VELUX Highlights is een uitgave van: VELUX Nederland B.V. Bezoekadres: Molensteijn 2 | 3454 PT De Meern Postadres: Postbus 142 | 3454 ZJ De Meern Telefoon: 030 - 6 629 629 Telefax: 030 - 6 629 680 E-mail:
[email protected]
2013
Internet: www.velux.nl
Carree visuele & interactieve communicatie, Capelle a/d IJssel Layout: BouwStijl Media, Rotterdam Copyright: Overname van artikelen of delen hiervan uit deze uitgave is alleen toegestaan met bronvermelding en schriftelijke toestemming van de redactie. De uitgever stelt zich niet aansprakelijk voor kleurafwijkingen en/of inhoudelijke onjuistheden die ondanks onze zorgvuldigheid toch in deze uitgave voor mochten komen. Editie: Juni 2013 Verschijnt 3 x per jaar Oplage: 17.500 stuks 14e jaargang nummer 2 V-NL - 002 - 2013 ©2013 VELUX GROEP Redactie: BouwStijl Media, Rotterdam VELUX Nederland B.V.
nummer 2
Ontwerp:
Highlights
Highlights
Voorwoord Op pakjes sigaretten staan tegenwoordig de meest afschrikwekkende teksten die moeten voorkomen dat mensen gaan roken. Er hangt echter nergens een bordje wanneer je een gebouw met een slecht binnenklimaat binnengaat. Voor een goede gezondheid is onder meer daglicht en frisse lucht in gebouwen nodig. Daarvoor ontwikkelt de VELUX Groep al meer dan 70 jaar producten. Een betere leefomgeving creëren, de markt leiden en kwaliteit bieden aan professionals en huiseigenaren, dat is onze missie. Omdat stilstand achteruitgang betekent, blijven we continu investeren in onze producten, services en innovatieprocessen. Daglicht en frisse lucht En omdat we over 20 jaar nog steeds leven in de gebouwen van vandaag, is het belangrijk om nu actie te ondernemen en deze te transformeren tot duurzame en gezonde gebouwen voor de toekomst. Tijdens het VELUX Daylight Symposium kwamen 300 daglichtexperts bijeen om over deze uitdaging te praten. Maar natuurlijk blijft het niet alleen bij praten. Wij ondersteunen actief de Active House visie, die wij in het project De Poorters van Montfoort ook in praktijk hebben gebracht. De eerste bewonerservaringen staan centraal in het laatste deel van het vierluik over dit vernieuwende project. Verder kijken dan je neus lang is, voorbij gaan aan het gebruikelijke. Dat is wat architect Massimiliano Fuksas in het centrum van Mainz heeft gedaan. Hij heeft gespeeld met het gebruik van daglicht en frisse lucht in een nieuw gebouw op een historische locatie. Ook in Nederland kennen wij innovatieve toepassingen. In Design leest u over glasvezeldoek dat ervoor zorgt dat ook op twintig hoog ramen probleemloos voor ventilatie kunnen zorgen. Dromen Dat dromen kunnen uitkomen bewijst Jouke Post. Deze architect en hoogleraar is gegrepen door het begrip duurzaamheid. Hij droomde over een Cradle to Cradle woning, gebouwd met een beperkte levensduur waarbij alle producten die worden gebruikt na afloop weer in de kringloop terechtkomen. Een mooie gedachte die inmiddels bewaarheid is. Lees zijn verhaal en besef dat dromen kunnen leiden tot de herontdekking van de hemel, om te spreken met de woorden van onze columnist Sander Mirck.
Michel Kalis Commercieel Directeur VELUX Nederland B.V.
inhoud Project: Interview: Innovatie: Project: Dreaming:
Duurzaam wooncomfort centraal bij eerste Active House woningen in Nederland Jouke Post verwezenlijkt duurzame droom Gezond binnenklimaat wordt kinderspel met nieuwe zelfregulerende ventilatie-unit Historische transformatie: marktwoningen in Mainz Binnen buitenspelen op een zonovergoten zolder
2
column
6 12 18 20 26
3
Energie Comfort gordijn nu ook elektrisch bedienbaar
Nieuw basic rolluik: simpel, effectief en scherp geprijsd
Het Energie Comfort gordijn is meer dan alleen een gordijn voor een dakraam. Het is een product met verschillende eigenschappen. Eén van de voordelen van het nieuwe Energie Comfort gordijn is de energie-efficiëntie. De dubbele plissélaag heeft een aluminium coating die de isolatie van het raam tot wel 34 procent verbetert wanneer het gordijn dicht is. Hierdoor zorgen de gordijnen voor een verbetering van het binnenklimaat en maken ze het leven binnenshuis comfortabeler.
Bij huiseigenaren bestaat de behoefte aan verduistering- en zonweringproducten zonder extra’s en geavanceerde mogelijkheden. Ze willen eenvoudigweg hun kamer kunnen verduisteren als dat nodig is en oververhitting van hun woningen in de zomer voorkomen. Daarom heeft de VELUX Groep een nieuw rolluik ontwikkeld dat deze zaken combineert en dat door onze dealers kan worden geleverd tegen een scherpe prijs. Bij het nieuwe basic rolluik staan functionaliteit en basisbehoefte centraal. Het zorgt voor verduistering en houdt de stralen van de zon tegen om oververhitting te voorkomen. Het nieuwe rolluik is een effectieve en betaalbare oplossing om op warme, lichte zomerdagen een meer getemperd en comfortabel binnenklimaat te creëren. Het rolluik heeft de hoge kwaliteit die u van VELUX gewend bent in een simpele uitvoering.
Comfortabel op afstand te bedienen Met de introductie van de op afstand bedienbare versie krijgen de energie-efficiënte gordijnen nog een extra dimensie, namelijk comfort. In de praktijk betekent dit dat bewoners zelf kunnen bepalen hoever ze het Energie Comfort gordijn openen: helemaal omhoog, halverwege of helemaal omlaag. Ze beslissen met een druk op de knop van de meegeleverde afstandbediening hoeveel daglicht binnenkomt, ook bij dakramen die buiten bereik zijn geplaatst.
Meer informatie: www.velux.nl/energiecomfortgordijn
DGMR en VELUX Nederland ontwikkelen Daglichtcalculator volgens NEN 2057 In het Bouwbesluit 2012 wordt voor daglichtberekeningen in woongebouwen verwezen naar de rekenmethode die staat beschreven in de NEN 2057:2011. In deze daglichtnorm wordt ook het daglicht door ramen in een hellende positie gewaardeerd. Om de bijdrage van daglicht door dakramen nog eenvoudiger te berekenen en te toetsen aan het Bouwbesluit heeft VELUX Nederland in samenwerking met raadgevend ingenieursbureau DGMR de Daglichtcalculator ontwikkeld.
Eenvoudige montage en bediening Het nieuwe VELUX basic rolluik is eenvoudig en snel te monteren op reeds ingebouwde handbediende VELUX dakramen vanaf 2001. Daarnaast kunnen ze ook worden verkocht bij de nieuwe generatie VELUX dakramen. De installatie is eenvoudig, het kost een professionele verwerker minder dan een uur om hem te monteren. Naast een eenvoudige montage en een aantrekkelijke prijs, is het basic rolluik makkelijk in gebruik. Het rolluik wordt handmatig bediend door het dakraam met de bedieningshandgreep 180° te laten tuimelen, totdat de onderkant van het dakraam zichzelf aan het rolluik vastklemt. Wanneer het dakraam vervolgens wordt gesloten, sluit het rolluik direct mee. En dat werkt ook andersom om het rolluik weer te openen.
Sander Mirck is architect en oprichter van Mirck Architecture. Sinds 2004 is hij lid van de redactiecommissie van de Bond van Nederlandse Architecten (BNA) en hij is regelmatig gastdocent in binnen- en buitenland. Daarnaast is hij bestuurslid van Stichting Living Daylights
Column Sander Mirck De herontdekking van de hemel In de tweede helft van de vorige eeuw zijn veel monumentale gebouwen dichtgebouwd. De robuuste structuren die door zo’n zes eeuwen heen zijn ontstaan moesten opeens efficiënter gebruikt worden. Binnenplaatsen werden binnenruimten. De verdwenen binnenplaatsen hadden allerlei functies, van daglichtvoorziening tot ventilatie en van werkplaats tot toilet. De meeste functies waren inmiddels technisch efficiënter op te lossen, behalve het daglicht. Blijkbaar had het daglicht in die jaren haar prioriteit verloren.
De Daglichtcalculator is een rekentool gebaseerd op de NEN 2057:2011. Het kan door architecten, aannemers maar natuurlijk ook door particulieren worden gebruikt om een daglichttoets uit te voeren voor nieuwbouwprojecten of de verbouwing van een ruimte onder het hellende dak. Door een aantal gegevens in te voeren ziet men snel of de ruimte voldoet aan de minimumeisen die het Bouwbesluit aan de hoeveelheid daglicht in een ruimte stelt. De Daglichtcalculator kan alleen worden gebruikt voor de toepassing van dakramen in een hellend vlak.
Een ander voordeel is de verduistering. Het gordijn houdt het overschot aan daglicht tegen. Zo kunnen bewoners ook ’s zomers genieten van een ongestoorde nachtrust of televisie kijken zonder te hoeven raden wat er op het scherm te zien is.
Het gordijn kan ook worden bediend met de gebruiksvriendelijke touchscreen bedieningstablet die standaard bij alle elektrische VELUX dakramen van de nieuwe generatie wordt meegeleverd. Hiermee kan zelfs een ‘wake-up’ positie worden geselecteerd. Het gordijn wordt dan zo geprogrammeerd dat hij tot een bepaalde hoogte omhoog gaat, zodat men langzaam en rustig kan ontwaken.
Toets de daglichttoetreding onder het hellende dak aan het Bouwbesluit 2012
Daglichtambitie Naast de eisen voor de minimale hoeveelheid daglichttoetreding wordt ook getoetst of de ruimte voldoet aan de daglichtambitie. Hierbij ligt de hoeveelheid daglichttoetreding aanzienlijk hoger. Door te voldoen aan deze daglichtambitie worden ruimtes beter verlicht en zullen ze aangenamer en groter aanvoelen. De Daglichtcalculator kan één-op-één worden gebruikt voor een bouwaanvraag of een berekening van de energieprestatie. Het kan onderbouwen dat de ruimte voldoet aan de minimale eisen van het Bouwbesluit of dat er juist meer daglicht nodig is. De Daglichtcalculator berekent alleen de hoeveelheid daglichttoetreding en kijkt niet naar de spreiding van daglicht. Strategisch geplaatste ramen kunnen de spreiding van daglicht in de ruimte optimaliseren. Voor een goede daglichtsimulatie heeft VELUX de Daylight Visualizer ontwikkeld. CAD en sketch-up tekeningen kunnen hierin worden geladen. Door middel van een daglichtfactor kan dan worden beoordeeld of de daglichttoetreding in de ruimte optimaal is.
Aan het einde van de vorige eeuw keert het tij gelukkig weer. Aan de architectenselectie voor de renovatie van het Rijksmuseum werd gevraagd de twee lichthoven in ere te herstellen. Deze lente opende het Nieuwe Rijks haar deuren en wat is het verbeterd! Het Rijks is uitzonderlijk, maar ook bij normale monumenten leidt het terugbrengen van het daglicht tot succes. Recentelijk heeft mijn architectenbureau een dichtgebouwde binnenplaats van een grachtenpand geopend, waardoor het souterrain van zowel voor- als achterhuis van een donkere opslag in een lichte leefruimte veranderde. In Leiden zijn we nog een stap verder gegaan. Daar was de binnenplaats dichtgebouwd en het achterhuis verdwenen. Beide zijn terug en het gebouw staat weer met volle overtuiging in de 21e eeuw. Op de foto hieronder is een deel van onze hedendaagse transformatie te zien, met glazen dak en glazen vloer. Daglicht slaat een brug tussen de eeuwen. Recensies in het algemeen – en die van het Rijks in het bijzonder – benoemen zelden de kwaliteit van daglicht. Het Rijks wordt geroemd door de passende entree, de identiteit, de lokale context, de ambachtelijkheid. Ik richt graag de aandacht op de twee enorme daglichtkunstwerken. Ze staan wat mij betreft symbool voor de Hollandse herontdekking van de hemel. Sander Mirck, Stichting Living Daylights Meer informatie: www.livingdaylights.nl www.mirck.eu Foto: Katja Effting
De VELUX Daglichtcalculator en VELUX Daylight Visualizer zijn beide kosteloos te verkrijgen via www.velux.nl/daglichtcalculator. Wanneer u de tools heeft gedownload, ontvangt u automatisch bericht over updates.
Meer informatie: www.velux.nl/rolluik
4
kort nieuws
column
5
Duurzaam wooncomfort centr aal bij eerste Active House woningen in Nederland Half maart kregen de zeven bewoners van de Poorters van Montfoort na vijf maanden de sleutel terug van hun totaal gerenoveerde woning. Daarmee kwam een einde aan de bouwfase van het eerste Active House renovatieproject in Nederland: een duurzaam experiment in de sociale huursector waarbij het wooncomfort en de gezondheid van de bewoners centraal staan. De woningen van veertig jaar oud zijn duurzaam gerenoveerd, waarbij voor de bewoners een comfortabel binnenklimaat is gecreëerd.
6
Project
7
en warmtepomp van Danfoss in de berging. Daarnaast is de woning voorzien van lage temperatuur vloerverwarming. “Dit houdt het huis op een constante aangename temperatuur van zo’n 21 graden”, aldus Hamelink. “Dan hoef je nooit veel bij te verwarmen en bespaar je energie. Omdat het een heel goed gereguleerd systeem is heb je bovendien altijd een comfortabele woning.” Extra daglicht zorgt ook voor een aanzienlijke verbetering van het binnenklimaat. “Het is een veel lichter huis geworden. Op de begane grond zit meer glas in de voorgevel, maar vooral de dubbele openslaande deuren aan de achterkant leveren veel extra daglicht op. De zolder is één grote glaspartij. Het daglicht dat via de dakramen binnenkomt, valt via het trapgat tot op de middenverdieping en zelfs tot op de begane grond de woning binnen”. Doordat er veel bovenlichten zijn geplaatst, heeft zelfs de inpandige badkamer daglicht. Zo wordt optimaal geprofiteerd van de passieve zonnewarmte en het positieve effect van zonlicht op het welzijn van de bewoners. Daarnaast zorgen de dakramen voor ruimvoldoende natuurlijke ventilatie.
Tien woningen gelegen aan de Poorterstraat in Montfoort zijn gerenoveerd volgens de principes van Active House. Door deze aanpak zijn ‘de Poorters’ van energielabel E naar energielabel A++ gegaan. Naast de goede energieprestaties is in de woningen ook meer leefruimte en daglicht gecreëerd. Edwin en Marga Hamelink zijn één van de huurders van deze woningen. Ze wonen met hun vier kinderen al jaren aan de Poorterstraat. “We wonen hier al 19 jaar met veel plezier”, vertelt Edwin. “Het is een leuke buurt en een gezellige straat. En het huis ligt aan een woonerf, dus dat is ideaal voor de kinderen.” De woningen van bijna veertig jaar oud waren echter aan renovatie toe. Hamelink: “Dat gold niet alleen voor dit blok van tien woningen waarop de Active House principes zijn toegepast, maar voor de hele wijk. Ruim drie jaar geleden hoorden we voor het eerst over de plannen voor de renovatie van de wijk. Een aantal weken later werden we door onze woningcorporatie GroenWest gebeld met een uitnodiging voor een aparte informatieavond. Toen bleek dat ze met onze huizen iets heel anders van plan waren.” Onzekerheden “In eerste instantie schrokken wel een beetje, zeker toen we hoorden dat we moesten verhuizen. Maar toen we de plannen zagen voor onze geheel vernieuwde woning waren we snel overtuigd.” De huurders van De Poorters van Montfoort konden tijdens de werkzaamheden namelijk niet in hun woning blijven. “Bij de renovatie is bijna de hele woning gesloopt”, legt Hamelink uit. “Het enige wat is blijven staan is het betonnen skelet en de trap naar de eerste verdieping.” Naast de oorspronkelijke twijfels over de verhuizing, rezen er ook veel andere vragen bij de bewoners. Hoe lang gaat het allemaal duren? Wat krijgen we ervoor terug? En wat gaat het me in de maand extra kosten aan huur? De communicatie rond de plannen liep wat Hamelink betreft echter goed. “Ik ben bij één van de eerste vergaderingen geweest en wist al vroeg welke mensen ik kon benaderen met
8
project
vragen.” Ook de doorberekening van de huur zag er heel gunstig uit. “De huren zijn onder de sociale huurgrens gebleven. De woningbouwvereniging compenseert de rest met het terugleveren van de energie die wordt opgewekt door pv-panelen. Zo is de huurverhoging voor ons beperkt.” Compleet nieuwe woning Alle bewoners van de Poorters van Montfoort hebben met de plannen ingestemd. Zij hebben aan dit avontuur eigenlijk een compleet nieuw huis overgehouden. Zo is de gehele schil van de woningen vervangen. De gevel is extra geïsoleerd en voorzien van drielaags hoogrendementsglas. Daarnaast heeft de nieuwe woning een dakopbouw gekregen. “Door de dakopbouw is het benutbare vloeroppervlak een stuk groter geworden”, vertelt een enthousiaste Hamelink. “In de oude situatie was de zolder bereikbaar met een vlizotrap. Nu is er een vaste trap naar een echte leefzolder. De zolderkamer heeft nu een volledige stahoogte en is uitgebreid met een luxe dakterras.” Aan beide zijden van het dak zijn VELUX dakramen geplaatst. Aan de voorkant zitten ze hoog voor optimale lichtinval. Aan de achterzijde geven dakterrasvensters over bijna de hele pui toegang tot het terras. De dakopbouw biedt ook plaats aan energiebesparende systemen, zoals pv-panelen aan de voorzijde en VELUX zonnecollectoren aan de achterzijde van het dak. Deze zijn aangesloten op een zonneboiler
Kennis delen Naast de verbetering van het binnenklimaat is de totale vraag naar energie en de uitstoot van CO2 van de woningen zeer beperkt. De renovatie is in opdracht van GroenWest uitgevoerd door een consortium bestaande uit BAM Woningbouw B.V., BouwhulpGroep, Nieman Raadgevende Ingenieurs, Danfoss en VELUX Nederland B.V. De betrokken partijen wilden in dit innovatieve project vooral kennis en ervaring delen. Er wordt inzicht verkregen in oplossingen voor het duurzame renovatievraagstuk in de bestaande woningvoorraad. Het project toont dat de Active House visie met een maximale energieprestatie, een hoge leefbaarheid en veel daglicht ook mogelijk is in bestaande woningen en niet voorbehouden is aan nieuwbouw. Lot uit de loterij Om te testen of de gestelde doelstellingen in de praktijk daadwerkelijk worden behaald, wordt het project gedurende langere tijd gemonitord. Zo worden de CO2-waardes en temperatuur in de woningen gemeten en wordt gekeken naar het energieverbruik en de energieopbrengst. Aangezien de bewoners binnen Active House centraal staan, worden ook zij regelmatig gevraagd hoe ze het leven in de woningen ervaren. De eerste reacties zijn in elk geval heel erg positief. “Het is eigenlijk een lot uit de loterij”, zegt Hamelink. “Dat ze uit alle huizen die hier staan ons blok hebben uitgekozen, is voor ons gewoon mazzel.” Meer informatie: www.velux.nl/depoorters Foto’s: Torben Eskerod, Irene Kievit Modelwoning open tot half juli De feestelijke opening van één van de woningen in het project door de Deense ambassadeur en de burgemeester van Montfoort vormde op 18 april het sluitstuk van de renovatie van De Poorters van Montfoort. Een modelwoning is nog tot half juli 2013 te bezoeken. Voor geïnteresseerde organisaties worden speciale rondleidingen verzorgd en presentaties gegeven over de totstandkoming van het project, de Active House visie, de samenwerking en producttoepassingen. U kunt zich kosteloos inschrijven via www.velux.nl/depoorters.
9
Internationaal symposium bek ijkt bestaande gebouwen met nieuwe ogen Op 15 en 16 mei kwamen ruim 300 van ‘s werelds meest vooraanstaande daglichtexperts bijeen in Kopenhagen voor het vijfde VELUX Daylight Symposium. Onder hen bevonden zich 17 Nederlandse genodigden. Vanuit het thema ‘New eyes on existing buildings’ gingen ze gezamenlijk de uitdaging aan om bestaande gebouwen met behulp van zonlicht te transformeren tot duurzame en gezonde gebouwen in de toekomst.
Het internationale VELUX Daylight Symposium wordt iedere twee jaar gehouden. Met het symposium wil de VELUX Groep de dialoog over de kwaliteit van daglicht en binnenklimaat in gebouwen stimuleren. Het evenement legt een link tussen de academische onderzoekswereld, de praktijk van de bouwindustrie en de gebruikers van een gebouw. Na eerdere edities in Boedapest, Bilbao, Rotterdam en Lausanne vond het symposium deze keer plaats in de Royal Danish Academy of Fine Arts, School of Architecture in Kopenhagen, Denemarken. De school is opgericht in 1754 en één van de oudste architectuuropleidingen in de wereld.
hoofd van het Knowledge Centre for Daylight, Energy and Indoor Climate binnen de VELUX Groep. Volgens het kenniscentrum wordt iedereen, in min of meer elke uithoek van de wereld en dus ook Nederland, met deze ernstige gevolgen geconfronteerd. ”Over 20 jaar leven we nog steeds in dezelfde gebouwen als vandaag de dag. We volgen op dit moment een zeer ongezond pad als het gaat om onze toekomstige gebouwenvoorraad. Hier moeten we iets aan doen en dat is precies het doel van dit Daylight Symposium.”
Kritische blik op toekomstige gebouwvoorraad Volgens de organisatie is het nog nooit eerder zo belangrijk geweest om met een kritische blik naar onze toekomstige gebouwvoorraad te kijken. Daarom is de elite op het gebied van daglichtonderzoek, -advies, -wetgeving, architectuur en bouwkunde dit jaar uitgenodigd om dat te bespreken. Gedurende twee dagen gaf het symposium wetenschappelijke updates over de kansen en uitdagingen die daglicht biedt in het hergebruik van bestaande gebouwen en stedelijke structuren.
Gezondheidsvoordelen van meer daglicht Per Arnold Andersen staat niet alleen in zijn trieste voorspelling. Volgens vooraanstaand expert op het gebied van daglichtonderzoek dr. Richard Hobday, heeft daglicht een aantal voordelen voor de gezondheid die zijn verwaarloosd of zelfs helemaal zijn vergeten. “Medicijnresistente bacteriën, het influenzavirus en andere ziekteverwekkers vormen een toenemende bedreiging voor mensen in gebouwen. Daglicht kan beschermen tegen dergelijke infecties en andere gezondheidsproblemen. Helaas is het de trend om steeds minder licht binnen te laten. Dit is, naar mijn mening, een belangrijk gevaar voor de volksgezondheid”, legt dr. Richard Hobday uit.
“De gemiddelde Europeaan brengt 90 procent van zijn tijd door in gebouwen. Van al deze gebouwen heeft 30 procent echter een ongezond binnenklimaat met te weinig daglicht. Een situatie die bij gebouwgebruikers kan leiden tot een slechte gezondheid en depressiegerelateerde symptomen”, vertelt Per Arnold Andersen,
Richard Hobday is één van de meer dan 20 internationale deskundigen die een presentatie gaven tijdens het VELUX Daylight Symposium. Vanuit Nederland verzorgde onder andere Hester Hellinga van Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs een presentatie. Zij is adviseur op het gebied van bouwfysica met een
10
MVO
focus op daglicht. Later dit jaar zal zij haar promotieonderzoek aan de Technische Universiteit Delft verdedigen over de invloed van daglicht en uitzicht op het visueel comfort van werkplekken in het algemeen en in de gezondheidszorg in het bijzonder. Verschillende functies van ramen Ook Martine Knoop vertegenwoordigde Nederland als spreker op het vijfde internationale Daylight Symposium. Zij is docent aan de leerstoel Lighting Technology van de Technische Universiteit van Berlijn. Tevens is ze secretaris van divisie 3 – Interior Environment and Lighting Design – van The International Commission on Illumination (CIE). Deze commissie beoordeelt wetenschappelijke literatuur in alle relevante velden en maakt één bondig rapport over het belang van ramen in gebouwen. Voorbeelden van functies die ramen kunnen vervullen zijn: het voorzien in daglicht voor visueel comfort, ventilatie, het dienen als uitgang, esthetische voordelen, uitzicht en licht voor het fysiologisch functioneren zoals het dag- en nachtritme. Verrassend genoeg bestaat er tot op heden geen document dat al deze aspecten van ramen verbindt. Het ontbreken van een dergelijk document veroorzaakt wrijving tussen daglichtexperts en wetenschappers die zich richten op energieefficiënt bouwen. Indien mogelijk wil de commissie op basis van de literatuur voorlopige criteria opstellen voor dagverlichting in gebouwen die al deze functies ondersteunen. #DaylightTalk Tijdens het VELUX Daylight Symposium is ook de vernieuwde Daylightsite gelanceerd. De laatste jaren is de website www.thedaylightsite.com uitgegroeid tot een belangrijke website onder daglichtonderzoekers. Het was echter tijd voor de volgende stap. Met behulp van blogs en tweets zal de website nu meer dienen als een online community, waar mensen elkaar op de hoogte houden van ontwikkelingen op daglichtgebied. Hier is tijdens het sympsium al een mooi begin mee gemaakt. Tijdens zijn welkomstspeech introduceerde Per Arnold Andersen #DaylightTalk als de hashtag om op sociale media te gebruiken als daglicht het discussieonderwerp is. De hashtag werd snel overgenomen en ook tijdens het symposium al veelvuldig gebruikt door de deelnemers. Maar dit is slechts het begin. Het doel is dat er via de website en social media blijvend een levendige discussie en dialoog op gang komt over het belang van daglicht. Meer informatie: www.thedaylightsite.com #DaylightTalk
11
Jouke Post verwezenlijkt duur zame droom Onlangs is in het Zuid-Hollandse Bergschenhoek de eerste Cradle to Cradle-woning in Nederland opgeleverd. Alle materialen zijn vrij van gif, alle energie wordt door de woning zelf opgewekt en de biodiversiteit wordt gestimuleerd. Eigenaar en ontwerper Jouke Post van C2Clabxx vertelt over het ontstaan van dit inspirerende project. Aan de hand van drie projecten in zijn carrière schetst hij bovendien waar zijn fascinatie met duurzaamheid vandaan komt en geeft hij een kijkje in de toekomst van dit thema. Jouke Post mag met recht tot de grootste Nederlandse experts op het gebied van duurzaamheid en Cradle to Cradle (C2C) worden gerekend. Als architect en directeur van XXarchitecten en inmiddels emeritus hoogleraar in Eindhoven is hij al sinds de jaren zeventig een drijvende kracht achter de ontwikkeling van duurzaam bouwen en het hergebruik van materialen. Het voorlopige hoogtepunt is de bouw van zijn eigen woning, de eerste in Nederland volgens de principes van C2C. De passie voor duurzaamheid begon tijdens zijn studietijd in Delft. Met een aantal medestudenten Bouwkunde ontwikkelde hij ecologische gebieden en woningen. Later werkte hij onder andere veel samen met Kees Duijvestein, de man die de vierde P van Project toevoegde aan People, Planet, Profit. De winst van duurzaamheid Passie werd overtuiging toen hij deze lessen in de praktijk bracht bij één van zijn eerste grote opdrachten als architect: de renovatie van naoorlogse flats in het Rotterdamse Ommoord. Post vertelt: “Ik was net voor mezelf begonnen toen ik de opdracht kreeg een aantal ERA-flats tegen het licht te houden met behulp van de DCBA-methode van BOOM. Dit is een classificatiemodel voor allerlei verschillende duurzaam bouwen-maatregelen. Het was een echte eye opener. Ik ontdekte bijvoorbeeld dat je alleen door kit te vervangen door tochtbandjes en latjes al gauw drie kilometer schadelijk materiaal bespaart.” Rol als boodschapper Sindsdien is duurzaamheid één van de ankers van Post als architect en hoogleraar. “In mijn werk houd ik altijd vast aan bepaalde architectonische en ruimtelijke lijnen. Mijn ontwerpen onderscheiden zich door een mate van ruimtelijkheid en esthetiek. Ik houd bijvoorbeeld niet van doorgewerkte details, maar zoek altijd naar de simpele oplossing. Maar daarnaast heb ik ook een hoger doel. Doordat ik in de voorhoede van het bouwen zit, voel ik me verantwoordelijk om mede te bepalen welke richting we als sector opgaan. Of het nu gaat over techniek of architectonische ruimtelijkheid: ik streef er altijd naar om te laten zien dat het beter en slimmer kan én hoe dit kan.”
12
interview
13
plezierige, comfortabele en mooie woning kan zijn. Duurzaamheid betekent hier niet inleveren, maar beter leven. Met deze woning kan Nederland zien dat er nog steeds waardevolle initiatieven zijn op het gebied van duurzaamheid.” De woning is geheel opgezet volgens de principes van Cradle to Cradle. Alle materialen zijn vrij van gif, alle energie wordt door de woning zelf opgewekt middels pv-panelen, zonnecollectoren en bodemwarmte. Ook wordt de biodiversiteit gestimuleerd. “De achterliggende visie is dat een integraal energieontwerp start bij een doordacht en mooi ruimtelijk ontwerp. Een goede relatie met de omgeving, verdeling van de ruimten en een goede isolatie zorgen er voor dat een minimale hoeveelheid energie gebruikt wordt. Het ontwerp is geoptimaliseerd middels integratie van op de locatie afgestemde installatiesystemen.”
Bouwen met beperkte levensduur De volgende stap kwam in 1999, met de bouw van Project XX. Het bijzondere aan dit kantoorgebouw in Delft is de filosofie die erachter schuilt: het gebouw is neergezet met een economische levensduur van slechts 20 jaar. Post vertelt: “De praktijk wijst uit dat een kantoorgebouw maar een economische levensduur heeft van enkele decennia. Hierna moet het gerenoveerd worden, waarbij veel onnodig sloopafval ontstaat. Dat bracht mij op het idee om een volwaardig kantoor te ontwerpen met een levensduur van slechts twintig in plaats van de gebruikelijke vijftig tot zestig jaar. Als verantwoord omgaan met grondstoffen een doel is, zou je zo moeten bouwen dat alle toegepaste materialen aan hun eind zijn wanneer de geplande levensduur van een gebouw afloopt. Dan wordt er bij sloop niets waardevols weggegooid”, licht Post toe. De weg naar Cradle to Cradle Van Project XX ging de route naar zijn eigen C2C-woning Recht op Wind in Bergschenhoek. Post vertelt: “Een volgende stap was Cradle to Cradle, waarbij je geen giftige of slechte materialen gebruikt. Het uitgangspunt is dat alles wat je in een gebouw stopt, er na afloop van de levensduur ook weer uitkomt en dan in de kringloop terechtkomt, de biologische of de technische.” De grote vraag was alleen hoe je dit in de praktijk kunt brengen. Post zocht en vond het antwoord: “Ik zag in 2006 de uitzending van Tegenlicht over C2C en las daarna het boek van Braungart. Ik zag direct in dat als dit de volgende stap zou worden, vanuit de markt de vraag zou ontstaan hoe we deze theorie moeten oppakken.” Samen met zijn studenten is hij daarom C2C-tools gaan ontwikkelen. “Eén van die studenten onderzocht de mogelijkheden van C2C in de woningbouw toen ik begin 2008 mijn eigen woning wilde bouwen. Ik heb meteen gezegd: pak dit huis maar en kijk of je een tool kunt ontwikkelen waarmee we dit C2C kunnen bouwen.” Eerste C2C-woning van Nederland Het doel van Post was om tot een totaalopzet te komen, waarin alle aspecten van C2C verwerkt zijn. De hoogleraar vertelt: “In deze aanpak staat het ontwerp centraal en laten we zien dat een uitgebalanceerd en energieneutrale woning ook een zeer
14
interview
Hoge verwachtingen Post heeft hoge verwachtingen van het concept achter zijn woning. “De komende jaren zie ik de rol van het milieu groter worden en C2C is hier een onderdeel van. Met name de verworvenheid om gifvrij en met hernieuwbare energie te werken zal aan belang toenemen, daarvan ben ik overtuigd. Ik heb eens een studente gehad die een essay schreef met als titel ‘Kun je nog niet aan C2C denken als je het eenmaal weet?’. Het antwoord hierop is duidelijk nee. Op het moment dat je weet dat je een aantal essentiële milieuzaken niet moet hebben, gif in speelgoed bijvoorbeeld, kun je dat nooit meer loslaten. Bij huizen is dat net zo: Zodra je beseft wat C2C betekent, wil je niet meer anders.” Vervolgproject in Berkel en Rodenrijs Voor Post is zijn eigen woning geen einde van zijn missie om Nederland beter en slimmer te laten bouwen; het is een nieuw begin. “Binnenkort starten we samen met ERA Contour in Berkel en Rodenrijs met de ontwikkeling van het project FourC. Hierin tillen we C2C naar het volgende niveau door er comfort en co-design aan toe te voegen. Co-design betekent dat de koper veel vrijheid krijgt om mee te denken aan het ontwerp. Comfort houdt in dat het woongenot niet achteruit moet gaan door de eisen op het gebied van C2C. In mijn eigen huis heb ik uiteindelijk ook keuzes gemaakt. Vaak passen comforteisen prima in de C2C-opvattingen. Maar als dit niet lukt, moet je niet halsstarrig vasthouden aan die eisen.” Een waardevolle tip voor bedrijven die met C2C aan de slag willen is dan ook dat je het niet te ingewikkeld moet maken. Post: “De beoogde doelgroep voor dit nieuwe project heeft een duidelijke affiniteit met duurzaamheid, maar C2C is ook voor hen nog een vervan-hun-bedshow. Daarom pakken we het op vanuit duurzaamheid en vallen we de mensen niet onnodig lastig met technieken. Het is al ingewikkeld genoeg”, sluit de hoogleraar af. Meer informatie: www.xxarchitecten.nl http://rechtopwind.com Foto’s: Dehuisfotograaf Foto’s Jouke Post: Irene Kievit
15
Boekenberg rijst op uit zijn omgeving De huizen en het marktplein midden in het centrum van Spijkenisse zijn in zijn geheel opgetrokken uit rode klinkers. Ze komen, net als bibliotheek de Boekenberg waar ze omheen liggen, uit de pen van architectenbureau MVRDV en horen dan ook echt bij dit inmiddels befaamde ontwerp. De Boekenberg is namelijk ontworpen als een kleurrijke berg boeken die alleen door een glazen stolp wordt gescheiden van de buitenwereld. Dit effect wordt versterkt doordat de plint van het gebouw en de buurt er omheen zijn gemaakt uit dezelfde rode baksteen, zodat dat de Boekenberg bijna letterlijk oprijst uit zijn omgeving. Zelfs de daken van de eenvoudig gevormde huizen zijn met bakstenen leien bekleed. Zowel de vorm als het materiaal verwijst naar vroeger tijden. Het buurtje is een soort boerenerf met de Boekenberg als grote schuur. Eén van de huizen, op de oprit van de parkeergarage, staat zelfs scheef in dezelfde hoek als de scheefgezakte dorpskerk. Zo wordt op een subtiele en abstracte manier verwezen naar het boerendorp dat Spijkenisse ooit was. Meer informatie: www.mvrdv.nl Foto’s: Irene Kievit
inspiratie
inspiratie 16
17
Gezond binnenklimaat wordt ki nderspel met nieuwe zelfregulerende ventilatie-unit Goed ventileren is nodig om een gezond binnenklimaat te creëren. Waar dit vroeger automatisch ging via kieren en naden, gebeurt dit in de goed geïsoleerde woningen van vandaag vaak onvoldoende. Het gevolg? Eén op de tien woningen heeft last van schimmelvorming en fijnstof. Om te zorgen voor goede ventilatie mét een hoog wooncomfort hebben RENSON en de VELUX Groep samen een nieuwe zelfregulerende ventilatie-unit met verhoogde capaciteit ontwikkeld. VELUX en RENSON hebben hun knowhow gebundeld en een innovatief zelfregulerende ventilatie-unit met verhoogde capaciteit ontwikkeld voor de nieuwe generatie VELUX dakramen. Deze bestaat uit een onderhoudsvrije grijze aluminium bovenkap, die de standaard bovenkap van het dakraam vervangt. Deze discrete ventilatieoplossing is eenvoudig te monteren en zorgt voor een continue, maar gecontroleerde toevoer van frisse lucht. Zelfregulerend De zelfregulerende ventilatie-unit controleert de binnenkomende luchtstroom door een klep, die automatisch reageert op drukverschillen en windsterkte. De binnenkomende hoeveelheid lucht blijft hierdoor op elk tijdstip en in ieder seizoen ongeveer gelijk, zelfs bij hoge windsnelheden. Bewoners ervaren hierdoor meer wooncomfort, omdat ze minder last hebben van tocht of kou. Daarnaast daalt het energieverbruik. De gebruiker hoeft de ventilatieklep nooit te sluiten, waardoor de kwaliteit van de binnenlucht steeds optimaal blijft. “Met deze zelfregulerende ventilatie-unit met verhoogde capaciteit hebben we een uniek en eenvoudig te installeren accessoire ontwikkeld voor de nieuwe generatie VELUX dakramen”, aldus Michel Kalis, commercieel directeur van VELUX Nederland. Gezonde woning Door het zelfregulerende karakter van de ventilatie-unit hebben bewoners een garantie op genoeg frisse lucht, en dat is maar goed ook. “Veel mensen vergeten hun woning te ventileren. Dat zorgt voor een verhoogde luchtvochtigheid in gebouwen wat desastreuze
gevolgen kan hebben”, aldus Karsten Duer, onderzoeker bij het Knowledge Centre for Daylight, Energy and Indoor Climate binnen de VELUX Groep. “De gemiddelde Europeaan brengt 90 procent van zijn tijd door in gebouwen. Daarom moeten we onze woningen en kantoren zowel ‘s zomers als ‘s winters meerdere keren per dag ventileren. Als we dit niet doen neemt de luchtvochtigheid toe en daarmee het risico op gebouwschade, schimmels en huismijt.” Maar het is niet alleen het gebouw dat leidt onder de luchtvochtigheid. De gezondheid van de bewoners loopt ook risico. “Onze gezondheid is nauw verbonden met onze omgeving. Onderzoek heeft aangetoond dat mensen die meer tijd in ruimtes met schimmels en huismijt doorbrengen, een groter risico lopen op astma en allergieën. Daarom is regelmatig ventileren belangrijk,” zegt Duer. Naast de medische risico’s heeft het binnenklimaat ook een grote invloed op ons concentratievermogen, productiviteit en algemene welzijn. Ventileren is een gewoonte Een recente studie van de Deense antropoloog Bettina Hauge naar het belang van ventilatie in Franse, Engelse, Deense en Schotse woningen laat zien dat er veel gemeenschappelijke factoren in het spel zijn. Het luchten van de woning wordt vooral belangrijk gevonden voor bewoners in overgangsperioden: als we opstaan in de ochtend, thuiskomen van het werk of als er een ander seizoen begint. Het luchten geeft bewoners het idee dat hun huis leeft én een plek is waarin geleefd kan worden. Net als vele andere dagelijkse handelingen geldt ook voor ventileren dat deze aangestuurd wordt door gewoonte. “De studie geeft een uniek inzicht in de gewoonten en behoeften in relatie tot het toelaten van verse lucht in onze huizen. Dit is kennis die in de toekomst kan worden ingezet bij de bouw of renovatie van gebouwen, zodat ze voldoen aan de behoeften van de gebruiker. Het wordt nog belangrijker als we zien dat dezelfde behoefte bestaat in alle vier de landen, ondanks verschillen in klimaat en woningvoorraad”, aldus Kalis.
Active House Het systeem past naadloos in de door de VELUX Groep nagestreefde Active House principes. Hierbij is een woning in staat een optimale balans te creëren tussen drie hoofdgebieden: energie, milieu en binnenklimaat. Deze staan allen in dienst van de bewoner. De nieuwe zelfregulerende ventilatie-unit draagt bij aan een gezond binnenklimaat door de ventilatie van gehele ruimten voor zijn rekening te nemen. Voor de bewoners betekent dit een gezonde woning zonder dat ze ergens aan hoeven te denken. En wanneer de zelfregulerende ventilatie-unit onderdeel is van een woonhuisventilatiesysteem, kan dit zorgen voor een verlaging van de EPC. De ventilatie-unit past op alle handbediende dakramen van de nieuwe generatie. De unit is helaas niet te combineren met dakramen van de vorige generaties, elektrische bediende dakramen of wanneer een handbediende buitenzonwering is toegepast. Wanneer bij een renovatie nieuwe dakramen worden geplaatst, kan de unit wel worden toegepast. Meer informatie: www.velux.nl/ventilatie-unit
18
Innovatie
19
Historische transformatie: mar ktwoningen in Mainz De Markthäuser (marktwoningen) in Mainz zijn een veelbesproken en omstreden voorbeeld van hedendaagse stedelijke vernieuwing. Na jaren van nostalgische wederopbouw is het ontwerp van Massimiliano Fuksas bijna compromisloos. Het is in elk geval een opvallende verschijning in het stadcentrum door zijn kenmerkende witte lamellengevel. Of het concept de tand des tijds zal doorstaan valt nog te bezien, maar Fuksas heeft met deze opzienbarende transformatie in elk geval geschiedenis geschreven.
?
20
Project
21
Het centrum van de Duitse stad Mainz heeft in het verleden enorm te lijden gehad. In de Tweede Wereldoorlog werd 85 procent van de binnenstad vernietigd, waarna het in de jaren ’50 opnieuw werd opgebouwd met vooral functionele architectuur. Een decennium later werd getracht Mainz een dynamische stedelijke uitstraling te geven. Er werd monumentale architectuur toegepast, zoals dat toen genoemd werd. In feite waren het plompe gebouwen die, met uitzondering van het stadhuis van Arne Jacobsen, geen rekening hielden met hun architectonische context. Weer een paar jaar later werden de banale gebouwen ‘opgesierd’ met reproducties van historische gevels. Hierdoor werden de gevoelens van de geschokte burgers enigszins gesust. Bovendien gaf het toeristen iets om te fotograferen. Grensverleggende architectuur Het resultaat van al deze inspanningen is nogal chaotisch: een willekeurige verzameling gebouwen. De slechtste voorbeelden van ruimtelijke ordening zijn dan wel gerepareerd, maar puur cosmetisch. Daarnaast lijkt er in Mainz een gebrek aan visie en vernieuwende concepten. Al met al een perfect uitgangspunt voor grensverleggende architectuur die een bijdrage kan leveren aan de stedelijke ontwikkeling. De renovatie van de meer dan duizend jaar oude marktwoningen van Mainz, tegenover de kathedraal, is zo’n opzienbarend en baanbrekend project. Het ontwerp is van de hand van de Italiaanse architect Massimiliano Fuksas. Hij heeft een voorkeur en talent voor extravagante vormen, ongebruikelijke materialen en geavanceerde innovaties. “Een explosie van lijnen en kleuren”, zegt de meester op zijn website over het project in Mainz. Het creëren van een hedendaags gebouw met respect voor de geschiedenis was het voornaamste doel, zonder in de val van historische clichés te stappen. Eigentijds vakwerkhuis Fuksas heeft rekening gehouden met de gebouwen in de omgeving, zonder toe te geven aan de neiging om hun uitbundige historische gevels en dakranden te kopiëren. Hij maakte de context abstract en transformeerde het op een zeer onconventionele manier, door het gebouw in zijn geheel in witte lamellen te hullen. De duizenden dunne planken, de verticale glooiing en de ogenschijnlijk kleine ramen geven het de uitstraling van een traditioneel vakwerkhuis, maar dan op een eigentijdse manier.
22
project
In het gebouw bevindt zich een stedelijke mix van winkels, horecagelegenheden, kantoren en appartementen, allemaal onder één dak. Dit doet onmiskenbaar denken aan de middeleeuwse ambachtshuizen die alle mogelijke functies herbergden achter hun gotische gevel. De velen ramen en de volledig glazen begane grond roepen daarnaast associaties op met de populaire glasarchitectuur uit het begin van de 20ste eeuw. Kartonnen barok De stad wilde koste wat het kost de historische gevels van een aantal marktwoningen handhaven. Het mocht niet baten dat de gevels slechts een oppervlakkige decoratie waren van een in werkelijkheid bouwvallige bioscoop met daarboven oncomfortabele appartementen. Dit symbool van het neo-historisme van de stad Mainz werd door velen schertsend ‘kartonnen barok’ genoemd. Bovendien was het letterlijk broos. De gevels brokkelden langzaam maar gestaag af, waren doordrongen van vocht en de isolatie was rot. Uiteindelijk kwam er een oplossing: Fuksas moest het hele complex herbouwen, inclusief de marktgevels. Verrassend atrium De nieuwe ‘historische’ gevels zijn mooier geschilderd, beter gereconstrueerd en hebben zelfs een thermisch gescheiden balkon. De rest van de façade is opgebouwd uit witgeglazuurde keramische stangen met een dwarsdoorsnede van 5×5 cm, ingebouwde keramische panelen en glas. De schil wordt gedragen door een houten dakconstructie en omsluit het zes verdiepingen tellende hoofdgebouw en een hoog atrium. Vijftig centimeter
onder de huid ligt een standaard betonnen constructie met talrijke VELUX dakramen. De gevel van het complex opent zich aan één kant naar de centrale binnenplaats met een glazen overkapping. Dit nieuwe stadspleintje is bereikbaar via de hoofdingang en de winkels. De langwerpige armaturen op de plafonds van de passages verwijzen naar de lamellen op de gevel. Het atrium zelf is verrassend. Vooral de drie kolommen, die weliswaar niets ondersteunen, trekken de aandacht. Ze zijn te zien door twee niervormige openingen in het plafond tussen de 3e en 4e verdieping en het gedeeltelijk open dak. Luxe maisonnettes Op de bovenste verdiepingen van het gebouw is ruimte voor 14 woningen, de meeste maisonnettes. De appartementen hebben een luxe uitstraling door het gebruik van glanzend zwarte tegels in de badkamer, glazen wanden en in sommige gevallen een geheel open vloerplan. De lamellen op de gevel en het dak kunnen als jaloezieën omhoog worden geduwd, waardoor de bewoners desgewenst ook van het volledige uitzicht en zonlicht kunnen genieten. Het gebouw wordt, na de aanvankelijke protesten, steeds meer geaccepteerd en gewaardeerd door de inwoners van Mainz. En hoewel er nog steeds druk wordt gespeculeerd of Fuksas opnieuw architectuurgeschiedenis heeft geschreven, waarderen beleggers de waardes van het vastgoed op. Hoe het ook zij, Fuksas is in elk geval geslaagd in een historische en opzienbarende transformatie. Foto’s: Adam Mørk
Kijk op highlights.velux.nl voor meer foto’s van dit project en interessante links.
Highlights Online
23
Om de stagnerende markt het hoofd te bieden, worden de beste en meest creatieve ideeën voor gebouwen geboren. Zo komen er verschillende concepten tot stand waarin de bewoner zelf alle vrijheid heeft om het klimaat en de daglichttoetreding te bepalen. De VELUX Groep heeft ruime internationale ervaring met het ontwikkelen en realiseren van dergelijke woningen volgens de Active House principes. Vanuit deze achtergrond willen we ook Nederlandse concepten steunen en realisatie een stap dichterbij brengen. De rubriek Conceptueel biedt u een platform om uw ideeën te presenteren.
Heeft u ook een concept waarin goede daglichttoetreding en een gezond binnenklimaat centraal staan? En wilt u in aanmerking komen voor plaatsing in de volgende editie van Highlights? Neem dan contact op met onze architect Raymond van Hattum (
[email protected]).
Het Weilandwonen en de Nesteljas Door: KettingHuls en Bureau B+B
conceptueel
De geur van het groene gras hangt dicht om het huis. We eten buiten. Op blote voeten loop ik in en uit met schalen eten, een kan water en een goede fles wijn. Een vuurtje brandt om de kilte van de avond te verdrijven. Uit: “het Weilandwonen en de Nesteljas”
Weilandwonen Het Weilandwonen is een reactie op de overgereguleerde VINEX wijken met geplaveide stoepen en straten van klinkers en asfalt. Het biedt een oplossing voor de vastgelopen gebiedsontwikkelingen, waar de wensen en eisen van gemeentes en ontwikkelaars hebben geleid tot onuitvoerbare plannen, zeker tijdens de crisis. Een maximale verwevenheid tussen weiland en wonen door een uitgestrekte infrastructuur, uitgifte van vakantiekavels en door een deel van de kavels niet als bouwgrond te verkopen maar als grond voor natuurontwikkeling, leidt tot een vernieuwende woonvorm: het Weilandwonen. Nesteljas Als onderdeel van het onderzoek ‘Het Weilandwonen’ is de ‘Nesteljas’ ontwikkeld. De nesteljas is een geprefabriceerde duurzame gevel met een geïntegreerde mogelijkheid om nestkastjes te plaatsen. Er is onderzocht hoe binnen de grenzen van de prefabricage van cataloguswoningen een nieuw type woning gemaakt kan worden met een zeer duurzame gevel met schapenwol als isolatiemateriaal (de ‘donsjas’). De woningen hebben een hellend dak en zijn het archetype van een thuis. Tegelijk refereren ze aan het A-frame huis, een tent of een hut. De doorsnede is energiezuinig door de compacte vorm. Wanden en dak vormen samen één geheel en zijn goed te prefabriceren. Een grote glazen pui, een overdekt terras en een buitenvuurplaats zetten het buitenleven voort zoals dit ook op vakantie wordt beleefd. De ‘donsjas’ kan worden uitgevoerd met accessoires als nestkastjes voor vogels of geïntegreerde hokken voor kippen of konijnen (de ‘zakken’).
conceptueel
Bent u geïnteresseerd in dit concept? Bezoek de website: www.kettinghuls.com of neem contact op per e-mail:
[email protected] of op telefoonnummer 020-3205643. De rechten van dit concept liggen bij KettingHuls in samenwerking met Bureau B+B stedebouw en landschapsarchitectuur. Het magazine ‘Het weilandwonen en de Nesteljas’ is te bestellen via www.lulu.com, en zoek op ‘Weilandwonen’.
24
25
dreaming Binnen buitenspelen op een zonovergoten zolder
26
27
De Eindhovense rommelzolder van Hessel en Marcia Rippe is door het tv-programma Eigen Huis & Tuin flink onder handen genomen. De kinderen van het stel zijn gek op buitenspelen. Maar wat te doen als het regent? Daarom is op zolder een heuse boomhut gebouwd, compleet met verstopplekken, podium en voldoende ruimte om lekker te spelen. Om het buitengevoel naar binnen te halen is de oude dakkapel vervangen door drie VELUX dakramen van de nieuwe generatie. De donkere, koude zolder is in één handomdraai omgetoverd tot een kleurrijk, licht en ruimtelijk buitenspeelparadijs.
kunnen gebruiken voor hun optredens. Een holle boomstam creëert verstopplekken en de hut is groot genoeg om in te spelen. De felle kleuren maken het een vrolijke boomhut waar ze graag komen. Daglicht als harde eis Hessel en Marcia gaven de klussers van Eigen Huis & Tuin één harde eis mee: de dakkapel op zolder moest worden vervangen. “Deze had zijn beste tijd wel gehad, maar belangrijker nog: met zijn formaat van 1 bij 1 meter zorgde hij bij lange na niet voor voldoende daglichttoetreding. En binnen buitenspelen zonder overvloed aan daglicht kan gewoon echt niet”, licht Hessel toe. De oude dakkapel is vervangen door een vergunningsvrije dakkapel met drie aaneengesloten VELUX dakramen over de volle breedte van het dak. Tot volle tevredenheid van Hessel: “Deze oplossing combineert het beste van twee werelden. Via dieptevorming krijgen we meer ruimte op zolder. Doordat het raam schuin in het dak ligt heb je een geweldige lichtinval en een fantastisch uitzicht. Ik betrapte mezelf er onlangs op dat ik er naar stond te kijken en dacht: dit is uiteindelijk de grootste aanwinst. Natuurlijk, de speelruimte is geweldig. Maar de lichtinval van de dakkapel is echt uitzonderlijk.”
In 2010 kochten Hessel en Marcia Rippe een riante twee-onder-éénkapwoning in Eindhoven. Er waren genoeg redenen om verliefd te worden op dit huis, zoals de kindvriendelijke buurt, de brede straat met hoge bomen of de zee aan ruimte. Maar het aantrekkelijke lichtplan gaf uiteindelijk de doorslag. Hessel vertelt: “Het huis heeft grote, hoge ramen die een ruimtelijk en licht gevoel creëren dat ons enorm aanspreekt.” Het jonge stel kon de woning bovendien volledig naar eigen smaak aanpassen. “We kochten het huis rechtstreeks van de mensen die het in de jaren ‘60 lieten bouwen. En hoewel ze het huis goed hadden onderhouden, was de inrichting gedateerd.” Hessel en Marcia lieten daarom onder andere de vloeren vervangen, gaven de woning nieuwe kozijnen met isolatieglas en kozen een nieuwe keuken en badkamer. Om nóg meer daglicht binnen te halen, kwam er een aanbouw met een volledig glazen gevel. Onbestemde ruimte De enige ruimte die tijdens de verbouwing onaangeroerd bleef was de zolder. “Tijdens zo’n ingrijpende verbouwing moet je omwille van tijd en geld keuzes maken, en de zolder hadden we niet per se nodig. We wisten bovendien niet precies wat we wilden; wordt het een kantoor, een kinderkamer of gaan we hier zelf slapen? We besloten daarom te wachten tot we een duidelijk plan hadden.”
voor
Omdat het stel het erg leuk vindt na te denken over wat je met een woning kunt, bleven ze dromen over hun ideale zolder. In de jaren die volgden werden knipsels verzameld, een moodboard gemaakt, maar bleef de stap om te klussen uit. “Tot we op een dag met mijn schoonzus in gesprek waren”, vertel Hessel. “Zij hadden een huis gekocht waar veel aan moest gebeuren en samen grapten we dat ze misschien Eigen Huis & Tuin in moesten schakelen. Toen dachten we: dat kunnen wij ook!”
Dit komt deels doordat er bij dit project met de onlangs gelanceerde nieuwe generatie VELUX dakramen is gewerkt. Bij een gelijk dakraamformaat is het glasoppervlak hiervan tot wel 18% groter. Het resultaat is indrukwekkend: “Wat een sombere, donkere kamer was, is nu één grote zee van licht waarvan de kinderen volop gebruikmaken. Als ze niet buiten kunnen spelen, zitten ze op zolder. Ze kunnen er vrijuit rondrennen, klimmen en kleuren. Ze vinden het letterlijk een feest om er te zijn.”
Speelzolder voor de kinderen Hessel en Marcia vulden daarom een online formulier in, “niet met het idee dat we uitgekozen zouden worden, maar meer om vorm te geven aan ons verlangen met de zolder aan de slag te gaan”. Het idee voor de zolder kwam van hun oudste dochter. “Op een regenachtige dag zaten we weer eens te dromen over de zolder toen onze oudste dochter Tirza vroeg of ze buiten mocht spelen. Dat bracht ons op het idee van een speelzolder.”
Lens op de wereld Een beetje jaloers op zijn dochters is Hessel dan ook wel, geeft hij glimlachend toe. Zodra zij uit de speelzolder zijn gegroeid, maakt hij er het liefst een kantoor van. Hessel, die van beroep journalist is, kijkt al stiekem uit naar het moment waarop hij achter zijn laptop gezeten zelf dagelijks geniet van het weidse uitzicht. “Ik vind het zelf erg leuk om in de verte te staren en weg te dromen. Dat maakt het extra bijzonder dat ik mijn dochters nu regelmatig hetzelfde zie doen vanaf het bankje onder de dakramen. Ze zitten daar soms betoverd te kijken naar de armada aan wolken die dreigend en regenachtig voorbij trekken. De dakramen zijn daarmee niet alleen een bron van licht voor hen om bij te spelen, maar ook letterlijk een venster op de wereld waardoor ze met heel veel plezier naar buiten staren.”
Tot hun verbazing kregen ze al snel een antwoord van de programmamakers. In de dagen die volgden werd in samenspraak een knap concept ontwikkeld. Klusjesman Thomas maakt een prachtige indoor-boomhut op een podium dat de meiden ook
NA
28
dreaming
Foto’s: Irene Kievit
29
design Tweedehuidfaçade van glasvezeldoek Direct langs de A12 bij Utrecht staat het 23 verdiepingen tellende gebouw Westraven van Rijkswaterstaat. Deze kantoortoren is halverwege de jaren zeventig gebouwd. Een kwart eeuw later besloot de Rijksgebouwendienst de bestaande bouw grondig aan te pakken, onder andere vanwege gezondheidsproblemen van de gebruikers. In het programma van eisen voor de renovatie en gedeeltelijke nieuwbouw stond, naast energiebesparing, een gezond en individueel regelbaar binnenklimaat dan ook centraal. Een eenvoudige manier om het binnenklimaat te reguleren is door ramen te openen. In het verleden kampte de hoogbouw echter met windhinder. Hierdoor konden zeker op de hoge verdiepingen de ramen niet zomaar open. Daarom is op drie van de vier glazen gevels een innovatieve tweedehuidfaçade aangebracht van zwart glasvezeldoek. Traditioneel bestaat een tweedehuidgevel uit een extra laag enkelglas. Op de noordgevel van Westraven is zo’n glazen tweedehuidfaçade aangebracht, die ook dient als geluidsscherm voor de snelweg. Het nadeel hiervan is echter dat de spouw tussen de twee glazen huiden opwarmt en moet worden geventileerd. Bij het glasvezeldoek is spouwventilatie niet nodig. Daarnaast vervult het de rol van zonwering en is het aanzienlijk goedkoper dan een glazen huid.
30
design
Probleemloos op twintig hoog een raam openen Aanvankelijk was het de bedoeling om het doek over de gehele gevel aan te brengen. Dan was het gebouw een abstract zwart blok geworden. In verband met het uitzicht en de lichtinval is er echter voor gekozen om de borstweringen van gelaagd glas te maken en daarboven de gaashuid te spannen. Door de maaswijdte wordt zo’n 50 procent van het zonlicht doorgelaten. Het doek is zwart gecoat uitgevoerd omdat je hier goed doorheen kijkt. Het weerkaatst geen kunstlicht waardoor je bij het naar buiten kijken niet belemmerd wordt door hinderlijke reflecties. Dat zou bij een wit doek wel het geval zijn geweest. Een teflonlaag zorgt ervoor dat vuil zich niet op het doek kan hechten. Ondanks de gaatjes krijgt het nauwelijks grip op het gladde oppervlak. Het weefsel is uitvoerig getest voor toepassing op hoogten waar de wind behoorlijk tekeer kan gaan. Het is vervolgens strak gespannen op ronde buizen met een inwendig roterend mechanisme en spanveren. Het doek breekt de wind en zet het om in kleine wervelingen die achter het doek uitdoven. Hierdoor kun je vaker probleemloos op twintig hoog een raam openen voor frisse lucht. Meer informatie: www.polyned.nl
31
