Highlights. nummer VELUX Highlights is een uitgave van:

VELUX Highlights is een uitgave van: VELUX Nederland B.V. Bezoekadres: Molensteijn 2 | 3454 PT De Meern Postadres: Postbus 142 | 3454 ZJ De Meern

Internet: www.velux.nl E-mail: [email protected] Ontwerp: Carree visuele & interactieve communicatie, Capelle a/d Ijssel Layout: BouwStijl Media, Rotterdam Copyright: Overname van artikelen of delen hiervan uit deze uitgave is alleen toegestaan met bronvermelding en schriftelijke toestemming van de redactie. De uitgever stelt zich niet aansprakelijk voor kleurafwijkingen en/of inhoudelijke onjuistheden die ondanks onze zorgvuldigheid toch in deze uitgave voor mochten komen. Editie: September 2010 Verschijnt 4 x per jaar Oplage: 23.000 stuks 11e jaargang nummer 3 V-NL - 003 - 2010 ©2010 VELUX GROUP Redactie: BouwStijl Media, Rotterdam VELUX Nederland B.V.

nummer 3

Telefax: 030 - 6 629 680

2010

Telefoon: 030 - 6 629 629

Highlights

Highlights column

Daglicht is een gegeven. Daar kun je als architect niet omheen. De uitdaging ligt in hoe je het daglicht gebruikt. Dat is een van de cruciale vragen voor architecten op dit moment. Want juist nu, meer dan ooit, is het gebruik van daglicht erg belangrijk. Uit het oogpunt van energiebesparing is er met daglicht heel veel mogelijk. Met goede daglichttoetreding hebben we minder kunstmatig licht nodig. Dit bespaart de energie die nodig is voor lampen. Maar zo langzamerhand weten we ook dat het prettig is om gedurende de dag zoveel mogelijk te werken en te leven met daglicht. Daarom moet je daglicht als het even kan optimaal gebruiken. Daglicht speelt in het werk van architecten niet alleen een belangrijke rol op gebouwniveau. Ook in de openbare ruimte liggen er vragen over daglicht waar architecten over moeten nadenken. Hierbij spelen verschillende problemen en facetten een rol. Denk bijvoorbeeld aan de slagschaduw van wolkenkrabbers. Hoe zorg je ervoor dat omwonenden toegang houden tot daglicht? Of denk aan daglichttoetreding op straatniveau bij laagbouw. Hoe zorg je ervoor dat de ruimte zo efficiënt mogelijk gebruikt wordt en tegelijkertijd iedere woning voorzien is van een dosis daglicht die het leven aangenaam maakt? Voor mij bestaat de uitdaging uit evenwicht vinden tussen twee componenten. Aan de ene kant moet je efficiënt gebruik maken van de beschikbare ruimte. Aan de andere kant wil je de mensen binnen die ruimte optimaal laten profiteren van daglicht.

Nathalie de Vries, Architecte en mede-oprichtster MVRDV Meer informatie: www.mvrdv.nl Foto’s: Barbra Verbrij en Laura Novo

Nathalie de Vries is de Nederlandse afvaardiging in de jury van de International VELUX Award 2010. Samen met zes andere juryleden heeft zij in juni 2010 een winnaar gekozen uit bijna zevenhonderd inschrijvingen. Lees ook het interview met haar op pagina 10 van deze Highlights.

inhoud Innovatie: Interview: Duurzaamheid: Project: Project:

Visie op energie-efficiënte gebouwen van de toekomst Licht en lucht vormen gebouwen en openbare ruimte Duurzaamheid en daglicht kader voor VELUX 5 Oceans Zorgeloze vakanties voor kinderen met en zonder beperkingen House of Tomorrow Today op de voet gevolgd

2

column

6 10 14 18 24

3

PEFC-certificaat maakt eerlijke concurrentie mogelijk Ministerie van VROM erkent PEFC Internationaal als duurzaam certificeringsysteem VROM erkent PEFC Internationaal als certificatiesysteem voor het inkoopbeleid van duurzaam hout van de overheid. Hierdoor is VELUX Nederland B.V. de enige dakraamleverancier in Nederland waarvan alle producten voldoen aan het duurzaam inkoopbeleid van de overheid. Door de erkenning van PEFC Internationaal is er eindelijk duidelijkheid voor zowel inkopers als aanbieders. PEFC Internationaal is nu het tweede erkende certificeringsysteem in Nederland en gelijkwaardig aan FSC Internationaal. Om in aanmerking te komen voor deze keurmerken moeten hout- en papierproducten aantoonbaar afkomstig zijn uit duurzaam beheerd bos. Concurrentie Het concurrentieprincipe van de Europese aanbestedingswet wordt mogelijk met de erkenning van het PEFC-certificaat. Deze wet bepaalt dat er niet naar één specifiek certificaat verwezen mag worden. Een aanbesteding moet immers gelijke toegang bieden tot inschrijving. Zowel PEFC als FSC producten kunnen vanaf nu als zodanig worden voorgeschreven. VELUX Nederland B.V. levert sinds 1 april 2009 al haar producten met PEFC-gecertificeerd hout. De herkomst van het hout in VELUX dakramen, dakkapellen en lichtstraten is daarmee 100% herleidbaar naar duurzame bossen. Hiermee is VELUX Nederland B.V. de eerste dakraamleverancier waarvan alle producten voldoen aan een duurzaamheidkeurmerk. Daarnaast wordt ook het magazine dat u nu in handen heeft gedrukt op PEFC-gecerticifeerd papier. Fout hout Voormalig minister Cramer noemt houtcertificatie een belangrijk middel om duurzaam bosbeheer te garanderen. Michel Kalis, Commercieel Directeur van VELUX Nederland B.V., ondersteunt deze boodschap: “Mede daarom ben ik zeer verheugd dat nu ook PEFC Internationaal officieel erkend is. Het belangrijkste gemeenschappelijke doel van certificeringsystemen is dat fout hout op alle mogelijke manieren uit de markt moet worden geweerd.” Meer informatie: www.pefcnederland.nl www.pefc.org

Ook VELUX elektrisch ventilerende lichtkoepels voldoen aan inbraaknorm De elektrisch bedienbare ventilerende INTEGRA® lichtkoepels van VELUX komen eind 2010 in aanmerking voor het Politiekeurmerk Veilig Wonen®. De vaste VELUX lichtkoepels komen momenteel al in aanmerking voor dit keurmerk. Recentelijk is de NEN 5087 aangepast en door VROM in het bouwbesluit aangewezen. Deze NEN-norm beschrijft welke ramen en deuren in een woning bereikbaar zijn voor inbraak. Deze moeten daardoor aan inbraakwerendheidklasse 2 voldoen. Nu moeten ook vrijwel alle openingen op het platte dak hieraan voldoen, dus ook lichtkoepels. Veel aannemers en architecten zijn zich niet bewust van de consequenties van deze verandering. Zij schrijven nog steeds producten voor die niet voldoen aan het bouwbesluit, terwijl inbraakwerende lichtkoepels gewoon beschikbaar zijn. VELUX lichtkoepel als enige met PKVW® De lichtkoepels van VELUX hebben de hoogste isolatiewaarde van alle lichtkoepels. Door het glaselement met HR++ veiligheidsbeglazing direct onder de koepel ontstaat een hybride opbouw. Die zorgt ervoor dat alle VELUX lichtkoepels de inbraakwerendsheidstests van keuringsinstituut SHR glansrijk hebben doorstaan. Dit zonder toevoeging van extra materialen zoals een barrièrestang of rekwerk. De lichtkoepels zijn voorzien van een verstevigde kunststof opstand die aan het dakbeschot wordt vastgeschroefd. Zo kunnen de lichtkoepels niet in zijn geheel verwijderd worden. Impact wetswijziging De toevoeging van NEN 5087 aan het bouwbesluit heeft een enorme impact, aangezien de complete lichtkoepel daardoor in gemonteerde staat moet voldoen aan inbraakwerendheidklasse 2 van de NEN 5096. Fabrikanten kunnen geschiktheid van oplossing aantonen door vooraf een testrapport van een keuringsinstantie te overleggen. Dit is van belang voor aannemers en architecten. Gemeenten moeten na oplevering van het bouwwerk immers het bouwbesluit handhaven. Extra kosten kan een opdrachtgever vaak met succes verhalen op de aannemer en/of architect. Professionals zetten hun naam op het spel als zij producten voorschrijven en toepassen die niet aan de wet voldoen. Meer informatie: www.velux.nl/lichtkoepel

Active House Alliance van start

VELUX Solar dakraam uitgebreid met regensensor

De Active House Alliance is opgericht. Dit is een nieuwe alliantie van meer dan 50 internationale bouwonderzoeksinstituten en vertegenwoordigers uit de bouwbranche. Zij zijn in Kopenhagen bijeen geweest om de ontwikkeling van toekomstige gebouwen te bespreken en de Active House Alliance op te richten.

Op warme dagen is het heerlijk om een woning te luchten door het dakraam open te zetten. Maar wat als het plotseling begint te regenen? Het nieuwe VELUX Solar dakraam met regensensor sluit zich automatisch zodra de eerste regendruppels vallen. Dit intelligente Solar dakraam wordt elektrisch aangestuurd met zonne-energie.

Nieuwe internationale alliantie voor duurzaam bouwen opgericht

De alliantie wil het delen van ervaringen binnen de bouwbranche bevorderen. Bovendien treft zij voorbereidingen voor het bekendmaken van een nieuwe internationale bouwstandaard met de naam Active House. Deze standaard betreft gebouwen die meer energie produceren dan verbruiken. Visie Eén van de belangrijkste drijfveren voor professionals om deel te nemen aan de Active House Alliance is dat vanaf 2020 gebouwen in Europa energie- en CO2 neutraal moeten worden gebouwd. Deelnemers uit Nederland, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Hongarije, Polen, Rusland en Zwitserland zitten in de Active House Alliance. Het netwerk wil bevorderen dat toekomstige gebouwen worden gebouwd volgens de ‘Active House Visie.’ Eerbied voor gezondheid, binnenklimaat, energie en milieu staan hierbij centraal.

Op warme dagen is het heerlijk om een woning te luchten door het dakraam open te zetten. Maar wat als het plotseling begint te regenen? Het VELUX Solar dakraam is nu voorzien van een regensensor en sluit zich automatisch zodra de eerste regendruppels vallen. Dit intelligente Solar dakraam wordt elektrisch aangestuurd met zonne-energie. Het VELUX Solar dakraam is het ultieme alles-in-één dakraam. Het wordt door zonne-energie aangestuurd en is dus energiezuinig. Daarnaast zorgt het voor extra comfort, omdat het op afstand te bedienen is en automatisch sluit bij regen. Allround oplossingen zoals deze maken het eenvoudiger om de hoeveelheid daglicht en frisse lucht in een woning te reguleren. De VELUX Solar dakramen zijn voorzien van de Solar dakvensteropener en worden geleverd met zonnepaneel en afstandsbediening. Het VELUX Solar dakraam en de Solar dakvensteropener behoren tot het io-homecontrol® assortiment. Handbediende of elektrische raamdecoratie is hierdoor eenvoudig op het Solar systeem te monteren. De geavanceerde io-homecontrol® afstandsbediening kan worden geprogrammeerd om de ramen op bepaalde tijden te openen of te sluiten. Hierdoor wordt efficiënt gebruik gemaakt van zonne-energie en natuurlijke ventilatie.

Nieuwe internationale bouwstandaard De bijeenkomst heeft geleid tot de oprichting van een Task Force die meer bekendheid voor toekomstige activiteiten van Active House gaat genereren. Het is de eerste stap op weg naar het creëren van een internationaal platform voor het delen van kennis en ervaringen. Het platform richt zich op het organiseren van internationale conferenties, en op bekendheid van nieuwe innovatieve technologische- en energieoptimaliserende producten. Kortom, een platform waar iedereen uit de bouwbranche wereldwijd ervaringen kan delen uit bijvoorbeeld demonstratieprojecten. Meer informatie: www.activehouse.info

4

kort nieuws

Zowel het VELUX Solar dakraam als de VELUX Solar dakvensteropener zijn eenvoudig te installeren. Aangezien de zon alle energie levert, hoeft er geen bedrading te worden aangelegd. Met de Solar dakvensteropener kunnen daarom ook bestaande handbediende dakramen eenvoudig en snel worden getransformeerd tot een elektrisch te bedienen dakraam met regensensor. Meer informatie: www.velux.nl/producten www.io-homecontrol.com 5

Green Architecture Tour

De VELUX Groep toont vis ie op energie-efficiënte gebouwen van de toekom st De VELUX Groep wil een actieve bijdrage leveren aan een nieuwe generatie van energie-efficiënte gebouwen. In de visie ‘duurzaam wonen’ van VELUX dienen toekomstige gebouwen CO2 neutraal te zijn of zelfs energie te produceren. Bovendien moeten ze de beste condities garanderen voor het binnenklimaat, met voldoende daglicht en frisse lucht en met behoud van aantrekkelijke architectuur. VELUX wil met deze principes bijdragen aan de Active House strategie. Daarom zijn er pilotprojecten gestart onder de naam Model Home 2020. Zo zijn in Denemarken in het kader van de klimaattop van de VN COP15 pilotprojecten gerealiseerd waarin de Active House principes in de praktijk worden getest. Tegelijkertijd voert VELUX een dialoog met de markt over de mogelijkheden voor duurzaam bouwen en renoveren. In de Green Architecture Tour komen deze doelen samen.

6

innovatie

7

Begin juni toog VELUX Nederland met een groep geïnteresseerde bouwprofessionals en journalisten naar Denemarken voor de Green Architecture Tour. Tijdens de tweedaagse excursie is een bezoek gebracht aan een viertal projecten. Stuk voor stuk paradepaardjes op het gebied van innovatie en duurzaamheid, waaraan de VELUX Groep een bijdrage levert. “Ik ben erg onder de indruk van de innovatiekracht van VELUX als producent. Ze zijn misschien nog wel innovatiever dan de meeste architecten. Ze kijken verder dan het eigen product en plaatsen alles in een breder kader”, aldus Han de Kluijver van HDK architecten, één van de deelnemers aan de Green Architecture Tour.

Solar Prism De eerste halte van de Green Architecture Tour is een jaren ’70 woonwijk in Albertslund (Sjaeland, Denemarken). De reden voor het bezoek is niet de monumentale status van de wijk, maar het feit dat hier in 2009 het concept Solar Prism voor het eerst is toegepast in een modelwoning. Deze modelwoning is ook een proefopstelling voor de toekomstige renovatie van de hele wijk. De Solar Prism is een prefab dakopbouw waarmee bestaande woningen duurzaam kunnen worden gerenoveerd. Doordat de prefab elementen in één keer op een woning worden geplaatst, is dit een eenvoudige oplossing voor alle 390 woningen in de wijk. De Solar Prism bestaat uit een geïsoleerde schil met oppervlakken die zonne-energie opwekken en dakramen die zorgen voor daglicht en natuurlijke ventilatie. In de ruimte onder het schuine oppervlak is plaats voor energie- en klimaatbeheersingssystemen. Architect Torben Thyregod Jensen van VELUX A/S benadrukt dat de Solar Prism nog in de conceptfase zit en dat in de toekomst veel toepassingen mogelijk zijn: “Het is de bedoeling dat consumenten uiteindelijk de hele Solar Prism kunnen samenstellen aan de hand van hun behoeften en energiegebruik. Het concept ontstaat door het flexibel samenvoegen van bestaande elementen. Het is het resultaat van gezamenlijke inspanningen door verschillende marktpartijen, waaronder VELUX. Zij voegen bestaande kennis samen en gebruiken die op een nieuwe manier.“ Vooral het feit dat VELUX een voortrekkersrol speelt bij het realiseren van dergelijke innovaties valt in goede aarde bij de deelnemers aan de Green Architecture Tour. “Solar Prism is een zeer innovatief concept”, aldus De Kluijver. “Het is op dit moment misschien nog niet helemaal klaar voor een introductie in de markt, maar VELUX steekt met dergelijke concepten wel zijn nek uit voor innovatie en duurzaamheid.”

8

innovatie

Guldberg School Na het OSRAM Culture Centre staat een bezoek aan de Guldberg School op de planning. Op het dak van dit duurzaam gerenoveerde schoolgebouw zijn zonnecollectoren, pv-panelen en extra VELUX dakramen geplaatst. De bestaande dakramen zijn verlaagd, zodat ook de kleinere kinderen vrij uitzicht hebben. De extra ramen die daarboven zijn aangebracht, worden gebruikt voor natuurlijke ventilatie. Ook dit wordt volgens de Active House principes automatisch aangestuurd. Behalve het duurzaam renoveren van het bestaande schoolgebouw heeft het Guldberg-project nog een belangrijker doel. Het gaat er vooral om kinderen en volwassenen bewust te laten worden van ieders verantwoordelijkheid voor energiebesparing. Zo kunnen de leerlingen via informatieschermen energiegebruik en -productie van het schoolgebouw meten en bijhouden. Energiegebruik en andere klimaatvraagstukken zijn daarnaast onderdeel van het lesprogramma. Op die manier leren de kinderen hoe ze beter gebruik kunnen maken van natuurlijke hulpbronnen. De ervaringen van de leraren en leerlingen moeten bovendien een inspiratie zijn voor andere scholen en hebben een rol in de verdere dialoog over duurzaam bouwen.

OSRAM Valhalsgade Culture Centre Het tweede project van de Tour is het OSRAM Culture Centre. Dit cultureel centrum is onderdeel van een wijkvernieuwingsproject in Kopenhagen. Het is gevestigd in een monumentaal pand, een voormalig kantoor van de lampenfabriek OSRAM. De uitdaging van het renovatieproject lag in het creëren van een duurzaam en comfortabel gebouw, zonder de beeldbepalende gevel aan te tasten. De gevel is van binnenuit geïsoleerd met hoogrendementsglas. Omdat dit niet voldoende is om de beoogde energiebesparing te realiseren, wordt de achterliggende gang niet volledig verwarmd. Zo dient hij als extra isolatie voor de aangrenzende ruimtes. Ook de wanden tussen de gang en de gebruiksruimtes zijn van glas. Hierdoor wordt optimaal gebruik gemaakt van het daglicht aan beide zijden van het gebouw. Karsten Duer, architect bij VELUX A/S, legt uit dat de focus van het nieuwe ontwerp ligt op het optimaal gebruiken van daglicht: “Er zijn verschillende daglichtsystemen gecreëerd met in totaal 28 VELUX dakramen. Op een aantal plaatsen is bovendien de tussenvloer weggehaald, zodat het licht uit de dakramen ook de begane grond kan bereiken. Zo heeft het daglicht op beide verdiepingen effect.” Alle dakramen zijn bovendien aangesloten op een Window Master systeem. Duer: “Dit is een zeer geavanceerd actief systeem voor natuurlijke ventilatie dat de ramen en zonwering automatisch opent en sluit, afhankelijk van de binnentemperatuur en het zuurstofgehalte in de ruimtes.” Zo wordt naast een energiebesparing van 60% vooral een comfortabel binnenklimaat gerealiseerd. Met het OSRAM Culture Centre is een stuk industrieel erfgoed bewaard gebleven en een cultureel centrum gerealiseerd in een wijk die daar behoefte aan heeft. Het biedt VELUX daarnaast een uitgelezen kans om te laten zien dat hun visie op duurzaamheid ook prima toepasbaar is bij de functieverandering van utiliteitsgebouwen.

Green Lighthouse De Green Architecture Tour wordt afgesloten met een bezoek aan Green Lighthouse, de tweede in een reeks van zes Model Home 2020 projecten van de VELUX Groep. Dit gebouw doet dienst als studentenadministratiekantoor van de Universiteit van Kopenhagen. Green Lighthouse is het eerste CO2-neutrale utiliteitsgebouw van Denemarken en moet een baken zijn voor duurzaam bouwen in Kopenhagen, Denemarken en de rest van de wereld. Het gebouw zit qua energieconsumptie 90% onder de geldende Deense bouweisen. Daglicht is de belangrijkste lichtbron van Green Lighthouse en zit verweven in het hele ontwerp van het gebouw. “De ronde vorm is gebaseerd op de zon die rond het gebouw draait. Zo benut je de zon als energiebron ten volle”, verklaart architect Michael Christensen van Christensen & Co Architecten uit Kopenhagen. “Daarnaast is er een centrale wenteltrap in de open kern van het gebouw. Deze open ruimte zorgt voor goede ventilatie. Bovendien wordt het mogelijk dat het daglicht dat door de VELUX dakramen binnenvalt zich door het hele pand verspreidt.” Om de energiebalans van een gebouw te optimaliseren, moeten architectuur, materiaal en licht geïntegreerd worden in het ontwerp. Green Lighthouse is hier het ultieme voorbeeld van. De Green Architecture Tour laat de ontwikkeling van VELUX zien. Van een leverancier van bouwmaterialen zijn zij veranderd in een leverancier van kennis en inzicht op het gebied van duurzame gebouwen. De Kluijver: “Op het gebied van duurzaam bouwen is op dit moment nog veel te winnen. VELUX neemt op dit vlak een maatschappelijke rol op zich en durft een inhoudelijke discussie aan te gaan. Ze spelen een voortrekkersrol voor innovatie in de sector.” Meer informatie: www.hdk-architecten.nl www.velux.nl/solarprism www.velux.nl/duurzaam_leefklimaat www.velux.com/Sustainable_living/Other_cases

9

Nederlands jurylid International VELUX Award Nathalie de Vries over de prijs en haar werk

Licht en lucht vormen gebo uwen en openbare ruimte Nathalie de Vries zit als enige Nederlandse architect in de jury van de International VELUX Award. Samen met zes andere juryleden heeft zij in juni 2010 een winnaar gekozen uit bijna zevenhonderd inschrijvingen. De Vries herkent in de inschrijvingen trends waarmee ze veel te maken heeft in haar eigen werk: “Veel inschrijvingen gaan over daglicht in de publieke ruimte in plaats van daglicht in gebouwen.”

10

interview

11

De prijsuitreiking van de International VELUX Award (IVA) vindt plaats op 16 oktober 2010 in La Rochelle. Dan wordt bekend gemaakt wie de hoofdprijs mee naar huis neemt en wie eervolle vermeldingen krijgen. De prijs gaat naar de internationale architectuurstudent die volgens de jury het thema ‘Light of Tomorrow’ het beste verwerkt in een ontwerp. De prijs juicht een open en experimentele benadering van daglicht toe. De jury bepaalt hoe zij het prijzengeld van € 30.000 verdeelt en hoeveel winnaars en eervolle vermeldingen zij kiezen. Tot de prijsuitreiking zal de jury de uitslag voor zich houden. De Vries kan wel vertellen over de inzendingen en de beoordeling daarvan: “Het internationale karakter van de prijs bleek duidelijk uit de variatie van de inzendingen. Er waren ontwerpen uit alle hoeken van de wereld voor plannen in allerlei klimaten. Daardoor heb ik veel verschillende visies en oplossingen voor daglicht gezien. Dat was leerzaam. Daglicht in de stad De Vries prijst de inzendingen ook omdat zij zich vaak aan het thema van de IVA hielden: “De briefing van de prijs is heel breed, maar je zag heel duidelijk dat mensen op de gevraagde aspecten reageerden. Zo was ‘Light of Tomorrow’ het thema van de meeste projecten.” De Vries heeft ook veel inschrijvingen voor de IVA gezien die aansluiten bij onderwerpen die spelen in haar eigen werk. “Het is leuk om te zien dat heel veel projecten ingaan op licht in een stedelijke omgeving. Dit in tegenstelling tot de klassieke oplossingen voor daglicht in gebouwen. Zo zijn er projecten die zich bezighouden met de schaarste van daglicht tussen wolkenkrabbers in de stad. Maar ook projecten die oplossingen zoeken voor teveel licht. Bijvoorbeeld overkappingen voor pleinen waar anders een overdaad aan zonlicht is. Goede ideeën voor omgaan met licht in de stad zijn belangrijk, want steeds meer mensen leven in een stedelijke omgeving.”

Daglicht voor mensen in stedelijke gebieden is een belangrijk thema in het werk van De Vries. “Daglicht is een bepalende factor wat betreft vorm en inhoud van een gebouw. Aan de ene kant wil je in de stad zo efficiënt mogelijk gebruik maken van de beschikbare ruimte. Omdat grond schaars is, ben je geneigd om de hoogte in te gaan. Of om onder de grond te gaan bouwen. Maar aan de andere kant is het de bedoeling dat de mensen in de stad het aangenaam hebben. Inmiddels weten we dat daglicht een grote rol speelt in het comfort en welbevinden van mensen. Dus je wil ook dat mensen daar optimaal van kunnen profiteren.” MVRDV maakt in haar werk veel gebruik van onderzoek om te komen tot een evenwicht tussen efficiëntie en welbevinden. Ze benadrukt dat het hier gaat om praktisch toepasbare kennis. “We onderzoeken niet voor de archiefkasten. Research gebruiken we in het werk bij MVRDV als ontwerpinstrument. Hiermee verleggen we grenzen en doorbreken we consensus. Soms zorgt die consensus voor automatisme waardoor niemand meer nadenkt en eindeloos herhaalt. Door onderzoek voor een specifiek project kunnen we nieuwe, betere antwoorden vinden voor bestaande vraagstukken.” Innovaties Om evenwicht te vinden tussen efficiënt gebruik van ruimte en voldoende daglicht voor mensen is research en innovatie belangrijk voor De Vries. “Begrijp me niet verkeerd. Ik breek hier geen lans voor de nieuwste snufjes en de laatste technologieën. De juiste oplossingen moeten op het juiste moment op de juiste plaats worden toegepast. Dat kan een nieuwe technologische vinding zijn, maar net zo goed een eenvoudig idee dat zich al lang bewezen heeft. Lang niet ieder project is gebaat bij het nieuwste van het nieuwste, omdat het te duur, te kwetsbaar of simpelweg overbodig is. Waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan? De mooiste vindingen blinken uit in eenvoud en doeltreffendheid. Voor fabrikanten van bouwmaterialen ligt er een uitdaging om met dit soort vindingen te komen. Bijvoorbeeld op het gebied van sensoren gebeurt er veel. Zoals de regensensoren die VELUX dakramen openen en sluiten, zou je ook daglichtsensoren kunnen gebruiken. Met sensoren die kunnen reageren op de intensiteit van daglicht, zijn prachtige zonweringoplossingen te verzinnen.” Natuurlijke ventilatie De Vries benadrukt ook het belang van ventilatie in zowel woningen als utiliteitsbouw: “Ventilatie is natuurlijk niet zo zichtbaar als daglicht, maar het is wel een belangrijke factor voor het behagen of onbehagen van mensen in de gebouwde omgeving. In Azië wordt vaak standaard airconditioning gebruikt, terwijl natuurlijke ventilatie vaak ook goede oplossingen biedt. Het is een uitdaging om het automatisme te doorbreken waarmee airconditioning gebruikt wordt. Hierbij speelt natuurlijke ventilatie een belangrijke rol. Frisse lucht en daglicht zijn hele basale aspecten in architectuur. Als je ze negeert heb je grote kans dat je een slecht gebouw maakt.” Meer informatie: www.mvrdv.nl iva.velux.com Foto’s: Barbra Verbrij en Laura Novo Impressions: MVRDV

12

interview

13

VELUX SPONSOR VAN SOLOZEILRACE ROND DE WERELD

Duurzaamheid en daglicht kader voor VELUX 5 OCEANS De VELUX 5 OCEANS is één van de meest heroïsche evenementen op zeilgebied. Eens in de vier jaar trotseren de deelnemers in hun eentje de woeste wateren tijdens de langste en zwaarste reis rond de wereld. Op 17 oktober 2010 volgt in het Franse La Rochelle het startsein voor tien solozeilers uit alle windstreken. Deze editie staat meer dan ooit in het teken van duurzaamheid. Dit overkoepelende thema verbindt hoofdsponsor VELUX en de zeilsport op unieke wijze met elkaar.

Dakramen en solozeilen lijken op het eerste gezicht niets met elkaar van doen te hebben. Waarom verbindt de VELUX Groep dan zijn naam aan zo’n extreem sportevenement als de VELUX 5 OCEANS? Het meest voor de hand liggende antwoord is wereldwijde en lokale exposure van de merknaam VELUX aan het publiek in een nieuwe en verrassende context. De tocht leidt zeilers langs Kaapstad (ZuidAfrika), Wellington (Nieuw-Zeeland), Salvador (Brazilië), Charleston (VS) en terug naar startplaats La Rochelle (Frankrijk). Met een geschatte opbrengst in mediawaarde van € 100 miljoen verschijnt het niet te missen VELUX logo op zeilboten, in de vijf havens, op televisie en op het internet. Zeilrace raakt kernwaarden VELUX Inhoudelijk zijn er ook genoeg redenen voor de sponsordeal. De kernwaarden van de VELUX Groep, daglicht en frisse lucht, sluiten perfect aan bij de wedstrijd. De zeilers en hun niet-gemotoriseerde boot staan gedurende de negen maanden durende tocht bloot aan de grillen van moeder natuur. Storm, regen, hagelbuien, zinderende hitte en vrieskou teisteren de deelnemers in een dag en nacht durende uitputtingsslag. Bij dakramen is dit niet anders. Deze krijgen tijdens hun levensduur alle mogelijke natuurkrachten te verduren en moeten hun eigenaren hiertegen beschermen. VELUX House klimaatneutrale inspiratiebron Het concept achter het centrale thema “Taking on the Elements” verbindt de race aan het milieu en aan de uitdagingen die de wereld de komende jaren op het gebied van duurzame ontwikkelingen onder ogen moet zien. Daarom valt de VELUX 5 OCEANS binnen de Eco60-klasse met strenge economische en ecologische eisen. Deelnemende schepen moeten van het type Open 60 zijn en voldoen aan speciale richtlijnen voor veiligheid en stabiliteit. De Eco 60klasse met lage kosten moet er voor zorgen dat solozeilen ook toegankelijk wordt voor zeilers met gelimiteerde budgetten. Een van de ambities is bijvoorbeeld om de race te voltooien zonder fossiele brandstoffen te gebruiken. Ook VELUX onderschrijft als sponsor van het zeilevenement haar duurzame identiteit. Daarnaast profileert VELUX zich als duurzame partij door de bij de start in La Rochelle het VELUX House te presenteren. Dit is een klimaatneutrale modelwoning, gericht op de best mogelijk balans tussen energie-efficiëntie, binnenklimaat en omgeving. Deze woning draagt bij aan de leefbaarheid, de portemonnee en de gezondheid van mensen. Light of Tomorrow Verder komt het duurzaamheidsthema terug in de uitreiking van de International VELUX Award. Deze wordt in La Rochelle uitgereikt aan de winnende architectuurstudent van de wedstrijd ‘Light of Tomorrow’. In deze prijsvraag staat de toekomst van daglicht in de gebouwde omgeving centraal. De winnende inzending helpt de grenzen van het daglicht in ons dagelijks leven te verleggen. Tevens verbindt de talentvolle architect schoonheid en functionaliteit, met aandacht voor de plek van de gebouwde omgeving in de buitenruimte. Zo houdt VELUX in en rond de 5 OCEANS race de dialoog rond duurzaamheid gaande in al haar facetten. Meer informatie: www.velux.nl/5oceans velux5oceans.velux.com Foto’s: World Wide Images (WWI) en OnEdition

14

duurzaamheid

15

inspiratie

inspiratie Vakwerk in glas OSKO-Haus is het enige bedrijf op de Russische markt dat zogenaamde ‘echte vakwerkhuizen’ bouwt. Hun moderne huizen in de stijl van traditionele vakwerkhuizen behoren tot de eliteklasse in veel Europese landen en worden voor elke individuele klant apart ontworpen. Door de karakteristieke houten frames kunnen grote glazen oppervlakten worden gebruikt. Daarnaast heeft het vakwerk ook een bijzondere decoratieve functie door de vele kruisende balken. Het kantoor van OSKO-Haus in Sint-Petersburg is tevens een demonstratieproject en showroom van het bedrijf. Ook dit gebouw is uniek. In de eerste plaats zijn alle gevels van glas. Hierdoor is het belangrijkste voordeel van het moderne vakwerkhuis direct zichtbaar: open zichtlijnen waardoor de grenzen tussen het interieur en het exterieur vervagen. Daarnaast heeft het gebouw een ‘gespleten dak’. Deze architectonische techniek maakt het mogelijk dat natuurlijk licht overal in het huis doordringt. Het licht dat door de VELUX dakramen valt, vormt daarnaast een balans met de andere daglichtsystemen en de horizontale ramen. Hierdoor ontstaan er geen aparte lichte plekken, maar is het hele huis egaal voorzien van daglicht. Meer informatie: www.osko-haus.ru 16

17

VELUX in Ronald McDonaldhoeve te Beetsterzwaag

Zorgeloze vakanties voor kinderen met en zonder beperkingen De Ronald McDonald Vakantiehoeve in Beetsterzwaag is een vakantiehuis voor gehandicapte kinderen. Gezinnen kunnen hier in ontspannen vakantiesfeer genieten van hun privacy en de prachtige omgeving. In de hoeve zijn VELUX daglichtboxen verwerkt, wat bijdraagt aan de goede sfeer in het interieur. Assistent manager van de hoeve Nelly Brouwer: “Doordat er zoveel licht is, heerst er een open, gezellige sfeer.”

18

project

19

Voor de Ronald McDonald Vakantiehoeve is het van belang dat gezinnen met gehandicapte kinderen zo onbezorgd mogelijk vakantie kunnen vieren. Dat het pand voor een belangrijk deel is ingericht met het oog op kinderen, blijkt onder andere uit vensters waar gekleurd licht doorheen schijnt. Het pand ziet eruit als een vakantiehuisje, maar is wel volledig toegankelijk voor rolstoelen en brancards. Er zijn vier appartementen met eigen voorzieningen zoals keukens en badkamers. Daarnaast zijn er gemeenschappelijke ruimtes om te spelen, te koken of te ontspannen. Zo kunnen kinderen die op een brancard douchen gebruik maken van een regendouche. Als ze daar naar boven kijken zien ze een artistiek droomplafond: een kunstwerk dat van bovenaf wordt verlicht. De Ronald McDonald Vakantiehoeve is voorzien van meer dan alle gemakken.

Volop spelen Sinds de hoeve vanaf september 2009 open is, merkt Nelly Brouwer dat alle gezinsleden het er naar hun zin hebben: “Gehandicapte kinderen hebben hier ruimte en faciliteiten om volop te spelen en te ontspannen. Ook hun broertjes en zusjes zonder beperkingen kunnen makkelijk hun gang gaan. Ouders kunnen kiezen tussen de privacy van de eigen vakantieverblijven of ze kunnen medevakantiegangers opzoeken in de gemeenschappelijke ruimtes van de hoeve.” Bij een project als de Ronald McDonald Vakantiehoeve strijden twee vereisten om voorrang. Nico Visser is als architect verantwoordelijk voor de hoeve en legt het dilemma uit: “Plekken die toegankelijk zijn voor mensen met een beperking zijn vaak ongezellig en klinisch, terwijl gezellige plekken vaak ontoegankelijk zijn. In de vakantiehoeve hebben we deze eigenschappen weten te verenigen.” Het grootste gedeelte van de hoeve is gelijkvloers en de hoger gelegen verdiepingen zijn met rolstoelen goed te bereiken. Kinderen met of zonder beperkingen hebben het er naar hun zin. Speelzolder Eén van de plekken waar kinderen zich kunnen uitleven op de speelzolder van de hoeve. Deze is bereikbaar via een trap en via liften. Bij het beklimmen van de trap lopen mensen het licht

20

project

tegemoet. Daar is namelijk een van de daglichtboxen van VELUX gemonteerd. Visser: “Hiermee hebben we veel licht in de zolder kunnen brengen en zo is er een prettige speelruimte van gemaakt. Omdat het dak erg hoog is hebben we voor elektrische bediening gekozen. Dat is makkelijk in het gebruik en bovendien hoeft niemand op te letten of de dakramen wel op tijd dicht zijn bij een regenbui. Die gaan met de regensensors automatisch op tijd dicht.” Privacy of gemeenschappelijk Bij het ontwerpen van de vakantiehoeve is niet alleen rekening gehouden met spelende kinderen. Gezinnen die vakantie komen vieren, kunnen ook privacy opzoeken. Visser: “Sommige gezinnen maken een heftige tijd mee als zij in de vakantiehoeve verblijven. Ieder gezin gaat daar anders mee om. De één wil graag privacy en de ander zoekt juist contact met anderen. In het ontwerp van de hoeve stel ik gezinnen in staat om makkelijk te kiezen. De vakantiehoeve is georganiseerd rondom een binnenplaats. De appartementen zijn naar buiten gericht en hebben hun eigen veranda. Gemeenschappelijke ruimtes en privéruimtes liggen om en om. Daardoor hebben mensen veel privacy, terwijl een goed gesprek of hulp vlakbij is.” In de appartementen zijn ook daglichtboxen verwerkt. De appartementen zijn behoorlijk diep en bovendien is het dakoverschot aan de kant van de binnenplaats fors. Om voldoende daglichtopbrengst te realiseren plaatste Visser de daglichtboxen op strategische plekken op het dak. “Op deze manier is er in de verblijfsruimtes en verkeersruimtes die aan de binnenplaats grenzen voldoende natuurlijk licht. We hebben bewust voor deze oplossing gekozen, zodat de ruimtes zoveel mogelijk verlicht konden worden met daglicht. Dat is tenslotte aangenamer dan kunstlicht. Zeker bij een project zoals dit, wil je iedere mogelijkheid gebruiken om het verblijf van gasten aangenamer te maken.”

Meer informatie: www.kinderfonds.nl/centraal/item/hoeve www.velux.nl/platdak/ Foto’s: Irene Kievit

21

om zelf modellen op te bouwen of om 3D-modellen uit bijvoorbeeld CAD te importeren. Roy laat in een filmpje aan de zaal zien dat de lichtinval gedurende een hele dag kan worden gevisualiseerd. Om het ontwerp te optimaliseren kunnen bovendien verschillende scenario’s worden vergeleken. Zo kunnen ramen op verschillende posities worden geplaatst met verschillende typen beglazing. Ook de invloed van de locatie van het gebouw ten opzichte van de zon en het verschil tussen een zonnige en een bewolkte dag kunnen worden gevisualiseerd. Uit verschillende testen is gebleken dat de resultaten voldoen aan CIE 171:2006, waaruit blijkt dat de gegevens van de Daylight Visualizer van VELUX zeer betrouwbaar zijn. Workshop daglichtvisualisatie De dag na de discussiebijeenkomst organiseerde VELUX Nederland speciaal voor bouwprofessionals een workshop daglichtvisualisatie. Het wordt voor hen steeds belangrijker om daglichtniveaus in een gebouw nauwkeurig te kunnen voorspellen en hier over te adviseren. Daarom laat VELUX (interieur)architecten en bouwkundigen die interesse hebben voor daglichttoepassing in gebouwen door de workshop kennis maken met de Daylight Visualizer. Ze krijgen uitleg over hoe ze dit programma optimaal kunnen gebruiken en hoe het hen kan ondersteunen bij het ontwerpen van duurzame gebouwen. “Het leuke van dit soort bijeenkomsten is dat je in korte tijd weer eens wordt bijgepraat. Je bestaande kennis wordt opgepoetst en

je leert er ook nog het nodige bij”, aldus Interieurarchitect Joke van Hengstum, één van de deelnemers aan de workshop. Ook over de mogelijkheden van de Daylight Visualizer is ze zeer enthousiast. “Ik gebruik de Daylight Visualizer om mijn ideeën te toetsen en te kijken wat mijn ontwerpen betekenen voor de lichtinval. Daarnaast gebruik ik hem om de mogelijkheden voor de opdrachtgever zichtbaar te maken. Nu is de daglichtfactor in een gebouw niet meer alleen een nummer, maar heb je er ook een beeld bij”. Meer informatie: www.livingdaylights.nl www.productmagazine.nl. www.borderarchitecture.com www.jvanhengstum.nl www.velux.nl/visualisatietools Foto’s: Irene Kievit

VELUX Nederland geeft het hele jaar door verschillende trainingen voor architecten en andere bouwprofessionals. Veel van deze trainingen zijn aan te merken als passende bij- en nascholing voor bouwkundige architecten en vallen dus binnen de bij- en nascholingsplicht. Kijk voor alle trainingen en inschrijfmogelijkheden op: www.velux.nl/trainingen.

VELUX Academie benadrukt belang van daglicht De laatste jaren is er meer aandacht voor het gebruik van daglicht in de architectuur. Als het goed wordt toegepast kan daglicht immers energie besparen. Bovendien levert het een positieve bijdrage aan het welzijn van mensen. Toch verdient het belang van daglicht in gebouwen meer aandacht. VELUX zet zich hiervoor in. Daarom vond op 26 mei in haar Daglicht Advies Centrum de discussiebijeenkomst ‘De Beleving van Daglicht’ plaats. De dag erna stond voor de professionele markt de workshop daglichtvisualisatie op het programma. Belangstellenden uit het hele land verzamelden zich in het Daglicht Advies Centrum van VELUX Nederland om de discussieavond ‘De Beleving van Daglicht’ bij te wonen. Material Design organiseerde de bijeenkomst in samenwerking met Stichting Living Daylights. De discussiebijeenkomst stond in het teken van de vele verschillende toepassingen en kwaliteiten van daglicht in de gebouwde omgeving. Een aantal sprekers gaf zijn visie op daglicht, ieder vanuit hun eigen vakgebied. Architecten moeten ook ‘in de box’ denken Tijdens de eerste presentatie benadrukt Atto Harsta als vertegenwoordiger van Stichting Living Daylights het belang van daglicht voor de gebouwde omgeving: “In de woning- en utiliteitsbouw is het normaal dat daglicht wordt vervangen door kunstlicht. We zijn techniek aan het verheerlijken. We vertrouwen te veel op technologie als vervanging van wat er van nature al is.” Bovendien is het hele menselijk gestel gericht op buiten zijn. “Tegenwoordig zijn mensen echter ruim 90% van de tijd binnen in dichte dozen. Voor architecten is de buitenkant van gebouwen vaak belangrijker dan de binnenkant. Er is weinig aandacht voor de gebruiker. Architecten moeten leren ook ‘in de box’ te denken.”

22

velux academie

Licht maakt bewust van tijd en leven Architect Henri Borduin van Border Architecture en winnaar van de Daylight Award 2010 vertelt over de grote rol van daglicht in de architectuur. Om dit te illustreren legt hij de zaal een hypothese voor: Een sterk geprikkeld zintuig kan andere versterken. “Als één zintuig sterk geprikkeld wordt, willen andere dat gelijkstellen. Zo kun je als het ware kijken met je hele lichaam.” Dit inspireert de manier waarop hij daglicht toepast in gebouwen. Borduin: “Ik wil de zintuigen dermate prikkelen dat mensen zich door het licht meer bewust worden van tijd en leven.” Daglichtkunstenaar Joost van Santen kijkt op een vergelijkbare manier naar licht. In zijn werken speelt de beweging van daglicht een belangrijke rol. Die dynamiek ontstaat door het verloop van de dag, de jaargetijden en weersomstandigheden. Een interview met de heer Van Santen is te vinden op pagina 30 van deze Highlights. Daylight Visualizer Nicolas Roy benadert namens VELUX A/S daglicht in gebouwen op een praktische manier met zijn presentatie over de Daylight Visualizer 2.5. Dit is een gebruiksvriendelijk grafisch simulatieprogramma voor nauwkeurige daglichtvoorspellingen. De software leent zich ervoor

23

House of Tomorrow Today op de voet gevolgd

Energieneutraal zonder concessies aan comfort

In Heeze-Leende, nabij Eindhoven, wordt de eerste woning in Nederland gebouwd volgens de principes van Active House en Slimbouwen. Jos Lichtenberg werkt samen met verschillende partijen, waaronder VELUX Nederland, aan dit project. Hij is hoogleraar productontwikkeling aan de TU Eindhoven en eigenaar van het experiment. Er wordt nog niet gebouwd, maar de voorbereidingen zijn in volle gang. Dit is het eerste deel in een serie van drie artikelen waarin het experiment gevolgd wordt. Het ontwerp van de woning en de bouwprincipes van Active House en Slimbouwen worden onder de loep genomen. Het experimentele huis in Noord-Brabant draagt de naam House of Tomorrow Today (HoTT) en combineert de uitgangspunten van Active House en Slimbouwen. Prof. dr. ir. Jos Lichtenberg is bedenker van Slimbouwen en voorzitter van de gelijknamige stichting. Hij is medeeigenaar van Inno-Experts dat innovatieve en duurzame ambities van klanten omzet in projecten. Flexibel met Slimbouwen Slimbouwen richt zich vooral op de processen rond een woning. Denk hierbij aan de voorbereiding, de bouw en het gebruik van de woning. Flexibiliteit is hierbij een sleutelbegrip. Daarom wordt de installatie los gehouden van bouwkundige delen. Hierdoor loopt het bouwproces gestroomlijnder en is het gebruik van de woning makkelijk aan te passen aan de veranderende wensen van bewoners of aan nieuwe bewoners. Zo bestaan bijvoorbeeld vloeren zoveel mogelijk uit twee lagen: een constructieve laag en een afwerklaag. Leidingen voor water en elektra liggen tussen deze twee lagen en zijn makkelijk toegankelijk. Dat maakt het eenvoudiger om leidingen, stopcontacten, tappunten en ventilatieroosters te verleggen. Bovendien scheelt het in het gebruik van bouwmaterialen die steeds schaarser worden. Joost van ’t Klooster van WVTTK architecten is betrokken bij HoTT en vertelt over andere voordelen van Slimbouwen voor de langere termijn: “De flexibiliteit van gebouwen die met Slimbouwen gerealiseerd zijn, maakt ze minder trendgevoelig. Plannen voor een nieuwe indeling zijn binnen de kortste keren gerealiseerd. Nieuwe bewoners hoeven dus niet te beginnen aan ingrijpende verbouwingen om het huis van hun wensen te krijgen. Dat maakt Slimbouwenwoningen ook waardevaster.” Gebruiker centraal met Active House Active House is een initiatief dat gesteund wordt door de VELUX Groep. Het richt zich op energiezuinige woningen waarin geen concessies gedaan worden aan de gezondheid en het comfort van de bewoners. In sommige energiezuinige bouwconcepten bleek een grote energiebesparing ten koste te gaan van het binnenklimaat. Dergelijke woningen gebruiken weinig energie, maar er is ook gebrek aan licht en frisse lucht. Vanuit energiebesparingsoverwegingen zou HoTT minimale ventilatie en vooral ’s nachts en in de zomer minimale daglichtopeningen moeten hebben. Hoe minder oncontroleerbare invloeden van buitenaf hoe beter. Voor deze benadering is niet gekozen. Comfort voor gebruikers staat voorop. Daarom wordt ondermeer gebruik gemaakt van het systeem van Window Master. Hierbij monitoren sensoren de binnen- en buitenkant van de woning. Als het nodig is, kunnen de ramen reageren op veranderende omstandigheden. Denk hierbij

24

project

aan vensters die geleidelijk en traploos open gaan als de hoeveelheid CO2 in de kamer of de vochtigheidsgraad in de wasruimte te hoog oploopt. Of dakramen die sluiten als de wind te krachtig wordt. Het systeem reageert ook op de aanwezigheid van mensen. De Romeinen kenden het belang van daglicht voor de woonkwaliteit al. De oude atriumwoningen die model stonden voor HoTT, voorzagen al in daglicht en frisse lucht in het centrum van de woning. Van ’t Klooster vertelt dat de keuze voor comfort wel voor extra rekenwerk zorgt: “Ramen kunnen soms energie opleveren, maar zonder maatregelen gaat er per saldo op jaarbasis energie door verloren. Dus we kijken of we HoTT energieneutraal kunnen maken met een klein energieoverschot. Door de kwaliteit van de schil van het gebouw, de goede kierdichting, de regelbaarheid van zonwering en mogelijk zelfs een thermische schil en meer moet dat mogelijk zijn.” HoTT zal geen grote hoeveelheid energie opwekken, maar het project zou wel energie kunnen opwekken voor eigen gebruik. Privacy Het comfort van de gebruikers draait om meer dan het binnenklimaat. Dit bleek onder andere tijdens het experiment ‘Home for Life’ in Denemarken uit het Model Home 2020 project van de VELUX Groep. De drie belangrijkste lessen uit de proef waarbij een familie een jaar in een energieproducerend en comfortabel huis woonde, zijn: controle over binnenklimaat is belangrijk, goed afstellen van systemen kost tijd en met veel daglicht in huis bespaar je op elektriciteit en warmte. Deze uitkomsten zij meegenomen in HoTT. Zo is daglichtopbrengst aan de voorkant van het pand regelbaar in verband met privacy. Het is immers onprettig als voorbijgangers direct de keuken of de woonkamer in kijken terwijl bewoners juist privacy wensen. Daarom is er aan de straatkant de mogelijkheid om het doorzichtige raamoppervlak te regelen. Dan kunnen bewoners zelf bepalen hoe groot de ‘inkijk’ is. Op de bovenste verdieping van het pand en in de binnentuin is wel gekozen voor maximale daglichttoetreding. Deze plekken zijn prima toegankelijk voor zonlicht, maar niet voor indringende blikken. Bewoners kunnen hier dus genieten van daglicht zonder dat ze zich bekeken hoeven te voelen. De regelbaarheid van ramen wordt belangrijk. Zo dragen daglichtopeningen ’s winters overdag bij aan energieopwekking, maar ’s avonds juist niet. ’s Zomers zijn er weer andere situaties waar op ingespeeld moet worden. Bed & Breakfast In HoTT wordt ook een Bed and Breakfast gebouwd. Gasten kunnen een tijdje verblijven in het experimentele pand en zij worden er meteen ook onderdeel van. Van ’t Klooster: “Als mensen willen meewerken, kunnen we ze naderhand bevragen over hun ervaringen. Op deze manier krijgen we snel inzicht in gebruikerservaringen onder verschillende omstandigheden.” De flexibiliteit van het project biedt de mogelijkheid om in te spelen op verschillende omstandigheden die de ervaringen van bewoners beïnvloeden. De ambitie van HoTT is scherp: een energieleverende woning neerzetten zonder concessies aan comfort. Meer informatie: www.actiefbouwen.eu www.activehouse.info Beeld: WVTTK architecten

25

dreaming Logeren in een zee van licht

26

27

voor

na

Anouk Bos nam tijdens de Woonbeurs 2009 uit nieuwsgierigheid een kijkje bij de stand ‘Van Zolder Tot Loft’, een interactieve tool die consumenten toont hoe zij hun rommelzolder kunnen omtoveren in een ideale woonruimte. De vonk sloeg direct over. Ze schreef zich in voor een wedstrijd om kans te maken op haar eigen VELUX daglichtsysteem. Binnen twee maanden kwam het goede nieuws. Nu is de zolder van haar Eindhovense woning een zee aan licht en ruimte rijker. Anouk Bos en haar man wonen alweer zes jaar in hun gezinswoning in jaren ’30 stijl aan de rand van het centrum van de lichtstad. Ze hebben bewust voor deze locatie gekozen omdat het de voorzieningen van een grote stad combineert met de rust van een dorp. Het huis bood destijds bovendien een overvloed aan ruimte. Inmiddels is de familie uitgebreid met twee dochters waardoor het een stuk drukker is geworden. Met name de zolder had hieronder te lijden. “De zolder was oorspronkelijk een logeerkamer. Maar in de loop der jaren was het bed dat er stond steeds verder verdwenen achter dozen en oude spullen.” Van Zolder Tot Loft De Woonbeurs kwam daarom op het juiste moment. “Ik was er samen met een vriendin naartoe gegaan, puur omdat wij beiden veel affiniteit met wonen hebben. In ‘Van Zolder Tot Loft’ zag ik echter direct mijn eigen zolder terug. Er stonden twee dezelfde ruimtes, die compleet verschillend ingericht waren. De ene vol met rommel, de ander fris, opgeruimd en licht, mede doordat er daglichtsystemen waren geplaatst. Hierdoor realiseerde ik me gelijk wat wij thuis nodig hadden.” Tijdens het evenement werd er een prijs verloot voor bezoekers die hun zolderwensen op papier durfden te zetten. Die prijs was een VELUX dakkapel type dakserre. In tegenstelling tot een standaard dakkapel bestaat deze niet alleen uit verticale ramen. Ook het horizontale dak laat daglicht toe. Van alle kanten een zee aan licht De inzending van Bos kwam als winnaar uit de bus. Maar er was één probleem: de dakserre paste niet. “Er was aan twee kanten van de zolder genoeg ruimte. Maar aan de ene kant zat de CV al. En als de serre aan de andere kant geplaatst werd, zouden we uitkijken op een muur.” VELUX Nederland bood gelukkig direct een oplossing aan. In overleg met het gezin werd er uiteindelijk voor gekozen om drie VELUX tuimelvensters te plaatsen. “Dit paste wat ons betreft het beste bij het karakter van de woning”, vertelt Bos. “Op de zolder zaten al twee kleine ramen. Hiervan is er één blijven zitten. De ander is vervangen door twee tuimelvensters, terwijl er ook een venster boven de trap is geplaatst. Er komt nu van alle kanten een zee aan licht naar binnen.”

28

dreaming

De verbouwing verliep soepel en nam slechts een dag in beslag. Het opruimen van de zolder kostte het gezin meer tijd. “Gelukkig was het drie dagen nadat we de zolder opgeruimd hadden Koninginnedag. Zo konden we direct alle spulletjes die we niet meer gebruikten langs de straat zetten. We hadden dus twee goede redenen om op te ruimen!” Extra leefruimte De vernieuwde zolder doet momenteel wederom dienst als logeerkamer. “In de tuimelvensters zijn direct verduisteringsgordijnen én geplisseerde gordijnen geïntegreerd. We hoefden dus achteraf niet extra te boren of spijkeren om een slaapkamereffect te bereiken. Mijn broer komt geregeld over vanuit Amsterdam en blijft hier dan slapen. Hij was erg onder de indruk.” De nieuwe zolder bevalt zo goed, dat hij zijn slaapplek binnenkort misschien wel kwijtraakt. “Onze oudste dochter is haast verliefd geworden op de zolder en sleept er aan de lopende band speelgoed naartoe. We zitten daarom nu in dubio: wordt het een speelruimte of blijft het toch een logeerkamer? Dat we nu voor deze keuze staan, toont wel aan wat voor toevoeging we hebben gekregen aan ons huis. We hebben een mooie, extra leefruimte gekregen waarvan we ontzettend genieten.” Meer informatie: www.vanzoldertotloft.nl www.woonbeurs.nl www.velux.nl/daglichtsystemen Foto’s: Irene Kievit

29

design Lichtkunstenaar Joost van Santen maakt dynamische ‘daglichtbeelden’ Al vroeg in zijn loopbaan raakte Joost van Santen gefascineerd door daglicht. “Ik ben begonnen met schilderen, maar in het begin van mijn carrière kreeg ik de opdracht een glasraam te ontwerpen voor een kerk in Hoogvliet. Toen de zon ging schijnen werden de kleuren van het glas geprojecteerd in de zaal. Die niet te vatten abstracte projecties van kleuren die door de ruimte bewogen vond ik fascinerend.” Sindsdien is licht bepalend voor zijn werk. Vooral het dynamische element van natuurlijk licht is belangrijk voor Van Santen: “De beweging van daglicht is essentieel. Het is het grote verschil tussen kunstlicht en natuurlijk licht, het representeert als het ware de kosmos. Ik realiseer me in mijn werk dat daglicht afkomstig is van een hemellichaam en dat wij daar omheen draaien. Daar sta je in het dagelijks leven niet altijd bij stil. De belangrijkste kwaliteit van daglicht is beweging. Die dynamiek is heel mooi.”

Bewustwording van licht als deel van het universum Voor zijn daglichtkunst werkt Van Santen op veel verschillende manieren met licht, bijvoorbeeld door weerspiegeling of het gebruik van prisma’s. Hierbij gaat hij vooral uit van de locatie, de situatie en de lichtval in een gebouw. In nauwe samenwerking met de architect zoekt hij de plaatsen waar het daglicht kan worden onderschept en getransformeerd. “Afhankelijk daarvan kies ik mogelijkheden om met het licht te werken”, zegt Van Santen. Hij maakt hiervoor gebruik van reflecterende en gekleurde oppervlakken, maar hij laat vooral het licht het werk doen. De projecties veranderen voortdurend met de beweging van de zon, de weersomstandigheden en de veranderingen in de seizoenen. Hierdoor ontstaan dynamische ‘daglichtbeelden’ die deel gaan uitmaken van de architectuur. “We zien daglicht als iets vanzelfsprekends. Een belangrijk doel van mijn werk is om daglicht zichtbaar te maken en mensen even stil te laten staan bij dit fenomeen. Daarnaast hoop ik dat de kwaliteit van de ruimte verrijkt wordt door de unieke aspecten van natuurlijk licht.” Meer informatie: www.joostvansanten.nl

30

design

31