Stadsenquête Leiden 2006
Hoofdstuk 9. Trendvragen financiële situatie Hoofdstuk 10. Financiële situatie Samenvatting
Hfst 9. Trendvragen financiële situatie Jaarlijks worden drie trendvragen gesteld die inzicht geven in de financiële positie van de Leidenaar. De resultaten maken duidelijk dat de neerwaartse trend van de afgelopen jaren lijkt gebroken voor wat betreft de beoordeling van de eigen financiële situatie. Dit jaar vindt 22% de eigen inkomenspositie verbeterd en 21% verslechterd. Dit betekent, na drie jaren van een negatief saldo, een positief saldo van +1. Deze verbetering van de financiële positie is nog niet terug te zien in het percentage Leidenaren dat wel eens moet bezuinigen of het percentage Leidenaren met schulden. Deze twee aspecten worden vergelijkbaar beoordeeld met eerdere jaren. Overigens zien met name jongeren en de hogere inkomensgroepen een verbetering in hun financiële situatie. Met name de lage inkomens, maar ook 50-plussers blijven hun financiële situatie zien verslechteren. Tabel S9: Verandering financiële situatie Leidenaar Indicator eigen financiële situatie (verbeterd - verslechterd) Perc. moet wel eens bezuinigen op primaire levensbehoeften Perc. heeft schulden
2001 +29 13% 10%
2002 +11 17% 11%
2003 -8 20% 10%
2004 -13 26% 12%
2005 -11 24% 12%
Hfst 10. Financiële situatie Naast de trendvragen worden er ook andere vragen over het financieel kunnen rondkomen van huishoudens gesteld. Tweederde van de Leidenaren, iets meer dan in 2005, geeft dit jaar aan gemakkelijk rond te komen met het huishoudinkomen, een kwart komt net rond en een op de tien kan (zeer) moeilijk rondkomen. De lagere inkomensgroepen geven - zoals te verwachten valt - vaker aan (zeer) moeilijk te kunnen rondkomen. Ruim vier op de tien Leidenaren heeft in de afgelopen 12 maanden geld geleend. De meest gebruikte vorm van geld lenen is rood staan bij de bank of giro, gevolgd door studiefinanciering en een persoonlijke lening of doorlopend krediet. Het aantal mensen met een lening laat de afgelopen jaren een stijgende lijn zien. Van alle Leidenaren heeft 7% in het afgelopen jaar een betalingsachterstand (gehad) op hun vaste lasten of lening. Van hen geeft circa een kwart, dus 2% van alle Leidenaren aan, door de schulden in de problemen te zijn gekomen.
1
2006 +1 23% 11%
Stadsenquête Leiden 2006
Vragenlijst Hfst 9. Trendvragen financiële situatie Nu volgen drie vragen over uw financiële situatie. Deze vragen worden elk jaar gesteld om te kijken of er verschuivingen optreden in de financiële situatie van de Leidenaars. Dit is van belang voor het bijstandsbeleid van de gemeente. We willen nogmaals benadrukken dat deze enquête anoniem is. 1.
Is de financiële situatie van het huishouden waarin u woont in de afgelopen twaalf maanden verbeterd, gelijk gebleven of verslechterd? Verbeterd Gelijk gebleven Verslechterd
2.
Moet u door een tekort aan financiële middelen wel eens bezuinigen op eten, kleding of wachten met het betalen van de telefoonrekening of de rekening van het elektriciteitsbedrijf? Ja Nee
3.
Heeft u schulden? (Hiermee bedoelen we geen hypotheek of korte termijn betalingsachterstanden) Ja Nee
Hfst 10. Financiële situatie De volgende vragen gaan over de financiële positie van de burgers van Leiden. De resultaten hiervan zijn van belang voor de gemeente om de juiste beleidsbeslissingen te kunnen nemen en daarmee de burgers die dat nodig hebben financieel te kunnen ondersteunen. We wijzen u er nogmaals op dat de door u gegeven antwoorden anoniem zijn. 1.
We willen graag weten hoe moeilijk of gemakkelijk uw huishouden kan rondkomen met het totale huishoudinkomen? zeer moeilijk moeilijk komt net rond gemakkelijk zeer gemakkelijk
2.
Het komt vaak voor dat mensen geld lenen voor bepaalde uitgaven. Ik noem hierna een aantal vormen van geld lenen. Wilt u aangeven of u daar in de afgelopen 12 maanden gebruik van heeft gemaakt? (meer antwoorden mogelijk) op afbetaling gekocht bij postorderbedrijf of winkels rood staan bij bank of giro persoonlijke lening of doorlopend krediet lening bij vrienden of familie lening in het kader van de studiefinanciering andere lening (geen hypotheek voor huis)
3.
Is bij de betaling van de aflossing van één of meer van deze schulden OF bij de betaling van uw vaste lasten in de laatste 12 maanden een achterstand ontstaan? ja, zowel bij schulden als vaste lasten ja, alleen bij schulden ja, alleen bij vaste lasten nee ga verder bij vraag 8
4.
Zo ja: om welke schulden ging het (meer antwoorden mogelijk) op afbetaling gekocht bij postorderbedrijf of winkels rood staan bij bank of giro persoonlijke lening of doorlopend krediet lening bij vrienden of familie lening in het kader van de studiefinanciering andere lening (geen hypotheek voor huis)
… of om welke vaste lasten ging het (meer antwoorden mogelijk) huur hypotheek energie en waterbedrijf belastingen verzekeringen andere betalingsachterstanden
2
Stadsenquête Leiden 2006
5.
Wanneer heeft uw huishouden voor het eerst te maken gekregen met deze betalingsachterstanden? in de afgelopen 6 maanden 6-12 maanden geleden 1-2 jaar geleden 2-5 jaar geleden >=5 jaar geleden
6.
Zijn uw schulden zodanig, dat u in de problemen bent gekomen of zult komen? Ja Nee
7.
Heeft uw huishouden in verband met een betalingsachterstand hulp gezocht bij hulpverlenende instanties? (bijvoorbeeld de Sociale Dienst, het Maatschappelijk Werk, of de Kredietbank Stadsbank) ja namelijk bij ______________________________(naam organisatie) Bent u daar geholpen met uw financiële problemen? ja, goed ja, matig/gaat wel, wat kon beter? ___________________________________ nee, waarom niet _____________________________________
8.
nee Denkt u dat wel te gaan doen? ja nee Waarom niet? omdat ik niet precies weet welke instantie mij kan helpen omdat ik zelf al een oplossing heb gevonden anders, nl ___________________________________
Heeft uw huishouden OP DIT MOMENT te maken met betalingsachterstanden? ja Denkt u dat uw huishouden zonder hulp van andere personen of instellingen deze betalingsachterstand(en) kan oplossen? ja, binnen 3 maanden ja, dat duurt 3 tot 6 maanden ja, dat duurt 6 tot 12 maanden ja, dat duurt meer dan een jaar nee, mijn huishouden kan dat niet zonder hulp oplossen weet niet nee
De volgende vragen gaan over de Stadsbank Leiden, gevestigd aan de Breestraat. 9.
Kent u de Stadsbank van naam? ja Weet u waarvoor u bij de Stadsbank terecht kunt? (doorvragen, meer antwoorden mogelijk) schuldbemiddeling/schuldsanering/budgetbeheer geld lenen/doorlopend krediet goedkoper/flexibeler dan andere banken voor lagere inkomens anders, nl: ____________________________ nee, weet het niet
Heeft u er wel eens gebruik van gemaakt? ja Was u tevreden met de dienstverlening? nee ja nee, omdat: ______________________________
nee
Mensen die nog nooit gebruik hebben gemaakt van de Stadsbank: 10. Bij de Stadsbank kunt u terecht voor financieel advies, leningen en voor hulp bij het oplossen van schulden en budgetbeheer. Nu u dit weet, denkt u hier in de toekomst gebruik van te gaan maken? ja, zeker ja, misschien nee
3
Stadsenquête Leiden 2006
Uitkomsten
Hfst 9. Trendvragen financiële situatie Dit hoofdstuk gaat in op de financiële positie van de Leidse burgers in het algemeen. Behandeld worden de verandering van de financiële positie in het afgelopen jaar, de noodzaak tot bezuinigingen op primaire levensbehoeften en de schuldsituatie. In hoofdstuk 10 zal meer uitgebreid worden ingegaan op de financiële situatie.
9.1 Verandering financiële situatie in afgelopen jaar De inwoners van Leiden is gevraagd of zij vinden dat de eigen financiële situatie het afgelopen jaar is verbeterd of verslechterd. Bijna zes op de tien ziet geen verandering, twee op de tien vindt deze verbeterd en twee op de tien vindt dat de inkomenspositie is verslechterd. De neerwaartse trend van de afgelopen jaren lijkt gebroken en de Leidenaar ziet de financiële positie weer iets positiever. Grafiek 9.1a: Verandering financiële situatie
2001
37%
2002
55%
26%
2003
58%
19%
2004
27%
53%
19%
2006
15%
54%
17%
2005
8%
30%
51%
22% 0%
30% 57%
25% Verbeterd
21%
50%
75%
Gelijk gebleven
100%
Verslechterd
De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat er grote verschillen zijn naar inkomen en leeftijd. Met name de lagere inkomensgroepen en 50-plussers geven per saldo vaker aan dat hun inkomenspositie is verslechterd, de hogere inkomensgroepen en jongeren zien per saldo vaker een verbetering. Tabel 9.1b: Verandering financiële situatie Leidenaar naar inkomens- en leeftijdsgroep (25+ huishoudens) Indicator = % verbeterd - % verslechterd 2001
2002
2003
2004
2005
Totaal
+29
+11
-8
-13
-11
+1
Netto huishoud1 inkomen
< 1.350
+10
- 13
-20
-27
-35
-32
1.351 – 3.000
+36
+ 15
-13
-18
-15
0
> 3.000
+55
+ 33
+13
+12
+8
+21
Leeftijd
25-34 jaar
+53
+ 29
+14
+7
+10
+15
35-49 jaar
+30
+ 13
-15
-18
-19
+6
50+
+4
-11
-23
-26
-29
-16
1
2006
De verdeling naar netto huishoudinkomens wijkt licht af van 2001. Toen was de verdeling als volgt: < 1.400 Euro, 1.401-3000 Euro > 3000 Euro.
4
Stadsenquête Leiden 2006
9.2 Noodzaak van bezuinigingen op primaire levensbehoeften Van alle Leidenaren heeft bijna een kwart in het afgelopen jaar door een tekort aan financiële middelen wel eens moeten bezuinigen op primaire levensbehoeften, zoals eten en kleding of door wachten met het betalen van de telefoon- of energierekening. Evenals eerdere jaren geldt dit met name voor mensen met een lager inkomen. Evenals vorig jaar is het totaal aantal mensen dat heeft moeten bezuinigen op primaire levensbehoeften niet verder toegenomen. Grafiek 9.2: Noodzaak tot bezuinigen per inkomens- en leeftijdsgroep (huishoudens 25+) 13%
17%
20%
Totaal
13% 14%
26% 24% 23%
18%
25-34 jaar
13%
15%
35-49 jaar
31% 33% =< 1.350
1.351 - 3.000
24% 27% 23%
4% > 3.000
6%
2001 2002 2003 2004 2005 2006
21%
7% 8% 13% 10% 7%
19%
25% 22%
43% 46% 45% 46%
14%
20%
50-64 jaar
9% 11%
23% 23% 23%
19%
12%
65+
14%
26% 2001 2002 2003 2004 2005 2006
22%
16% 19%
15%
28%
22%
9.3 Schuldsituatie Van alle inwoners van Leiden zegt 11% schulden te hebben (exclusief hypotheek en studieschuld). Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren. Evenals in eerdere jaren geven Leidenaren tot 35 jaar en de lagere inkomensgroepen vaker aan schulden te hebben. Grafiek 9.3: Percentage mensen met schulden per inkomens- en leeftijdsgroep (huishoudens 25+) 10% 11% 10% 12% 12% 11%
Totaal
12% 25-34 jaar
17% 16% 18% 16%
8% 8%
35-49 jaar 16% =< 1.350 16% 10% 10% 10%
1.351 - 3.000
12% 14% 11%
5% > 3.000 4%
9% 7% 8%
11%
19% 18%
8% 21% 23% 6% 6% 6%
50-64 jaar 2001 2002 2003 2004 2005 2006
65+
5
1% 1% 1% 0% 1%
3%
20%
9% 9% 10%
7% 7%
7%
2001 2002 2003 2004 2005 2006
Stadsenquête Leiden 2006
Hfst 10. Financiële situatie Aan de hand van een drietal trendvragen is in het vorige hoofdstuk kort ingegaan op de financiële situatie van de Leidenaar. Dit hoofdstuk gaat verder in op de financiële positie van de inwoners van Leiden. Achtereenvolgens komen aan bod: de mate waarin men kan rondkomen, het afsluiten van leningen en betalingsachterstanden.
10.1 Rondkomen met het huishoudinkomen Van de Leidenaren geeft 66% aan gemakkelijk rond te komen met het totale huishoudinkomen, 25% komt net rond en 10% kan (zeer) moeilijk rondkomen. Vergeleken met vorig jaar komt men gemiddeld iets gemakkelijker rond en zitten we weer op het niveau van de jaren daarvoor. Logischerwijs geven de lagere inkomensgroepen relatief vaker aan moeilijk te kunnen rondkomen. Grafiek 10.1: Rondkomen met huishoudinkomen
2003 2% 8%
2004 3% 7%
2005 2%
11%
2006 2% 8%
15%
53%
22%
15%
47%
24%
15%
51%
25%
Zeer moeilijk
12%
54%
25%
Moeilijk
Komt net rond
Gemakkelijk
Zeer gemakkelijk
10.2 Afsluiten van leningen Ruim vier op de tien Leidenaren had in de afgelopen 12 maanden een lening (hypotheken buiten beschouwing gelaten). Dit geldt relatief vaker voor 50-minners en de lagere inkomensgroepen. De meest gebruikte vorm van geld lenen is rood staan bij de bank of giro, gevolgd door studiefinanciering en een persoonlijke lening of doorlopend krediet. Het aantal mensen met een lening laat de afgelopen jaren een stijgende lijn zien. Tabel 10.2: Gebruik vormen van geld lenen (meer mogelijk) 2003 Rood staan bij bank of giro 26% Lening studiefinanciering 8% Persoonlijke lening of doorlopend krediet 12% Lening bij vrienden en familie 6% Op afbetaling bij postorderbedrijf, winkel 4% Andere lening (geen hypotheek) 2% Geen lening
65%
6
2004 28% 8% 13% 6% 5% 3%
2005 31% 7% 13% 4% 5% 2%
2006 29% 11% 10% 8% 5% 3%
62%
60%
57%
Stadsenquête Leiden 2006
10.3 Betalingsachterstand In de afgelopen 12 maanden heeft 7% van de Leidenaren te maken gehad met een betalingsachterstand op hun vaste lasten (3%) en/of lening (6%). Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren. Respondenten uit de lagere inkomensgroepen en 50-minners hebben relatief vaker te maken met een betalingsachterstand. Tabel 10.3a: Betalingsachterstand op schulden/ vaste lasten 2003 In dit jaar betalingsachterstand 5% Wel leningen, geen betalingsachterstand 30% Geen leningen 65% Totaal 100%
2004 6% 32% 62% 100%
2005 5% 36% 60% 100%
2006 7% 37% 57% 100%
De betalingsachterstanden bij de vaste lasten hebben vooral betrekking op de huur en energie- en waterrekening. De achterstanden bij leningen betreffen met name leningen bij vrienden of familie en rood staan.
Wanneer betalingsachterstand ontstaan Voor tweederde van de respondenten die in de afgelopen 12 maanden te maken hebben gehad met een betalingsachterstand, geldt dat deze ook in deze periode is begonnen. Bij eenderde is de achterstand al eerder ontstaan. Tabel 10.3b: Wanneer betalingsachterstand begonnen (in % afgelopen jaar betalingsachterstand) 2003 2004 2005 2006 In de afgelopen 6 maanden 29% 39% 39% 41% 6-12 maanden geleden 32% 36% 23% 26% 1-2 jaar geleden 23% 17% 20% 13% 2-5 jaar geleden 13% 8% 16% 18% Meer dan 5 jaar geleden 3% 1% 2% 2% Totaal 100% 100% 100% 100%
Van de Leidenaren die in het afgelopen jaar te maken hebben gehad met een betalingsachterstand geeft een kwart aan door hun schulden in de problemen te zijn gekomen. Van hen hebben de meesten in verband met de betalingsachterstand ook hulp gezocht bij een hulpverlenende instantie, met name bij de Sociale Dienst. Dit is globaal vergelijkbaar met eerdere jaren. Van alle Leidenaren geeft 3% aan op dit moment betalingsachterstanden te hebben. Van hen denkt zes op de tien dit zelf op te kunnen lossen, een kwart geeft aan hulp nodig te hebben.
7
