Highlights. nummer

VELUX Highlights is een uitgave van: VELUX Nederland B.V. Bezoekadres: Molensteijn 2 | 3454 PT De Meern Postadres: Postbus 142 | 3454 ZJ De Meern

Internet: www.velux.nl E-mail: [email protected] Ontwerp: Carree visuele & interactieve communicatie, Capelle a/d IJssel Layout: BouwStijl Media, Rotterdam Copyright: Overname van artikelen of delen hiervan uit deze uitgave is alleen toegestaan met bronvermelding en schriftelijke toestemming van de redactie. De uitgever stelt zich niet aansprakelijk voor kleurafwijkingen en/of inhoudelijke onjuistheden die ondanks onze zorgvuldigheid toch in deze uitgave voor mochten komen. Editie: Maart 2012 Verschijnt 4 x per jaar Oplage: 22.000 stuks 13e jaargang nummer 1 V-NL - 001 - 2012 ©2012 VELUX GROEP Redactie: BouwStijl Media, Rotterdam VELUX Nederland B.V.

nummer 1

Telefax: 030 - 6 629 680

2012

Telefoon: 030 - 6 629 629

Highlights

Highlights

Column Peter Erdtsieck Echt duurzame gebouwen vragen om inzicht en nuance Soms weet ik niet wat de grootste bedreiging vormt voor de ontwikkeling van duurzame gebouwen: de toename van het aantal managers en juristen in het bouwproces of de afname van het aantal inhoudelijk deskundigen. Waarschijnlijk is het beide niet bevorderlijk. Mijn hart ligt bij het realiseren van gezonde en energiezuinige gebouwen. Daarmee bedoel ik niet die gebouwen die volgens berekeningen of de communicatieafdeling heel duurzaam zijn, maar gebouwen die daadwerkelijk duurzaam zijn. Dat vraagt om inzicht en het vermogen om te nuanceren. Zo wordt het energiegebruik maar ten dele bepaald door voorzieningen. Afstemming van het gebouw en de installaties op gebruikers is mede bepalend voor de tevredenheid en het energiegebruik in de praktijk. Scholen zijn hier een duidelijk voorbeeld van. Aangezien installaties in deze gebouwen amper worden beheerd, levert een flink isolatiepakket in de praktijk gegarandeerd meer op dan een geavanceerde installatie. Helaas houden berekeningsmodellen hier geen rekening mee. Die geven de voorkeur aan ingenieuze installatietechnische oplossingen. Een aspect waarbij inzicht en nuance ook vaak ontbreken, is het binnenklimaat in de zomer. Voor kantoorgebouwen wordt vaak de eis van maximaal 150 overschrijdingsuren gehanteerd. Vraag je drie verschillende adviseurs om een berekening van dezelfde ruimte, dan komen die gegarandeerd met verschillende uitkomsten. Waarschijnlijk zoiets als 155, 112 en 220. Het resultaat is nu eenmaal afhankelijk van de input en de nukken van de berekeningsmethodiek. Over een uitkomst van 155 wordt vervolgens een serieuze discussie gestart, omdat deze vijf uur hoger is dan de eis. Gelukkig is het niet alleen kommer en kwel. Met vallen en opstaan neemt de belangstelling voor duurzaamheid toe. Een aantal, met name commerciële, partijen houdt ook in deze roerige tijden het hoofd koel en gaat door met het ontwikkelen van nieuwe producten en het opzetten van experimenten. In die zin ben ik blij met een marktpartij als VELUX. Een partij die niet alleen ontwikkelt en experimenten opzet, maar in tegenstelling tot veel andere partijen met de praktijkresultaten naar buiten komt. Ook als deze een keer tegenvallen. Peter Erdtsieck, oprichter en directeur projecten van moBius consult Meer informatie: www.mobiusconsult.nl Foto: Irene Kievit

inhoud Project: Interview: Conceptueel: Project: Duurzaamheid:

Berghut vertegenwoordigt duurzaamheidsprincipe Duurzaam bouwen vraagt om genuanceerde aanpak Villa Via door Architectenburo Gernand & de Lint Intelligent dak is kloppend hart van Maison Air et Lumière Wonen op het water met een overvloed aan lucht en licht

2

column

6 10 14 20 24

3

VELUX Nederland Forest Stewardship Council (FSC) gecertificeerd VELUX Nederland is vanaf nu gecertificeerd door de onafhankelijke non-profit organisatie Forest Stewardship Council® (FSC®). Het FSC logo verzekert dat al het hout gebruikt voor de grenenhouten VELUX dakramen uit verantwoord bos afkomstig is. Hiervoor stelt FSC een aantal principes en criteria op het gebied van zorg voor het milieu, sociaal bewustzijn en economische draagkracht. Met het FSC certificaat toont de VELUX Groep dat zij niet alleen het creëren van een duurzaam leefklimaat in huis belangrijk vindt, maar ook als organisatie duurzaamheid voorop heeft staan.

VELUX genomineerd voor Nationale TV Succes Award

VELUX Nederland is als enige bedrijf in de bouwbranche genomineerd voor de Nationale TV Succes Award 2012. Dit is de Nederlandse tv-prijs voor succesvolle ondernemingen. Alle bedrijven die door het succesfactorteam genomineerd zijn, worden aan de kijker voorgesteld. Daarna mag de kijker beslissen wie de felbegeerde award wint. In het programma ‘de Succesfactor’ worden de meest succesvolle bedrijven uit een bepaalde branche aan de Nederlandse kijker getoond. In samenwerking met de Kamer van Koophandel zijn meer dan 500 branches geselecteerd. Per branche is een shortlist gemaakt van de 10 succesvolste bedrijven. Eén van deze 10 bedrijven wordt door de nominatiecommissie op basis van succescriteria officieel genomineerd. Deze succescriteria zijn: de expertise van het bedrijf, leider in de branche (in ieder geval behorende tot de top-10) en continuïteit (toekomstgerichtheid en strategische horizon). Ook wordt er gekeken of het bedrijf onderscheidende succesfactoren heeft.

Het Forest Stewardship Council® (FSC®) is een internationale non-profit organisatie die duurzaam en verantwoordelijk bosbeheer garandeert. De FSC certificering staat garant voor verantwoord bosbeheer dat voldoet aan een aantal principes en criteria op het gebied van zorg voor het milieu, sociaal bewustzijn en economische draagkracht. Iedereen die verantwoordelijk is voor de houtkap moet onder andere de rechten van werknemers en de inheemse bewoners respecteren, aan de lokale wetgeving voldoen en meewerken aan de instandhouding van de natuurlijke bossen. Vanaf nu worden alle grenenhouten VELUX dakramen in Nederland dan ook geleverd met een FSC gecertificeerd label. Door een strenge controle op de gehele productieketen, van oogst tot eindproduct, is de koper van een product met FSC keurmerk verzekerd dat het toegepaste hout een verantwoorde afkomst heeft. De vele FSC locaties die de VELUX Groep heeft binnen de chain-of-custody certificering, garandeert een volledige traceerbaarheid van het hout van het bos waarin het hout gekapt is, naar het magazijn van VELUX Nederland. De documentatie omvat alle opeenvolgende fasen van de verwerking, transformatie, productie en distributie, waardoor de gehele productieketen transparant is en open voor inspectie. Ieder onderdeel van de keten wordt minstens één keer per jaar door een onafhankelijke certificeerder gecontroleerd. Wanneer niet aan de eisen wordt voldaan, wordt het certificaat direct ingetrokken. Meer informatie: www.velux.nl/fsc www.fsc.nl

Innovatief en onderscheidend VELUX Nederland is namens de bouwbranche genomineerd voor de Succes Award. In de uitzending van 29 januari vertelde Michel Sombroek, Algemeen Directeur van VELUX Nederland onder andere hoe VELUX is ontstaan, hoe het bedrijf zich onderscheidt, wat de succesfactoren zijn en hoe VELUX als bedrijf door te innoveren succesvol blijft. Na afloop van alle uitzendingen kunnen de kijkers bepalen wie de winnaar wordt. In de laatste aflevering wordt de winnaar van de Succes Award gepresenteerd. Deze ontvangt een hoofdprijs van 20.000 euro. Kijk de uitzending van 29 januari terug op RTL XL: http://www.rtl.nl/xl/#/a/265034.

Zonlichtkunstwerk ZonPalet Op 21 maart jongstleden werd aan de façade van de Koninklijke Schouwburg in Den Haag een zonlichtkunstwerk onthuld. Het zonlichtkunstwerk met de naam ZonPalet is ontworpen door interieurarchitect Katinka Fick. Het kunstwerk projecteert subtiel de kleuren van het zonlicht en biedt de mogelijkheid de Koninklijke Schouwburg met nieuwe ogen te bekijken. Het kleurrijke zonlichtspel is een hint naar het theaterlicht binnen.

Martin Liebregts is directeur van de BouwhulpGroep. Hij stond aan de wieg van dit architecten- en adviesbureau dat zich richt op bouwen en wonen in de bestaande stad. In de afgelopen dertig jaar is hij in verschillende functies betrokken bij renovatie en onderhoud van de gebouwvoorraad. Als adviseur, onderzoeker, docent, publicist en in het bijzonder als architect.

Column Martin Liebregts Innovatie of uitvinding

Afstandelijk gebouw De Koninklijke Schouwburg staat met zijn rug naar de zon. Door de schaduwrijke voorkant toonde het statige gebouw overdag afstandelijk, vlak en gesloten. Het straalt geen ‘theater’ uit en maakt niet nieuwsgierig naar wat er binnen gebeurt. Alleen ’s avonds als de deuren opengaan en de gevel verlicht wordt door kunstlicht, laat het theater zich in haar culturele hoedanigheid kennen. Maar een theater houdt overdag niet op theater te zijn. Ook als het gesloten is, kan het bewust kijken stimuleren. Kleurrijk lichtspel Interieurarchitect Katinka Fick kwam daarom op het idee de rand van de façade aan de voorzijde te vullen met transparante kleurvlakken en op de wind bewegende gekleurde spiegeltjes. Als de zon hierop valt, wordt de projectie zichtbaar als een kleurige kralenketting. In de ochtend op de grond en later op de dag op de gevel. De verandering in de verschijningsvorm en intensiteit van de zon gedurende het jaar is een belangrijk onderdeel van het ‘theaterspel’ van dit ontwerp. Ook als de zon niet schijnt en de projectie dus niet zichtbaar is, vormen de gekleurde vlakken in de rand, als edelstenen in een kroon, een bijna vanzelfsprekende toevoeging aan de koninklijke allure van het gebouw. Katinka Fick: “Dit ontwerp biedt mij de gelegenheid (zon)licht als kunstvorm bij een groot publiek onder de aandacht te brengen.” Het zonlichtkunstwerk ZonPalet is vanaf nu te zien bij de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. In de volgende editie van Highlights komt het ontwerp uitgebreider aan bod. Meer informatie: www.atelierk.nl.

Al meer dan vierduizend jaar - volgens sommigen zelfs zevenduizend jaar - beschikken we over klei, die in een oven gebakken wordt. Maar het duurde tot circa vijftienhonderd van onze jaartelling dat deze bouwtechniek ook overal werd toegepast bij het bouwen van huizen. In de afgelopen duizenden en honderden jaren zijn er veel uitvindingen gedaan, die niet direct breed zijn toegepast. In die zin zijn de woorden ‘uitvinding’ en ‘innovatie’ niet zomaar synoniem. Bij een uitvinding gaat het om wat als eerste bedacht of gemaakt is, of het nu om een technisch product of productproces gaat. Bij innovatie komt de markt om de hoek kijken en betreft het een eerste commerciële toepassing van iets nieuws. Terug naar de bouw. Daar is te constateren dat veel uitvindingen, en vervolgens de innovatieve vertaling ervan, hun oorsprong hebben in het verleden. Het meeste gereedschap dat we gebruiken, is een erfenis van de geschiedenis. Het volgende rijtje is overtuigend: klinknagel (4000 v. Chr.), multiplex (3500 v. Chr.), tang (1500 v. Chr.), hijskraan/lier (500 v. Chr.), spijker (250 v. Chr.), klauwhamer (79 na Chr.) en een kruiwagen (231 na Chr.). Vervolgens duurt het heel lang voordat er iets nieuws verschijnt. Dit uitgebreide rijtje is bewust genoemd, omdat het nog steeds de basisgereedschappen zijn bij het (ver)bouwen. Innovatie is bescheiden in Nederland, of het nu de bouw of de totale industrie betreft. De volgende vraag is: hoe staat het met de innovaties in de renovatiemarkt? Het antwoord is ook hier dat er sprake is van een zeer bescheiden ontwikkeling. Van een autonome ontwikkeling is eigenlijk geen sprake. De producten met geïntegreerde materialen, zoals dakplaten, zijn de afgelopen veertig jaar in eerste instantie voor de totale bouw - lees dit als voor de nieuwbouwmarkt - ontwikkeld. Het begint altijd met een uitvinding en vervolgens komt de innovatie als marktgerichte toepassing om de hoek kijken. Maar voor de bestaande bouw ligt de nadruk op innovatie, ofwel voor de markt introduceren van ‘nieuwe’ technieken, al of niet ontleend aan andere praktijken. Alleen met het gebruik van het bestaande gereedschap krijgt innovatie echter geen voet aan de grond. Martin Liebregts Meer informatie: www.bouwhulp.nl

4

kort nieuws

column

5

Monte Rosa Hut is bijna-autark

Berghut vertegenwoordigt duurzaamheidsprincipe Tussen de bergtoppen in de Zwitserse Alpen staat de Monte Rosa Hut. Op 2.883 meter hoogte, tussen drie gletsjers en met een panoramablik op de Matterhorn, kunnen 120 gasten hier beschutting vinden voor de nacht. De berghut is van alle gemakken voorzien, met prachtig uitzicht over het besneeuwde landschap en is bovendien bijna zelfvoorzienend.

6

project

7

De Monte Rosa Hut, gebouwd door de faculteit voor architectuur en constructie van de Technische Hogeschool in Zürich ziet eruit als een bergkristal. Het ontwerp vertegenwoordigt echter vooral het duurzaamheidsprincipe. VELUX dakramen zijn verspreid geplaatst in de gevel, waardoor zonlicht de binnenlucht kan verwarmen. Diverse moderne energiesystemen zorgen daarnaast voor ventilatie en voldoende warmte. Hierdoor is de designhut bijna autarkisch.

Optimale energievoorziening Wat de Monte Rosa Hut uniek maakt is de manier waarop verschillende energiesystemen met elkaar gecombineerd zijn. De systemen worden optimaal bestuurd en gecontroleerd. Bovendien reageren ze dynamisch op elkaar. Zo voorziet de hut zichzelf van energie en wordt drinkwater gewonnen uit het smeltwater van de gletsjers.

Aan de voet van de berg Monte Rosa (4.634 meter) ligt de Monte Rosa Hut op een hoogte van 2.883 meter. De berghut staat dichtbij het kleine skidorp Zermatt, in het zuiden van de Zwitserse Alpen, niet ver van de Italiaanse grens. Deze locatie heeft de naam Plattje en is het beginpunt van de gemeenschappelijke route naar de top van de Monte Rosa en andere bergen in het gebied, zoals de bekende, iconische Zwitserse bergen Breithorn en Matterhorn.

Het resultaat is een hightech, milieuvriendelijk gebouw dat ontworpen is om 90% van de energievoorziening te halen uit zonlicht. De overige 10% wordt in piekuren gewonnen door middel van een koolzaadoliesysteem. De energie wordt vervolgens gebruikt voor rioolwaterzuivering, ventilatie, licht en huishoudelijke apparaten.

Mix van nieuw en traditioneel De Monte Rosa Hut is gebouwd op een roestvrijstalen fundament met een betonnen kern. Het gebouw heeft vijf verdiepingen die in een spiraalvorm zijn gebouwd. De veelhoekige buitenkant is bekleed met aluminium gevelplaten. De enorme zuidgevel is daarnaast volledig bedekt met zonnepanelen. Niet alleen op het dak, maar ook in de gevel zijn VELUX dakramen toegepast. In tegenstelling tot de futuristische buitenkant is het interieur van de hut bijna volledig gemaakt van traditioneel hout uit de Alpenregio. Niet alleen het trappenhuis en de balken aan het plafond, maar ook de kamers en het ingebouwde meubilair zijn van hout. De vele ramen zorgen voor een prachtig uitzicht over het besneeuwde landschap. Ook in de twee eetzalen hebben gasten een panoramisch zicht op de bergtoppen. De hut wordt mechanisch geventileerd, maar gasten kunnen te allen tijde één van de vele ramen openen om de frisse berglucht in te ademen. Duurzaam concept Op het eerste gezicht lijkt het gebouw te zijn ontworpen als een Zwitsers bergkristal, met zijn veelhoekige gevel waarmee hij daglicht en zonne-energie opvangt. Door dit uiterlijk verschilt hij sterk van de traditionele stenen en houten chalets. Het concept achter het ontwerp is echter veel meer dan het uiterlijk, er gaat een duurzaamheidsprincipe achter schuil. Het gebouw en de mensen vormen één optimaal geheel. Het ontwerp is een ongebruikelijke samensmelting van verschillende elementen. Een compact, monoliet gebouw met een intelligent energiesysteem, dat perfect past in het rotsachtige landschap. Voor de ontwerpers was het niet alleen een kwestie van het vormgeven van een energie-efficiënte berghut. Het was vooral de bedoeling om de bewustwording te vergroten voor het zorgvuldig gebruik van middelen.

Door een ultramodern systeem dat geïntegreerd is in de zuidelijke gevel van de hut, wordt alle overtollige energie opgeslagen in speciale accu’s. Hierdoor is er zelfs energie op dagen dat de zon zich niet laat zien. Om op een optimale manier energie te gebruiken is door de ontwerpers ook een computergestuurd energiemanagementsysteem geïnstalleerd. Het systeem wordt op de Technische Hogeschool ETH Zürich in de gaten gehouden. Weerberichten, het aantal gasten en energieniveaus worden in de computer geladen en vergeleken met wiskundige modellen. Op die manier wordt een optimale interactie tussen de diverse energiesystemen gecreëerd. De energietoevoer en ventilatie passen zich dus aan de omstandigheden aan. Overnachtingsplek én studielocatie In de Monte Rosa Hut kunnen in totaal 120 bergbeklimmers en wintersportbeoefenaars hun toevlucht zoeken voor de nacht. De eerste berghut werd al gebouwd in 1895. Na meer dan een eeuw doorontwikkelen is een geheel nieuwe hut in 2003 gebouwd. Pas in september 2009 werd de hut feestelijk geopend ter ere van het 150-jarig bestaan van de Technische Hogeschool in Zürich. VELUX Zwitserland heeft al haar kennis ter beschikking gesteld bij de ontwikkeling van het project. In de aankomende jaren zal de hut ook gebruikt worden als onderzoekslocatie voor studenten van de Technische Hogeschool ETH Zürich. Zij gaan hier onderzoeken hoe energie en energiebronnen efficiënt gebruikt kunnen worden. De resultaten van dit experiment worden vertaald naar toekomstige stedelijke ontwikkelingen wereldwijd. Het doel is om kennis en duurzame technologieën te delen.

Highlights Online

Nieuw! Meer Highlights online Bekijk de nieuwe website van Highlights magazine en vind meer informatie over de Monte Rosa Hut, zoals foto’s en tekeningen. http://highlights.velux.nl 8

project

9

Duurzaam bouwen vraagt om genuanceerde aanpak:

“Het brede perspectief rond ventilatie ontbreekt nog vaak” Peter Erdtsieck is een onvervalst deskundige op het gebied van duurzaam bouwen. Hij is oprichter en directeur projecten van adviesbureau moBius consult. In die hoedanigheid adviseert hij al jarenlang grote organisaties over alle aspecten van bouwfysica die een rol spelen bij nieuwbouw, renovatie of in de bestaande bouw. Van stedenbouwkundige aspecten tot en met de kwaliteit van het binnenklimaat. In zijn werk staat de vraag centraal hoe een betaalbaar, duurzaam en comfortabel gebouw ontstaat. “Over duurzaam bouwen bestaan veel misverstanden”, aldus Erdtsieck. “Duurzaamheid gaat niet over het vasthouden aan normen of over het tot in het extreme doorvoeren van één of twee aspecten. Het draait om een duurzame samenleving in zijn geheel.” Dit gaat volgens Erdtsieck in de praktijk nog te vaak mis. “Een paar jaar geleden stond het binnenmilieu van scholen plots centraal in Nederland. De gewenste CO2-grens van 1.200 PPM (Parts Per Million red.) werd in veel bestaande scholen gemiddeld wel drie tot vier keer overschreden. De overheid kwam daarom met serieuze richtlijnen via het Frisse Scholenproject en dat juich ik toe. In de praktijk zie je vervolgens dat sommige partijen doordraven en hun luchtkwaliteit niet naar 1.200 of 1.000 PPM terugbrengen, maar direct voor de hoogste normering van 800 PPM gaan. Het staat echter helemaal niet vast of dit zinvol is. Scholen worden hierdoor meer kanalenstelsel dan klaslokaal. Daarnaast moet er ongelofelijk geïnvesteerd worden om alles energiezuinig en geluidsluw te krijgen, terwijl tochtverschijnselen kunnen ontstaan en de luchtvochtigheid kan kelderen. Door deze sterke focus op één aspect los je een probleem op dat er eigenlijk niet is, terwijl je tegelijkertijd wel nieuwe problemen introduceert.” Gebrek aan nuance Volgens Erdtsieck ontbreekt het Nederland in de discussie rondom duurzaamheid aan nuance. “Veel betrokkenen hebben te weinig kennis van zaken en zien het hele plaatje niet. Daarom klampt men zich maar vast aan bepaalde richtlijnen, harde grenzen en deelfacetten van duurzaamheid.” Er is volgens Erdtsieck behoefte aan een andere manier van denken. “Dat gebrek aan nuance is de grootste bedreiging voor duurzaam bouwen. Je moet natuurlijk bepaalde regels stellen waaraan een gebouw minimaal moet voldoen. Maar daarnaast zul je mensen ook meer vrijheid moeten geven hierbinnen zelf oplossingen te vinden.”

Foto’s boven: LichtAktiv Haus

10

interview

Erdtsieck haalt ter verduidelijking een voorbeeld aan dat hij onlangs op een congres over woningventilatie gebruikte: “Ik vroeg de mensen in de zaal wie het fijn vindt iedere nacht onder een dun dekbed te slapen in een kamer waar het 20°C is. Er gaan dan maar een paar handen omhoog, want vrijwel iedereen slaapt het liefst met het raam open onder een dikker dekbed. Toch wordt Nederland

11

vol gezet met huizen die volledig gebalanceerd geventileerd worden. Dat bedoel ik met een gebrek aan nuance. Het is soms beter om bijvoorbeeld op de begane grond met gebalanceerde ventilatie te werken en in de slaapkamers met natuurlijke ventilatie. Maar dat bredere perspectief mist nog te vaak.” Erdtsieck zoekt de oplossing onder andere bij het Passief Bouwen, een methode waarbij gebouwen ontworpen en gebouwd worden met een zeer lage warmtebehoefte. “Vaak worden voorzieningen zoals warmtepompen en warmtekoude-opslag in de bodem nog als het ei van Columbus gezien. Helaas laat ons energievraagstuk zich niet alleen aan de opwekkingskant oplossen. Met name aan de behoeftekant is verbetering onvermijdelijk. De belangrijkste stap die je daarom als ontwikkelaar moet zetten, is goede isolatie. Vervolgens kun je de resterende energievraag duurzaam proberen op te lossen.” Practice what you preach MoBius consult heeft onlangs een nieuw pand aangekocht in Driebergen, dat van de grond af aan wordt gerenoveerd, op passieve wijze. Erdtsieck: “Net als bij nieuwbouw krijg je ook bij renovatie maar één kans om het gebouw goed te isoleren. Die kans moet je pakken. Het dak is daarom inmiddels voorzien van een dikke isolatielaag. Ditzelfde staat de muren en de vloer te wachten. Daarnaast komt er een gebalanceerd ventilatiesysteem en een passief klimaatbeheersysteem. Hiervoor worden inbraakvrije toevoerroosters aan de onderzijde van het gebouw geplaatst en wordt er gewerkt met afvoer via VELUX dakramen waarop ook inbraakwerende voorzieningen zijn aangebracht.

verschillende Active House concepten combineren vaak de typische en succesvolle passiefhuistechnieken, zoals hoge isolatiewaarden, hoge luchtdichtheid en oriëntatie op het zuiden met meer actieve componenten, zoals zonnepanelen en maximale daglichttoetreding. Via het Model Home 2020 project heeft VELUX zes modelwoningen gebouwd die het Active House principe uitdragen. Erdtsieck bezocht onder andere het LichtAktiv Haus in Hamburg. Deze 50 jaar oude twee-onder-één-kapwoning is volledig gemoderniseerd. Door een aanbouw is deze bovendien uitgebreid tot een CO2-neutrale woning met een aangenaam en gezond binnenklimaat. Erdtsieck ziet voor deze projecten een rol weggelegd in de acceptatie(snelheid) van duurzaamheid. “Er zijn veel partijen die een bijdrage leveren aan de discussie rondom duurzaamheid. Het onderscheidende van VELUX is dat ze dit via proefprojecten aantoonbaar onderbouwen. Ze laten zien hoe het moet, proberen dingen uit, verrichten onderzoek en communiceren open over de resultaten. Dat is een hele belangrijke stimulans.” Meer informatie: www.mobiusconsult.nl www.activehouse.info Foto’s Peter Erdtsieck: Irene Kievit Foto’s LichtAktiv Haus: Adam Mørk

Erdtsieck legt het belang van laatstgenoemde element uit. “Om in de zomer een gebouw passief te koelen, moet er vanzelfsprekend onderaan lucht toegevoerd worden die bovenaan weer afgevoerd wordt. Warme lucht stijgt immers. Dakramen passen prima binnen deze filosofie. De grote kracht van VELUX schuilt natuurlijk in de eerste plaats in de daglichttoetreding. Maar dat deze ramen ook automatisch geopend en gesloten kunnen worden, maakt ze haast onmisbaar voor goede en gereguleerde passieve koeling. In combinatie met luchttoevoervoorzieningen op de begane grond, ontstaat er een natuurlijke trek die het hele gebouw koelt. Met een gezond binnenklimaat en hoger comfort als gevolg.” Active House Een stap verder dan Passief Bouwen is Actief Bouwen, een visie die door de VELUX Groep is geïnitieerd en uitgedragen wordt via de Active House Alliantie. Active House is een visie over gebouwen die een gezonder en comfortabeler leven voor hun bewoners creëren, zonder een negatieve impact op het klimaat achter te laten. De

12

interview

13

Om de stagnerende markt het hoofd te bieden worden de beste en meest creatieve ideeën voor gebouwen geboren. Zo komen er verschillende concepten tot stand waarin de bewoner zelf alle vrijheid heeft om het klimaat en de daglichttoetreding te bepalen. De VELUX Groep heeft ruime internationale ervaring met het ontwikkelen en realiseren van dergelijke woningen volgens de Active House principes. Vanuit deze achtergrond willen we ook Nederlandse concepten steunen om realisatie een stap dichterbij te brengen. De rubriek Conceptueel biedt u een platform om uw ideeën te presenteren.

Heeft u ook een concept waarin goede daglichttoetreding en een gezond binnenklimaat centraal staan? En wilt u in aanmerking komen voor plaatsing in de volgende editie van Highlights? Neem dan contact op met onze architect Raymond van Hattum ([email protected]).

VILLA VIA Door: Nanneke de Lint, Architectenburo Gernand & de Lint

We hebben een woning ontwikkeld die voornamelijk is opgebouwd uit standaardelementen. Het ontwerp bestaat uit een Kingspan scharnierdak bekleed met Abet Laminati beplating. Daarin zijn VELUX dakramen opgenomen om alle ruimten te voorzien van voldoende daglicht. Het dak rust op een schuimbetonnen vloer. Door onder andere VELUX zonnecollectoren in het dakvlak aan te brengen, is de woning energiezuinig.

Plattegrond Villa Via

Ruimten Alle ruimten in de woning zijn lineair georganiseerd aan de zogenoemde ‘Via’. In de kopgevel bevindt zich de entree. Via de keuken met (ontbijt)bar loop je vervolgens naar het achterste gedeelte met bad- en slaapkamers. Aan één zijde is een efficiënte kastenwand gemaakt waarin voldoende ruimte is voor de meterkast, wasmachine en droger, kledingkasten en overige bergruimte. De technische ruimte is gemaakt boven het verlaagde plafond van de badkamer. De standaardwoning heeft 2 slaapkamers. De scharnierkap kan echter per 1,2 meter worden verlengd, waardoor het woonprogramma geen beperkingen heeft. Het resultaat is een moderne en uiterst heldere woning.

conceptueel

Enige tijd geleden stelden we ons bij Architectenburo Gernand & de Lint de vraag: Hoe maak je met beschikbare producten toch een innovatieve woning? Eenvoud en een lage kostprijs waren de uitgangspunten. Het huis moest simpel uit te breiden zijn en zo mogelijk ook energieneutraal. We hadden al ervaring met goedkoop bouwen. In het kader van een prijsvraag hebben wij de 100.000-gulden-woning (stichtingskosten) ontworpen. Dit prijswinnende ontwerp is gerealiseerd in Almere. In het nieuwe ontwerp wilden we echter nog een stap verder gaan.

Bent u geïnteresseerd in dit concept? Bezoek de website: www.gernandendelint.nl of neem contact met hen op via telefoonnummer: 020-670 37 66 of email: [email protected]. De rechten van dit concept liggen bij Architectenburo Gernand & de Lint.

Plattegrond met VELUX Daylight Visualizer

conceptueel

14

15

Kantoor Rijkswaterstaat: herkenbaarheid, zichtbaarheid en duurzaamheid Langs de A28 bij Assen staat een nieuw kantoor van Rijkswaterstaat voor het district Groningen-Drenthe. 24H-architecture tekende voor het ontwerp van het gebouw dat halverwege vorig jaar is opgeleverd. Door het veelvuldig gebruik van hout is dit één van de duurzaamste kantoorpanden van Nederland. Daarnaast zijn verregaande duurzame technieken toegepast, zoals een innovatief klimaatbeheersingssysteem, zonnepanelen en een groen sedumdak. Het gebouw representeert het publieksgerichte, transparante en zichtbare karakter van de overheidsdienst. Zo staan ontmoeting en samenwerking centraal in het flexibele interieur. Ook omgevingsfactoren spelen een belangrijke rol in het uiteindelijke ontwerp. Door de geluidsbelasting van de snelweg is aan één kant gekozen voor een zware betonnen gevel. De afwatering van het dak verloopt via deze gevel, waardoor er na verloop van tijd mos op ontstaat. Zo symboliseert het gebouw uiteindelijk de drie kerntaken van Rijkswaterstaat: water, wegen en groen. Meer informatie: www.24h.eu Foto’s: de Nationale Beeldbank/Richard Zeinstra

inspiratie

inspiratie 16

17

Vernieuwde rolluiken met prijswinnend design VELUX rolluiken zorgen niet alleen voor warmtewering, verduistering en isolatie, ze absorberen ook geluid. Zo hebben mensen minder last van voorbijrijdende auto’s en openbare feestjes. Bovendien verbeteren ze de energiebalans van een dakraam, zorgen ze voor privacy en een gevoel van veiligheid. De VELUX rolluiken zijn vernieuwd en hebben nu een nog strakker uiterlijk. Het nieuwe design werd bekroond met de prestigieuze iF Product Design Award. De iF Product Design Award is geïntroduceerd in 1953 en wordt jaarlijks toegekend door de iF International Forum Design. In de loop der jaren is de prijs uitgegroeid tot één van de meest prestigieuze awards voor innovatief productdesign. Elk jaar ontvangt de iF meer dan 2.000 inzendingen voor producten uit ongeveer 37 verschillende landen. Alle inzendingen worden beoordeeld door gerenommeerde experts. De winnaars ontvangen het iF label als teken van uitstekende designkwaliteit. De VELUX Groep sleepte de award in de wacht voor het vernieuwde design van de rolluiken. Deze hebben een smallere cassette en zijgeleiders. Dit maakt het geheel compacter voor een naadloze integratie in het dakoppervlak. Als het rolluik niet omlaag is, is het hele raamoppervlak vrij. Zo is de daglichtinval overdag en in de vroege avond optimaal. Daarnaast is de integratie van de zonnecellen geoptimaliseerd en is de aandrijving in de automatische versies verbeterd. Die is nu sneller en stiller.

Bescherming tegen de elementen Rolluiken bevorderen het binnenklimaat en beschermen tegen de elementen. In de lente worden de dagen langer en de zon sterker. Een heerlijke gedachte, maar het kan ook ongemakken met zich meebrengen. Zo kan de temperatuur in een gebouw door de zon flink oplopen. Door op een juiste manier gebruik te maken van daglicht, natuurlijke ventilatie en zonwering kan energie worden bespaard en tegelijk een comfortabel woon- of werkklimaat worden gecreëerd. Door ramen en rolluiken op warme dagen overdag gesloten te houden, kan maar liefst 93 procent van de warmte worden tegengehouden. Hierdoor is minder energie nodig om de ruimte te koelen met bijvoorbeeld airconditioning. ’s Avonds kunnen de dakramen worden geopend voor natuurlijke koeling en ventilatie. Andersom werkt het ook. In de winter wordt 27 procent van de kou buiten de deur gehouden. Als bijkomend voordeel isoleert een VELUX rolluik ook geluid. Wakker worden door harde regen of hagel die tegen het raam tikt, zal dan niet meer gebeuren. De vernieuwde rolluiken worden medio april geïntroduceerd. Meer informatie: www.velux.nl/rolluik

18

Innovatie

19

Zesde en laatste VELUX Model Home:

Intelligent dak is kloppend hart van Maison Air et Lumière In de groene oase Verrières-le-Buisson vlakbij Parijs, opende de VELUX Groep onlangs de deuren van Maison Air et Lumière. Dit zesde en laatste experiment uit het Model Home 2020 project stelt evenals de eerste vijf woningen het comfort en de gezondheid van de bewoners centraal. Dat gebeurt onder meer door een ingenieus gebruik van natuurlijk licht via het schuine dak dat onder verschillende hoeken is geplaatst. Dankzij het modulaire karakter is het ontwerp bij toekomstige projecten bovendien eenvoudig aan te passen aan verschillende omstandigheden.

20

project

21

Model Home 2020 is door de VELUX Groep gestart om een actieve bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van een nieuwe generatie duurzame gebouwen. Het is de VELUX visie op hoe toekomstige gebouwen zowel klimaatneutraal als comfortabel kunnen zijn en aantrekkelijk om in te wonen door het gebruik van daglicht en frisse lucht. Model Home 2020 bestaat uit zes experimenten, waarvan het eerste in 2009 in Denemarken is gerealiseerd. Na een kantoorgebouw in Denemarken volgden woningen in Oostenrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Maison Air et Lumière, het laatste experiment, is een vrijstaand huis dat is opgebouwd uit verschillende modules. Het ontwerp is hierdoor aanpasbaar aan iedere situatie en garandeert een optimaal binnenklimaat en behaaglijk wooncomfort, ongeacht de locatie. Natuurlijk licht Voor Maison Air et Lumière heeft de VELUX Groep, evenals bij de andere projecten, samengewerkt met lokale onderzoekers en architecten. Door de ruimte onder het dak slim te gebruiken, heeft projectpartner Nomade Architectes een woonoppervlakte gecreëerd van 130 m² over twee verdiepingen en een mezzanine tussen de tuin en de bovenste verdieping. Het glasoppervlak beslaat eenderde van het woonoppervlak, wat zorgt voor een optimale daglichttoetreding. Dit is twee keer zoveel als de minimale norm uit de meest recente Franse regelgeving (RT 2012) over thermische isolatie. Om deze overvloed aan natuurlijk licht goed te verdelen, is de daglichtfactor van ieder vertrek vooraf uitgebreid geanalyseerd met de vrij te verkrijgen VELUX Daylight Visualizer. Aan de hand hiervan zijn de grootte en positie van de ramen in de gevels en het dak geoptimaliseerd. Er is bewust gekozen voor een zadeldak, dat een lange en rijke geschiedenis heeft in Frankrijk. Dit type dak kent variaties in de steilheid in alle regio’s en klimaten van het land. Door in dit project te spelen met de hoek en oriëntatie van het zadeldak is de inname van daglicht en zonne-energie maximaal. Het dak vormt hierdoor als het ware een vijfde, actieve gevel. Het regelt het binnenklimaat en optimaliseert de daglicht- en luchttoetreding in het huis en is tegelijkertijd een esthetisch kenmerk in het ontwerp. Anticiperen op klimaatverandering Dankzij maximale isolatie en optimaal gebruik van zonlicht is de extra warmtevraag van Maison Air et Lumière minimaal. Verwarming en warm water worden geleverd door een warmtepomp die is aangesloten op de VELUX zonnecollectoren en een lage temperatuur vloerverwarming. De overige energiebehoefte wordt geleverd via in het dak geïntegreerde zonnepanelen. Hierdoor heeft het huis een positieve energiebalans.

Het gemak van modulaire bouw Maison Air et Lumière is onder modulaire architectuur gebouwd. Hierdoor kan de woning eenvoudig aangepast worden aan verschillende geografische, klimatologische, stedelijke en budgettaire omstandigheden. De principes van comfortabel wonen en goede energieprestaties blijven te allen tijde overeind. De flexibiliteit van het gebouw wordt nog versterkt door de constructie van het hellende dak. De hellingshoek kan per project worden aangepast om de gewenste hoeveelheid warmte en lichttoetreding te bereiken. Praktijktest Het Maison Air et Lumière is op dit moment open voor publiek. In de loop van 2012 zal het huis net als andere Model Home 2020 projecten voor een jaar door een gezin worden bewoond en gemonitord als onderdeel van het experiment. Tijdens deze periode worden geavanceerde systemen gebruikt om doorlopend het energieverbruik en binnenklimaat te controleren. De evaluatie biedt inzicht in de vraag of de visie van de VELUX Groep op het creëren van ideale woonomstandigheden in de praktijk kan worden toegepast. Met als doel een comfortabel binnenklimaat, veel daglicht en een optimale energie-efficiëntie. Resultaten van de eerder geteste woningen zijn veelbelovend. De verwachtingen van Maison Air et Lumière zijn dus ook groot. “Wij geloven dat we een levensvatbaar alternatief hebben gecreëerd voor toekomstige CO2-neutrale woningen die populair zullen zijn onder huiseigenaren. Gebaseerd op de ervaringen en de resultaten van de Model Home 2020 projecten die al in de testfase zitten, gaan we de discussie aan met bouwbedrijven en architecten”, aldus Michael K. Rasmussen, Senior Vice President van de VELUX Groep. “Hun feedback is de volgende stap richting het mogelijke gebruik van ons model in de toekomst.” Meer informatie: www.velux.nl/modelhome2020 www.activehouse.info www.velux.nl/visualisatietools Foto’s: Adam Mørk

Het huis wordt daarnaast geventileerd door een innovatief hybridesysteem: een combinatie van dubbel-flow mechanische ventilatie en natuurlijke ventilatie door het openen van ramen. Dit zorgt voor een behoorlijke besparing op het energieverbruik en vereenvoudigd de controle van het binnenmilieu. Het huis anticipeert daarnaast op veranderingen in de buitentemperatuur, waardoor bewoners constant een hoog wooncomfort ervaren. In het dak en de gevels zijn verticale ramen en dakramen verwerkt die voorzien zijn van buitenzonweringen. Zowel de ramen als de zonwering kunnen automatisch geopend en gesloten worden om het effect van natuurlijke ventilatie en bescherming tegen de zonnewarmte optimaal te benutten.

22

project

23

ABC Arkenbouw en VELUX ontwikkelen samen de Sea Sparkle:

Wonen op het water met een overvloed aan lucht en licht Wonen op het water heeft de toekomst. VELUX laat op een concrete, praktische manier zien hoe dit mogelijk is, zonder het leefcomfort uit het oog te verliezen. Samen met ABC Arkenbouw uit Urk is de Sea Sparkle ontwikkeld. Een drijvende woning die haar bewoners nog dichter bij het water brengt. En tegelijkertijd daglicht en frisse lucht in alle ruimtes combineert met een zeer laag energieverbruik.

Sinds begin jaren ‘90 experimenteert VELUX met demonstratiehuizen. Klimaatneutrale gebouwen met veel aandacht voor leefbaarheid, dankzij gebalanceerd daglicht, natuurlijke ventilatie en het gebruik van gezonde bouwmaterialen. Vanuit deze visie benaderde VELUX Nederland in 2010 ABC Arkenbouw uit Urk. Dit bedrijf is al ruim vijftien jaar de Nederlandse koploper in de ontwikkeling en bouw van woonarken en waterwoningen. Johan van Domselaar, hoofd verkoop van ABC Arkenbouw, vertelt: “We werden door de VELUX Groep benaderd met de vraag om gezamenlijk een waterwoning te ontwerpen waarbij veel gebruik wordt gemaakt van licht, zonnewarmte en ventilatie. VELUX zag in ons de ideale partner omdat wij niet onderdoen voor woningbouwers op het land. Voor de Amsterdamse wijk IJburg waren wij de eerste arkenbouwer die een drijvende woning bouwden onder bouwbesluit. Zo krijg je een perfect geïsoleerde woning op het water, met alle luxe en kwaliteiten van een woning op het land.” Spel van licht en lucht Het resultaat van de innige samenwerking is een drijvende woning die haar bewoners met een spel van licht en lucht nog dichter bij het water en de natuur brengt. De focus in het ontwerp ligt op het brengen van daglicht en frisse lucht in alle ruimtes. Dit zorgt niet alleen voor een evenwichtige daglichttoetreding, maar ook voor een prettig binnenklimaat. Het natuurlijke daglicht is goed voor de gezondheid en het bespaart op de kosten van elektriciteit, omdat er minder kunstlicht nodig is. De basis van het ventilatieconcept wordt gevormd door natuurlijke ventilatie. Het teveel aan vocht in de ruimte wordt actief afgevoerd. De gebruikte VELUX dakramen zijn standaard voorzien van een ventilatieklep, waardoor kamers geventileerd kunnen worden zonder een dakraam te openen. Het warmteverlies is hierbij te verwaarlozen omdat dit gecompenseerd wordt door de extra zonnewarmte die het dakraam oplevert. Daar komt bij dat droge lucht goedkoper te verwarmen is dan vochtige lucht. Energiezuinig Naast licht en lucht, onderscheidt het ontwerp van de Sea Sparkle zich op het gebied van energiebesparing. Johan van Domselaar: “Drijvende woningen hoeven nog niet te voldoen aan de eisen van energie-efficiëntie uit het Bouwbesluit voor woningen. VELUX heeft echter aangegeven dat zij graag wil dat de Sea Sparkle hieraan wel tegemoetkomt. Dat betekent een EPC-norm van maximaal 0,6. Dankzij een warmtepomp met ventilatiesysteem voldoet de Sea Sparkle eenvoudig aan deze eis. De warmtepomp levert in combi-

24

duurzaamheid

natie met VELUX zonnecollectoren alle ruimteverwarming en warm tapwater. Binnen het huidige concept is het zelfs binnen handbereik om aan de toekomstige norm van 0,4 te voldoen.” Active House De Sea Sparkle is één van projecten die door de VELUX Groep volgens de Active House principes ontwikkeld wordt. Een Active House bespaart niet alleen energie en elektriciteit, maar produceert ook duurzame energie en zorgt voor een comfortabel binnenklimaat. Daarnaast ziet een Active House er aantrekkelijk uit en heeft het een goede interactie met de omgeving. Diverse Active Houses, waaronder de modelwoningen in het Model Home 2020 project, zijn inmiddels gerealiseerd. De Sea Sparkle staat aan het begin van dit traject. Johan van Domselaar: “We zijn momenteel op zoek naar een geïnteresseerde. Zodra deze gevonden is, kan het snel gaan. Ik heb goede verwachtingen dat we binnen afzienbare tijd met de bouw kunnen beginnen.” Zodra de eerste woning te water is gelaten, zal deze in navolging van onder andere de Model Home 2020 woningen eerst worden onderworpen aan een proefperiode. Van Domselaar: “De eerste bewoners zullen dit Active House testen om te ervaren hoe huizen van de toekomst in de praktijk functioneren. De energieproductie en het -verbruik, de temperatuur, het binnenklimaat en het comfort worden in kaart gebracht en geanalyseerd. De Sea Sparkle wordt een pionier onder de waterwoningen. Een concept waaruit ideeën gehaald worden om grote stappen te zetten voor gezond en duurzaam wonen op het water. Van Domselaar is optimistisch: “Het is wachten tot we aan de slag kunnen. Maar met het ontwerp van de Sea Sparkle en de kracht en kennis van VELUX en ABC Arkenbouw komt dat zonder twijfel goed.” Meer informatie: www.arkenbouw.nl www.abcwaterwoningen.nl www.velux.nl/seasparkle

Marktpartijen die interesse hebben in de Sea Sparkle, zijn van harte welkom hun wensen kenbaar te maken. Laat het weten aan Raymond van Hattum ([email protected]), Architect Daglicht & Binnenklimaat bij VELUX Nederland B.V.

25

dreaming Van donkere zolder naar lichte loft met grootstedelijke allure

26

27

Het Limburgse Nieuwstadt is een klein plaatsje met slechts 3.300 inwoners in een landelijke omgeving. Toch is het interieurarchitect Peter Littmann, van Interne Zaken uit Maastricht, gelukt om hier een loft met grootstedelijke uitstraling te realiseren. De loft bevindt zich op een voormalige rommelzolder boven een garage, die hoort bij de naastgelegen vrijstaande woning. ”De bewoners wilden meer zelfstandigheid voor de zoon des huizes. Op de zolder was weliswaar voldoende ruimte beschikbaar, maar die was niet geschikt om in te wonen”, vertelt Littmann. “Er was geen daglichttoetreding onder het schuine dak en een fatsoenlijke eigen toegang ontbrak. Met behulp van vier grote VELUX dakramen is gezorgd voor voldoende daglicht en een prettig leefklimaat. Daarnaast is er een eigen ontsluiting aan de buitenkant toegevoegd.” Appartement met grootstedelijke uitstraling De voormalige rommelzolder is omgetoverd tot een volwaardig appartement. Littmann: “In de entree is een eigen keukenvoorziening geïnstalleerd. Daarnaast is er een badkamer met toilet, douche en wastafel. In de grote leefruimte zijn een ruime zit- en studeeropstelling gerealiseerd. Om de beschikbare ruimte optimaal te gebruiken, is veel van het meubilair op maat gemaakt. Zo is de trap die van binnenuit naar de garage loopt opgenomen in een blok op maat gemaakte kledingkasten. Ook het dressoir en de bureauopstelling zijn maatwerk.” Nieuwstadt is een klein dorp in ruraal gebied. Toch wilde de zoon graag een grootstedelijke uitstraling voor zijn appartement. “Daarom is voor een loft-uitstraling gekozen”, aldus Littmann. “Er is in het interieur geprobeerd een evenwicht te vinden tussen gelikt en modern, maar met een stoere uitstraling. Om dit te bereiken is veel van het maatwerkmeubilair uitgevoerd in een ruige gebeitste plank. De kabelgoot met verlichting in de nok draagt ook bij aan die stoere, industriële sfeer.” Ruimte als randvoorwaarde Met een vloeroppervlakte van 60 vierkante meter, in zijn geheel onder het schuine dak, was de beschikbare ruimte een belangrijke randvoorwaarde. Littmann: “Het voordeel is dat de borstwering een redelijke hoogte van 1,40 meter heeft. Ondanks het schuine dak heb je dus vrijwel overal stahoogte. Functies waarvoor de maximale

28

dreaming

hoogte minder noodzakelijk is, zoals het dressoir waar de televisie op staat, de kasten en het bed, zijn tegen de buitenwanden geplaatst. Zo blijft de ruimte met volledige hoogte beschikbaar om te lopen. Doordat de ramen relatief hoog zitten heb je bovendien vrij uitzicht op de lucht en de bomen, wat het ruimtelijke effect versterkt.” De keuze voor plaatsing van alle vier de dakramen aan één kant van het dak was vooral een praktische. “De ene kant is al gedeeltelijk benut door de trap en de kledingkasten, maar de andere is nog helemaal vrij. Daar kun je de dakramen mooi over de ruimte verdelen. Zo is er in de hele ruimte een overvloed aan licht. Alleen boven het bed is geen dakraam aangebracht. Door de daglichttoetreding aan één kant is het licht heel goed te reguleren. De VELUX buitenzonweringen voorkomen daarnaast dat het in de zomer te warm wordt.” Maximale lichtinval Om de ruimte bewoonbaar te maken was het noodzakelijk om het dak extra te isoleren. Littmann: “De hele zolder is van binnenuit nageïsoleerd. Een gevolg hiervan is dat de dakramen een diepere dagkant krijgen. De VELUX dakramen liggen natuurlijk gewoon in het pannendak, maar de extra dikte die je nodig hebt om te isoleren blijf je aan de binnenkant zien.” Littmann: Om het negatieve effect hiervan tot een minimum te beperken, zijn de dagkanten met veel oog voor detail afgewerkt. “Aan de onderkant is het eerste stuk horizontaal afgetimmerd, waardoor een soort vensterbank ontstaat. Pas daarna loopt het schuin weg richting het dakraam. Aan de bovenkant is het andersom, daar loopt het eerste stuk schuin en steekt hij daarna pas loodrecht naar het dakraam. Het resultaat is dat de totale sparing 1,50 meter hoog is, terwijl het dakraam een afmeting heeft van 1,20 meter. Zo behoud je de maximale lichtinval.” Rust en privacy De zoon des huizes, Loek Fijen, woont inmiddels zo’n anderhalf jaar in zijn loft en dat bevalt hem prima: “Het is heerlijk rustig, omdat je de weg die aan de voorkant loopt bijna niet hoort. Aan de achterkant, waar de ramen zitten is er een vrij uitzicht over de velden en het verderop gelegen bos. De privacy die ik hier heb is heel fijn!”

voor

Na

Meer informatie: www.internezaken.in www.velux.nl/dakramen Foto’s: Irene Kievit

29

design Kunst in het verlengde van architectuur Kunstenares Talitha Schiffer is geschoold in architectonische vormgeving. Vanuit deze achtergrond heeft ze een fascinatie voor ruimte en ruimtebeleving. Dit vindt vaste vorm in de kunstobjecten die zij sinds enkele jaren creëert. “Na mijn jarenlange activiteiten als architect ontstond bij mij de behoefte om de vrijheid van de beeldende kunst op te zoeken. In de architectuur zag ik te weinig kans om mijn ideeën te ontwikkelen”, legt Schiffer uit: “Maar beeldende kunst ligt voor mij wel in het verlengde van architectuur. Ik gebruik de beeldtaal van de architectuur ook in mijn werk. Licht, schaduw, massa, transparantie, binnen- en buitenruimte, het komt er allemaal in terug.”

Bewerken van de omliggende ruimte Schiffer heeft haar eigen methodiek voor het maken van objecten. “Die methode is al jaren in ontwikkeling. Ik maak een mal, giet hem vol en vanaf dat moment is mijn doelstelling om er zo min mogelijk aan te veranderen. Dat maakt dat er hier en daar oneffenheden in zitten. Voor mij zijn die foutjes geen probleem, het zijn de aanknopingspunten om een volgend werk te maken. Zo is het procedé mijn voornaamste inspiratiebron. In de loop der jaren is er wel een aantal verschillende lijnen in mijn werk ontstaan zoals torens, constructies of organische vormen. De methodiek is echter altijd leidend.”

Levend licht Het werk van Schiffer kenmerkt zich door ruimtelijke structuren. “En dan vooral het samenvoegen hiervan. De buitenkant van de sculpturen valt natuurlijk het meest op, maar aan de binnenkant gebeurt ook van alles. Dat is voor mij net zo belangrijk”, aldus Schiffer. “Je hebt hierbij massa maar ook transparantie nodig, omdat je daarmee het verschil tussen binnen en buiten ervaart. Door de transparantie valt er licht door het object. Licht is continu in beweging, het heeft steeds een andere kleur en sterkte. Door deze steeds veranderende lichtval en schaduwwerking gaat het werk leven.”

“Wat mij zo fascineert aan deze methode is dat ik de omringende ruimte bewerk. De mal die ik maak is in feite de ruimte die leeg blijft als het object gegoten is. Het object zelf heb ik dus nooit in handen, ik kan alleen wat het omringt beïnvloeden. Dat geeft ook een afstand tot het werk. Ik weet nooit hoe een object echt wordt, ik zit alleen in het voortraject. Als een object gegoten is, heb ik wel de eer om het als eerste te ontdekken.”

30

design

Meer informatie: www.talithaschiffer.com Foto’s: Irene Kievit

31