Stadsenquête Leiden 2003
Hoofdstuk 5. Trendvragen financiële situatie
Samenvatting
Hfst 5. Trendvragen financiële situatie Na twee jaar van stijgende inkomens zien Leidenaren dit jaar hun inkomenspositie verslechteren. Het zijn met name de lage en middeninkomens en de 35-plussers die hun financiële situatie zien verslechteren. Tabel S5: Verandering financiële situatie Leidenaar 2001
2002
2003
Verbeterd
37%
26%
19%
Gelijk gebleven
55%
58%
54%
Verslechterd Totaal
8%
15%
27%
100%
100%
100%
Ook het percentage mensen dat aangeeft te moeten bezuinigen op primaire levensbehoeften neemt toe; van 13% in 2001 tot 20% in 2003. Dit geldt (nog) niet voor het percentage inwoners van Leiden dat schulden (exclusief hypotheek en studieschuld) zegt te hebben. Dit percentage is met 10% vergelijkbaar met de voorgaande twee jaar.
Hfst 16. Financiële situatie In hoofdstuk 5 is aan de hand van een aantal trendvragen kort ingegaan op de financiële situatie van de inwoners van Leiden. In dit hoofdstuk is hier meer uitgebreid op ingegaan. Tweederde van de Leidenaren geeft aan gemakkelijk te kunnen rondkomen van het huishoudinkomen. Een kwart komt net rond en één op de tien kan (zeer) moeilijk rondkomen. Leidenaren uit de lagere inkomensgroepen, niet-werkenden en allochtonen geven relatief vaker aan (zeer) moeilijk te kunnen rondkomen. Ruim eenderde van de Leidenaren heeft in de afgelopen 12 maanden geld geleend, Leidenaren met een lager inkomen en jongeren wat vaker. De meest gebruikte vormen van lenen zijn het rood staan bij de bank of giro en een persoonlijke lening of doorlopend krediet. Van de Leidenaren heeft 5% in de afgelopen twaalf maanden een betalingsachterstand (gehad) op een lening of op hun vaste laste lasten. De schulden die in het afgelopen jaar bij leningen zijn ontstaan betreffen met name schulden bij bank of giro. Voor wat betreft de vaste lasten hebben de betalingsachterstanden met name betrekking op de huur en het energie- en waterbedrijf. Circa één op de tien respondenten die in het afgelopen jaar te maken heeft gehad met betalingsachterstanden, heeft hiervoor hulp gezocht bij hulpverlenende instanties.
1
Stadsenquête Leiden 2003
Vragenlijst Hfst 5. Trendvragen financiële situatie Nu volgen drie vragen over uw financiële situatie. Deze vragen worden elk jaar gesteld om te kijken of er verschuivingen optreden in de financiële situatie van de Leidenaars. Dit is van belang voor het bijstandsbeleid van de gemeente. We willen nogmaals benadrukken dat deze enquête anoniem is. 1. Is de financiële situatie van het huishouden waarin u woont in de afgelopen twaalf maanden verbeterd, gelijk gebleven of verslechterd? Verbeterd Gelijk gebleven Verslechterd 2. Moet u door een tekort aan financiële middelen wel eens bezuinigen op eten, kleding of wachten met het betalen van de telefoonrekening of de rekening van het electriciteitsbedrijf? Ja Nee Geen antwoord 3. Heeft u schulden? (Hiermee bedoelen we geen hypotheek of korte termijn betalingsachterstanden) Ja Nee Geen antwoord
Hfst 16. Financiële situatie De volgende vragen gaan over de financiële positie van de burgers van Leiden. De resultaten hiervan zijn van belang voor de gemeeente om de juiste beleidsbeslissingen te kunnen nemen en daarmee de burgers die dat nodig hebben financieel te kunnen ondersteunen. We wijzen u er nogmaals op dat de door u gegeven antwoorden anoniem zijn. 1. We willen graag weten hoe moeilijk of gemakkelijk uw huishouden kan rondkomen met het totale huishoudinkomen? zeer moeilijk moeilijk komt net rond gemakkelijk zeer gemakkelijk 2. Het komt vaak voor dat mensen geld lenen voor bepaalde uitgaven. Ik noem hierna een aantal vormen van geld lenen. Wilt u aangeven of u daar in de afgelopen 12 maanden gebruik van heeft gemaakt? (meerdere antwoorden mogelijk) op afbetaling gekocht bij postorderbedrijf of winkels rood staan bij bank of giro persoonlijke lening of doorlopend krediet lening bij vrienden of familie lening in het kader van de studiefinanciering andere lening (geen hypotheek voor huis)
2
Stadsenquête Leiden 2003
3. Is bij de betaling van de aflossing van één of meer van deze schulden OF bij de betaling van uw vaste lasten in de laatste 12 maanden een achterstand ontstaan? ja nee ga verder bij vraag 7 4. Zo ja: om welke schulden ging het (meerdere antwoorden mogelijk) op afbetaling gekocht bij postorderbedrijf of winkels rood staan bij bank of giro persoonlijke lening of doorlopend krediet lening bij vrienden of familie lening in het kader van de studiefinanciering andere lening (geen hypotheek voor huis) … of om welke vaste lasten ging het (meerdere antwoorden mogelijk) huur hypotheek energie en waterbedrijf belastingen verzekeringen andere betalingsachterstanden 5. Wanneer heeft uw huishouden voor het eerst te maken gekregen met deze betalingsachterstanden? in de afgelopen 6 maanden 6-12 maanden geleden 1-2 jaar geleden 2-5 jaar geleden >=5 jaar geleden Heeft uw huishouden in verband met een betalingsachterstand hulp gezocht bij hulpverlenende instanties? (bijvoorbeeld de Sociale Dienst, het Maatschappelijk Werk, of de Kredietbank) ja namelijk bij ______________________________(naam organisatie) Bent u daar geholpen met uw financiële problemen? ja, goed ja, matig/gaat wel nee nee 6. Heeft uw huishouden OP DIT MOMENT te maken met betalingsachterstanden? ja Denkt u dat uw huishouden zonder hulp van andere personen of instellingen deze betalingsachterstand(en) kan oplossen? ja, binnen 3 maanden ja, dat duurt 3 tot 6 maanden ja, dat duurt 6 tot 12 maanden ja, dat duurt meer dan een jaar nee, mijn huishouden kan dat niet zonder hulp oplossen weet niet nee
3
Stadsenquête Leiden 2003
Uitkomsten Hfst 5. Trendvragen financiële situatie Dit hoofdstuk gaat over de financiële positie van de inwoners van Leiden in het algemeen. Behandeld worden de verandering van de financiële positie over het afgelopen jaar, de noodzaak tot bezuinigingen op primaire levensbehoeften en de schuldsituatie. 1 In hoofdstuk 16 wordt meer uitgebreid ingegaan op de financiële situatie.
5.1 Verandering financiële situatie in afgelopen jaar Aan de Leidenaar is gevraagd in hoeverre hij/zij vindt dat de eigen financiële situatie het afgelopen jaar is verbeterd of verslechterd. 19% vindt de eigen inkomenspositie in het afgelopen jaar verbeterd, 27% vindt deze verslechterd. Vergeleken met voorgaande jaren vinden de Leidenaren per saldo vaker dat hun inkomenspositie is verslechterd.
2001
37%
2002
55%
26%
2003
8%
58%
19%
15%
54%
0%
25%
27%
50%
Verbeterd
75%
Gelijk gebleven
100%
Verslechterd
Grafiek 5.1a: Verandering financiële situatie
Onderstaande tabel laat zien dat er grote verschillen zijn naar inkomen en leeftijd. De lagere inkomensgroepen en 35-plussers geven per saldo vaker aan dat hun financiële situatie is verslechterd. Vergeleken met vorig jaar geven onderscheiden doelgroepen voor alle groepen een verslechtering te zien. Tabel 5.1b: Verandering financiële situatie Leidenaar naar inkomens- en leeftijdsgroep Indicator = % verbeterd – % verslechterd Totaal
2001
2002
2003
+29
+11
-8 -20
Netto huishoudinkomen* ≤ 1.350
+10
- 13
1.351 - 3.000
+36
+ 15
-13
> 3.000
+55
+ 33
+13
Leeftijd 18-24 jaar
+16
+ 14
+4
25-34 jaar
+53
+ 29
+14
35-49 jaar
+30
+ 13
-15
50-64 jaar
+8
-6
-20
65+
-2
- 18
-27
1
De verdeling naar netto huishoudinkomens wijkt licht af van 2001. Toen was de verdeling als volgt: ≤1.400 Euro, 1.401 – 3.000 Euro, >3.000 Euro.
4
Stadsenquête Leiden 2003
5.2 Noodzaak van bezuinigingen op primaire levensbehoeften Twee op de tien Leidenaren geeft aan dat ze in het afgelopen jaar door een tekort aan financiële middelen wel eens heeft moeten bezuinigen op eten of kleding of heeft moeten wachten met het betalen van de telefoonrekening of de rekening van het electriciteitsbedrijf. Lagere inkomensgroepen en jongeren hebben hier relatief vaker mee te maken. Vergeleken met voorgaande jaren is het percentage mensen dat heeft moeten bezuinigen op primaire levensbehoeften verder toegenomen, dit geldt met name voor de inkomensgroepen tot 3.000,- Euro. 13%
Totaal
17%
20%
31%
=< 1.350 9%
1.351 - 3.000 4%
> 3.000
11%
43%
21%
7% 8%
25%
18-24 jaar 13% 14%
25-34 jaar
13%
35-49 jaar 6%
50-64 jaar
33%
15%
12%
14%
33%
18%
2001
19%
2002
14%
65+
30%
20%
2003
16%
Grafiek 5.2: Noodzaak tot bezuinigen per inkomens- en leeftijdsgroep
5.3 Schuldsituatie Een op de tien Leidenaren zegt schulden (exclusief hypotheek en studieschuld) te hebben. Met name de lagere inkomensgroepen en 35-minners hebben vaker schulden. Het percentage mensen met schulden is vergelijkbaar met voorgaande jaren. Grafiek 5.3: Percentage mensen met schulden per inkomens- en leeftijdsgroep 10% 11% 10%
Totaal
=< 1.350
16% 10% 10% 10%
1.351 - 3.000 5%
> 3.000
7%
9%
15% 15% 16%
18-24 jaar 12%
25-34 jaar
17% 16%
9% 8% 8% 7% 7% 6%
35-49 jaar 50-64 jaar 65+
19% 18%
2001 2002 2003
1% 1% 1%
5
Stadsenquête Leiden 2003
Hfst 16. Financiële situatie In hoofdstuk 5 is aan de hand van een aantal trendvragen kort ingegaan op de financiële situatie van de inwoners van Leiden. In dit hoofdstuk wordt hier meer uitgebreid op ingegaan. Achtereenvolgens komen aan bod: de mate waarin men kan rondkomen, het afsluiten van leningen en betalingsachterstanden.
16.1 Rondkomen van huishoudinkomen Tweederde van de Leidenaren geeft aan gemakkelijk te kunnen rondkomen van het huishoudinkomen. Een kwart komt net rond en één op de tien kan (zeer) moeilijk rondkomen.
Grafiek 16.1a: Rondkomen met huishoudinkomen
Zeer gemakkelijk
12%
Gemakkelijk
54%
Komt net rond
25%
Moeilijk
Zeer moeilijk
8%
2%
Rondkomen van huishoudinkomen naar doelgroep Leidenaren uit de lagere inkomensgroepen, lager opgeleiden, niet-werkenden, alleenstaanden en allochtonen geven relatief vaker aan (zeer) moeilijk te kunnen rondkomen. Tabel 16.1b: Percentage komt (zeer) moeilijk rond met huishoudinkomen 10% Totaal Werken (≥12 uur per week) Sekse Man Vrouw
6% 12%
Leeftijd 18-24 jaar 25-34 jaar 35-49 jaar 50-64 jaar 65+
6% 9% 11% 9% 10%
Opleiding Lager Middelbaar Hoger
16% 9% 6%
Ja Nee
7% 15%
Netto Huishoudinkomen ≤ 1350 1351-2000 2001-3000 >3000
28% 12% 3% 2%
Huishoudsamenstelling Alleenstaand 2 personen Gezin met kinderen
14% 7% 10%
Etniciteit Autochtoon Allochtoon
8% 14%
6
Stadsenquête Leiden 2003
16.2 Het afsluiten van leningen Ruim eenderde van de Leidenaren heeft in de afgelopen 12 maanden geld geleend. De lagere inkomensgroepen, 35-minners en alleenstaanden hebben relatief wat vaker geld geleend. De meest gebruikte vormen van lenen zijn het rood staan bij de bank of giro en een persoonlijke lening of doorlopend krediet. De vorm van lenen kan per doelgroep verschillen. Zo lenen jongeren relatief vaker geld van de studiefinanciering en staan 50-minners vaker rood bij de bank of giro. Tabel 16.2: Gebruik vormen van geld lenen (meerdere antwoorden mogelijk) Rood staan bij bank of giro 26% Persoonlijke lening of doorlopend krediet 12% Lening studiefinanciering 8% Lening bij vrienden en familie 6% Op afbetaling bij postorderbedrijf, winkel 4% Andere lening (geen hypotheek) 2% Geen lening
65%
16.3 Betalingsachterstand Van de Leidenaren heeft 5% in de afgelopen 12 maanden een betalingsachterstand (gehad) op een lening of op hun vaste lasten. De lagere inkomensgroepen, allochtonen, 35-minners en alleenstaanden hebben relatief vaker te maken (gehad) met een betalingsachterstand. Tabel 16.3a: Betalingsachterstand op schulden/vaste lasten Op dit moment betalingsachterstand 2% In dit jaar betalingsachterstand gehad 3% Wel leningen, geen betalingsachterstand 30% Geen leningen 65% Totaal 100%
De schulden die in het afgelopen jaar bij leningen zijn ontstaan betreffen met name schulden bij bank of giro (21%), leningen bij vrienden of familie (8%), persoonlijke kredieten (6%) en schulden bij een winkel of postorderbedrijf (6%). Voor wat betreft de vaste lasten hebben de betalingsachterstanden vooral betrekking op de huur (58%), het energie- en waterbedrijf (48%) en de hypotheek (11%). Wanneer betalingsachterstand ontstaan Voor zes op de tien respondenten die in de afgelopen 12 maanden te maken hebben gehad met een betalingsachterstand, geldt dat deze ook in deze periode is begonnen. Bij vier op de tien is de achterstand al eerder ontstaan. Tabel 16.3b: Wanneer betalingsachterstand begonnen (in % afgelopen jaar betalingsachterstand) In de afgelopen 6 maanden 29% 6-12 maanden geleden 32% 1-2 jaar geleden 23% 2-5 jaar geleden 13% Meer dan 5 jaar geleden 3% Totaal 100%
Circa één op de tien respondenten die in het afgelopen jaar te maken heeft gehad met betalingsachterstanden, heeft hiervoor hulp gezocht bij hulpverlenende instanties.
7
