Stadsenquête Leiden 2008
Hoofdstuk 19. Financiële situatie Samenvatting
Ruim tweederde van de Leidenaren geeft aan gemakkelijk rond te komen met het huishoudinkomen, bijna een kwart komt net rond en een op de tien kan moeilijk rondkomen. Bijna een kwart vindt zijn/haar eigen financiële situatie verbeterd, ruim zes op de tien ziet geen verandering en bijna twee op de tien vindt dat hun inkomenspositie is verslechterd. Dit geeft een positief saldo van + 5. Dit is minder goed dan vorig jaar, maar beter dan de jaren daarvoor. Het percentage Leidenaren dat zegt dat ze in het afgelopen jaar door een tekort aan financiële middelen wel eens te hebben moeten bezuinigen op primaire levensbehoeften neemt sinds 2005 af. Het percentage Leidenaren met schulden is dit jaar voor het eerst lager dan 10%. Grafiek S19: Ontwikkeling financiële situatie, % dat bezuinigt op levensbehoeften en % met schulden (‘01 – ’08) 29% 26% 24%23% 20% 19% 17% 17% 13% 11%
12%12%11%11% 10%11%10% 9%
11% 5% 1%
saldo financiele situatie
bezuinigen levensbehoeften
schulden
-8% -11% -13%
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Van alle Leidenaren heeft 4% in het afgelopen jaar een betalingsachterstand (gehad) op hun vaste lasten of lening. Van hen geeft drie op de tien, dus 1% van alle Leidenaren, aan door de schulden in de problemen te zijn gekomen. Lagere inkomensgroepen en 50-plussers geven per saldo vaker aan dat hun inkomenspositie is verslechterd, de hogere inkomensgroepen en jongeren zien per saldo vaker een verbetering. Ook hebben lagere inkomensgroepen vaak meer moeite om rond te komen, ze moeten vaker bezuinigen op hun primaire levensbehoeften en ze hebben vaker schulden. Jongeren tot 34 jaar hebben vaker schulden. Vragenlijst HOOFDSTUK 19: FINANCIELE SITUATIE (INCL. TRENDVRAGEN)
Trendvragen financiële situatie Nu volgen drie vragen over uw financiële situatie. Deze vragen worden elk jaar gesteld om te kijken of er verschuivingen optreden in de financiële situatie van de Leidenaars. Dit is van belang voor het bijstandsbeleid van de gemeente. We willen nogmaals benadrukken dat deze enquête anoniem is. 1.
Is de financiële situatie van het huishouden waarin u woont in de afgelopen twaalf maanden verbeterd, gelijk gebleven of verslechterd? Verbeterd Gelijk gebleven Verslechterd
2.
Moet u door een tekort aan financiële middelen wel eens bezuinigen op eten, kleding en/of wachten met het betalen van de vaste lasten (zoals huur) en andere rekeningen? Ja Nee
1
Stadsenquête Leiden 2008
3.
Heeft u schulden? (Hiermee bedoelen we geen hypotheek) Ja Nee
Financiële situatie De volgende vragen gaan over de financiële positie van de burgers van Leiden. De resultaten hiervan zijn van belang voor de gemeente om de juiste beleidsbeslissingen te kunnen nemen en daarmee de burgers die dat nodig hebben financieel te kunnen ondersteunen. We wijzen u er nogmaals op dat de door u gegeven antwoorden anoniem zijn. 4.
Hoe moeilijk of gemakkelijk kan uw huishouden rondkomen met het totale huishoudinkomen? zeer moeilijk moeilijk komt net rond gemakkelijk zeer gemakkelijk
5.
Het komt vaak voor dat mensen geld lenen voor bepaalde uitgaven. Ik noem hierna een aantal vormen van geld lenen. Wilt u aangeven of u daar in de afgelopen 12 maanden gebruik van heeft gemaakt? (meerdere antwoorden mogelijk) op afbetaling gekocht bij postorderbedrijf of winkels rood staan bij bank of giro persoonlijke lening of doorlopend krediet lening bij vrienden of familie lening in het kader van de studiefinanciering andere lening (geen hypotheek voor huis)
6.
Is bij de betaling van de aflossing van één of meer van deze schulden OF bij de betaling van uw vaste lasten in de laatste 12 maanden een achterstand ontstaan? Ja Æ Kunt u aangeven bij welke schulden of vaste lasten u een achterstand heeft? (meerdere antwoorden mogelijk) huur/hypotheek gas/water/elektriciteit (mobiele) telefoon belastingen ziektekostenverzekering overige verzekeringen aankoop (op afbetaling) bij postorderbedrijf of winkels rood staan bij bank of giro persoonlijke lening of doorlopend krediet lening bij vrienden of familie lening in het kader van de studiefinanciering andere leningen of betalingsachterstanden, nl: _______________________ nee Æ vraag 7
7.
Wanneer heeft uw huishouden voor het eerst te maken gekregen met deze betalingsachterstanden? in de afgelopen 6 maanden 6-12 maanden geleden 1-2 jaar geleden 2-5 jaar geleden >=5 jaar geleden
8.
Zijn uw schulden zodanig, dat u in de problemen bent gekomen of zult komen? ja nee
9.
Heeft uw huishouden in verband met een betalingsachterstand hulp gezocht bij hulpverlenende instanties? ja Æ namelijk bij …. (meerdere antwoorden mogelijk) Sociale Zaken Maatschappelijk werk Raad en Daad winkel Stadsbank De Binnenvest GGD GGZ Anders, nl: ____________________ Bent u daar geholpen met uw financiële problemen? ja, goed ja, matig/gaat wel Æ Wat kon beter? ___________________________ nee Æ Waarom niet? _____________________________________
nee Æ Denkt u dat wel te gaan doen? ja nee Æ Waarom niet? ik weet niet precies welke instantie mij kan helpen ik heb zelf al een oplossing gevonden anders, nl ________________________________
2
Stadsenquête Leiden 2008
Uitkomsten
Dit hoofdstuk gaat in op de financiële positie van de Leidse burgers. Er wordt in de eerste paragraaf ingegaan op de mate waarin men kan rondkomen en de veranderingen in de financiële situatie in het afgelopen jaar. De tweede paragraaf behandelt de mate waarin Leidenaren leningen hebben afgesloten en de mate waarin men aangeeft (wel eens) te moeten bezuinigen op primaire levensbehoeften. De laatste paragraaf gaat in op het percentage Leidenaren met schulden en/of betalingsachterstanden.
19.1 Financiële situatie Van de Leidenaren geeft 68% aan gemakkelijk rond te komen met het totale huishoudinkomen, 23% komt net rond en 9% kan moeilijk rondkomen. Vergeleken met vorig jaar komt men gemiddeld moeilijker rond en zit men meer op het gemiddelde van de afgelopen jaren. Logischerwijs geven de lagere inkomensgroepen relatief vaker aan moeilijk te kunnen rondkomen. Grafiek 19.1a: Rondkomen met huishoudinkomen 2003 2% 8%
25%
2004 3% 7%
54%
22%
2005 2% 11%
53%
24%
2006 2% 8%
Moeilijk
19%
54%
25%
Zeer moeilijk
15%
54%
23%
0%
15%
51%
19%
2008 1% 8%
15%
47%
25%
2007 2%6%
12%
14%
50% Komt net rond
75% Gemakkelijk
100% Zeer gemakkelijk
Van alle respondenten vindt 22% dat hun financiële situatie is verbeterd en 17% dat deze is verslechterd, de rest vindt hun financiële situatie gelijk gebleven. Per saldo is een kleine verbetering te zien van de financiële situatie, echter deze is kleiner dan vorig jaar. Grafiek 19.1b: Verandering financiële situatie 37%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
0%
55%
26%
8%
58%
19%
15%
54%
17%
27%
53%
19%
30%
51%
22%
30%
57%
26%
21%
59%
22%
15%
62% 25%
Verbeterd
50% Gelijk gebleven
17% 75% Verslechterd
3
100%
Stadsenquête Leiden 2008
De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat er grote verschillen zijn naar inkomen en leeftijd. Met name de lagere inkomensgroepen en 50-plussers geven per saldo vaker aan dat hun inkomenspositie is verslechterd, de hogere inkomensgroepen en jongeren zien per saldo vaker een verbetering. Tabel 19.1c: Verandering financiële situatie Leidenaar naar inkomens- en leeftijdsgroep 2001 2002 2003 2004 Indicator (% verbeterd - % verslechterd) +29 +11 -8 -13 Netto huishoudinkomen < 1.450 +10 - 13 -20 -27 1.451-3.200 +36 + 15 -13 -18 > 3.200 +55 + 33 +13 +12 Leeftijd 25-34 jaar 35-49 jaar 50+
+53 +30 +4
+ 29 + 13 -11
+14 -15 -23
+7 -18 -26
2005 -11
2006 +1
2007 +11
2008 +5
-35 -15 +8
-32 0 +21
-5 +5 +24
-13 +2 +21
+10 -19 -29
+15 +6 -16
+37 +14 -6
+29 +9 -11
* Inkomensgroepen: 2001: <1400, 1400-3000, >3000; 2002 t/m 2007: <1350, 1351-3000, >3000; 2008: <1450, 1451-3200, >3200
19.2 Afsluiten van leningen en (wel eens) bezuinigingen op primaire levensbehoeften Bijna eenderde van de Leidenaren had in de afgelopen 12 maanden een lening (hypotheken buiten beschouwing gelaten). Dit geldt relatief vaker voor 50-minners (met name 18-24 jaar) en de lagere inkomensgroepen. De meest gebruikte vorm van geld lenen is rood staan bij de bank of giro, op afstand gevolgd door studiefinanciering en een persoonlijke lening of doorlopend krediet. Het aantal mensen met een lening is dit jaar iets lager dan in voorgaande jaren. Tabel 19.2a: Gebruik vormen van geld lenen (meerdere mogelijk) 2003 2004 Rood staan bij bank of giro 26% 28% Persoonlijke lening of doorlopend krediet 12% 13% Lening studiefinanciering 8% 8% Lening bij vrienden en familie 6% 6% Op afbetaling bij postorderbedrijf, winkel 4% 5% Andere lening (geen hypotheek) 2% 3% Geen lening
65%
62%
2005 31% 13% 7% 4% 5% 2%
2006 29% 10% 11% 8% 5% 3%
2007 25% 9% 8% 7% 3% 1%
2008 23% 9% 9% 5% 3% 2%
60%
57%
65%
68%
Van alle Leidenaren heeft bijna twee op de tien in het afgelopen jaar door een tekort aan financiële middelen wel eens moeten bezuinigen op primaire levensbehoeften, zoals eten en kleding of moeten wachten met het betalen van de vaste lasten en andere rekeningen. Evenals eerdere jaren geldt dit met name voor mensen met een lager inkomen. Sinds 2005 is het totaal aantal mensen dat heeft moeten bezuinigen op primaire levensbehoeften aan het afnemen. Grafiek 19.2b: Noodzaak tot bezuinigen per inkomens- en leeftijdsgroep 13%
17%
20%
Totaal 19% 17%
13% 14%
26% 24% 23%
18%
31% 33%
=< 1.450
9%
11%
18%
> 3.200 5%
7% 8% 10% 7% 9%
13%
15% 14%
43% 46% 45% 46% 43% 44%
13% 15% 19% 25%
35-49 jaar
28% 22% 22%
21%
1.451 - 3.200
4%
23% 23% 23%
25-34 jaar
24% 27% 23% 23%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
4
16% 8% 14% 19% 24%
50+
22% 18% 18% 14%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Stadsenquête Leiden 2008
19.3 Schulden en betalingsachterstanden Van alle inwoners van Leiden zegt een op de tien schulden te hebben (exclusief hypotheek). Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren. Evenals in eerdere jaren geven Leidenaren tot 35 jaar en de lagere inkomensgroepen vaker aan schulden te hebben. Grafiek 19.3a: Percentage mensen met schulden per inkomens- en leeftijdsgroep
Totaal 9%
10% 11% 10% 12% 12% 11% 11%
12% 17% 16% 18%
25-34 jaar
20% 16%
16%
=< 1.450
1
16%
19% 18%
13% 21%
9% 8% 8%
20% 10% 10% 10%
9%
35-49 jaar
10% 8%
1.451 - 3.200
5%
4% 4%
7% 6% 6%
9%
7%
> 3.200
8%
2 2 2 2 2 2 2 2
9%
12% 14% 11% 14% 10%
50+
11%
5% 5% 5% 6% 6%
6%
5%
In de afgelopen 12 maanden heeft 4% van de Leidenaren te maken gekregen met een betalingsachterstand op hun vaste lasten en/of schuld. Daarnaast heeft 28% een lening. Het aandeel leningen/betalingsachterstanden is de laatste twee jaar aan het afnemen. Respondenten uit de lagere inkomensgroepen en 35-minners hebben relatief vaker te maken met een betalingsachterstand. Tabel 19.3b: Betalingsachterstand op schulden/ vaste lasten 2003 In dit jaar betalingsachterstand 5% Wel leningen, geen betalingsachterstand 30% Geen leningen 65% Totaal 100%
2004 6% 32% 62% 100%
2005 5% 36% 60% 100%
2006 7% 37% 56% 100%
2007 4% 32% 65% 100%
2008 4% 28% 68% 100%
De betalingsachterstanden bij de vaste lasten hebben vooral betrekking op de huur, de energie- en waterrekening en de ziektekostenverzekering. In mindere mate is sprake van betalingsachterstanden voor de mobiele telefoon en belastingen. De achterstanden bij leningen betreffen met name leningen bij vrienden of familie en rood staan. Voor ruim zes op de tien respondenten die in de afgelopen 12 maanden te maken hebben gehad met een betalingsachterstand, geldt dat deze ook in deze periode is begonnen. Bij vier op de tien is de achterstand al eerder ontstaan. Van de Leidenaren die in het afgelopen jaar te maken hebben gehad met een betalingsachterstand geeft drie op de tien aan door hun schulden in de problemen te zijn gekomen. Van hen hebben de meeste in verband met de betalingsachterstand ook hulp gezocht bij een hulpverlenende instantie. Dit is globaal vergelijkbaar met eerdere jaren.
1
In 2007 is het percentage schulden onder 25-34 jarigen 23%, terwijl dit in de andere jaren veel lager is. Voor deze uitschieter hebben we geen verklaring.
5
