakt? (meerdere antwoorden mogelijk) op afbetaling gekocht bij postorderbedrijf of winkels rood staan bij bank persoonlijke lening of doorlopend krediet lening bij vrienden of familie lening in het kader van de studiefinanciering andere lening (geen hypotheek voor huis) 6. Is bij de betaling van de aflossing van één of meer van deze schulden OF bij de betaling van uw vaste lasten in de laatste 12 maanden een achterstand ontstaan? Ja Kunt u aangeven bij welke schulden of vaste lasten u een achterstand heeft? (meerdere antwoorden mogelijk) huur/hypotheek gas/water/elektriciteit (mobiele) telefoon belastingen ziektekostenverzekering overige verzekeringen aankoop (op afbetaling) bij postorderbedrijf of winkels rood staan bij bank persoonlijke lening of doorlopend krediet lening bij vrienden of familie lening in het kader van de studiefinanciering andere leningen of betalingsachterstanden, nl: _________________
2
Stadsenquête Leiden 2010
nee einde Blok
7. Wanneer heeft uw huishouden voor het eerst te maken gekregen met deze betalingsachterstanden? in de afgelopen 6 maanden 6-12 maanden geleden 1-2 jaar geleden 2-5 jaar geleden >=5 jaar geleden 8. Zijn uw schulden zodanig, dat u in de problemen bent gekomen of zult komen? ja nee 9. Heeft uw huishouden in verband met een betalingsachterstand hulp gezocht bij hulpverlenende instanties? ja namelijk bij …. (meerdere antwoorden mogelijk) Team Werk, Inkomen en Zorg (voorheen Sociale Zaken) Maatschappelijk werk Raad en Daad winkel Stadsbank De Binnenvest GGD GGZ Anders, nl: ____________________ Bent u daar geholpen met uw financiële problemen? ja, goed ja, matig/gaat wel Wat kon beter? _________________________ nee Waarom niet? _____________________________________
nee Denkt u dat wel te gaan doen? ja nee Waarom niet? omdat ik niet precies weet welke instantie mij kan helpen omdat ik zelf al een oplossing heb gevonden anders, nl _______________________________
Uitkomsten Dit hoofdstuk gaat in op de financiële situatie van de Leidse burgers. In de eerste paragraaf wordt gekeken naar de mate waarin men kan rondkomen en de veranderingen in de financiële situatie in het afgelopen jaar. De tweede paragraaf behandelt de mate waarin Leidenaren leningen hebben afgesloten en de mate waarin men aangeeft (wel eens) te moeten bezuinigen op de eerste levensbehoeften, zoals eten en kleding. De laatste paragraaf gaat in op het percentage Leidenaren met schulden en/of betalingsachterstanden.
3
Stadsenquête Leiden 2010
43.1 Financiële situatie Van de Leidenaren geeft circa tweederde aan gemakkelijk rond te komen met het totale huishoudinkomen, ruim een kwart komt net rond en 6% kan moeilijk rondkomen. De resultaten lijken iets minder positief dan in voorgaande jaren. Logischerwijs geven de lagere inkomensgroepen relatief vaker aan moeilijk te kunnen rondkomen (21% moeilijk/ zeer moeilijk). Grafiek 43.1a: Rondkomen met huishoudinkomen 2003 2% 8%
25%
2004 3% 7%
22%
2005 2% 11%
2010
14%
53%
28% Zeer moeilijk
19%
54%
24%
5%
15%
54%
23%
2009 2%5%
15%
51%
19%
8%
15%
47%
25%
2007 2%6%
12%
53%
24%
2006 2% 8%
2008
54%
15%
49% Moeilijk
Komt net rond
16%
Gemakkelijk
Zeer gemakkelijk
Per saldo vinden iets meer Leidenaren dat hun financiële situatie in de afgelopen twaalf maanden is verslechterd. Ook vorig jaar was dit het geval terwijl in de periode 2007-2008 juist meer mensen aan hebben gegeven dat hun financiële situatie er op vooruit was gegaan. Grafiek 43.1b: Verandering financiële situatie 2001 2002 2003 2004 2005 2006
19%
27%
53%
19%
30%
51%
22%
30% 57%
26%
2010
16%
21% 59%
15%
62%
22% 16%
15%
54%
17%
2009
8%
58%
26%
2007 2008
55%
37%
17%
62%
22%
64% Verbeterd
20%
Gelijk gebleven
Verslechterd
Er zijn grote verschillen naar leeftijd en inkomen in de ontwikkeling van de financiële situatie. Vooral de lagere inkomensgroepen en 50-plussers geven per saldo vaker aan dat hun inkomenspositie is verslechterd, de hogere inkomensgroepen en jongeren zien per saldo vaker een verbetering.
4
Stadsenquête Leiden 2010
Tabel 43.1c: Verandering financiële situatie Leidenaar naar inkomens- en leeftijdsgroep 2001 2002 2003 2004 2005 Saldo (% verbeterd - % verslechterd) +29 +11 -8 -13 -11 Netto huishoudinkomen < 1.450 +10 - 13 -20 -27 -35 1.451-3.200 +36 + 15 -13 -18 -15 > 3.200 +55 + 33 +13 +12 +8 Leeftijd 25-34 jaar 35-49 jaar 50+
+53 +30 +4
+ 29 + 13 -11
+14 -15 -23
+7 -18 -26
+10 -19 -29
2006 +1
2007 +11
2008 +5
2009 -6
2010 -3
-32 0 +21
-5 +5 +24
-13 +2 +21
-30 -7 +8
-20 -7 +13
+15 +6 -16
+37 +14 -6
+29 +9 -11
+10 -3 -15
+15 -2 -12
* Inkomensgroepen: 2001: <1400, 1400-3000, >3000; 2002 t/m 2007: <1350, 1351-3000, >3000; 2008-2009: <1450, 1451-3200, >3200
43.2 Afsluiten van leningen en bezuinigingen eerste levensbehoeften Bijna vier op de tien Leidenaren had in de afgelopen twaalf maanden een lening (hypotheken buiten beschouwing gelaten). Dit geldt relatief vaker voor 50-minners (met name 18-24 jaar) en Leidenaren uit de lagere inkomensklassen. De meest gebruikte vorm van geld lenen is rood staan bij de bank. Het aandeel mensen met een lening ligt wat hoger dan de afgelopen drie jaar. Bij deze vraag speelt mogelijk de veranderde onderzoeksopzet een rol. Respondenten aan het online onderzoek geven vaker aan gebruik te hebben gemaakt van één of meerdere vormen van geld lenen dan respondenten die telefonisch aan het onderzoek hebben deelgenomen. Dit komt mogelijk door het overzichtelijke karakter van online onderzoek, waarbij de respondent de verschillende vormen (eerst) rustig kan bekijken. Ook een groter gevoel van anonimiteit speelt mogelijk een rol. Daarnaast is aan het verschil in de leningen via studiefinanciering te zien dat (oud)studenten de enquête vaker via internet invullen. Tabel 43.2a: Gebruik vormen van geld lenen (meerdere mogelijk) 2003
2004
2005
Rood staan bij bank
26%
28%
Lening studiefinanciering
8%
8%
2010 internet
2010 totaal
2006
2007
2008
2009
2010 tel
31%
29%
25%
23%
22%
22%
28%
25%
7%
11%
8%
9%
8%
6%
13%
10%
Lening bij vrienden en familie
6%
6%
4%
8%
7%
5%
6%
6%
11%
9%
Persoonlijke lening of doorlopend krediet
12%
13%
13%
10%
9%
9%
9%
10%
7%
8%
Op afbetaling bij postorderbedrijf, winkel
4%
5%
5%
5%
3%
3%
2%
2%
2%
2%
Andere lening (geen hypotheek)
2%
3%
2%
3%
1%
2%
2%
3%
3%
3%
Geen lening
65%
62%
60%
57%
65%
68%
67%
69%
56%
62%
Twee op de tien Leidenaren heeft in het afgelopen jaar wel eens bezuinigd op de eerste levensbehoeften of gewacht met het betalen van de vaste lasten of andere rekeningen. Dit is vergelijkbaar met vorig jaar. Dergelijke bezuinigingen komen relatief vaker voor bij Leidenaren uit de lagere inkomensklassen en 25-34 jarigen.
5
Stadsenquête Leiden 2010
Grafiek 43.2b: Noodzaak tot bezuinigen per inkomens- en leeftijdsgroep 13%
Totaal
17%
20%
19% 17% 20% 19%
13% 14%
26% 24% 23%
43% 46% 45% 46% 43% 44% 47% 43%
=< 1.450
11%
18% 4%
> 3.200
7% 8%
10% 7% 9% 5% 8% 6%
21% 13%
15%
19%
35-49 jaar
24% 27% 23% 23% 23% 21%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
13%
25%
20%
17% 8%
14%
19%
50+
22%
18% 18%
14%
24%
22% 22%
16%
21%
1.451 - 3.200
23% 23% 23%
15% 14%
31% 33%
9%
18%
25-34 jaar
24%
17% 17%
28% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
43.3 Schulden en betalingsachterstanden Van alle inwoners van Leiden zegt 12% schulden te hebben (exclusief hypotheek). Dit is, met uitzondering van 2008, vergelijkbaar met voorgaande jaren. Ook dit jaar geven Leidenaren tot 35 jaar en de lagere inkomensgroepen vaker aan schulden te hebben. Grafiek 43.3a: Percentage mensen met schulden per inkomens- en leeftijdsgroep 10% 11% 10% 12% 12% 11% 11% 9% 11% 12%
Totaal
12%
25-34 jaar 19% 18%
16%
21% 23% 23% 23%
19%
4% 4%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
9% 11%
8% 6% 5%
8% 7%
12% 14% 11% 14% 10% 15% 15%
7%
> 3.200
8% 8%
35-49 jaar
10% 10% 10%
5%
20% 23% 20%
20%
1.451 - 3.200
16% 13%
16%
=< 1.450
17% 16% 18%
9%
50+
5% 5% 5% 5% 5%
9% 9%
10%
9% 11% 12%
6% 6% 6% 6% 8%
In de afgelopen twaalf maanden heeft 5% van de Leidenaren te maken gekregen met een betalingsachterstand op hun vaste lasten en/of schuld. Deze betalingsachterstand is in zeven op de tien situaties de afgelopen twaalf maanden ontstaan. Een kwart van de Leidenaren met een betalingsachterstand denkt door de schulden in de problemen te zullen komen. Dit is circa 1% van alle Leidenaren. Van hen heeft de helft in verband met deze betalingsachterstand ook hulp gezocht bij een hulpverlenende instantie. Dit is globaal vergelijkbaar met eerdere jaren. Het percentage Leidenaren met een betalingsachterstand (5%) blijkt jaarlijks licht te fluctueren. Het totale percentage respondenten met een lening of schuld ligt dit jaar wel wat hoger dan in de afgelopen twee jaar. Hierbij speelt echter mogelijk de veranderde onderzoeksmethodiek een rol (zie toelichting in de onderzoeksverantwoording).
6
22%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Stadsenquête Leiden 2010
Tabel 43.3b: Betalingsachterstand op schulden/vaste lasten 2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010 tel
2010 internet
2010 totaal
In dit jaar betalingsachterstand
5%
6%
5%
7%
4%
4%
6%
5%
6%
5%
Wel leningen, geen betalingsachterstand
30%
32%
36%
37%
32%
28%
27%
26%
39%
33%
Geen leningen
65%
62%
60%
56%
65%
68%
67%
69%
56%
62%
Totaal
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
De betalingsachterstanden bij de vaste lasten hebben vooral betrekking op de huur, rekeningen van het energie- en waterbedrijf en verzekeringen/ ziektekosten. De achterstanden bij leningen betreffen vooral rood staan, kredieten en leningen bij vrienden of familie.
7
